Upload
estelamarinac
View
114
Download
4
Tags:
Embed Size (px)
Citation preview
A
Ab’ -----------Hamaca
Ab’aal ----------- Cereza
Ab’aj ----------- Escroto
Ab’an ---------- Pero
Ab’aq’ ---------- Hollín
Ab’enak ------- pedir favor
Ab’ib’aal ------ audífonos
Ab’ib’aal aatin, putktasib’aal ------- Radios
Ab’ib’aal, xik -------- Oído
Ab’ib’leb’aal yajel, ab’ileb’aal aam --- Estetoscopio
Aa
Aak’ab ----- noche
Aal ---- pesado
Aalal ------ peso
Aalalch’iich’, tiikalxaqb’aal ------ plomo
Aanilak -------- carrera
Aanilxaab’, potzxaab’ ------ tenis
Aaq’, kuy ----- Marrano, Cerdo
Aaqam ------ cotuza
Aatik’uul ------ Funda para disco
Aatin ------ palabra
B’ B´ach´al --------- Torcedura
Pixok -------- Amarrar
B´ak´leb´sa´ej, xyi aq´ ------ Cinturón
B´ak´leb´, yut´leb´ch´iich´------ Abrazadera
B´alam --------- Jaguar
B´alaq´ ----------- Engaño
B´an ------------ Droga, fármaco.
B´an ha´ ---------------- Agua Medicinal
B´anb´alil esil --------------- Diario, Periódico.
B´anha´ --------------------- Cloro
E Eeb´ -------------- Escalera
Eechal k´uuleb´aal tumin ------- Banquero
Eechej -------------- Recursos
Eek´aal uhej ---------------- Nervio Óptico
Eek´ahom -------------------- Sentimientos
Eek´aj ib´---------------------- Saber Actuar
Eek´anb´iltz´iib´ ---------------- Fabula
Eek´ank --------------------- Ruido
Eek´ank ib´ ----------------- Sentirse
Eek´asinb´ilb´atz´ ------------------- Títere
H Hab´ ------------------- Lluvia
Hab´al q´e -------------------- Invierno
Hach´ok, tiwok ---------------------- Morder
Hahob´resinel ------------------------ Humectante
Hal ----------------------- Mazorca
Hasb´ak ---------------------- Murmurar
Ha´ ---------------------------- Agua, liquido
Ha´ark ------------------------- Hidrolisis
Ha´il ----------------------------- Hidrogeno
Ha´tz´iib´leb´,kik´ tz´iib´ -------------------- Lapicero
I Ichaj, pach´aya´ ---------------------- Hierba
Ich´mej --------------------------- Tendón, nervio
Ich´mul --------------------------- Vena
Ich´mulb´an, k´uub´anb´il b´an --------------------- Suero
Ihej --------------------------- Nieto
Ik -------------------------- Chile
Ikaneb´ej, ikanna´ ----------------------- Tia
Ikanb´ej ---------------------------- Tio
IIlob´ -------------------- Optico
IIob´aaal ------------------------- Vista
J Jachkab´al --------------------- Divorcio
Jachleb´che´, ch´ina k´arch´iich´ -------------- Sierra
Jachsirso, yiisirso -------------------- Semicirculo
Jal poqsiyaak -------------------- Polinizacion
Jalaanil ha´ ------------------------ Estados del agua
Jalaap ---------------------------- Jalapa
Jalam´u ----------------------- Foto
Jalam´u ------------------------- Fotografia, imagen, retrato
Jalam´uuchhu -------------------- Fotocopia
Jachok -------------------------- Apartar, Aserrar
K Ka hiil --------- lengua
Kab’ ----- abeja
Kab’ ------ paleta
Kab’ej ----- pasado mañana
Kab’ejer ------- anteayer
Kab’il kaxlan wa ------- buñuelo
Kab’l, ochoch ---- casa
Kab’laju ---------------- doce
Kab’lanb’il na’leb’ -----------constructivismo
Kab’lank nawom ------- construcción del conocimiento
K’
K’a, rahire ------ ácido, amargo
K’ab’a’ej ------- nombre, sustantivo
K’ab’a’ej k’a’aqru ------- sustantivo común
K’ab’a’ink ------ sustantivación
K’ab’a’n’a’jej ---- toponimia
K’achleb’aal sa’ po -------- modulo lunar
K’aj ------- migaja, pinol
K’aj atz’am b’an ------- sal efervescente
K’aj pek -------- piedrín
K’aj sut ------ Gasa
L La ----- chichicaste
Lajeeb’ --------- Diez
Lajeeb’ ro’k’aal --------- noventa
Lajeeb’ roxk’aal ------ cincuenta
Lajeeb’ xkaak’aal ------ setenta
Lajeeb’ xka’k’aal ------- treinta
Lajeek’aal ------ doscientos
Lajetqil ------ Base Decimal
Lakaam ---------- Bandera
Lal, b’ub’ ---------- Semen
M Mach ----- Barba
Machb’onleb’ b’onleb’ -------- brocha
Majel cha’al --------- inorgánico
Mak’aam b’oqleb’ ---------- teléfono inalámbrico
Mama’ ayin --------- cocodrilo
Mama’jukub’ ------------- barco
Mama’kaax -------------- baúl
Mama’ max --------- Gorila
Mama’ pimil t’ikr --------- chaqueta
Maniiy --------- Maní
N Najtil t’uru’ akach -------- avestruz
Najt-ileb’ --------- telescopio
Naq kun, ab’ajej --------Testiculos
Nat’b’il uk’al ------------- Olla de presión
Nat’b’iltz’ap -------------- tapita
Nat’ok --------- apretar
Nawil hu, xhuhul esil ------------- periódico
Nawkab’lank --------------- arquitectura
Nawk’anjel ----------------- ingeniería
Nawyu’am ---------- biología
O O ----------- aguacate
Ob’en ----------- tamal
Och ----------- elote
Ochb’en ------------- compañero
Okeb’aal -------- puerta
Okleb’aal b’olotz --------------- arco
Okox ---------------hongo
Oqech ------- Horcón
Oqech ch’iich’ -------------- columna
Oqej ------ pie
OO Oob’oq’ob’xkab’ch’uy ------------------- diez mil
Oob’ xka’kaal ------------- veinticinco
P Pach’aya’ -------------- césped
Pach’lenk --------- salpicar
Pajaj ha’ -------- catarata
Pajink ----------- derramar
Pak ------------ anona
Pakleb’ ------------------- molde
Pakunwakax ----------- Buey
Pak’yu’amha’ --------------- fuente
Pak’b’il ismal------------ peluca
Q Qasutam -------------- medio ambiente
Qawa’ ---------------- Don
Qawa’chin ------------ señor
Qawa’il --------------- santuario
Qa’nqan ----------- brillante
Qeel -------------- viejo, usado
Qixb’ ----------- eructo
Q’ Q’a ----------- puente
Q’alunk --------- abrazar
Q’an ----------- amarillo
Q’an kaqin ----------- anaranjado
Q’anch’ub’ ---------- avispa
Q’anich’iich’ -------------------- Oro
Q’anxe’ ----------------zanahoria
Q’ap ----------- ejote
Q’em ------------- masa
Q’emtu’ --------------- queso
R
Ra-------------- picante
Rab’in ajwal ------------ princesa
Rahil ch’ool ------------- tristeza
Ral chib’aat --------------- chivo
Ral ch’och’------------------- indígena
Ral kaxlan ------------- pollito
Ral wakax --------------- becerro
Ralankil ------------- navidad
Ra’leb’ kar ------------- anzuelo
Ralmeex -------------- Gaveta
S Sachleb’ ----------- almohadilla
Sachleb’ ------------ borrador
Sachok ------------ depredación
Sachom --------------- gasto
Sahil -------------- sabor
Sahil ch’ool ---------- alegre
Sahob’l jolom --------- corona
Sakil ----------- pepita
Sak’ok ------------ pegar
Sal ------------- jiote
T Tahink ------------ forrar
Tap ----------- cangrejo
Taq’a ----------- llanura
Taqe’k ------------ subir
Taqlanq ---------- mandar
Taqsi laawuq’ ----------- levante la mano
Tasal hu -------------- libro
Tawloq’aal ----------- civilización
Taab’ ------------- mecapal
Teken ----------- zompopo
T’ T’ane’k ---------------- caer
T’aqt’aq ---------------- mojado
T’ayom ------- plástico
T’e’ok -------------- peinarse
T’ikr ------------- tela
T’ilob’aal --------- ancla
T’iw ------------- águila
T’ojleb’ ----------- Martillo
T’ojoch ----------- calvo, pelón
T’oqke ----------- helado
TZ Tzak ------- presa (animal)
Tzakank ---------- alimentar
Tzakib’k ----------- cazar
Tzaksu ----------- Berenjena
Tzaktz’um ---------- loroco
Tzekemq -------- comida
Tzelekxaab’ ----------- bota
Tzimitz ---------- caballo
Tziib’ leb’aal ---------- oficina
Tzojtzoj ----------- pandereta
TZ’ Tz’ahok ------- remojar
Tz’ajn ---------- suciedad
Tz’alam ---------- cárcel
Tz’ej --------------- pierna
Tz’ejwal ------------ musculos
Tz’eqok ---------- aborto
Tz’ik ---------- ave
Tz’ileb’aal ----------- coladera
Tz’in ------------ yuca
Tz’i’ha ----------- foca
U Uhej------------- cara
Uk’ --------------- piojo
Uk’al------------- olla
Uk’b’il b’an------------- jarabe
Uk’leb’aal ------------------- bebedero
Ulul-------------- cerebro
Ululch’iich’ ----------------- computadora
Uq’ mej ---------------- mano
Uq’ul ----------------- derrumbe
Utwchx------------------- granos
UU Uuch eleb’aal ------------------ clinica dental
Uuchilej ----------------- representante
Uuq -------------- corte
Uut --------------- paloma silvestre
Uutz’u’jinb’il aatin ------------- poema
Uutz’u’jinb’ilraq ----------------- rima
Uutz’u’uj -------------------- candela
Uutz’u’ujinb’il eetz’unk ------------------ disfraz
Uutz’u’ujinb’il saa’ us -------------- piñata
W Wa--------------- barro
Wa-------------- tortilla
Wajb’-------------- instrumento
Wakax --------------- vaca
Wakax kab’l ------------- kiosko
Wakliik ---------------- levantarse
Wan xyu’am ------------- seres vivos
Waqib’ -------------- seis
Waqxaqib’-------------- ocho
Wanjik --------------- sistema solar
X Xab’onink --------------- enjabonar
Xajleb’ --------------------- baile
Xajleb’aal ------------- discoteca
Xajok ------------ bailar
Xala ------------ tijera
Xaml---------------- fuego
Xaml xul ------------- luciérnaga
Xan ------------ ladrillo
Xanxiir ------------ jengibre
Xaq --------- hoja
Y Yach’ ------------- calzoncillo
Yachb’atz’uul----------- pantaloneta
Yaj ----------- enfermo
Yaj ajixq -------------- mujer embarazada
yajel -------------- enfermedad
yak ------------- gato de monte
yak’achkej --------------- jirafa
yakonel ------------- comerciante
yal’ajot’onel ------------- comerciante
ya’al tu’ ------------- leche