Embed Size (px)
Citation preview
Nederlandse norm
NEN-EN 12464-1 (nl)
Licht en verlichting - Werkplekverlichting - Deel 1: Werkplekken binnen
Light and lighting - Lighting of work places - Part 1: Indoor work places
Vervangt NEN-EN 12464-1:2003; NEN-EN 12464-1:2009 Ontw.
ICS 91.160.10
juni 2011
Voorbeeld
Preview
Dit document is een voorbeeld van NEN / This document is a preview by NEN
Dit
do
cum
ent
mag
sle
chts
op
een
sta
nd
-alo
ne
PC
wo
rden
gei
nst
alle
erd
. Geb
ruik
op
een
net
wer
k is
alle
en.
toes
taan
als
een
aan
vulle
nd
e lic
enti
eove
reen
kom
st v
oo
r n
etw
erkg
ebru
ik m
et N
EN
is a
fges
lote
n.
Th
is d
ocu
men
t m
ay o
nly
be
use
d o
n a
sta
nd
-alo
ne
PC
. Use
in a
net
wo
rk is
on
ly p
erm
itte
d w
hen
a su
pp
lem
enta
ry li
cen
se a
gre
emen
t fo
r u
s in
a n
etw
ork
wit
h N
EN
has
bee
n c
on
clu
ded
.
NEN-EN 12464-1:2011
Dit document bevat de vertaling in het Nederlands van de Europese norm EN 12464-1:2011. De Europese norm EN 12464:2011 heeft de status van Nederlandse norm.
Normcommissie 351 005 "Verlichting"
THIS PUBLICATION IS COPYRIGHT PROTECTED
DEZE PUBLICATIE IS AUTEURSRECHTELIJK BESCHERMD
Apart from exceptions provided by the law, nothing from this publication may be duplicated and/or published by means of photocopy, microfilm, storage in computer files or otherwise, which also applies to full or partial processing, without the written consent of the Netherlands Standardization Institute. The Netherlands Standardization Institute shall, with the exclusion of any other beneficiary, collect payments owed by third parties for duplication and/or act in and out of law, where this authority is not transferred or falls by right to the Reproduction Rights Foundation.
Although the utmost care has been taken with this publication, errors and omissions cannot be entirely excluded. The Netherlands Standardization Institute and/or the members of the committees therefore accept no liability, not even for direct or indirect damage, occurring due to or in relation with the application of publications issued by the Netherlands Standardization Institute.
Auteursrecht voorbehouden. Behoudens uitzondering door de wet gesteld mag zonder schriftelijke toestemming van het Nederlands Normalisatie-instituut niets uit deze uitgave worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van fotokopie, microfilm, opslag in computerbestanden of anderszins, hetgeen ook van toepassing is op gehele of gedeeltelijke bewerking. Het Nederlands Normalisatie-instituut is met uitsluiting van ieder ander gerechtigd de door derden verschuldigde vergoedingen voor verveelvoudiging te innen en/of daartoe in en buiten rechte op te treden, voor zover deze bevoegdheid niet is overgedragen c.q. rechtens toekomt aan de Stichting Reprorecht.
Hoewel bij deze uitgave de uiterste zorg is nagestreefd, kunnen fouten en onvolledigheden niet geheel worden uitgesloten. Het Nederlands Normalisatie-instituut en/of de leden van de commissies aanvaarden derhalve geen enkele aansprakelijkheid, ook niet voor directe of indirecte schade, ontstaan door of verband houdend met toepassing van door het Nederlands Normalisatie-instituut gepubliceerde uitgaven.
©2012 Nederlands Normalisatie-instituut Postbus 5059, 2600 GB Delft Telefoon (015) 2 690 390, Fax (015) 2 690 190
Voorbeeld
Preview
Dit document is een voorbeeld van NEN / This document is a preview by NEN
NEN-EN 12464-1:2011
Nederlands voorwoord
Voor de in deze norm vermelde normatieve verwijzingen bestaan in Nederland de volgende equivalenten: vermelde norm Nederlandse norm titel EN 12193 NEN-EN 12193 Licht en verlichting – Sportverlichting EN 12464-2 NEN-EN 12464-2 Werkplekverlichting – Deel 2: Werkplekken buiten EN 12665 NEN-EN 12665 Licht en verlichting – Basistermen en -criteria voor
het vastleggen van eisen aan de verlichting EN 13032-1 NEN-EN 13032-1 Licht en verlichting – Meting en presentatie van
fotometrische gegevens van lampen en armaturen – Deel 1: Meting en bestandformaat
EN 13032-2 NEN-EN 13032-2 Licht en verlichting – Meting en presentatie van fotometrische gegevens van lampen en armaturen – Deel 2: Datapresentatie voor werkplekken binnen en buiten
EN 15193 NEN-EN 15193 Energieprestatie van gebouwen – Energie-eisen voor verlichting
EN ISO 9241-307 NEN-EN-ISO 9241-307 Ergonomie van de mens-systeeminteractie – Deel 307: Analyse- en beproevingsmethoden ter verificatie van het voldoen aan de ergonomische eisen voor elektronische beeldschermen
EN ISO 9680:2007 NEN-EN-ISO 9680:2007 Tandheelkunde – Werkpleklampen ISO 3864-1 NEN-ISO 3864-1 Veiligheidskleuren en veiligheidstekens – Deel 1:
Ontwerpbeginselen voor veiligheidstekens in werkplaatsen en openbare ruimten
Voorbeeld
Preview
Dit document is een voorbeeld van NEN / This document is a preview by NEN
NEN-EN 12464-1:2011
(blanco)
Voorbeeld
Preview
Dit document is een voorbeeld van NEN / This document is a preview by NEN
E U R O P E S E N O R M EN 12464-1
E U R O P Ä I S C H E N O R M
E U R O P E A N S T A N D A R D
N O R M E E U R O P É E N N E juni 2011
ICS 91.160.10 Vervangt EN 12464-1:2002
Nederlandse versie
Licht en verlichting – Werkplekverlichting – Deel 1: Werkplekken binnen
Licht und Beleuchtung – Beleuchtung von Arbeitsstätten – Teil 1: Arbeitsstätten in Innenraümen
Light and lighting – Lighting of work places – Part 1: Indoor work places
Lumière et éclairage – Eclairage des lieux de travail – Partie 1: Lieux de travail intérieurs
Deze norm is de Nederlandse versie van de Europese norm EN 12464-1. De norm is vertaald door NEN in samenwerking met NSvV-Commissie Binnenverlichting en heeft dezelfde status als de officiële versies.
Deze Europese norm is door de CEN aangenomen op 14 april 2011.
De CEN-leden zijn verplicht zich te houden aan het huishoudelijk reglement van de CEN/CENELEC, waarin is vastgelegd onder welke voorwaarden aan deze Europese norm, zonder veranderingen, de status van nationale norm moet worden gegeven.
Bijgewerkte lijsten van en bibliografische gegevens betreffende zulke nationale normen kunnen op aanvraag worden verkregen bij het managementcentrum van CEN-CENELEC en bij elk CEN-lid.
Deze Europese norm bestaat in drie officiële versies (Duits, Engels en Frans). Een versie in een andere taal die onder verantwoordelijkheid van een CEN-lid in zijn landstaal is gemaakt en die is aangemeld bij het managementcentrum van CEN-CENELEC, heeft dezelfde status als de officiële versies.
Leden van de CEN zijn de nationale normalisatie-organisaties van België, Bulgarije, Cyprus, Denemarken, Duitsland, Estland, Finland, Frankrijk, Griekenland, Hongarije, Ierland, IJsland, Italië, Kroatië, Letland, Litouwen, Luxemburg, Malta, Nederland, Noorwegen, Oostenrijk, Polen, Portugal, Roemenië, Slovenië, Slowakije, Spanje, Tsjechië, het Verenigd Koninkrijk, Zweden en Zwitserland.
CEN
Europese Commissie voor Normalisatie
Europäisches Komitee für Normung
European Committee for Standardization
Comité Européen de Normalisation
Managementcentrum: Marnixlaan 17, B-1000 Brussel
© 2011 CEN Alle rechten van gebruik, in welke vorm en op welke wijze Ref. nr. EN 12464-1:2011 nl dan ook, zijn voorbehouden aan de CEN-leden.
Voorbeeld
Preview
Dit document is een voorbeeld van NEN / This document is a preview by NEN
NEN-EN 12464-1:2011
2
(blanco)
Voorbeeld
Preview
Dit document is een voorbeeld van NEN / This document is a preview by NEN
NEN-EN 12464-1:2011
3
Inhoud
Voorwoord ......................................................................................................................................................... 5
Inleiding ............................................................................................................................................................. 5
1 Onderwerp en toepassingsgebied ................................................................................................ 6
2 Normatieve verwijzingen ................................................................................................................ 6
3 Termen en definities ....................................................................................................................... 7
4 Criteria voor het lichtontwerp ........................................................................................................ 8 4.1 De verlichte omgeving ....................................................................................................................... 8 4.2 Luminantieverdeling .......................................................................................................................... 9 4.2.1 Algemeen .......................................................................................................................................... 9 4.2.2 Reflectie van oppervlakken ............................................................................................................... 9 4.2.3 Verlichtingssterkte op oppervlakken ............................................................................................... 10 4.3 Verlichtingssterkte ........................................................................................................................... 10 4.3.1 Algemeen ........................................................................................................................................ 10 4.3.2 Schaal van verlichtingssterkten ....................................................................................................... 10 4.3.3 Aanbevolen verlichtingssterkten in het taakgebied ......................................................................... 10 4.3.4 Verlichtingssterkten in de directe omgeving ................................................................................... 12 4.3.5 Verlichtingssterkte in het overige deel van de ruimte ..................................................................... 13 4.3.6 Gelijkmatigheid van de verlichting ................................................................................................... 13 4.4 Raster voor verlichtingssterkten ...................................................................................................... 14 4.5 Verblinding ...................................................................................................................................... 14 4.5.1 Algemeen ........................................................................................................................................ 14 4.5.2 Onbehaaglijke verblinding ............................................................................................................... 15 4.5.3 Afscherming tegen verblinding ........................................................................................................ 15 4.5.4 Sluierreflecties en gereflecteerde verblinding ................................................................................. 16 4.6 Verlichting in het interieur ................................................................................................................ 16 4.6.1 Algemeen ........................................................................................................................................ 16 4.6.2 Eisen voor de gemiddelde cilindrische verlichtingssterkte in werkgebieden .................................. 16 4.6.3 Modellering ...................................................................................................................................... 17 4.6.4 Gerichte verlichting op de visuele taak ........................................................................................... 17 4.7 Kleuraspecten ................................................................................................................................. 17 4.7.1 Algemeen ........................................................................................................................................ 17 4.7.2 Beleving van de lichtkleur ............................................................................................................... 18 4.7.3 Kleurweergave ................................................................................................................................ 18 4.8 Lichtflikkering en stroboscopische effecten .................................................................................... 18 4.9 Verlichting van werkplekken met beeldschermen ........................................................................... 19 4.9.1 Algemeen ........................................................................................................................................ 19 4.9.2 Grenswaarden voor luminanties van armaturen waarvan het licht naar beneden wordt
uitgestraald ...................................................................................................................................... 19 4.10 Behoudfactor ................................................................................................................................... 20 4.11 Energieaspecten ............................................................................................................................. 21 4.12 Aanvullende bijdrage van daglicht .................................................................................................. 21 4.13 Variatie van licht .............................................................................................................................. 21
5 Tabellen met verlichtingseisen .................................................................................................... 22 5.1 Samenstelling van de tabellen ........................................................................................................ 22 5.2 Tabellen met ruimten, taken en activiteiten binnen ......................................................................... 22 5.3 Verlichtingseisen voor ruimten, taken en activiteiten ...................................................................... 24
6 Toetsingsprocedures .................................................................................................................... 40 6.1 Algemeen ........................................................................................................................................ 40 6.2 Verlichtingssterkte ........................................................................................................................... 40 6.3 ‘Unified Glare Rating’ ...................................................................................................................... 41 6.4 Kleurweergave en lichtkleurbeleving............................................................................................... 41 6.5 Luminantie van de armatuur ........................................................................................................... 41 6.6 Onderhoudsschema ........................................................................................................................ 41
Voorbeeld
Preview
Dit document is een voorbeeld van NEN / This document is a preview by NEN
NEN-EN 12464-1:2011
4
Bijlage A (informatief) Gebruikelijke waarden voor rasterafmetingen ..................................................... 42
Bijlage B (informatief) A-deviatie ................................................................................................................. 43
Bibliografie ...................................................................................................................................................... 44
Index van ruimten, taken en activiteiten ...................................................................................................... 45
Voorbeeld
Preview
Dit document is een voorbeeld van NEN / This document is a preview by NEN
NEN-EN 12464-1:2011
5
Voorwoord
Dit document (EN 12464-1) is opgesteld door de Technische Commissie CEN/TC 169: “Licht en verlichting”, waarvan het secretariaat door DIN wordt gevoerd.
Aan deze Europese norm moet uiterlijk in december 2011 de status van nationale norm worden gegeven, door publicatie van een identieke tekst of door bekrachtiging, en strijdige nationale normen moeten uiterlijk in december 2011 worden ingetrokken.
Dit document vervangt EN 12464-1:2002.
De belangrijkste veranderingen in deze herziening zijn:
— er is rekening gehouden met het belang van daglicht: eisen voor de verlichting zijn algemeen toepasbaar, ongeacht of de verlichting wordt gerealiseerd met kunstlicht, daglicht of een combinatie van beide;
— specificatie van de minimale verlichtingssterkte op wanden en plafonds;
— specificatie van de cilindrische verlichtingssterkte en gedetailleerde informatie over modellering;
— gelijkmatigheid van de verlichting voor taken en activiteiten;
— definitie van het ‘overige deel van een ruimte’ en specificatie voor de verlichting in dit gebied;
— definitie van het verlichtingsraster is in overeenstemming met EN 12464-2;
— nieuwe grenswaarden voor de luminantie van armaturen voor werksituaties met beeldschermen; de omschrijving van de beeldschermen is conform ISO 9214-307.
Er moet worden geattendeerd op de mogelijkheid dat sommige onderdelen van dit document kunnen vallen onder patentrechten. De CEN (en/of CENELEC) kan niet verantwoordelijk worden gehouden voor het identificeren van een enkel of van alle patentrechten.
Volgens het huishoudelijk reglement van de CEN/CENELEC zijn de nationale normalisatieorganisaties van de volgende landen verplicht deze Europese norm te implementeren: België, Bulgarije, Cyprus, Denemarken, Duitsland, Estland, Finland, Frankrijk, Griekenland, Hongarije, Ierland, IJsland, Italië, Kroatië, Letland, Litouwen, Luxemburg, Malta, Nederland, Noorwegen, Oostenrijk, Polen, Portugal, Roemenië, Slovenië, Slowakije, Spanje, Tsjechië, het Verenigd Koninkrijk, Zweden en Zwitserland.
Inleiding
Voldoende en geschikte verlichting stelt mensen in staat om visuele taken efficiënt en nauwgezet uit te voeren.
De mate van zichtbaarheid en comfort die voor alle mogelijke werksituaties is vereist, wordt bepaald door het soort activiteit en de duur ervan.
Hoewel de specifieke eisen zijn opgenomen in de tabellen met verlichtingseisen (zie hoofdstuk 5), is het van belang dat alle hoofdstukken van deze Europese norm worden gevolgd.
Voorbeeld
Preview
Dit document is een voorbeeld van NEN / This document is a preview by NEN
NEN-EN 12464-1:2011
6
Licht en verlichting – Werkplekverlichting – Deel 1: Werkplekken binnen
1 Onderwerp en toepassingsgebied
Deze Europese norm specificeert verlichtingseisen voor mensen die werkzaam zijn in binnenruimten, die tegemoetkomen aan de behoeften aan visueel comfort en visuele prestatie. Hierbij is uitgegaan van mensen met een normaal gezichtsvermogen. Alle gebruikelijke visuele taken zijn in aanmerking genomen, ook het werken met beeldschermen.
Deze Europese norm geeft eisen voor lichtoplossingen voor de meeste werksituaties binnen en hun gerelateerde omgeving in termen van kwantiteit en kwaliteit van verlichting. In aanvulling hierop worden aanbevelingen gegeven voor een goede verlichtingspraktijk.
Deze Europese norm specificeert niet de eisen die moeten worden gesteld aan de verlichting die nodig is voor de veiligheid en gezondheid van mensen op het werk, en is niet opgesteld binnen het toepassingsgebied van artikel 153 van het EU-verdrag, hoewel de verlichtingseisen, zoals die in deze norm zijn gespecificeerd, gewoonlijk beantwoorden aan de veiligheidseisen. Verlichtingseisen met betrekking tot de veiligheid en gezondheid van mensen op het werk kunnen zijn opgenomen in richtlijnen die zijn gebaseerd op artikel 153 van het EU-verdrag, in nationale wetgeving van lidstaten die deze richtlijnen hebben ingevoerd of in andere nationale wetgeving van lidstaten.
Deze Europese norm geeft geen specifieke oplossingen, legt geen beperking op aan de vrijheid van de ontwerper om nieuwe technieken te onderzoeken en belemmert evenmin het gebruik van innovatieve apparatuur. De verlichting kan worden gerealiseerd met daglicht, kunstlicht of een combinatie van beide.
Deze Europese norm is niet van toepassing op verlichting van werkplekken buiten of van ondergrondse mijnen noch op noodverlichting. Zie voor werkplekken/situaties buiten EN 12464-2 en voor noodverlichting EN 1838 en EN 13032-3.
2 Normatieve verwijzingen
De volgende documenten waarnaar is verwezen zijn onmisbaar voor de toepassing van dit document. Bij gedateerde verwijzingen is alleen de aangehaalde versie van toepassing. Bij ongedateerde verwijzingen is de laatste versie van het document (met inbegrip van wijzigings- en correctiebladen) waarnaar is verwezen van toepassing.
EN 12193 Light and lighting – Sports lighting
EN 12464-2 Light and lighting – Lighting of work places – Part 2: Outdoor work places
EN 12665 Light and lighting – Basic terms and criteria for specifying lighting requirements
EN 13032-1 Light and lighting – Measurement and presentation of photometric data of lamps and luminaires – Part 1: Measurement and file format
EN 13032-2 Light and lighting – Measurement and presentation of photometric data of lamps and luminaires – Part 2: Presentation of data for indoor and outdoor work places
EN 15193 Energy performance of buildings – Energy requirements for lighting
Voorbeeld
Preview
Dit document is een voorbeeld van NEN / This document is a preview by NEN
NEN-EN 12464-1:2011
7
EN ISO 9241-307 Ergonomics of human-system interaction – Part 307: Analysis and compliance test methods for electronic visual displays (ISO 9241-307:2008)
EN ISO 9680:2007 Dentistry – Operating lights (ISO 9680:2007)
ISO 3864-1 Graphical symbols – Safety colours and safety signs – Part 1: Design principles for safety signs in workplaces and public areas
3 Termen en definities
Voor de toepassing van deze norm gelden de termen en definities van EN 12665 en de volgende.
3.1 specifiek taakgebied gebied waarin een specifieke taak wordt uitgevoerd
3.2 overige deel van een ruimte gebied grenzend aan de directe omgeving
3.3 beeldscherm alfanumeriek of grafisch beeldscherm, ongeacht het toegepaste beeldschermproces
OPMERKING Overgenomen uit 90/270/EEG.
3.4 directe omgeving gebied rondom het taakgebied binnen het gezichtsveld
3.5 daklicht daglichtopening in het dak of een horizontaal oppervlak van een gebouw
3.6 afschermhoek hoek tussen het horizontale vlak en de kijkrichting waarin de lichtgevende delen van de lampen in de armatuur juist zichtbaar zijn
3.7 taakgebied gebied waarin de visuele taak wordt uitgevoerd
3.8 visuele taak visuele elementen van het werk dat wordt uitgevoerd
OPMERKING De belangrijkste visuele elementen zijn de afmetingen en de luminantie van het object, het contrast tussen het object en de achtergrond en de tijdsduur.
3.9 raam daglichtopening in een verticaal of nagenoeg verticaal oppervlak van een ruimteschil
Voorbeeld
Preview
Dit document is een voorbeeld van NEN / This document is a preview by NEN
NEN-EN 12464-1:2011
8
3.10 werksituatie/-ruimte plaats die bestemd is als locatie voor werkplekken in gebouwen van de onderneming en/of inrichting, met inbegrip van elke andere plaats op het terrein van de onderneming en/of inrichting waartoe de werknemer in het kader van zijn werk toegang heeft
OPMERKING Overgenomen uit 89/654/EEG.
3.11 werkplek combinatie en ruimtelijke schikking van middelen om het werk uit te kunnen voeren, in een werkomgeving onder de condities die worden bepaald door de werktaken
OPMERKING Overgenomen uit EN ISO 6385:2004.
4 Criteria voor het lichtontwerp
4.1 De verlichte omgeving
Voor de goede verlichtingspraktijk is het essentieel dat naast de vereiste verlichtingssterkte ook aan andere kwalitatieve en kwantitatieve eisen wordt voldaan.
De verlichtingseisen worden bepaald door aan de volgende drie menselijke basisbehoeften te voldoen:
— visueel comfort, waarbij de werkende mens zich goed voelt; dit draagt indirect ook bij aan een hoger productiviteitsniveau en een betere kwaliteit van werken;
— visuele prestatie, waardoor het de werkende mensen mogelijk wordt gemaakt hun visuele taken uit te voeren, ook onder moeilijke omstandigheden en gedurende langere perioden;
— veiligheid.
De belangrijkste parameters die de verlichte omgeving bepalen met betrekking tot kunstlicht en daglicht, zijn:
— luminantieverdeling;
— verlichtingssterkte;
— lichtrichting in het interieur;
— lichtvariatie (niveaus en kleur van het licht);
— kleurweergave en lichtkleur;
— verblinding;
— flikkering.
Waarden voor verlichtingssterkte en de gelijkmatigheid ervan, verblindingshinder en kleurweergave worden gegeven in hoofdstuk 5; andere parameters zijn omschreven in hoofdstuk 4.
OPMERKING Naast de verlichting zijn er andere visueel ergonomische parameters die de visuele prestatie beïnvloeden, zoals:
— de specifieke eigenschappen van de taak (afmetingen, vorm, positie, kleur en reflectie-eigenschappen van detail en achtergrond);
— persoonlijk gezichtsvermogen (visuele scherpte, dieptewaarneming, kleurwaarneming);
Voorbeeld
Preview
Dit document is een voorbeeld van NEN / This document is a preview by NEN
Via het digitale platform NEN Connect heeft u altijd toegang
tot de meest actuele versie van deze norm. Vervallen versies
blijven ook beschikbaar. U en uw collega’s kunnen de norm
via NEN Connect makkelijk raadplagen, online en offline.
Kies voor slimmer werken en bekijk onze mogelijkheden op
www.nenconnect.nl.
Heeft u vragen?Onze Klantenservice is bereikbaar maandag tot en met vrijdag,
van 8.30 tot 17.00 uur.
Telefoon: 015 2 690 391
E-mail: [email protected]
ALTIJD DE ACTUELE NORMIN UW BEZIT HEBBEN?Nooit meer zoeken in de systemen en uzelf de vraag stellen:
WERK SLIMMER MET NEN CONNECT
‘Is NEN-EN 12464-1:2011 nl de laatste versie?’
