Yeniden Don Quichotte 1.SAYI

8/3/2019 Yeniden Don Quichotte 1.SAYI

1/34

sa I:1 a_y l , k ta lebe rnecrnuae:

/i/ I( '.

~ Necfir Don QuicfiottefiJt'Yahut Don Qu ic fio tte O {mak ,

~ Nasil' Bir lE gitim H eNast! CBirIEgitimsizfik,

~ -5 ifi'de Ogrenci Hareketi

" \'.~\,\", ,, '\"

~ 'i(im figim Nerede. . I '~ 1?,9portaj: 'Iem el Dem irer Si6ef Ozbudun

Saatleri ayarlaymYAKLA~IYOR

FIRTINA .. .;._-'

"don quichotte olunuz ciinkii diinya sancho panzalarla dolu" ekim 2011


2/34

12141519222829

2 Nedir Don Quichottelik Yahut Don Quihotte OlmakMustafa Kemal ERSOZ6 Nasil Bir Egitim ile Nasil Bir EgitimsizlikUmran KAPLAN9 ROPORTAJ : Universitede GenclikTemel DEMiRER - SibelOZBUDUN

Sili'de Ogrenci HareketiM.Dogan OZERiZLENiM: 6. OEP Genclik KampiElif~AHiNDOSYA:Bologna Siirecini AnlamakElif ~AHiN - Hiiseyin BOZDEMiRDon Quichotte GibiSubcomandante MarcosFutbolda Sike MevzusuPir Mazlum FATSALIKimligim Nere deOnderONAL

Yilmaz Giiney Sinemasr UzerinUlllS BAKER


3/34

:Ned ir mon Qu iclio tte0 :aliu t mon Qu icliotte O[ma~CJvLustafaxpma( P , 1 \ S O Z

" -Efendim, bu korkuU(; seruvene niye atllmak istiyor-sunuz anlamlYorum. Vakit gece, bizi goren yok; peknluyolumu7u degi~tirip tehlikeden kncsbilir, u9 gun SUSU7knlmny: gaze alabil ir iz; i is tel ik bizi goren olmadlglllagore, kimse bize korkak dn diyemez. "Miguel Cervantes de Saavedra-lJon Qmchotte"Supbesi: suui arkada~mu bir deli degildir. " (Tekvitsuresi:22.ayet). Bu gergegin kabul edilmesi uzun zamanekii. Don Quichotte'nin iki sesl i, 9ifteenlutt lenndn/setuvenlerinde her ola}; her gelime, hersiipn7 evvc1a ~ovalyenin incc, ilkc1i rctorik iiltrcsindcnardmdan silahtann knhn, kaba ve gergek9i filtresindengeger. Ya da tam tersine. Bu i~leyi~ araclhgl ile bir sestedogru olan ~eyin digerinde yalan bit digerinde yalan olanscvin otekinde dogm oldugu gortiliir. Yine bu islevislc herseym. on ve arka yiizii meydana pkrnr olui. Boylece bil-ginin diyalektigini kurarak; etuu zarnamnm!c;agrnlll 90koteletine dogtu siiren ovalyenin getcctctc inancrnboyundumgunda yetkeye boyun egen insan yerinedunyaYl birden fazla bakl a91s1yla goteoilet;kusknlnnmektnn ~TmuglaklJktan c;ekinmeyen; tutsaklJga,hakslzlrga, oliirne ba~kaldlran,; yanll~ oldugunuduundugii bit olay ksrsisind, kendi baan ansmIIl neolduiiunn deir besnp yapmadan, mudahalenin kendisinevercbilcccgi zararlan dusiunncdcn dolavsi: bitdigerkaJnllk ile eyIerne gec;ell ve gordiigO haksulJgr oulc-meye c;all~n; giiC;liibir estet ik bil incin eslik. vetanlkllglyla yaamml anlamayalanlanllandlnnaya gayretgosteren; tatibse! gelisim ic;inde var olan, kendini aan ka-derin csir i oietnk ya~mak yerine kendi gen;egini yaratan,kendi hayatllla miidahale eden OUlI degi~tiren, degi.~enozgiir insam temsil ctt iginin ve bOyle bit insmn miijde-levip, salik verdiginin anlallabilmesi icin insanllgm co):uzun bit yolu yuriirnesi gcickt],"Bitkutupla server bitikimi aym anda oleki kuiupt ...

Sefaletin, c;allma eziyetinin, koleligin, cehsletin.canavarlamanrn, ebleki c;okuntiinun birikmesi demekoluyot... " (Karl Marx) Tam da kahn kitaplar yazml kocasakallI amcanm isabet ettigi uzrc bir yandan 0 talihli"Siglo de Oro" giinlerinde ilmin yeerdigi, gemilerleGundnlquivir Nehri iizerinden "yeni diinyadan (I)"c;allll1pkapnlan altm ve giimii~lerill; krnllniin,esitzedeierin; feodal bcylctm, yeui zenginlialiyle de yenisoylulann; saraylanna, atolanna, malikanelerine, e;ift-liklerine aktlgl ate yamnda ise arka lll8hallelerinde kimizaman giipegiindiiz ~eliirlerinin gobeginde lllrslzlann,yankesicilerin, fahielerin dola~tlgl. Kent ve sokaklarIIlrnda ciippe altlllda kllie; ta~lyan ogrencilerle, aylll giin ir;:eris-

inde aym eve iki kere ugrayan faizci tabsildatlenn, malial-lenin giizelleriyle ak yaayan din adanllannrn, " yenidiinya 'ya(!)" koan c;apulcu maceraperestler ve yeni kltayagiden cslcrini aldatan kndinlnrl. a e ; air ve ya7arlarm,kiirek mahkllnllanmn,denizlere aplamaYlp da himcrlcrinikarada sergileyen r;:apulculann, kapatmalann, nyhk: lJizmetveren fahilerin ve l~ bulmndiklen ian sebitlere yaYllanuskerletl, luisiz tcsliketlennin, rnafyalann ve onlennlebaalanI1ln, ac;larla dilencilerin dulup la~lJgr.Kusnluulsise ozellikle Endiiliis ve Katalan eklyalannrnlJayatlkntletutmez klldlgl ... Engizisyonun, din savalannlll,nnlgm hnstnltkhmn ille tinde cntnntrkcn; Katolikten bakadin tammayan krallann din namma hnlk: etcslcrcgonderdigi. Hiilasa "Doderoso cabellero es dondinero"(l) dcyisinin dort bir yamnda biikitn: siirdiigiiispanya 'mn en kutnk; en cornk, ~iiphesiz en renksiz bolge-sinde dogdll La Mancalia'll yaratlcl asilzade arkada~lmlzDon QuiclJOtte ...

"Babaslllln adrnl soyledi Don Torbio Rodrigues ValligoGomez de lI.mpuero y Iotdnn.Hic boyle bit isimduymaml~tlm kil ise e;amgibi 'don 'le balaYlp 'dan 'la biti -votdu." (Bir Dolnnduicmui Hnynti , Francisco de Queve-do) Ve istc XVT.yii7yl/m gobegindc, yii7Ylllardlrgonnedigi degi~imi birknc on yllda yaaYlp hirl cchtcdcgist inrkcn ictimei yozla~mamn liad snihnd ya~andlglboyle bir Ispanya 'da degi~ell


4/34

vil soma (1612) Thomas Shetton isimli bir anlaticitarafindan ingilizce ondan da iki ytl soma Cesar Ouadinisirnli bir anlauci tarafmdan Fransizca olarak anlatilmayabasladi. 0 siralar gercege aykm maceralann anlatildigi birseruvenler dizisi olarak goruluyor ve Boccaio'nun DeCamreon'yla unlencn anlatt turunun gulduru tarzmdasurdurulcn sovalyc oykulcri olarak goruluyordu. Gorkcmliyeni seruvenlerin anlatiya eklenmesinden soma bile akh, im-geleri, mantiksrzhklan, ruyalanyla, kitaplanyla dunyaya,yasanuna anlarn vermeye cahsan yeni insanm dogusuanlasilamryordu bu kisi romantizm donemindc modem insanolarak adlandmlacaku.Don Quichottenin hikayelerinin XVII. yuzyilm akilci ve

barok akimlanm birbirinin icine gecirerek bunlann birbirinitamamlamasiyla gcrccge iliskin pek cok insanibakrsi/durumu ortaya koyup hunlan ruyalarla, duygularla,coskun bir heyecanla ic ice gecirerek iistiin bir varliga/insanadogru yiir iidiigiini in anlasilabilmesi icin belki de Catedral dela Santa Eulalia' run insa edilmesi gerekecekti.Don Quichotte 'uin, Quichottezm'in ozunun kesfedilipkavranmasi icin Xvlll.yuzyihnda gecmesi gerekecekti. Hemakilci hem de neo-klasik akimlar Don Quichotte'nin deliolmadignn, komedi ve absurtluk yerine gulme ve alaydansozedilmcsi gerektigini.hususiyetle de anlatilarda kendi ken-dini gclis ti rcn, hayatm gidisatmi dcgistircbilcn hir insarunanlatildignu anlamaktan hala 90k uzakti ki DonQuichotteye, onu ozune iliskin ilk isabetli yaklasim onunkendini ve kudretini kesfederek yasayan bir kisi olarakalgilayan XIX. yuzyrl romantiklerinden buyuk Alman sairHeinrich Heine' den gcldi ve bir baska Alman romantigi VonSchlegel onun bilincl i ve ozgnn kisil igini kesfett i ve boyle-l ikle onun dunyadaki cesit li ligi ve surekli donusumuanlamsizhkla degil insan usunun anlamlandirma yetisiylekavramaya cahsan, erdemlerinin, ideallerinin pesindengidcrkcn kuskulanrnaktan, soru sormaktan, kcndinigelistirmekten geri kalmayan kavgasi ve hakhhgi ugruna te-hlikeye atilmaktan an olsun terredut etmeyen bir kahramanolarak algilanmasinm yolunu acti ve daha sonralanSartre'dan Yilmaz Guney' e, Dostoyevski'denTrugenyev'e , Brecht 'ten Sinan Cemgil'e , Nietzsche 'denEmesto Guevera'ya Borges 'ten Hugo Chavez'e pek cokkisinin Don Quichotte'nin izleklerini takip edebilmesinisagladr.Oyle ki Fransiz varoluscu filozof.eylem adarm Jean PaulSartre, Aydmlar uzerine isimliyle Turkcelestirilmis kitabmda

"Aydin.kendisini ilgilendirmeyen seylere burnunu sokan vekuresel insana dayatma yoluyla kabullendirilmis gerceklerinve bundan kaynaklanan davramslannm tumunu sorgnlamaiddiasmda olan biri ." diyerek neredeyse dosdogru DonQuichotte'nin yolunu tarif ediyordu. Yuce Dostoyevski: "Herinsan herkes karsisrnda her seyden sorumludur." derkenbaska bir duzlcmdcn bu yolun nihai vaT1~noktasim isarctediyor olsa gerck. Kubamn sazhklannda, Angolaormanlannda ve Bolivya daglannda SIftcantasmdakitaplanyla (ki ernin olunuz onlarm arasmda Nutuk yoktu. )yuruycn Ernesto Guevera bizzat yasannyla efsanevi ve ilhamverici modem bir Don Quichoue abide sine donusuyordu.Venezuella'nm Latin Amerika'daki balker .Bolivarci DevletBaskani Hugo Chavez, kendi siyasi yasammda girist igisavaslardan yola cikarak , ulkesi vatandaslanna haksizhgakarst savasmalanna ornck olsun diyc bir milyon Don Qui-chotte kitabi dagrtnustr Buyuk sinemaci Yilmaz Giiney ise"Salpa" isimli muhtesem kisa oykusunun de "Ilic ozgurolmadi Salpa ... Olamadi. OZgiir lugu tanryamadi. Hayatuunbirinci adanu, egemeni, yoneticisi olmadi hic.Hepkomisyoncuydu ... Ozgul.bagimsiz, yigil dusuncesi olamadihie . .. " diye tarif ettigi veoyku boyunca Don Quichotte 'nin erdemleri ve idealler ipesinden yurutugu bu yoldaki mucadelesini anlat t igroykusunun ana karaktcri Mchmct Salpa'ya: "dunyamn DonQuichotteler ihtiyaci var.' dcdirtmisti.Arjantinl i buyuk anlatici Luis Borgesin henuz sahneye cikarcikmaz anlat icrsma baskaldirarak anlancisma karst kendi hur-riyetini, bagrmsrzhguu ilan ettigini soyledigi DonQuichone'nin ve onun ruhunun bizde anlasilmasi cok dahauzun surdu. ilk olarak Ahmed Midhat Efendi "cengi" adhuzun hikayesinde Don Quichotte' den soz eder. Bu hikayes-inde Don Quichotte'nin parodisini yapugi kamsmdadrr, 0 va-kitler kuvvetle muhtemel Don Quichotte Turkiyede pek bil-inmcmcktcdir ki "havas indindc pck mcshur vc maruf olanDon Quichotte'in avam indinde pek mechul kalmasi" gibi birdurumdan soz eder ve Don Quichottc'yi tamtmaya koyulur kiburada efendi'nin kendisinin onu ne kadar tarudigr anladigrsorusu oncelik kazamr,Zira "Don Quichotte maceralan dinleyenleri gulmektenkivrandrracak tuhafhklan olan .." gibi sozlerinden DonQuichotte'yi sadece gulunc bir deli olarak gordugu anlasihr ,ondan mecmm diye sozeder Mithad Efendi 'nin "Cengi"isimli oykusundc yerli Don Quichotte olarak kaleme aldigrana karakter Danis Celebi, bir takim metafizik guclcrioldugunu iddia eden anncsi Saliha Molla ' run kotu terbiycsi

III


5/34

ama once okudugu kitaplardan oturu cine, periye inanan biridir .Yazar ondan "cinneti'nin derece-i kemalini bulmus bu budala"diye bahseder. Oykunun muhtelif kisnnlannda defaatle tekrareden bu gibi betimlerden anlasilacagr uzere Don Quichette'nindunyaya iyil ik yapmak icin tehlikelere atilmasi MithadEfendi 'ye her durumda komik, acmasi bir cinnet gibi gorunme-ktedir.Bu Ahmet Mithad Efendi'nin sahsi knltnrunden ibaret olamazbelki, paylastrgi genel kulturunun bir hususiyetidir. Mevzubahisolan Nedir Don Quichotte'lik webster sozlugu "idealist vetamamen gayri pratik" demis, ingilizce "Quixotic" sifati icin.Oxford' 'yuce bir cosku ile idealleri kovalamak" diyor. La-rouse, kornikl igin yam sira idealizmi anlatnus uzun uzadiya."Gulunc ", "maskara" ." budala", "mecnun" demiyor ama TurkDil Kurumunun sozlugunde biraz farkh bir vurgu goruyoruz:"geregi yokken kahramanhk gostermeye kalkismak" denmis.MEB Turkce sozlukte ise "gereksiz ve yersiz yere yigitlik gos-termeye kalkismak hali." denmis. Bunlara bakmca, ortada"kulturel" bir farkl il ik , gee kalmnushk, idrak edememisl ik fikripekisiyor,Hal boyleyken; bugun, elbette bu "kulturel" farklrhgi, idrakedememisl igi, gel' kalrmshgi beklemeyen onun iizerinden at-layan yahut onu dumduz cdcrck gcvcn, gcliscn hir yrgm im-kanla hun lara bagh dcgisimlcrlc pck cok acidan ycpycni hirdi inyada ya~lyoruz. Ancak i~ adamlarnnn, uc koy bcs alci larm,kose donmecilerin, insam ve hayati sayrlastirarak anlatantekuokrat lann onculugundc gitt ikce yeni bir Mogellmparatorluguna donusen bu "yeni" dunyanm garip bir hevesvc hcyccanla post-idcolojik vagI ilan eden- bash basma huidcoloji inkan dahi bogazma kadar idcolojiyc batrms hir dunya-da yasadignrnzm kanrtrdrr. Idcoloji bugun her zamankindendaha buyuk hir miieade1c sahasidrr. Tamamen tarafsiz, profcsy-oncl , uzman idcologlarmm suslu, kafa kanstmcimugalatalannm aksine; Somuru, Angarya, Yabancilasma,Tahakkum gihi pck cok mefhumun tammladrgi, isarct cttigi pckcok kurumlarm gorcli hir takim dcgisim ve yeni formlarla yerliycrinde durdugu, Hukuk Toplumu, Hukukun Ustunlugu gihi srktullcrin altmdan halklara, insanlara yegane vc cok cski hiryasayl: "Orman Kanunu"nu dayatan hu yeni dunya, cok eski hirduzenin boyundurugunda. Peki oyleyse ,nedir DonQuiehotte ' l ik bu yeni dunya eski duzende?Bir yanma pur-nese banka reklamlanmn esliginde canliyaymla bombalanan sehir goruntuleler inin, Yozgat, Freetown veDera'ya nerdeyse es zamanli olarak Dax endeksi, kredibi li tedcrecelcndirmclcri, gclismcktc olan ulkclcrdc ekonomikbuyumenin surdurebilirligi uzerine bitmek tukenmek bilmez,biktmci vaazlar ceken tuzu kuru plaza sakini uzmanlann, veedile secde halinde asilamaz ufku, insanhgm dogal halini, tar ihinmutlu sonunu takdis ile mustulayan Santral-Istanbul akademisy-enlerinin, cok sik IIelsinki yahut Davos yoleusu VLP.ideologlannm, Uluslarotesi sirket evliliklerinin, milyon dolarhk(hala) prens izdivaclannm, uzay seyyahlanmn, gumruk muafi-yetlerinin, vergi tenzilatlanmn, gokdelenlerin, plazalann,Yeltsin ultramilyarderlerinin, milyar dolarlik futbol kuluplerininonlann 911gmAmp sahiplerinin, denizleri dahi birbirinebaglayan otobanlann, saniyede 100 Mbit 'lik bilgi transfer eden3G teknolojilerinin, uluslann raflardaki urun cesitliligizenginliginin dli~tl igl i, ote yanma "Su marka asi ve devrimciotomobille, ozurlugun snnrlarnu zorlayanlann"," Yesil ve genisyasam alanlany la bu konutlannda ayncahgm [arumcikaranlann", "0 bankanm cok dusuk Iaizli kredileriyle hayal-r(/


6/34

ler inize kavusanlann", "Bilmem ne desenli coraplarla kendi-nizi ozel hissedinlerin." 0 topcu da bu tras kopugunukullamyur yuzunuzu hie tahris etmezlerin", "~u kadar aygeri odememesiz cok pixe1li televizyonunuza hemen sahipolun unutamayacaguuz bir deneyim yasaymlarm," da otesinegunluk 1.5 dolan olmadigi icin salgm hastahklardan olen yuzbinlcrin, hie kimscnin mustcrisi olamayacaklan icin dcrmc-catma teknelerde denize dokulenlerin, kurdun kuzuyayapmayacagi maliyet hesaplanndan onar onar madenlere go-mulenlerin, cigerlerine silikosis dolanlarm, cocuk iscilerin,mesnetsiz etnik catismalarda cocuk savascilann, acl iktan olenulkelerin, manasizhk ve depresyon icinde kivranan yaban veyalrnz milyonlarea beyaz yakalmm, devasa toplamakamplannda muayyen arahklarla misket bombalanna.gazlarabogulanlann, guneyden gocerek metropol gettolanna dolusanoralarda hukuksuzluga, curumcye terk edilen ofkeli ve yoksulgocmenlerin, onlarm urkuntnsn ve refah devletinin onlarcayil verdigi umudun ardmdan gecici oldugu ilan edilen fin-ansal kesint ilerin, "olaganlasan" ekonomik olagan ustu dum-mun etkisiyle pagan donem kavim ihtiyatlanna donenmetropol kcntlilerinin dustugu.Snur tammaz somurunun, Kuresellesme adiyla saygmlasugi,kazanc ve sosyal statu hirsmm, bireylerin yegane dogal vemesru davrams bicimi olarak nerdeyse bir insanhk degerimertebesine yukseldigi, koseyi donmeciliginin, avantacrhgmsavgmlasugt; issizlik vc yoksullugun bircyscl basansizhgabaglandig]; giderek bir "kurt lar sofrasr' tna donusen; siradaninsanlann caresizlik icinde hucrelerine kapandigi,koktencilige, sovcnizme, tahripkar, nihilist akunlarasavruldugu bu dunyada ..Kirnsesiz Festus'un izini surmek; Nida 'nm derdine dusmek;Buazizi'nin atesinde yanmak; mazlumun yanmda Mazlumolabilmektir Don Quiehotte' lik. Chiapas'da, Gazze 'de ayrnanda De la Sol'da, Tahrir 'de, Ofis meydanmda, Taksim'de,Atina 'da dolan bosalan sokaklarda, mcydanlarda akmtmmkarsismda sol yumrugu sikih magrur.kizil bir bend gibi arutgibi dimdik durabilmektir. San Francisco 'da bir gay, GuneyAfrika 'da bir zenei , Avrupa 'da bir Asyali , lspanya 'da biranarsist , lsrail 'de bir Filist inli, Turkiye 'de bir Kurt, San Cris-tobal sokaklannda bir Maya klZ11deri lisi , Almanya'da birYahudi, Polonya'da bir cingene, Quebec'de bir Mohawk,Bosna'da bir pasifist, gece saat 1O'da metroda yalmz birkadm, topraksiz bir koylu, gecekondu mahallesinde bir ceteuyesi , issi> hir isci, mutsuz hir ogrenci, daglarda hir geril la,insanlar icinde hir insan olmayi kahul etmektir. Dunya'nmtiim somurulenleri, teerit edilenleri, yok sayrlanlan,ezi lmislcri iyinARl1K YETER! Birakmaym yapmasmlar;Durdurun gecrnesinler diyebilmektir.Merak etmekten, soru sormaktan, heyecanlanmaktanvazgecmemek; Tarihin oznesi olan degisen degist iren ozgnrinsanm izini surmek, onun imkanlanm dusunmek, yaratmakve dayatmaktir. Bu kokusmuslar mezarhgm yilisik panaymna _---edecek iki cift lafi olmaktrr. Topraksa; toprak benim rengim,toprak benim, ben halkim, ben hakikatim, yann benirn, ya sizkimsiniz canak yalayicilar, tapmak bekciler i, imam sune-peleri , pasalar , pasa ognllan, beyler , beyoglubeyler diyesorahilmektir. Baska bir dunyamn ancak kendindendogabilecegini bilmek, hayatmm edilgeni, seyircisi olmayi;salt bir musteri, tebaa, meta derekesine indirgenmeyircddctmck.hayatmm gcrcck sahibi olmayi.kcndi hayatmdan

baslavarak haksizhklara, somuruyc, zulme baskaldirarak,paylasarak cogalan, dayanasarak guzellesen baska birdunyayr mumkun kilrnak, onu isternektir, Inatla, hulyayla,askla ama once askla ve hep askla sadece kendi icin degildaha cok insan icin mutlulugu cogaltmak, buyutmek icinmucadele saflanna coskuyla katrlmakttr Don Quiehotte'lik.Bclki de Ahmct Kaya'rnn "Gururla bakiyorum dunyaya"isimli 0muhtesem sarkisma ean-l gonulden katilmaknr:"korka korkayana yanaher gun biraz daha deriudcnher gun biraz daha kapkara duyarak olumua s: v e a rk a si zkopekleserekyasamak dersenbu yurekcat diye catlasm ulanl "


7/34

Surcgelen ancak surmeyecek olan bu toplum yaprsr ile bir-Iikte devam eden savaslar, katliamlar, ezilmislikler, yoksul-luklar, yok olmalar ve daha insarnn insan olabilmesine dair nedeger varsa bunlann uzerinc saldmlar yasadik ve vasamayadevam ediyoruz. Neden biz ve neden bunlan yasamakpaymuza dusuyor diye kendimize sormadan ya da yuksekscslc dusunmcdcn gcccmiyoruz samnm. Somurcn vc so-murulen, ezen ve ezilen, "saygi duyulan" ve hice sayilan dahabaska turlu de anlatirsnnz ama en basit tabiriyle bunlar bizimbasmuza gelenler.Naslluu?"Ulusal" ya da hie [ark ctmez "milli" suurlarnnz icerisinde

uc, bes kocaman holding ve birazcik "insan" bunun yanmdaezici cogunluk olan bizler vanz. Birazcik insamn elinde dekocaman holding olmasuu ve bunun boyle devam etmesinisaglayacak kurumlan vardir. Univcrsitclcrdcn, lisclcrdcntnrun da saghga, hukuka, fabrikalara, polis teskilatma,yetistirme yurtlanna (ve daha bir cok yere) varana kadar tumbu bizim icin denilen kurumlar aslmda birazcik insarunhizmetind~dir kuskusuz, siz bu halin, bu gidisatm aracma,toplamma devlet deyin ben de bunun dunya olcegindekikaynagma kapital ist sistem diyeyim. Diyebilir iz, cunku hicbirsaghk kurumunda yasanan rezalet rnesela ne kadar hasta 0kadar para manugi ve bunun yaratrms oldugu ticarilesmeyle"parana gore saghk" skandallan dcvlct kurumunun dismdadegil , hicbir "hukuk" olayi, mesela bir aydmin katil lerininbirer birer beraat etmesi , bir vatandasm neden benimemcgimi, hakkim olan ekmcgimi aldigm gibi ben de var 0la111da caliyorsun diye sokakta bagirmasr uzerine yillarcacezaevinde kalmasi, tacizci , tecavuzcu ve kaduu kolayhklaortadan kaldirabilecegi bir malrms gibi sanan zihniyetler turlukihf uydurmalarla drsanya salmmalan devlet kurumunundismda degil, asgari ucretin achk smm altmda olmasi ve biriscinin bunun cok uzerindc ucret almast durumunda bilesadece karnmi doyurabilmesi ve i ligine kadar, beyinhucreler ine kadar somurulmesi.sabah ise gitmesi aksam daertesi gi.ineguclu bir perfonnans gostermesi icin uyuyup din-lenecek kadar vaktinin olmasi , abart is iz biri leri daha cok karedecek ve bir iler i de daha rahat edecek diye yuzlercesininolmesi sizce gercekten de devlet kurumunun dismda rmdir?Ulusal ve milli kelimelerini trmak icerisine almistnn. Soyleki; ulusal snurlar ashnda ulusal pazar anlamma gelir ki bu daart ik uluslararasi pazardir bunun karsrhgi bazen BolognaSureci uygulamalan bazen Coca-Cola, Me Donalds'drr, bazenIMP, Dunya Bankasidir bazenAI3D nin "demokrasi" tut-kusuyla Irak' Iisgal i ve binlerce insarun olumu, Israil' in Filis-tin halkma yillar suren zulmudur, bazen bilmem hangi cikarugruna saldrracagi ulke icin sozdc kalkan adi altmda gelipsenin topragma kuracagi, seni kullanacagi ve aciktan birsava~ ilam olan fuze kalkarndrr, hazen T.ibya, hazen

Suriye'dir. Yani birkac emperyalis l ulkenin kendini kurtar-ma ve dunyaya hakim olma cabasidrr bu kadar katliam,rekabet , yalmzhk. bencillik, yok olmusluk. Bunlar sadecebirkac omektir,Biz ogrenciler olarak bu yasantnnn daha dogrusu buyasayamamazhgm neresindeyiz?Bunu gormek basittir ashnda cger, bizlerin agznu,gozumt, kulagnn turlu yalan dolan i1ckapatmasalar . Bukadar sava~lll yaranldrgr bir diinyada egitim yerine (bizimburada gelirden aynlan butce % 2.5 bile degil) sava~l but-celemek onlar acismdan yeterli gerekcedir . Bununvanmda krizi, nufus yogunlugunu vs. sayabilirler,dolayisiyla da universitelerin piyasalasunlmasi,ozellestirilmesine yol acilabilmistir. Mesela yeterli kaynaksaglanamadigmdan ki bu hicbir devlet kurumunun zatenumurunda degildir kamunun olan universi teler bunlannlabaratuvarlan, akademik bolumleri, hocalan vs. ozclsirkctlcrc hizmct cdcr duruma gc1ip urctimlcrini pazarlardurumdadirlar ve buyuk sirketler ar-ge cahsmalanmmaliyetsiz halletmis oluyorlar hal boyle olunca insanhkadina ya da kendi aduruza bir sey kalmarrus oluyor.Kantinler in, yemekhanelerin, yurtlann ihalelerle ozelsirketlere peskes cekilmesi baska bir ornektir. Nihayetindebunlar bize odenilen harrajc' lar, yurt, ulasnn, yemekucretler i (piyasaya endeksli olarak)vs. geri donuyor. Bubulundugumuz durumun ciddiyetinin bir yonudur.Sovlc hir srralama yapmak mumkundur; univcrsitclcrik~ndi ticarethanesin~ ceviren sirketler "vakif" denilen iini-versitelerde (KO


8/34

Meseta universiteye girdiginizde emin olun polis merkezlerinede girmis oluyorsunuz yani bilgi ler inizin bir fotokopisi orayada sunuluyordur aym zamanda okula kayrt yaptrracagnnzzaman cemaatten agabeylcr, ablalar takihyordur pesinizc vedaha bir sum scy aklmiza gelebilir cunku atugmiz her adnndabakuguuz her yerde ve her duydugunuz seyde ornek buluna-bili r bunlara dair . Toplammda egitim sisteminin yani okullannbize sunduklanna gelince ezberlemeyi, yaratamamayi,dusunememeyi, bencill igi, konusamamayi sunuyor soyle ki;izledigim bir programda siyanurle al tm aramaya karst cikanhalktan bazi insanlar kendini tarntarak topluluga konusuyordu;dikkatimi cckcn ~cy univcrsitc mczunu olan kisi konusrnasnuhcs alb ciimleyle ve ne demek istedigini tam ifade edemedenbitirdi ve egitimsiz olan kisi ler kendinden emin bir sekilde kitl -eye hitap edip kendini ifade edebildi. Yani hem kendine hemyanmdakine guvensiz, dnzenin karaktcrine uygun olarakbaskasmm yanmda degil de onunde olmak isteyen bunun icinde her turlu cirkinligi yapabilen bireyler ve aym zamanda datoplum uretiliyor . Bu su demek oluyor bir ogrencininhocasmdan aldigt ve smava cahsacagi kaynagi (yuksek iht imalsmavda cikacak sorulan iccriyor) kirtasiycdc fotokopi cck-t iri rken yanmdaki arkadasma, kimseye vermemeyi ve soylemc-meyi tembihledigine tamk oluyorum, bu kucuk bir parya butunicerisinde.Yani; YOK, polis , okul , rnedya, dini kullanan kurumlar ,Iutbol, muzik, moda, internet vb. vb.Bu yasananlar neden basnmza geliyor. Su soru kismenaciklamarruza olanak saglayabilir: N eden universitelerin sehirmerkezlerinin dismda olmasi ongorulur.Cunku genclik; hcnuzfarklrhklara yuzunu cevirmemist ir , bir kahba tam olaraksigdinlamarmsnr, arayl~ iceris indedir, memnun olmadigma tep-kisel olabilmektedir, dinamik ve hareketl i ozelligini tam olarakkaybetmemist ir ve yan aydmdir da aslmda. lste gencligin buozellikleri birileri icin "tehlike" unsurudur, saltanathklaruukaybetme unsurudur. Korkulanmn kaynagi buralardir , bizogrenciler bu ozell ikleri bi lince cikanp bir gucolusturdugumuzda ki tarihimizde bunun omeklcri coktur onlaricin "tchlikc" canlan calacaktrr. Okul kansir, sehir kansrr,HIkekansir, belki dunya kansir. Yani bosuna degildir tum bubaskilar,

Kendimizin, yasadiklarnmzm ve hakettiklerimizinfarkmda olarak;-Ogrcnci, hoca vc cahsamyla birliktc dcrsin mufrcdatmdanyapilacak arasurmaya, smav tarihinden veri lecek konfer-ansa yani yapacagi seyden soyleyecegi seyc kadar kendile-rinin karar verdigi,-Temeline insam koyup ve ogrencinin meraki.yetenegiyonunde bilimsel arasurmalann yapildigi,-Alman egitimin gercek yasamda ise yarar oldugu yani birkarsihgmm oldugu,-Herkesin her halkin diliyle, kulturnyle ve de dusuncesiylekcndini var cdcbildigi, rum farklihklarm bir aradaolahildigi,-lsteyen herkesin smava tahi tutulmadan universitekapismdan girebildigi,-Polis in, OGB nin icerisinde kol gezmedigi,-Kimseye hicbir ayncahk tanmmadan, hie kimsenin,egit imine ucret odemeden; universite icerisinde her olanak-tan ucretsiz yararlandigi,-Bunlarla bir likte gelisecek olan paylasma, dayarusma vekardcsligin hakim oldugu,Bir iiniversite bir egitim istiyoruz. Bu kadar sorun vebash karmasasi icerisinde isteklerimiz ve bunu elde ctmcadma verdigimiz ugraslar cok acik, net ve anlasihrdir,Adina, OZgUr Bilimsel Egitirn dedigimiz hakli istemimiziigrenci olan herkcsin istemi olrnahdir, derdi olmalidir. Hepbir agizdan en yuksek sesle istemeliyiz, bu halin bugidisatm baska kurtulusu yoktnr.

VII


9/34

Malum Universiteletin ve iuuvctsitc genr, : l iginin hnliiuxatvaz iye t le r in e i l i~k in stkmuuuimu; tereddiitlerirniz, sorulanmlzv a r e s as e n bu meseleler i izerinden genel olarak memleket vediinya ahvaline dair dertlerirniz var. Hulnsn biz de dertlerirnizarif oIanIara a9tlk; in : iler hcp hiiyle miydi ? Nc vnkit; naslI bnhali aldl? Bll isler nnst! isler diyc hocalanmlza sotduk; hizaaJdlk.. .Ropottsi: Etdiuc HABiB

Mustafa Kemal ERSOZ

' :, oy l imce ten" i cat e tmc fUfp l iz yam a 6un!i:zrdan {urtulina{zortfur. "IJ}

'Yeniden Don Quichotte (YDQ): Evvelinde tmiversite fikrineydi?

Sibel Ozbudun (SO): Ilk universitenin gunumuzden bin Yl1kadar once, yani XI. yuzyilda Bologna'da kuruldugu genelkabul gorur ; ancak bn tabii ki simgesel bir kabu ldur ; bir baskadeyisle, nniversite tarihini neden ornegin PlatonunAkademia'si ya da Aristoteles'in Lykeum'u ile, ya da I.S. V.y u zy il da B iz an s'ta k u ru l an " u ni ve rs ite " ile b as la tm ak d a p ek al amumkundur.Ancak XI. yuzyilda kurulan, daha dogrusu oncelikle "Kat-edral okullan" nitcligini tasiyrp bir sure sonra Kil ise deneti-

minden cikarak sekulerlesen bu kurumlarm izleyen donernlerdeta rih se l s u re kl il ik a rz e tm e si, bu on kabu lu beni;llsememizisag lar ,K u ru lu s m anu g i g ere gi, bu ilk (ya da on -) un i v e rs it e le r

s e ku l e rl e sm i s b il g in in , bagnnda bicimlendikleri Kilise mod-eline uygun olarak "kutsallastinlmasr" f ik rin in c i simlen i s id i r ,Mchmct Ali Krl ichay'm dcyisiylc "Univcrsitc bin yrlhk tarihihoyunca hilgiyi kutsallast irdi , yapma hilgisini (yani technc'yi -b.n.) edinme, elde tutma, egemen ohna bilgisine cevirdi. I3i lgizaten hep bu vonde kullanilnusu, ama universite, bilginin buyonde kullamlmasnu mesrulastrrdi, bilgiyi yalmzca bu mecrayadok tu , " [2]Temel Demirer (TD): Hazr r un i v e rs it e fikrinden s oz e d e rk e n:Epiktetos 'u n, " Eg itim g or mu sl er o zg nrd ur ": Jean-Jacques 'Rosseau 'nun, "I ns am n m e ra ki e g itim d uz ey iy le o ra ntih dir" ; W .Gocthc 'nin, "Bilgi artiyor , onunla birl iktc huzursuzluk da";[1]Konfueyus'un, "As IIbilgi insanm cehaletini tarumasmdayatar . . . I3ilgi insam supheden, iyil ik aCIcekmekten, kararholmak korkudan kurtanr," sozlerini arumsayip/ arumsatmaktayarar var..Cunku egitim ozgurlesmenin yanmdaki bir cocuksu merak ve"Anne bak kral ciplak," diyebilen curet ile huzursuzluktur:coznm a r ay t srd ir . Bun l ann ne anlama geldigini resmi ideoloji

k ar si sm d a d ik d u ra n, boyun egmeyen Ismail Besikci'degorcbilirsiniz ..Evet, bunlar boylcyken; bir de burjuva egitim(sizlik)inibetimleyenAli Demir'ler vardir. ..'Cin Ali ' lakaph OSYM Baskani Ali Demir'in sorumlusuoldugu sinavrlar jda ortaya cikan skandallardan soma, gen-cler sokaga dokulse de... Yasanan skandallar ve ardmdanyapilan celiski li beyanatlar bunahmi somutlastmrken,Demir icin istifa yabanc i bir kavramdir,Cunku onda bilim o nu r u / a hl ak t yoktur; tu m burjuvalardaoldugu gibi.

ALi DEMiR'iN OSYM'YE MACERASIYGS 'de yasarnl an s ifre ska nda h7 Marl

2011?7 Mart201124 Nisan201130 Nisan201130 Nisnn201129 Mayts20117 Ha zrmn2011

YGS soru kit apc ikla n r d a Fen Bili mleri Test i olmayankit aoc ikl nr 8 cezaevi nc daglt t ld r,ALESe g ir en 500 adeya eks ikkitapcrk verildiYGS 'ye giren mahkum a d ayla ra yeni SlIDV duz enl e n diALEStc c ks ik kit epc iktau magdur olan adayla r ici n smavyenide n duzenlendi.~TS 20 11 smav sorulan geyen yil k s or ula rla a ynt c t kn . Smavipt al edi ld i, 3 Temmuz 'da yenid en yaprlacak.YGSye g ir en Dr yu rbn kn- t drm 4 ogrencinin cevep kfigJtlnnmnkaytp oldugu orra ya cikt r . Bu 4 ogreuc i ic in bugnn 'oz etYGS yaprldr .

p'-ynca da 'Sosyalizm vc Insan Ruhu' bashkh yapiunda,"Oze l mulkiyet h ak ki, s om u rm e ve ezivet etme hakki de-mektir. Ozel mu l k iy e ti s av u n an l ar , eko~omikada le t si z li g i umu r s amayan l a rd r r. rj -l ] diyen OscarWildc'm da v urg u la dtg i u ze re , o ze l m u lk iy etin v arh gu usavunanlarda pazar ekonomisinin ahlak( slZhg)l,siradanligi, boyun egmi~ligi ve kalitcsizligi gihi negati-t ler dismda pozitif olan bir seyc rastlayamazsmiz ...Mesela Turgay Polat' IIIsu saptamasindaki gibi: "Dlli-vcrsite saymuz her gccen gun artryor. Son on yildasayilan 50'den 146'ya ciku ki artmaya da devam ediyor,Ozellilde son donemde her ile bir universi te kurulmasifikrinin hayata gecmes iy le yeni universi teler acildi. Birtaraftan da him zorluklara ragmen vaki f un ivers it e ler in insaYlsl 45'i gccti. Pcki, ne ifadc ediyor hu rakamlar, heri le neden bir universite, bu konuda universi teleri acanlarne dusunmustur bilmiyorum, .. 'Universiteler sabah 8.00'de acihp aksam 17.00'de kap-anan yerler mi?Zira Anadolu'da hicbir sosyal etkilesimi olmayan, bir yilboyunca bir kez bile etkinlik yapmayan universiteler var.Sabah 8.00'de isbas: yapiyorlar aksam 17.00'de tsiklansondurup eve gidiyorlar.Yani yuksek liseler"!Egit imi de ozellest ir ip , bir meta haline getiren

VIII


10/34

burjuvazinin yarattigr tabloya iliskin olarak Koray Caliskan,"Ozel universi telerin durumu bilimsel uretirni sekteyeugratacak yapisal sorunlann baskisi altmda ... Egitim vebilgi, su gibi hava gibi insanhgm teme! hakki ve ortakzenginligidir. Ticarilestirilmesi yanhstrr. Bobrek satmaklabilimsel bilgi satmak ayru kapiya cikar," derkenAhmet lnselde ekliyor: "Ozel universi telerin asm ucret ar tis inda talepbaskisi da rol oYlluyor. Cunku burasi hir statu toplumu.Buyuk olcude satm alman bir statu bu."Evet , burjuvazi icin egitim egemen boyundurugun i.ireti lm-esi dismda satm alma bir statudur; burjuva universiteleri debu cirkinligin/ kali tesizl igin bir parcasidu ..Ornegin Sebnem Turhan' in haberine gore, "Turkiye univer-si te sayisi ve egitim ucret ler iyle dunyada basi cekiyor. Aka-demik kri ter ler dikkate ahndigmda ise tablo oldukca vahim.Turkiye'de 130 ozel universite var. SaYI, dunya ilekryaslandigmda oldukca yuksck. Bu aym zamanda, milyon-larca ogrenci, rni lyarlarca dolarhk dey bir ekonomi demek.Lger egitimin temel kriteri bu olsaydi, Turkiye di.inyadasavih i .i lkeler arasma girerdi . Ne var ki , akademik kriterlerdikkate almdigmda tablo oldukca vahim. Para listesinde on-Icrde yer alan Turkiye 'nin ozel universi teleri , akademik list-ede ilk 1000'in icine dahi giremiyor. ..ODTD URAP Laboratuarlan'nda hazirlanan 'Univer-sitelerinAkademik Performansa Dayah Genel Siralamasi'sonuclanna gore, Turkiyc 'nin en iyi 10 univcrsi tcsininicinde hicbir ozel universite yok. Diinya srralamasmda iseilk 1000' in icine dahi girebilen bulunmuyor. Sadece ilk 2000i.iniversitenin icinde 10 tane ozel i.iniversite yer ahyor.Bir diger uluslararasi l is te lngiltere merkezli Times HigherEducation'un her yil yaptrg: 200 univcrsitelik arastirmayagore ise listede sadece 112. srrada Bilkent var. Dunyadaki 19bin universiteyi dikkate alarak bir siralama yapan Ispanyamerkezli Webometrics Ranking of World Universi ties 'in l is-tcsindc isc ilk 500'de yinc hicbir ozcl univcrsitcsi yeralmiyor. Sadece 321. sirada ODTU bulunuyor."YDQ: Tarihi yolculugu icerisinde universite hangiasamalardan gecti?

so: Aydmlanma cagmda universitenin esas misyonu, yuk-selmekte, iktidan toprak sahiplerinden devralmakta olankentli ticaret burjuvazisinin idcolojisi vc ctigini tasiyacak,bicimlendirecek ve iletecek olan aydmlan bicimlendirmekolmustur, Aydmlanma'yla birl ikte i lginctir ki, SanayiDevrimi'nin arkaplanuu olusturan doga bilimleri cesi tliKraliyet cemiyetlerinin himayesine girerek bir anlamdaozerklesirken, Avrupa dcvlct ler inin bir bir ortaya cikisi, uni-versi teleri "ulusal ideolojiler"i bicimlendirmekle deyukumlemist ir. Boylelikle , tarih, edebiyat, di l gibi "ulus-kurucu" disiplinler, universite mufredatlanna dahil olur.Zaman iccrisindc, Avrupa univcrsitclcri dinscl dogmalardananmnl~ Aydmi bicimlendirmekten, ulus-devletleri yonetecek"aydmlanrms kadrolar"i yetistirrneye yonclir.XIX. yuzyildan itibaren ise, burjuva ideolojisinin uretimi vesurdurumn misyonu buyuk olcude universitclcrccu s t l eni lm is ti r. B i l im l e r ya da disiplinler arasmdaki isbolumu,bunlann hedeflerindeki birligi engellememekteydi; orneginXIX. YUZYIIsonlannda Bah Avrupa universitelerinde iktisatbilimi "birakmiz yapsmlar' 'c! liberal kuramlan va'zederken,sosyal bilim1cr isc yuzyi l dcvrimlcrinin kitada yol actigrkaosa bir son verip burjuva iktidanm tahkim etmenin, birbaska dcyislc=duzcn ile ilerlemenin bagdastmlmasiumyollanm arastirmaktaydi.t~in i lginc yam, burjuvazinin damgasuu tasunasina karsmxx. yuzyilm son on yillanna dek, Ball Avrupa universiteler i-

nin "ozerk" kamusal kurumlar olarak is lemeleridir, Kuskusuzbunun birkac nedeni var. Oncelikle, universite arastirmalandogrudan tuketime yonelik bir sonuc elde etmedigi vearastirma "dogru" bir sonuc elde etmek icin pek cok keztekrarlanma 01as111g1111ccrdigi, hir baska dcyislc "masrafh"bir i~ oldugu icin. Yani tek tek firmalar icin cok pahah olanbir girisimin maliyet ini "kamuya" (daha dogru bir deyislehalka) yuklemek, kapitalistler acismdan daha "rantabl"gorulmustur.Ote yandan, kamusal (yani genellikle ucretsiz ya da dusuk

ucret li) bir faal iyet olarak yuksek ogrenim, boylel ikle allsmiflann yetenekli evlatlanna da acrlmakta ve onlar hu yollasistem tarafmdan temelliik edilebilmekteydi.Ve nihayet, "kamu kurumlan" olarak i.iniversite1er, ulusdevlet ideolojilerini yeniden uretme ve payandalama

IX


11/34

islevlerini bu sayede yerine getirebilmislerdir.

YDQ: Bologna snrecinde, bugun artik nniversite nedir?so: Kapitalizmin 1930' lu yillardaki buyuk ve kureselbunalnrn, bildiginiz gibi, onu, Adam Smith' in l iberal"bnaknnz yapsmlar'tci dusturundan, Keynes ' in devlet muda-haleci versiyonuna yonelui. Buna ek olarak, II . PaylasimSavasi sonrasi siyasal bagnnsizhklanna kavusan eski so-murgelerin yeni bicimlenen Sosyalist Blok 'un cazibesinekapilmasnun engellenerek "kapitalist kalkinma'tyi benimse-mclcri gcrcgi one crkmaktaydi. Boylcliklc Ball univcrsitclcri(ve onlann rehberliginde kurulan/yeniden bicimlendirilenyevre universiteleri) "kalkinmaci paradigma"mn merkezlerinedonustuler,Bu dururn, bildiginiz gibi reel sosyalist ulkeler toplulugununcozuldugu I 980'li yillara dek surdu. I980'lerden itiharen ise,kapital izm, bir dizi faktorun etkisiyle, 1970'lerin sonlanndaicerisine suruklendigi derin bunalmu, Keynes' ci politikalanterk edip neo-l iberal yonelis i benimseyerek asma karanmalacakti.Nco-libcralizmin nc anlama gcldigini , ya da nasil is lcdiginiburada uzun uzun aymaya gerek yok. Ama universite uzeri-ndeki etkileri , hemen dunyanm her yerinde, i .iniversi tenin "ka-musal" bir kurum degil ve/fakat iki temel faalivet alaru, yanihem egitimi hem de i.i ret imi (bilimsel arastirmalar) acismdansennayenin, ozellikle de cokuluslu sirketlerin hizmctindekuruluslar olarak yeniden tammlanmalanna yol acti. Bu ise biryandan ozcl (yani kar amacli) universitelerin kurulmasmmtesvik edilmesi, bir yandan (egitim, ban11111a,beslenme gibi)univcrsi tc hizmctlcr inin parah hale gctir ilmcsi, bir yandan uni-versi telere sunulan kamusal mali destcgin snurlandmlarak nni-versi telerin kaynak bulmak icin piyasaya yonelmesi, dahadogrusu universitelerin kendi finansmanlaruu ozel sektordengelecek "proje siparisIer ine baglamalan anlamma geliyordu."Bologna sureci' olarak bilinen surec de esas itibariyle, Alll)universitelerinde baslayan bu "mnnhasiran piyasa hizmetinekosulma/serbest piyasaya entcgrasyon" surecinin Avrupa uni-versi telerince benimsenmesi ve yururluge konulmasi anlammagcliyor. Bologna surcci, katilrmci univcrsitclcri piyasa gcrck-sinimleri dogrulrusunda, (tektip olarak) yeniden yapilandirmasurecinden baska bir ~ey degilDolayisryla bugi.in universite, kuresel piyasanm bir aktoruneve girdisine donusturulmus durumdadu. Bu, bana sorarsamzbildigimiz anlamdaki uni versitenin sonudur. Kapitalizrn, kendiurettigi, bicimlendirdigi pek cok kurum ve fikir gibi (ornegin,"ulus devlet", "parlamenter demokrasi", "hukukun nstunlugu"vb.) universiteyi de sonunda kendi karikaturune donusturmusve/veya kurucu mantignu lagvederek tuketmistir. Bugun uni-versi teler, milyonlarca mensubuyla (ogretim elemam veogrenci) ozel sirketlerin "ar-ge" kurumlanndan baska ya dafarkli bir sey olamamaya mahk...urn krlmmistrr.TD: Bunlara benim de eklemek istediklerim var: Turkuye)Universiteleri iltimas ve intihalin universiteleridir. .."Il timas" dedim ...Eski Anayasa Mahkemesi Raportoru Osman Can' m, Mar-mara Univcrsitcsi (MU) Hukuk Fakultcsi Anayasa HukukuAnabil im Dalr'na docent kadrosuna atanmasmda oldugugibi . .. Anayasa Mahkemesi raportoru olarak gorev yapttg:

donemde AKP' nin kapatma ve turban davalanndakigorusleriyle gundeme gelen Can'm Istanbul Universitesi(to) Hukuk Faknltcsi 'nc akadcmisycn olarakatanarnamasmm ardmdan Marmara Universitesi'neusulsi.iz bir sekilde atandigi ortaya cikti. FakulteninAnayasa Hukuku Anabilim Dali 'nda docent akademisy-ene iht iyac duyulmazken, Anayasa Hukuku AnabilimDah Baskanhgi 'run gOrU~Uahnmadan gerceklestirilenatamada, kadro iht iyacmm be1ir lenmesi , kadro ilam,basvurulann kabul edihnesi ve jurilerin belirlenmesineiliskin yasal surec ve mevzuatlar goz ardr edildi!"Intihal" dcdim ..YOK'iin, yeni Milli Egitim Bakam olan Orner Dincer ' e5 yrl once verdigi int ihal (bilimsel asirma) nedeniyleogretim uyeliginden cikanlma cezasuu yaklasik 6 ay oncesessiz sedasiz bir sekilde kaldirdigi ortaya cikt i. Dincer,boylece 5 ytl soma hem intihalden hem de intihal nedeni-yle verilen cezadan akla111111~ldu.Siz bakmaym Omer Dincer'in, "Anamm ak sutu gibiprofesorum. Docentim de doktorum da. Bunlann hepsianamm ak sutu gibi helal," demesine veya YOK rapo-runda, "lntihal dcgil kalitc sorunu var" dcnmcsinc ..lltimas ve intihalin universiteleri, ister Kemalistlerinister Fethullahcilann elinde olsun, hepsi aym seyc yaniburjuva bovunduruga, halk dusmanhgma, baskilarahizmet ederler..Eve! Faruk Alpkaya 'nm, "Turkiye universiteler i 'BolognaSureci'ne ve Avrupa universitelerine uyum gostermeyecahsiyor. Dolayisiyla YOK ile kurulan tektip, tek adamadayah ve sorun kaynagi olan universite modeli coktanasi ldi , ama YOK 'un rnanugi hiil ii ycrli ycrindc duruyor,"tiiriinden kafa ve kavram kansikhklanni bir yanabirakrrsak; iltimas ve intihalin i.iniversitelerinde, Kemalis-t ler in yerine Fethullahcilar ikame edilirken bir donusumyasandrguu irikfu ctmek mumkun degildir! Ama buradaonemli olan birinin digerine tercih cdilmesinin gerekli vemumkun olmadigtdir. . .Kaldi ki ha 0, ha bu ... Hie fark etmez hangi versiyonuolursa olsun, onlar aym baskmm parcalandirlar ..

x


12/34

YDQ: Tiim bunlara bagh olarak universite ogrencisikimdir ve kim olmahdir?TD: Tiirk(iye) egitimisizligj] , a it oldugu ckonomi-polirigin birparcasrdir. Soz konusu kapitalist ekonorni-politigebaskaldirmadan, 'l' iirk(iye) egitim(sizlig)me de taviralamazsuuz ...o halde "universi te ogrencisi' ' olmak iyi bir isyanci olmayamu n dem ic tir . . .Ozellikle Tiirk(iye) toplumunun surduru lemcz kapitalizmindisli leri arasmda o g u tu l er ek c u ru tu l du g u verili asamada ErginYildrzoglu 'nun, "Dokudaki curumc' tyc dikkat cckmcsi bosunadegildir."Ilalkm Muhafazakarlastigi" gidisatta, '2011 Turkiye DegerlerArast irmasr Sonuclari 'na gore, "Bir erkcgin, birden fazlaesinin olmasi kabul edilebil ir" sozune yiizde 23 'Iuk bir kesim'Evet' diyor, Bu oran 1996'da yuzde 10, 2009'da ise yuzdel ldi,Kadmlarm yuzde 20' si de bu g o ru s e k ati ld ra r . ..Vine arastumaya gore, Turkiyede "mutluyum" di;enlerinoramnm yuzde 77 'yi buluvor.i. -Tiirklerin yuzde 21' inin k~ndisini "Once Turk" olaraktamtirkcn, yuzdc 49'u da "Once Muslurnarum" diYOL.Tum bir veriler, "Turkiye sag muhafazakar bir yaplsl olan,dahasi farkhhklara fazla tahammulu olmayan, hosgoru sinmaz bir toplum," diyen Nuray Mert' in formulasyonuna hakhhkkazandirmaktadrr ...i~le lam da bunun icin, bu karanhklann ortasmda "yanmayigoze alan" Kerem'i ve "atesi tannlar dagmdan insanhk icin(cjalan" Prometheus'u arumsayan -Ismail Besikci benzeri- birisyanciga sanhnak gerek . .Runlar icin -izninizlc- sizlcrc arnmsatacagim scylcr olacak ..Prometheusdan Kererri'e ve isrnail Bcsikci'ye uzanan budestana iliskin olarak hep Oscar Wildein, "Kisilik sahibiinsan, baskaldiran olmak zorunda brrakilnust ir" ; AndreGide 'in, "KiYlYI gozden kaybetmeyc cesaret etmedikce ins an,yem okyanuslar kesfedemez"; Cin Atasozimun, "Bin kilome-trelik bir yo1culuk ilk a drm la b as la r. " " Ak an su asia kokmaz,kapi mentesesi pas lanmaz" ; Seferad Yahudilerinin "Bizi al teden tasidignmz yuk degi ld i r , yuku nasil tasidigirmzdir," so-zlcrini ammsaym ..Soma da unutmaym: "Che sara, sara/ Olacak, olacaktu."Ve nihayet Andre Maurois'nm, "Genclik, ask iksirlerinin en et-kilisidir," saptamasnu bir kez daha kamtlavan sokaklardakiSilil i ogrcncilcrin egitim savasuu anlamaya calism, A.Kadir 'in, 'Cicekleri Umudumuzuri' dizcleri esliginde:"Cok olun, cocuk lar , 90k olun! yuzlerce olun, binlerce o l un , onbinlerce! D ah a cok olun, daha 90k o lu n / y ap ra kl ar k ad ar ,bahklar kadar cok olun!Bu dunya ne tek tek yasamakta/ bu dunya ne rakmm, nesarabm icinde/ bu dunya ne parada, ne pulda/ ne kalleslikte, nezulumde/ Bu dunya askm icinde, aim terinde!Cok ohm, cocuklar, cok olun/ el ele verin, cocuklar, el ele/yasaytn dunyayi doya doya! acm kapilan, camlan gunese/ neyeisc kapihn, nc korkuya/ cok olun, cocuklar, cok olun/ cl deverin, cocuklar , el e1e! Mutlu ohnak varken bu dunvada?Geceler geldi d aya n di k a pim iz a ? Olduk acmuzla sarmas dolas/bcklcdik dusumuzlc koyun koyuna/Cok ohm, cocuklar, cok olun! yapraklar kadar, bahklar kadarcok olun/ el ele verin, cocuklar, el ele/ butun gunduzler sizin

sizin olsun! yasaym dunyayi doya doya!Cocuklar , cicekleri umudumuzun ... "15 Agustos 2011 10:39:30, Cesme Koyu.NOTLAR[I ] Istvan Meszaros, "Marx' IIIYab an ci la sma T eo ri si ".[2] M. A. Krlicbay, "Univcrsitas=Fcclcsia", DusuncnSiyaset , 3: 11-13, 1999.[3] W Goethe, Goethe Der ki, s:ev Gursel Aytac,Kultur ve 'Iurizm Bakanligr Yaymlan: 534, 2' incibaski , 1986, s.87.[4] "Sosyalizmin kendisi, sirfinsam bireyselligeg o tu r ec eg i ic in d eg e rl i o la ca k, Halihazirda o ze l m u l ki-yetin varhgi, bir suru insana cok kisith birb ir e ys e ll ig i ni g e l is ti rm e imk~m veriyor ... Oz e l mulki-yct in tanmmasr, gcrccktc insanla onun sahipolduklanm birbirine kanstirarak bireysell ige zararvermis, onu golgelemistir. Bireyselligi tamamen yolun-ct.ansaptirnustrr, Hedefi gelisme degil kazanc olmustur,Oyle ki , insanevladi , onemli olaniu varolmak dcgil,sahip olmak oldugunu dusunmustur. lnsanevladmmg e r ce k k u s u rs u z lu g u , sahip olduklarmda degi l , insanolarak ne oldugunda yatar . ingiliz yasalan, her zaman,kisinin mulkune karst islenen suclan onun sahsma karstis le n en s u cl ar da n d ah a s id de tl i cezalandimusnr. Insanmgcrccktcn sahip oldugu, icindcki ccvhcrdir , dismdaduran seylcr onemsiz olmalrdu. Il ic kimse hayatuunesneler ve nesnelerin semboller olan seyler biriktirme-kle ziyan etmeyecektir. Insan yasayacaknr, Yasamakdunyada en ender bulunan seydir, Cogu insan 'vardu ',

XI


13/34

"Pw[e oturmaya oyfe ahsu Iij miffetSoiWga p/Una y asa g' y as al ([ an di "

C an 'Yuce]:Siirin adi; "Sili' de Son Durum'iSilili ogrenciler ve isciler

Can Yucel'c kulak vermis olmalilar ki 68'in 0 ozlemisoldugumuz havasnu uzaktan da olsa bize solutuyorlar .Gilku~agl dovusuyordu. 0 yillarda Fransiz gcncliginin acttgikapidan simdi de Sil il i genclik gccmektc.Silide ogrencilerin talepleri var , Egit imin pahaholmasma( dunyada en pahali egit im Sili' de), kar uzerine kuruluolmasrna ve niteliksiz olmasma karsilar, anayasanmdegist ir ilmesini de istiyorlar ; mevcut anayasa Augusto Pi-nochet diktatorlugu doneminde (1973-1990) ynrnrluge girenanayasadn. Aym zamanda ogrenciler devlet in ekonomik alandauyguladigi neo-liberal polit ikalardan, yani kapitalizmden derahatsrz. Bu sistcm yuzundcn pahah cgitim aldiklarmm vc vcr-ilen egitimin piyasanin ihtiyaclarma gore sekillcndigininfarkmdalar , Genel olarak bu sebepler ogrencileri sokaklaracikardi ve Silili ogrenciler sokaklann degerini mi.icade1eleriylebizlere de haurlatular.Ogrenciler sokaktalar, eylemliligi buyutuyorlar. Ogrencilermalum sebeplerden dolayi achk grevi baslattilar. 3 kisi ilebaslayan achk grevi kisi saytsi artarak devam ediyor.Ogrcncilcr kimi universite ve yuksek okullan da isgal etmisdururndalar ,Silide, ogrencilerin dismda halk da mevcut yonetimdenrahatsiz. IIalk, anayasamn degistir i lmesinden yana ve mevcutprotestolan destekliyor. [sci snnfi eylem halinde, her gun grev-l~~~I~~~E:=II~=~=~~~~~ler yapihyor, I~yi suufi ile og,renciler ortak hareket ediyorlar. I

$ili'llin bit adlm ilcri giltigini goslerdigini soyledi.j~c;ilerin Ogrenci Konfederasyonunun protestoletmkatllmalanyla ulusel hareketin niteligi geli~ti" diyeekledi . Eger ogrenci hareketi isci smifi i le kaynasirsatoplurnsal harckct daha da yuksclir. Atcs i lc barut gihidir;ogrenci genclik ve i~


14/34

V e S il i' d e b ir e in ay et d e isl en di. 1 6 y a srn da ki l is e o gr en cis iM an ue l G utie rre z g en el g re y sira sm da p ol is ta rafm da n k a-t1 cd il di. D cv lc t, ta mk la r o lm as ma r ag m en b u c in ay ctin u z crin iortmeye cahsn. A nca k M an ue l' in olumu il e gosteriler hizkazanmca Emniyet Mudnrunu gorevden a lm a k z or u nd akaldilar,Sili'de ogrenc i ler tnnaklarryla ilcrlcttikleri mucadele so -n uc unda hukumetle yUz yuze gorusme noktasma geldiler.D e vl et B a ~k a1 11 '1 11 nir d iy al og b as la til m as i am ac iy la y ap u g ig oru sm e d av etin i k ab ul e de n og re ncile r, o zg u r v e k ar m an ug ig u tm e ye n b ir e g itim sis te m in e d air ta le pl erin de h er ha ng i b irdcgisiklik yapmadilar vc uygu l anan baskryi clcstirdilcr. Gcnclg r ey sirasmda Man u e l G u t ie r re z 'i n oldurulmesini l anet led i ler .Birazda S il i' d e k i o g re n ei h ar ek et in l id e ri nd en soz edel im.

Sili' d ek i o g re n ei hareketinin basuu ceken i sim Cam il aVal le jo . Dunya medyasmda, burjuva medyada guzelligined ik ka t c ek il er ek ici b os al ul ma k iste ne n b ir Iid er . E m pe ry al -izmin uyguladigi g e ne l b ir ta ktik tir b u . Che'de, Denizdeg ord uk b iz b u n um ara la n. S ili 'n in "k ul tu rsu z" K u ltu r tla.Karlli:l::.1'iIC am il a'r un o ld u ru lm e si il e o la yl an n d in ec eg in i s oy le rk enC am il a'n m o nla n n c k ad ar korkuttugunu, onlann ogrcncih ar ek etin de n v e b u h are ke tin i~ s:i smifi il e bulusmasmdan nek ad ar k or ktu k la nm b iz e gosterdi is:i bosaltilmaya cahsilanCamila'nm b u rju v a m e dy a karsismda 1-0 on e gectigi andir,Du r um 1-0 ol un ea da kultur bakam Tatiana hukumettaralmdan gorevinden almdi.C am ila y al mz ca bir o gre nci lid eri d eg il dir, a yn ca S ili K o-

m u nis t P artis i'n e u y e b ir k om u nisttir d e.E v et , C am il a'nm v e a rk ad as la rtr u n b as la tti gi e y lem li li k

h al ki ta ra fm da n k ars ih k b u ld u . S il i' d e m ad en is cis in de ntornacisma kadar hcrkcs cylcmliliktc, halk sokakta Arcs ilcbarut y an y an a gelmistir Sili' de'Ioparlamak gerek i rse; ogrcnci h ar ek et i t ek basma isteni lensonuea ulasamaz. Net ieede egitim sisteminin degisimiist sistem icerisinde murnkun olmadigmdan, Og r e n c i h a re k e tis ad ec e e g itim s is te m i u z erin de n, sa de ce b u k ol da n il erl ey e-m e z. O g r en ci h ar ek eti to py ek u n sis te m e k ars t o lr na hd rr k iozlcmini ccktigi "ozgur bilimscl cgitirn" istcgi, karsrhguubu l s un .

Bizlerin istegi olan ve en dogal hakknmz olan egitim ancakhcrkcsin csitligini saglayan bir duzcndc, cgitim kurumlarmmkapitalist tekellere degil de toplum yaranna calistigi, isledigi birduzende mumkundur, Bu duzenin adi sosyalizmdir. 0grencihareketi mevcut sistemde egitim hakkma ulan saldmlara dogalolarak karst duracaktir. Bu duzende belirli kazanunlar da eldeedecektir, ancak nihai olarak yeterli olmayacaktir. Bu tahi kiogrcncilcrin mucadele etmeyecegi anlamma geimez, aksine mu-cadeieyi daha da buyutmeleri gerektigini soyler bize. Ogrencihareketi isci hareketiyle ve toplumun ezilen tum kesimleriylebirlestigi zaman basanya ulasrr, Sili bize bunun orncginisunmaktadir. Biz eminiz ki; Sili kazanacak, halk kazanacakcunku Ortak, "EI pueblo unido jamas sera vencido ... "Kaynaklar: 1)www.latinbilgi.net

2) www.sol.org.tr3) www.plturkce.net

XIII
http://www.latinbilgi.net/http://www.sol.org.tr/http://www.plturkce.net/http://www.plturkce.net/http://www.sol.org.tr/http://www.latinbilgi.net/


15/34

Ozgur Egitim Platformu ve Ozgur Lise tarafmdan her yilogrcnme ve ogrcrme, uretme ve urettikce ozgurlesme ve or-takca hir ya~am orcbilmc amacryla duzcnlcncn gcnclikkampmm 6.S1 bu y11"Akan dereler denizlere varacak"sianyla Rize/Camhhemsinde gerceklestirildi. Turkiyeninpek cok ilindeki universite ve lise ogrencilerinin katihmrylagerceklestirilen kamp; atolyeleri, soylesileri, gezileri vediger etkinlikler iyle bircok insam bit araya getir iyor,ogrenmenin, urctmenin ve paylasmanm 0muthis hazzrmyasatiyor.Her yil pek cok farkli gundem konulanm e1e alan genclikkampimn bu yil gundemi Karadeniz'de yapilmak istenenHidroclcktrik Santrallcri(HES) idi. Kamp hoyunca yaprlanpaneller ve soylcsiler helkide him iyi niyetimizle elealdlg11TI1Zancak hicte iyi niyet icermeyen ve aslindainsanligm aynlmaz bir parcasi olan dogarun HES'lerle yokedilecegini ve bununla kalmayip toplumsal yikunlar vekUHUrerozyonuna sebep olacagnu bizlere tekrar haurlatmisoldu. Karadeniz 'in bir cok bolgesinde yapilmasi planlananHES 'lerin su an butun dogaya can veren dere1erin, akarsularve caylann kuruyacagt, agaclann yok edilecegi, bitki vehayvan ccsitliliginin tukcncccgi, bunun sonucundainsanlann gOy etmek zorunda kalacagi, kendi knltnrnnden,dil inden, ya~am tarzindan vazgccmek zorunda kalacagi yaniyil lar icinde gerceklesecek muhtemel asimilasyonlara sebepolacagi cok aciktu. lste HES'in gercek acilmu bu olsagerekl Bunun yamnda Rizc' de, bi ldigimiz ve orneginigordugumnz bir gercek vardt. Bu da HES'lere karst ynrut-ulen mucadelelerin orgutlulukle amacma ulasabildigidir,

Orncgin; yapilmast planlanan bir RES projcsi sivil toplumorgutleri ve bolge halkmm orgiitlii mucadelesiyledurdurulmustur ve bunun devammm da gcleccgi asikardir .Aynca kampta organize edilen pek cok atolveyle

(tasarnn, horon, tulum, fanzin, cizgi f ilm ve masal analizi,gral iti vb. atolyeler) birlikie uretebilmenin ve ureuiginipaylasabilmenin keyfi yasandi ve orgutlu bir cahsmanmornegi goruldu. Kamp sonunda her atolye 9 gun boyuncaurettiklerini kamp katihmcilanna ve yore halkma sergiledivc bir kez daha boylcsinc kirlcnmis bir duzcndc istcnili rscneler yapilabileccgini tekrar gormii~ olduk. Bununla hera-ber bolgedc yapilan gczilcr, zaman zaman yore halkmm dakaulmuyla gerceklesen etkinlikler , horonlar, tulumlar, ma-sa1131,yeni dostluklar, tarkryla esdegerliligiyle yeni hayat-lar, bunlan yapabilmenin ve yasabilmenin bize verdigi hazsonuna kadar hissedildi.Bu kampm bizlere katugi ebette ki sayisiz sey var ve

bunlar uzerinc sayisiz ke1amda edilebili r. Ancak en onem-lisi; toplumsal duyarhltklan olan ve her biri birer muhalifoldugunu soyleyen, bizlerinde dahil oldugu insanlan bileucundan kiyismdan, kenanndan kosesinden kirletmeyibasarabilen kapitalizmden kurtulabilmek, hayalinikurdugumuz ortakca birohayan bu sure icindeyasayabilmek, uretebilmek, uret tigimizi paylasabilmek vebunlann ashnda hie; de samldigi kadar uzak ve zorolmadiguu bu 9 gunluk zaman dilimi icinde gormekti. Istesoylenebilecek tek ve en gercek ~ey bu bence.Yctcr ki hen de vanm diycbilclim'


16/34

TAKDiMHaklanndaki siislii retorigin, tiirlii tevaturun ve boylelikle edinilmis/olusturulmus genel intibamn

aksine iiniversiteler tarihin hicbir merhalesinde aklm ve rasyonalitenin esliginde evrensel biliminiiretildigi, her nevi meselenin tiim kisitlamalardan, tum tahakkiimlerden muaf konusulabildigi,tartisildrgi, Dunya, beseriyet ve ferd yaranna iyinin, giizelin, erdemlerin, husususiyetle hakikatin aran-maya cahsildigi, bulundugu mecralar degillerdi. Ne zaman, nerede ufuk acici, gercegin bilgisi olanhakiki bilimin haliyle "geryegin devrimciliginin" izini siiren bir fikir veya bulus peydah olmussa hervakit 0muesses nizam universitelerinden siiriilmils, engellenmeye cahsilrms, yasaklanrms behemehalrnuesses nizam universitelerinin haricinde nuvenelmis ve hay at bulmustur,

Gelmis gecmis turn toplumun tarih simf savasmm tarihiydi; bu surekli savasm bir baska sahasiaym zamanda egemen snnfin bir denetleme ve bask! araci olarak iiniversiteler toplumdaki yaygmfikriyatm yani egemen simfm fikriyatmm yeniden iiretiminin ve yaygmlastmlmasunn, nza dolayisiylamesruiyet imalatmm bir araci olarak cari diizenin devarm ve egemen simfm miikderiyet durumunsurdurulmesi islevi gormustur. Oyle ki Avrupa orta cagmm kiliseler himayesinde kurulan iiniversitelerifeodal duzenin bekciligi dahi meleklerin cinsiyeti iizerine hararetli tartismalar yuruten din adamlanmnteolojik bozacihgi vazifesine kosulmuslardi. Ne vakit burjuvazini egemenligi romantik iliskilere sonverip dini tutkulan, dar kafah duygusalhgi, ilahi vecde gelmeleri bencilce hesaplann serin sulanndabogdu ve yalm cikarcrhgi, en yuce bir kiymet olarak degisim degerini aym zarnanda yegane hurriyetolarak mutesebbis hurriyetini dolayisiyla kaba avantacihk ve somuruyu her yerde egernen kildi. 0 vakitsalt ideolojik odevlerinden anndi teolojik mesrulastirma odevi yerini rasyonalizme biraku egemenliginfikriyanm yayma ve yeniden uretme odevin yanma yeni diizenin yeni rahip kadrolanm(burokrat/teknokrat/hukukcular) ve senneye birikirninin kalifiye isci gucu ihtiyacim uretme vazifesinekosuldu.Nihayet bugiin tum bunlarla beraber kapitalist-emperyalizmin son asamasi neo-liberalizme kosut bir

bicimde egitim ve iiniversiteler de hayatm diger tum alanlan gibi serbest piyasanm gizli eline teslimediliyor. Kapitalizm her seyi buyuk bir istah ve hizla metalastmken elbette egitim bundan azadekalarmyor; alrmp-satilabilcn hcrhangi bir mala, bir kar aracma domisturuluyor, Zamanm ruhuna vc cgc-mcnlcrin ihtiyaclanna gore ycnidcn yapilandmlan iinivcrsitclcr: ticarilcsiyor, sirkctlcsiyor,piyasalasiyor ... Akadcmisycnlcr para karsihgmda diploma dagitan kiicuk csnaflara donusurkcn, talc-bclcr bircr mustcri dcrckcsinc dusunduruluyor,Iste bizler, Adma Bologna denilen bu degisim-doniisum surecini birlikte anlayabilmek, sure giden bulanetli tarihten kopabilmenin yol ve yordamlanm birlikte dusimmek, ozgur ve bilimsel egitim icin ileribir adim atabilmek muradiyla, Bologna Surecini tarihi vesikalanyla birlikte tarnsmaya acryoruz ...

Mustafa Kemal ERSOZ


17/34

Sorbonne Ortak BeyannamesiAvrupa yuksek ogrenirn sisteminin yapilanmasmm duzen-lenmesindeki ortak beyannarne Fransa, Alrnanya, I talya veBirlesik Kralhkta cahsan 4 bakan tarafmda 25 Mayis1998' de Paris' te imzalandi. Avrupa sureci yakm zamandabazi eiddi, onemli adimlar attr. Bununla i lgi li olarak, onlarAvrupa'nm sadece Euro, bankalar ve ekonomiden ibaretolmadigmi unutturmamahdir: bunun bir Avrupa bilgisi deolmahdir. Kitarmzin ente1ekti.iel, kulturel, sosyal ve teknikboyutlaruu guclendinncli ve daha yuksege ulastumalryrz.Bunlar, gelisimde temel rol oynayan universiteler tarafmdanbuyuk olcude sekillendirilmelidir. Dni versiteler 3 ceyrekmilenynm once Avrupa 'da dogdu. 4 ulkemiz bugunlerdeonemli yi l donumlerini kutlayan Paris Universitesi gibi bazien eski universiteleriyle ovunur. Bu zamanlarda, ogrencilerve akadcmisycnlcr scrbcstcc dolasir vc kitaya bastanbasahizla bilgi sayar. Simdilerde, ogreneilerimizin pek yogu mill 'smirlar dismda bir egitim doneminin faydasnu gormedenmezun oluyor. Net bir vukumluluk olan vasam hususundaegitim ve yetist irme ile profesyonel kariyer kurslannmcesit lendiri lmesi icin egitim ve cahsma kosullannda onemlibir degisiklik donemine yoneliyoruz. Ogrencilerimize vetoplumumuza onlara arastirmak ve kendilerine ait mukem-mel alanlar bulmalan icin en iyi firsatlann verildigi biryuksck ogrenim sistcmini borcluyuz. Acik Avrupa yuksckogrenim alanmda olumlu bakis aylSl degerler inden birini in-cel iyor, suphesiz cesitl il ikler imize saygl gostcriyor , fakat otetaraftan hareketlil igi ve yaklasan isbir ligini gel is ti rmek veengeller i kaldirmak icin surekli cabalara ihtiyac duyuyor.Sistemlerimizin uluslar arasi alanda tanmmasi ve cekici po-tansiyeli direkt olarak sistemlerin ic ve dis anlasilabilirligiile ilgilidir. Uluslar arasi benzerlik ve esdegerliliktetanmmasi gereken, lisans ve yuksek lisans olmak uzere 2asamadan olusan sistcm ortaya cikrms gorunuyor. Busistemdeki yenilik ve csnekligi cogu krediler in (ECTSprojesi gibi) kullarulmasi ve somestr ler le elde edileeek. Bu,farkh Avrupa universi telerinde ilk ve ya devam eden egitirnisecen ve hayatr boynnca dogru zamanda dereceler elde ede-bilmeyi isteyen ogrenciler icin gereken kredilcringecerliligini saglayacak. Gercektende, ogrenciler profesy-onel hayatlannda ve farkh gecmislere sahip olsalar da herzaman akademik dunyaya girebilmelidirler. Lisansogrenciler i cok disipl inli cahsma firsatlanm, diller uzcri-ndeki bcccriyi gcl is ti rmcyi, ycni teknolojik hilgilcri kul-lanma yetisini kapsayan farkh programlardan birine girmeycsahip olmalidir, Elverisli bir kalite duzcyi olarak bu ilkderece asarnasnun uluslar arasi alanda tanuunasi, herkesinaklmda yuksek ogrenim projemizi net lestirmeyi arzueuigimiz cabarrnzm basansi icin onemlidir. Yuksek lisansasamasmda bir ini digerine cevirme olanaklanyla daha kisas u re n ma st ir derecesiyle daha uzun suren doktora dereeesiarasmda bir secenek olaeak. Bu iki mezuniyet derecesinde,gerekli \, ll rgu arasurrna vc ozcrk cahsmaya konulaeak. Hemlisans hem de yuksek lisans duzeylerinde, ogrenciler kendiulkelerinin dismdaki universitelerde en az bir somestrgecirmeleri icin cesaretlendirilecekler. Aym zamanda, dahaIazla ogrelim ve arasurma ekibi kcndilcr inkinden baskaAvrupa ulkelerinde cahsiyor olmah. Ogrencilerin veogretmenlerin hareketliligi icin hizla buyuyen AvrupaBirl igi 'nin dcstcgi tam hir istihdam yaratacak. Sadccc

Sorbonne Ortak Beyannamesi - TahlilAvrupa ve Turkiye'de yuksek ogrenimde yapilandegisikliklerin son 10 yih kisaca "Bologna Sureci" olarakifade edilir. Bu surec "Avrupa Yuksekogretim Alain" ve"Avrupa Arastnma Alain" olarak da dile getir ilmektedir. Bucercevede bilgiye dayah toplum "istihdam edilebilirlik","hareketli lik" , "yasam boyu ogrenme". "kalite guvencesi"gibi ter imler sik sik kullarulmakta ve bunlar surecin gorulcnve tartis ilan yonunu olusturmaktadir, Ashnda Bologna sure-cinin temel kavramlan, gelenekse1 universite soylemindenfarkh olarak piyasa yonelimli faaliyet ler icermcktcdir. Bolo-gna sureci , universi telerin yerel , ulusal ve kuresel piyasala-r ia, yeni islevler cercevesinde uyumlastmlmasi surecidir . Buolgunun arka plannu neo-liberalizm olusturmaktadtr , buyonde donusumunu saglayan bir proje olarakdcgcrlcndirilcbilir.Bologna sureci olarak bilinen olguyu dergimizde yazrdizisiolarak onumuzdeki sayilarda takip edebilirsiniz . Ama bizimbn sayidaki asil konumuz Bologna surecine giris olarak busurecte ve oncesindcki olay ve asamalan acikhgakavusturmak olacakur.Bologna ile i lgi li en eski bildirge1er arasmda Eylii11988' deki"Magna Charta Universitatum" arulmaktadir ve bu bildirgesourakilerden oldukca farkhdir, Bildirgede universite birkultur urctimi vc kultur i lctisim mcrkczi olarak ifadc cdilmc-ktedir."Universiteler bulunduklan ulkelerin cografi ve tarihikosullanna gore degisik sekillerde duzenlenmis ozel kurum-lar olup arastnma ve ogret im ogeleri aracihgiyla kultururetimi ve iletisiminde bulunur. Universiteler in icinde varolduklan dunyamn gereksinimlerine ham olabilme1eriarastrrma ve ogre t im cahsmalannm tum diger ekonomik vesiyasi guclerden manevi, entelektuel yonlerden bagimsrzolmasi ilc mumkundur"Magna Charta Universi tatum , universteler arastnrna veogretim cahsmalanm ekonomik ve siyasi guclerdcn bagimsizyurutulmcsinin onemini vurgularken, sonraki bildirgelerdevlet ve is dunvasuu cc paydaslar cc olarak goren, boylecegudumlu universi tcnin onunde son derece ihtiyath bir soylemile acan bildirge1er olmus tur .Bu bildirgeden tam on Yl1soura 1998'de yaymlanan Sor-bonne Bildirgesinde ilk kez universiteler , "Euro banka veEkonomi Avrupasi" ile yan yana ele ahnrms ve "BilgiAvrupasi" ilc ozdcslcstirilmistir. Bildirgcdcn yaprlanasagidaki almti on y11soma anlayism ne kadar farkilastiguuortaya koyuyor.c c . . Avrupa sureci , yakm zamanda ileriye donuk son dereceonemli adnn atnus bulunmaktadrr. Ancak Avrupa'rnnyalruzca euro , banka ve ckonomi avrupasi olrnakla kalrnayipbilgi Avrupa'si olmasi gerektigi de unutulmamahdir.Kitarmzm entelektuel , kulturel , sosyal ve teknik boyntlanmguclendirmeli ve bilgi avrupasnu bu boyntlar uzerindc insactmcliyiz. Bu hoyntlar gclismclcrindc de buyuk rol oynayanuniversiteler tarafmdan sekillendirilmektedir."Kapital izmin 1970'lerin sonlannda girdigi krizden cikmakicin sermayc birikim rejimini degistirmeye yonelik yeniarayislara girmesi ( kuresellesme , I inanslasma ve askeri har-camalar a ru s i ) ve 1990' larda Sovyetler Birl igi'nin cokusnile sosyalizmin hegomanyasnun ortadan kalkmasiyla birl iktegclismi , kapitalis t ulkclcr basta olmak uzcrc tum kapital ist

X ' r I I


18/34

Sorbonne Or tak Beyannames iu z e ri nd c d u ra ra k, u l ke le rd en bir tanesi bunlan duzen leye-bilir ve daha ilcri goturchili r. Avrupa Birl igi 'nin ayn direk-tiflerine yonelik profesyone1 arnaclarda yiiksek ogrenimderecelerinin karsihkh tarunmasi icin zaten cok fazla ortakalan var. Hukumetlerimiz, hununla heraber , bu amaclangerceklestirmede onemli bir rol oynamaya devam eder veelde edilcn cesaret lendirme yullanyla bilgi gecerlikilmabilir ve ayn ayn dereeeler daha iyi tanmabilir, Bundanu n i ve r si te l e r a ra s i a n la sma l an daha ileri go t u rmey i umuyo-r u z . Dereee ve a sam al an rr nzm a yn nt ih c er ce v ed egcnislcycn duzcnlcmcsi, zaten var olan tccrubcyi, ortakdiplomalan, pilot girisimler ve herkesle ilgili diyaloglannguclenmesini kazandirabilir. Bu vesileyle ortak bir referanscercevesinde kendimizi tesvik etmeye adiyoruz, buradakastedilen istihdam kadar disanda tarunmayr gelis tinne veoj:;'Ienci hareketliligini kolaylasurmakur. Paris Universitesi-nin b u g u n burada Sorbonne'daki yi ldonumn bize bir Avrupay u ks ek o g re n im alam yaratma c ab as iy la m e sg u l olmak icinciddi bir f ir sa t s u n u yo r. Bu A vr up a y u ks ek o g re nim a la nm daulusal kimlikler ve ortak c ik a r la r , o g r enci l e ri n in ve dahagenel anlarmyla vatandaslannm Avrupa' dan yararlanmasiicin birbir ini etki ler ve destekleyebili r. Birl igin diger nycdevletler ini ve baska Avrupa ulkelerini bu amacdogrultusunda bize kanlmaya ve Avrupa Dniversitelerindevatandaslan icin surekli gelisen ve yenilenen egitimiyleAvrupa'run dunyadaki itibanm guclendirmeye cagmyoruz,Claude ALLEGREMilli Eg i tim , A r as tim a ve Teknoloji Bakaru (Frans a)Luigi RRRfJNGURRHalk Egit im, Universite ve Arastirma Bakam (Italya)Tessa BLACKSTONEYuksek Ogretim Bakaiu (Birlesik Krallik)Jurger RDTTGERSEgitim, Bilim, Arasurrna ve Teknoloji Bakarn (Almanya)

Cevi r iRlif~AHtN

S or bo nn e O rt ak B ey an nam es i- T ab lilkapitalist ulkelerde "sosyal devlet" uygularnalannm, ka-musal cgitim , saghk ve sosyal gnvenlik gibi alanlardakikazanrmlannm tamarm budanmaya baslamrken ote yandankuresel pazar paylasmunda geriye dusen Avrupa 'run yenidenpazar pastasi pay Iasmnnda esash bir pay alabilmesinin araformulu olarak da du s unn lmus t u r . Bu s u re c e g iti m a la nm d ave oze l l ik l c un i v e rs i te l e rd e etkisini c abuk gos t e rm i s ti r,Aynea 1998 yilmda Sorbonne Univers i t esmdege rc ek le s ti ri l en t op lan ti ya Fransa, Almanya, ingiltere egit imbakanlan kaulrmstir. Bu toplantmm Sorbonne da yapilmasrozellikle secilmist ir Sorbonne universitesi 68 ogrencihareketliliginde atesi korukleyen bir kivilcimdir. Bununicindir ki Dunya ve Fransa'da bircok universite varken Bolo-gna Deklarasyonunun ana hatlanm olusturan bu toplantihalizalarda isyanlarla haurlanan Sorbonne universitesindeyapilrmstn. Kapitalizm var oldukca miraslara, deger lere ," ha ya le tl er e" n as il s al di rm a si g e re kt ig i ni ve tarihsel icer-iklerinin nas il bo s a lt il a c agnu gayet iyi bilmektedir.Bizlcr de Sorbonnc nun mirascilan olarak gccmistcki mu-cade1e1erden ogrenerek , onlan daha ileri tasiyarak ye1degirmenlerine karst savas acryoruz.Sen yokken bir eksigiz .

Kaynak :" Un iv e rs it ed e Bologna surec i neye hizmet ediyor'I"Adnan Gumus - Nccla Kurul

TahhlIluscyin DOZDEMiR

X~II'------~--------------------~


19/34


20/34

"Cervantes' in 'J)on Quichotte'sini hep yammda ta~lrtm. Hunun ikianlwllJ var. Bitincisi polit ik d iizen in haksIz il klanm yozmeyeyelmedigini goren udumm iplet] eline ulmusl. Ikincisi ise, insamnbit dii:;ii gctcck: olarak yasarna kapasi tesi . .. "diyen KomutanYard ,mc,s, Marcos 'un ordusu, di inyanm bi iti in ba:;kaldIran vedirenen basit ve rnurcvazr insanlann soylu viireklcrinc,hayalpcrcstlcrc,yiirck insanlanna, uki! insanianna, ozgiirinsanlanna ve oyle olmak isteyen herkese, insanilgm en iyilerinescslcniyor tekdimimizdir.,

Zapatista UlusaI Kurtulu Ordusu - Meksika" ,B u , b iz le r g ib i m iit ev az l ve b a si t i ns an la ra , ama b iz le r gibis avg u: v e asi i ns an la ra b e si t s oz iu n ii zd iu : b u sozii yolumu-zun tic oldugll1lU, simdi uetede oldugulllUZU, diinyaYl ve ii1-k em iz i u us tl gordiigiimiizii apklayabi1mek, ne y~pmaYI vebuuu na t; ll yap rnaYl dii:;;iindOg,OrnOzOciklemu]: ve ba~kai n san1an , ad ll la Meksik denilen bu biiyiik verde ve diinyad etu le n d ab d a biiyok yetde biilikteyorumeye 9agllmak icin soyJoyoruz,Bunlnt, tiim diuiist ve soylu y ii rck lc r e , Meks ika 'da vediinyada neyi istedigimizi bildinnek iizere soyledigimizbasit sorler. Bu, bizim yallll soz01l1iiz, 9iinkO Iikrimiz;biziui gibi ouuilsts seslenmek: ve yaadlklan ve miicade1eeuiklcti her yeule onuul bulusnisk,Dunyayi nasr! goruyomz?S imd i s ir ic r c biz Za pa ti st al an n , d ii ny ad a O i ll p h i te n i n n st !deger1endirdigini a91klayacaglz. Kapi ta l iz1 l1 in ~ll anda eng ii (( li i b a li nd e o ld u gu n u d ii si ui it vo r u : K a pi ta li zm t op lum salbit s i st em , t op lu1 l1un scy icn ve i ns an la n, k nn in m iil ): sahibio lup k im in o lal ll a ya cag l ll l ve kitnin em ir v er ip kimui itaatcdcccg i ni o rg ii tl eyi tetzidu.Kapi ta 1 izmd e p a ra ya d a s en nay e s eb ib i o le n in sa nla r v ebicbit ey1eri ollllaYlp y al mz ca p 11 a ca k giice ve bi1giyesahip o ln ti i nsu nl nt vn rd it . Kap it a1i zl ll d e pa ros : o lnnln i em-r cdci , 9a lI : ;;mayc ti s indcn ha~ka b i r ~eyi o ima ya n ia r i tn s teder.su hillde kepiteliru: buvnk seivet s eh ib i o la n a z s aY ld amsarnn vsthg: d em ek iu , a ma buulet bu ptueyt bit bd ii l ka -z an ar ak , b it d eii ne b ul nt nk : ya da bir e b ev e yn d en kal 1t ar ake ld e e tm em i$ le rd ir . B lI s er ve ti I Jo k s aY ld a znssnm emeginis om ii re re k e ld e e tm i sl cr d it .

$ 1 I Mide ka pi ta 1 izm i sc il er in s om i ui ilm es i iizerine t eme1-l enu , bu on1ann i 'i 't 'i le r i sO l l li ir ii p a lab il ecek le r i kadar k i ln

aldiklan anlamma gclir. bu adalctsiz hir sckildc yapihr,cimku isciyc cahsmasuun degeri odenmez. Bunun yerine,ona biraz yiyebilmesini ve biraz dinlenebilmesinisaglayacak bir ucret verirler ve ertesi gun, ister kirdaolsun ister kentte, somuruldugu isinin basina doner.Ve kapital izm servetini yagma ya da hirsrzhktan saglar,cunku istediklerini baskalanndan ahrlar, ornegin toprak yada dogal kaynaklar. Boylelikle kapitalizm soygunculannozgur oldugu vc takdir gorup ornck sayrldiklan hir sistcm-dir.Ve somuru ve vagmaya ek olarak, kapital izm baskicrdirda, cunku haksizl iga baskaldiranlan cezacvlcrinc atar veoldurur.Kapitalizm en cok metalar la i lgi lidir, cunku bunlar alnnpsatildigmda, kar edinil ir. Ve kapital izm her seyi metayadonusturur, insanlan, dogayr, kultnrn, tarihi, vicdaru.Kapiralizme gore her ~ey almip sat ilabilmelidir. ve herseyi metalann arkasma gizler kivar olan somuruyugormeyclim. Ve metalar piyasada aluup satihr, ve piyasa,alip satmarun dismda iscilerin somurulmesinin gizlenmcs-inde kullarnhr. ornegin piyasada kucuk paketi ya da sikkavanozu icindeki kahveyi goruruz ama, 0kahveninhasadi icin istirap ceken Campesino 'yu, emegine karsihkona az ucret odeyen Coyote'u, buyuk sirkette, kahveyi pa-ketlemek icin yureklerini tuketen isci ler i gormeyiz. Ya daCumbias, Raneheras veya Corridos gibi muzikleri din1e-mede kullamlan cihazlan goruruz ve iyi ses verdigi icinonu begcniriz ama kablolan ve eihazm parcalanni biraraya getirmek icin saatleree ugrasan ve bnnnnkarsihginda cline ancak uc-bes kUIU~gccen, isinden cokuzakta oturdugu icin yolda saat ler geciren ve Meksika 'daCindad Juarezde oldugu gibi, kacmlma, tecavuze ugramave oldurulmc riskiyle karst karsiya olan Maquiladora'dakirsciyi goremeyiz.

XIX


21/34

Boylece, piyasada metayi goruruz ama onu imal eden so-muruyu gorcmcyiz. Vc kapitalizmin bircokpiyasaya ihtiyaci vardir . Ya da cok genis bir piyasaya, birdunya piyasasina.Boylecc gunumuz kapitalizmi, zenginlerin kendi ulkeler-indeki iscileri somurmekle yetindigi eskisiyle ayrn degildir,s imdi, nco-l iberal kuresellesme denilen yola girmislerdir. Bukuresel lesme kapital ist ler in, bir ya da birkac ulkedeki isciyidenetlemekle yetirrmeyip dunyadaki her seyi tahakkumaltma almaya cahstiklan anlamma gelir. ve dunya, ya da ye-ryuzune "kure" de dendigi icin, bu siirece "kuresellesme" yada butun dunya deniliyor.Ve neo-liberalizm kapitalizmin tum dunyayr tahakkurnualuna almada ozgur oldugu fikridir; oyle kabadayidu ki,sizm payirnza teslim olup boyun egmek ve sorunc ikarmamak, yani isyan etmemek d nstu g nnu d usu nu r. suhalde neo-liberalizm, kapitalis t kuresellesmenin kurami yada plam gibidir. Ve neo-liberal iznrin kendi iktisadi , s iyasal,askcri ve kulturcl planlanvardir. Bu planlann hepsi herkesi tahakkum altma alrnayla il-gilidir ve boyun egmeyenherkesi , isyanci f ikirleri baskalanna bulasmasm diyc baskial tum ahr ya da tecrit ederler .Su halde, neo-liberal kuresellesmede, ABD gibi guclu ulkel-erde yasayan buyuk kapital ist ler tum dunyayi metalannbuyuk bir piyasa gibi uretildigi buyuk bir tesebbuse ce-virmck istcr lcr. Tum dunyarnn ahmp satrlabilcccgi vc tumsomurunun dunyadan gizlenebilecegi bir dunya pazan.bunun icin kuresel kapital is tler buyuk isler ini cevirmek,buyuk somuruyu gerceklestirmekicin kendilcrini her yere, butun ulkelere eklemlerler , hicbirseye saygi gostermezler ve diledikler i seye kansirlar , Ba~kaulkeleri fethedermiscesine. Bu nedenledir ki Zapatistalarnco-liberal kurcscllcsrncnin, kapitalizmin kurcscl tahakkum

icin verdigi , him dnnyay: fethetme savasi oldugunu soyluy-orlar. Bu fetih kimi zaman bir ulkeyi istila edip zor yoluylafetheden ordular eliyle vurutuluvor. Ama kimi zaman daekonomi yoluyla; bir baska deyisle, buyuk kapitalistler 'paralanm baska bir ulkeye yalmyor ya da ona bore; veriyor-lar - ama soylediklerini yaprnasi kosuluyla. Ve piyasanmmeta, kar kulturunden baska bir sey olmayan kapitalist kul-turle birlikte fikirlerini de dayatryorlar,Boylece fetih sava~l yuruten kapitalizm, diledigini yaplyor,begenmedigini tahrip edip dcgistir iyor ve yoluna cikam tas-fiye ediyor. O rn e g i n, modem metalan uretmeyenler, ahp sat-mayanlar cikryor yollanna, ya da bu duzene baskaldiranlar ,Ve islerine yaramayanlardan nelret ediyorlar. Yerli ler bunedenle karsilanna cikiyor ve onlardan bunun icin nefretedip tasfiye etmek istiyorlar . Ve neo-l iberal kapital izm so-murmelerine ve kar etmelerine engelolan yasalardan da kurtulmamn yolunu buluyor. Her scyinahrnp satilabilir olmasmi talep ediyorlar ve kapitalizminparasl oldugu icin her seyi sat in ahyorlar. Kapital izmfethettigi i.ilkeleri neo-liberal kuresellesmeyle tahrip edivorama aym zamanda her seyi kendi tarzma, kapitalizme yaray-acak ve yoluna cikrnayacak bir tarza donusturmeyi istiyor, 0zaman, neo-liberal kuresellesme kapitalizmi bu ulkelerdevarolani tahrip ediyor, kulturunu, dilini, ikt isadi sistemini . s i-yasal sistemini, bu ulkede yasayanlann birbirleriylei liski lenme tarznu tahrip ediyor. Boylece bir ulkeyi ulkeyapan her ~cytahrip cdil iyor.~11halde neo-liberal kuresel lesme dunya uluslarnn yikip tekbir ulus ya da ulkenin kalmasiru ist iyor, paralun, sennaveninulkesi . Ve kapitalizm her seyin kendi istedigi gibi olmasnuistiyor ve farkh olana tahamrnul edemiyor ve onu kovusturupsaldmyor ya da bir koseye koyup yokmus gibi davramyor ,Su halde, kisacasi, neo-liberal kuresellesme kapitalizmisomuru, vagina, asagilama ve reddedenlerin bastmlmasi uz-erine ternellenmektedir. Tipki eskiden oldugu gibi , ama bu

____________________________ xx


22/34

kez kuresellesmis, dunya capmdaki haliyle. Ama isler neo-liberal kuresellesme icin pek Imlay degil, cunku her ulkede so-murulcnlcr hosnutsuzlar arasma kat!hyor vc "ch, nc yapalrrn,cok korn" diyip oturmak yerine, ayaklamyorlar. Ve kapital-izmin yolu uzerinde olanlar direniyor, kendilerinin tasfiyeedilmesine izin vermiyorlar , Bu nedenledir ki, tek bir ulkedede degil, tum dunyada, kadcrlerinc razi olmayip ayaklananlangoruyoruz. Trpki nco-liberal kuresellesme gibi, isyan dakuresellesiyor.lsyanm kuresel lesmesinde boy gosterenler yalrnzca kir ve kentcmckcilcri dcgil; aym ncdcnlcrdcnottlnl, tahakknmu reddettikleri icin a~gIlanan, kovusturmalaraugrayan baskalan da var, kadmlar , genclcr , yerli ler, escinseller,lezbiyenler , t ransseksueller, gocmenlcr ve dunyada varolmalanna karsm, asagilanmaya karst ''ya basta!" diyehaykirana dekgoremedigimiz, ancak ondan soma gorup, duyup, tammayabasladignmz gruplar. Ve butun bu gruplann neo-liberalizme,kapital ist kuresellesme plamna karst , insanhk icin mucadeleettiklerini goruyoruz.Vc savaslan vc somurulcriylc tum dunyayi tahrip ctmckisteyen neo-liberallerin aptalhklanni gordugumuzdesasmyoruz, ama direnis ve ayaklanmalann her yerde patlakverdigini gonnek, bizleri mutlu ediyor; t ipkr bizimkisi gibi,belki kucuk, ama iste buradayiz. Ve bunu tum dunyada goruy-oruz ve yuregimiz yalruz olmadigumzi i igreniyor.Ve tum dunyada haksizhklara baskaldiran ve direnen butunbasit ve mutevazi insanlann soylu yureklerine gonderdigimizbasit sozumnz, hudur.Demokrasi!OzgurluklAda1et!Meksika guneydogusu daglanndan.gizli dcvrimei ycrli komitcsi,Zapatista ulusal kurtulus ordusu gene! komutanhgiMeksika, 2005 Y l 1 1 1 1 1 1 1 altmci ayl.Ceviren . Sihel OZBUDUN

XXI


23/34

Kii91'ikpara olurs kii~iik Iutbo! olutbiilliik para olursa biiylik skandal oiur.

PuskasOn dart YIIlIk pmfesyonel iuibolculuk: kiuiveiinde yaI1l1zca

Iisans bedelleri icin udenen pemlsnii durl t ilke arasmda 90milyon stetlinden fazJa bir nakit berckct inc neden oJdugu Ni-colas i\nelka, " Mart 2000 'de ortadan ksyboldu. 13 Mart'ta (0giin ki i kulubii) Real Madrid, antrenmanlara fIkmamaYInhskenhk cdinmis futho/cusunu 45 gimliik siircy/c kadm dllinrekn. Iki giin sonra, ak?ama dogm basm AneIka 'nm izinikaybetti Bii giin once 21. ya~ml kutlemtsti. Bu bir isaretmiydl\l Anelka kendince kuitulusuuu mu kl1t1uyord{!flspenyol medyasl, Mudtid'in ~ 1 k . scuulctiudcu birindeki lisksvillnsuu kusetti ve havalimanlanm gozetim altma eldi.Gazereciler dogdu bo lg olan Yvelines'in (Pans yakmmda birbanIiyo selllti) Trappes ve Elancourt kasabalarmda devtiyegeziyor, eski banliyo cocugunun en gozde p i z rac t st yldolalnaktanlIoIandlgl nhsveris meikezi emsinde gidipgeIiyoriardl. Ama yabalar bosuneydt.16 Mart'ta yeIi$kiIl hebeiler dola$maya baIadl. Beri kaynak-

lara gore Real'in sanrrarozu, kardei ve menajen' Didier 'inMetcedes'inin bagajmda saklanarak baSllll atlattIktan sonraPans uyaglyla jspa~ya 'yr terk etmisti. Zaten Didier de O}~CU-nun Avrupa' da oldugumi dogmlamltl. Anelka 'YI goren adamlgoren adam oyunu salJneleniyordu.

17 Mart' ta yeniden ortaya ctkt). Yani tam olarak oyle degilde, $oyle bir goriindii. lntemet sitesilun giillliik sayfasmdahaber cikt). Aym giin Feiien 's i Yvelines'de goriindii. YoksaNicolas Anelka sanal bit tutbo1cu lIlll 01lIlUW ettik? Toppe~inde ne kadar az kosnts; internel iiL:erindeki varlIgl 0 ilenliboyutlanlyordu. Kiizin doruk noktasmda OYUnCUnUllnremetsitesi getcek: bir patlama yesed; Ocak a_~nda ziyaretyi saylSl31.500 iken, bu ssyr mart aymda 275.000'e yiktl . Anelkagcr~ck diinyadan cl ayak ycktikyc, intcmct ngmdn vc ckran-1arda yeniden biyimleniyordu. Oncesi ve sonraki patronlJCanal + 'nm Guignol ' leri (i inl iilerin kuklalanyla yapllan birye$it muppet show) arasmda venni alan kukle da Anelka 'nmveihguu doji,JUluyordu. .Video oyunlanmn bu biiyiik kahrama1l1, UyUUpkayboJan bir

golgeden, bir tekltun goriintiiSiinden, sanal bir portaldan, rne-dyatik bir yansnnadan ba~ka bir ~ey degildi atuk. ZatenIspanyol bnsuu da onn, Real Medrid'e transferinin hemellardmdan, ilk goliinii Playstation ckretnnde atarkengoriilltiilememi$ miydi? Tabii 0 suede O}l111Cl111Ull keudin:ger~ek sshsuuil kabul euitetuemcsi heniiL: ekonomik. birsornna donii$memi$ti.

1999 Y8Z111daArsenal kuliibiinden 220 milyon Frenk verek1alll stirlcsmelet: dl?mda ayda net 2 milyon frank maa$gibi teicot bir iicretle transfer edilen, yiikselen ytldt:A nclka'nm piyasasl 2000 kis: sonunda hirdcn iniscgeymiti. Yl ldlZ, Mndrid'e ie1diginden ben, hiyblr meetdoksan dakikaYI tmnamlayammllJ?tl ve resmikar1Ia$l1lalarda sadece bit gol etebilmisti. Sportifa91dan1999-2000 seZOIlUtem aIllalIllyla heb olup gitmisti."Futbol A$. "yeni ikonasml uuuyoidu. Ama put par-9alanmak iizerevdi.Peki bu bir siupti: miydi? Pek saYllmaz. NicolasAnclka'mn Arscnal'dcn Real Madrid'e geyi~i, en besmdsn:itibaren ger~ek bir sportif tcrcihten cok, katikslZ bir malioperasyoll giniintiisiuulcydi ..... Anelkn 'mIl piyasa degeri (yani 220 inityoii iienk}ymllnda, kendine ail degerlen de vet ttudn? En aL:mdanoyle so yl en eb il it . K i si se ! degerleri arasmda Iottu a$kI vetaknn ruhu yer alIuaz. Kendi biteyselligiui oViip ve kolek-titi kiiyiimesemesini hep one ciksttp savunur... Kcndi taklm11l1kiiyiimsclllc, mil1i takIml kiiyiimscmc,

entrenorlcrin: kiiyiimseme, tskim arkada$lanru kiiyiimse-me; yoksa btl kibir eko1ii, Iutbolun yiikse1ell degeri mi'!Cebe, p11IlW, fedakarlik, kollektivite gibi geletiekse]deji,ellelini yetiui bir anJamda L'oteel'iu 0meshutteklnntslogmlllIll aldl yoks: "cimki: ben buna dege;im. ". .. Modem tutbolun toteietini ve yontemlerini ymlsltmakapsllldan bir belirtkeyi andzran Nicolas Anelka, oyuncuoldugu kadar, bit marka vc hir firmadll" da. Yiiksclcn vcdiisen bir menkul degerdir. " (1)Futbol her t i .i rh i a


24/34

kisiyi aym kult icinde bir araya getirebilen bir meta,pazar ve ist ir . ..Pcki gunumuzdc futholun nasi l bir iktisadi vardrr?IIangi modele yakmdir? Elbette borsalann insafinakalrms herhangi bir ekonomik alana. Prokavatifbirtumce gibi gornnebil ir madem isler ini sirket gibiyonetmekle ovunen kulup yoneticilerinden birinekulak verclim. I talya Iutbol kuluplerinden meshur S.S.Lazio'nun sabik baskam Sergio Cragnotti 10 Mayis1998'de Fransa 'nm yuksek tirajh spor gazetesiL'Equipe'e verdigi mulakatta soyle diyordu: "Kurcscl lcsmc vc cglcncc sanayisinin zafcr cagmda,dunyanm en kiiresel isi futboldur. Baska hangi malt Hymilyar tuketici ahr? Coca-Cola bile bu rakamaerisemez. Futbol ekonomisi vayrlma icindedir vetuketici kit lesi Dogu veya ABD gibi pazarlar sayesindeuc milyanlan bes milyara cikabi lir, Ben Iutbolu bOI-saya sokanlann basmda ge1iyorum, cunku benim isims ey le re g e rc ek d e ge rin i b ic m ek ti r. 'Televizyonlar, herhangi bir alanda faaliyet gosterensponsorlar vc daha gcnis bir anlamda hem futhol kulu-plerine hem te1evizyon kanallarma sahip olan coku-luslu sirketler futbola, bir yigm meziyetiyle beraber buevrenselligi hususiyet ile milyar dolarlar akitmaktadir.Karli bir is olan futbol kuresel sermayedarlanndoyrnak bilmez istahlanrn kabarlan genisleme haliyledaha b n yu k kar imkanlan vaat ediyor. Orneg i nItalya'run Iumpen ve vandal Basbakam Silvio Ber-lusconi, Livomo kentinin dusuk tirajh ama bayrakyayuu olan 1 1 Manifesto 'yu dahi ele gecirmeye cahsantekelci multimedya grubu Finninvest 'le beraber efsan-evi A.C. Milari'm da elinde bulundurmaktadir; Bir za-manlar Adidasm ceo'su olan Louis-DrevfusOlympique de Marseille sabik ba~kallld~' ve bu kulubuo vakitten beri Adidas giydirmektedir. Dnlu Fransizotornotiv Iirmasi Renault' Ia da yakm i~iliski ler i bulu-nan CEGID firmasnun sahibi, futbolda Avrupa'run enzengin ve seckin 14 futbol kulubunun cikarlanru savu-nan ve nihayi olarak tum agirhklardan kurutularakNBA vari bir lig kurmayi amoy cdinmis G14 olusumunbaskam olan, "Liberalizm olmadan hicbir ~eyohnaz"diye buyuran lean-Michel Aulas, 2000' li yrl larboyunca Fransa Iiginde ezici ustunlugu elinde bulun-duran, Renault'un ana sponsoru oldugu Olympique Ly-onnias kulubunun de b as ka rn dir . Yeltsin imalat i ultra-milyarder Roman Abramovic sahibi oldugu

oldugu Ingiltere 'nin F.C. Chelsea kulubunc dort vilda 500milyon sterl inden fazla para aktardi . l talya, lngiltere gibi pekcok onde gelen futbolliginin yaym haklannda elinde bulun-duran medya devi Rupert Murdoch,uzun yillar satm almavacahstig), dunyanm en zengin kulubu Mancherster United, 'i ay111zamanda eski ortaklan olan demiryolu isletmeciliginden,saghga pek cok alanda faaliyet gosteren Amerikah Glazer aile-sine kaptnnken Manchester kentinin diger futbol kulubu Man-chester City'nin sahibi Birlesik Arap Emirl ikler i seyhi HalifBin Zayed'in uvey kardesi Mansur Bin Zayed'tir."Sorun, bir futbol kulubu olarak rm, yoksa aruk kuresellesmisbir sporda dunya capmda tanman uluslararast bir marka olarakalgrlandrgrmzr bilmcktir.' Simdilcrdc F.C.Chelsca'nin dahaonceleri Manchester United'm da Ccolugunu yuruten PeterKenyon boyle soyluyordu. Kapital ist-emperyalizmin kutsal vearsiz cocuklan serbest piyasa, serbest dolasun, liberalizm, diz-ginsiz bir sekilde futbola boca edilince, oynama icin oynamanmnesesinden dogan guzellik Sl111rdist oldu. Kapitalizmin 0kanksiz kaidesi futbol icinde gecerli bu yuzyihn basmda profe-syonel futbol yararsiz olaru mahkum ediyor ve verimli olmayanda yararsrz kabul ediliyor. lnsam kisacik bir an icin bile olsayenidcn cocuklasuran. lastik topunu zrplatan bir cocuk vcyayn n yumagmm pesinde kosusturan bir kedi gibi oyundan zevkalmasmi saglayan 0 cilgmliga gnnumuz futbolunda yer yok.Okul bahcesinde aniden kopuveren bir isyam andirankalabaligm icinde uydurulmus bir topun pesinde kosanOgrencilerin ele avuca sigmaz, snur cizilemez coskunlugun dapaylasmaya da dayarnsmaya da takim ruhuna da bir oyunu bir-likte kurduklan "ortaklarma" (isteyen bu rakip olarak da okuy-abilir) saygiya da gunumnz futbolun da yer yok. Cunku fut-holda liheral devrimin baslangici sayilan Rosman Davasr'nmdavaci avukatlannda birinin dedigi gibi: "Profesyone1 futbolsadece liberalizm kurallannm gccerli oldugu bir alanolmahdir."Futbol adma kuresel lesrne denilen barbar ist ilasuun dogalboyutlarda bir Iaboratuandrr art ik. Gezegene hakim olmayacahsan yeni duzensizligin en gaddar ve kristalize olmus baziyonleri gunumnz futbolunda karsnmza dikiliverivor. Kuraltammaz para babalanmn ve gozu donmus hisse&rlann katte-tikleri onca yola ragmen bu gun hala futbol yaym haklannmcogunlugu ulnsal federasyonlann ve liglerin olusturduklangorece esit likci ve adalet li havuzlarda birikiyor havuzlara vuklumiktarlar akiulryor daha sonra bu paralar kuluplere dagiuhyor.Rupert Murdoch' un sahip oldugu BskyB adh dey medyakurulusu 2009 yilmda bir onceki ihaleye gore ynzde 4.25'likbir art is la Ingilterc Premier ligi yaym haklan icin 1.782 milyar

XXIII


25/34

milyar sterlin odedi. Bu yaym haklanndan gelen gelirin ynzdeSO'siesit olarak Premier Lig 'de mucadele eden 20 takimadagrulryor. Gelirin yuzde 2S'i taknnlann vayinlanan macsayisma gore, kalan yuzde 2S'l ik bolumu de ligdekibasanlanna gore paylasunhyor. Gecen yilm sampiyonu Man-chester United televizyon gelir ler inden 60 milyon sterl inkazandi,Avrupa'nm bes buyuk futbolliginin yaym gelirler yaklasik 4milyar Fum civannda ve ulusal lig yaymlan, Avrupa duzcy-inde kulupler arasi turnuvalar, ulusal takim maclan vetumuvalan bunlann tekrarlanyla beraber haftanm yedi gunutclevizyonlann yaym akislannda gunluk olarak ortalama 10saat futbol yaymlamyorAma elbeue bu kadar buyuk bir pazann gelirleri daha kucuk,basansiz sadece bir avuc dar kafah tasralmm ya da naifrornantigin pesinden git tigi kuluplerle paylasi lamazdi . Bualanda sadece en iyilere, en buyuklere, seckinlere yer vardicunku kapital izmin kutsal lcvhasrnda boyle yazryordu vcAvrupa'nm onde gelen futbol kulupleri kendi yaym haklarnukendileri pazarlamamn yollanna aramaya basladi.Katalonya'mn dey kulubu F.C. Barcelona digital televizyonplatformu Via Digital i le sozlesmc imzaladi ve ezeli rakibiIspanya kulubu Real Madrid 400 milyon euroluk bir belie!karsihgmda Telefonica Media ve Sogecable i le birlest i. cunkubuyuk yatmrm yapan uluslarotesi sirket sahipleri ve dahakucuk hissedarlar paranm bir bolumunu bu eski kafahpaylasim sistemiyle ve arkaik ulusal yapilar olan federasyon-lar ve ligler le bolusmek istemiyorlardi . Jean-Michel Aulas2000 yilmda Fransa'nm La figaro gazetesine soylc diyordu: "olaylann evrilmesini saglayan ekonomik guctur .; bizler tele-vizyon yavm haklan konusunda daha az esitlikci, daha cokseckinci bir paylasnn ist iyoruz." Cunku parayi onlaryaunyordu ve her scy onlann olmahydi, ..Bu acik acik kuralsizhgi, liberal aymazhgi vazeden AvrupaBirligi hukuku icin bile yasadisi ve kabul edilemezdi . AvrupaEgitim, Kultur , Spor komiseri Viviane Reding, bu kuruluslann"toplumsal bir islcvi" oldugunu ve "kamu yarari'rn da tcmsilettiklerini soyluyordu. Cunku onlar hem sportif, hem deegitscl baglamda bunyelerine kattiklan gcncleri yctistirenkuluplere yardun ediyor, semt ve koy kuli. ipler ininolusturdugu cok genis derneksel dokuyu ve milyonlarcaamalOr sporcuyu destekliyordu.Milyonlarca cocugun ve amator oyuncunun spor yayabilm-eye devam edebilmesi gayri ticari bir elkin icinde futboldenen bu guzel ve ogret ici oyun icinde zevkle, dostluklayardimlasma, paylasma gibi crdcmlcri ogrenmc1cri kcndilcrinibir topluluga aidiyet duygusu icerisinde daha giivende hisset-meleri, kendilerini tamyabilmeleri, gclistirmelcri hie degilscbu toplu nese ve coskuya dahil olabilmeleri gibi verimsiz veromantik amaclar artik kimsenin umrunda degildi. Onlann ye-r ler i Iutbol sahasi degil televizyonun karsisiydi onlar yapmasigereken spor degil. Uyusuk bir seyirci ve uslu bir musteriolmakti. Sov devam etmeli , herkese esit lik yerine l iderlerodullendiri lmeliydi ve liberal ideoloji yoluna devam derkenmutesebbis cikarlar i ne pahasma olursa olsun kollanmahydi . .Futbol Kapitalist-emperyalizmin ellerinde buzlu sulardaboguldukca; spor ahlakindan etiginden koparak gayri insanibir hale burunuyor. Para futbolda her zaman tedavuldeydi amaarnk futbol arsada degil borsada oynanabilen bir oyun.

Dnnyanm borsaya acilan ilk futbol kulubu olanIngil terc'nin Tottenham Hotspur 'u bugun 414 milyondolarhk bir piyasa dcgcrinc sahip vc en yuksck piyasadcgerinc sahip futbol kulubu Manchester United 2000yilmda oynadigi bir macta Fransa 'rnn Bordeauxkulubunu vendiginde kulubun borsa degcri bir seanstayuzde 4.6 anarak 10 milyon sterlinin ustunecikivermisti. Yine Ingiltere'nin ya da Abramovic'inF.C. Che1sea'sinin buynk kaptam John TerryMoskova'da oynanan 2009~ampiyonlar Ligi f inalinde,Baskli bir ekonomistin verdigi 0macta rakip kaleyi ko-ruyan Van der Sarm sag ayakla pcnalu atan oyuncularakarsi sag tarafa yatma cgilimi oldugu tembihini aklmdatutarak,sol koseye vurdugu sut listen auta gidince bukulubu Chelsea'ye 170 milyon do

Documents

Yeniden Don Quichotte 1.SAYI