Vol. 7, No. 3, Ser (25) 2017 - sppl.ui.ac.irsppl.ui.ac.ir/article_22535_3ba65de5e4c7cc2a49c25b3f5f44a86c.pdf · Vol. 7, No. 3, Ser (25) 2017 Analysis of the relationship between urban

Vol. 7, No. 3, Ser (25) 2017

Analysis of the relationship between urban form and access indicator

(Case study: Babolsar city)

Amer Nikpour 1, Sedighe lotfi 2, Morteza Rezazadeh 3

1 Assistant Professor, Department of Geography and Urban Planning, University of Mazandaran, Babolsar, Iran

2 Professor, Department of Geography and Urban Planning, University of Mazandaran, Babolsar, Iran 3 MA Graduate in Geography and Urban Planning, University of Mazandaran, Babolsar, Iran

Abstract

city's form, is a container in which urban activities take place. The importance of the city's

form is due to the functions that has for resident; including Its important functions are the

amount of access. The purpose of this study, is measure the relationship between the form

and the level of access at the neighborhood level of Babolsar. Research in terms of nature is

descriptive-analytical and according to the purpose is practical. Data and information are

extracted from the statistical blocks of the Statistics Center and land use maps of the

municipality SPSS and GIS have been used to classify them. To measure the form three

density, congestion and mixing indicators and 10 related variables were used and Hansen's

attraction model was used to calculate the access indicator. The results of Pearson correlation

test showed a direct and significant relationship between the form and access (r = 0.668) and

compaction has a direct impact on the increase in access rates. This issue is most visible in

the central regions of the city; so that the more densely populated areas are, the amount of

access increases dramatically. Based on the results, the three main indicators of form have a

direct and significant effect on the access indicator, due to their differences in different

locations, the result was an imbalance in the spatial structure of Babolsar. Another interesting

finding of this study is the high proportion of ownership of automobiles in densely populated

areas of Babolsar over peripheral regions, this can be contradicted by the principle of the

pedestrian, which is one of the important principles of achieving the city's sustainable form.

Keywords: access, urban form, density, connection, Babolsar

ریزی فضایی )جغرافیا( پژوهشی برنامه -علمی فصلنامه

1396 پاییز(، 26، )پیاپی سومسال هفتم، شماره

21/09/96تاریخ پذیرش: 10/04/96تاریخ وصول:

85- 106صص:

[email protected] نویسنده مسؤول *

بابلسر( شهر مطالعه: )مورد یدسترس شاخص و شهر فرم انیم رابطه لیتحل

3 مرتضی رضازاده ،2 یلطف قهیصد ،*1پور کیعامر ن

رانیدانشگاه مازندران، بابلسر، ا ،یو اجتماع یدانشکده علوم انسان ،یشهر یزیو برنامه ر ایگروه جغراف اریاستاد -1

رانیدانشگاه مازندران، بابلسر، ا ،یو اجتماع یدانشکده علوم انسان ،یشهر یزیو برنامه ر ایاستاد گروه جغراف -2

رانیدانشگاه مازندران، بابلسر، ا ،یو اجتماع یدانشکده علوم انسان ،یشهر یزیو برنامه ر ایارشد جغراف یدانش آموخته کارشناس -3

چکیده کهه اسهت یعملکردههای دلیه بهه شهر فرم اهمیت .پیوندد می وقوع به آن در شهری های فعالیت که است ظرفی ،شهر فرم

بهی رابطهه سهنشش حاضهر، پهژوهش از هدف است. دسترسی میزان آن مهم های عملکرد جمله از دارد؛ شهر یک ساکنان برای

کهاربردی ههدف بنهابر و تحلیلی - توصیفی ماهیت، لحاظ از پژوهش است. بابلسر شهر محالت سطح در دسترسی میزان و فرم

بهرای و شهده اسهتررا شههرداری اراضهی کهاربری ههای نقشه و آمار مرکز آماری های بلوک از الزم اطالعات و ها داده است.

10 و اخهتال و اتصهال تهراکم، شاخص 3 از فرم سنشش برای است. شده گرفته بهره GIS و SPSS افزار نرم از ها آن بندی طبقه

آزمهون از آمهده دسهت بهه نتهای ت.رفه کار به هنس جاذبه مدل نیز دسترسی شاخص محاسبه برای و شد استفاده مرتبط متغیر

فشهردگی و شهود مهی دیهده (= 668/0r) دسترسی و فشرده فرم بی معنادار و مستقیم ای رابطه دهد می نشان پیرسون همبستگی

هرچهه کهه طهوری بهه شود؛ می دیده بیشتر شهر مرکزی مناطق در موضوع ای دارد. ها دسترسی میزان افزایش بر مستقیمی تأثیر

و مسهتقیم تهأثیر فهرم اصهلی شهاخص 3 نتهای ، اسها بهر یابد. می چشمگیری افزایش دسترسی میزان شوند تر ردهفش محالت

شههر فضهایی ساختار در تعادل عدم آن نتیشه مرتلف محالت در ها آن تفاوت توجه با که داشته دسترسی شاخص بر معناداری

منهاطق بهه نسهبت بابلسهر شههر فشرده مناطق در خودرو مالکیت باالی تنسب پژوهش، ای های یافته دیگر از است. بوده بابلسر

داشهته تنهاق اسهت پایهدار شههر فرم به دستیابی مهم اصول از که مداری پیاده اص با تواند می موضوع ای که است پیرامونی

باشد.

بابلسر اتصال، تراکم، شهر، فرم دسترسی، کلیدی: های واژه

1396 زیی(، پا26 یاپیسال هفتم، شماره سوم، )پریزی فضایی )جغرافیا(، پژوهشی برنامه -/ فصلنامه علمی 86

مسئله بیان و مقدمه

یهها مولفهه ریتاث کننده انیب اروپا، و کایآمر یشهرها در ویژه به ،ها پژوهش از یادیز شمار ر،یاخ دهه دو لدرطو

یکهاربر ،یشههر یهها تهراکم شهر، فرم و شک از: عبارتند ها مولفه یا است. بوده شهروندان دسترسی بر شهر فرم

(.C.M.H.C,2007:176) ها یدسترس نحوه و (18:2006ارن، )لک ها ابانیخ ییفضا شیآرا ،ها زمی مرتلط

از گرید یکی کند. یم یباز شده یط مسافت و سفر لهیوس انتراب در یمهم نقش محالت یطراح و یشهر فرم

گذارد. یم ریتأث سفر طول و لهیوس سفر، یالگو بر عام یا است. تراکم ،گذارد یم ریتاث سفر یتقاضا بر که یعوامل

یشرص هینقل لهیوس از ریغ هینقل یوسا از گیری بهره و شود می تر کوتاه سفرها طول تراکم، شیافزا با که یا گونه به

بها شههر مرکهز از فاصهله و یمادرشههر منهاطق اندازه ، یا بر عالوه (.Buchananetal,2006:344) یابد می شیافزا

یه دل بهه سهفر بهه ازیه ن ی،ونه در فواص شیافزا شهینت در مادرشهرها گسترش افزایش با است. مرتبط سفر یتقاضا

با یالگوها که است یحال در یا شود؛ می بیشتر کم، یها تراکم و یشهر یمشزا یها یکاربر سفر، ادیز یها مسافت

انشهام سهفر کیه در را خهود یها تیفعال شتریب انساکن که آورد یم فراهم را امکان یا باال، یکاربر اختال و تراکم

یابههد مههی شیافههزا یشرصهه یههاتومب از اسههتفاده یجهها بههه یسههوار دوچرخههه و یرو ادهیههپ هعههالو هبهه ؛دهنههد

(Palomares,2010:198.) یسهنت توسهعه بر دیتأک با ،زیاد یکاربر اختال و تراکم با محالت در انساکن رو یا از،

و رنهد دا یه اتومب از یکمتهر اسهتفاده ،تهراکم کهم یهها حومهه انسهاکن با سهیمقا در ،ینوشهرساز و ینوسنت توسعه

(.5:1393پور، یحاج ،ی)عباس کنند یم یط را یتر کوتاه یها مسافت

نیازههای مهردم مشموع در ؛بود نزدیک هم به زندگی و کار مح مدرانیزاسیون، و صنعتی فراگیر توسعه از پیش

سهفر بهه ورمشبه کمتهر و کردنهد یمه تامی روی پیاده با و زندگی مح از کوتاه فاصله در آسانی، به را خود اساسی

در تغییهر زمهی ، کهاربری در تنهوع مشاغ ، شدن ترصصی اما داشتند؛ فشرده و متمرکز شک شهرها بیشتر و بودند

یها سهفرها محهدوده بهر روزانه، سفرهای حشم افزایش بر عالوه ها، فعالیت مکانی پراکندگی و زمی کاربری الگوی

طهی بهه مشبهور خود اساسی نیازهای تامی برای افراد امروزه که ای گونه به ؛گذاشت تاثیر نیز ها کاربری نفوذ حوزه

.(3:1392،همکاران و ی)قدم هستند شرصی اتومبی با ویژه به ،طوالنی های مسافت

نظهر، دمه نقها بهه ارزان و مطمهن سهری،، دسترسی و یکدیگر از ها کاربری شدن دور و شهرها شدن گسترده

کهه فضهایی ساختار طراحی بنابرای ؛(203:1382،ینی)بحر است آورده پدید ار ای هزینه پر و هپیچید بسیار موضوع

حهالی در ایه دارد؛ بسهیاری اهمیت از باشد، پایدار حال عی در و دهد تطبیق شهر آتی و موجود شرایط با را خود

سهاختار یتکهامل سیر شهرنشینی، سری، سترشگ از ناشی متعدد معضالت و مسائ تشدید وجود با امروزه که است

(.Bertaud,2006:3) شود نمی بررسی درستی به شهری فرم و فضایی

هنیهز و زمان کمتری با را شهروند ،یاساس یرهایمتغ به توجه با که است یشکل ،مقاله یا در شهر خوب شک

،خهوب شهک یدارا و کارآمهد یا محلهه سهازمان یبنهابرا رسهاند؛ یتمندیرضها و کهارآیی بیشهتری بهه ییجابشا

کنند. یم شادیا را شهروندان یمندتیرضا

87/ )مورد مطالعه: شهر بابلسر( یفرم شهر و شاخص دسترس انیرابطه م لیتحل

اسهتان شهری شبکه در جمعیت جاذب های قطب یتر اصلی از یکی منزله به بابلسر شهر ،پژوهش ای نمونه در

زای بهرون رشهد از ناشهی عمدتاً شهر ای رشد روند است. کرده تشربه را سریعی رشد اخیر های سال طی مازندران،

عمهدتاً کهه اسهت کالبهدی ابعهاد در شههر رشهد نمودههای از یکهی .اسهت دوم انهه خ گردشگران جذب و جمعیت

برنامهه بهدون وسازهای ساخت با همراه کم خالص تراکم با شهر کالبدی رشد دهد. می نشان را نامطلوبی مشرصات

یه ا دیتأک .(3:1392:همکاران، و ی)قدم است داشته پی در را یکالبد - ییفضا ساختار گسترده تغییرات پیرامون، در

فرم ی درباره ای ویژه پژوهش تاکنون ران،یا کشور در است. آن مرتلف ابعاد شناخت و شهر فرم یها یژگیو بر مقاله

.باشد یآت یها پژوهش یبرا یا نهیزم ،پژوهش یا است دیام و است نشده انشام

پژوهش های پرسش و هدف

هاست: پرسش ای به پاسرگویی پی در پژوهش ای

است؟ چگونه بابلسر شهر محالت فرم

دارد؟ شهر محالت سطح در ها دسترسی افزایش در بیشتری تاثیر فرم انواع از یک کدام

رفهاه و شیآسها سطح شیافزا برای زیاد یدسترس با مناسب فرم یعلم هیتوج پژوهش، یا هدف گر،ید بیان به

است. شهروندان یزندگ

پژوهش ینظر یمبان

اسهت شهده فیه تعر زمهان از خها ای برههه در یانسهان یها تیفعال ییفضا ،یتوز الگوی منزله به یشهر فرم

(.9:1391،همکاران و ی)محمد

فیه تعر شههر در یدائمه و سهاک گ،بهزر یکالبهد عناصر ییفضا یالگو را یشهر فرم ز،ین (1981) نچیل یکو

ماننهد ،نقه و حمه شهبکه ییفضها سهاختار از متهأثر یزمه کهاربری بهر عهالوه شههری فرم منب،(. )همان کند یم

یا عناصر .است شهر ساختار از یمتعدد عناصر و میمفاه آمدن گردهم شهینت یشهر فرم مشموع در .ستها بزرگراه

،زمهی اتطعه ق یبنهد شهک ابهان، یخ یطراح بلوک، شک و اندازه ابان،یخ یالگو مانند یدموار است ممک میمفاه

یطه یمح سهت یز و یاجتمهاع ،یاقتصهاد مرتلف آثار یدل به شهر فرم باشد. یا مانند و یعموم یفضاها و ها پارک

(.39:2006)جابارن، دهد می سوق یداریناپا ای یداریپا یسو به را شهر کی بصری،

ییایجغراف بندی طبقه رود. یم کار به محله و شهر ت ،یمتروپل های محدوده ییایجغراف مرتلف های ا یمق در فرم

و کهار - مسک تعادل ریمتغ مانند ،مشرص سطح در فرم رهاییمتغ یبرخ کاربرد نرست شود: یم انشام علت دو به

فهرم نهیزم در یکل طور به شوند؛ م شا متفاوت سطوح در را یمتفاوت معنای است ممک تراکم مانند ییرهایمتغ دوم

نظریهه و "فشرده شهر" ای شهری متراکم فرم نظریه شام شهری دارییپا تحقق در متضاد و عمده نظریه دو ،شهری

بهه یپراکنهدگ (.tasi,2004:81) شهدند مطرح گذشته تحوالت به پاسخ در که دارند وجود پراکنده ای گسترده توسعه

از دور یهها مکهان دیه جد انواع آمد: وجود به صورت دو به شهرها ییایجغراف گسترش و تیجمع رشد شهینت منزله

شههر درون در یپراکندگ یبنابرا کام . شهر کی ا یمق یبرا یگرید و ها( ومهح و یا لبه ،یاقمار ی)شهرها مرکز


یژگه یو چههار بها را یپراکنهدگ .اسهت خودرو ،یوس کاربرد معلول فرم یا افتد. می اتفاق شهر محدوده از خار و

سهاختار فمعهر آخر یژگیو سه که یگره توسعه و یتشار یخط توسعه گسترده، توسعه کم، تراکم د:نکن یم فیتعر

توسهعه و رشهد سهرعت که دهند یم رخ یمناطق در یشهر فرم یچن (.107:1997، نگی)او هستند یپراکندگ ییفضا

است. کم اریبس یتیجمع تراکم علت ،امر یهم و بوده بیشتر منطقه آن تیجمع رشد از یشهر یها یزم

راه را فشهرده شههر نظهران صهاحب یخه بر .انهد داشته آن درباره یمتعدد یها یریگ جهت فشرده شهر طرفداران

افت یه یبهرا هیه اول پاسهخ در دهیه ا یه ا کهه کنهد یم عنوان (2000) برتون دانند. یم یشهر داریپا توسعه به دستیابی

است. شده مطرح افتهی سعهتو یکشورها یشهرها مرصوصاً ،شهرها یبرا دارتریپا الگوهای

دانند. یم یمرکز تک و زیاد تراکم با توسعه را یفشردگ (1997) چاردسونیر و گوردون

تهک فرم دو هر (1996) اندرسون و کند یم مطرح را ها یکاربر اختال و مسک و اشتغال تمرکز (1997) نگیاو

.کند یم فیتعر فشرده فرم منزله به را یمرکز چند و یمرکز

دوم جنهگ از په نشهینی هحومه گسهترده تسهلط ولی ؛دارد سابقه قرن نیم تقریباً دسترسی به مربو های بحث

سهکونت و کار مح بی ویژه به ،روزانه سفرهای در ماشی از افزون روز و بیشتر استفاده و (1945-1939) جهانی

و شده دسترسی مباحث شدن ای حاشیه به منشر ،1970 دهه اواسط تا (Newman et al,1999:86) شهری مناطق در

قیمهت افهزایش ویهژه به ،1970 دهه در انرژی بحران بود. متمرکز «یرسدست» تا «حرکت» موضوع بر ها تالش بیشتر

و طراحهی ی،ریهز برنامهه در «یدسترسه » بهه «حرکت» از تفکر تغییر باعث ،محیطی مالحظات و 1973 سال در نفت

(.Amma V.Gollner,1994:132) شد شهری نق و حم

حرکهت، و «زندگیشهان کیفیهت حفه دلیه به اسیاس نیازهای برآوردن برای مردم توانایی یا آزادی» ،دسترسی

تعریهف مبهد و مقصهد کتحر بی زمان کاهش و سرعت افزایش و «کیلومتر در هزینه کاهش» ای «جابشایی آسانی»

(.Jonathan Leviene & Yaakov Garb,2002:41) است شده

یها ارتبها نسبی دسترسی ی.ترکیب دسترسی -2 نسبی، دسترسی -1 است: شده تقسیم نوع دو به اساساً دسترسی

فضای یک در را نقا سایر و نقطه یک بی تعام یا ارتبا ترکیبی دسترسی و مشرص نقطه دو بی تعام ی درجه

در ؛شهود مهی توصهیف بسهیار جاذبهه با مح به رسیدن آسانی عموماً دسترسی بنابرای ؛دنکن می توصیف جغرافیایی

و هها زمی کاربری الگوی عام ، دو عمومیت کننده نبیا ،تعریف ای دارد. هاشار سرعت افزایش به حرکت که حالی

دسترسهی بهه ناحیهه یک اخ د در بیشتر های فرصت وجود ،ها زمی کاربری الگوی برای .است نق و حم سیستم

سیسهتم اجهرای بهرای کنند(. می عم جاذبه نیروی عنوان به ناحیه در شاغالن ک تعداد رو ای )از انشامد می بیشتر

دسترسهی باعهث ههایش، فرصت و نقطه یک بی مکانی( فاصله و هزینه زمانی، )فاصله فاصله کمتر تأثیر نق ، حم

(.3:2001 لی ، رهنما،) شود می بیشتر

پژوهش نهیشیپ

دنهد کر انیب "یشانگها محله چهار در سفر رفتار بر یشهر فرم ریتاث" مقاله در (2009) همکارانش و پ ویکسیها

/ادهیه عابرپ بهه یسهنت یشهر شک از چشمگیری طور به یچ در دیجد یشهرها توسعه از یاریبس ،1980 ی دهه از


1709 از ینظرسنش کی براسا را سفر بر شهر ییفضا تحول آثار پژوهش یا دادند. کردیرو رییتغ محور دوچرخه

مسهافت سهوار، دوچرخه /ادهیپ عابر دوستدار تمحال در کند. می بررسی یشانگها برگزیده محله 4 از یشرص سفر

/ادهیه پ عهابر دوستدار یشهر فرم شوند. استفاده سفر اشکال همان اگر یحت ؛است ها محله ریسا از کمتر ساکنان سفر

یضرور خودرو به یوابستگ کردن محدود یبرا که کند یم رتریپذ امکان را یموتور ریغ سفر کالاش سوار، دوچرخه

ریتهاث سهفر رفتهار بهر یمهوثر طهور بهه یشههر یطراح و یزم یکاربر یزیر برنامه کنند یم اشاره ها افتهی یا است.

.کند می کمک یچ یشهر مناطق در ((سبز نق و حم )) به یابیدست به و گذارد می

سهکو یفرانس سه یمسهکون محلهه پن در سفر رفتار بر را یمسکون محله یالگو ریتأث (2002) مرتاریان و یبگل

بهه ؛کنهد یمه یتحم انساکن به را سفر رفتار ،یمسکون محله کی ییفضا دمانیچ دهد می نشان نتای اند. کرده رسیبر

.هستند یشتریب یرانندگ به مشبور شهر حومه در ساک روندانشه که یطور

انگلستان، رد سفر رفتار بر یزم یکاربر یالگو ریتأث یبررس در (2003) هانلی و یدارگا یونیرگرس یتحل ینتا

شههر مرکهز از فاصهله کهاهش و یعمهوم نقه و حمه و یعموم خدمات به یکینزد تراکم، شیافزا با است حاکی

اریبسه نقهش یزمه یکهاربر های ویژگی پژوهش، یا اسا بر یابد؛ می کاهش یشرص یاتومب با شده یط مسافت

.دارد یاتومب از استفاده و سفر یتقاضا در یمهم

ایه فرنیکال در را سهوخت مصهرف و هینقل لهیوس از استفاده ،یتیجمع تراکم یب ارتبا (2009) وبگل و برانستون

ها یاتومب با شده یط مسافت درصد، 40 زانیم به تراکم شیافزا با دهد می نشان آمده بدست نتای اند. کرده بررسی

یابد. می کاهش درصد 5

و یشرصه یه اتومب به یوابستگ بر شهر فرم ریتاث یبررس در (1391) پور یحاج و یعباس یهمبستگ یتحل ینتا

مصرف و یاتومب تیمالک تراکم، و یکاربر اختال شیافزا با است حاکی راز،یش شهر کالن در هوا یآلودگ شیافزا

بافهت یسهاکن موضهوع، یه ا بهه توجه با یابد. می کاهش هوا یآلودگ آن شهینت در و نق و حم برش در سوخت

.دارند گرید محالت نانساک به نسبت یکمتر یآلودگ دیتول و یشرص یاتومب به یکمتر یستگواب میقد

سهطح به مربو های شاخص از فرم، تعیی برای اختال و تراکم های شاخص ارزیابی بر عالوه پژوهش ای در

و منطقهه سهطح بر کزمتمر حوزه ای در شده انشام های پژوهش بیشتر همچنی است. شده گرفته بهره هم اتصاالت

محهالت پهژوهش، ایه در است. محلی سطح پایدار، فرم سنشش برای مقیا بهتری که حالی در است؛ بوده شهر

اند. شده ارزیابی و سنشیده شهر فضایی سازمان واحد کوچکتری منزله به شهری

پژوهش شناسی روش

و پیمایشهی - اسهنادی و تحلیلهی - فیتوصهی ههای روش از آن تدوی در و است کاربردی حاضر پژوهش نوع

شهده اسهتفاده ای کتابرانه مطالعه و اسنادی روش از موجود تشربیات و نظریات ها، دیدگاه گردآموری برای همچنی

برای است. آمده دست به ایران آمار مرکز 1390 سال آماری های بلوک از پژوهش ای در رفته کار به های داده است.

متغیهر ده از شهر محالت فرم تعیی برای ، SPSS و GIS یافزارها نرم از پژوهش ای یها داده یدبن طبقه و استررا

و فهازی بهنشارسهازی روش از شههر محهالت فهرم بنهدی طبقه برای اختال ، و اتصال تراکم، اصلی شاخص سه و


بها سهرانشام اسهت. شهده اسهتفاده هنسه روش از شههر محهالت از هریهک دسترسی میزان ارزیابی برای همچنی

شد. آزموده پژوهش فرضیات و بررسی متغیرها بی ارتبا رگرسیون و پیرسون آماری های آزمون از گیری بهره

شهر محالت فرم تعیین های شاخص :1 -جدول

توضیحات محاسبه نحوه زیرشاخص شاخص

تراکم

تراکم

ناخالص

مسکونی

معمول طور به است. هکتار رد نفر معموالً و سطح واحد در تیجمع معنای به

یمسهکون ناخالص تراکم شهری درون مناطق ای شهر قلمرو در را شاخص یا

مورد ییایجغراف مساحت بر تیجمع میتقس حاص شاخص یا .ندیگو یم زین

باشد. یم محله( شهر، ه،یناح نظر)

کلی تراکم

مسکونی

بهر نظهر وردمه منطقهه یمسهکون واحهدهای تعداد میتقس حاص شاخص، یا

باشد. یم منطقه همان ییایجغراف مساحت

تراکم

ساختمانی

طبقات( تمام )در ساختمان یربنایز سطح نسبت با است برابر یساختمان تراکم

. یزم قطعه مساحت به

اتصال

بلوک تراکم

تعهداد هرچهه باشهد. یمه هکتهار هر در شده شمارش یها بلوک تعداد منظور،

اتصهال باشهد شهتر یب نظهر مورد منطقه از هرهکتار در هشد شمارش های بلوک

دهد. یم نشان را باالتر یریپذ

ابانخی تراکم

منطقهه مسهاحت که به نظر مورد منطقه یارتباط شبکه مساحت نسبت منظور

تهراکم بها و اسهت بیشتر های خیابان دهنده نشان باالتر عدد .باشد می نظر مورد

.بود خواهد باالتر پذیری اتصال ،خیابان باالتر

شبکه نسبت

ک ارتباطی

باشهد. یمه شههر ابهان یخ مساحت ک به iمنطقه ابانیخ مساحت نسبت منظور،

شههر ارتبهاطی شهبکه ک از منطقه سهم باشد باالتر نسبت ای مقدار هرچقدر

است. بیشتر

تقاط، تراکم

یانتهها نهه ارراهچهه ایه راه سهه تقاط، یعنی یواقع یها )گره یها تقاط، تعداد

عهدد هکتهار(. )ماننهد سهطح واحهد هر در شده شمارش بست( ب یها کوچه

داد. خواهد نشان را باالتر اتصال احتماالً و شتریب یها تقاط، باالتر

نسبت

های گره

متص

تعهداد یعنه ی هاست، گره همه ک تعداد بر میتقس یواقع یها گره تعداد منظور،

مقهدار یا هرچه ها. بست ب اضافه به ها تقاط، تعداد بر میتقس ها ابانیخ تقاط،

،یعلمه فرض لحاظ از و بست ب کوچه یکم تعداد دهد یم نشان باشد، باالتر

دارد. وجود اتصال از باالتر سطح کی

نسبت

به ارتباطات

گره

به کیه یانتها ای و ها )تقاط، ها گره تعداد بر برش ارتباطات مساحت معادل

باشد. یم مطالعه مورد محدوده سطح در بست(

اختالط اختال

کاربری

شانون آنتروپی

اسهتفاده شهانون یآنتروپ شاخص از استفاده با ها یکاربر مساحت نسبت روش

یها پراکنهدگی تغییهرات، گیهری اندازه برای روشی آنتروپی شاخص است. شده

در نهاهمگ تصهور به ها کاربری که است مقداری ی دهنده نشان و است تنوع

و اسهت همگهونی دهنهده نشهان صفر مقدار اند. شده پرش یا توزی، محله یک

یک مقدار باشند. نوع یک از منطقه در های کاربری تمام که افتد می اتفاق وقتی

ییکنهواخت توزیه، دارای نظر مورد منطقه یعنی است؛ کام ناهمگونی معنی به

.است تلفمر ها کاربری نظر از

(Steiner,2004:14(،) Ewing, 2002:23(،)1393فی،)صرا ماخذ:


پژوهش محدوده

در شهرسهتان ایه اسهت. بابلسهر شهرسهتان توابه، از مازندران استان در بابلسر شهر پژوهش، ای مکانی قلمرو

جویبار شهرستان به شرق از باب ، شهرستان به جنوب از خزر، دریای به شمال از و گرفته قرار استان مرکزی قسمت

تهأثیر بابلسهر شههر کالبهدی توسعه در عمده عام سه کلی طور به است. محدود محمودآباد شهرستان به غرب از و

محهور و محورکنهاره یها ای جهاده ارتبهاطی شهبکه و خهزر دریهای بابلرود، رودخانه از: عبارتند که اند داشته مستقیم

محورههای در و مرکهزی برش اطراف به شهر کالبدی گسترش عام سه ای برآیند و نتیشه باب . به بابلسر ارتباطی

شههر اصهلی های خیابان شبکه دارد. گانه دو و بیست محالت شهر ای است. شده سبب را شرقی - غربی و جنوبی

ایه کهه اسهت حهالی در ایه پیوندند؛ می هم به شهر مرکز در شهر خروجی محور سه امتداد در شعاعی صورت به

نهدارد فعالیهت و جمعیهت لحاظ از شهر امروزی وضعیت با تناسبی و است بوده اول لویپه دوره به مربو خطو

(.135:1391و همکاران، یرکتولیم)

دوره دو بهه نسهبت شههر مسهاحت ولی است؛ شده کاسته شدت به جمعیت رشد میزان از (1390اخیر) دوره در

است. رسیده درصد 72/2 رقم به و هداشت چشمگیری افزایش گذشته

1335-90 های دوره طی در بابلسر شهر مساحت و جمعیت :2 -جدول

)درصد( مساحت رشد )درصد( جمعیت رشد )هکتار( مساحت جمعیت سال

1335 7237 30/60 * *

1345 11781 06/244 99/4 58/13

1355 18810 44/767 79/4 14/12

1365 28589 1173 27/4 33/4

1375 38644 1354 05/3 44/1

1385 50032 13/1650 61/2 99/1

1390 50477 03/1887 18/0 72/2

ایران آمار مرکز های آمارنامه از نگارندگان استررا ماخذ:

پژوهشی منطقه موقعیت :1 - شکل


پژوهش یها افتهی و لیتحل و هیتجز

و اکمتهر کهاربری، اخهتال یعنهی فهرم، اصلی شاخص سه از بابلسر شهر محالت فرم تعیی و ارزیابی منظور به

وضعیت به تفصی به ادامه در که شدند تقسیم هایی شاخه زیر به ها شاخص ای از هرکدام است. شده استفاده اتصال

پردازیم. می شهر محالت سطح در ها شاخص ای از هریک

تراکم

جمعیت تراکم

تهری پرتهراکم اسهت؛ کم تا متوسط سطح در بابلسر گانه 22 محالت سطح در جمعیت تراکم میزان کلی طور به

پارکینهگ محلهه شههر، محلهه تری تراکم کم و دارد جمعیت هکتار در نفر 81 فقط که است قائم شهرک شهر، محله

کنند. می زندگی هرهکتار در نفر 1 از کمتر که است

مسکونی کلی تراکم

در مسهکونی واحهد 20 و 7/20 ، 1/24 بها ترتیهب بهه هرکهدام محلهه، یهور و محلهه شهدا قائم، شهرک محالت

واحهدهای تر، متراکم بافت دهنده نشان امر ای دارند. شهر محالت بی در را مسکونی کلی تراکم بیشتری هرهکتار

در را تهراکم تهری کهم هرهکتهار، در مسهکونی واحد 2/0 با پارکینگ محله همچنی است. محالت ای در مسکونی

است. محله ای بودن تفریحی و ذیرگردشگرپ لی د به عمدتاً که داده اختصا خود به شهر محالت سطح

ساختمانی تراکم

محهالت سهطح در درصد ای است. شده ارزیابی شده بررسی مسکونی ساختمانی تراکم درصد پژوهش ای در

بهه آن عهددی مقهدار دارد. قهرار باالتری سطح در بابلسر شهر محالت سایر به نسبت دانشگاه شهرک و قائم شهرک

محهالت ایه سهطح در مسهکونی های ساختمان از را تری فشرده و بیشتر تراکم که است درصد 1/57و 7/62 ترتیب

دهد. می نشان

بابلسر شهر محالت سطح در تراکم توزیع :3 -جدول

تراکم درصد

ساختمانی

کلی تراکم

مسکونی

تراکم

جمعیت محالت نام

فردی

تراکم درصد

ساختمانی

کلی تراکم

مسکونی

تراکم

جمعیت محالت امن

فردی

1/8 3/1 33/3 7/31 12 پایه علوم 2/0 63/0 1 ها پارکینگ

2/36 7/5 71/16 9/12 8/35 13 آزادگان شهرک 36/39 2 ب کتی

9/50 9/19 08/66 5/28 14 ساحلی شهرک 2/5 30/14 3 میاندشت

1/57 3/15 39/47 3/44 15 دانشگاه شهرک 3/17 25/58 4 جوادیه

1/34 9/7 67/25 8/56 16 باال محله وری 17 71/55 5 آباد همت

2/46 20 23/67 4/40 17 محله یور 4/9 61/32 6 سرروزه بی بی

7/62 1/24 36/81 6/40 18 قائم شهرک 4/15 33/44 7 محله بازار

1/54 7/10 67/34 7/37 19 آباد کاظم 3/18 14/56 8 محله سادات

3/10 8/4 12/22 7/24 20 جواهری 3/7 70/22 9 ولیعصر

7/48 7/20 69/61 5/3 21 محله شهدا 6/1 62/7 10 وزیری نرست

9/28 1/4 69/20 7/9 22 قائمیه 3/5 89/3 11 میر آباد علی


بابلسر شهر محالت سطح در تراکم انواع توزیع :2 -لشک

اتصال

ارتباطهات تعهداد باشهد، شتربی اتصال مقدار هرچه که معنا بدی است؛ فضایی ارتبا معنی به اتصال عینی مفهوم

کرد. بیان دسترسی را آن کاربردی مفهوم توان می است. بیشتر فضاها دیگر و مدنظر فضای

بلوک تراکم

را بلهوک تراکم تری کم پایه، علوم محله و هرهکتار در 845/0 رقم با بلوک تراکم بیشتری ساحلی، شهرک محله

است. بیشتر پذیری اتصال دهنده نشان باشد، بیشتر بلوک تعداد هرچه دارد. 061/0 رقم با

خیابان تراکم

دارد. خود مساحت به نسبت را معابر شبکه از میزان کمتری هرهکتار، در مترمرب، 9/620 رقم با پایه علوم محله

محلهه 22 بهی در خود مساحت به نسبت را ارتباطی شبکه از سهم بیشتری ساحلی، شهرک و قائم شهرک همچنی

است. محله دو ای بیشتر پذیری اتصال دهنده نشان که ارندد شهر

ک ارتباطی شبکه نسبت

ههای رتبه در است، داده اختصا خود به شهر ک ارتباطی شبکه از را سهم بیشتری 109/0 رقم با باال یورمحله

اند. گرفته قرار 069/0 و 076/0 ، 091/0 ارقام با ترتیب به آزادگان شهرک و آباد همت پارکینگ، محالت بعدی،

تقاطع تراکم

مرکهزی محهالت جهزو که محله بازار و جوادیه یورمحله، شهدامحله، محالت در شده شمارش های تقاط، تعداد

ههای تقهاط، دهنهده نشان بیشتر، عدد . 342/2 و 348/2 ،57/2 ،67/2 از: عبارتند ترتیب به هستند زیاد تراکم با و شهر

بود. خواهد بیشتر اتصال زیاد احتمال به و بیشتر

متصل های گره نسبت

هرچه دهد؛ می نشان را بابلسر شهر محالت بی در را مقدار بیشتری که است 1 ساحلی، شهرک برای نسبت ای

اتصهال از بهاالتر سطح یک علمی، فرض لحاظ از و بست ب کوچه کمی تعداد دهد می نشان باشد، بیشتر مقدار ای

است. کم پذیری اتصال مبی که دارد را مقدار کمتری 509/0 نسبت با میاندشت همچنی دارد. وجود


گره به ارتباطات نسبت

محالت سایر با اختالف بیشتری دارای پارکینگ محله اما دارند؛ قرار همگنی سطح در تقریباً شهر محالت بیشتر

دهد. می نشان محله ای در را بیشتر پذیری اتصال عدد ای گیرد؛ می قرار نرست جایگاه در 6/5790 رقم با و است

بابلسر شهر محالت سطح در اتصال انواع: 4 -جدول

نسبت

ارتباطات

گره به

های گره نسبت

متصل

تقاطع تراکم

هکتار( در )تعداد

شبکه نسبت

کل ارتباطی

خیابان تراکم

هکتار( در )مترمربع

بلوک تراکم

هکتار( در )تعداد محالت نام

فردی

1 ها پارکینگ 128/0 5/1429 091/0 21/0 869/0 6/5790

2 ب کتی 581/0 7/2132 032/0 94/1 649/0 9/711

3 میاندشت 225/0 1145 043/0 95/0 509/0 8/610

4 جوادیه 608/0 2/2232 026/0 348/2 578/0 9/549

5 آباد همت 391/0 7/1710 076/0 81/1 592/0 9/559

5/436 540/0 41/1 046/0 4/1141 187/0 بی بی

سرروزه6

7 محله بازار 427/0 2040 044/0 342/2 589/0 5/513

8 محله سادات 301/0 4/1849 048/0 05/2 560/0 3/504

9 ولیعصر 226/0 3/1435 037/0 22/1 575/0 2/673

1603 634/0 38/0 022/0 4/973 177/0 نرست

وزیری10

11 میر آباد علی 427/0 6/1182 025/0 91/0 542/0 6/697

12 پایه علوم 061/0 9/620 035/0 31/0 566/0 8/1129

7/1661 694/0 67/0 069/0 5/1616 273/0 شهرک

آزادگان13

3/1840 1 55/1 029/0 7/2861 845/0 شهرک

ساحلی14

6/1241 803/0 449/1 026/0 6/2240 532/0 شهرک

دانشگاه15

16 باال محله یور 285/0 8/2070 109/0 448/1 577/0 6/825

17 محله یور 429/0 1/2203 042/0 57/2 582/0 9/498

18 قائم شهرک 514/0 2/2876 019/0 95/1 644/0 2/947

19 آباد کاظم 240/0 1/1400 052/0 41/1 577/0 2/572

20 جواهری 163/0 2/1350 036/0 93/0 540/0 784

21 محله هداش 441/0 5/2125 028/0 67/2 581/0 8/461

22 قائمیه 271/0 1462 055/0 33/1 550/0 5/600

نگارندگان ماخذ:


بابلسر شهر محالت سطح در اتصال انواع: 3 -لشک

کاربری اختالط

اسهت مشرص منطقه یک در مرتلف های کاربری تمرکز بر مبتنی شهری توسعه از شکلی اساساً کاربری اختال

(Song and Knaap, 2004:12; Vreeker et al, 2004:8.) شاخص از کاربری اختال ارزیابی برای پژوهش ای در

ایه بهرای همچنهی اسهت. شهده اسهتفاده ها، کاربری اختال مقدار یا حشم دهنده نشان ها، کاربری تراکم یا کثرت

آنتروپهی خصشها از گیری بهره با ها کاربری مساحت نسبت روش تراکم، یا کثرت تعیی های روش میان از پژوهش

تنههوع یهها پراکنههدگی تغییههرات، گیههری انههدازه بههرای روشههی آنتروپههی، شههاخص شههد. گرفتههه نظههر در شههانون

(Turner et al.,2001:21) پرش یا توزی، محله یک در ناهمگ صورت به ها کاربری که است مقداری دهنده نشان و

باشهند. نوع یک از منطقه در ها کاربری تمام که فتدا می اتفاق وقتی و است همگونی دهنده نشان صفر، مقدار اند. شده

مرتلهف هها کهاربری ازنظهر یکنواختی توزی، دارای نظر مورد منطقه یعنی است؛ کام ناهمگونی معنی به یک مقدار

(.Song and Knaap,2004:9) است

کاربری اختال -1 فرمول

محلهه در هها یکاربر تعداد ،K و محله یها یرکارب ک مساحت از یکاربر هر مساحت نسبت ،Pi فرمول ای در

محلهه سهطح در فقهط اخهتال میهزان بابلسهر، گانهه 22 محهالت سطح در شده انشام های بررسی به توجه با است.

روش از گیهری بههره بها اخهتال میهزان دارد؛ شههر محالت دیگر با مقایسه در تری یکنواخت توزی، دارای پارکینگ

کهه محلهه یهور و وزیهری نرسهت میهر، آبهاد علی محالت برای عدد ای است. 827/0 کینگپار محله برای آنتروپی

است. 433/0 و 324/0 ، 385/0 ترتیب به دارد، بیشتری همگونی کاربری اختال


بابلسر محالت سطح در ها کاربری اختالط میزان: 5 -جدول

ردیف محالت نام کاربری اختالط ردیف محالت نام کاربری اختالط

1 ها پارکینگ 827/0 12 پایه علوم 555/0

2 ب کتی 585/0 13 آزادگان شهرک 517/0

3 میاندشت 538/0 14 ساحلی شهرک 512/0

4 جوادیه 600/0 15 دانشگاه شهرک 651/0

5 آباد همت 615/0 16 باال محله یور 581/0

6 سرروزه بی بی 672/0 17 محله یور 433/0

7 محله بازار 561/0 18 قائم شهرک 548/0

8 محله سادات 486/0 19 آباد کاظم 614/0

9 ولیعصر 636/0 20 جواهری 552/0

10 وزیری نرست 324/0 21 محله شهدا 497/0

11 میر آباد علی 385/0 22 قائمیه 617/0


بابلسر شهر محالت سطح در کاربری اختالط: 4 -لشک

محالت فرم تعیین

فهازی بهنشارسهازی روش از گیهری بههره بها و رفتهه کار به باال شاخص ده بابلسر شهر محالت فرم تعیی برای

ت.اس شده محاسبه باال های شاخص براسا محله هر امتیازات

2 شماره فرمول

نظر مورد محله در شاخص هر مقدار ،Xij فرمول ای در


Max (Xij)، محالت ک سطح در هرشاخص مقدار ماکزیمم

Min (Xij)، محالت ک سطح در هرشاخص مقدار ینیممم

بهنشارسهازی روش منفهی یها مثبهت رابطهه از بودن( منفی یا )مثبت شاخص هر جهت به بسته باال، رابطه از استفاده برای

پراکنهده، نیمه پراکنده، دسته چهار به بابلسر شهر محالت فرم آمده، بدست امتیازات اسا بر شود. می استفاده فازی

محهالت انهد. فشهرده و فشرده نیمه نوع از بیشتر بابلسر شهر مرکزی محالت است. شده تقسیم فشرده و فشرده مهنی

دارنهد. محهالت سهایر بها مقایسه در را فشردگی بیشتری آباد، همت و دانشکاه شهرک قائم، شهرک ساحلی، شهرک

اند. گرفته قرار پراکنده فرم در جواهری و میاندشت وزیری، نرست پایه، علوم مانند شهر بیرونی محالت همچنی

بابلسر شهر محالت سطح در فازی بهنجارسازی امتیاز :6 -جدول

ردیف محالت نام فازی بهنجارسازی امتیاز ردیف محالت نام فازی بهنجارسازی امتیاز

1 ها پارکینگ 495/0 12 پایه علوم 116/0

2 ب کتی 457/0 13 آزادگان شهرک 357/0

3 میاندشت 233/0 14 ساحلی شهرک 655/0

4 جوادیه 434/0 15 دانشگاه شهرک 536/0

5 آباد همت 531/0 16 باال محله یور 443/0

6 سرروزه بی بی 344/0 17 محله یور 479/0

7 محله بازار 419/0 18 قائم شهرک 566/0

8 محله سادات 423/0 19 آباد کاظم 384/0

9 ولیعصر 325/0 20 جواهری 203/0

10 وزیری نرست 142/0 21 محله شهدا 485/0

11 میر آباد علی 181/0 22 قائمیه 310/0


بابلسر شهر محالت فرم بندی طبقه :5 -لشک


دسترسی میزان گیری اندازه

است: زیر فرمول شرح به دسترسی شاخص عمومی اصطالح در

دسترسی میزان -3 شماره فرمول

= Aij منطقه دسترسی نسبی معیار i منطقه فعالیت به j

= dij منطقه بی هزینه یا مکانی زمانی، فاصله i و j

= Sj منطقه در فعالیت اندازه j ضریب d است شده گرفته نظر در 2 اینشا در (Tosou, et al, 2005: 426.)

هها آن بهی فاصله و تشکی 22*22 ابعاد به تریسیما بابلسر گانه 22 محالت مراکز بی فاصله محاسبه برای ابتدا

ترمهی ها آن بی دسترسی میزان محالت، مراکز بی فاصله محاسبه از پ شد. محاسبه Arc GIS ابزار از استفاده با

بابلسهر گانه 22 محالت از یک هر در اشتغال نرخ محاسبه و 3 شماره فرمول از گیری بهره با مرحله ای در شد. زده

بهرای زمینهه ،(dij) فاصهله عامه عنهوان بهه محالت بی فواص گیری اندازه همچنی و ،(Sj) جاذبه عام عنوان به

بابلسهر شههر محهالت از هریهک دسترسی میزان نتیشه در آمد. فراهم (Aij) مناطق بی دسترسی شاخص ی محاسبه

همچنهی دارنهد. محهالت سایر به را دسترسی سطح بیشتری شهر مرکزی محالت دهد می نشان نتای شد. محاسبه

22 محهالت بهی در را دسترسهی ضریب از سطح کمتری و... وزیری نرست و پارکینگ مانند شهر شمالی محالت

بها یمناطق اند؛ شده تقسیم گروه چهار به بابلسر شهر محالت (6-1) نقشه در اند. داده اختصا خود به بابلسر گانه

.ادیز یدسترس با یمناطق و متوسط کم، کم، یلیخ یدسترس

بابلسر شهر محالت سطح در دسترسی ضریب گیری اندازه :7 -جدول

ردیف محالت نام دسترسی ضریب ردیف محالت نام دسترسی ضریب

69/648 09/629 12 پایه علوم 1 ها پارکینگ

08/2094 64/5921 13 آزادگان شهرک 2 ب کتی

51/14235 08/2257 14 ساحلی شهرک 3 شتمیاند

76/6004 15 دانشگاه شهرک 76/7265 4 جوادیه

92/7374 52/16926 16 باال محله یور 5 آباد همت

98/19232 26/7730 17 محله یور 6 سرروزه بی بی

49/11385 13/7987 18 قائم شهرک 7 محله بازار

17/7246 47/17264 19 آباد کاظم 8 محله سادات

81/6640 20 جواهری 14/2857 9 عصرولی

36/6439 21/865 21 محله شهدا 10 وزیری نرست

33/3525 36/79 22 قائمیه 11 میر آباد علی


نقشهه در ArcGIS افزار نرم با Spatial Analyst Tools تواب، از kriging ابزار با ها دسترسی سطح فضایی تحلی

جغرافیهایی، مرکزیهت بها زیهاد دسترسهی بها نواحی پیداست، (6-2) نقشه از که همانطور است. شده داده نشان (2)


فضهایی توزی، همچنی یابد. می کاهش دسترسی میزان شهر، مرکز از فاصله با و است منطبق شهر اشتغال و جمعیتی

مانند شهر غربی مرکزی محالت که طوری به دهد؛ می نشان را انباشتگی و تمرکز بابلسر سطح در اشتغال و جمعیت

اشهتغال، ثقه مرکز ذی نقشه در دارند. جمعیت و اشتغال نظر از را تراکم بیشتری محله یور و ساحلی قائم، شهرک

اسهت. شهده مشهرص شههر هندسی مرکز از ها آن فاصله و شده کسب امتیاز بیشتری طریق از دسترسی و جمعیت

توابه، از standard Distance ابهزار از یهری گ بههره بها مراکهز از استفاده با مراکز از هریک استاندارد فاصله همچنی

Spatial Statistics Tools افزار نرم در ArcGIS اشهتغال، و جمعیتهی مراکز دهد می نشان نتای است. شده مشرص

از درصهد 7/68 و 5/60 ترتیهب به اشتغال و جمعیت مراکز استاندارد محدوده دارند. شهر مرکز با چشمگیری فاصله

را شهر مساحت ک از درصد 3/48 و 7/39 تنها دیگر سوی از اما است؛ داده اختصا خود به را شهر جمعیت ک

را فاصله کمتری دسترسی، مرکز دهد. می نشان شهر از محدوده ای در را اشتغال و جمعیت تمرکز که گیرد برمی در

فقهط مقابه در دارنهد؛ قهرار مرکهز ای استاندارد محدوده در شهر جمعیت درصد 1/60 حدود و دارد شهر مرکز با

در جمعیهت تمرکهز دههد مهی نشهان کهه دارد قرار استاندارد دسترسی محدوده در شهر ک مساحت از درصد 9/38

شود. می دیده وضوح به بیشتر دسترسی با مناطقی

بابلسر شهر اشتغال و دسترسی جمعیتی، ثقل مراکز فاصله جمعیت، میزان :8 -جدول

مراکز نام شهر رکزم از فاصله

متر به

در جمعیت تعداد

استاندارد محدود

محدوده مساحت

)هکتار( استاندارد

جمعیت نسبت

)درصد(

مساحت نسبت

)درصد(

9/2025 جمعیت 31681 2/749 5/60 7/39

2/1870 اشتغال 35957 8/912 7/68 3/48

1/594 دسترسی 31490 4/735 1/60 9/38

بابلسر شهر تمحال سطح در دسترسی ضریب :6 -لشک

دسترسی و شهر فرم های شاخص بین رابطه تحلیل

تحلیه بهرای اسهت. دسترسهی شهاخص و شهر فرم های شاخص بی رابطه تحلی پژوهش، از برش ای هدف

اخهتال بی که دهد می نشان نتای است. شده استفاده spss افزار نرم از دسترسی، و شهر فرم های شاخص بی رابطه


بابلسهر سهطح در اخهتال کاهش یا افزایش دیگر بیان به ندارد؛ وجود معناداری رابطه دسترسی، خصشا و کاربری

شههر، فهرم بهه مربهو یهها شهاخص انیه م در گهر ید یسهو از شود. نمی ها دسترسی سطح و میزان در تغییر باعث

و داشهته یمعنهادار روابهط یدسترس شاخص با یساختمان تراکم و یمسکون یکل تراکم ت،یجمع تراکم یها شاخص

یمسکون یها واحد و تیجمع تراکم از یناش که دارد وجود ها یدسترس سطح با ها شاخص یا یب یمثبت یهمبستگ

یمنفه یهمبسهتگ و رابطهه ی،دسترسه و شههر مرکز از فاصله شاخص بی اما است؛ شهر یغرب و یمرکز مناطق در

ست.ا بابلسر شهر بودن ای هسته تک علت به که دارد وجود

افهزایش بها یعنهی دارد؛ وجود مثبتی همبستگی بابلسر، شهر در گرهها و ها تقاط، تعداد و دسترسی شاخص بی

بهه هها شاخص از هرکدام برای آمده بدست R2 مقدار یابد. می افزایش هم ها دسترسی سطح گرهها، و ها تقاط، تعداد

دارد. وجهود قهوی ای همبسهتگی و رابطه دسترسی، و اشتغال تراکم بی همچنی است. 191/0 و 234/0 عدد ترتیب

شههر، سطح در اشتغال تراکم افزایش با متناسب یعنی است؛ 557/0 رقم شاخص، ای برای آمده دست به R2 مقدار

و خهودرو مالهک خهانوار تعهداد شاخص بی دهد می نشان نتای همچنی است. یافته افزایش هم ها دسترسی میزان

دارد. وجود معناداری همبستگی ،فرم و دسترسی متغیر

p-value مقهدار کهه است ای مبی آمده، بدست رگرسیون آنالیز و پیرسون همبستگی آزمون طریق از که نتایشی

مقهدار باشهد، تر نزدیک 1 به ما عدد هرچقدر یعنی است؛ 001/0 داری معنی سطح در 668/0 برابر پیرسون آزمون در

در 446/0 بها برابر آمده بدست R2 مقدار رگرسیون، آنالیز در همچنی دارد. وجود تری قوی و بیشتر مثبت هبستگی

میهزان کهرده، حرکهت فشهردگی سهمت بهه شههر محالت فرم هرچقدر دیگر بیان به است؛ 001/0 داری معنی سطح

است. یافته افزایش آن با متناسب هم، ها دسترسی

مفر شاخص و دسترسی شاخص بین همبستگی :7 -لشک


فرم شاخص و دسترسی شاخص بین همبستگی: 8 -شکل


فرم شاخص و دسترسی شاخص بین همبستگی :9-شکل

پیشنهادات و بندی جمع

نظهر، دمه نقها بهه ارزان و مطمهن سهری،، دسترسی و یکدیگر از ها کاربری شدن دور و شهرها شدن گسترده

فهرم ههای شهاخص میهان رابطهه تحلی پژوهش، ای هدف .است آورده پدید را ای هزینه پر و پیچیده بسیار موضوع

کهاربری، اخهتال و اتصهال تراکم، به مربو های شاخص ارزیابی با ابتدا پژوهش، ای در است. دسترسی و شهری

از تمحهال فاصهله سهس و بندی تقسیم فشرده و فشرده نیمه پراکنده، نیمه پراکنده، دسته چهار به شهر محالت فرم

بها گانهه 22 محهالت از یهک ههر بهرای دسترسی میزان ادامه، در شد. محاسبه GIS افزار نرم از گیری بهره با یکدیگر

نسهبت را دسترسهی سطح بیشتری شهر مرکزی محالت داد نشان ها یافته نتای آمد. بدست هنس مدل از گیری بهره

بها سهرانشام دارنهد. را دسترسهی سهطح کمتهری شهر، جنوبی و شرقی شمالی پیرامونی محالت و محالت سایر به

اخهتال بهی کهه شهد مشهرص ابتهدا در شهد. تحلی دسترسی و شهر فرم های شاخص بی رابطه ، SPSS افزار نرم

محهالت سهطح در کاربری اختال کاهش یا افزایش یعنی ندارد؛ وجود معناداری رابطه دسترسی شاخص و کاربری

تهراکم ههای شهاخص شههر، فهرم بهه مربو های شاخص میان در کند. نمی ایشاد ها ترسیدس میزان در تغییری شهر،

بهی مثبتی همبستگی و دارند معناداری روابط دسترسی شاخص با ساختمانی تراکم و مسکونی کلی تراکم جمعیت،

و مرکهزی طقمنا در مسکونی های واحد و جمعیت تراکم از ناشی که دارد وجود ها یدسترس سطح با ها شاخص ای

علهت هبه کهه دارد وجود منفی همبستگی و رابطه دسترسی و شهر مرکز از فاصله شاخص بی اما است؛ شهر غربی

معنهاداری رابطهه نیز فرم و دسترسی و خودرو مالک خانوار تعداد شاخص بی .است بابلسر شهر بودن یا هسته تک

یابد. می افزایش نیز خودرو مالکیت درصد ها، دسترسی و فشردگی افزایش با یعنی دارد؛ وجود

دسترسهی و شههر فهرم بی مثبت و مستقیم ای رابطه دهنده نشان نیز، رگرسیون آنالیز و پیرسون همبستگی آزمون

سهطح در (= 668/0r) هها دسترسهی میهزان بهر مسهتقیمی تهاثیر بابلسر شهر در شهر فرم های شاخص واق، در است.

امر یا یابد؛ می افزایش نیز ها دسترسی میزان کند، می حرکت فشردگی سمت به شهر هرچه یعنی دارد؛ شهر محالت


یبه در یدسترسه ازیه امت کمتهری و بیشهتری که یطور به است؛ شده موجب مرتلف محالت در نامتوازنی شرایط

شههر یمرکهز منهاطق در شهاغالن و تیجمع تعداد تمرکز از حاکی که دهد یم نشان را یتوجه جالب عدد محالت،

است.

در زیهاد یکهاربر اخهتال و تراکم با محالت در انساکن ،2002 سال در انیمرتار و یبگل های پژوهش اسا بر

یطه را یتهر کوتهاه یهها مسافت و رنددا یاتومب از یکمتر استفاده و تیمالک تراکم، کم یها حومه انساکن با سهیمقا

یه دل بهه ،اسهت متهراکم و فشهرده هها آن یشههر فهرم که ییاشهره در ینیحس یها افتهی براسا یهمچن کنند. یم

کمتهری در شههر مرتلف مراکز به یدسترس و افتهی کاهش ها فاصله ،گریکدی به ها تیفعال یکینزد و بافت یفشردگ

یه ا یهها افتهه ی گهر ید از .ابهد ی یمه کاهش یشرص یخودرو از استفاده و تیمالک شهیدرنت و است ریپذ امکان زمان

موضهوع یا ؛است شهر یرامونیپ مناطق به نسبت یمرکز مناطق در خودرو تیمالک نسبت بودن یادبودنز پژوهش،

رود. می شمار به داریپا شهر فرم به یابیدست مهم اصول از خود که دارد تناق یمدار ادهیپ اص با

پیشنهادها

بهه نتهای به توجه با همچنی و ودموج وض، در افراد شهری درون های دسترسی نحوه و شهر فرم به به توجه با

شود: می ارائه زیر شرح به پیشنهادهایی پژوهش، های یافته از آمده دست

هها دسترسهی سطح همچنی و شهر مرکزی محالت در خودرو مالکیت بودن زیاد دهنده نشان پژوهش های یافته

اتومبی ورود ممنوعیت با همراه محور دوچرخه و محور پیاده مسیرهای ایشاد بنابرای است؛ شهر مرکزی مناطق در

های مکان به آسان دسترسی و شرصی نقلیه وسیله از استفاده کاهش منظور به بابلرود رودخانه اطراف های خیابان در

شود. می محسوب شهری ریزی برنامه در موثر راهکاری نظر، مد

هسهته در شهود مهی پیشهنهاد اسها ایه برا است. شهر بودن مرکزی تک کننده بیان پژوهش های یافته همچنی

شود. گرفته نظر در ها دسترسی و اتومبی تردد حشم با متناسب پارکینگ ایشاد برای فضایی شهر اصلی

زیهاد بهه توجهه بها که ساخت مطرح را موضوع ای توان می پژوهش نتای به توجه با و پژوهش ای راستای در

بهی آیها شههر، ای حومهه محهالت در هها دسترسی میزان بودن کم و مرکزی محالت در خودرو مالکیت میزان بودن

چهه تا دسترسی و فرم اینکه و دارد وجود تفاوتی شهر مرکزی و ای حومه محالت در خانوار نق و حم های هزینه

است. رگذاریتاث ها نهیهز یا بر زانیم

منابع .203 صص تهران، دانشکاه انتشارات دوم، چاچ شهری، طراحی فرایند (،1382) سیدحس ، بحرینی، -1

برهش در عملکهردی انهرژی مصهرف میهزان بهر شههر فهرم تهاثیر بررسهی (،1392) نهرج ، فروزان، خلی ، پور، حاجی -2

.17-26صص ،60 شماره شهرسازی، و معماری مشله مسکونی،


و جغرافیها مشلهه سهیدنی، رشههری ماد منطقهه در دسترسهی تغییهرات گیری اندازه (،2001) آنا، لی ، رحیم، محمد رهنما، -3

.3 صص ،7 شماره چهارم، سال ، توسعه

توسهعه و جغرافیها مشلهه مشههد، شههر کالن در دسترسی شاخص تحلی (،1392) حسی ، آقاجانی، محمدرحیم، رهنما، -4

.11 صص ،20 شماره ای، ناحیه

.شیراز دانشگاه ای، منطقه و شهری ریزی برنامه واژگان فرهنگ (،1378) فرانک، الدینی، سیف -5

انتشهارات ،یشههر یزیه نهو در برنامهه ر یها شهی(، اند1393مصمم، حس ، ) انیمحمد له،یجم ا،ین یمظفر، توکل ،یصراف -6

"تهران، چاپ اول. یانیقد

مرتلهف محهالت در خانوارهها سهفر رفتهار بهر شههر فهرم تأثیر تشربی تحلی (،1393) خلی ، پور، حاجی حیدر، عباسی، -7

.23-32صص ،29 شماره نظر، شهرسازی و معماری هنر پژوهشی مرکز پژوهشی - علمی فصلنامه شیراز، شهری

فضهایی سهاختار راهبهردی ارزیهابی (،1392) طهاهره، محلی، آقا غالمیان زینب، رنشبر، اسداهلل، دیوساالر، مصطفی، قدمی،-8

.1-16 صص ،3 شماره اول، سال شهری، مدیریت و اقتصاد فصلنامه پایداری، چارچوب در شهر

اصه تحلیه طریهق از شههری ههای محلهه بافهت در حرکتهی نظهام سهاماندهی (،1393) ههدی، تیهاری، بر سهند، لطفی، -9

صهص ،9 شهماره شههری، مطالعات فصلنامه فضا، چیدمان روش از گیری بهره با و نوشهرسازی نهضت در پذیری اتصال

1-8.

.71 صص ن،تهرا دانشگاه بحرینی، حسی ترجمه شهر، خوب شک تنوری (،1376) کوی . لینچ،-10

فصهلنامه دوگنبهدان، شههری اراضهی کهاربری ریهزی برنامهه و فضهایی تحلی (،1391) اکبر، محمودی، جمال، محمدی، -11

.9 صص ،105 شماره جغرافیایی، تحقیقات

و رونهد بررسهی و مطالعهه (،1390) سهحر، محمهدی، معصهومه، بهنمیهری، مههدیان مصهطفی، قدمی، جعفر، میرکتولی، -12

جغرافیهایی انهداز چشهم مشلهه هلهدرن، و شهانون آنتروپهی های مدل از استفاده با بابلسر شهر فضایی - دیکالب گسترش

.115-133 صص ،16 شماره ششم، سال انسانی(، )مطالعات

،8 شهماره شههری، ریهزی برنامهه مطالعهات فصهلنامه تراکم، اسا بر شهر فرم کالبدی سنشش (،1393) عامر، پور، نیک -13

.11-34صص

14- Anderson, W.P., Kanaroglou, p.s and Miller, E.j. (1996). Urban form, energy and the environment: a review of issues, evidence and policy. Urban studies, 33(1), pp 7- 35.

15- Breheny, M. (1992), Sustainable Development and Urban Form, Pion, London

16- Chandra Das. M, Sarkar.B&Ray.S (2005). A framework to measure relative performance of Indian technical institutions using integrated fuzzy AHP and COPRAS methodology, Socio- Economic Planning Sciences 40 (2005)236-241.

17- Ewing, Reid. (1997), Is Los Angeles Style Sprawl Desirable? Journal of the American Planning Association, Winter 1997, No.63 (1), PP: 107-126.

18- Ewing, Reid, Rong, Fang. (2008). the Impact of Urban Form on U.S. Residential Energy Use. HOUSING POLICY DEBATE. VOLUME 19. ISSUE 1.

http://www.magiran.com/magtoc.asp?mgID=2970&Number=7&Appendix=0&lanf=Fa




19- Gant, Jill (2006) Planning the Good Community: New Urbanism in Theory and Practice,

London & New York: Routledge.

20- Global Buildings Performance Network. (2014). RESIDENTIAL BUILDINGS IN INDIA: ENERGY USE PROJECTIONS AND SAVINGS POTENTIALS

21- Gordon, Peter, W. Richardson, Harry. (1997) “Are compact cities a desirable planning goal?” Journal of the American Planning Association, Winter 1997; 63, 1; ABI/INFORM Global pg. 95.

22- Jabareen, Y, R. (2006), " Sustainable Urban Forms: Their Typologies, Models, and Concepts", Journal of Journal of Planning Education and Research 2006; 26; 38.

23-Kumar Dey, P, NathGhosh, D. Chand Mondal, A; (2011); A MCDMA approach for Evaluating Bowlers Performance in IPL; Journal of Emerging Trends in Computing and Information Sciences, VOL. 2, NO. 11, November 2011.

24- Pan, haixiao, shen, Qing, zhang, Ming, (2009), “Influence of Urban Form on Travel --Behavior in Four Neighborhoods of Shanghai”, Journal of urban studies, 46(2) 275–294, February 2009.

25-Steiner R, Bond A, Miller D, Sand P (2004) Future Directions for Multimodal Areawide Level of Service Handbook: Research and Development. The Florida Department of Transportation, Office of Systems Planning, Contract BC-345-78 2004.

26- Williams, K., E. Burton & M. Jenks (2000), Achieving Sustainable Urban Form, Spon Press, London.


Documents

Vol. 7, No. 3, Ser (25) 2017 - sppl.ui.ac.irsppl.ui.ac.ir/article_22535_3ba65de5e4c7cc2a49c25b3f5f44a86c.pdf · Vol. 7, No. 3, Ser (25) 2017 Analysis of the relationship between urban