hasbeatsBUSINESS EDITION
Jan Janssen van Vitelia: “FOLLOW YOUR DREAMS”
LECTORAAT Biobased Productontwikkeling
Win een Ipad
Relatiemagazine vanHAS Den Bosch HAS KennisTransfer Anton Jurgens Institute
Jaargang 1Nummer 1, mei 2011
InhoudInhoudsopgave
1 Editorial + colofon
2-5 Nieuws + agenda
6-9 Interview: Jan Janssen Vitelia
10-11 Stage: Noorwegen milieu
12-14 Achtergrond: Anton Jurgens Institute
15 Gastcolumn
16-17 Bedrijfsopdracht: Weizigtpark
18-19 Event: Food Design Experience
20-23 Achtergrond: Biobased economy
24-25 Bedrijfsopdracht: Streekselecties
26-27 Event: HAS Ondernemend Cafe
328-31 Interview: Rabobank
32-33 Topklas ondernemen
3
12
10
20
18
Inhoudsopgave
Editorial
1 hasbeats BUSINESS EDITION
Verbinden betekent aaneenschakelen, samenbundelen, combineren, vastbinden, verenigen, koppelen. Wanneer mensen
een verbinding aangaan met elkaar, kan daar iets moois uit opbloeien. Een verbinding biedt de mogelijkheid tot diepgaand
contact met de ander. HAS Den Bosch zoekt constant naar die verbindingen. Intern: met medewerkers en studenten, maar
ook extern: met het werkveld. De contacten met het werkveld houden we graag warm, want samen kunnen we mooie din-
gen bereiken. Naar buiten toe doen we dit door studenten bij bedrijven op stage te laten gaan of er een bedrijfsopdracht te
laten doen. Maar ook halen we het werkveld graag bij ons binnen: we organiseren bijvoorbeeld symposia, een Carrièredag
en een HAS Ondernemend Café. Maar of we nu binnen of buiten de organisatie bezig zijn we houden de contacten graag
persoonlijk, omdat we dat als een grote kracht zien.
Voor u ligt de HAS Beats business edition, het nieuwe relatiemagazine van hogeschool HAS Den Bosch, HAS KennisTransfer
en Anton Jurgens Institute. Een nieuw blad, een nieuwe manier van verbinding zoeken, en nog meer: de bestaande verbin-
dingen versterken. We laten u graag zien wat we doen. Gewoon om te informeren, maar ook om u enthousiast te maken
voor onze activiteiten. Eén ding is namelijk onmisbaar bij een verbinding: er zijn twee partijen bij betrokken. En contact kan
nooit alleen van één kant komen. Wij willen graag interactie met u. We vertellen u wat wij doen en denken, maar we staan
ook open voor wat u doet en denkt. Binnenkort krijgt HAS Den Bosch een nieuwe website en de HAS Beats business edition
is dan op deze website terug te vinden. Daar kunt u altijd terecht met ideeën, opmerkingen, suggesties of ander soort reac-
ties. Tot die tijd kunt u ons mailen: [email protected] of stuur ons een tweet @HAS_DenBosch.
Veel leesplezier, Florieke Koers en Marieke Ellenbroek
Colofon
Eindredactie: Florieke Koers en Marieke Ellenbroek, HAS Den Bosch
Beeldredactie: Margriet Hoffmans, HAS Den Bosch
Vormgeving: Maarten Ponjée, Bureau Ponjée
Druk: Drukkerij Tielen
Oplage: 3500
Vragen en/ of opmerkingen? [email protected]
www.hasdenbosch.nl
www.haskennistransfer.nl
www.antonjurgens.nl
Verbinding gezocht
1 Nieuws
GEZOND INNOVEREN CENTRALE THEMA NVVL-SYMPOSIUMGezond innoveren, hoe doe je dat? Dat was
het thema van het symposium dat op 21 april
2011 bij hogeschool HAS Den Bosch werd
gehouden door de NVVL, het Network for
Food Experts. “Ons land heeft de kennisin-
frastructuur om een voorlopersrol te spelen
bij de ontwikkeling van gezondere voeding”,
zei NVVL-voorzitter Ad Nagelkerke. ”Er is
voldoende ruimte om te innoveren.” Er waren
verschillende sprekers die ingingen op dit
thema.
Hoe je gezonde innovatie in de praktijk kunt
brengen, liet Petra Buijs-Koekoek van het
Anton Jurgens Institute zien. Petra pleitte met
name voor een duidelijke focus in het innova-
tieproces. Echter, binnen deze focus moeten
ondernemingen niet teveel navelstaren, vond
ze. Sterker nog, ze zullen hun voelsprieten
hasbeats BUSINESS EDITION 2
moeten uitsteken naar andere marktsegmen-
ten of andere sectoren. Een mooi voorbeeld
is het project Designprobes van Philips, waar-
in wordt gestoeid met innovatieve concepten,
zoals Home Farming.
Ook Anton Jurgens-directeur Domingo Loth
kwam aan het woord. Hij verwees naar het
hoge faalpercentage van nieuwe produc-
ten. “Negen van de tien producten haalt het
uiteindelijk niet”, zei hij. Volgens hem is dit
lage percentage onder meer te wijten aan het
inadequaat managen van innovatietrajecten.
Het Anton Jurgens Institute biedt een MBA
‘Business Creation in Food & Health’ aan,
waarin studenten in alle relevante aspecten
van het innovatietraject worden onderwezen.
Immers, in de praktijk ontbreekt het aan men-
sen die inhoudelijke materie en de marktkan-
sen met elkaar kunnen verbinden.
Meer weten? www.nvvl.nl
www.antonjurgensinstitute.nl
INAUGURELE REDE LECTORATEN FOOD EN DIERGEZONDHEID
3 hasbeats BUSINESS EDITION
Op maandag 6 en dinsdag 21 juni vinden bij HAS Den Bosch
drie inaugurele redes plaats. Op 6 juni houden mevrouw ir.
Frederike Praasterink, lector Duurzame Wereldvoedselvoor-
ziening en mevrouw dr. Annet Roodenburg, lector Voeding
en Gezondheid hun inaugurele rede. De redes staan in het
teken van de thema’s mens, voeding en gezondheid, en
duurzaamheid en mondiale ontwikkelingen in de voedsel-
voorziening.
Het lectoraat Duurzame Wereldvoedselvoorziening richt zich
op de verduurzaming van voedselketens in internationaal
perspectief. De pijlers zijn duurzame ontwikkeling en inter-
nationale samenwerking in de agrofoodsector.
Het lectoraat Voeding en Gezondheid wordt ontwikkeld op
drie verbonden pijlers: voeding, gezondheid en de consu-
ment. In dit lectoraat staat de hoogwaardige productie van
voeding en de daarop aansluitende kwaliteitbewuste con-
sumptie centraal, ingebed in de duurzame ontwikkeling van
meer cyclische, vraaggerichte agroketens.
Op 21 juni is het de beurt aan dr. Paul Overgaauw, lector
Diergezondheid/Dierenwelzijn. Zijn rede gaat over ‘Gezonde
dieren, gezonde mensen’.
Het lectoraat Diergezondheid/Dierenwelzijn richt zich op het
ontwikkelen van methoden voor toegepast onderzoek naar
diergezondheid (in het bijzonder in relatie tot agrarische pro-
ductie) die kunnen worden ingebouwd in het hoger beroeps-
onderwijs.
Wilt u bij een van de redes aanwezig zijn? Meer informatie
over het programma en hoe aan te melden staat op de
website van HAS Den Bosch. www.hasdenbosch.nl
Komend studiejaar start HAS KennisTransfer met
een nieuwe opleiding: Professioneel Ondernemer-
schap. De opleiding is bedoeld voor ondernemers en
bedrijfsleiders in de boomteelt, fruitteelt, veehouderij,
tuinbouw en akkerbouw. De opleiding is in een jaar
af te ronden en bestaat uit vijf cursussen, die ook los
te volgen zijn: strategisch ondernemerschap, marke-
ting & sales, ketens, kwaliteit & logistiek, praktisch
personeelsmanagement, en financiën. De opleiding
wordt praktisch ingestoken, maar ook mag een stukje
theorie niet ontbreken. Eerst komt een deskundige
uit te praktijk een inleiding geven op het onderwerp.
Daarna neemt een docent van HAS Den Bosch het
over voor een stuk theorie en vervolgens gaan de
cursisten de opgedane kennis toepassen in hun ei-
gen bedrijf en dat van hun medecursisten. Cursisten
uit verschillende sectoren zitten bij elkaar in de klas.
Zo leren ze over de grenzen van hun eigen vakgebied
heenkijken en tillen ze elkaar op een hoger plan.
Dat is de kracht van een dergelijke cursus.
De Nederlandse Fruittelersorganisatie (NFO) en de
LTO Vakgroep Boomteelt hebben geadviseerd bij het
samenstellen van de inhoud. In principe kan iedere
ondernemer of bedrijfsleider zich aanmelden voor de
cursus, maar HAS KennisTransfer vraagt ze wel hun cv
mee te sturen. Dit wordt gedaan om ervoor te zorgen
dat de niveauverschillen niet te groot zijn en iedereen
goed in staat zal zijn mee te komen tijdens de cursus.
Het wordt een kwalitatief hoogwaardige opleiding,
precies afgestemd op professionals.
Meer weten of aanmelden?
www.haskennistransfer.nl
NIEUWE OPLEIDING PROFESSIONEEL ONDERNEMERSCHAP BIJ HAS KENNISTRANSFER
hasbeats BUSINESS EDITION 4
Op 4 april jl. heeft collegevoorzitter
Dick Pouwels bekend gemaakt dat
Toine Hattink de functie van direc-
teur van de opleidingen Tuinbouw
en akkerbouw en Plattelandsver-
nieuwing gaat vervullen. Hij volgt
hiermee Tjeu Foppele op, die binnen
hogeschool HAS Den Bosch ruim
zeventien jaar verantwoordelijk voor
deze opleidingen was.
Toine Hattink zal per 1 augustus
starten als directeur. “Deze manage-
mentfunctie spreekt me erg aan.
Ik blijf verbonden aan een aantal
opleidingen die ik waardeer en kan
me tegelijkertijd bezig houden met
zaken die HAS-breed op de agenda
staan. Dynamiek genoeg in de
omgeving waar we als hogeschool
het antwoord op moeten formuleren:
bijvoorbeeld de economische en
technologische ontwikkelingen in
de glastuinbouwsector en nieuwe
groene kansen door de biobased
economy. De toenemende druk in
Nederland op ruimte voor natuur,
landbouw en andere functies. En
‘groen in de stad’: wat willen men-
sen eigenlijk tegenwoordig en hoe
kom je daar achter?”
Toine Hattink studeerde Tropische
Cultuurtechniek aan Wageningen UR
en deed later Bedrijfseconomie. Hij
gaf tien jaar les op een middelbare
tuinbouwschool. Elf jaar geleden
kwam hij als docent bij HAS Den
Bosch, waar hij onder meer vijf jaar
als beleidsmedewerker actief was.
Inhoudelijk is hij het laatste jaar on-
der meer betrokken bij de ontwikke-
ling van de nieuwe opleiding Inter-
national Food & Agribusiness en de
Kenniskring Duurzame Wereldvoed-
selvoorziening.
Meer weten? Kijk op
www.hasdenbosch.nl
NIEUWE OPLEIDING PROFESSIONEEL ONDERNEMERSCHAP BIJ HAS KENNISTRANSFER
TOINE HATTINK NIEUWE DIRECTEUR OPLEIDINGEN TUINBOUW EN AKKERBOUW, ENPLATTELANDS-VERNIEUWING
5 hasbeats BUSINESS EDITION
Agenda
25 mei Carrièredag HAS Den Bosch
6 juni Inaugurele Rede Frederike Praasterink en Annet Roodenburg
21 juni Inaugurele Rede Paul Overgaauw
5 juli Fhealincafe Mangustare
6 juli HAS Ondernemend Café‘Meer doen met groen’HAS Den Bosch
18 juli-26 augustus Zomervakantie opleidingen HAS Den Bosch
WIN EEN IPAD! GA NAAR WWW.HASDENBOSCH.NLVOOR MEER INFO
Interview Jan Janssen, algemeen directeur Vitelia
Vitelia en HAS Den Bosch: samen betrokken bij Feed Design Lab
2 Coverinterview Tekst: Marieke Ellenbroek Foto’s: Margriet Hoffmans
hasbeats BUSINESS EDITION 6
Hogeschool HAS Den Bosch heeft overal in Nederland en ook daarbuiten contacten. In iedere uitgave een persoonlijk verhaal van een van die mensen met wie de instelling een warme relatie onderhoudt. Deze keer een gesprek met Jan Janssen, algemeen directeur van Vitelia, een organisatie waar niet alleen regelmatig stagiaires van HAS Den Bosch rondlopen, maar ook een flinke groep oud-HAS’ers in dienst is. Vitelia en HAS Den Bosch zijn namelijk beide betrokken bij het Feed Design Lab.
We maken kennis met Jan Janssen in
Regio Business Centre ‘De Oelderse
Halte’. Een bijzonder gebouw: vroeger een
station, daarna een café en nu is het een
startersplatform voor jonge ondernemers.
Een plek waar wordt gewerkt, genetwerkt
en waar innovaties worden gerealiseerd.
“De dynamiek zit ‘m in de samenwerking
tussen bedrijven vanuit verschillende
disciplines,” vertelt Jan. “We zitten hier
samen met verzekeraars, bedrijfskundigen
en veevoederspecialisten. Het doel is
om gemeenschappelijk tot een betere
performance te komen.”
Als zoon van een kippenboer, vijfde uit een
gezin van zes kinderen, wilde Jan altijd al
boer worden. Niet verwonderlijk dus, dat
hij bij HAS Den Bosch ging studeren, dat
toen nog gevestigd was aan de Baden
Powellstraat. “Bij studeren hoort een stad, uit
huis gaan, zelfstandig worden, vind ik. Ik heb
een leuke studententijd gehad. Het gevoel bij
HAS Den Bosch was altijd: je komt er om te
leren, maar omgekeerd leert HAS Den Bosch
ook graag van jou. Zo heb ik Jan Denissen
nog het kippenvak bijgebracht. Ja, dat mag je
er in zetten.” Hij lacht.
Klein bedrijf
Direct na zijn studie (in 1986) ging Jan
als assistent-zaakvoerder aan de slag bij
SaWeCo, een kleine mengvoederfabriek waar
toentertijd ongeveer 25 mensen werkten. “In
tegenstelling tot mijn klasgenoten, die hun
pijlen hadden gericht op de grote spelers in
“Ik haal graag jonge mensen naar Vitelia”
7 hasbeats BUSINESS EDITION
de sector, koos ik juist voor een klein bedrijf.
Het was bovendien dicht bij huis, wat op dat
moment privé goed uitkwam. Omdat SaWeCo
zo klein was, kon ik me breed ontwikkelen.
Ik maakte kennis met alle facetten van de
bedrijfsvoering. Ik werd bedrijfsbegeleider
voor zowel varkens-, kippen-, als melkvee-
houders.”
In tien jaar tijd ontwikkelde Jan zich verder
van voorlichter tot nutritionist en manager.
In diezelfde tijd startte SaWeCo een
plantaardige en een verzekeringstak. In 1995
werd Jan benoemd tot algemeen directeur
van SaWeCo. Bij het tegenwoordige Vitelia
werken bijna 200 mensen. “We hebben
hier in de regio meer dan tien fusies
meegemaakt, zowel met coöperatieve
als private partijen. Maar de kern van
onze ontwikkeling zit in de mensen. De
bedrijfscultuur is de rode draad van onze
geschiedenis.”
Feed Design Lab
De bedrijfscultuur van Vitelia is informeel,
met korte lijnen. Iedereen krijgt de kans om
zijn dromen te verwezenlijken. ‘Follow your
dreams’, staat er op een groot schilderij
achterin de kamer. “Als je het kunt dromen,
kun je ’t maken,” stelt Jan. “Ik stimuleer
onze medewerkers om hun
talenten te ontwikkelen en
haal graag jonge mensen
naar het bedrijf. Ikzelf kwam
hier immers ook ooit binnen
als jonge, onervaren HAS’er.
Door het vertrouwen dat mij
werd gegeven, heb ik veel
kunnen bereiken. Ik geloof in
de kracht van samenwerken,
ideeën delen. Daarom zie
je hier geen aparte tafels
of parkeerplaatsen voor de
directie, we lunchen met z’n
allen en we overleggen veel
met elkaar.”
Vitelia werkt al jaren samen met HAS Den
Bosch. Bij het bedrijf werken nu ongeveer
20 oud HAS’ers en er zijn 25 permanente
stageplaatsen op zowel mbo-, hbo- als
universitair niveau. Een nieuw project,
waar Vitelia de trotse kartrekker van is, is
het Feed Design Lab (FDL). Het FDL wordt
een innovatieve labomgeving waar nieuwe
diervoeders in praktijkomstandigheden
worden ontwikkeld. Hand in hand met de
ontwikkeling van de diervoeders worden
medewerkers getraind. Naast Vitelia zijn
Dinnissen Process Technology, Imtech Food
en Feed Competence Center en hogeschool
HAS Den Bosch ook initiatiefnemers van het
project.
Midlife crisis
Jan is niet iemand die berust in zijn succes.
“In 2005 had ik in mijn eerste midlife crisis,”
vertelt hij. “De voederindustrie had een
slecht imago, er waren dierziektes en de
maatschappelijke druk was hoog. We wilden
een soort toverfabriek maken. Innovatieve
technologieën toepassen, maximale
flexibiliteit uit het productieproces halen,
de kwaliteit verbeteren, kortom: modern en
vernieuwend zijn. Iets doen wat nog niemand
anders had gedaan. Met hulp van Dinnissen
Process Technology, Imtech Food en Feed
Competence, is Vitelia toen een nieuwe koers
ingeslagen. Ons concept werd een groot
succes, won prijzen en haalde alle kranten.”
In 2010 volgde een tweede crisis. “Dat heb
je zo eens in de vijf jaar,” licht Jan toe. “We
“Als je het kunt dromen, kun je ‘t maken”
hasbeats BUSINESS EDITION 8
wilden eigenlijk een testomgeving hebben, hadden een
proeffabriek nodig. Dus we besloten de wereld rond te
gaan reizen om te kijken of zoiets dergelijks al bestond.
Dat was niet zo. Dus we moesten het zelf doen: plaatje
maken, plek kopen, tekening maken, ambassadeurs
zoeken.” Momenteel bevinden de plannen voor het FDL
zich in een cruciaal stadium. Er ligt een subsidieaanvraag
van 1 miljoen. De andere 2,5 miljoen wordt door de 20
betrokken bedrijven op tafel gelegd.
Ideeën delen
“Het gebouw komt te staan in Wanssum, midden tussen
de varkens en de kippen, ofwel het Eiwit Rijk,” vertelt Jan.
“Behalve een fysieke locatie moet er ook een digitale
omgeving komen: feeddesignlab.nl, zodat we onze ideeën
kunnen delen met anderen.” Communicatie speelt een
belangrijke rol bij Vitelia. “Het imagoprobleem van onze
sector, bracht ons op het idee om een film te ontwikkelen,
waarin dertien portretten werden getoond van authentieke
bedrijven uit deze omgeving. De eigenaren, de familie,
het bedrijf op een eerlijke manier in beeld gebracht. De tv
première is 21 april, op TV Limburg,” zegt Jan trots.
Op het terrein van Vitelia en de Oelderse Halte is veel
bedrijvigheid. Vrachtwagens rijden af en aan. Bij de ingang
hangt een grote vlag met een pauw met de tekst ‘Trots
op Vitelia’. En dat is Jan ook. “Maar alleen had ik het nooit
gekund. Het is prachtig wat we samen bereikt hebben en
dat mogen we uitdragen. Overal hangt onze missie aan de
muur. Het respect voor elkaar, onze leveranciers en onze
klanten staat voorop. We staan voor de belangen van onze
klant, van de sector. Dat is het allerbelangrijkste.”
9 hasbeats BUSINESS EDITION
Studente Annelous Oerbekke deed onderzoek naar smeltwater in Noorwegen
Op stage naar het buitenland. Het is verplichte kost voor alle studenten van hogeschool HAS Den Bosch. Sommigen vinden het meteen al helemaal geweldig, anderen moeten wel even aan het idee wennen alleen een tijd in het buitenland te moeten werken en wonen. Australië en Nieuw-Zeeland zijn populair, maar ook ‘gewoon’ België en Duitsland. Annelous Oerbekke is 4e jaars studente Milieukunde en zij ging op stage naar een heel andere plek: Ås in Noorwegen.
3 Stage Tekst en foto’s : Annelous Oerbekke
“Ik heb stage gelopen bij Bioforsk, een onderzoeksinstituut dat
toegepast onderzoek verricht naar multifunctionele landbouw en
plattelandsontwikkeling, plantwetenschap, milieubescherming, en beheer
van natuurlijke hulpbronnen. Mijn opdracht was onderzoek doen naar de
afvloeiing van smeltwater van de sneeuw op een akker, het modeleren van
deze smeltperiode en het vergelijken van de periodes 2009 en 2010.
Door middel van sneeuwbemonstering in het veld heb ik kennis vergaard
over het sneeuwdek. Verder werden er op het veld verschillende
parameters gevolgd zoals luchttemperatuur, windsnelheid en richting, en de
bodemtemperatuur op verschillende dieptes.
Deze gevolgde parameters werden later gebruikt in modeleringsprogramma’s
hasbeats BUSINESS EDITION 10
11 hasbeats BUSINESS EDITION
om te proberen de smeltperiode na te bootsen met de
computer en te vergelijken met de daadwerkelijke gevonden
waardes in het veld.”
Vrijheid
“Mijn stage ging erg goed. De onderwerpen waar ik me mee
bezig hield, waren totaal nieuw voor mij, zoals het modeleren
met de computerprogramma’s en de winterhydrologie die
je moet toepassen. Ik vond het erg interessant om meer
over deze onderwerpen te leren en het was een onderzoek
waarbinnen ik veel vrijheid kreeg. Ik kon zelf met opties en
ideeën komen. Ik heb wel leuke verschillen gevonden in
de smeltperiodes van 2009 en 2010 die goede resultaten
voor mijn onderzoek opleverden. Daar ben ik best trots
op. Bioforsk was een fijn bedrijf om stage te lopen. Ik was
niet de enige stagiaire, er waren er ook een paar met hun
promotieonderzoek bezig. De begeleiding was erg goed. Mijn
begeleider was Nederlands, wat erg handig was natuurlijk.
Veldwerk (op langlaufski’s) deed ik bijna nooit alleen, omdat
het onderzoeksveld een stukje uit het dorp lag. Ik kon altijd
bij mensen terecht als ik hulp nodig had of ergens mee zat.
Ik werd meteen in activiteiten meegenomen zoals één dag
in de week sporten tijdens de lunch. Ook werd ik bij andere
projecten betrokken en kon ik meehelpen en meedenken. Bij
Bioforsk wordt gewerkt volgens de principes van het nieuwe
werken: het maakt niet uit wat jouw werkritme is, zolang je
maar resultaat haalt aan het einde van de rit. En dat werkte in
dit bedrijf in ieder geval heel goed.”
Noorse studentenleven
“Noorwegen is een prachtig land. Veel verschillen in het
landschap en echt leuke steden. De mensen zijn heel aardig
en geïnteresseerd. En als je zelf open staat voor dingen kom
je in de meest leuke situaties terecht. Het enige nadeel van
Noorwegen: het levensonderhoud is een stuk duurder dan in
Nederland. Ik heb veel leuke dingen gedaan in de tijd dat ik
daar was.
Ik ben weekendjes weggeweest, heb kennisgemaakt met
het Noorse studentenleven en ik ben nog twee weken op
rondreis geweest door Noorwegen. Toen ben ik huisgenoten
op gaan zoeken in hun thuishaven. Zo ben ik bij prachtige
Fjorden terechtgekomen, heb ik op steile kliffen gestaan
en ver weg in de bergen in een hutje gezeten zonder enige
voorzieningen. Mijn stage was een supertoffe ervaring waar ik
enorm van ben gegroeid!”
“Ik werd meteen in activiteiten meegenomen zoals één dag in de week sporten tijdens de lunch”
OP BUITENLANDSE STAGE
Het is voor iedere student van HAS Den Bosch verplicht: op
stage naar het buitenland. Sinds 1999 gingen al steeds meer
studenten naar het buitenland om daar werkervaring op te
doen. Dit om de studenten voor te bereiden op de steeds in-
ternationaler wordende werksetting. Maar ook krijgen ze zo de
kans zichzelf op een andere manier te ontplooien, en zichzelf
te leren redden in een vreemd land. De laatste jaren is de bui-
tenlandse stage verplichte kost. Ieder jaar gaan meer dan 300
studenten op een of andere buitenlandse stage.
België blijkt het meest favoriete land van de HAS-student, er
zijn best veel studenten die toch graag wat dichter bij huis
blijven. Daarna komen Australië en Nieuw-Zeeland. Degenen
die wel graag ver weg gaan, maar wel een zo veilig mogelijk
oord zoeken, gaan hier graag naar toe. Maar er zijn natuurlijk
ook veel andere landen waar studenten naar toe gaan.
Food service vertegenwoordigd bij de MBA van het Anton Jurgens InstituteIn de vierde lichting van de MBA-opleiding van het Anton Jurgens Institute zitten voor het eerst niet alleen mensen uit de food indu-stry. Er zijn deze keer ook twee heren uit de food service: Robert Leene van McDonald’s en Hans van Veen van Appèl Catering. En dat blijkt een grote meerwaarde voor de cursus: het instituut zou in de toekomst graag meer mensen met een dergelijke achter-grond in de MBA zien.
4 Achtergrond Tekst: Florieke KoersFoto’s: Margriet Hoffmans en Bart van Overbeeke
hasbeats BUSINESS EDITION 12
“De voedingsmiddelensector waar
potentiële cursisten van het Anton Jurgens
Institute vandaan komen, kun je verdelen
in drie onderdelen: de food industry, de
food service en de food retail”, licht Jac
Giesen, docent bij het Anton Jurgens
Institute, bovenstaande toekomstvisie toe.
“In de food industry heeft HAS Den Bosch
altijd al goede contacten. Bij de oprichting
van het Anton Jurgens werden dit ook
de vanzelfsprekende contacten voor ons.
In de eerste drie lichtingen zaten alleen
mensen vanuit deze branche. Maar nu is
daar verandering in gekomen en hebben
we twee mensen uit de food service. Een
hele aanwinst, voor ons, maar ook voor de
cursisten. Er ontstaat een ontzettend leuke
wisselwerking tussen hen. Ze zijn allemaal
met voeding bezig, maar hun prioriteiten
liggen ergens anders. Het zou leuk zijn als
in de toekomst ook mensen uit de food
retail zich zouden melden voor de MBA.
Dan hebben we de hele keten in huis.”
Robert (39) en Hans (45) doen sinds
september de MBA Business Creation
in Food & Health. Ze komen uit de food
service. Was doen jullie precies?
Robert: “Ik werk nu 19 jaar bij McDonald’s
met tussendoor een uitstapje naar
Domino’s van drie jaar. Ik ben manager
McOpCo en ik ben verantwoordelijk voor
een business unit van 23 restaurants waar
1600 mensen werken. Ik heb de McDonald’s
Academy gedaan in Chicago en heb
binnen McDonald’s het hele carrièrepad
doorlopen. Dat ik zolang bij hetzelfde
bedrijf werk, zie ik als een voordeel: ik kan
een voorbeeld zijn voor anderen en dat
is ook een belangrijk onderdeel van mijn
functie. Daarnaast ben ik veel bezig met het
uitproberen van innovaties.”
Hans: “Ik ben operationeel directeur bij
Appèl, een cateraar die voornamelijk
contractcatering bij bedrijven verzorgt,
en werk er inmiddels 15 jaar. Ik ben
verantwoordelijk voor operatie, financiën en
13 hasbeats BUSINESS EDITION
personeelszaken. Ik ben tussendoor ook even weggeweest:
ik heb een zorgboerderij voor verstandelijk gehandicapten
opgezet, die ik ook nog steeds vanaf de zijlijn aanstuur. Ik
wilde daarna interimwerk gaan doen maar ben uiteindelijk
weer bij Appèl uitgekomen. Bij Appèl zijn er altijd uitdagingen
op mijn pad blijven komen en dat vind ik heel belangrijk.
En een groot voordeel is natuurlijk dat je op een gegeven
moment alle ins en outs van het bedrijf kent en op zaken die
zich voordoen handig kunt inspelen.”
Hoe zijn jullie bij het Anton Jurgens terechtgekomen?
Hans: “Ik ben er toevallig mee in aanraking gekomen bij een
lezing van een businessclub. Jac vertelde daar een en ander
over de MBA. Ik wist helemaal niet dat er een dergelijke
opleiding was op het gebied van food en het sprak me
meteen aan.”
Robert: “McDonald’s wilde dat ik me meer ging verdiepen in
het ontwikkelen van innovaties. Daarnaast had ik al langer de
ambitie om een MBA te doen. Twee vliegen in één klap.”
Hoe bevalt de opleiding tot nu toe?
Hans: “Best zwaar. Ik werk 50 uur per week en de
studiebelasting komt daar nog bij. Maar ik vind het wel erg
leuk. Ik heb geen achtergrond in food technology en op dat
hasbeats BUSINESS EDITION 14
“We voegen echt iets toe aan de groep: wij zijn het ontbrekende puzzelstukje”
gebied leer ik veel bij. Het heeft mijn ogen enorm geopend.”
Robert: “Ik kan gelukkig binnen werktijd wat tijd vrijmaken
voor de MBA. Het zware zit voor mij meer in de inhoud. Het
is een enorme aanvulling op mijn kennis en ik ben heel erg
gemotiveerd. Om de vier weken zijn we van woensdagavond
tot vrijdagavond bij het Anton Jurgens en dat voelt als
helemaal weg zijn van het werk. Heerlijk!”
Hans: “Dat wij een andere achtergrond hebben dan de
medecursisten uit de food industry is duidelijk merkbaar
tijdens de lesdagen. En dat is leuk: we voegen echt iets toe
aan de groep: wij zijn het ontbrekende puzzelstukje.”
Robert: “Het is een leuke groep en heel divers. We vullen
elkaar goed aan en leren niet alleen veel van de opleiding,
maar ook veel van elkaar. We hebben verschillende
achtergronden en het programma trekt ons naar elkaar toe.
Inspirerend.”
Robert Leene en Hans van Veen (r)
15 hasbeats BUSINESS EDITION
5 Gastcolumn Tekst en foto: Paul Vriesekoop
Op deze plek een gastcolumnist. Iedere uitgave een collega van ons. Niet een collega binnen HAS Den Bosch, maar iemand van
een collega-instelling. Want we werken veel samen en verbinden ons met elkaar. Samen staan we sterk! Zoals met het Varkens
Innovatie Centrum Sterksel, onderdeel van Wageningen UR. Uw column op deze plek? Mail naar [email protected].
Paul Vriesekoop is directeur Wageningen
UR Livestock Research. Wageningen UR
Livestock Research, onderdeel van Stichting
Dienst Landbouwkundig Onderzoek, vormt
samen met het Central Veterinary Institute
en het Departement Dierwetenschappen van
Wageningen University de Animal Sciences
Group van Wageningen UR (University &
Research centre).
De achtergrond hierbij is dat we ons economisch willen
versterken door slagvaardiger producten met unieke
toegevoegde waarde in de markt te zetten. Het gaat
om nieuwe producten en een business case voor het
bedrijfsleven. Het liefste willen we voor de afnemer van
het product een structureel probleem oplossen of een
behoefte vervullen. De Nederlandse agrofoodsector is altijd
al heel innovatief en heeft daardoor een sterke exportpositie
opgebouwd. Niet alleen als producent van eindproducten
voor consumenten zoals kaas, boter of vlees, maar ook als
toeleverancier voor bedrijven in bijvoorbeeld stalsystemen,
kassen en uitgangsmateriaal. Op Varkens Innovatie
Centrum (VIC) Sterksel staan we hier middenin. We zijn er
de afgelopen jaren steeds in geslaagd om samen met het
bedrijfsleven, overheid en ngo’s concepten uit te denken en
te ontwikkelen. Denk bijvoorbeeld aan het Varkenspension,
nieuwe vergistingstechnieken, koeling voor zeugen
enzovoorts..
Het scherp schakelen met het bedrijfsleven, overheid en
ngo’s hebben de succesvolle groei van Sterksel mede
mogelijk gemaakt. Tegelijkertijd is er een brug tussen
bedrijfsleven en onderzoekers binnen Wageningen UR
gevormd, op zowel praktisch als wetenschappelijk niveau.
Hier liggen ook kansen voor studenten van HAS Den Bosch.
Bijvoorbeeld door participatie in lopende projecten op
VIC Sterksel. Ze zitten dan met hun neus bovenop onze
innovatieve manier van werken en krijgen zo de kans om veel
te leren.. Momenteel lopen er bij Sterksel veel projecten op
het gebied van onder meer voeding, opfok van geiten en
nieuwe stalsytemen.
Studenten maken innovaties mee op VIC SterkselInnoveren is het ‘buzz word’ dat momenteel overal rond zingt. In Nederland zijn we dit mede aan het organiseren via de Topsectoren-aanpak van de regering enbinnen Europa is dit geagendeerd als ‘The Innovation Union’.
Hier kunnen studenten heel goed in participeren. Op
VIC Sterksel hebben we veel van onze posities ingevuld
door medewerkers die afgestudeerd zijn aan HAS Den
Bosch en we geven hen alle ruimte geven om zich verder
te ontwikkelen. Ze kunnen bijvoorbeeld aan de slag
als onderzoekscoördinator, of als verantwoordelijke
voor activiteiten op het gebied van biovergisting
(onderzoekstechnisch of economisch). Het is uitdagend
voor hen om in zo’n omgeving te werken en zich te
kunnen ontwikkelen en bij te dragen aan een sector die
sterk in ontwikkeling is, zowel technisch economisch, als
maatschappelijk.
Afstudeerders geven het Weizigtpark in Dordrecht een boostMarloes Timmers (20) en Wessel Hartman (22) zijn vier-dejaars studenten Tuin- en landschapsmanagement. Zij zijn op dit moment aan het afstuderen en doen een bedrijfsopdracht (BO) bij Gemeente Dordrecht: ze schrijven een visie en een maatregelenpakket voor het Weizigtpark dat in Dordrecht ligt.
6 Bedrijfsopdracht Tekst: Florieke KoersFoto: Marloes Timmers en Wessel Hartman
hasbeats BUSINESS EDITION 16
Boost voor park
Het Weizigtpark in Dordrecht is een openbaar park dat in
1948 is aangelegd. De gemeente vond dat het park wel een
boost kon gebruiken. Marloes en Wessel krijgen door met
deze opdracht aan de slag te gaan met veel verschillende
aspecten van het vak te maken en ze zijn er allebei heel
enthousiast over. De randvoorwaarde om de bedrijfsopdracht
goed uit te kunnen voeren was dat ze kleine aanpassingen
zouden doen om het park een flinke oppepper te geven,
maar de grote lijnen van het park moesten behouden blijven.
“We hebben eerst een inventarisatie gedaan”, vertelt Marloes.
“Hoe ligt het park er nu bij? Wie zijn de belanghebbende
partijen? Wat vinden de bezoekers van het park? En daarna
hebben we ons afgevraagd: wat zou er beter kunnen? Waar
wil de gemeente de komende jaren met het park naartoe?
En wat hebben we nodig om dat te bereiken? We zijn druk
geweest met deskresearch, maar hebben ook gewoon in
het park rondgelopen en daar met mensen gesproken. Veel
mensen hebben een belang bij de ontwikkeling van park en
door ons onderzoek kwamen wij met al die verschillende
partijen in contact. Van bewoner tot wethouder Leefbaarheid,
Wonen en Sport en van de redactie van de nieuwsbrief van
de gemeente tot RTV Dordrecht. Heel afwisselend.”
Ambitieus plan
Om de inventarisatie te kunnen doen, schreven de twee een
communicatieplan. Wessel: “Dit plan werd door de gemeente
als ambitieus bestempeld. En het ging allemaal heel goed:
we hebben tot nu toe iedereen bereikt die we wilden berei-
ken en de juiste informatie van hen ontvangen. Informatie die
onontbeerlijk is om een compleet beeld te krijgen van het
park in al haar facetten. Daar zijn we best trots op.” Lastiger
vinden Marloes en Wessel het om die hele berg informatie nu
te verwerken. “Het is best pittig om al die informatie structuur
te geven en te zorgen dat alles helder is voor de lezer”, vindt
Marloes. “Zelf weet je wel hoe het in elkaar steekt, maar op
papier ziet het er allemaal net weer wat anders uit. Een flinke
uitdaging om dat voor elkaar te krijgen dus.”
De echte wereld
Marloes en Wessel keken bij de inventarisatie zowel naar
de korte als de lange termijn. “We werken nu aan een visie:
wat wil de gemeente in de toekomst met het park doen? De
keuzes die nu gemaakt worden, moeten natuurlijk passen bij
het langetermijnperspectief. En dan heb ik het over ongeveer
tien jaar. Voor de middellange termijn geven we ook aanbeve-
lingen en voor de korte termijn van ongeveer twee jaar komt
er een maatregelenpakket om meteen al een kwaliteitsimpuls
te geven.” Marloes en Wessel zijn heel tevreden met de vorm
van afstuderen via een bedrijfsopdracht. “Het is erg leuk niet
aan een fictieve opdracht te werken, maar aan een echte
opdracht bij een bedrijf. Dat is de echte wereld, en daar leer
je veel van!”
Wessel Hartman en Marloes Timmers
17 hasbeats BUSINESS EDITION
“Het is leuk geen fictieve opdracht te doen, maar een echte opdracht bij een bedrijf”
BEDRIJFSOPDRACHTEN BIJ HAS KENNISTRANSFER
Ieder jaar studeren ruim 300 studenten af bij hogeschool HAS
Den Bosch. Dit doen ze door het uitvoeren van een bedrijfs-
opdracht bij HAS KennisTransfer. HAS KennisTansfer is een
kennisbedrijf binnen HAS Den Bosch dat zich richt op bedrij-
ven in de sector. Die zijn ze van dienst door onderzoek, advies
en opleidingen voor professionals. Bedrijfsopdrachten zijn
betaalde opdrachten die via acquisitie worden binnengehaald.
Het netwerk van bedrijven die zich hebben verbonden aan
HAS KennisTransfer is inmiddels heel groot, maar de organisa-
tie blijft altijd op zoek naar nieuwe bedrijven om mee samen
te werken.
Food Design Experience: laagdrempelig netwerkevent Maar liefst 500 deelnemers hadden zich dit jaar aangemeld voor de Food Design Experience bij HAS Den Bosch, dat in het teken stond van food emotions: het gevoel dat voeding met zich meebrengt. Een schitterende dag voor de studenten Food Design & Innovation die hun eindwerk presenteerden: want daar draaide het eigenlijk allemaal om. Maar ook voor de deelnemers, want de Food Design Experience blijkt een ideaal netwerkevent: laagdrempelig en sfeervol.
Geuren en smaken kwamen als vanzelf op de
bezoekers van de Food Design Experience af. Er
waren verschillende ijzeren bomen (zie foto) ingericht
met hapjes en drankjes in allerlei kleuren, geuren,
grootten en smaken. Deze hapjes en drankjes waren
zeer verrassend door de verschillende heerlijke en
interessante smaakcombinaties, zoals een bijzonder
couscoushapje en een zeer kleurig en zoet uitziend
drankje dat bij het opdrinken eigenlijk helemaal niet
zo zoet bleek te zijn.
De afstuderende Food Designers presenteerden hun
eindwerken op verrassende manieren. De meeste
studenten hadden een stand waar hun product op
lag of stond. Anderen maakten gebruik van hun
omgeving om zo hun product aan de man te brengen.
Zoals het lopend buffet, waarbij drie gastvrouwen
als onderdeel van de tafel waarop het buffet lag
naar de mensen toe kwam. Andere eindwerken
waren Seasations, een vegetarische versie van
vissalades, de drive-in amusebar met verrassende
smaakcombinaties zoals een crème brûlée van
pastinaak en sinaasappel, en het concept BOLvol:
bollen gevuld met groente en fruit. De innovatieve
producten vielen goed in de smaak bij de bezoekers.
7 Event Tekst: Margarita Millenaar en Florieke Koers Foto’s: Studio Jean Philipse
hasbeats BUSINESS EDITION 18
“In het bedrijfsleven wordt veel gesproken over de Food Design Experience”
19 hasbeats BUSINESS EDITION
Er waren drie sprekers die inzicht gaven in het thema:
Hans Steenbergen, trendwatcher en hoofdredacteur
van Food Inspiration, Professor dr. Jan Kroeze,
hoogleraar aan de Universiteit van Utrecht en
Wageningen UR, en Pierre Wind, kok en food-stylist,
en schrijver.
De bezoekers konden genieten van leuke activiteiten
als de ‘Blind D-eet’. In een sfeervolle ambiance
werden ze tegenover een computerscherm gezet,
een koptelefoon opgedaan en konden ze op date met
een computerfiguur. Deze vrolijke date zorgde voor
een goed gevoel en liet de tafelgenoten proeven van
een bitterbal, die gevuld was met appel en kaneel, in
plaats van de gewone vleesragout.
Bedrijfsopdracht
De Food Design Experience is een event dat drie jaar
geleden klein begon, en inmiddels is uitgegroeid tot
een topevenement met nog veel meer mogelijkheden
voor de toekomst. Linda Bonte van HAS KennisTansfer
noemt het een ideaal netwerkevent. “Doordat je
rondloopt en overal naar foodpresentaties kunt
kijken, raak je makkelijk met andere mensen in
gesprek. Er gebeuren allerlei dingen die tot de
verbeelding spreken en het nodigt uit om daar met
andere bezoekers over te praten. De drempel is
laag. Bij een seminar bijvoorbeeld is de omgeving
veel statischer.” Dat het evenement flink gegroeid
is, verbaast haar niet. “In het bedrijfsleven wordt
veel gesproken over de Food Design Experience.
Het is letterlijk mond-tot-mond-reclame: het zingt
enorm rond. En het evenement groeit ieder jaar
iets: stap voor stap wordt het naar een hoger plan
getild.” Er zijn tijdens de Food Design Experience
veel klanten van HAS KennisTransfer aanwezig. Linda
loopt er daarom graag rond om te kijken en her
en der een praatje te maken. Dit jaar gebeurde er
nog iets extra leuks: Linda ontmoette iemand die
een bedrijfsopdracht bij de HAS wilde neerleggen.
“De opdracht is ter plekke uitgezet en binnen een
week vastgelegd. Aanwezig zijn op een dergelijk
evenement brengt dus echt iets op, voor ons maar
ook voor het bedrijfsleven.”
Meer weten? www.fooddesignexperience.nl
8 Achtergrond
“De biobased economy kan niet bestaan zonder de agrarische sector”
Tekst en foto’s: Florieke Koers
hasbeats BUSINESS EDITION 20
Een biobased economy betekent dat
economische gebruikswaarde uit biomassa
gehaald wordt. Doorgaans denken we bij
landbouwgewassen in eerste instantie alleen
maar aan de productie van voedsel voor
mens of dier. Planten vormen echter ook
de basis voor een steeds breder wordend
scala van mogelijke non-food producten
waarvan biobrandstof er slechts één is, en
ook nog eens een relatief laagwaardige. “Een
aantal jaren geleden werd duidelijk dat de
beschikbaarheid van fossiele brandstoffen
niet oneindig is”, legt Gert-Jan uit. “Toen
gingen bedrijven inzetten op biobrandstoffen
nadat de EU had besloten voor het verplicht
bijmengen daarvan bij fossiele transport
brandstoffen. Maar omdat je hiervoor veel
extra landbouwgrond nodig hebt, kan dit
de wereldwijde voedselproductie in gevaar
brengen. Omdat het niet de bedoeling
is dat wij andermans voedsel in onze
benzinetank stoppen, wordt er gezocht naar
oplossingen voor deze problematiek en naar
mogelijkheden om meer dan alléén energie
uit planten te halen. In sommige gevallen
kan dit een moderne weg terug naar de
natuur zijn, bijvoorbeeld als je synthetische
producten succesvol kan vervangen door
innovatieve producten, gebaseerd op
natuurlijke (biobased) grondstoffen.” De weg
van ‘haal meer uit dezelfde plant’ is duurzaam
en dat is ook waardoor het telen van
gewassen economische meerwaarde krijgt.
Het thema is hot
Het thema leeft op dit moment enorm.
Hoewel de term biobased economy steeds
vaker in de oren klinkt, zijn velen nog
nauwelijks fysiek met iets begonnen. Gert-
Jan en zijn collega’s zijn er in de praktijk
al wel enkele jaren mee bezig. “Binnen de
Biobased Productontwikkelingscoöperatie
(BPOC) – en eerder al in het project EDC
Biofortificants - zijn we bezig met het
onderzoeken van de inhoudsstoffen van
kruiden en hoe die gebruikt kunnen worden
voor innovatieve eindproducten.
Dit is een specialistische maar
tegelijkertijd ook veelzijdige tak van
sport binnen de biobased economy. Zo
proberen we vervangers te vinden voor
bijvoorbeeld sulfiet in wijn, antibiotica en
gewasbeschermingsmiddelen. Met de
sulfietvervanger zijn we al ver: we zijn nu
bezig met het opzetten van een proeffabriek
en als dit goed loopt, kunnen we al snel
een selecte groep van eerste afnemers
(de zogenaamde “launching customers”)
voorzien van dit product.”
Biobased economy: nieuwe en frisse wind door agroland Fossiele brandstoffen worden steeds schaarser. En onze CO2-uitstoot pleegt een aanslag op het milieu. Goede redenen om te zoeken naar hernieuwbare ener-giebronnen en duurzame (niet fossiele) grondstoffen waar we voorlopig weer mee vooruit kunnen. Dat is de basis van biobased economy. Gert-Jan van Delft is sinds kort lector Biobased Productontwikkeling van hogeschool HAS Den Bosch en heeft zichzelf tot doel gesteld de biobased econo-my uit te dragen en vooral: toegepast onderzoek op dit gebied te doen samen met studenten en docenten.
Gert-Jan van Delft
21 hasbeats BUSINESS EDITION
hasbeats BUSINESS EDITION 22
Risico’s
Maar was het geen risico om hier mee te beginnen?
“Jazeker, omdat je niet precies weet wat de uitkomst
zal gaan zijn. Maar langzamerhand gaat het nu lonen.
Onderzoek doen kost veel tijd, maar als we iets ontwikkelen
dat goed werkt, kan het ook ineens snel gaan.
We hebben een klein team en niet heel veel geld, maar
juist de coöperatie geeft ons kracht. We werken samen met
ondernemers en juist hun input, hun verfijning is belangrijk
voor het werk dat we doen. Samen komen we tot een hoger
niveau.” Gert-Jan is niet bang voor het nemen van risico’s
en ook niet voor concurrentie. “Ten eerste: risico’s moet je
nu eenmaal nemen. Problemen komen altijd wel op je pad
en er kan altijd iets misgaan. Maar dat is niet altijd slecht.
Er kan ook iets moois uitkomen. Veel grote uitvindingen
zijn voortgekomen uit fouten of onverwachte afwijkingen.
En ten tweede: natuurlijk wordt er ook op andere plekken
aan dit soort onderzoeken gewerkt maar vaak ook op
een heel andere manier dan wij dat doen. Verder zijn er
vele soorten planten met heel veel verschillende soorten
inhoudsstoffen die in principe ten grondslag kunnen liggen
aan onnoemelijk veel en uiteenlopende eindproducten.
Mijn overtuiging is dat de biobased economy kan leiden tot
een nieuw stukje economie met nieuwe werkgelegenheid.
En dat er nu al een groeiend aantal mensen mee bezig is,
lijkt dus een goede ontwikkeling. Wie weet wat de toekomst
allemaal nog brengt!”
Lectoraat
Voor Gert-Jan persoonlijk is zijn aanstelling als lector een
flinke verandering. “Ik heb vroeger biologie gestudeerd”,
vertelt hij. “En ik heb te lang dingen gedaan die ver van
biologie af stonden. Nu valt het puzzeltje in elkaar en krijg
ik de mogelijkheid op een toegepaste en bijzondere manier
met biologie bezig te zijn. Dat geeft veel voldoening.”
Lectoren spelen een sleutelrol bij de ontwikkeling en
toepassing van het concept Education & Development.
Zo ontstaat een onuitputtelijke bron voor innovatieve
ideeën en ondernemerschap, die goed samengaat met
de ontwikkeling van competentiegericht onderwijs. Ook
ontstaan grote of kleine netwerken voor open innovatie op
uiteenlopende gebieden. “We hebben bij de BPOC al zo’n
dertig studenten gehad die óf kwamen stagelopen óf hun
bedrijfsopdracht bij ons deden. Een lectoraat gaat echter
verder dan dat. Ik wil het toegepast onderzoek op dit thema
verdiepen en waar dat kan ook uitbreiden met de middelen
en kennis die we gezamenlijk hier hebben. Het thema
duurzaamheid en dus eigenlijk ook biobased economy zit
in alle opleidingen verweven en dus ga ik niet alleen aan
de slag met studenten en docenten van bijvoorbeeld de
opleiding Toegepaste Biologie, maar ook met de andere
opleidingen van HAS Den Bosch. De biobased economy
kan niet bestaan zonder agro en HAS Den Bosch kan dus
een belangrijk kenniscentrum worden op dit gebied, ook al
zijn we maar een kleine speler op de markt. De innovatieve
ketengedachte wordt steeds belangrijker en wij hebben
alles in huis.”
Samenwerken volgens de ketengedachte
Logisch dus dat ook lector keten- en netwerkkunde Nic
Douben bij biobased productontwikkeling betrokken is.
Hij noemt de biobased economy een nieuwe en frisse
bries door agroland. “Beleidsmakers zijn naarstig opzoek
naar de vorming van ketens die bedrijven uit verschillende
sectoren van de economie kunnen verbinden”, stelt
hij. “Want de toekomstige economie die steeds meer
grondstoffen uit de agrarische producten wil halen, zal
clusters van bedrijvigheid moeten vormen die sectoren
overschrijden. Dit aspect houdt een flinke transitie in die
in de eerste plaats van systeeminnovatieve aard is. De
vorming van zulke ketens betekent een definitieve breuk
met de bestaande kracht‐ en machtsverhoudingen in
allerlei sectoren en bedrijfstakken. Een houding van open
en coöperatief werken aan het tot stand brengen van een
biobased economy, die tevens duurzame producten en
processen op de markt wenst te brengen, vereist van alle
ketenpartners een heroriëntatie van hun bedrijvigheid.”
23 hasbeats BUSINESS EDITION
Gert-Jan van Delft
“De ketengedachte wordt steeds belangrijker en wij hebben alles in huis”
Echt ambachtelijk vakmanschap? HAS’ers nemen streekproducten onder de loepStreekSelecties richt zich op de ont-wikkeling en distributie van smaakvolle producten van Nederlandse bodem. Ze verzamelen deze producten onder de merknaam GIJS en maken ze toegan-kelijk voor een breder publiek via su-permarkt, groothandel of speciaalzaak. StreekSelecties brengt niet alleen het product, maar vertelt ook over de her-komst en de vakman achter het product.
hasbeats BUSINESS EDITION 24
9 Bedrijfsopdracht Tekst en foto’s: Marieke Ellenbroek
Nu is een ‘streekproduct’ zo langzamerhand
een ingeburgerde term aan het worden.
Woorden als ambachtelijk en vakmanschap
worden vaak gebruikt in de omschrijving
ervan. Maar wanneer is iets ambachtelijk?
En wanneer mag een product zich een
streekproduct noemen? In opdracht van
StreekSelecties voerden HAS-afstudeerders
Martijn Witlox en Tom Faessen een onderzoek
uit naar de waarde van de GIJS-producten.
Doel van het onderzoek was onderbouwen
wanneer en waarom een product de naam
GIJS mag dragen. StreekSelecties had
hiervoor criteria opgesteld. Deze moesten
systematisch vastgelegd en (zo nodig)
getoetst worden. Ook moesten de zachte
waarden en criteria, het verhaal over de
herkomst en de vakman, opgetekend worden.
“Dit onderzoek is niet alleen van belang voor
de consument, die de toegevoegde waarde
van een product moet kunnen herleiden,
maar ook voor de groothandel,” vertelt
Gerlinde van Santen, projectleider van HAS
KennisTransfer. “Die steekt namelijk zijn nek
uit door zo’n product op de markt te brengen.
Ze moeten dus transparant en eerlijk zijn
richting de afnemers en consumenten. Ook
hebben ze hun imago hoog te houden.”
Martijn en Tom hebben de veertig
leveranciers van StreekSelecties bezocht en
een vragenlijst afgenomen. Op basis van de
score werd bepaald of hun product ‘GIJS-
waardig’ was. Gerlinde heeft op haar beurt de
criteria over de productsamenstelling in kaart
gebracht, bijvoorbeeld welke toevoegingen
er in de receptuur gebruikt mogen worden.
Op basis hiervan bracht zij advies uit aan de
leveranciers.
René Bink, directeur van StreekSelecties over
de samenwerking met HAS Den Bosch. “Door
dit project hebben we de waarden, waar de
productlijn GIJS voor staat, kunnen borgen.
De studenten hebben veel nuttig werk
verricht, de samenwerking is prima verlopen.
Ik was met name onder de indruk van de
manier waarop ze zich manifesteerden ten
opzichte van onze leveranciers. Ze stonden
echt hun mannetje. Dat Martijn inmiddels bij
ons in dienst is, wil wat dat betreft genoeg
zeggen.”
25 hasbeats BUSINESS EDITION
‘Lekker ondernemen’ tijdens het HAS Ondernemend Café
Het HAS Ondernemend Café werd voor
het eerst gehouden in januari 2007 en is
inmiddels niet meer weg te denken van
de evenementenlijst van HAS Den Bosch.
Voor het HAS Ondernemend Café worden
ondernemers en hun medewerkers uit de
agrofoodsector uitgenodigd. Daarnaast wordt
de afstudeerrichting Topklas Ondernemen
goed vertegenwoordigd: de studenten van
deze afstudeerrichting zijn betrokken bij de
organisatie van het Café en daarnaast krijgen
zij op de avond zelf de gelegenheid zich te
presenteren voor het publiek. Tot slot is er
ook altijd een flink aantal medewerkers van
HAS Den Bosch, HAS KennisTransfer en het
Anton Jurgens Institute aanwezig. Het doel
van het HAS Ondernemend Café is dan ook
vooral om deze verschillende doelgroepen
met elkaar in contact te brengen. Het Café
is bedoeld als een inspirerende avond die
de aanzet geeft tot netwerken. Het HAS
Ondernemend Café heeft altijd een thema.
10 Event Tekst: Marieke Ellenbroek en Florieke Koers Foto’s: Margriet Hoffmans
‘Lekker Ondernemen’. Dat was het thema van het HAS Ondernemend Café dat op don-derdag 9 december 2010 plaatsvond bij HAS Den Bosch. Op het menu stonden twee bevlogen foodondernemers: Ridder Drost, eigenaar van Liquido d’Oro en Bob Hutten, eigenaar van Hutten Exclusieve Catering. Beide inspirerende sprekers, die door hard te werken nu aan het hoofd van een succesvolle onderneming staan.
hasbeats BUSINESS EDITION 26
Eerdere thema’s waren onder meer
‘netwerken’ (o.l.v. Karin Bruers),
‘communiceren en inspireren’ (met Ben
Verhagen, directeur Goals), ‘ben-de fit?’
(met Henkjan Smits, Guus van der Meer van
Powerplate, en Marcel Kuijpers van Kuijpers
Kip) en ‘duurzaam ondernemen’ (met Ine
Schultjens van Innocent Drinks, Hagge de
Vries van De Veldleeuwerik, en Hans Koehorst
van Floriade 2012. Uit de voorgaande Café’s
is gebleken dat de inspirerende sprekers, de
informele setting en het gemêleerde publiek
een zeer succesvolle combinatie vormen om
kennis op te doen en vooral ook kennis te
maken.
“Het Café is bedoeld als een inspirerende avond die de aanzet geeft tot netwerken”
27 hasbeats BUSINESS EDITION
Ridder Drost
Bob Hutten
Rabobank-collega’svolgen sectorcursusbij HAS KennisTransfer Ze voorzien samen met nog twee andere collega’s de agrarische ondernemers in de omgeving Staphorst van financieel advies. Martijn Prins (28) en Jantje Kuiper (27) zijn namelijk accountmanagers bij de Rabobank Staphorst-Rouveen en hebben een agrarische portefeuille. Omdat zij zich verder wilden verdiepen in de wereld van veehouders, deden ze ieder twee in company trainingen bij HAS KennisTransfer. We maken een ritje naar de kop van Overijssel voor een gesprek hierover.
11 Interview Tekst en foto’s: Marieke Ellenbroek en Florieke Koers
hasbeats BUSINESS EDITION 28
29 hasbeats BUSINESS EDITION
Hoe ziet jullie functie er precies uit?
Jantje: “Ik ben sinds 2006 intern account-
manager bedrijven. Ik heb Management,
Economie en Recht gestudeerd en ben als
trainee bij de Rabobank begonnen. Na een
half jaar kwam er een plaats vrij als intern
accountmanager en ben ik doorgestroomd.
Sinds 3,5 jaar heb ik een volledig agrarische
portefeuille. Ik zit op de binnendienst: ik
bereid gesprekken voor, maak offertes, doe
het krediet- en agendabeheer en het relatie-
onderhoud. Martijn zit op de buitendienst en
voert de gesprekken met ondernemers. Hij is
dus vaak buiten de deur.”
Martijn: “Ik ben feitelijk de relatiebeheerder:
ik ga naar de klanten toe. Jantje en ik vullen
elkaar goed aan. Zonder het werk dat zij ach-
ter de schermen doet, ben ik stuurloos. Zij is
de spin in het web, zorgt dat alles goed loopt.
Ik ben degene die daadwerkelijk op pad gaat,
heb soms wel drie gesprekken op een dag.
Het zijn allemaal agrarische ondernemers uit
de omgeving van Staphorst, zeg in een straal
van ongeveer 15 km.”
Waarom hebben jullie ieder twee cursussen
bij HAS KennisTransfer gedaan?
Jantje: “Ik heb geen agrarische achtergrond,
maar werk wel in die sector. Ik wilde graag
meer voeling krijgen met de agrarische
ondernemers met wie wij te maken hebben
door wat meer te leren over hun bedrijfsvoe-
OVER DE CURSUS
Om als dienstverlener van meerwaarde te zijn voor ondernemers in de agrarische sector is het
zaak op de hoogte te zijn van wat er speelt binnen deze branche. Om deze wereld dichterbij te
brengen ontwikkelde HAS KennisTransfer de cursus Melkveehouderij, Varkenshouderij, Pluim-
veehouderij, (Glas)tuinbouw en Akkerbouw. De cursussen gaat dieper in op de bedrijfsvoering
en de branchekenmerken. We kijken naar technische processen, bedrijfseconomische kenmer-
ken en actuele ontwikkelingen in de sector.
Deelnemers zijn zich meer bewust van de dagelijkse praktijk en daardoor een betere gespreks-
partner van de ondernemer. Door een actieve toepassing van het geleerde in de praktijk en
interactie met docenten en medecursisten, wordt de kennis direct toegepast. Oorspronkelijk
zijn de cursussen ontwikkeld in samenwerking met de Rabobank, maar ook andere financiële
dienstverleners mogen deelnemen. In mei en in het najaar van 2011 gaan er weer diverse cur-
sussen van start.
Interesse in een dergelijke cursus? Kijk op www.haskennistransfer.nl
hasbeats BUSINESS EDITION 30
Martijn Prins en Jantje Kuiper
ring en dagelijkse werkzaamheden. We kwa-
men bij HAS KennisTransfer terecht omdat zij
in samenwerking met de Rabobank sector-
cursussen hebben opgezet. De cursussen die
de Rabobank zelf aanbiedt, zijn meer gericht
op financiële dienstverlening, de cursussen
van HAS KennisTransfer gaan over de busi-
ness van onze klanten. Echt een toegevoegde
waarde dus. Ik heb de cursus Varkenshoude-
rij en de cursus Melkveehouderij gedaan.”
Martijn: “Mijn ouders hebben een melkvee-
bedrijf en ik heb de CAH Dronten gedaan. Ik
werk nog veel thuis, maar omdat mijn broer
het bedrijf van mijn ouders overneemt, ben ik
een andere baan gaan zoeken. Zo ben ik bij
de bank terechtgekomen. Van de melkvee-
houderij weet ik al enorm veel, maar ik wilde
ook meer weten over de pluimveehouderij en
de varkenshouderij. Samen met Jantje heb ik
de cursus Varkenshouderij gedaan, en daarna
de cursus Pluimveehouderij.”
Wat vonden jullie van de cursus?
Martijn: “Ik vond het heel nuttig, ik heb veel
kennis opgedaan. Wij bedienen zo’n 130 klan-
ten per jaar. Een deel daarvan is veehouder,
maar er zijn ook toeleveranciers bij, loonwer-
kers en zelfs enkele mechanisatiebedrijven.
Het is handig te weten in welke netwerken zij
zich bewegen en wat hen motiveert te doen
wat ze doen.”
Jantje: “Ik heb in korte tijd (drie dagen
per cursus, red.) en in informele sfeer een
behoorlijk kennisniveau weten te krijgen op
het gebied van varkenshouderij en melkvee-
houderij. Ik had natuurlijk al wel kennis van
de branche, maar nu heb ik me extra kun-
nen verdiepen. Ik weet nu waar de klanten
die ik dagelijks aan de telefoon heb, zich de
hele dag mee bezig houden, en dat helpt mij
weer mijn werk beter te doen. De interactie
onderling is ook erg interessant. Omdat alle
deelnemers werkzaam zijn bij de Rabobank,
kunnen we met medewerkers van andere
vestigingen sparren over hoe zij hun werk
aanpakken.”
“Ik heb in korte tijd en in informele sfeer een behoorlijk kennisniveau weten te krijgen”
31 hasbeats BUSINESS EDITION
Hogeschool HAS Den Bosch: eigen bedrijf opzetten via afstudeervariant Topklas Ondernemen Een eigen onderneming opzetten, sommige studenten zien zich dit wel doen. Bij sommigen zat de ondernemerszin altijd al in hun bloed en soms is het een nieuw verworven droom. Hogeschool HAS Den Bosch heeft een afstudeer-variant die aan dit soort studenten welbesteed is: Topklas Ondernemen. Dit geeft studenten de kans om tijdens hun laatste jaar hun eigen onderneming op te zetten. Ongeacht welke opleiding ze volgen. En goed begeleid door docenten en ondernemers uit de praktijk.
Als ondernemrs in wording leren de studenten hoe je
een win-winsituatie creëert. En ze onderzoeken hoe
levensvatbaar hun idee is. Daarnaast ontwikkelen
ze een visie en werken ze planmatig hun strategie
uit. Ze staan er niet alleen voor: samen met
medestudenten zetten ze hun eerste stappen in het
ondernemerschap. Het doel? Hun eigen zakelijke
passie volgen, inclusief hbo-diploma en eigen bedrijf.
Goede basis
Niels van Tilburg is zo’n Topklas Ondernemer. Hij is
vierdejaars student Bedrijfskunde en agribusiness
en heeft de sprong gewaagd. “Mijn droombaan?
Een eigen zaak in de tuinplanten. Mijn ouders
hebben een boomkwekerij en die wil ik overnemen.
Zij kweken een breed assortiment sierheesters,
bodembedekkers en sierheesters op stam. Ze zijn
dus breed georiënteerd. Het lijkt erop dat het voor
12 Topklas Ondernemen
hasbeats BUSINESS EDITION 32
Hogeschool HAS Den Bosch: eigen bedrijf opzetten via afstudeervariant Topklas Ondernemen
een goede toekomst echter nodig is om je als
ondernemer in de boomkwekerij te specialiseren
om je kostprijs te verlagen. Mijn plan is om alleen
nog sierheesters op stam te gaan kweken. Deze
ga ik dan verkopen aan tuincentra en exporteurs.
Om je als kweker te onderscheiden met je product
moet je meer bieden dan alleen een goed product,
het moet een totaalconcept worden van een breed
assortiment , voorzien van productinformatie naar
detaillist en consument. Communicatie is essentieel.
Je moet de consument verleiden: pas dan ben
je interessant. Via Topklas Ondernemen kan ik
onderzoeken of mijn plan een succes kan worden.
Aan het einde van het jaar ligt er een uitgebreid
ondernemingsplan en dat is een goede basis om
na mijn afstuderen mee verder te gaan. Ik verwacht
tijdens dit jaar een goed beeld te krijgen van het
bedrijf en of de plannen die ik heb haalbaar zijn
om uit te voeren.” En hoe ziet hij zijn toekomst als
ondernemer? “Een grote uitdaging. En hard werken,
want het komt niet vanzelf.”
Lekker zelfstandig
Ook Ankie van den Wildenberg koos voor het
afstudeerjaar Topklas Ondernemen. “Ik zou
graag een hondendagopvang met adviescentrum
beginnen. Een hondendagopvang kun je vergelijken
met een kindercrèche, ’s morgens worden de
honden gebracht en ’s avonds weer opgehaald. Met
het adviescentrum wil ik mensen adviseren over de
omgang met hun hond om zo gedragsproblemen te
voorkomen of op te lossen en de band tussen baas
en hond voor beiden prettig te laten zijn.” Topklas
Ondernemen leek Ankie een mooie kans om haar
eigen bedrijfje van de grond te krijgen met toch
wat mensen die over je schouder meekijken en
hun eerlijke mening en tips geven. “Daarnaast leek
het me erg fijn om medestudenten om me heen te
hebben die net zo gedreven zijn als ik.” Ankie wil
ondernemer worden om lekker zelfstandig te kunnen
werken. “Het zelf doen, zelf dingen beslissen, zelf tijd
indelen, zelf veel verdienen, zelf op je bek gaan, en
zelf weer opstaan geeft mij voldoening en een reden
om trots te kunnen zijn op mezelf en wat ik bereik.”
33 hasbeats BUSINESS EDITION
VIJF JAAR TOPKLAS ONDERNEMEN
Het afstudeerjaar Topklas Ondernemen draait dit jaar voor de 5e
keer. Ieder jaar nemen Ongeveer tien tot vijftien ondernemers in spé
krijgen jaarlijks de kans hun ondernemerstalenten te ontwikkelen en
kunnen laten zien wat ze in hun mars hebben op ondernemersgebied.
Studenten van alle opleidingen komen bij elkaar in de klas en leren zo
niet alleen alles over ondernemen, maar ze steken ook van elkaar veel
op: ze leren elkaars vakgebied kennen. De verbinding tussen verschil-
lende sectoren als dier, plant, milieu, food en agribusiness is zo snel
gemaakt en het ketendenken wordt zo bevorderd.
6 juli is er weer een HAS Ondernemend Café ‘Meer doen met groen’
Waar: hogeschool HAS Den Bosch Met: Inspirerende sprekers Presentatie studenten Topklas Ondernemen Netwerkborrel Info: www.hasdenbosch.nl
Borrelpraat waar jewél wijzer van wordt.
6 juli HAS Ondernemend Café