EurekaElblogdeDanielMarn
NaukasNetwork
Network
NaukasTomatescongenesJ.M.MuletLaCienciadelaMulaFrancisFranciscoR.VillatoroExperientiadocetCsarTomLpezZooLogikJuanIgnacioPrezLalistadelavergenzaFernandoFrasMatiysusmateaventurasClaraGrimaElprofedeFsicaArturoQuirantesLaAldeaIrreductibleIrreductibleCienciaenelbarJoaquinSevilla
SearchEureka Buscar Buscar
LasltimasentradasporRSSSguenosenTwitterneteanosotrosenFacebookSguenosenGoogle+FollowusonYouTube
Cohetesnucleares:alaconquistadelSistemaSolar
DanielMarn23nov1062Comentarios
El1deseptiembrede1962resultserundaclaveparalahistoriadelaexploracinespacial.EnunremotolugardeldesiertodeNevadaseibaaefectuarunapruebaconunreactornucleardefisin.Aparentementesetratabadeunensayorutinario,perostenoeraunreactorconvencional.Eldispositivo,denominadoKiwiB1B,eraunprototipodemotornuclear.HabasidodiseadoconelfindeprobarlastecnologasnecesariasparaconstruirnavesespacialescapacesdellevarsereshumanoshastalaLunaoMarte.
Lapruebacomenzcomoestabaprevisto.Elreactorfueactivadoyelhidrgenolquidoquehacalasfuncionesdepropelenteyrefrigerantealmismotiempocomenzafluiratravsdelncleo.Alentrarencontactoconlasbarrasdecombustiblea2000C,elhidrgenosecalentsbitamente.Elgasresultanteseraexpulsadoporunatoberasituadaenlapartesuperiordeldispositivo.
ReactorKiwi(KiwiA)(NASA).
PruebadeunmotornucleartrmicoduranteelprogramaNERVA(NASA).
Sinembargo,apenasunminutodespusdealcanzarsupotenciamxima,lasbarrasdecombustibledelreactorempezaronafracturarse.Pedazosdematerialfisibledixidodeuranioeistoposradiactivosgeneradosdurantelafisinfueronexpulsadosalaatmsferaatravsdelatobera.Lapruebasecancelinmediatamente.
NingunodelosallpresentespodasospecharentoncesqueelincidentedelreactorKiwiB1Bterminarapormarcarunpuntodeinflexinenlapopularidaddeestesistemadepropulsin.Poraquellapoca,losmotoresnuclearestrmicosprometanhacerrealidadunviajetripuladoaMarteaprincipiosdelosaos80.Mediosiglodespus,seguimosatrapadosenlarbitabaja.Lahistoriadelmotornucleareslahistoriadelossueosfrustradosdelaexploracinespacial.
Diseodenavesoviticaconpropulsinnuclear
paraunviajeaMarte(RKKEnerga).
Propulsinnuclearenelespacio
Ponerunobjetoenrbitarequieremuchaenerga.Elpozogravitatoriodenuestroplanetaesmuyprofundoyresultacomplicadoalcanzarlavelocidadorbitalde8km/s.Desdeeliniciodelaeraespacial,lapropulsinqumicahasidousadaentodosloslanzadoresyenlainmensamayoradenavesespacialesfabricadasporelserhumano.Noesunamalaopcinparaalcanzarlarbitaterrestre,perosiqueremosviajarmsalldelaLunaestclaroquenecesitamosalgomejor.Juntoaotrasalternativas,lapropulsinnuclearesunadelasgrandesesperanzasdelaexploracintripuladadelSistemaSolar.Frentealaslimitacionesdelosmotoresqumicostradicionales,laenerganuclearprometealcanzarelevadosempujeseimpulsosespecficos,necesariosparapoderhacerrealidadunviajeaMarte.
Haydosformasprincipalesparaaprovecharlaenerganuclearenmisionesespaciales.Laprimera,mssimplecomoconcepto,eslapropulsinnucleartrmica.Segnestesistema,elcalorgeneradoporunreactordefisinseutilizaparacalentarunpropelentequeactacomofluidodereaccin.Laotraeslapropulsinnuclearelctrica,consistenteenusarunreactornuclearparaalimentarunaseriedemotoreselctricos(inicosodeplasma).Enestaentradaestudiaremoslapropulsinnucleartrmica.
VersindenavetripuladamarcianaconpropulsinnuclearelctricadeRKKEnerga.TambinsepuedeverelescudotrmicodelaparatodedescensomarcianoyunanaveKlperparaelregresoalaTierra(RKKEnerga).
Motoresnuclearestrmicos
Todoelmundosabequelafisinnuclearpermitegenerarenormescantidadesdeenerga,asqueresultanaturalpensarquepodemosusarladealgnmodoparapropulsarunvehculoporelespacio.Pero,aunqueintuitivamenteestemossegurosdelasbondadesenergticasdelafisin,debemosdemostrarprimeroque,efectivamente,unmotornuclearpuedesersuperioraunoqumico.Paraellotenemosqueentenderbsicamenteelfuncionamientodeunmotorconvencional.
Laeficienciadeunmotorcohetesemideporelimpulsoespecfico(Isp),queesproporcionalalavelocidaddeescapedelaspartculasquesalenporlatobera.Estavelocidaddependeasuvezdelatemperaturaylamasamoleculardelaspartculas.Loprimeroesfcildeentender:alaumentarlatemperatura,lasmolculassemuevenmsrpidamente.Alfinyalcabo,noolvidemosquelatemperaturaesenrealidadunamedidadelaenergacinticadeunsistemadepartculas.Peroaqunosencontramosconlaprimeragranlimitacindelmotorcohetequmico,yaquelatemperaturadelacmaradecombustinvienedeterminadaporlareaccinqumicaquetienelugarenella.Nopodemosaumentarlatemperaturasincambiardepropergoles.Detodasformas,noestamoshablandodetemperaturasespecialmentebajas.Porponerunejemplo,unmotorcriognicoquequemahidrgenoyoxgenolquidospuedealcanzarfcilmente3000Cdentrodelacmara.
Pruebadeunmotorprincipaldeltransbordadorespacial(SSME),unmotorqumicocriognico(NASA).
ElsegundoparmetroqueinfluyeenelIspestambinsencillodeasimilar.Cuantomenorsealamasadelasmolculasqueescapanporlatobera,mayorsersuvelocidad,yaquesitenemosdosobjetosdedistintamasaconlamismaenergacintica,elmsligerotendrunavelocidadmayor.Enlosmotoresqumicos,estamasavienedictadaporeltipodereaccinquehayamoselegido.Porejemplo,enunmotorcriognicoelescapeestformadopormolculasdeagua(conunamasade18umacadauna).EsporestoqueenestetipodemotorpodemosobtenerunmayorIspsiintroducimosenlacmaradecombustinmshidrgenodelnecesario.Aunquelatemperaturadelacmaradesciende,estosecompensaporlamayorvelocidadqueadquierenlasmolculasdehidrgeno(conunamasamoleculardeslo2uma).
Bien,entonces,qupasaconunmotornucleartrmico?Enestecaso,noestamoslimitadosporlatemperatura,yaquetericamentepodemosalcanzarmillonesdegradoscelsiusdentrodeunreactordefisin.Enrealidad,elproblemaesmsbienelcontrario:debemosaprenderacontrolarestastemperaturastanelevadassinquelosmaterialesqueformanlaestructuradelmotorsefundan.
Encuantoalamasamoleculardelescape,podemosusarcasicualquiersustanciacomopropelente.Simplementenecesitamosqueentreencontactodirectoconelreactorparaquesecalienteysalgadespedidaporlatobera.Enteorapodramosusaragua,amoniaco,lejao,incluso,unrefrescogaseosodelsupermercado,dalomismo.Pero,comohemosvisto,loidealesemplearunasustanciaconlamenormasamolecularposible,asqueelhidrgenoesaveceselmejorcandidatoparaservircomopropelenteenunmotornuclear.Ydecimosavecesporque,alahoradelaverdad,estonoestansimple.Paramantenerelhidrgenoenestadolquidosenecesitarefrigerarlohastalos250C,locualresultacomplicado,especialmentesiqueremosusarloenelespacioprofundo.Adems,apartirdelos2500K,elhidrgenomolecularempiezaadisociarseenhidrgenoatmicodentrodelacmara,disminuyendoelIspfinal.Porestosmotivos,haydiseosqueempleanotrassustanciascomometanooamoniaco.
Encualquiercaso,esindiferentesiusamoshidrgeno,metano,aguaoamoniaco.AlhacernmerostenemosqueunmotortrmiconuclearpuedealcanzarsobreelpapelunIspdehasta10000segundos,mientrasqueeldeunmotorqumicocriognicoesdeunos450segundos.Quedademostradoportantoque,tericamente,lapropulsintrmicanuclearesmejorquelaqumica.Elsiguientepasoessabersiesposibleconstruirunmotordeestetipoconlatecnologaexistente.
Construyendounmotornucleartrmico
Segnloquehemosvistohastaahora,unmotornucleartrmicoseguiraelsiguientediseo:
MotornucleartrmicoNERVA(NASA).
Elhidrgenolquido(o,recuerda,cualquierotrofluidoadecuado)pasaporelreactor,secalientahastaalcanzaraltsimastemperaturasysaleexpulsadoagranvelocidadporlatobera.Laopcinmssimpleeshacerqueelpropelenteselimitearodearelncleodelreactor,yaquedeestemodopodramosusarvariosdiseosdereactorescomerciales.ElproblemaesquelatemperaturaalcanzadaporestesistemaseramuybajayelIspnosuperaralos500segundos.Aunquenospuedaparecerextrao,enlaUninSoviticaseestudiaronseriamenteestosdiseosafinalesdelosaos50.Paradjicamente,porentoncessepensabaqueeramsfcilconstruirunmotornucleardeestetipoquedesarrollarlatecnologacriognica.Estclaroquesirealmentequeremosaprovecharalmximolascapacidadesdeestesistemadepropulsin,hayquehacerqueelpropelenteatravieseelncleodelreactor.
Elreactortendraportantoformacilndricayestaraformadoporbarrasconelmaterialfisiblemselmoderador,todoelloconhuecospordondefluiraelhidrgeno,queactuaraalmismotiempocomopropelenteyrefrigerante.Laestructuraestararodeadadeunmaterialcapazdereflejarlosneutronesdelafisin,paradisminuiraseltamaodelreactorypodercontrolarlacriticidaddelmismo.
Fcil,no?Lamentablemente,estaaparentesencillezesengaosa.Existenvariosfactoresquecondicionaneldiseodelreactordeunmotornuclear.Elprimero,obviamente,eseltamao.Estclaroquenoseramuyprcticoutilizarunreactorquepesemilesdetoneladasenunanaveespacial,yaqueperderamoscualquierventajaenelIspquenospudieraofrecerlapropulsinnuclear.Eltamaodeunreactordependedevariosfactores,perosimplificandomuchopodemosdecirqueesproporcionalalacantidaddeuranio235queexisteenelcombustible.Unreactorqueuseuranioenriquecidoal90%(esdecir,90%deuranio235y10%deuranio238)podrasermuypequeoydisfrutaradeunaestupendarelacinpesoempuje.Tendramosentoncesunafisinrpidagraciasalosneutronesepitrmicosyprcticamentenonecesitaramosmoderador.Elcombustiblepodraserunamezcladedixidodeuranioconcermicaymaterialrefractario(tungsteno,porejemplo).
Elproblemaesqueeluranioenriquecidoal90%noesalgoqueunopuedacomprarenlafarmaciadelaesquina,precisamente.Ademsdesualtsimocoste,existenseriasrestriccionesalusodeestematerialparaevitarlaproliferacindearmasnucleares.Unreactordeplutoniopresentaraproblemaseconmicosydeseguridadanmayores,porloquequedafueradeladiscusin.Hayquellegarportantoauncompromisoentreelgradodeenriquecimientodeluraniousadocomocombustibleylacantidaddemoderador(normalmentegrafitoohidrurodezirconio).Porlogeneral,cuantomsmoderadortengamos,msgrandeypesadoserelreactor.
Lasegundalimitacineslatemperatura.S,hemosdichoquelatemperaturanoesunfactorlmiteenunmotornuclear,peroestoessloenteora.Alahoradeconstruirlodebemoselegirlosmaterialesadecuadosquepuedanaguantarlatemperaturadeunreactorsiqueremosquestepermanezcaenestadoslido.Qumaterialespodemosusar?Veamoslasiguientetabla:
Observandolosdatos,estclaroqueunreactornopuedeestarcompuestodeuraniopuro,yaquesutemperaturadefusinesde1400K,muypordebajodelos3200Kquesealcanzanconunmotorcriognico.Siqueremosadelantaralapropulsinqumica,necesitamosmayorestemperaturasparasuperarsurendimiento.Adems,unreactordeuraniopuroessumamentepeligroso,yaquecorremoselriesgodequeelncleosederritayseacumuleenelfondodelmismosinmoderador,pudiendoalcanzarlacriticidadfcilmente.Elcombustiblehabitualparanuestroobjetivoesdixidodeuranio,queaguantaenestadoslidohastalos3075Kyademsnoreaccionaqumicamenteconelhidrgeno.Tambinesposibleusarnitrurodeuranio,carburodeuranioounamezcladeuranioconhidrurodezirconio,entreotrasvariantes.
Bien,yacasitenemoselmotorlisto,peronosfaltaelegirelmoderadoradecuado.Enestepuntotenemosdosopciones:decantarnosporunreactordetipohomogneo,dondeelmaterialfisiblesehallamezcladoconelmoderador,obienunoheterogneo,enelquelasbarrasdecombustibleymoderadorestnseparadas.Hastalafecha,slodosnacioneshanconstruidoprototiposdemotoresnuclearesoperativos:losEstadosUnidosylaUninSovitica.Sinembargo,cadasuperpotenciaeligiundiseodistintoparalosreactoresusadosenmotorescohete.Veamosculeseransuscaractersticas.
Diseoestadounidense(KiwiB/NERVA)
EnlosEEUUsedecidiemplearreactoreshomogneos,formadosporbarrashexagonalesdegrafitoencuyointeriorseencontrabaincrustadoelcombustiblenuclear(dixidodeuranio).Elgrafitoeselmoderadorporexcelenciaenlamayoradereactoresnucleares.Tieneademslaventajadeaguantarmuybienlasaltastemperaturas,pudiendosoportarhasta3990Ksinproblemas.Lapegaesqueestematerialquenoesmsqueunadelasformasdelcarbonoreaccionafuertementeconelhidrgenoparaformarhidrocarburos,loqueprovocaeldesgastedeloselementosdelreactorylaconsiguientefragmentacindelosmismos.Comoresultadodeestedesgaste,elmaterialfisibleylosistoposradiactivosresultantesdelafisinpuedenserexpulsadosalexterior,conelriesgoconsiguiente.Precisamente,estefenmenoseraloquecontemplaronhorrorizadoslostcnicosdelaspruebasKiwiB1ByKiwiB4Aaprincipiosdelosaos60.
DiseodeloselementosdeunreactorhomogneoKiwiB/NERVA.Seaprecianlosorificiosparaelflujodehidrgeno(NASA).
SeccindeunreactorKiwiB/NERVA.
ElementosenelreactorKiwiA,conundiseomsantiguo(NASA).
ElncleodelreactorNuclearFurnace(NASA).
UnmotorKiwiconloselementosdelncleo(NASA).
Distintosciclosdehidrgenoparaunmotornuclear(NASA).
Evidentemente,ladesintegracindelncleodelreactoresunfallocrtico.Lasolucinconsisteenrecubrirelgrafitoconunmaterialinerteanteelhidrgenoyquenoalteresignificativamentelascaractersticasdelafisin.Loscompuestoselegidosparaestatareasuelensercarburodeniobioocarburodezirconio.Noobstante,setratadeunconceptoqueresultamuydifcildellevaralaprcticay,dehecho,fueunodelosmayoresproblemasalosqueseenfrentaronlosingenierosestadounidensesdelosprogramasRoveryNERVA,yaquelascubiertasdeniobioyzirconiodeloselementosdelreactorpresentabanunadesagradabletendenciaafragmentarse,dejandoexpuestalamatrizdegrafitoconelcombustibleensuinterior.
Paradejarpasarelhidrgeno,lasbarrasdebancontenervariosorificios.Elegirlaformaytamaodelosconductosparaelhidrgenoresultserunatareatremendamentecompleja(ladinmicadefluidosnoessencilla),perobastadecirquedesdeelpuntodevistadelaeficienciadelmotorespreferiblecontarconmuchosorificiosestrechosquetenerunospocosdegrandimetro.
Diseosovitico(RD0410)
EnlaURSS,losingenierosdecidieronqueunreactorheterogneodemenorpotencia,esoseralamejoropcin.Lasbarrasdecombustibleestabanformadasporuraniointegradoenunamatrizde
carburosdezirconio,mientrasqueelmoderadorelegido,enformadeestructurasseparadas,serahidrurodezirconio(ZrH).Aunqueeldiseosoviticopuedaparecersimple,lociertoesqueincluasolucionesincreblementeingeniosas.Porejemplo,lasbarrasdecombustibletenanformadetirabuzn,comolabrocadeuntaladro.Deestaforma,lasbarrasagrupadasenconjuntosdesieteonueveunidadesformabancanalesparaelhidrgenolquidodeformanatural.Dichoscanalespodangestionarelmismoflujodehidrgenoaunquelasbarrassefracturasendurantelaoperacindelmotor,loqueaumentabalaseguridaddelmismo.Ylociertoesquefuncion,yaquenoseprodujeronexpulsionessignificativasdematerialfisiblealaatmsferaenningunadelaspruebasdelosreactoressoviticos.
Curiosodiseodelasbarrasdecombustibledeunmotornucleartrmicosovitico.Destacaeldiseoentirabuzn(NASA).
Seccinhorizontaldeladisposicindelasbarrasdelreactorenunodeloselementosconcombustible.
Estediseopermitaademsconstruirreactoresmuchomscompactosysencillosdemodelarmediantelosclculoshidrodinmicos(recordemosqueporaquellapocanoexistansuperordenadores).Porsiestofuerapoco,elreactorsoviticoincorporabaunamenorcantidaddematerialfisibleparaconseguirelmismoIsp.Estoseconseguamodificandolaconcentracinlongitudinaldeuranioenlasbarrasdecombustible.Cadabarraentirabuzncontenaunamayorproporcindeuranioenlapartesuperiordondeelhidrgenoentrabaencontactoconelreactorqueenlainferior.Alestarmuycalienteelhidrgenodelaparteinferior,latasadetransferenciadecalornohacanecesariaunaconcentracintanaltaenestazona.Elresultadoeraunreactormscompacto,seguroybaratoqueeldiseohomogneoestadounidense.
Tantosioptamosporeldiseonorteamericanocomosipreferimoselsovitico,tocaresponderalapreguntainicial:esmseficienteunmotornuclearqueunoqumico?Larespuestaesrotundamenteafirmativa.UtilizandocualquieradelosdosdiseosanteriormenteexpuestospodemosalcanzarunIspde9001000segundos,eldoblequeunmotorcriognico.
Diseogeneraldeunmotornucleartrmico(NASA).
Rompiendolabarrera
MuchospensarnqueunIspde1000segundosnoesalgoespectaculardespusdetodaslasmolestiasquenoshemostomado.Ciertamentequedamuypordebajodelosimpulsosespecficosalcanzadosporlosmotoreselctricos,capacesdesuperarlos10000segundos.PeronodebemosolvidarquelosmotoresnuclearespermitenobtenerunaltoIspyunelevadoempujealmismotiempo,mientrasquelafuerzaproporcionadaporlosmotoresinicosescasidespreciable.
Sinembargo,existenvariasalternativasparamejorarlaeficienciadelosmotoresnucleares.Comohemosvisto,laprincipallimitacindeunmotornucleartrmicoeslatemperatura,yaquenodebeserexcesivamentealtaodelocontrarioelreactorsefundira.Lasolucinaestedilemaesobvia:dejemosqueelreactorsederrita!UnmotorbasadoenunncleofundidopodraalcanzarunIspde13001600s.Claroqueentoncessurgeelproblemadecmomantenerelmaterialfisibledentrodelmotor.Unaopcineshacergirarelncleo,manteniendoeluranioderretidoenlasparedesdelreactormediantelafuerzacentrfuga.
Motornucleardencleolquido(NASA).
Mejoranesusarunreactorconunncleogaseoso.Siinyectamoseluranio235juntoconelhidrgeno,tendramosunreactorcapazdealcanzartemperaturasde55000Keimpulsosespecficosdelordende30007000K,loquenosacercaraalIspdelapropulsinelctrica.Porsupuesto,mantenereluraniodentrodelncleosevuelveentoncesimposible.Aunquesehanrealizadonumerosaspruebas,losdiseosdencleolquidoygaseosonuncasehanllevadoalaprctica.Noobstante,noexisteningunabarreratecnolgicaqueimpidasuconstruccinsiasloquisiramos.
Esquemadeunmotornucleartrmicoconncleogaseoso(NASA).
Otraopcinesusarncleosslidos,peroconuranioenriquecido.Comovimosmsarriba,estopermitirareducirdrsticamentelamasadelreactor,aunqueelIspserasimilaralosdiseostradicionales.
Comparativaentrelaaceleracinyelimpulsoespecfico(Isp)devariossistemasdepropulsin(NASA).
Laradiacin
Siemprequesehablademotoresnucleares,lapalabraradiacineslaprimeraquesenosvienealacabeza.Empecemospordejarlascosasclaras:unreactorquenosehayaencendidonopresentaningnpeligrodecontaminacinradiactiva,yaquelavidamediadelosdosistoposdeluranioesdelordende100millonesdeaos.Dehecho,resultamssegurolanzarunreactorinertealespacioqueungeneradorderadioistopos(RTG),encuyointeriorpodemosencontrarplutonioradiactivo.Losinconvenientessurgencuandoseinicianlasreaccionesdefisin,momentoapartirdelcualsecreannumerososistoposaltamenteradiactivos.Ademsdeestoselementos,unreactorenfuncionamientoesunafuentedeimportantesdosisdeneutronessinellosnohabrfisinnuclearyrayosgamma.
Porlotanto,resultaciertamentedesaconsejableemplearmotoresnuclearesenlaatmsferaterrestre,peronadaimpidesuusoenelespacio.Porsupuesto,enestecasosemantieneelriesgodeirradiacinparalatripulacin,porloquedebemosconstruirescudosquegaranticendosisnodainas.Losrayosgammasepuedenfrenarusandoescudoslosuficientementegruesosapartirdematerialesconunaltonmeroatmico(comoelplomo).Desgraciadamente,esterequisitoentraenconflictoconlaslimitacionesdemasaenunanaveespacial.Porsuparte,losneutronessonmsdifcilesdeparar,aunquesepuedenusarelementoscomoboroohafnio.Porsuerte,elhidrgenoabsorbebienestaspartculas,porloquelostanquesdehidrgenoseranunescudoidealparalatripulacin.LaspruebasefectuadasdurantelosproyectosRoveryNERVAdemostraronquelasdosisderadiacinprovenientesdelreactorenunviajeaMarteestarandentrodelotolerable,principalmentedebidoaqueelreactorpermaneceraapagadodurantelaprcticatotalidaddelamisin.Enrealidad,latripulacindeunamisinconpropulsinnucleartrmicarecibiraunadosismenorqueotraconpropulsinnuclearelctrica,lacualnecesitaqueelreactorestfuncionandocontinuamente.Porlo
tanto,no,laradiacinnoesunaexcusaparanoemplearmotorestrmicosnucleares.
LOSMOTORESNUCLEARESENLAREALIDAD
ProyectosRoveryNERVA
Entre1955y1973,losEstadosUnidosdesplegaroningentesrecursosmaterialesyeconmicosconelfindedesarrollarunmotortrmiconucleardencleoslido.Desenmaraarlacomplejaestructuraasociadaalosdistintosprogramasinvolucradosenesteesfuerzoresultauntantodifcil,yaquelagestinycontrolcambivariasvecesdemanos.PoresosuelehaberciertaconfusinentrelosproyectosRover,NERVA,KiwioRIFT.
Elorigendeloqueseraelprogramademotoresnuclearesestadounidenselopodemosencontrarenotoode1954,cuandolaFuerzaArea(USAF)ylaNACAestudianporprimeravezlaposibilidaddeusarestetipodepropulsinparalanzarmisilesbalsticosintercontinentales(ICBM).Porentoncesnoestabaclaroquelosmotoresqumicosfuesencapacesdelevantardelsueloestosgigantescoscohetes.Comoresultado,laUSAFencargaalaComisindeEnergaAtmica(AEC,AtomicEnergyComission)queestudielaviabilidaddeestetipodepropulsin.LainvestigacincorreraacargodeloslaboratoriosnuclearesdeLoslamos(LANL,LosAlamosNationalLaboratory)yLawrenceLivermore(LawrenceLivermoreNationalLaboratory).Amboslaboratoriosfinalizansusestudiosenmarzode1955yel15deabrildeesemismoaosecrearanlasprimerasdivisionesdecohetesnuclearesenLoslamosyLivermore.Alentadaporlosresultados,laUSAFconsideraenoctubrequeloscohetesnuclearesdebenserunaprioridadnacional,porloqueelministeriodedefensa(DoD)empiezaadestinarimportantessumasdedineroalproyecto.
El2denoviembrede1955naceelproyectoRoverparacoordinareldesarrollodelmotornucleartrmico,aunquepocodespusellaboratorioLivermoreabandonaraelprogramaparadedicarsealProyectoPluto,cuyoobjetivoeralaconstruccindeunmotornuclearatmosfrico.Para1958yaeraobvioquelosmotoresqumicosconvencionalespodanlanzarunICBMsincomplicacionesylosmilitaresempezaronaperderelintersenRover.LaUSAFcedeentoncesalarecincreadaNASAsuparteenlagestindelproyectoyescuandoseempiezaahablardelosmotoresnuclearestrmicoscomounaopcinseriaparalosviajesespaciales.
LosensayosdelProyectoRovertuvieronlugarentre1959y1973convariosreactoresdepruebaparaestudiarlastecnologasasociadasaunmotornuclear.ElobjetivodelProyectoRovernoeradisearmotoresoperativos,sinoestudiarlasviabilidaddelastecnologasasociadas.Entotalseconstruyeronyprobaron14reactoresnuclearesendistintasseries:Kiwi,Phoebus,PEWEEyNuclearFurnace.LosreactoresseconstruanenelreatcnicaTA18(PajaritoSite)dellaboratoriodeLoslamos,paradespusserenviadosalazonadepruebasenJackassFlatsenelNevadaTestSite(NTS).Porotraparte,lasbarrasconelcombustiblenuclearsefabricabanenlasinstalacionesdeRockyFlats.
LaserieKiwi(unpjarosinalas)fuelapionera,debutandoel1dejuliode1959conelreactorKiwiA,queempleabaplacasdedixidodeuraniocomocombustiblesinrecubrimientoehidrgenogaseosocomopropelenteyrefrigerante.UnaodespusseintrodujoelreactorKiwiA(KiwiAPrime),quepresentabaporvezprimerabarrasdecombustibleformadasporunamatrizdegrafitoconesferasdedixidodeuranio.Enseptiembrede1962tuvolugarlafatdicapruebadelKiwiB1B,durantelacuallasbarrasdecombustibleresultarondaadasyseexpulsmaterialfisiblealaatmsfera.Estatambinfuelaprimeravezqueseusabahidrgenolquidocomopropelente.Elsiguienteensayo,KiwiB4A,sirviparaprobarelsistemadeconduccionesdehidrgenoentrelasbarrasdelreactor,pero,unavez,ms,laerosindelasbarrasprovoclaexpulsindematerialradiactivoalexterior.
PartesdelreactorKiwiAPrime(NASA).
KiwiB4D(NASA).
SistemadetransporteporferrocarrilparalaspruebasRover/NERVA(NASA).
ModosdefuncionamientodeunreactorKiwi(NASA).
Perolapruebamsespectaculardelaserietuvolugarel12deenerode1965.ConelexpresivonombredeKiwiTNT,sedecidiforzaralmximounreactorhastacausarsuexplosinconelfindecomprendermejorloslmitesestructuralesdelsistema.Pesealoaparatosodelincidente,nosetratdeunaexplosinnuclear,sinomecnica.LosreactoresKiwiBserviranparaasentarlasbasesdeldiseodeunreactorhomogneoabasegrafitoydixidodeuranioquevimosanteriormenteyqueseraelelegidoparalosprogramasNERVAyRIFT.
PruebaKiwiTNT.Mejornoacercarsemucho(NASA).
LaseriePhoebusfueintroducidaen1965conelobjetivodeverificarelfuncionamientodereactoresdegranpotencia.ElPhoebus2Asiguesiendoenlaactualidadelreactorconmspotenciaconstruidoparaunprogramadepropulsinnuclear,con4400MW(aunquetericamentepodaalcanzarlos5GW).
Phoebus1B(NASA).
Phoebus2A:elreactormspotentejamsconstruidoenunprogramademotoresnucleares(NASA).
LasltimaspruebasdelProyectoRoverseranPEWEE1en1968yNuclearFurnaceen1972.Amboseranreactorespequeos(514y44MW,respectivamente),ideadosparaserusadosenelespacio(porentoncesyaeraevidentequelosmotoresnuclearesnosepodranemplearenlaatmsfera).PEWEE1seraademselnicoprototipodemotornuclearestadounidensequeemplearahidrurodeuraniozirconiocomocombustible.
En1960secrelaOficinadePropulsinNuclearEspacial(SNPO,SpaceNuclearPropulsionOffice),gestionadaporlaComisindeEnergaAtmica(AEC,AtomicEnergyComission)ylaFuerzaArea(USAF)parafomentarlasaplicacionesdelProyectoRover.UnaodespusnaceelfamosoProyectoNERVA(NuclearEngineforRocketVehicleApplication),gestionadoporlaNASAylaAEC.AdemsdeelLaboratoriodeLoslamos,eneldesarrollodelproyectoparticiparnlasempresasWestinghouseAstronuclearLaboratoryyAerojetNuclearSystems.
Estrictamentehablando,NERVAeraunprogramaindependientedelProyectoRover,peropuestoquelastecnologaseinstitucionesparticipanteseranbsicamentelasmismas,seconsideraenocasionesunaextensindelesteltimo.AdiferenciadeRover,NERVAibaunpasomsallytenaporobjetivodesarrollarunprototipodemotornucleartrmicooperativotomandocomobaselatecnologadelreactorKiwiB4E.NERVAeraportantolaetapapreviaantesdedesarrollarunejemplardevuelo.
Laspruebasdelproyectosedesarrollaranentre1964y1969,conviviendoeneltiempoconelProyectoRover.LosreactoresNERVAsedenominaronNRX(NuclearReactorExperimental),siendoAerojetelcontratistaprincipalyWestinghouseelsubcontratista.Alfinalizar1969sehabanconstruidoseisreactoresNRX,cadaunodeellosconunapotenciadeunos1100MWyunIspdeunos800segundos.Variosdelosreactoresfuncionarondurantemsdeunahora,demostrandoqueeldiseopodrausarseenunanaveespacial.ElmayordesafofrentealosreactoresRoverfueeldiseodelasbombasdehidrgenoMK9diseadasporRocketdyne,lascualesterminaranporserusadasenlosmotorescriognicosJ2delSaturnoV.
ReactorKiwiB4E,labasedelosNRXdelprogramaNERVA(NASA).
PartesdeunmotorNRXNERVA(NASA).
DistintosreactoresdelosprogramasRoveryNERVA(NASA).
ElltimoprogramademotoresnuclearesestadounidensesseriaelRIFT(ReactorInFlightTest),gestionadoporlaNASAensolitario.Fundadoel15deagostode1960,RIFTestababasadoenlastecnologasdelosreactoresNRXydebadesarrollaryprobarmotoresnuclearesenmisionesespacialesreales.LasempresasDouglas,Martin,ConvairyLockheedparticiparonactivamenteenelprograma.EnunprincipiosepensequiparlaetapasuperiorSIVBdelSaturnoVconunmotorNERVAparaaumentarlacargatil,juntoaotrascombinacionesdemotoresnucleares(denominadasgenricamenteApoloN).DesgraciadamenteparalaNASA,losaccidentesdelaspruebasKiwiB1ByKiwiB4Asirvieronparaponerdemanifiestoantelaopininpblicaelpeligrodeestatecnologasiseempleabaparaconstruirmotoresdeprimerasetapas.Losmotoresnuclearesslopodranusarseenelespacio,dondelaradiacinnopudiesedaaranadie.
OrganigramadelosdistintosproyectosdepropulsinnuclearenlosEEUU(NASA).
Relacinyevolucindelosdistintosprogramasestadounidensesdemotoresnucleares(NASA).
UnapruebadelNERVA(NASA).
PrototipodemotornuclearNERVAXEPRIME,elprimeroenserprobadoenposicindevuelo(NASA).
MaquetadeunmotorNERVAoperativo(NASA).
PruebasdelosreactoresdelosproyectosRoveryNERVA(NASA).
TodoslosreactoresdelosproyectosRoveryNERVA.
Cuandoafinalesdelos60elproyectoApoloestabaapuntodeconseguirsusobjetivos,laNASAvioconpreocupacincomoRIFTyNERVAamenazabanconconvertirseensumiderosdedinerosinunobjetivoclaro.YesentoncescuandosurgenconrenovadafuerzavariosproyectosparausarlapropulsinnuclearenunamisintripuladaaMarte.
Perotodofueenvano.En1973,trasgastarseentre1400y2000millonesdedlares,todoslosproyectosrelacionadosconmotorestrmicosnuclearesfueroncanceladosenlosEEUU,justocuandosehabademostradolaviabilidaddeestatecnologa.LaCasaBlancayelCongresoveanenlosmotoresnuclearesunapeligrosapuertatraserapordondelaNASApodaintentarcolareldesarrollodeunprogramatripuladoaMartedurantelosaos70,comodehechoasfue.LapropiaNASAhabamostradociertaambivalenciaanteestatecnologa,temerosadequelosprogramasRoveroNERVApudiesensuponerunacompetenciainternaconelApolo.Porsifuerapoco,eladjetivonuclearempezabaanogozardemuchoprestigioentrelaopininpblica.LosEstadosUnidoshabanganadolacarreralunar.Martepodaesperar.
MotoresnuclearestrmicosenlaURSS
Aligualquesurival,laURSSdesarrollunimportanteprogramademotoresnucleares,perosiguiunarutadistintatantoenlatecnologaempleadacomoenlasaplicacionesdeestesistemadepropulsin.AunquelainversineconmicafuemuchomsmodestaqueenlosEstadosUnidos,laUninSoviticafuemsconstanteeneltiempo,extendindoseelperiododedesarrollodeestosmotoreshastabienentradoslosaos80.Adems,mientrasqueRover/NERVAsloconsiguiconstruirprototipos,laURSSfuecapazdedisearmotorestotalmenteoperativos,aunquejamsseprobaronenelespacio.
Lainvestigacinsobremotoresnuclearestrmicos(YaRDenruso)comienzaenlaURSScasialmismotiempoqueenlosEstadosUnidos.Yaen1954,loscientficosdelLaboratorioV(actualmenteGNTsFEI)empiezanainvestigarlaposibilidaddeusarYaRDparapropulsarcohetes.
FrutodeestasinvestigacionesseraelprogramaBAR(BalistcheskaiaAtmnaiaRaketa,CoheteAtmicoBalstico),dirigidoporgorBondarenkoyV.Pupko.En1955,MstislavKeldishdecidecoordinaresteesfuerzodentrodelinstitutodeinvestigacinNII2enloqueseraunaespeciedeProyectoRoversovitico.
Yaen1956serenenporprimeravezlosingenierosjefeSerguiKorolyov(OKB1),MijalBondariuk(OKB670)yValentnGlushk(OKB456)paraunificarlostrabajosdecaraaldesarrollodeunmotortrmiconuclear.Glushk,eldvigatelistporexcelencia,nosemuestramuyentusiasmadoporestesistemadepropulsin.Losuyosonlosmotoresqumicos.Perolosdirigentessoviticospiensandeotraformayel22denoviembrede1956elConsejodeMinistrosdelaURSSyelPCUSpublicaneldecretotrabajosparacrearunmisilbalsticodegranalcanceconmotoresatmicos.Korolyovdebeserelencargadodedisearellanzador,mientrasqueGlushkfabricarlosmotoresusandoreactoresdesarrolladosporA.I.Leypunski.
MijalBondaryuk.
ValentnGlushk.
Justoenesapoca,elprestigiosoinstitutonucleardegorKurchtovalgoascomoelequivalentesoviticodeLoslamosproponeusarunreactorheterogneoconhidrurodezirconiocomomoderador,loqueserviradebaseparaposterioresdesarrollos.Curiosamente,nosedecantaninmediatamenteporelusodeunreactordencleoslido,sinoqueduranteciertotiempoflirteanconlaideadeusarreactoreslquidosygaseosos,peseasumayorcomplejidad.ElinstitutoNII9sededicaainvestigarendetallelasformasdelasbarrasdecombustible(TVELenruso)y,comoconclusin,recomiendausarbarrasdeUCZrCconformadetirabuzn.
LastresK.Deizquierdaaderecha,Koroliov,KurchtovyKeldish(Wikipedia).
El30dejuniode1958elgobiernoencargafinalmenteeldesarrollodeunmotornuclearaloscentrosdirigidosporKeldish,KurchtovyKorolyov,queseranconocidoscomolastresK.LaOKB1delIngenieroJefepresentaelYaR1,uncohetetotalmentenuclear,yelYaKhR2,unlanzadorbasadoenelR7Semyorkaconvariosaceleradoresqumicos.AmbosdiseosusaranunYaRDde1400kNdeempuje.ElYaKhRseracapazdecolocarnadamsynadamenosque3540toneladasenrbitabaja.Enestesentido,elprogramasoviticodivergedelestadounidense,elcualnuncallegaasignarunmotornuclearaunlanzadorconcreto.
CoheteYaKhR2delaOKB1conunmotornuclearensuetapacentral.SeaprecianlosseisaceleradoreslateralesenvezdeloscuatrohabitualesdelSmyorka(RKKEnerga).
Mientras,laOKB456deGlushkdesarrolllosproyectosdemotoresRD401yRD402,queempleabanreactoresmoderadosporaguayberilio,respectivamente.Suempujeerade1600kNyambosusabanamoniacocomopropelente,porloquesuIsperadeslo428segundos.En1962seintrodujoelRD404,con2000kNdeempujeyunIspde950s.EsteproyectodaralugaralRD405,mspequeo,conunempujede400500kN.TambinlaOKB670deV.A.ShtokolovinvestigaraunprototipodeYaRDdenominadoARD3V.El23dejuniode1960sesugiereemplearYaRDparapropulsarelfuturocoheteN1delaOKB1enmisioneshacialaLunayMarte.Segnlosclculos,
estesistemapermitiradoblarlacapacidaddecargadellanzador.Lamentablemente,ningunodeestosproyectosseguiraadelanteunavezquedclaroquelosmotoresqumicoserancapacesdepropulsarlanzadoresdeciertotamao.
Noobstante,elprogramademotoresnuclearessoviticosigueadelante,peroconunobjetivomsmodesto.Yanosetratadelanzarmisilesocohetesarasdelsuelo,sinodeemplearestapropulsinenelespacioprofundo.Mientraslosestadounidensesconstruyenunreactortrasotro,lossoviticosprefierenprobarcadacomponenteporseparado,sobretodoporculpadelaslimitacionespresupuestarias.El30dejuniode1958,elComitparalaTcnicadeAviacin(GKAT)esautorizadojuntoconlosinstitutosNII1yNII9aconstruirunpolgonodepruebasparareactoresenSemipalatinsk(Kazajistn),decisinqueculminaraen1964coneldecretoparalaconstruccindelComplejoBaikal,situadoaslo50kmdelazonadondeexplotlaprimerabombaatmicasoviticaydestinadoaservirdebancodepruebasparalastecnologasdelosYaRD.SecreatambinlaoficinaNPOLuchconelobjetivoderefinareldiseodelasbarrasdecombustible.
ComplejodepruebasBaikalenSemipalatinskparalaspruebasdeYaRD.
LasinstalacionesBaikalenelGoogleEarth(Google).
Serael1dejuliode1965cuandoelcentroKeldishcreaelreactorIR20100parausarloenunmotorde36kNyademsseestudialaposibilidaddeemplearloenelcoheteProtn.EstereactorevolucionarenelIR100,queapareceren1967yestarformadoporcienncleosdeUCZrCNbCyUCZrCC,conunapotenciade196MW.ParadesarrollarelmotorbasadoenelIR100,KeldishcolaboraenunprincipioconlaOKBdeIsayev,peroen1966sedelegaestalaborenlaoficinaKBKhimavtomatiki(KBKhA),deA.D.Konopatov.Elmotorde36kNconelreactorIR100recibeelcdigode11B91,aunqueen1970elreactorcambiasudenominacina11B91IR100(IRGIT).KBKhAtambindesarrollaenparalelounmotorde2200MWconunempujede40toneladas.
DiseodeuncohetebasadoenelProtnconmotoresnucleares(NovostiKosmonavtiki).
Porotrolado,elinstitutoKurchtovpruebalasnuevasbarrasdecombustibleenlosreactoresIR20,Strely,porltimo,enel11B91IR100.En1972setransportaelreactorIVG1hastaelcomplejoBaikaldeSemipalatinsk,dondeserealizanensayosconlasbarrasdeNPOLuch.Noobstante,elreactornoseractivadohasta1976.UnaodespusseinauguraelsegundocomplejodepruebasBaikaly,porfin,el17deseptiembrede1977comienzanlaspruebasenfroconel11B91.El27demarzode1978comienzalafisindentrodel11B91,consiguiendounapotenciainicialde25MW.El3dejulioyel11deagostode1978tienenlugarlasprimeraspruebasdel11B91conhidrgenoyunaspotenciasde3342MW.Entotal,entre1978y1984serealizaron126pruebasconestemotor.
Seconstruyeronademsotrosdosreactores11B91paradiversaspruebas,ysellevaronacabovariosensayosconlosreactoresIGReIVG.Tambinsefabricen1980el11B91Kh(IRGITKh),una
versindel11B91pararealizarpruebasdelmotorsinreactor.Serealizaronuntotalde247encendidosenfroquesumaron2832minutos,demostrandolaidoneidaddeldiseo.
Comoresultadodetodosestosensayos,KBKhApresentaprincipiosdelos80laversinoperativadel11B91,denominadaRD0410.Conunempujede3,5toneladasyunIspde910segundos,elRD0410esunmotormspequeoquelosNERVA,peropreparadodesdeunprincipioparaserempleadoenunamisinespacial.KBKhAtambinpropusoelRD0411,con70toneladasdeempuje,aunquenoconstruyningnejemplar.LaexperienciaalahoradedisearelRD0410lesirviaKBKhAalahoradeconstruirelRD0120,elmotorcriognicomspotentedelaURSS,empleadoenelcoheteEnerga.ElRD0410presentaunamejorrelacinIsp/empujequeelNERVA,ademsdesermuycompacto.Deexistirlavoluntadpoltica,setratadelnicomotornuclearquepodraestaroperativoenelplazodeunospocosaos.
MotornuclearrusoRD0410(NovostiKosmonavtiki).
Detalledelreactor11B91IR100delRD0410.
EsquemadelmotorRD0410.Seaprecianlossietencleosdelreactor.
ComparativaentrelasprestacionesdeunNERVAdeserieyunRD0410.Vemosqueeldiseosoviticoesmseficiente(NASA).
ComparativaentreelNRXNERVAyelRD0410.
AunquelosestudiossobreYaRDcontinuaronenlaURSShasta1991,elinterssobrelosmotoresnuclearestrmicosfuedecayendoporlafaltadeunobjetivoclaroparasuuso.Afinalesdelos80,losingenierossoviticosconsiderabanmsinteresanteinvestigarlosmotoresbimodales(reactoresquepuedenfuncionaralmismotiempocomoYaRDyparaalimentarsistemasdepropulsinnuclearelctrica),intersquenohadisminuidoenlosltimosveinteaos.
Elfuturodelapropulsinnuclear
Lapropulsinnuclearhasidodurantedcadaslaeternacandidataarevolucionarelfuturodela
exploracintripuladadelSistemaSolar.Sinembargo,lafuerteoposicinpblicaalusodelaenerganuclearenlaTierrayelnulointersporpartedelosgobiernosparaviajarmsalldelarbitabajahanfrustradosudesarrollo.Enlosaos90,lainiciativaSEI(SpaceExplorationInitiative)ymsrecientementeelProgramaPrometheusen2003,hansidolosltimosintentosinfructuososdelaNASAporreavivarelintershaciaestesistemadepropulsin.
Comohemosvisto,esmuyposiblequelaventajaenimpulsoespecficonocompenseelgastoqueconllevasudesarrollo,peronoolvidemosqueestamosanteunatecnologamaduracapazdeofrecerresultadosenpocotiempo.Aunquelapropulsinnucleartrmicatradicionalpuedehaberquedadountantoobsoleta,enlosltimosaossehanpresentadomultituddepropuestasquepodranmejorarsuscaractersticas.
Amediadosdelosaos60,latecnologaNERVAprometaponerunhombreenMartepara1981.Casimediosiglodespus,anestamosesperando.
Prximamente:
MisionesaMarteconmotoresnucleares
Motoresnuclearesavanzados
Referencias:
AHistoricalPerspectiveoftheNERVANuclearRocketEngineTechnologyProgram,W.H.Robbins(NASA,1991).RoverNuclearRocketEngineProgram(NASA,1991).DevelopmentoftheNERVANuclearRocketEngine(NASAAerojetGeneral,1961).NuclearPropulsion:aHistoricalPerspective,StanleyGunn(SpacePolicy,2001).NASAsNuclearFrontier,M.D.Bowles,M.S.Arrighi(MonographsinAerospaceHistory33,NASA,2004).UpgradestotheNESS,JamesE.Fittje(NASA).OtechestvennieYadernieDvigateli,A.Borisov(NovostiKosmonavtiki,enero2001).IzIstoriiSozdaniaYadernikhKosmicheskikhReaktorov,A.V.Zrodnikovetal.(NovostiKosmonavtikin2,2008).NuclearThermalPropulsion(FAS).NERVA,MarkWade(EncyclopediaAstronautica).RD0410(KBKhA).ZvyozdniYaRDRossii.
Compartir
Facebook24Twitter9Mename0Google+1LinkedIn0
Categoras
AstronuticaCohetesHistoriasdelaCosmonuticaNASA
Rusiasondasesp
Entradasrelacionadas
Tsiolkovsky:laURSSalaconquistadelSistemaSolarexterior
Sondasinterestelares:losemisariosdelaHumanidadmsalldelSistemaSolar
NAUTILUSX,viajandoporelSistemaSolar
62Comentarios
ParticipaSuscrbete
Navegacindecomentarios
Anterior12
EsePuntoAzulPlido25noviembre,2010
Denada,hombre,peroconmigohasidomuyfcilbuscaaotromsduroXDD
Saludos
Responde
Anonymous29noviembre,2010
Ja!,nosecomollegueaestearticulo..perodivinopordondeselomire,yaagendeelblogparaseguirlo.
Saludos..Hector
Responde
FML4diciembre,2010
Soyhombre.Soyhetero(oesocrea)Daniel,quierounhijotuyo!
Yatengopuestoelbaberoparalaprximaentrada.
saludos.
Responde
Anonymous9diciembre,2010
Felicidadesporelpost,meinteresamuchoestetemaperoenalgnotroartculosbremotoresnuclearesaplicadosalespacionomequedamuyclaroelefectodelempujedelasexplosionesenlosposiblestripulantes.YamecuestapensarenlasfuerzasGsdelospilotosmilitares,nomeimaginocmotienequeseraguantarexplosionesnuclearesenlacrestadelaola.Graciasportantoconocimientoyunsaludo.
Jacobo.
Responde
RAPF28febrero,2011
wowquecomplicadoparesecientifico
Responde
10593867992739225504617marzo,2011
Takealook:
http://engine.aviaport.ru/issues/06/page12.htmlhttp://engine.aviaport.ru/issues/05/page41.html
itisaboutworkonhttp://en.wikipedia.org/wiki/Gas_cor...ctor_rocketinRussia.
Responde
Anonymous23noviembre,2011
elgranproblemaesquelagentesepreocupaporelusodereactoresnuclearesencohetesyalgunposibleaxidente.estoesloquelamentablementeaimpedidoeldesarollodeestatecnolojiaperolagenteseolvidadelossientosdesupmarinosybarcosnuclearesqueandanportodalascostasdelmundoyesonolesperocupa.realmentenoentiendoalagente.
Responde
lu2jgp18abril,2012
Plaf,plaf,plaf.
Realmentehacetiempoquenoleaunblogcontantaytanbuenainformacintcnica.
Felicitacionesyyamesuscriboalblog.
NovoyadejardeseguirvisitandoelblogdeDaniilDeMoscualCosmos,pero.esteblogesloms.
http://koroliev.wordpress.com
Saludos.
GustavoF.Paredes
Responde
CsarLeonardoCalleFlores2julio,2013
mmm..olvidasteelProyectoOrion(19571965)[propulsionnucleardepulso,estoessincamaradecombustin],estesolofucanceladopormotivospolticos.SeestableciunaformaEldiseomasavanzadodeOrionpodrapropulsarunanavehastaelsistemaAlfaCentaurien35aos.
Responde
DanielMarn2julio,2013
No,nosemeolvid.Laentradaessobremotoresnuclearestrmicos.SobreelOrinhablporaqu:
http://danielmarin.blogspot.com.es/2...osible.html
Responde
NakzS6noviembre,2013
Pruebadeunmotorprincipaldeltransbordadorespacial(SSME),unmotorqumicocriognico(NASA).Holaenestafotoporqueelchorrodegasessaledeesaforma?,esdecir,elchorroestacomoseparadodelatobera
Responde
Nazarbayev28octubre,2014
Hola,heencontradoentupostunmotivomsparaagradecerelhechodequeInternetexistaysealoquees,estainformacindeberasersecretodeestadodealgngobierno,esalgobastantecompleto,sencillodeentenderymuydetallado.Especialatencinmemereceelingeniodelostcnicossoviticosyaqueconpocopresupuestoylapresindeungobiernoenaquellosdasque,sinolohacascomotelodecan,erasacusadohastadeherejeytuvidacorrapeligrojeje,lograrondesarrollarunmotorsuperioralquefabricaronenEstadosUnidos,nodigoconestoquelosestadounidenses(s,estadounidenses,noamericanoscomosellamanasmismossolamente)hayansidomediocresconrespectoalossoviticos,sinoqueeranmsbienacomodadosporelhechodequesugobiernolesproveademsrecursosfinancierosparallevaracabosuspruebas,comodestacasenunprrafoquemientraslosingenierosestadounidensesconstruanreactortrasotro,lossoviticostuvieronquehacerloconloqueselesdabayprcticamenteconloquehabaalamano,lodigotambinporqueaplicaronunatcnicaendiseoparahacerfluirelhidrgenoporelncleoatravsdelasbarrasdecombustible,algoenquelostcnicosestadounidensestuvieroncomplicaciones.Encuantoalaperspectivapolticacreoqueesalgoquesedebeeducarporasdecirloaquenoesalgoconfinesblicossinoquesepodrahacerennombredelaciencia,aunquecreoqueesdifcilquesepuedallevaracabo.TupostyamehacedudardeloquediceWikipediayesgenialdetupartequecompartasesto,untemaqueporloqueleonosoyelnicoalqueleapasiona,tefelicitoportuesfuerzoydedicaresteextensoblogquesuperaaloquehayenWikipedia,algoquepersonalmentecreaqueerautpico,lapropulsinnuclearanivelespacialcomolafusindedostemasquemeencantan:laexploracinespacialylaenerganuclear.Unsaludoaladistancia.
Responde
Dejauncomentario
Tuemailnuncasermostradoocompartido.Noolvidesrellenarloscamposobligatorios.
Nombre ObligatorioEmail ObligatorioWeb
Comentario Obligatorio
PuedesusarlassiguientesetiquetasyatributosHTML:
Responde
DanielMarn
DanielMarnesastrofsicoydivulgadorcientfico.HarecibidoelPremioBitcoras2012almejorblogenlenguahispanaenlacategoradeciencia(Eureka)yelPremioNaukas2013almejorblogdedivulgacincientfica.ColaboradordelarevistaAstronoma,esmiembrodelaAAGC(AgrupacinAstronmicadeGranCanaria),ObservatorioAstronmicodeTemisasyMarsSocietyEspaa.Devezencuandosueleasistirallanzamientodealgunanaveespacial.
Suscripcin
LasltimasentradasporRSSRecibelasactualizacionesporemailTuemail Suscrbete
ltimasentradas
GuadelencuentrodelaNewHorizonsconPlutn
10Comentarios
Podcast:especialPlutnenElGatodeTuring
2Comentarios
LaNewHorizonsadosdasdelencuentro:laltimaoportunidaddeverelhemisferioocultodePlutn
25Comentarios
PlutnacuatrodasdelencuentroconlaNewHorizons
70Comentarios
EldifcilcaminohastaPlutn:lahistoriadelassondasespacialesdestinadasaexplorarlaltimafronteradelsistemasolar
27Comentarios
Plutn,elincrebleplanetamenguante(olahistoriadelopocoquesabemosdePlutn)
59Comentarios
Entradaspopulares
ElmotorEmDrivesigueviolandolasleyesdelafsica
161Comentarios
AnalizandoeltrilerdeElmarciano
98Comentarios
LanzamientodelaDragonSpX6ynuevofalloenlarecuperacindelaprimeraetapa(Falcon9R)
86Comentarios
ProyectoHOPE:cmoconstruirunacoloniaenCalistoantesde2045
85Comentarios
LosEmiratosrabesUnidosaMarte
80Comentarios
LaprimerapruebadeunmotorcohetedecombustiblelquidoenEspaa
74Comentarios
Blogalojadoen
NaukasNetwork
Unmicrfonodegrafenoparasonidosaudiblesyultrasonidos
FranciscoR.Villatoro0Comentarios
FalleceJavierKraheyestanoessuvidaprivada
Irreductible1Comentario
(OT)AlhilodelhilodeAriadna
FernandoFras12Comentarios
ELELIXIRDELAVIDAENBUSCADELAVIDAETERNA.
J.M.Mulet0Comentarios
Insecticidas(yIII):Hormonas,feromonasyanlogos
JuanIgnacioPrez0Comentarios
ConcursoED:Elpajaritoblanco
CsarTomLpez11Comentarios
Responsabilidad
ArturoQuirantes27Comentarios
Porquparecetangrandelaplazadeltxupinazo?
JoaquinSevilla0Comentarios
56puntosparatriangular
ClaraGrima12Comentarios
EsteblogperteneceaNaukasNetworkContacto
Recommended