+

Meer lezen, beter in taalopbrengstgericht werken met de Bibliotheek op School

Kees Broekhof

Sardes

The quiet subtleties of Gould’s Goldberg

Variations just blow me away. I could listen

to Bach all day, couldn’t you?

Then again, you can’t beat some 60s rock

’n roll. The Beatles invented it.

Say after daddy: JOHN, PAUL, GEORGE

and RINGO. R.I.N.G.O! He played the

drums. What other instruments do we

know? Guitar … KEYboard. The keyboard

goes: ‘la – la – la’ We like that sound. We

like art too, don’t we? Remember our day

out to the gallery? Who are our favorite

artists? PI-CA-SSO … KOOOONS … OL-

DEN-BURG…

New York Times

April 10, 2013

+Veel kinderen horen te weinig woorden

Een kind uit een gezin met ongeschoolde/ laaggeschoolde

ouders hoort ca. 615 woorden per uur.

Een kind uit een gezin met ouders met een redelijke opleiding

hoort 1251 woorden per uur.

Een kind uit een gezin met hoogopgeleide ouders hoort 2153

woorden per uur.

+Verschillen in woordenschat

0

2000

4000

6000

8000

10000

12000

14000

16000

18000

4 5 6 7 8 9 10 11 12

autochtoon

allochtoon

+Schoolbeleid

Investeren in woordenschatonderwijs

Investeren in methoden begrijpend lezen

Opbrengstgericht werken

+Maar …

De achterstanden zijn weerbarstig

Woordenschatonderwijs biedt slechts een gedeeltelijke

oplossing (400-800 woorden per jaar)

De opbrengst van methoden begrijpend lezen is onduidelijk

+

Er is meer nodig!

Aantal minuten vrij lezen per

dag

Aantal gelezen woorden per

jaar

65,0 4.358.000

21,1 1.823.000

14,2 1.146.000

9,6 622.000

6,5 432.000

4,6 282.000

3,2 200.000

1,3 106.000

0,7 21.000

0,1 8.000

0,0 0

Cunningham & Stanovich (2001), ‘What reading does for the mind’, Journal of

Direct Instruction, 1/2, 137-149.

+Vrij lezen en woordenschat

Kinderen die 1 miljoen woorden per jaar lezen, kunnen per jaar hun woordenschat uitbreiden met ca. 1000 woorden.

Dit komt overeen met ongeveer een kwartier per dag. Voor ‘middle class’ kinderen is dit een gemiddelde hoeveelheid.

Nagy, W., R. Anderson & P. Herman (1987), ‘Learning word meanings from context during normal reading’. American Educational Research Journal, 24, 237-270; Anderson, R., P. Wilson & L. Fielding (1988), ‘Growth in reading and how children spend their time outside of school.’ Reading Research Quarterly, 23, 285-303.

+Hoe gaat dat eigenlijk met

woordenschat?

Nieuwe woorden

Tante Jans was het meest praktische mens van de wereld. Als

er iets moest gebeuren, ging tante Jans aan de slag en dan

kwam het altijd goed, ook als dat eigenlijk niet kon.

‘Per koerier nog wel!’ zei mama onder de indruk. ‘Dat is gewoon

een postbode die moet aanbellen hoor,’ zei papa.

‘Je hebt koorts,’ zei hij, toen ze eindelijk stil was. ‘Hoezo?’ ‘Je

zegt rare dingen. Dat heet ijlen, dat hoort bij koorts.’

(Tosca Menten: Het Akropolisgenootschap en de slag om bladzijde 37)

+Meer dan woordenschat:

onderzoek S. Mol & A. Bus (2011)

+De relatie tussen lezen en Cito-scores

Er is een positief verband tussen het lezen van boeken en de

scores op taal, wiskunde en studievaardigheden van de Cito-

eindtoets.

Frequent boeken lezen van een hoger niveau is de beste

voorspeller voor Cito-scores taal.

Bron: D. Kortlever & J. Lemmens: ‘Relaties tussen leesgedrag

en Cito-scores van kinderen.’ Tijdschrift voor Communicatie-

wetenschap, 40, 1, 2012

+

+Centrale vragen

Kan de Bibliotheek op School meetbare resultaten realiseren?

Kan de Bibliotheek op School aansluiten bij de werkwijze van

opbrengstgericht werken, die op scholen wordt gebruikt?

+Monitor De Bibliotheek op school

+Meetbare resultaten

Leengedrag

Leesmotivatie

Leesgedrag

Leescultuur thuis

Leesbevorderend gedrag van leerkrachten

Uitvoering leesbevorderingsbeleid

d.m.v. digitale vragenlijsten voor leerlingen, leerkrachten en

leesconsulenten

+Meting 2013-2014

Ca. 60.000 leerlingen

Ca. 7.000 leerkrachten

Ca. 700 leesconsulenten

+Opbrengstgericht werken met de

monitor – stap 1

Stap 1: de bibliotheek analyseert de resultaten

Kerngegevens uit de monitor selecteren en interpreteren.

+Leesplezier landelijk

+Werkgebied bibliotheek West-

Achterhoek

+Gemeente Doetinchem

+Aantal uitleningen 2013

+

landelijk

West-

Achterhoek

Jongens versus meisjes

+Voorlopige conclusie

Leesplezier neemt af in hogere groepen

Uitleen neemt af in hogere groepen (maar niet op de dBOS-

scholen in het werkgebied van West-Achterhoek!)

Jongens vinden lezen minder leuk dan meisjes

Maar de vraag is: wat kunnen we doen op onze school?

+Leesplezier school X

+Aantal uitleningen school X

+Wat kunnen we doen in groep 6?

+Leesvoorkeur groep 6 school X

+Leesvoorkeuren in onze groep 6 van

school X

Jongens

dieren

sport

griezelen

humor

natuur

Meisjes

dieren

griezelen

ander onderwerp

verliefdheid

vriendschap

+Voorkeuren voor genres in groep 6 van

school X

+Boekentips school X

+Hoe zit het de dagelijkse leescultuur op

school?

+Leerkrachtgedrag: boekenkring

West-

Achterhoek

+School Y, Z: boekenkring

+Leerkrachtgedrag: boekintroducties

West-

Achterhoek

+School Q

2013

2012

Het beleid werkt!

+En thuis?

+De rol van ouders, school T

+De rol van ouders, school T

+Nieuw! Profielen per school, werkgebied

en gemeente

landX

+Opbrengstgericht werken met de

monitor – stap 2

Stap 2: bibliotheek en school stellen (nieuwe) doelen

+Voorbeelddoelen

1. Leerkrachten gaan kinderen meer boekentips geven, vooral

aan jongens.

2. Groep 6 krijgt extra aandacht.

3. In groep 5 en 6 moet de uitleen omhoog.

4. De collecties voor vrij lezen worden aangepast.

5. We moeten ouders meer betrekken bij het lezen.

+Opbrengstgericht werken met de

monitor – stap 3

Stap 3: afspraken maken over (nieuwe) werkwijzen

1. De leerkracht groep 6 en de leesconsulent gaan een

Boekenbende opzetten voor de jongens.

2. De leerkrachten van groep 5 en 6 gaan iedere week een

boekenkring houden. De leesconsulent geeft boekentips.

3. Alle groepen gaan twee keer per maand met de groep

boeken lenen in de bibliotheek in de school.

4. De leesconsulent stelt nieuwe collecties samen, op basis van

de profielen jongens/meisjes in de monitor.

5. De volgende ouderavond gaat over het belang van lezen.

+Opbrengstgericht werken met de

monitor – stap 4

Stap 4: bibliotheek en school gaan afgesproken werkwijzen

uitvoeren

Jaar (of half jaar) uitvoeren, daarna opnieuw kijken naar de

resultaten.

De lees- of taalcoördinator houdt de vinger aan de pols bij de

leerkrachten.

Door de werkwijze regelmatig te herhalen, worden trends

zichtbaar, ook in de taalprestaties van de leerlingen.

+De monitor als beleidsinstrument

Hoe geven we invulling aan beleid rond de samenwerking

tussen onderwijs en bibliotheek:

beleidsformulering

monitoring

evaluatie

verantwoording

+Wat gaat dit uiteindelijk opleveren?

Kinderen die:

beter teksten kunnen lezen

beter schrijven (spelling, grammatica)

meer kennis van de wereld hebben

beter kunnen meekomen in alle (taal)vakken

hoger scoren op taaltoetsen

+Wat vraagt dit van de bibliotheek en

de school?

Bibliotheek

Visie: Opgroeiende kinderen zijn onze belangrijkste doelgroep. Wij investeren in de toekomst van de samenleving. In de samenwerking met scholen geven we vorm aan onze educatieve en maatschappelijke opdracht.

Onze visie is leidend bij het inzetten van budgetten, collectiebeleid en professionalisering etc.

We gebruiken dBOS om ons samenwerkingsbeleid te formuleren, te monitoren en te verantwoorden.

School

Wij werken aan taalontwikkeling van leerlingen met een doelgericht taalbeleid. Dat gaat over taalonderwijs en over vrij lezen en vrijetijdslezen.

Het doel van de samenwerking met bibliotheek is om een dagelijkse leescultuur te creëren en zo het plezier in lezen binnen en buiten school te bevorderen. Dit is te zien op ons lesrooster en in de inzet van mensuren.

We gebruiken dBOS om ons samenwerkingsbeleid te formuleren, te monitoren en te verantwoorden.