Kişilik: Kişilik kavramından, bir insanı başkalarından ayıran duyuş, tutum, davranış

örüntülerini içeren tüm ruhsal özellikler anlaşılır. 

Kişilik bozukluğu: Kişinin kültürüne göre beklenenden önemli ölçüde sapmalar gösteren, süre

giden bir iç yaşantı ve davranış örüntüsüdür, yaygındır ve esnekliği yoktur, ergenlik veya genç erişkinlik yıllarında başlar, zamanla kalıcı olur,

kişilerarası ilişkilerde ve işlevsellikte bozulmaya yol açar.

Kişilik Bozukluklarına Genel Bir Bakış

Kişilik bozukluklarının nedeni multifaktoryeldir. Bazen biyolojik belirleyiciler bulunmaktadır.

Genetik, perinatal travma, kafa travması suçlanan bazı biyolojik faktörlerdir.

Gelişimsel öyküleri sıklıkla bireysel zorluklar ve aile sorunlarını gösterir. 

Yaygınlık: Kişilik bozukluklarının toplumdaki yaygınlığı %6-9 dolayındadır. Genellikle kişilik

bozukluğu ilk bulgusunu geç ergenlik ya da erken erişkinlikte gösterir. Bütün kişilik bozuklukları

gözönüne alındığında kadın ve erkek cinsiyetler eşit olarak etkilenir.

Kişilik Bozukluklarının Yaygınlığı ve Nedenleri

Genellikle hastalar tedaviye motive değillerdir. Buna karşılık pek çok ve karışık uygulamalar kullanılır. Psikoanaliz, psikoanalitik psikoterapi, destekleyici

psikoterapi, grup terapisi, aile terapisi uygulanmaktadır. Diğer bir seçenek

farmakoterapidir.

Seyir ve Prognoz: Genellikle affektif instabilite görülmektedir. Esneklik göstermez rijidite gösterir,

süreğendir.

Tedavi, Seyir ve Prognoz

Borderline kişilik bozukluğu, genç erişkinlik döneminde başlayan değişik koşullar altında ortaya çıkabilen kişilerarası ilişkilerde

bozukluk, benlik algısında ve duygulanımda tutarsızlığı ve belirli bir dürtüselliğin göründüğü sürekli bir örüntünün olmasıdır.

BORDERLINE KİŞİLİK BOZUKLUĞU

Aşağıdakilerden beşinin ya da daha fazlasının olması ile birlikte benlik algısında ve duygulanımda tutarsızlıkları olan, kişilerarası işlevsellikte sorunları olan ve belirli dürtüselliğin göründüüğ örüntü:

1) Gerçek ya da hayali bir terk edilmeden kaçınmak için çılgınca çaba harcamak

2) Karşısındakileri aşırı büyütüp, göklere çıkarma ve aşırı değersizleştirip, gözden düşürerek, yerin dibine sokma gibi başkalarına aşırı değer, değersizlik verme ile giden tutarsız ilişkiler.

Borderline(sınırda) kişilik bozukluğu için tanı ölçütleri

3)  Kimlik karmaşası denilen kendini algılayışında, önem verilen kültürel- ahlaki değer anlayışında değişkenlikler.

4) Kendine zarar verme olasılığı fazla olan, iki ya da daha çok durumda sonunu düşünmeden, aniden yapılan eylemler (aniden çok para harcama, madde kullanımı, hızlı ve tehlikeli araç kullanma, birden aşırı yemek yeme, önceden düşünülmeyen uygunsuz cinsel davranışlar).

Tanı Ölçütleri(Devam-1)

5) Yineleyen bir şekilde intihar girişimleri, intihar tehditleri, kendi kendine zarar verme (bıçak, jilet vs. ile kendi cildini kesme, sigara ile kafayı yakma).

6) Duygu durumunda aşırı tepkililiğe bağlı olarak sürekli duygusal değişkenlik hali (saatler içinde değişen sürelerde birbirini izleyen öfkelilik, üzüntü, kaygı, sevinç dönemleri)

7) işinin kendisini sürekli olarak boşlukta hissetmesi.

8)  Öfkeye hakim olamama (sık sık kavgalara karışma, yüksek sesle hakaret, çığlık atma).

Tanı ölçütleri (Devam-2)

9) Stresle ilişkili, gelip geçici, kendine kötülük yapılacağı düşünceleri ya da dissosiyatif belirtiler.

Tanı Ölçütleri(Devam-3)

Borderline kişilik bozukluğu olan kişiler amaçları tam gerçekleşmek üzereyken kendi ayaklarını kaydırabilirler.(Örneğin; Okul tam bitmek üzereyken okulu bırakma gibi)

Stres dönemlerinde psikotik semptomlar gösterebilirler(hallüsinasyonlar, referans düşünceleri gibi)

Duygudurum bozuklukları ve madde ile ilişkili bozuklukların eşlik ettiği durumlarda ise intihar nedeniyle erken ölümler ortaya çıkabilir.

Borderline Kişilik bozukluğu olanların çocukluk dönemine ilişkin öykülerinde fiziksel ve cinsel kötüyekullanım, ihmalkarlık, düşmanca çatışmalar, ve küçük yaşlarda ana baba kaybı sıklıkla görülmektedir.

Eşlik Eden Özellikler ve Bozukluklar

Kimlik sorunları olan ergenler ve genç erişkinler(özellikle madde kullanımı eşlik ettiğinde) yanlışlıkla Borderline Kişilik Bozukluğu izlenimi veren davranışları geçici olarak gösterebilirler. Bu durumlar, duygusal instabilite, ‘varoluşçu’ ikilemlerin olması, belirsizlik yaşama, cinsel yönelim hakkında çatışmaların olması durumlarıdır.

Borderline Kişilik Bozukluğu kadınlarda, erkeklere oranla 3 kat daha fazla görülmektedir.

Özgül Kültürel Yaşa ve Cinsiyete Bağlı Özellikler

Borderline Kişilik Bozukluğunun prevalansı toplum genelinde %2 olduğu öngörülmektedir. Bunlardan yaklaşık %10 u hastaların ayakta izlendiği ruh sağlığı kliniklerinde görülmekte %20 si ise psikiyatrik yataklı tedavi kurumlarında izlenmektedir. Klinikte görülen kişilik bozukluğu olan hastaların %30’la 60’ını oluşturmaktadır.

Prevalans

Borderline kişilik bozukluğunun gidişinde oldukça büyük bir değişkenlik görülür. En sık görülen gidiş biçimi, genç erişkinlikte, ciddi duygulanım ve dürtü kontrol bozukluğunun olduğu, sağlık ve ruh sağlığı kuruluşlarına yüksek düzeylerde başvurunun olması ile giden kronik instabilite gösteren biçimidir. İşlevsellikte bozulma ve intihar riski genç erişkinlikte en yüksek düzeydedir. İlerleyen yaşla birlikte giderek azalır. Bu bozukluğa sahip olan kişilerin bir çoğu 30 lu ve 40 lı yaşlarında, ilişkilerinde ve mesleki ilişkilerinde stabiliteye kavuşurlar.

Gidiş

Borderline Kişilik Bozukluğu çoğu zaman Duygudurum Bozuklukları ile bir arada görülür ve her ikisinin tanı ölçütünü karşılıyorsa bu tanılar birlikte konulabilir.

Borderline Kişilik Bozukluğu bazı kişilik bozuklukları ile karıştırılabilir. Bunlar; Histrionik Kişilik Bozukluğu, Şizotipal Kişilik Bozukluğu, Paranoid Kişilik Bozukluğu, Narsisistik Kişilik Bozukluğu, Antisosyal Kişilik Bozukluğu, Bağımlı Kişilik Bozukluğudur. Bununla beraber genel tıbbi bir duruma bağlı kişilik değişikliğinden ve kronik madde kullanımı ile birlikte gelişebilen semptomlardan ayırt edilmesi gerekmektedir.

Ayırıcı Tanı

Histrionik kişilik Bozukluğu da ilgi çekme, manipülatif davranış ve hızlı değişen duygularla belirli olabilse bile Borderline Kişilik Bozukluğu kendine zarar verme, yakın ilişkilerde öfkeli ayrılıklar ve kronik bir biçimde, yoğun bir kendini boşlukta hissetme ve yalnızlık duygularının olması ile ayırt edilir.

Histrionik Kişilik Bozukluğu ile Ayrımı

Paranoid düşünceler ve illüzyonlar şizotipal kişilik bozukluğunda olduğu gibi olabilir ancak Borderline KB’de daha gelip geçiçi, kişilerarası ilişkilere daha tepkisel ve dış yapılanmadan daha çok etkilenen bir yapıdadır.

Şizotipal Kişilik Bozukluğu ile Ayrımı

İki KB’da ufak uyaranlara öfkeyle tepki gösterme ile belirli olabilirse de benlik algısının görece değişkenlik göstermemesi, kendine zarar vermenin, dürtüselliğin ve terkedilme kaygısının görece daha az olması bu bozuklukları Borderline KB’den ayırt ettirir.

Paranoid ve Narsistik KB’den Ayrımı

Hem Borderline’da hem de Antisosyal KB’de manipülatif davranış görülse de Antisosyal KB daha çok güç kazanmak ya da maddi bir çıkar sağlamak amaçlı bu şekilde davranırlar. Borderline’da ise amaç daha çok bakımverenlerin ilgisini kazanmak amaçlıdır.

Antisosyal Kişilik Bozukluğundan Ayrımı

Her ikisinde de terkedilme korkusu olsa da Bağımlı Kişilik Bozukluğu terkedilmeye karşı susan ve başeğici bir tutumla tepki gösterirken Borderline KB öfke ve daha büyük bir dışavurumla tepki gösterir.

Bağımlı Kişilik Bozukluğundan Ayrımı

Amerikan Psikiyatri Birliği: Ruhsal Bozuklukların Tanısal ve Sayısal El Kitabı, Dördüncü Baskı, Yeniden Gözden Geçirilmiş Tam Metin(DSM-IV-TR), Amerikan Psikiyatri Birliği, Washington DC, 2000, Köroğlu E(çeviri ed.), Hekimler Yayın Birliği, 2007

Prof. Dr Orhan ÖZTÜRK ve Prof. Dr Aylin ULUŞAHİN(1988), Ruh Sağlığı ve Bozuklukları (Cilt 2), Yenilenmiş 11. Baskı, Ankara, 2008

KAYNAKÇA