Şişmanlık
Dr. İhsan ESENFırat Üniversitesi Hastanesi
Çocuk Endokrinolojisi Bilim Dalı
Tanım
Dünya Sağlık Örgütü (WHO)• Obezite VKİ > 95 persantil• Kilolu olmayı VKİ 85-95 persantil
• Obezite = Boya göre ağırlık > % 120• Kilolu olma = Boya göre ağırlık % 110-120
VKİ = ağırlık (kg) / boy (m)2
Figure 1. Prevalence of obesity (body mass index 95th percentile) among children and adolescents 2 to 19years of age in the United States between 1971 to 1974 and 2009 to 2010 shows a recent plateau from2003 to 2004 on. Based on data from the National Health and Nutrition Examination Survey (NHANES)published by Ogden et al.1,4
Kilolu olma % 9,9-14,3
Şişmanlık % 1,6-7,8
J Clin Res Pediatr En docrinol 2012;4(1):1-7
Şişman çocuk yarının şişman erişkinidir.
%; 6 yaş ;25
%; 12 yaş;75
Şişman çocukların erişkin yaşta şişman olma riski %
Patoloji?
Enerji dengesizliği
Kilolu olma “overweight”
Şişmanlık “obesity”
Zaman
Zaman
Alınan kalori > Harcanan kalori
= Kilo alma
Alınan kalori < Harcanan kalori
= Kilo verme
Alınan kalori = Harcanan kalori
= Ağırlık değişimi yok
Enerji dengesizliği nedenleri?
• Bireysel, çevresel ve genetik faktörler
• Çeşitli etmenlerin kombinasyonudur
• Kişiden kişiye değişir
Morbidite & MortaliteŞişmanlık ilişkili
• 2000 yıl önce Hipokrat
• Ani ölümün şişman insanlarda zayıf insanlara
nazaran daha sık olduğunu gözlemlemiş.
40 yaşındahiç sigara içmemiş insanlarda beklenen yaşam süresi
ERKEK; KİLOLU; -3,1
ERKEK; ŞİŞMAN;-5,8
KADIN; KİLOLU; -3,3
KADIN; ŞİŞMAN;-7,1
ERKEK
KADIN
KİLOLU ŞİŞMAN
MortaliteŞişmanlık ilişkili
• Şişman olma
• Kilo alım paterni
• Bölgesel yağ dağılımı
• Sedanter yaşam
MorbiditeŞişmanlık ilişkili
Nörolojik
Psödotümör serebri
Kardiyovasküler
Dislipidemi
Hipertansiyon
Koagülopati
Kronik inflamasyon
Endotelyal disfonksiyon
Endokrin
Tip 2 Diyabet
Polikistik over sendromu (kızlarda)
Hipogonadizm (erkeklerde)
Psikososyal
Depresyon
Yeme bozuklukları
Zayıf özgüvenSolunum
Uyku apnesi
Astma
Egzersiz intoleransı
Gastrointestinal
Steatohepatit
Safra taşı
Böbrek
Glomerüloskleroz
Kas iskelet
Femur epifiz başı kayması
Blount hastalığı
Ön kol kırıkları
Düz tabanlık
Sosyal zorluklar
• Şişman çocuklar…
– tipik olarak “sağlıksız, okulda başarısız
ve tembel” algılanabilirler
– diğer çocukların sözel tacizlerine maruz
kalabilirler
– sosyal grup ve/veya diğer
aktivitelerden dışlanabilirler.
Sebep nedir?
Aile etkisi
• Çocuklar için ebeveynler en önemli rol modelidir.
• Şişmanlıkta ailesel bir özellik vardır.
– Yemek alışkanlığı, ortak çevresel ve genetik etmenler
• Ebeveynleri aktif olan çocukların ebeveynleri sedanter olan
çocuklara nazaran altı kat daha fazla fiziksel olarak aktif
oldukları gözlenmiş.
Televizyon ve Beslenme
• Ulaşılabilir birçok kilo aldırıcı ticari ürün var
– Fast food, soft içecekler, bakkal ürünleri (şeker, çikolata,
gofret v.b.)
• Çocuklar televizyon izlerken pasif olarak daha fazla kalori
içeren yiyecekler tüketiyor.
Çocuklar tipik olarak okul dışı zamanlarını ….
Dışarıda-evde fast food?
Porsiyonlar büyüyorsadece restoranlarda değil evde de
Kızarmış patates20 yıl önce
210 Kalori
Bugün
610 Kalori
+400 kalori = 1st 10dk yürüyüş
Soft içecekler
+105 Kalori = 1 st 50 dkbahçe çalışması
20 yıl önce
105 Kalori250 ml
Bugün
210 Kalori500 ml
Hindili sandöviç
+500 Kalori = 1 st 25 dk bisiklet
20 yıl önce
320 Kalori
Bugün
820 Kalori
Çocukluk çağı obezite sıklığından etnik/ırksal farklılıklara neden
olan sosyo-ekononik ve çevresel etmenler
Sosyo-ekonomik durum (Gelir ve eğitim)
Maternal obezite
Maternal gestasyonel diyabet
Prematüre/düşük doğum ağırlığı
Anne sütü ile beslenme
Diyet kalitesi
Uyku süresi
Komşu güvenliği
Şişmanlık
Farklı yağ depolanma paterniKaraciğer, kas ve viseral kısımlar
İnsülin Direnci Endotelyal disfonksiyon
Metabolik Sendrom
Tip 2 DM KVH
IDF çocuk ve ergenlerde metabolik sendrom tanı kriterleriYaş grubu Şişmanlık
(Bel Çevresi)Trigliserid HDL- K Kan basıncı Glikoz veya
bilinen T2DM
6 - <10 ≥ 90. persantil Metabolik sendrom tanısı konulamaz fakat eğer ailede metaboliksendrom, T2DM, dislipidemi, kardiyovasküler hastalık, hipertansiyonve/veya şişmanlık öyküsü var ise ek tetkikler yapılmalı
10 - < 16 ≥ 90. persantilveya daha düşükise erişkin sınırdeğer
≥ 150 mg/dl < 40 mg/dl Sistolik ≥ 130 /diyastolik ≥ 85mmHg
≥ 100 mg/dl(Eğer glikoz ≥ 100 mg/dlise OGTT yapılmalı)veya T2DM tanısı olması
16+ Erişkin tanı kriterleri kullanılmalı;Santral obezite [Bel çevresi erkeklerde 94 cm ve kadınlarda 80 cm(eğer özgün referans değerler yok ise)] ve ek olarak aşağıdaki ≥ 2 parametre varlığı• Trigliserid ≥ 150 mg/dl• Azalmış HDL kolesterol erkeklerde < 40 mg/dl ve kadınlarda < 50 mg/dlveya dislipidemi tedavisi alıyor olmak• Artmış kan basıncı sistolik KB ≥ 130 mmHg / diyastolik KB ≥ 85 mmHgveya hipertansiyon tanısı ile tedavi alıyor olmak• Bozulmuş açlık glisemisi (BAG) ≥ 100 mg/dl veya T2DM tanısı olmak
T2DM ve Metabolik sendrom içinrisk faktörleri
BMI 85-95. persantilde çocuklar:
İnsülin direnci bulguları varsa (Acanthosis nigricans, dislipidemi,
hipertansiyon, PCOS) veya
Yakınlarında T2DM, erken kardiyovasküler hastalık
Asyalı çocuklarda, BMI’ne bakılmaksızın düşük veya yüksek doğum
ağırlığı olması veya ailede diyabet öyküsü olması
BMI > 95. persantil olan çocuklar:
Aile öyküsü ve ilişkili özelliklere bakılmaksızın.
Öykü
• Aile öyküsü
• Beslenme alışkanlıkları
• Spor alışkanlıkları
• Yaşam tarzı
Fizik muayene
• Tansiyon
• Bel çevresi
• Akantozis nigrikans
• Stria
Tanısal tetkikler?
• Glikoz
• İnsülin
• OGTT (seçilmiş olgularda)
• Lipit profili
• Tiroid fonksiyon testleri
• ALT-AST
• İdrar analizi
• Batın USG (hepatosteatoz?)
Tedavi?
• Diyet
• Egzersiz
• Komplikasyonların tedavisi
• Cerrahi
Diyet
• Profesyonel yardım
• Ailenin sosyokültürel yapısı
• Ailenin sosyoekonomik yapısı
Diyet önerileri 1
• Şeker içeren meşrubat ve meyve sularının diyetten çıkarılması• Bunların yerine su veya diyet meşrubatlar• Tüm aileyi içeren yaşam tarzı değişiklikleri
– Hem diyet hem egzersiz (yaşa uygun)
• Ebeveynlerin olumlu ve olumsuz örnek alındıklarıunutulmamalı
• Aşırı yiyecek kısıtlama davranışı veya yiyeceklerin ödül olaraksunulması doğru değil
Diyet önerileri 2
• Önerilen besinleri içeren öğünler programlı olarak bir yerde
başka aktivite olmaksızın mümkünse aile ortamında alınmalı
• Porsiyon kontrolü: yemekler tabak ve kaselerde servis
edilmeli
• Aşırı yağ içeren ve yüksek kalorili yiyecek içeceklerin
kısıtlanması (etiket okumak ve kontrolü alışveriş)
• Küçük başarıları cesaretlendirin ve suçlamaktan kaçının
Artan ağırlık
Daha fazla uyuşuklukAzalan aktivite
Egzersiz önerileri
• Ailenin yaşam koşulları ve imkanları dahilinde planlanmalı
• Kişiye özel ve hastanın hoşlanabileceği bir egzersiz
• Hastaya eşlik edebilecek aile bireylerinden biri veya birarkadaş
• Bazı cihazlar motivasyonu artırabilir
• Yakın izlem ve gerektiğinde değişiklikler yapmak programınbaşarısı için çok önemli
Egzersiz önerileri 2
• Yapılabilir bir egzersiz programı
• Sedanter zamanları kısıtlamak iyi bir başlangıç (TV-PC)
• Merdiven kullanmak, okula veya alışverişe yürümek, ev veyabahçe işi yapmak
• Ebeveynler çocukları cesaretlendirmeli ve takdir etmelidir
• Fiziksel aktivite kontrollü olarak artırılmalıdır, heves kırıcıolunmamalıdır.
VKİ > 40 (>3,5 SDS)
Diyet ve yaşam tarzı değişikliğine / medikal tedavilere
rağmen sebat eden komplikasyonlar
Bariyatrik Cerrahi
Soru ve katkılar lütfenDr. İhsan ESEN
Fırat Üniversitesi HastanesiÇocuk Endokrinolojisi Bilim Dalı
http://kisi.deu.edu.tr/ihsan.esen/
Solveig A et al. Incidence of Childhood Obesity in the United States. N Engl J Med 2014; 370:403-411