Anadolu Uygarlıkları Serisi’nin beşinci kitabıdır.Bu seri Tüpraş - Yapı Kredi Yayınları işbirliği ile hazırlanmıştır.This title is the fifth book of Anatolian Civilizations Series. A co-publication of Tüpraş - Yapı Kredi Culture, Arts and Publishing.
Yapı Kredi Yayınları - 4681ISBN 978-975-08-3710-4
Proje Koordinasyonu Project CoordinationŞennur Şentürk, Nihat Tekdemir
Editörler EditorsHavva İşkan, Erkan Dündarw
Yayına Hazırlayan Publicated ByNihat Tekdemir
Redaksiyon RedactionDerya Önder, Merete Çakmak
Çeviriler TranslationsFatih Mehmet Şen
Grafik Tasarım Graphic DesignNahide Dikel
Grafik Uygulama Graphic Application Arzu Yaraş
Düzelti ProofreadingFiliz Özkan
Baskı PrintPromat Basım Yayım San. ve Tic. A.Ş.Orhangazi Mahallesi, 1673. Sokak, No: 34 Esenyurt / İstanbulSertifika No: 12039
1. baskı: İstanbul, Temmuz 20161st Printing: Istanbul, July 2016
© Ya p› Kre di Kül tür Sa nat Ya y›n c› l›k Ti ca ret ve Sa na yi A.Ş. 2016Sertifika No Certificate No 12334
Bütün yayın hakları saklıdır.Kaynak gösterilerek tanıtım için yapılacak kısa alıntılar dışındayayıncının yazılı izni olmaksızın hiçbir yolla çoğaltılamaz.All rights reserved.No part of this publication may be reproduced without prior written permission from the publisher.
Yapı Kredi Kültür Sanat Yayıncılık Ticaret ve Sanayi A.Ş.Kemeraltı Caddesi Karaköy Palas No: 4 Kat: 2-3 Karaköy 34425 İstanbulTelefon: (0 212) 252 47 00 (pbx) Faks: (0 212) 293 07 23http://www.ykykultur.com.tre-posta: [email protected]İnternet satış adresi: http://alisveris.yapikredi.com.tr
Yapı Kredi Kültür Sanat YayıncılıkPEN International Publishers Circle üyesidir.
Sarpedon ve Aziz Nikolaos’un Ülkesi
Lukka’dan Likya’ya
The Land of Sarpedon and St. Nicholas
From Lukka to Lycia
İçindekiler Contents
LİKYA UYGARLIĞININ KEŞİF ÖYKÜSÜTHE STORY OF THE DISCOVERY OF LYCIAN CIVILISATION
MARTIN ZIMMERMANN LikyaUygarlığı’nınKeşfi TheDiscoveryofLycianCivilisation• 4
MASAL VE GERÇEK = MİTOS VE TARİHLEGEND AND REALITY = MYTHS AND HISTORY
SOPHIA BÖNISCH-MEYER MitoslardaLikyaveLikyalılar LyciaandLyciansinMyths • 12
RALF BECKS TarihÖncesindeLikya ThePrehistoryofLycia • 26
FRANK KOLB BeyliklerDönemi’ndeLikya(MÖ550-360) LyciaDuringtheDynasticPeriod(ca.550-360BC) • 36
CHRISTOF SCHULER HellenistikDönem’deLikyaveLikyaBirliği(MÖ4.-1.yüzyıl) LyciaandtheLycianLeagueintheHellenisticPeriod (4th–1stcenturyBC)• 46
BÜLENT İPLİKÇİOĞLU BirRomaEyaletiOlarakLikya LyciaasaRomanProvince• 60 KLAUS ZIMMERMANN OsmanlıFethineKadarDoğuRomaveBizansDönemi’ndeLikya LyciaintheEastRomanandByzantinePeriodUptotheOttoman Conquest• 68
HALKLAR, YAZI, DİLPEOPLES, SCRIPT, LANGUAGE
MAX GANDER AntikYakındoğuKaynaklarındaLukka,LikyalılarveTrmmili Lukka,Lycians,TrmmiliinAncientNearEasternSources• 80
DIETHER SCHÜRR LikyalılarınKomşuları:Solymler,Rodoslular,Milyaslılar, KabalialılarveKarialılar NeighboursoftheLycians:Solymoi,Rhodians,Milyai, KabaleisandCarians• 100
RECAİ TEKOĞLU LikyaDiliveYazısı LycianLanguageandScript• 110
NOVELLA VISMARA LikyaSikkeleri LycianCoins• 122
KENTLERCITIES
HARTMUT BLUM Likya’nınTarihiCoğrafyası HistoricalGeographyofLycia • 136
HAVVA İŞKAN LikyaBirliğiveEyaletiBaşkenti:Patara CapitalofLycianLeagueandProvince:Patara • 142
FAHRİ IŞIK BeyliklerDönemi’ninLikyaEgemeni:Ksanthos TheCityRulingLyciaintheDynasticPeriod:Xanthos• 166
SEMA ATİK-KORKMAZ AnaTanrıçanınKutsalAlanı:Letoon SanctuaryofMotherGoddess:Letoon • 186 FAHRİ IŞIK “LukkaÜlkesi”ninGüçlüKenti:Tlos ThePowerfulCityofthe“LandofLukka”:Tlos • 206
NEVZAT ÇEVİK “MürSoluyanKent”:Myra “TheCityBreathingMyrrh”:Myra• 224
SEMA DOĞAN Likya’daBirHacMerkezi:MyraAzizNikolaosKilisesi APilgrimageSiteinLycia:TheChurchofSt.NicholasinMyra • 238
MARTIN SEYER KralPerikle’ninŞehri:Limyra TheCityofKingPericle:Limyra • 260
B. YELDA OLCAY UÇKAN AteşveSuylaKutsananKent:Olympos GÖKÇEN KURTULUŞ ÖZTAŞKIN Olympos:TheCitySanctifiedwithWaterandFire• 274
İSA KIZGUT HayırseverOpramoas’ınKenti:Rhodiapolis TheCityofOpramoastheBenefactor:Rhodiapolis • 288
MURAT ARSLAN Phaselis NİHAL TÜNER ÖNEN Phaselis• 300
İLKNUR ÖZGEN HacımusalarHöyük/ChomaErkenTunçDevri’nden ELIZABETH BAUGHAN BizansDönemi’neKuzeyLikya’daBölgeselBirMerkez HacımusalarHöyük/ChomaARegionalCenterin NorthernLycia,fromtheEarlyBronzeAgetothe ByzantineEra• 318 WERNER TIETZ BatıLikya:Pinara,Telmessos,Kadyanda WesternLycia:Pinara,Telmessos,Kadyanda• 336
MARTIN BACHMANN KuzeyLikya:Oinoanda,Balboura,Elmalı NorthernLycia:Oinoanda,Balboura,Elmalı• 350
WERNER TIETZ OrtaLikya:Kyaneai,Phellos,Kekova CentralLycia:Kyaneai,Phellos,Kekova• 362
MEZARLAR - NEKROPOLLERTOMBS - NECROPOLEIS
OLIVER HÜLDEN LikyaNekropolleriveÖlüKültü TheLycianNecropolisandtheCultoftheDead• 376
S. GÖKHAN TİRYAKİ MilyasBoyalıMezarOdaları:Kızılbel,MüğrenveKaraburunII ThePaintedTombChambersofMilyas:Kızılbel, MüğrenandKaraburunII• 388
JÜRGEN BORCHHARDT LikyaBeyleriveTapınakMezarları LycianDynastsandTempleTombs• 402
ZEYNEP KUBAN LikyaKayaMezarları LycianRockTombs• 410 ELİF ÖZER LikyaLahitleri LycianSarcophagi• 422
KÜLTÜR VE SANATCULTURE AND ART
FAHRİ IŞIK LikyaUygarlığı’nınAnadolu-İonÖzüÜzerine –BeyliklerDönemiKsanthos’uÖzelinde– OntheAnatolian-IonianEssenceoftheLycianCivilization –IntheCaseofXanthosintheDynasticPeriod–• 436
H.-HELGE NIESWANDT PersİmparatorluğuDönemi’ndeLikyave LikyaSanatındaPers-YakındoğuUnsurları LyciainthePersianEmpireandPersian-Near-Eastern ElementsinLycianArt• 460
CHRISTINE BRUNS-ÖZGAN KlasikDönemLikyaYontuculuğu:BiçemveYorum ClassicalPeriodLycianSculpture:StyleandIconography• 474 SERAP ERKOÇ Likya’nınRomaÇağıPlastiği LycianSculpturalArtofRomanTime• 492
ERKAN DÜNDAR Likya’daSeramik:ÜretimveTicareteGenelBirBakış CeramicsinLycia:AnOverviewonProductionandTrade• 504
ENGİN AKYÜREK Likya’daBizansDönemiMimarlığı ByzantineArchitectureinLycia• 520
İNANÇ VE DİNBELIEF AND RELIGION
N. EDA AKYÜREK ŞAHİN Likya’daTanrılarveKültler GodsandCultsinLycia• 536
MUSTAFA KOÇAK LikyaApollonuveKehaneti TheLycianApolloandOracle• 550
KÜRŞAT DEMİRCİ Myra(Demre)PiskoposuPataralıAzizNikolaos St.NicholasofPatara,theBishopofMyra(Demre)• 558
LİKYA’YA ÖZELUNIQUE TO LYCIA
KORAY KONUK ElmalıDefinesi TheElmalıHoard• 566
FATİH ONUR PataraYolAnıtı ‘TheMonumentoftheRoads’AtPatara• 570 ŞEVKET AKTAŞ LikyaveMilyasBölgesiAhşap(Tahıl)Ambarları WoodenGranariesinLyciaandMilyasRegions• 578
SÜLEYMAN BULUT Likya’daArıcılık BeekeepinginLycia• 584