1

¢{ rð„‚ …t™t ™k.

1. yt {tuzâw÷ rðþu 03

2. þt¤t ŒV‚h™e ËkfÕ…™t 05

3. Œ^‚h™e ò¤ðýe þt {txu ? 06

4. Œ^‚htu™tk «fth 09

5. fux÷tf Œ^‚htu™tu …rh[Þ 12

ðÞ…ºtf 12

zuzMxtuf hrsMxh 14

ytðf hrsMxh 16

òðf hrsMxh 17

ðt÷e M÷e… 18

rðÍexƒwf 18

Ëw[™tƒwf 19

fLxesLËe rnËtƒ 20

rˬt hrsMxh 21

htus{u¤ 23

ftÞ{e nwf{tu™e VtR÷ 24

ytðu÷ Ëxeo.™e VtE÷ 25

þt¤t rðftË Vkz 26

…rhýt{…ºt 27

rþûtftu™wk ntshe…ºtf 28

ðM‚e „ý‚he hrsMxh 29

ËtÄ™Ët{„úe …ºtf 29

rþ»Þð]r¥t …ºtf 30

÷tu„ƒwf 30

y™w¢{rýft

2

[tso rh…tuxo™e VtR÷ 32

þt¤t ÔÞðMÚtt…™ Ër{r‚ ftÞoðtne ƒwf 32

rðãtÚteo™t ntshe…ºtftu 33

x…t÷ hðt™„e ƒwf 33

{trËf …ºtf™e VtR÷ 34

ðt÷e Ëk…fo hrsMxh 34

{wð{uLx hrsMxh 35

rþûtf™e Œir™f ™tUÄ…tuÚte 36

r{÷f‚ hrsMxh 37

«ðtË rnËtƒ 38

…heûtt W¥thðne 39

6. W…Ëknth 40

7. «rfýo 41

3

1. yt {tuzâw÷ rðþu

Ëhfth©e™t yir‚ntrËf r™ýoÞÚte «tÚtr{f þt¤tytu™t {wÏÞ rþûtf™e y÷„ fuzh

Q¼e fhðt{tk ytðe. ònuh …heûtt îtht W{uŒðthtu™e …ËkŒ„e fhðt{tk ytðe y™u spipa

suðe ËkMÚtt™t {tæÞ{Úte «rþûtý yt…ðt™wk ytÞtus™ ÚtÞwk. «tÚtr{f rþûtý, «tÚtr{f þt¤t

y™u «tÚtr{f þt¤t™t {wÏÞ rþûtf©e™wk {n¥ð «t[e™ft¤Úte MðefthtÞwk Au. yufðeË{e ËŒe{tk

y™u RTE-RTI ™tk y{÷efhý™tk ð»ttuo{tk yu {n¥ð{tk Ë‚‚ ðÄthtu Út‚tu hÌttu Au. íÞthu

yt «fth™wk «rþûtý yt…™tht «rþûtftuyu …ý Ërðþu»t {n¥ð™e ¼qr{ft yŒt fhðt™e

ÚttÞ Au. ‚t÷e{ y™u «rþûtý ðå[u™wk yk‚h yt…ýu Ëti òýeyu Aeyu s. ‚uÚte ‚t÷e{

yt…™th ‚s¿t fh‚tk yuf ËV¤ «rþûtf ‚hefu™wk W¥thŒtrÞíð r™¼tððwk sYhe Au.

«tÚtr{f rþûtý™tk ƒu rð¼t„tu, ytX{t Ätuhý™tu Ë{tðuþ y™u yu™t y{÷efhý™t

«thkr¼f ð»to{tk ¼t„eŒthe fh™tht yt…ýt {wÏÞ rþûtf©eytu™e ft{„ehe ût{‚t…qðof

ÚttÞ, Ëh¤‚tÚte, ËkðurŒ‚tÚte ÚttÞ ‚uðt yr¼„{ ËtÚtu yt «rþûtý Ët{„úe ‚iÞth fhðt{tk

ytðe Au.

þt¤t™wk Ëk[t÷™ y™u þt¤t™wk Œ^‚h yu rþûtý™e ËV¤‚t™t ytÄthM‚k¼tu „ýe þftÞ.

{t™ð ËkËtÄ™tu, Ëw÷¼ ËwrðÄtytu y™u MÚttr™f …rhÂMÚtr‚ ðå[u yt…ýt {wÏÞ rþûtf©eytu

…tu‚t™e Vhs yŒt fhðt{tk ËV¤ ÚttÞ ‚tu ‚u{tk s „wýð¥ttÞwõ‚ «tÚtr{f rþûtý™tk Œþo™

ÚtE þfþu.

su W{uŒðthtu {uhex îtht {wÏÞ rþûtf™e r™{ýqf …tBÞt Au ‚u™e …tËu rþûtf ‚hefu™tu

y™w¼ð ‚tu Au s, fux÷tf r{ºttu …tËu {wÏÞ rþûtf™tu y™w¼ð …ý nþu. ‚uðt Ëkòu„tu{tk

yt…ýu su «rþûtý yt…eþwk, ‚u „wýð¥ttÞwõ‚-yt™kŒŒtÞf y™u …rhýt{÷ûte ntuðwk yr™ðtÞo

Au. ‚s¿t r{ºttu {txu yt yuf …zfthY… Ëuðt ƒ™e hnuþu. yt…ýt ‚s¿t r{ºttu{tkÚte …ý

fux÷tf r{ºttuyu «tÚtr{f rþûtf ‚hefu yÚtðt «tÚtr{f þt¤t™t {wÏÞ rþûtf ‚hefu y™w¼ð

÷eÄtu nþu. ‚tu ‚uðt r{ºttu ðÄw ût{‚tÚte «rþûtý {u¤ðþu y™u yt…þu.

þt¤tfeÞ Œ^‚h {txu rsÕ÷t fûttyuÚte y™u htßÞ fûttyuÚte fux÷ef Ëw[™tytu, r™Þ{tu

y…t‚tk hnu Au. Ë{Þtk‚hu ‚u{tk …rhð‚o™ …ý ytð‚tk hnu Au. yt «rþûtý Ët{„úe{tk fux÷tkf

rsÕ÷tytu™tk «ftrþ‚ ËtrníÞ™wk y™u htßÞfûtt™t ËtrníÞ™wk Ëkf÷™ fhðt™t «Þí™ fÞto

Au ‚uÚte ‚u{tk ftuE søÞtyu ftkEf ™ðwk - ftkEf swŒwk ÷t„ðt™wk... ‚u{ A‚tk þõÞ ‚ux÷e

nŒu yufËqºt‚t s¤ðtÞ ‚uðt {wÆtytu «M‚w‚ fÞto Au.

4

þt¤t Ëk[t÷™{tk …rh…ºttu, Ëw[™tu, {t„oŒþo™ …hk…htytu, YrZ„‚ yr¼„{tu, ftuXtËqÍ

ð„uhu «íÞût fu «åAL™…ýu òuðt {¤u Au. ‚u{tk ÔÞðntrhf…ýwk fuLÿMÚtt™u ntuÞ Au. rðãtÚteo,

ðt÷e fu þt¤t™t rn‚{tk ft{ fh‚e ð¾‚u ÔÞðntrhf‚t y™u {æÞ{ {t„eoÞ ð÷ý òuðt

{¤‚wk ntuÞ Au. yt ƒtƒ‚u yt…ýt fu¤ðýe r™heûtf r{ºttu ¾qƒ s Ët÷Ë‚tÚte þt¤t y™u

ðneðx‚kºt™e ðå[u y„íÞ™e fzeY… ¼qr{ft «„x fhu Au. yt…ýt ƒeythËe ftuŠz™uxh r{ºttu

…ý ðneðxe fwþ¤‚t Ähtðu Au. yt he‚u þt¤t™t Œ^‚h™e ò¤ðýe{tk y™uf ÔÞÂõ‚™wk {t„oŒþo™

Íe÷t‚wk hnu Au. ‚u{tk õÞthuf rð[th¼uŒ …ý ÚttÞ Au. ‚uðt Ë{Þu yt…ýwk «rþûtý y™u

ð‚o{t™ r™Þ{tu ðå[u …ý Ëk½»to Útðt™e Ëk¼tð™t ™fthe þftÞ ™nª. ynª yux÷t {txu

yt WÕ÷u¾ fÞtuo Au fu, {wÏÞ rþûtf™u su ftÞo fhðt™wk Au, ‚u yk„u™t r™Þ{tu™e òýfthe

‚tu þt¤t™t Œ^‚hu Au s, fŒt[ ¾qx‚wk ntuÞ ‚tu …u ËuLxh fu ‚t÷wft-rsÕ÷t™e f[uhe{tkÚte

{u¤ðe þftÞ y™u ‚u™t ytÄthu rð[th¼uŒ Œqh fhe ËkðtrŒ‚t ò¤ððe sYhe Au. ft™q™e

ÿrüyu su ‚u Ëût{ yrÄfthe©eyu yt…u÷ Ëw[™t, …rh…ºttu, r™Þ{tu™u æÞt™u ÷uðt yr™ðtÞo

Au. yt «fth™t {wÆt™e rðþu»t [[to «rþûtý Œhr{Þt™ fhðt{tk ytðþu.

ytÚte yt {tuzâw÷ “ytŒþoðtŒ” y™u “ÔÞðnthðtŒ”™t ËkÞwõ‚ ÿrüftuýÚte Ëkfr÷‚

ÚtÞwk Au. su{tk,

• þt¤t r™heûtý ynuðt÷

• rsÕ÷t rþûtý Ër{r‚™t …rh…ºttu

• rsÕ÷t «tusuõx ftuŠz™uxh™t …rh…ºttu

• rsÕ÷t rþûtý ¼ð™™t {tuzâw÷ ð„uhu™t ÷u¾ftu™wk-«ftþftu™wk Éý Mðeftheyu

Aeyu.

5

2. þt¤t Œ^‚h™e ËkfÕ…™t

«tÚtr{f rþûtý yt…‚e þt¤tyu Ë{ts™wk fuLÿ®ƒŒw Au. {tºt yti…[trhf rþûtý yt…ðt™e

E{th‚ ™Úte, …hk‚w Ë{ts ½z‚h fh™th Ët{trsf ËkMÚtt Au. su{tk rðãtÚteo™u «íÞût rð»tÞ

rþûtý y™u «åAÒt he‚u ÷tufþtne ™t„rhf™wk ½z‚h fhtð™th rðãtMÚtt™ Au. Ët{trsf

ÔÞðMÚtt™tk y™uf ftÞtuo fhðt {txu™e Ëhfth©e™e þiûtrýf ËkMÚtt Au. rðãtÚteo™t ËðtO„e

rðftË {txu htßÞ «þtË™™tk {t„oŒþo™ {wsƒ Ëk[t÷™ fhðt™wk W¥thŒtrÞíð {wÏÞ rþûtf™wk

Au. ‚u {txu rðãtÚteoytu, rþûtftu y™u rþûtý™e yt™w»tkr„f ƒtƒ‚tu™wk rðrðÄ Œ^‚h ‚iÞth

fhe ‚u™wk Ëw…uhu s‚™ fhðt™wk Au. þt¤t™wk ÔÞÂõ‚íð yt Œ^‚h{tk Ëk„úrn‚ ÚttÞ Au y™u

‚u{tk ™tUÄtÞu÷e {trn‚e þt¤t™e «„r‚™tk Œþo™ fhtðu Au.

þt¤t Œ^‚h™wk {n¥ð

þt¤t™wk Œ^‚h yu þt¤t ÔÞðMÚtt…™™wk ytð~Þf yk„ Au. þt¤t™t …ºtftu/Œ^‚h yu

Ë{ts {txu {trn‚e™tu Mºttu‚ Au. þt¤t™t ythk¼ft¤Úte {tkze™u, þt¤t™t ð‚o{t™ y™u Wßsð¤

¼rð»Þ {txu rðrðÄ Œ^‚h™e ò¤ðýe y™u {tðs‚ ÚttÞ ‚u ytð~Þf Au. þt¤t™wk Œ^‚h

yu ©uc ÔÞðMÚtt…™™tu yuðtu yheËtu Au su{tk þt¤t™wk MðåA y™u ËtiBÞ «r‚®ƒƒ Íe÷tÞ

Au. þt¤t™e „r‚rðrÄ™tk W‚th-[Ztð™tu yt÷u¾ Au. Œ^‚h™t ytÄthu þt¤t™e «„r‚ òýe

þftÞ Au. þt¤t™tk ðneðx™u ytðhe ÷u‚e ‚{t{ ƒtƒ‚tu y™u þt¤t …rhðth™t ËÇÞtu™t

ftÞo™e rðM‚]‚ ™tUÄ ht¾ðt{tk ytðu Au.

fux÷ef þt¤tytu{tk fBÃÞqxh™e {ŒŒÚte yã‚™ þt¤t…ºtftu ‚iÞth ÚtÞtk Au. suðtk fu

…„th…ºtf, ntshe…ºtf, ðÞ…ºtf, ÷tÞƒúuhe, ðtŠ»tf ytÞtus™, yÇÞtË¢{, þt¤t fu÷uLzh

ð„uhu. þt¤t{tk Út‚e «ð]r¥tytu™e {trn‚e …ý Ëk„úrn‚ fhðt{tk ytðu Au. yt {trn‚e rðþt¤

Ë{wŒtÞ™u M…þuo Au, su þt¤t ÔÞðMÚtt…™{tk ¼t„eŒthe fhe hÌtt Au. rðãtÚteo™u þt¤t{tk

÷tððtÚte {tkze þt¤trþûtý y™u þt¤t Atuzât ËwÄe™e Ëðo„útne ™tUÄ, þt¤t™t Œ^‚h{tk

™tUÄðe yr™ðtÞo ƒ™e „E Au.

6

3. Œ^‚h y™u ‚u™e ò¤ðýe þt {txu ?

{wÏÞ rþûtf™e Vhs™tu ¼t„ :

Ëhfth nM‚f™e þt¤t™t ðzt ‚hefu Œ^‚h r™¼tððwk y™u ‚u™e ò¤ðýe fhðe yu

{wÏÞ rþûtf™e sðtƒŒthe Au. Ëhfth©eyu ð¾‚tu𾂠ƒnth …tzu÷t …rh…ºttu™e y{÷ðthe

fhðt, rðãtÚteoytu™t rn‚{tk y…tÞu÷t ytŒuþtu™wk …t÷™ fhðt y™u ËtÚte rþûtftu …tËu …t÷™

fhtððt{tk þt¤t™wk Œ^‚h yuf ytÄth ƒ™u Au. Ëhfth©e îtht ½ztÞu÷ ™er‚-r™Þ{tu™wk ÞtuøÞ

…t÷™ ÚttÞ ‚u {txu r™rù‚ fhðt{tk ytðu÷tk …ºtftu ‚iÞth fhðtk y™u ‚u™e ÞtuøÞ ò¤ðýe

fhðe yu {wÏÞ rþûtf™e ™ir‚f y™u ftÞŒuËh™e Vhs Au. ‚t÷wft-rsÕ÷t™t fu htßÞ™t Ëût{

yrÄfthe™u ÞÚttË{Þu yt …ºtftu [ftËýe fhðt {txu hsq fhðtk ytð~Þf y™u yr™ðtÞo Au.

þt¤t …rhðth™t rðftË yÚtuo :

þt¤tyu ÷tððt™t ƒtfe ƒt¤ftu™e ™tUÄýe fhe ‚u™u þt¤t{tk Œt¾÷ fhtðe, þt¤t{tk

MÚttE fhe, „wýð¥ttÞwõ‚ rþûtý yt…ðt™e ‚{t{ «r¢Þt{tk þt¤t Œ^‚h™wk MÚtt™ {níð…qýo

Au. su ‚u {rn™t{tk r™Ätorh‚ ftÞo ÚttÞ, ‚u™e rðM‚]‚ ™tUÄ ÷u‚tk ÷u‚tk rðãtÚteo™t ËðtO„e

rðftË {txu™t …ºtftu ‚iÞth fhðtk sYhe Au. þt¤t{tk Œt¾÷ ÚtÞu÷ ƒt¤f þt¤trþûtý …qY

fhu íÞtk ËwÄe™t ‚u™t rðrðÄ …tËtk™e ™tUÄ ht¾ðe yíÞk‚ ytð~Þf Au. ytðe ™tUÄ rðãtÚteo™t

Wßs𤠼rð»Þ {txu ‚u{™t ðt÷eytu {txu «uhýtŒtÞe y™u {t„oŒþof ƒ™u Au. þt¤t™t

‚{t{ rþûtftu™t Ët{ÚÞo ðzu yt y…uûtt …qýo fhðt{tk Œ^‚h yuf y„íÞ™tu ŒM‚tðus ƒ™u

Au. Vq÷MðY…u þt¤t …rhðth …ý rðfrË‚ Útþu.

Ët{trsf f‚oÔÞ :

þt¤t yu Ë{ts™e ÷½wytð]r¥t Au. ‚u™wk «r‚ct™ Ë{ts îtht ÚtÞu÷wk Au. ytÚte þt¤t

yuf Ët{trsf ËkMÚtt ‚hefu™tu Œhßòu ¼tu„ðu Au. yt {wÆt™u sux÷tu ytí{Ët‚ fhtÞ ‚ux÷e

nŒu þt¤t™wk ÔÞÂõ‚íð y™u {wÏÞ rþûtf™wk yÂM‚íð {qÕÞðt™ ƒ™u. Ë{ts™t rðrðÄ ð„tuo™tk

ƒt¤ftu þt¤t{tk rþûtý {u¤ððt ytð‚tk ntuðtÚte Ë{ts™u y™u ðt÷eytu™u þt¤t™t ðneðx

yk„u òýðt™tu …qýo yrÄfth Au. þt¤t yu Ë{ts™e ònuhËkMÚtt Au y™u {wÏÞ rþûtf ònuh

f{o[the Au. ytÚte þt¤t™tu ðneðx ÔÞðÂMÚt‚, [tuõËtE…qýo he‚u y™u ftÞoût{ he‚u [t÷u

Au, ‚u™tu ynuËtË ÷tuftu™u Útðtu òuEyu. «íÞuf rðãtÚteo y™u «íÞuf ðt÷e™u «‚er‚ ÚttÞ

‚uðwk Œ^‚h ‚iÞth fhe, ÞtuøÞ {trn‚e W…÷çÄ fhðt{tk þt¤t Œ^‚h y„íÞ™wk Au.

7

þt¤t™e «„r‚ y™u ftÞoþi÷e Œþtoððt :

þt¤t™tk rðrðÄ …ºtftu yu þt¤t™e ft{„ehe y™u þt¤trðftË™e Ítk¾e fhtðu Au.

«íÞuf þt¤t™e yuf yt„ðe ytu¤¾ ntuÞ Au. yt ytu¤¾ þt¤t™t …ºtftu îtht yt…ý™u

Ëtk…zu Au. þt¤t™t …ºtftu îtht su ‚u þt¤t™e y™u ËkƒkrÄ‚ {wÏÞ rþûtf™e rðrþü‚tytu™tu

rŒþtËkfu‚ {¤u Au. fux÷tf {wÏÞ rþûtftu™e ftÞoþi÷e rðrþü «fth™e ntuÞ Au. ytðt {wÏÞ

rþûtftu r™Þ{t™wËth, YrZ„‚ fu …hk…ht„‚ …ºtftu W…htk‚ fux÷tkf rðrþü …ºtftu …ý ht¾u

Au. su™t fthýu yt„t{e rŒðËtu{tk fE ƒtƒ‚ sYhe ƒ™þu ? fÞt «fth™e rð„‚tu òuEþu ?

þt¤t …rhðth™tk Mð{t™ y™u „tihð{tk ðÄthtu ÚttÞ ‚uðt yr¼„{Úte ytðt {wÏÞ rþûtftu

…tu‚t™e Wå[ «r‚¼t™tk Œþo™ fhtðu Au. þt¤t™t fƒtx{tk su …ºtftu Au, ‚u™e ¢{t™wËth

ÞtŒe …tu‚t™t xuƒ÷™t ft[ ™e[u ht¾u Au y™u su ‚u ¢{{tkÚte yòýe ÔÞÂõ‚ …ý ‚u …ºtf

òuE, yr¼™kŒ™ yt…u Au. þt¤trðftË y™u {wÏÞ rþûtf™t ÔÞÂõ‚íð™e ð]ræÄ ËtÚtu ËtÚtu

[t÷‚e «r¢Þt Au.

ËkMÚttfeÞ ytÞtus™™t ¼t„Y…u :

þt¤t™t rðftË ftÞo¢{tu™t ytÞtus™ {txu …ý þt¤t Œ^‚h™e sYh …zu Au. þt¤t™wk ËkMÚttfeÞ

ytÞtus™ fhðt þt¤t™e ¼q‚ft¤™e rð„‚tu, ð‚o{t™™e ¾trËÞ‚tu y™u ¼rð»Þ™e þõÞ‚tytu

æÞt™u ÷uðt{tk ytðu Au. yt {txu fux÷ef {trn‚e þt¤t …ºtftu îtht òýe þftÞ Au. þt¤t™wk

÷tkƒt „t¤t™wk fu xqkft „t¤t™wk ytÞtus™ fhðt {txu þt¤t …ºtftu yíÞk‚ sYhe Au. sux÷t «{tý{tk

þt¤t …ºtftu ÔÞðÂMÚt‚ ‚ux÷t «{tý{tk ËkMÚttfeÞ ytÞtus™ ËV¤ ƒ™u Au.

r™heûtý yÚtuo :

«tÚtr{f þt¤tytu™wk r™heûtý fhðt {txu yufÚte ðÄw ËkMÚttytu™u sðtƒŒthe ËtU…ðt{tk

ytðe Au. rsÕ÷t «t. rþûtýtrÄfthe©e, rsÕ÷t rþûtýtrÄfthe©e yÚtðt ‚u{™t «r‚r™rÄ©eytu

þt¤t™wk r™Þr{‚…ýu r™heûtý fhu Au. fux÷tkf Ëkòu„tu{tk yLÞ yrÄfthe - f{o[the …ý

þt¤t™t “RLM…uõþ™” {txu {w÷tft‚ ÷u‚t ntuÞ Au. ‚uðt Ëkòu„tu{tk …ý y„íÞ™t þt¤t

…ºtftu ‚u{™u …qhtk …tzðt™e sðtƒŒthe {wÏÞ rþûtf™e Au. ftuE yuf ƒtƒ‚™e [ftËýe fhðt

þt¤t™t rðrðÄ Œ^‚htu-…ºtftu …ý {tk„ðt{tk ytðu Au. íÞthu …hM…h™e sðtƒŒthe™t ¼t„Y…u

þt¤t Œ^‚h™u yã‚™ ht¾ðwk - hsq fhðwk yu yuf ftiþÕÞ Au.

ËkþtuÄ™fthtu {txu :

ð‚o{t™ Ë{Þ{tk «íÞuf «ð]r¥t™u ËkþtuÄ™tí{f ÿrüftuýÚte {q÷ððt{tk ytðe hne Au.

yuf «ð]r¥t™t ytÄthu y™uf «ð]r¥t™tu y™wƒkÄ «MÚttr…‚ Út‚tu hnu Au. Œt.‚. „tkÄe™„h

8

rsÕ÷t™e fux÷ef þt¤t{tk þY ÚtÞu÷ “yûtÞ…tºt - {æÞtnT™ ¼tus™” yk„u ÚtÞu÷ ËkþtuÄ™™tk

‚thýtuyu yLÞ rsÕ÷t™e y™uf þt¤tytu{tk “yûtÞ…tºt - {æÞtnT™ ¼tus™” þY fhðt™e

rŒþt ƒ‚tðe. ¼th‚ Ëhfthu „wsht‚ htßÞ™e fux÷ef þt¤tytu{tk …tÞ÷tux «tusuõx {qõÞtu

n‚tu, su™wk ™t{ n‚wk ‘ythtuøÞðÄof þt¤t’. yt…ýe þt¤tytuyu su {trn‚e yt…e, ‚u™t

‚thýtu™t ytÄthu ht»xÙeÞ fûttyu ftÞo¢{ y{÷{tk {qõÞtu... yt{ þt¤t™t {wÏÞ rþûtfu Œ^‚h/

…ºtftu{tk su {trn‚e yt…e, ‚u ËkþtuÄ™fthtu {txu «tuíËtnf ƒ™u Au.

yt{, þt¤t{tk rðrðÄ …ºtftu ÞtuøÞ he‚u ò¤ððtÚte þt¤t {txu™tu ftÞ{e ŒM‚tðus

ƒ™e þfu Au, su þt¤t™e rðftËÞtºtt {txu «uhf Mºttu‚ ƒ™u Au. þt¤t™tk …ºtftu yu þt¤t™tu

¼q‚ft÷e™ ¼ÔÞ ðthËtu íÞthu ƒ™u ßÞthu {wÏÞ rþûtf ‚u {txu ˼t™…ýu «Þí™þe÷ ntuÞ.

Ë{„ú he‚u òu‚tk þt¤tfeÞ Œ^‚h yu þt¤t ÔÞðMÚtt…™ {txu™e ytÄthrþ÷t Au. þt¤t™t

{wÏÞ rþûtf™e y™u Ënf{o[theytu™e ftÞoût{‚t™tu Sðk‚ …whtðtu Au.

9

4. Œ^‚htu™t «fth

su ‚u Œ^‚h/…ºtf{tk ™tUÄtÞu÷e rð„‚tu™t ytÄthu ‚u™u r™rù‚ fhu÷ rð¼t„/«fth{tk

{qfðt{tk ytðu Au. ‚u™e W…Þtu„e‚t™t ytÄthu ‚u™wk ð„eofhý su ‚u rð¼t„{tk fhðt{tk ytÔÞwk

Au. yt{ A‚tk yu …ý æÞt™u ÷uðtðwk òuEyu fu «íÞuf rð¼t„/«fth™t …ºtf™wk {qÕÞ ðÄ‚wk-

ytuAwk ytkfðt™e ¼q÷ ™ fheyu.

1. ftÞ{e Œ^‚h y ð„o

2. …tkºteË ð»to ËwÄe Ët[ððt™wk Œ^‚h ƒ ð„o

3. ŒË ð»to ËwÄe Ët[ððt™wk Œ^‚h f ð„o

4. …tk[ ð»to ËwÄe Ët[ððt™wk Œ^‚h z ð„o

5. yuf ð»to ËwÄe Ët[ððt™wk Œ^‚h E ð„o

W…htuõ‚ rð¼t„tu/«fthtu{tk ytð‚t Œ^‚h/…ºtftu™e rðM‚]‚ he‚u [[to y÷„ …us …h

fhðt{tk ytðu÷ Au. Œ^‚h-hrsMxh-…ºtf y™u VtE÷ yt ƒÄt þçŒtuÚte {wÏÞ rþûtf©eyu

…rhr[‚ Útðt™wk Au.

rð¼t„-1 : “y”{tk Ë{trðü …ºtftu

1. ðÞ…ºtf/ô{hðthe/Ët{tLÞ hrsMxh/s™h÷ hrsMxh

2. ytðf hrsMxh

3. zuzMxtuf hrsMxh

4. òðf hrsMxh

5. nwf{tu™e VtE÷

6. …„th …ntU[/…ºtf

7. {w÷tft‚…tuÚte

rð¼t„-2 : “ƒ”{tk Ë{trðü …ºtftu

1. yLÞ þt¤t{tkÚte ytðu÷ þt¤t Atuzât™t «{tý…ºttu (L.C.) ™e VtE÷

2. ðt÷e M÷e…™e VtE÷

1 0

3. þt¤t Vkz rnËtƒ/htus{u¤/þt¤tr™rÄ/ËtrŒ÷ ¾[o

4. fLxeLsLËe rnËtƒ

5. rðÍexƒwf/þuhtu…tuÚte

6. rˬt hrsMxh

7. …rh…ºttu™e VtE÷/…rh…ºt Ëk„ún

rð¼t„-3 : “f”{tk Ë{trðü …ºtftu

1. r™heûtf yrÄfthe/‚…tËýe y{÷Œth/™e Ëq[™t ƒwf

2. þt¤t Atuzât ƒtƒ‚™t Œt¾÷t/yt…u÷ ËŠxrVfux™e VtE÷

3. ðÞ™tk «{tý…ºttu/sL{‚the¾™tu Œt¾÷tu ytÃÞt™e VtE÷

4. ðtŠ»tf …rhýt{…ºtftu

rð¼t„-4 : “z”{tk Ë{trðü …ºtftu

1. {wÏÞ rþûtf™e ÷tu„ƒwf

2. Ëq[™t ƒwf/rþûtftu™e Ëq[™t…tuÚte

3. rþûtftu™wk Œir™f ntshe…ºtf

4. {trËf …ºtf VtE÷

5. [tso ÷eÄt-ŒeÄt™tk rh…tuxo™e VtE÷

6. n÷[÷ …ºtf/{wð{uLx hrsMxh

7. þt¤t …wM‚ft÷Þ ‘RMÞw hrsMxh

8. x…t÷ hðt™„e ƒwf

9. Ve™e …tð‚e

10. [qfðtÞu÷ rþ»Þð]r¥t™e …ntU[

11. ðtŠ»tf ynuðt÷

1 1

12. hò rh…tuxo

13. ðt÷e Ëk…fo hrsMxh

14. ËkMÚttfeÞ ytÞtus™

15. rðãtÚteoytu™tk ntshe…ºtftu

16. …ºtÔÞðnth VtE÷

17. þt¤t Ër{r‚™e ftÞoðtne («tuËezª„ ƒwf)

rð¼t„-5 : “E”{tk Ë{trðü …ºtftu

1. yÇÞtË¢{ ytÞtus™

2. …tXâ…wM‚f rð‚hý

3. rðãtÚteo™e W¥thðne

4. {tk„ýe…ºtf

5. rðãtÚteo™e ÞtuøÞ‚tŒþof …ºtf

6. Œir™f ™tUÄ…tuÚte

7. rðãtÚteo «ðtË rnËtƒ VtE÷

8. Ët{qrnf «ð]r¥tytu™e htus™eþe

9. rðãtÚteoytu™u rð‚hý fhu÷ Ët{„úe™e VtE÷

10. «ðuþ…tºt ƒt¤ftu™wk …ºtf

11. yLÞ rð¼t„{tk Ë{tðuþ ™ ÚtÞtu ntuÞ ‚u ‚{t{.

1 2

5. fux÷tf Œ^‚htu™tu …rh[Þ

(1) ðÞ…ºtf

1. {t‚t™t ¾tu¤t{tkÚte ‚uze ÷eÄu÷ ƒt¤f™u ðts‚u„ts‚u þt¤t{tk «ðuþ yt…ðt™wk su

Þ¿teÞ ftÞo ÚtÞwk Au, ‚u ftÞo™wk yt„¤™wk Ëtu…t™ yux÷u þt¤t™t ðÞ…ºtf{tk ‚u™t ™t{™e

™tUÄ fhðe ‚u. ðÞ…ºtf{tk ™tUÄ fhðt{tk ¾qƒ s Äehs y™u [tuõËtE W…Þtu„e ƒ™u

Au. Ëðuo fhu÷t …ºtf{tk ƒt¤f™e su rð„‚tu ™tUÄe ntuÞ ‚u™t W…h s ƒÄtu ytÄth

htÏÞt rð™t, þõÞ ‚ux÷e fw™unÚte ƒt¤f™wk ™t{, r…‚t™wk ™t{, {t‚t™wk ™t{, yxf,

sL{‚the¾, sL{MÚt¤ {u¤ððt™wk ¾qƒ sYh Au. fthý fu þt¤t{tk «ðuþ™t Ë{Þu

ftuE ðt÷e {tºt ƒt¤f™u s hsq fhu Au ! sL{™tu Œt¾÷tu fu yLÞ rð„‚tu ™ …ý

ntuÞ ! íÞthu WíËtn{tk ytÔÞt rð™t swŒe swŒe xufr™fÚte þõÞ ‚ux÷e rð„‚tu {u¤ðe

‘ðt÷e M÷e…’ ¼hðe òuEyu. yuf s ½h™tk ƒu ƒt¤ftu™e ™tUÄ{tk rðËk„‚‚t ytððt™t

«Ëk„tu ƒ™‚t hnu Au. íÞthu {wÏÞ rþûtf fu ðÞ…ºtf™tu nðt÷tu Ëk¼t¤™th rþûtf™e

ytðz‚™e fËtuxe ÚttÞ Au.

ðÞ…ºtf{tk ™tUÄðt™e rð„‚tu ft[t ft„¤{tk ™tUÄe ðt÷e M÷e… ËtÚtu ht¾e,

¾qƒ s þtk‚ r[¥tu …u™ W…tzðe. ‘[t÷tu ! yuf ft{ Ÿ[u {qfe Œô...’ ‚u {t™rËf‚t

ynª ft{ ™nª ytðu. W‚tð¤u ™tUÄðtÚte ¢{ ™kƒh, sL{‚the¾, Ätuhý ð„uhu ÷¾ðt{tk

{t™ðËns ¼q÷ ÚtE òÞ Au. þõÞ ntuÞ ‚tu ÷¾tÞu÷ rð„‚™e [ftËýe {txu ftuE™e

{ŒŒ ÷Eyu.

2. yt„¤™t ðÞ…ºtf{tk …t™tk …qhtk ÚtE „Þtk ntuÞ ‚tu, ™ðwk hrsMxh ÷E, rˬt Œt„e,

™ðt hrsMxh™u 1/2, 1/3 ™kƒh yt…e ‚u™tu W…Þtu„ fheyu. yt„¤™t hrsMxh{tk

su ËkÏÞt Au ‚u™e ‚thes ™ðt hrsMxh{tk ™tUÄeyu. ð»to{tk ºtý 𾂠‚thes ‚iÞth

fhðe :

(1) ytu„Mx yk‚u, (2) ðtŠ»tf r™heûtý rŒðËu, (3) {u {rn™t™t ykr‚{ rŒðËu.

ðtŠ»tf r™heûtý™t rŒðËu fu¤ðýe r™heûtf©e îtht ‚thes™t yk‚ ¼t„{tk ™tUÄ fhtðeyu.

“‚…tMÞwk y™u ƒhtƒh {t÷q{ …zâwk.” òu ftuE ûtr‚ ntuÞ ‚tu ËwÄtÞto ƒtŒ yt «{tý…ºtY…

þçŒtu ™tUÄtÞt™e ft¤S ÷Eyu.

3. yLÞ þt¤t{tkÚte ËŠxrVfux ÷E™u ytð™th rðãtÚteo™u þt¤t{tk yÇÞtË {txu™e ‚h‚ s

y™wfq¤‚t yt…eyu, …hk‚w ðÞ…ºtf{tk ™t{ ™tUÄ‚tk …nu÷tk fux÷ef rð„‚tu ‚…tËðe òuEyu.

1 3

→ ytðu÷ «{tý…ºt{tk su ‚u þt¤t™tk ò.™k./{wÏÞ rþûtf™e Ëne/þt¤t Atuzât™wk

Ätuhý-‚the¾/{t‚t™wk ™t{... ð„uhu rð„‚tu [ftËðe.

→ yLÞ htßÞ{tkÚte rðãtÚteo ytðu÷ ntuÞ ‚tu Ëût{ yrÄfthe©e™t ‘«r‚nM‚tûth’

ÚtÞu÷t ntuðt òuEyu.

→ rðãtÚteo™e sL{‚the¾, þt¤t{tk «ðuþ™e ‚the¾, AuÕ÷wk Ätuhý ð„uhu ƒtƒ‚tu™e

{u¤ðýe fheyu. õÞtkÞ þkftM…Œ ÷t„u ‚tu ðt÷e™u-rðãtÚteo™u …]åAt fhe, ½rx‚

ftÞoðtne fÞto ƒtŒ «ðuþ yt…eyu y™u ðÞ…ºtf{tk ™tUÄ fheyu.

→ yt «fthu ytð™th rðãtÚteo™e fux÷ef rð„‚tu su ‚u Ätuhý™t ð„orþûtf™u y÷„Úte

™tUÄ fhtðe yt…ðtÚte ð„o hrsMxh{tk ‚u™e ÞtuøÞ ™tUÄ ÚttÞ y™u ð„orþûtf™u

ftuE {qkÍðý ™ ËòoÞ. {tºt {tir÷f Ëq[™t yt…e su ‚u Ätuhý{tk «ðuþ yt…ðtÚte

õÞthuf ftuE yr™Þr{‚‚t Útðt Ëk¼ð Au.

→ þt¤t{tk su ¼t»tt™t {tæÞ{{tk rþûtý y…t‚wk ntuÞ ‚u rËðtÞ™e {t‚]¼t»tt{tk

rþûtý {u¤ðe yt þt¤t{tk «ðuþ yt…‚e ð¾‚u sYhe ftÞoðtne fhðtÚte

rðãtÚteo™u y™u þt¤t™u Ëh¤‚t hnuþu. sYh …zu íÞtk Ëût{ yrÄfthe©e™wk

{t„oŒþo™ {u¤ðeyu.

→ rðãtÚteo™u su ‚u þt¤t{tkÚte r÷®ð„ ËŠx.™e ËtÚtu ‚u™e «„r‚™wk …ºtf …ý

yt…ðt{tk ytðu Au, ‚u {u¤ððt™tu yt„ún …ý ht¾eyu.

→ ƒÄe rð„‚tu™e [ftËýe ƒtŒ ËŠx.™e …tA¤ ™tUÄ fheyu : ðÞ…ºtf ™k. .....

W…h, Ätuhý ....... {tk ‚the¾ ........ ™t htus «ðuþ ytÃÞtu. ytðu÷

yu÷.Ëe.™tk ytÄthu su Ätuhý{tk «ðuþ yt…eyu ‚u Ätuhý …ý þçŒtu{tk y™u

ytkfzt{tk ™tUÄeyu.

4. ðt÷e Vtu{o …hÚte ðÞ…ºtf{tk ™t{ Œt¾÷ fh‚e ð¾‚u ‚{t{ ƒtƒ‚tu yuf Ëh¾e

s ™tUÄtðe òuEyu. ðt÷eVtu{o{tk ¼tE fu ƒnu™ þçŒ ntuÞ ‚tu ‚u «{týu ‘h{uþ¼tE-

yð™eƒnu™’ ™tUÄeyu. ™ðt Œt¾÷ ÚtÞu÷t ƒt¤f™e rð„‚tu{tk ¼rð»Þ{tk ËwÄthtu-ðÄthtu

fhðtu ƒnw y½htu ƒ™u Au. ‚u ð¾‚u xqkfe Ëne fhe ËwÄthtu-ðÄthtu fhðtu ™wõËt™fthf

ƒ™e þfu Au.

5. {wÏÞ rþûtf©e™u ÷tkƒe hò …h sðt™wk ƒ™u y™u su rþûtf™u [tso ËtU…tÞ ‚u rþûtf

ðÞ…ºtf …hÚte ftuE rðãtÚteo™u yu÷.Ëe./sL{‚the¾™tu Œt¾÷tu yt…e þfþu, yLÞÚtt

yt…ðwk ™nª.

1 4

6. yu÷.Ëe. fu sL{‚the¾™tu Œt¾÷tu yt…‚tk …nu÷tk su ÔÞÂõ‚, su rðãtÚteo™wk yu÷.Ëe.

fu sL{‚the¾™tu Œt¾÷tu ÷uðt ytðu÷ Au ‚u™e yhS {u¤ððe y™u ‚u ÔÞÂõ‚ rðãtÚteo™t

ðt÷e ntuðt™e ¾t‚he fhðe. yt he‚u yu÷.Ëe. fu sL{‚the¾™tu Œt¾÷tu yt…ðt{tk

r™Þ{t™wËth Ve ÷uðt™e Út‚e ntuÞ ‚tu, ‚tu ‚u™e ™tUÄ ðÞ…ºtf{tk y™u yu÷.Ëe.{tk

fhðe. yt hf{ [tu¬Ë Ë{Þ{ÞtoŒt{tk Ëhfth™t ¾t‚t{tk s{t fhtððe.

7. þt¤t{tk yÇÞtË fh‚t rðãtÚteoytu™e ËkÏÞt™e [ftËýe ðÞ…ºtf …hÚte ÚttÞ Au.

f{e fhu÷ rðãtÚteoytu™tu þuhtu ðÞ…ºtf{tk ™nª ntuÞ, ‚ux÷e ËkÏÞt ð„o hrsMxh{tk

y™u Ätuhýðth ytkfztƒwf{tk {¤ðe òuEyu. {tË™tk yk‚u ‚iÞth Út‚tk {trËf …ºtf{tk

…ý yt ËkÏÞt s {¤ðe òuEyu. ¾qƒ s „k¼eh‚tÚte yt ËkÏÞt™e ™tUÄ ht¾ðe sYhe

Au. fux÷tf «Ëk„tu{tk swŒe swŒe ËkÏÞt ònuh ÚttÞ ‚tu ‚u yt…r¥ts™f ƒ™e þfu Au.

8. rðãtÚteo™t ™t{ fu yLÞ ftuE rð„‚tu{tk ËwÄthtu fhðt Ëût{ yrÄftheyu {ksqhe yt…e

ntuÞ ‚tu ‚u {ksqhe…ºt VtE÷{tk ht¾ðtu y™u ‚u™e xqkfe ™tUÄ ðÞ…ºtf{tk ÷t÷ þtneÚte

÷¾ðe. {tºt MxuB… W…h ftuE hsqyt‚ ÚttÞ ‚tu ‚u™u ytÄthu ËwÄthtu ™ fhe þftÞ.

9. ftuE fthýËh ðÞ…ºtf ‚Æ™ hŒ ÚtE òÞ fu …t™tk Vtxe òÞ ‚uðwk sýtÞ ‚tu ™ðt

ðÞ…ºtf {txu Ëût{ yrÄfthe™e {ksqhe {u¤ðe, ™ðwk ƒ™tððwk y™u ‚u™u fu¤ðýe

r™heûtf©e îtht «{trý‚ fhtððwk.

rðãtÚteo, rþûtf, {wÏÞ rþûtf y™u rþûtý þt¾t™t yrÄftheytu Ëðuo™tk Sð™™u M…þo‚wk

yt Ëhfthe Œ^‚h™wk ™t{ ¼÷u “Ët{tLÞ hrsMxh” ntuÞ ‚tu …ý ‚u yËt{tLÞ …rhÂMÚtr‚

ËSo þfu Au !

(2) zuzMxtuf hrsMxh

þt¤t™e r{÷f‚tu™t ytÄthY… …whtðt ‚hefu yt {n¥ð™wk Œ^‚h Au. ‘zuzMxtuf’ ËtÚtu

‘y{h’ {t™ðeyu ftÞo fhðt™wk Au. yt…ýu yt ƒu þçŒtu™u Ë{sðt fturþ»t fheþwk.

Dead = No longer alive = {]‚, r™r»¢Þ, ÷t„ýerðne™

Stock = Necessary things = sYhe ËhËt{t™.

{]‚ suðtu Œu¾t‚tu, r™r»¢Þ ÷t„‚tu, …hk‚w þt¤t rðftË {txu sYhe ËhËt{t™™tu W…Þtu„

Ër¢Þ…ýu, ÷t„ýeþe÷ ƒ™e fhðt™tu Au. ynª ‘r™Soð îtht ËSð™e ð]rØ’™wk ‚¥ð¿tt™

Ë{sðwk …zþu. {wÏÞ rþûtf©eyu Ëhfthe r{÷f‚™t fMxturzÞ™ ‚hefu ËhËt{t™™e ™tUÄ fhðt™e

1 5

Au, ò¤ðýe fhðt™e Au y™u sYrhÞt‚ {wsƒ ðnU[ýe …ý fhðt™e Au. sYrhÞt‚ …qýo

ÚtÞt ƒtŒ rƒ™W…Þtu„e ƒ™u íÞthu ðu[e, ‚u™e ytðf Ëhfth©e™u s{t fhtððt™e Au. Œt.‚.

þt¤t{tk …e¥t¤™tk ðtËýtu yt…ðt{tk ytðu÷tk, y{wf ð»ttuo ËwÄe ð…htÞtk, ftuE fthýËh

‚u™u hŒ fhðt™tk ÚttÞ Au, íÞthu ònuh nhtS fhe, «t hf{ s{t fhðt™e hnu Au. ytðe

«r¢Þt fh‚tk …nu÷tk zuzMxtuf hrsMxh™e rðM‚]‚ òýfthe {u¤ðe ÷Eyu.

1. þt¤t{tk zuzMxtuf hrsMxh nþu s. ‚u™tk ƒÄtk …us ð…htE „Þt ntuÞ ‚tu, ™ðwk zuzMxtuf

hrsMxh ¾heŒðwk. ‚u{tk rˬt Œt„ðt y™u AuÕ÷u …t™u «{tý…ºt ÷¾ðwk. …Ae s

W…Þtu„ fhðtu.

2. þt¤t™u su ðM‚w {¤u Au ‚u{tk ºtý «fth™e ðM‚w ntuÞ Au.

A : ÷tkƒtu Ë{Þ xfe þfu ‚uðe ðM‚wytu

B : ð…htþe ðM‚wytu

C : ðnU[ýe fhðt…tºt ðM‚wytu

yt ºtý {wÆt™u æÞt™u ÷E su ‚u rð¼t„{tk ™tUÄðtÚte Ëh¤‚t hnu Au. Œt.‚. xuƒ÷-

¾whþe-fBÃÞqxh ð„uhu ÷tkƒtu Ë{Þ xfu ‚uðe ðM‚w Au. h{‚„{‚™e M…Äto {txu™tk ËtÄ™tu

ð…ht‚tk hnu Au. …tXâ…wM‚ftu-„ýðuþ ð„uhu ðnU[ðt™t ntuÞ Au.

3. ðM‚w „{u ‚u s rŒðËu yt Œ^‚h{tk, r™Þ‚ ftu÷{{tk [tu¬Ë ™tUÄ fhðe. su ðM‚w

xqkft „t¤t{tk s ð…htE sðt™e Au ‚u™u ‘ð…htþe {t÷Ët{t™’ rð¼t„™t zuzMxtuf{tk

™tUÄðe. ftÞ{e ðM‚w hrsMxh{tk ™tUæÞt ƒtŒ þõÞ ‚ux÷t ytuAt Ë{Þ{tk ËVuŒ ytuR÷

…uRLxÚte ™kƒh ™tUÄðt. ft„¤™e ft…÷e fu Mfu[…u™Úte ™kƒh ™ ÷¾ðt.

4. þõÞ ntuÞ íÞtk ËwÄe ðM‚w™wk ðýo™ y[qf ™tUÄðwk. Œt.‚. fƒtx ntuÞ ‚tu fux÷t „us™t

…‚ht™tu, fux÷e ÷kƒtE-…ntu¤tE™tu ð„uhu, fBÃÞqxh ntuÞ ‚tu fE fk…™e™wk ? fux÷e

®f{‚™wk ? ð„uhu. ðtËý ntuÞ ‚tu Mxe÷™tk fu …e¥t¤™tk ? fux÷t ðs™™tk ð„uhu.

5. [tuhe, yt„, yfM{t‚ fu yLÞ «fth™e ™wõËt™e{tk yt Œ^‚h y„íÞ™tu …whtðtu

ƒ™e þfu ‚u{ ntuE, ‚u™e „k¼eh‚t Ë{S ‚u™u ÔÞðÂMÚt‚ r™¼tððwk y™u Ët[ððwk.

6. Œt™{tk {¤u÷e ðM‚wytu™wk y÷„ hrsMxh r™¼tððwk.

7. Œ^‚h{tk ™tUÄtÞu÷ ðM‚wytu ŒwhM‚ ™ fhe þftÞ ‚uðe fu ð‚o{t™ Ë{Þ{tk W…Þtu„e

™ ntuÞ (Œt.‚. …tXâ…wM‚ftu) ‚uðe ðM‚wytu ƒtŒ fhtððt™e …qýo Œh¾tM‚ fhðe.

1 6

fu¤ðýe r™heûtf {w÷tft‚u ytðu íÞthu ‚u{™tu M…ü yr¼«tÞ {u¤ðe ‚t÷wft …k[tÞ‚™u

{tuf÷ðe y™u ƒtŒ fhðt™e {ksqhe {u¤ðe, ‚u™e ™tUÄ zuzMxtuf{tk fhðe.

8. [tso ÷u™th {wÏÞ rþûtfu ‚{t{ r{÷f‚ òuE, ‚…tËe, ¾qx‚e ðM‚w™e ®f{‚{tk ™týtk

ðËq÷ fhðt, [÷ýÚte Ëhfth{tk s{t fhtððt.

9. Œh ð»tuo sq™ {tË{tk {wÏÞ rþûtfu Œhuf ðM‚w™e ò‚ ¾htE fhe, ‚u yk„u™wk «{tý…ºt

™tUÄðwk.

10. zuzMxtuf hrsMxh …h™e ðM‚wytu™t W…Þtu„ {txu su ‚u rþûtf™u y÷„ ™tUÄ fhe, ðM‚wytu

ËtU…e þftÞ, y™u ‚u rþûtf™t yr¼«tÞ {wsƒ ðM‚w yk„u™e yã‚™ ™tUÄ ht¾e

þftÞ. Œt.‚. h{‚„{‚™tk ËtÄ™tu, Ëk„e‚™t ËtÄ™tu, ÷tÞƒúuhe™tk …wM‚ftu, ð„uhu

su ‚u rþûtf™t nðt÷u {qfe þftÞ.

(3) ytðf hrsMxh

yt y„tW ™tUæÞwk ‚u{ ‘ftuE…ý ft„¤ …h, su ftkE ÷ÏÞwk ntuÞ ‚u {tºt {trn‚e™tu

¼t„ ƒ™u. …hk‚w ‚u™t …h {wÏÞ rþûtf™e xqkfe Ëne ÚttÞ y™u ytðf ™kƒh …zu, …Ae s

‚u Ëhfthe ŒM‚tðus™wk MðY… Äthý fhu.’ yt…ýtk y„íÞ™tk fux÷tkf …ºtftu{tk ytðf hrsMxh™wk

rðþu»t {n¥ð Au. fux÷tf y™w¼ðe y™u ftuXtËqÍðt¤t {wÏÞ rþûtftu-yt[tÞo©eytu ytðf

hrsMxh™u ÞtuøÞ MðY…u {q÷ðu Au, ‚u{™u yr¼™kŒ™. yt hrsMxh rðþu fux÷ef ƒtƒ‚tu yt

«{týu Au.

- YƒY fu …tuMx îtht (nðu fBÃÞqxh r«Lx) þt¤t{tk ytð‚e ‚{t{ x…t÷™e ™tUÄ fhðe

VhrsÞt‚ Au. ytðu÷ ft„¤™e ztƒe ƒtsw™t ¼t„u {wÏÞ rþûtf …tu‚t™e xqkfe Ëne

fhe, ‚u ft„¤-…ºt™t {Útt¤t …h ‘yt.™k. .........’ ‚the¾ ™tUÄþu.

- ytðf hrsMxh™tu r™rù‚ ™{q™tu Au. ‚u «{týu™tk ftu÷{ðt¤t hrsMxh{tk ƒnw M…ü

he‚u x…t÷/ft{™t …ºt™e rð„‚tu ™tUÄðt™e hnu Au.

- ytðf ÚtÞu÷t ƒÄt s ft„¤tu™u ™tUÄðt™t Au. ƒÄt s ft„¤tu …ife sðtƒ fu {trn‚e

yt…ðt…tºt ft„¤™tu sðtƒ Ë{Þ{ÞtoŒt{tk fheyu. yLÞ ft„¤tu {tºt òý …qh‚t

s ntuÞ ‚tu ‚u™t …h ‘òýe ™tUÄ ÷eÄe’™tu þuhtu fhe, Ëne fheyu. òu þt¤t™t ƒÄt

s rþûtftu™u M…þo‚tu …ºt ntuÞ ‚tu ƒÄt™u ðk[tðeyu y™u ðtkåÞt ƒŒ÷ Ëne {u¤ðeyu.

yt ft{ Ëh¤ Œu¾t‚wk ntuÞ A‚tk õÞthuf ¾qƒ s W…Þtu„e …whðth ƒ™e þfu Au.

1 7

- yuf ytðf hrsMxh™tk ƒÄtk s …t™tk™tu W…Þtu„ …qýo ÚtE „Þtu ntuÞ ‚tu, ™ðwk hrsMxh

¾heŒeyu/r™Þ‚ ftu÷{ ÷¾e ƒ™tðeyu y™u ‚u™u 1/2, 1/3, 1/4 ™kƒh yt…eyu.

rˬt Œt„e, ÷t÷ þtneÚte …t™ ™kƒh yt…eyu.

- þiûtrýf ƒk™u ˺ttu …qhtk ÚttÞ, ‚ux÷t ™ðt ðhËu, ytðf…ºttu™t y™w¢{ ™kƒh yufÚte

þY fheyu. ™ðwk hrsMxh ƒ™tððt™e ðt‚u ynª ™Úte, ‚u æÞt™u ÷Eyu.

ËkrûtÂ{tk òuEyu ‚tu Ët{tLÞ Œu¾t‚wk yt hrsMxh yËt{tLÞ {n¥ð Ähtðu Au. þt¤t™t

W…rþûtf™tu Ëe.yu÷. hò™tu rh…tuxo fu ðt÷e™e yu÷.Ëe. {u¤ððt™e yhS ð„uhu ftuE…ý

ft„¤™u ytðf ™kƒh ytÃÞt rð™t ‚u™u Ëhfthe ŒM‚tðus, Ëhfthe …ºt™tu Œhßòu ™nª {¤u.

(4) òðf hrsMxh

þt¤t™t rþûtftu, ðt÷eytu, rðãtÚteoytu™t ËkŒ¼o{tk ytðu÷t …ºttu su he‚u ytðf hrsMxh{tk

™tUÄðt™e ftÞoðtne fhe, ‚u s he‚u …qhe „k¼eh‚tÚte þt¤t{tkÚte ƒnth s™th rð„‚tu/{trn‚e™u

òðf hrsMxh{tk ™tUÄeþwk. fux÷ef 𾂠fux÷tf {wÏÞ rþûtf©eytu þt¤t fuB…Ë ƒnth ntuÞ

A‚tk þt¤tfeÞ ÔÞðnth fh‚t hnu Au ! su ‚u «fth™tu ft„¤ ÷E y™wfq¤ ÷t„u ‚u he‚u rð„‚tu/

{trn‚e yt…e ŒE ntþfthtu y™w¼ðu Au (ytí{Ëk‚tu»t ™nª), fthý fu ftuE…ý …ºt íÞthu

s Ëhfthe ŒM‚tðus ƒ™þu, ßÞthu ‚u™t …h òðf …ºt™tu ™kƒh ™tUÄtþu. ¼÷u Ët{u™e ÔÞÂõ‚

fu ËkMÚtt™u rð„‚/{trn‚e {¤þu, …hk‚w ‚u™u ŒM‚tðus™wk MðY… ™nª {¤u. yíÞthu ytÄwr™f

ði¿ttr™f ËtÄ™tu™e {ŒŒÚte R-{uR÷ fheyu, VuõË fheyu, Mfu™ fhu÷ ft„¤ {tuf÷eyu, ‚u{tk

ftuE nhf‚ ™Úte, …hk‚w ‚u ƒÄe s rð„‚tu òðf hrsMxh{tk ™tUÄðe yr™ðtÞo Au.

þt¤t ƒnth {tuf÷ðt™t Út‚t Œhuf …ºt™u òðf ™kƒh yt…eyu, …hk‚w ‚u™e MÚt¤«‚

O/C …ý yð~Þ ht¾ðe. ftƒo™ ft„¤Úte, ntÚtuÚte ÷¾u÷e, Íuhtuût fhu÷e, Mfu™ðt¤t …ºt™e

r«Lx ftZe™u... ftuE…ý MðY…u MÚt¤«‚ {wÏÞ rþûtf …tu‚t™e …qýo Ëne ™nª fhu, …hk‚w

xqkfe Ëne fhþu y™u ‚u™e ™e[u ‚the¾ y™u {tË ™tUÄþu. y™wfq¤‚t {¤u ‚tu ytðt MÚt¤«‚™t

ft„¤tu òuðt™tu [tLË ÷uòu.

…tuMx îtht su x…t÷ hðt™t fheyu, ‚u {txu sux÷t Yr…Þt™e …tuMx÷ MxuB… ÷„tðe ntuÞ

‚u hf{ …ý òðf hrsMxh{tk ™tUÄeyu. òu YƒY …ntU[tze ntuÞ ‚tu, ‚u™e ‚u he‚u ™tUÄ hrsMxh{tk

fheyu. yt he‚u {tË Œhr{Þt™ fhu÷ x…t÷ ¾[o™tu rnËtƒ fLxesLËe rnËtƒ{tk {¤ðtu òuEyu.

MÚttr™f fu ËeythËe fu …u-ËuLxh{tk {tuf÷ðt™e x…t÷ YƒY …ntU[tzeyu ‚tu ‚u™e ™tUÄ

‘x…t÷ƒwf’{tk fhðe y™u x…t÷ Mðefth™th™e Ëne ‚Útt Ë{Þ y™u ‚the¾ yð~Þ {u¤ðeyu.

1 8

(5) ðt÷e Vtu{o/ðt÷e M÷e…

rþûtý {u¤ððt™tu yrÄfth “RTE” ™e y{÷ðthe fhðt{tk {wÏÞ rþûtf …tÞt™wk …rhƒ¤

Au. ftuE…ý rðãtÚteo™u þt¤t{tk Œt¾÷ fhðt{tk yti…[trhf sL{‚the¾™t ytÄthtu fu yLÞ

…whtðtytu {u¤ððt{tk, Úttuze ˼t™‚t ht¾ðe …zu ‚uðwk Au. yuf ƒtsw ftuE s ytÄth rð™t

ƒt¤f™u þt¤t{tk «ðuþ yt…ðt™wk yt…ýwk f‚oÔÞ y™u ƒeS ƒtsw rðãtÚteo™e ÔÞÂõ‚„‚ {trn‚e™t

ytÄthtu {u¤ððt™wk ftÞo, …zfths™f Au. ‚u{ A‚tk …tu‚t™t s rðM‚th™t ƒt¤f™u Ätuhý

yuf{tk «ðuþ yt…‚tk …nu÷tk ðt÷e …tËuÚte yufhth ÷¾tððt™wk yuf [tu¬Ë Vtu{o Au, ‚u™wk

™t{ ‘ðt÷e Vtu{o/ðt÷e M÷e…’ Au.

…tk[ ð»to™e ô{h …qhe fh™th ƒt¤f™t ðt÷e …tËuÚte fux÷ef {trn‚e {u¤ððt™e

sYh …zu Au. …qh‚e ¾t‚he fÞto ƒtŒ s ðt÷e M÷e…{tk Œhuf rð„‚ ¼hðe. yuf s fwxwkƒ™wk

ƒeswk ƒt¤f ßÞthu «ðuþ {u¤ððt ytðu íÞthu ‚u™e òr‚, yxf, r…‚t™t ™t{{tk swŒt…ýwk

òuðt {¤u Au. íÞthu ðt÷e …tu‚t™e „uhË{sÚte fu Œwht„únÚte swŒe rð„‚tu ÷¾tðu Au. ytðt

Ëkòu„tu{tk ¾qƒ s Ëtð[u‚eÚte þtk‚r[¥tu, yLÞ rþûtftu/ðt÷e™e {ŒŒ {u¤ððe. y™u ßÞthu

Ëk‚tu»ts™f {trn‚e {¤u, íÞthƒtŒ s M÷e… ¼hðe. fux÷tf ðt÷e ftuE NGO fu yLÞ ‚hVÚte

™tUÄtÞu÷ rð„‚tu hsq fhe, ‚u ÷¾ðt Œƒtý fh‚t ntuÞ Au.

ðt÷e™e rð„‚tu Ëk‚tu»tfthf sýtÞ, íÞthƒtŒ ðt÷e ‚hefu r…‚t ytÔÞt ntuÞ ‚tu ztƒt

ntÚt™t yk„qXt™wk r™þt™ y™u {t‚t ytÔÞt ntuÞ ‚tu s{ýt ntÚt™t yk„qXt™wk r™þt™ {u¤ððt{tk

¾qƒ ft¤S ÷uðe. Ëne fhtððt «tuíËtrn‚ fhðt «Þí™ …ý fhðt.

VhrsÞt‚ sL{ ™tUÄýe™tu ftÞŒtu y{÷{tk ntuðtÚte ðt÷e sL{‚the¾™tu Œt¾÷tu ÷tðu

Au, ‚uÚte ‚u{tk ‚the¾, MÚt¤ ð„uhu™e {trn‚e Ëh¤‚tÚte «t ÚtE hnu Au. y…ðtŒY… rfMËt{tk

s W…htuõ‚ Vfht{tk ™tUÄtÞu÷ ƒtƒ‚tu æÞt™u ÷uðe.

ðt÷e M÷e… ¼htÞt ƒtŒ ‚u™t W…h ðÞ…ºtf ™kƒh y™u «ðuþ ytÃÞt™e ‚the¾ ™tUÄe

{wÏÞ rþûtfu Ëne fhðe. ðÞ…ºtf™t ™kƒhtu™t ¢{ {wsƒ ð»toðth M÷e…tu™e VtE÷ Ët[ððe.

(6) rðÍexƒwf

rþûtý ËtÚtu ËeÄe fu ytzf‚he he‚u Ëkf¤tÞu÷t …ŒtrÄfthe©eytu-yrÄfthe©eytu þt¤t™e

{w÷tft‚ ÷u™th ÔÞÂõ‚yu þt¤t ÔÞðMÚtt…™™u ÷„‚e su ƒtƒ‚tu™tu y™w¼ð fÞtuo ntuÞ, ‚u™t

ËkŒ¼o{tk, …tu‚t™t «r‚¼tðtu ™tUÄu Au.

rðÍexƒwf™u ‘þuhtu…tuÚte’ …ý fnuðt{tk ytðu Au. þt¤t {w÷tft‚ ÷u™th ÔÞÂõ‚ yt

Œ^‚h{tk y„tW su ftkE «r‚¼tðtu ™tUÄtÞt ntuÞ, ‚u ðtk[uAu, ‚u™e ËtÚtu ytsu …tu‚u y™w¼ðu÷

1 9

ƒtƒ‚tu™e ‚w÷™t …ý fhu Au. fnuðt™wk ‚tí…Þo yu Au fu þt¤t{tk Út‚e „r‚rðrÄÚte …rhr[‚

Útðt {txu yt ÷u¾™ ftkEf ykþu ËntÞf ƒ™u Au.

fux÷tf ò„]‚ yrÄfthe-…ŒtrÄfthe©e yt ™tUÄ…tuÚte{tk nfthtí{f-h[™tí{f …tËtk™tu

WÕ÷u¾ fhu Au y™u Ëq[™tu fu yý„{‚e ƒtƒ‚tu yk„u™t «r‚¼tðtu ‘Ëq[™tƒwf’{tk ™tUæÞt

ntuðt™wk ÷¾u Au. yt yuf {™tuði¿ttr™f yr¼„{™tu Œt¾÷tu Au. rðÍexƒwf-þuhtu…tuÚte y™u

{w÷tft‚…tuÚte™t ™t{™wk yt ŒM‚tðus, rþûtftu™e ft{„ehe y™u {wÏÞ rþûtf™e ftÞoþi÷e,

«r‚ƒØ‚t™tu ƒtu÷‚tu …whtðtu Au.

fux÷tkf «Ëk„tu{tk rðÍexƒwf{tk ™tUÄtÞu÷ {wÆtytu W¼Þ…ûtu rðËkðtrŒ‚t Ësuo Au. ‚u™t

W…tÞ ‚hefu, {w÷tft‚ ÷u™th ÔÞÂõ‚yu, ™tUÄðt÷tÞf {wÆt™e ft[e ™tUÄ fhe, {wÏÞ rþûtf

ËtÚtu [[to fÞto ƒtŒ òu «r‚¼tðtu ÔÞõ‚ fhðt{tk ytÔÞt ntuÞ ‚tu, þt¤t …rhðth {txu y™u

{w÷tft‚ ÷u™th {txu Ëk‚tu»t«Œ ðt‚tðhý r™{toý ÚttÞ.

{w÷tft‚ ÷u™th™e ™tUÄ™e ¾he ™f÷ ƒ™tðe, ‚u™e y÷„ ft„¤ …h (òu ftuE M…ü‚t

fhðt™t {wÆt ntuÞ ‚tu) M…ü fhe, {wÏÞ rþûtf©eyu ËkƒkrÄ‚ f[uhe™u {tuf÷e yt…ðt™e ntuÞ

Au. ƒeS {w÷tft‚ ð¾‚u òu ‚u su ÔÞÂõ‚™u …tu‚t™t «r‚¼tðtu™t ËkŒ¼o{tk ÚtÞu÷ y™wftÞo™e

rð„‚tu òýðt {¤u, ‚uðwk ytÞtus™ {wÏÞ rþûtf fh‚t hnu Au.

™ðe rðÍexƒwf ht¾ðt™e sYrhÞt‚ …zu, ‚tu ™ðe rðÍexƒwf{tk rˬt Œt„e, …t™t

™kƒh yt…ðt. ËtÚttu ËtÚt y„tW™e rðÍexƒwf …ý ntÚt …h ht¾ðe yr™ðtÞo Au.

rþûtý ËtÚtu Ëkf¤tÞu÷ ÔÞÂõ‚ rËðtÞ™t yLÞ ftuE {w÷tft‚e {txu yuf ÔÞtðntrhf

W…tÞ Au. ‚u™t {txu ‘«uûtf…tuÚte’ ht¾ðt{tk ytðu Au. ‚u{tk rð[thtu ÔÞõ‚ fhe þfu Au.

(7) Ëq[™tƒwf

rðÍexƒwf™t …rh[Þ ð¾‚u yt…ýu ‘Ëq[™tƒwf’™tu WÕ÷u¾ fÞtuo n‚tu. ynª yt Œ^‚h™tu

rðþu»t …rh[Þ fu¤ðeþwk. rþûtý rð¼t„ îtht ‘þt¤t™tu ‚…tËýe ynuðt÷’™wk yuf …ºtf Ëwr™rù‚

fÞwO Au. PRE/7051-Dated 27-07-54 ™wk ËwÄthu÷wk …ºtf Œhuf þt¤t{tk «tÃÞ Au. yt ynuðt÷™e

17{e ftu÷{{tk þt¤t™tk y„íÞ™tk fux÷tkf Œ^‚htu™e ™tUÄ fhe Au, ‚u{tk ƒu «fth™e Ëq[™tƒwf

Œþtoððt{tk ytðu÷ Au :

(1) rþûtftu™e Ëq[™t…tuÚte

(2) ‚…tËýe y{÷Œth™e Ëq[™t {txu™e [tu…ze

2 0

yt ƒk™u ŒM‚tðus{tk yuf ðÄtht™e Ëq[™t…tuÚte þt¤t™t {wÏÞ rþûtf©eyu yÚtðt

ËeythËe ftu-ytuŠz™uxh©eyu þY fhe Au ! ¾uh ! yt…ýu ynª W…htuõ‚ ƒu Ëq[™t…tuÚte™e

[[to fheþwk.

• Ëq[™t…tuÚte{tk ƒnth™t Ëût{ yrÄfthe-…ŒtrÄfthe ™tUÄ fh‚t ntuÞ Au, su™wk

…t÷™ rþûtftu y™u {wÏÞ rþûtf©eyu fhðt™wk ÚttÞ Au. fux÷tf ftuXtËqÍðt¤t

{wÏÞ rþûtftu …tu‚t™t MxtVr{ºttu™u yt…ðt™e Út‚e Ëq[™tytu y÷„Úte yux÷t

{txu ht¾u Au fu ƒnth™t {w÷tft‚e™u ‚u sýtððwk yÞtuøÞ ntuÞ Au y™u ÔÞtðntrhf

…ý Au.

• ‚…tËýe y{÷Œth/ƒex r™heûtf/yLÞ ¾tË {w÷tft‚ ÷u™th yrÄfthe {txu

™kƒh 2 ™e Ëq[™t…tuÚte W…Þtu„{tk ÷uðtÞ Au. yu …tft …qXt™tk Vq÷ËtRÍ™tu

[tu…ztu yt {txu rðþu»t W…Þtu„e ƒ™u. …us™e s{ýe ƒtswÚte ztƒe ƒtsw (ƒtkÄýe

‚hV) ðt¤e ƒu ¼t„ fhðt{tk ytðu Au. ztƒe ƒtsw Ëq[™tu ÷¾tÞ y™u ‚u™e

Ët{u™t ¼t„{tk ‚u™wk y™wftÞo ÷¾tÞ.

• ßÞthu ßÞthu Ëq[™tu {¤u íÞthu ËkƒkÄf‚to rþûtf™u fu ƒÄt MxtV™u ðk[tðe,

‚u™e ™tUÄ ÷uðztððe y™u Ë{Þ {ÞtoŒt{tk ‚u™wk y™wftÞo fhðt «Þí™þe÷ ƒ™ðwk.

• ðtŠ»tf r™heûtý ð¾‚u yrÄfthe {tk„ðt™wk ¼q÷e òÞ ‚tu …ý Ët{u [t÷e,

yt Œ^‚h hsq fhe, {wÏÞ rþûtf©e …tu‚t™e y™u MxtV™e «r‚ƒØ‚t ÔÞõ‚

fhe þfu Au.

Ëq[™t þçŒ ™fthtí{f árüyu ™ òu‚tk, rðftËtí{f yr¼„{Úte ð…htðtu òuEyu.

Ëq[™t ÷¾™thu yuðt þçŒtu …ËkŒ fhe, W¼Þ…ûtu y™wþtË™ «ŒŠþ‚ ÚttÞ, ‚uðwk ÷u¾™ fhðwk

òuEyu.

(8) fLxeLsLËe rnËtƒ

yk„úuS òuzýeftuþ{tk ‘fLxesLËe’ þ猙tu yÚto fu …ÞtoÞ þtuÄðtu, sux÷tu y½htu Au,

‚ux÷tu s yt Œ^‚h™e ™tUÄ fhðe …ý y½he Au ! {¤‚e hf{ ™t™e y™u ‚u™t ËkŒ¼o{tk

{wÏÞ rþûtf©eyu {tuxe Ë{MÞt™tu Ët{™tu fhðt™wk ƒ™u Au. þt¤tfeÞ ÔÞðnthtu{tk ytfÂM{f

¾[o {txu ‘fLxesLËe’ {¤u Au. þt¤t{tk yíÞthu ‚tu SSAM îtht fux÷ef „útLx {¤u Au.

rþûtftu y™u {wÏÞ rþûtf …tu‚t™t yk„‚ …iËt …ý ¾[uo Au, …hk‚w y„tW yt fLxesLËe™e

hf{ 1.50 (ŒtuZ Yr…Þtu) {¤‚tu y™u ‚u™t ðtW[h ÷uðt {txu y™uf «ÞwÂõ‚ ys{tððt{tk

2 1

ytð‚e. ftuE Œwft™Œth ytx÷e hf{™wk ðtW[h/ƒe÷ yt…‚tk …nu÷tk {wÏÞ rþûtf Ët{u su

he‚u swyu ™u ! íÞthu ÚttÞ fu... ytsu …ý yt hf{ {txu rþûtf Ëk„X™ îtht yËhfthf

hsqyt‚ ÚtE hne Au.

• yt hf{™t rnËtƒ {txu y÷„ hrsMxh r™¼tððt™wk Au. htus{u¤{tk yt hf{

s{t-WÄth ÚtE ntuÞ, …hk‚w rð„‚ðth ™tUÄ ‚tu, fLxesLËe hrsMxh{tk s fhðt™e

ÚttÞ Au.

• rþûtftu™e ËkÏÞt™t «{tý{tk y™u {wÏÞ rþûtf™e „ý‚he{tk yt ËŒh™e hf{

þt¤t™u, …„th ƒe÷™e ËtÚtu s [qfðtÞ Au. ‚uÚte yt hf{ ytðf ‚hefu „ýe

‚u™tu rnËtƒ ht¾ðt™tu ntuÞ Au.

• fLxesLËe yk„u fhu÷ ¾[o òðf ‚hefu Œþtoððtu y™u {tËtk‚u rË÷f/¾tÄ

Œþtoððe. ƒeò {tË{tk ‚u™e …whtk‚ ËtiÚte …nu÷tk ™tUÄðe. yt he‚u fhu÷ {rn™t™e

™tUÄ™t yk‚u {wÏÞ rþûtf©eyu …tu‚t™t Ëne-rˬt fhðt.

• yt hf{{tkÚte fhu÷ ¾[o™tk ‚{t{ ðtW[h (™kƒh/‚the¾ ËtÚtu™tk) VtE÷u ht¾ðtk.

™týtfeÞ ð»to (yur«÷Úte {t[o)Úte Œhuf ðtW[h™u, ÷t÷ þtneÚte ™kƒh yt…ðtu.

fux÷ef 𾂠yt ™t™fze Œu¾t‚e hf{™tu rnËtƒ ÷¾ðtu, ðtW[h {u¤ððtk, ¾heŒu÷

ðM‚w™e W…Þtur„‚t ƒ‚tððe, fkxt¤ts™f ÷t„u Au. …hk‚w yt rnËtƒ{tkÚte y™uf {qÕÞtu þe¾ðt

{¤u Au, ‚u™wk s‚™ fhðt™wk ËŒT¼tøÞ «t ÚttÞ Au. MxtVr{ºttu ËtÚtu „tihð¼uh Sððt™tu

yt™kŒ {¤u Au.

(9) rˬt hrsMxh

þt¤t{tk sux÷t Œ^‚htu/hrsMxhtu/…ºtftu/VtE÷tu r™¼tððt{tk ytðu Au, ‚u ƒÄtk™e ™tUÄ

yt hrsMxh{tk ht¾ðt{tk ytðu Au. ftuE™u yu{ ™ ÚttÞ fu : ‘yt hrsMxh{tk ƒÄtk hrsMxhtu™e

™tUÄ ! fux÷t fŒ™wk yt hrsMxh nþu !’ {tºt Œhuf hrsMxh/…ºtf™wk ™t{ y™u ‚u™e Ët{tLÞ

rð„‚ s ™tUÄðt™e Au.

su{ Ë{„ú þt¤t™wk ÔÞðMÚtt…™ fhðt{tk y÷„ y÷„ fzeytu {¤e yuf Ëtkf¤ r™{toý

ÚttÞ y™u þt¤t „r‚ fhu, «„r‚ fhu, yu{ yuf hrsMxh™tu WÕ÷u¾ ƒeò{tk, ƒeò™tu WÕ÷u¾

ºteò{tk... yt he‚u, ‘Ëhfthe ŒM‚tðuòu’ ƒ™e hnu Au. WŒt. …h[whý hò™tu rh…tuxo ftuE

rðãtÚteo™e ™tux™tk …t™t{tk ¼÷u ÷¾eyu, …ý ‚u …h Út‚e «r¢Þt y„íÞ™e Au.

2 2

1. rþûtf yu ft„¤ …h ‚the¾ ÷¾þu, hò {u¤ððt rð™k‚e fhþu, …ºt™t yk‚u Ëne

fhþu.

2. yu …ºt {wÏÞ rþûtf©e™u yt…þu, {wÏÞ rþûtf©e ‚u™t …h xqkfe Ëne fhþu, ytðf

hrsMxh …h ™tUÄþu, ytðf hrsMxh ™kƒh …tzþu, y™u þuhtu ÷¾þu.

3. yu ytðf hrsMxh™tk Œhuf …t™tk …h rˬt Œt„ðt{tk ytðu÷ nþu, «íÞuf …t™tk …h

÷t÷ þtneÚte ™kƒh ÷¾u÷t nþu, AuÕ÷t …t™tk …h Ëût{ yrÄftheyu «{tý…ºt ytÃÞwk

nþu.

4. rþûtf™t hrsMxh{tk ‘…h[whý hò’ ™tUÄtþu.

5. hò …h s™th rþûtf™e ð„o ÔÞðMÚtt rð[thtþu.

yt he‚u Œhuf hrsMxh íÞthu s ŒM‚tðus ƒ™u, ßÞthu ‚u™t «íÞuf …t™tk …h Ëût{

ËkMÚtt™tu „tu¤ rˬtu Œt„ðt{tk ytÔÞtu ntuÞ, …t™t ™kƒh yt…u÷ ntuÞ y™u «{tý…ºt yt…u÷

ntuÞ.

• [tso™e yt…-÷u fh‚e ð¾‚u rˬt hrsMxh «{týu s Œ^‚h Ëw«‚ fhðt™wk

ntuÞ Au. fÕ…™t fhtu fu : ‘þt¤tfeÞ Œ^‚htu{tk fÞwk hrsMxh …nu÷t ¢{u ?’

ftuE …qAu ËtiÚte y„íÞ™wk Œ^‚h fÞwk ? ‚tu fnuðwk s …zu ™u - þheh™tk ƒÄtk

yðÞðtu y„íÞ™tk ‚u{ ƒÄtk Œ^‚htu …ý y„íÞ™tk !

• rˬt hrsMxh{tk ™tUÄðt{tk ytðu÷ hrsMxh fu VtE÷ fu …ºtf W…h ™kƒh

…ý yt hrsMxh{tk yt…u÷t ™kƒhtu™tu ¢{ yt…ðtu.

• rˬt hrsMxh{tk ftÞ{e Œ^‚htu y™u …t kºteË ð»t o ËwÄe Ët[ððt™tk

(rð¼t„ 1-2/y-ƒ) Œ^‚htu {txu yuf yuf …t™tk W…h yuf yuf Œ^‚h.

• yt hrsMxh{tk A, B, C, D yu{ rð¼t„tu …tze™u Œ^‚htu™u A1... yu{ ™kƒhtu

yt…ðt.

• Œhuf þt¤t (ËkMÚtt)yu …tu‚t™e ðze f[uhe …tËu …tu‚t™tk Œ^‚h{tk rˬt Œt„ðt™t

ntuÞ Au. ‚u{ A‚tk õÞthuf ftuE fthýËh ‘ytuðhxuRf’ fhe, yLÞ ðze ËkMÚtt

…tËu rˬt Œt„ðt™wk ÔÞtðntrhf he‚u ƒ™u Au. …hk‚w ¢{ yt he‚u Au.

þt¤t → …u ËuLxh, …u ËuLxh → ‚t÷wft þt¤t → ‚t÷wft …k[tÞ‚ (rþûtý

þt¾t) → rsÕ÷t …k[tÞ‚ rþûtý Ër{r‚, rs.rþ. Ër{r‚ → rsÕ÷t …k[tÞ‚

2 3

{nuf{ þt¾t... rˬt Œt„™th Ëût{ yrÄfthe©e, yt…ýt hrsMxh™t AuÕ÷t

…t™u «{tý…ºt yt…e, «{trý‚ fhþu.

• yt rˬt hrsMxh …tftk …qXtk™wk ƒ™tððwk, ‚u{tk r™rù‚ fhu÷ ftu÷{{tk rð„‚tu

™tUÄðe, y™u rˬt hrsMxh™u …ý ™tUÄe-yt…ðtu.

(10) htus{u¤

þt¤t{tk Út‚t «íÞuf ™týtfeÞ ÔÞðnth™e ™tUÄ yt hrsMxh{tk fhðt{tk ytðu Au.

yt hrsMxh™wk ™t{ ‘htus{u¤’ ntuðt A‚tk, htusuhtus ™tUÄ fhðt™e Út‚e ™Úte, …hk‚w su rŒðËu

™týtfeÞ ÷uðz-Œuðz ÚtE ntuÞ, ‚u rŒðËu s ‚u™e ™tUÄ fhe, s{t-WÄth y™u ©e…whtk‚ ƒtfe,

rË÷f... ÷¾ðe …zu.

yt htus{u¤{tk ¼÷u swŒe swŒe «ð]r¥t {txu, swŒe swŒe yusLËe îtht ™týt {¤‚tk

ntuÞ fu [qfððtk …z‚tk ntuÞ, …hk‚w yu ƒÄt s ÔÞðnthtu™e ™tUÄ su‚u rŒðËu s fhðe …zu.

fux÷tf Ëkòu„tu{tk ftuE ËkMÚtt yuðtu yt„ún ht¾u fu : ‘y{the yt hf{ {txu y÷„ htus{u¤-

rnËtƒtu ht¾þtu’ ‚tu ‚u{ fheyu. …hk‚w ‚u™tu WÕ÷u¾ ‚tu yt…ýt yt “htus{u¤”{tk Útðtu

òuEyu. yt…ýt hrsMxh{tk {tºt ‚u hf{ s{t fhe, ‚u™t y÷„ htus{u¤ htus{u¤-rnËtƒƒwf{tk

™tUæÞt Au, ‚u™e WÄth ƒtswyu ™tUÄ fhðe s …zu. ÔÞtðntrhf y™u r™Þ{t™wËth ƒk™u ƒtƒ‚tu™e

y{÷ðthe fhðe …zu. õÞthuf yt…ý™u yu{ ÷t„u fu yt he‚u ƒu søÞtyu ™tUÄ fhðtÚte

…w™htð‚o™ ÚttÞ Au, Ë{Þ™tu ÔÞÞ ÚttÞ Au, fkxt¤tu ytðu Au ð„uhu... …hk‚w þt¤t™tu htus{u¤

yu yLÞ rnËtƒ-ƒwf fh‚tk Wå[ Œhßò™wk hrsMxh Au yu ™ ¼q÷eyu.

ð‚o{t™ Ë{Þ{tk ƒUf îtht …„th [qfðýtk su ‚u rþûtf™tk ¾t‚t{tk ÚttÞ Au, íÞthu

…ý yt…ýu ƒ™tðu÷t …„thƒe÷™e hf{ y™u rþûtftu™t ¾t‚t{tk s{t ÚtÞu÷ hf{™e xqkfe

™tUÄ htus{u¤{tk Útðe òuEyu. …„th [qftŒt …ºtf ¼÷u y÷„ ™ ht¾‚t ntuEyu ‚tu …ý

yt…ýu ƒ™tðu÷t …„thƒe÷™e MÚt¤«‚{tk ËkƒkrÄ‚ rþûtftu™u “…„th {éÞt”™e Ëne {u¤ðeyu.

yt he‚u htus{u¤™e ËtÚtu ‚u hf{™tu ‚t÷-{u¤ ÚttÞ Au.

htus{u¤™t ytÄhu {trËf/ðtŠ»tf ¾[o™t ytkfzt {¤e hnu Au. ftuE ËkMÚtt/f[uhe îtht

ßÞthu yt «fth™t ytkfzt {t„ðt{tk ytðu íÞthu ‚u yt…e þftÞ.

htus{u¤ Œh ð»tuo ™ðtu ™ ƒ™tðeyu, …hk‚w ð»to ƒŒ÷u yux÷u ƒu …t™tk Atuze, su ‚u

ð»to™e ‚thes ƒ™tðe, yt„÷t ð»to™tu htus{u¤ þY fheyu.

ftuE Œt‚t ‚hVÚte htufz/[uf îtht Œt™ {éÞwk ntuÞ ‚tu ‚u hf{™e …ý ™tUÄ yð~Þ

fhðe. Œt‚t RåAu fu ™ RåAu ™týtk yu™tk Au …ý rnËtƒ yt…ýtu Au.

2 4

(11) ftÞ{e nwf{tu™e VtE÷

…u.ËuLxh þt¤t™t {tæÞ{Úte fu ‚t÷wft …k[tÞ‚ - rsÕ÷t …k[tÞ‚ ‚hVÚte ytð‚t ¾t‚tfeÞ

y™u ftÞ{e Ët[ðe ht¾ðt™t nwf{tu yt VtE÷{tk ht¾ðt. þt¤t™t «thk¼ Ë{ÞÚte {¤u÷t

rðrðÄ ytŒuþtu/nwf{tu rðrðÄ rð»tÞ™u ÷„‚t ntuÞ Au, suðt fu :

• þt¤t {ksqhe

• rþûtf/{wÏÞ rþûtf™e r™{ýqkf

• ƒŒ÷e Útðt yk„u™t ytŒuþ

• ™týtkfeÞ nwf{tu - {ksqhe …ºttu

• rðrðÄ ft{„ehe fhðt {txu™t r™Þ{tu - Ëq[™tytu

• ytu™zâqxe yLÞ ft{„ehe{tk sðt ƒtƒ‚™t

• þt¤t {txu W…Þtu„e ËkËtÄ™tu Vt¤ÔÞt yk„u™t

• rðãtÚteo fÕÞtý™e rðrðÄ «ð]r¥tytu ËkƒkÄe... ð„uhu

þt¤tfeÞ ðneðx{tk «Ëk„tu…t‚ fu ytfÂM{‚ he‚u yt «fth™t ytŒuþtu/nwf{tu/{ksqhe

…ºttu™e sYrhÞt‚ W…ÂMÚt‚ ÚttÞ Au, su ‚u ftÞo {txu …ºtÔÞðnth fh‚e ð¾‚u yt ytŒuþ™tu

ËkŒ¼o y™u «{trý‚ ™f÷ òuzðe …zu Au. ‚uÚte yt VtE÷{tk ƒÄt s ytŒuþtu (ð»to «{týu)

Ët[ðe ht¾ðtÚte, Ëh¤‚tÚte ‚u™tu W…Þtu„ fhe þftÞ Au. õÞthuf, fux÷tf ytŒuþtu yt…ýe

þt¤t™u ÷t„w …z‚t ™ ntuÞ, …hk‚w ‚uðt ytŒuþtu™e òýfthe yÚtuo …ý yt…ý™u {¤‚t ntuÞ

Au, nðu ‚tu ‘Sð™ rþûtý’, ‘rþûtf ßÞtu‚’ suðt þiûtrýf Ët{rÞftu{tk yûthËn {qfðt{tk

ytðu Au, ‚u …t™tk™e Íuhtuût fhe™u …ý VtE÷{tk {qfe þftÞ. ‘htßÞ rþûtf Ëk½’ ‚hVÚte

…rh…ºttu - ytŒuþtu™wk Ëkf÷™tí{f …wM‚f “ytÄth” ¾qƒ s W…Þtu„e ƒ™u Au.

fux÷tf nwf{tu - ytŒuþtu y„tW™t ËkŒ¼o{tk Út‚t ntuðtÚte, yÚto½x™ {txu sq™t nwf{tu

sYhe ƒ™u Au. yuÚte yt VtE÷™wk {n¥ð rðþu»t ƒ™u Au. “htßÞ …uLþ™h {kz¤”, “rsÕ÷t

…uLþ™h {kz¤tu” ‚hVÚte …ý rþûtftu™u W…Þtu„e ytŒuþtu, ‚u{™t {trËf {w¾…ºt{tk «„x

ÚttÞ Au.

VtE÷™t ythk¼{tk y™w¢{rýft ƒ™tððtÚte su ‚u ytŒuþ þtuÄðt{tk y™wfq¤‚t hnu

Au. nwf{tu {¤‚t òÞ ‚u{ ‚u{ ‚u™e ™tUÄ y™w¢{rýft{tk fh‚t hnuðe sYhe Au.

2 5

(12) ytðu÷ «{tý…ºttu - yu÷.Ëe.™e VtE÷

þt¤t™t ðÞ…ºtf{tk Œt¾÷ fhu÷ rðãtÚteo™wk yË÷ yu÷.Ëe. yt VtE÷{tk Ët[ððt™wk

ntuÞ Au. su ‚u ðÞ…ºtf/s™h÷ hrsMxh ™kƒh «{týu VtE÷{tk {qfðtk. {tuxe þt¤tytu fu

ßÞtk ð»to Œhr{Þt™ {tuxe ËkÏÞt{tk yu÷.Ëe. ytð‚tk ntuÞ Au, íÞtk ð»toðth yt VtE÷ ht¾ðe

òuEyu. VtE÷{tk Œt¾÷ fh‚tk …nu÷tk, ‚u{tk™e «íÞuf rð„‚tu [ftËe sðe, ftuE y…q‚o‚t

ntuÞ ‚tu …q‚o‚t fÞto ƒtŒ s VtE÷{tk {qfðwk.

su þt¤t{tkÚte yu÷.Ëe. ytðu÷ Au, ‚u þt¤t™e {tLÞ‚t ËkƒkÄu fþe {qkÍðý fu þkft

ntuÞ ‚tu ƒex r™heûtf©e fu yLÞ †tu‚{tkÚte {t„oŒþo™ {u¤ðe ÷eÄt …Ae s ‚uðt yu÷.Ëe.ðt¤t

rðãtÚteo™u «ðuþ yt…ðtu.

yu÷.Ëe.™tu ™{q™tu htßÞ Ëhfth îtht «{trý‚ fhðt{tk ytÔÞtu Au, ‚uÚte ‚u «fth™t

yu÷.Ëe. rËðtÞ yLÞ ™{q™t{tk yu÷.Ëe. yk„u …ý sYhe ftÞoðtne fÞto …Ae s «ðuþ

yt…ðtu. fux÷tf rfMËtytu{tk y{tLÞ þt¤t™t rðãtÚteo, ytðwk yu÷.Ëe. ÷E yt…ýe þt¤t{tk

«ðuþ {u¤ðe “ç÷uf{tkÚte ÔntEx”™e «r¢Þt fh‚t ntuðt™wk Ëtk¼¤ðt, ðtk[ðt {¤u Au !!

yLÞ {tæÞ{™e þt¤t{tkÚte ytðu÷ yu÷.Ëe. yk„u …ý fux÷ef ¾htE fhðe sYhe

ƒ™u Au. yu s he‚u yLÞ htßÞ{tkÚte ytð‚t rðãtÚteo™t yu÷.Ëe.{tk …ý, su ‚u htßÞ™t

Ëût{ yrÄfthe©e™t Ëne rˬt y™u yt…ýt rsÕ÷t™t Ëût{ yrÄfthe©e™t “«r‚ nM‚tûth”

{u¤ÔÞt™e ¾tºte fhe ÷eÄt …Ae s þt¤t{tk «ðuþ yt…e, VtE÷{tk yu÷.Ëe.™u Œt¾÷ fhðwk.

fux÷tf rfMËt{tk y…rhr[‚ „t{/þnuh/þt¤t™t yu÷.Ëe. ÷tð™th ðt÷e fu ‚u™t

ËntÞftu, yt…ýe þt¤t{tk …k¾t Vex fhtðe yt…ðt™e, …týe {txu ðtuxhfq÷h... ð„uhu™t

Œt™™e ðt‚tu fhe, yt…ýe ËkðuŒ™t ËtÚtu h{‚ h{u Au ! ƒt¤f™u «ðuþ yt…e, Úttuzt Ë{Þ

ƒtŒ “yLÞºt sðt™wk ntuðtÚte” þt¤t Atuzât™wk «{tý…ºt - yu÷.Ëe. n¤ðufÚte ÷E òÞ

Au ! íÞthu ‚u™t …k¾t fu ðtuxhfq÷h™e Xkzf {tU½e …z‚e ntuÞ Au.

…qhe [ftËýe fÞto ƒtŒ ytðu÷ yu÷.Ëe.™e …tA¤ ‚the¾, «ðuþ™wk Ätuhý y™u ðÞ…ºtf

™kƒh ™tUÄðt {w. rþûtf©eyu Ëne fhe, su ‚u ð„o hrsMxh{tk ™t{ ™tUÄðt™e ftÞoðtne fhðe.

þkftM…Œ rfMËt{tk sht …ý W‚tð¤ fÞto rð™t, rðãtÚteo™u rþûtý ftÞo{tk òuzeyu, …ý

yu÷.Ëe.™t ytÄthu “þt¤t «ðuþ”™e W‚t𤠙 fheyu.

2 6

(13) þt¤t rðftË Vkz

yt…ýe þt¤tytu™u (¼q‚ft¤™e ‚w÷™t{tk) yíÞthu Ëk‚tu»tfthf „ýe þftÞ ‚ux÷e

™týtkfeÞ ËntÞ {¤u Au. swŒt swŒe yusLËe ‚hVÚte, swŒe swŒe «ð]r¥t {txu Vkz yt…ðt{tk

ytðu Au. yt he‚u «t ÚtÞu÷ hf{™tu rnËtƒ su ‚u rŒðËu s ÷¾ðt™tu hnu Au. þt¤t

htus{u¤{tk su he‚u ™tUÄeyu Aeyu, ‚u «ýt÷e yt hf{{tk y{÷e ƒ™tðeþwk. fux÷ef þt¤tytu{tk

“fu¤ðýe r™rÄ”™t ™t{u Vkz yt…ðt{tk ytðu Au, ‚u™e y÷„ …ntU[ƒwf …ý yt…ðt{tk

ytðu Au.

su rŒðËu yt Vkz{tkÚte sux÷e hf{ ¾[eo ntuÞ ‚u™tu rnËtƒ ‚u s rŒðËu ÷¾ðtu yr™ðtÞo

Au, VhrsÞt‚ Au, rn‚fthf …ý Au. rnËtƒ ÷¾‚e ð¾‚u ‚u™tk ðtW[h …ý ‚u s ‚the¾™tk

{u¤ðe, ™kƒh yt…e VtE÷u {qfðtk.

yt Vkz™t ™týtk™tu rnËtƒ r™ð]¥t Út™th {wÏÞ rþûtf©eyu, [tso ÷u™th {wÏÞ rþûtf©e™u

ËtU…ðtu. ‚u{tk ftuE…ý y…q‚o‚t ntuÞ ‚tu …qýo fhtðe ÷uðe.

ßÞthu yt «fth™t rðrþü Vkz™u r™Mƒ‚ Au, íÞtk ËwÄe “rðftË” þçŒ ƒhtƒh Ë{S

÷uðtÚte, ‚u™tu W…Þtu„ y™u ‚u™t rnËtƒtu Ëthe he‚u r™¼tðe þftÞ Au, ËtÚttuËtÚt ËkMÚtt„‚

Wå[ «ýt÷e …ý «MÚttr…‚ fhe þftÞ Au. yt {txu fux÷ef ÔÞðntY ƒtƒ‚tu æÞt™u ÷uðe Ëthe.

• rðftË yux÷u ‚u{tk rðãtÚteo-rþûtf y™u yt[tÞo™tu yÚto r™rn‚ Au. {tºt þt¤t™tu

s rðftË „ýðtÚte õÞthuf {™Mðe he‚u ¾[o fhðt™wk, ‚{t{ MxtV™u rðïtË{tk

™ ÷uðt™wk ƒ™e þfu Au, su™t Œwhtu„t{e …rhýt{tu ftuE™tu rðftË ™ fhu !

• þõÞ ntuÞ íÞtk su ‚u «ð]r¥t {txu ËkƒkrÄ‚ rþûtf ¼tE-ƒnu™™u ¾[o fhðt™e

y™wfq¤‚t fhðtÚte, ‚u™e ¼t„eŒthe ðÄþu y™u {wÏÞ rþûtf™e ®[‚t ½xþu.

• „{u ‚u ™t{u, „{u ‚u ËŒh™t fu Œt™{tk {¤u÷ hf{... ‚u™tu ¾[o fh‚e ð¾‚u

«ð‚o{t™ r™Þ{tu™wk …t÷™ fhðwk yr™ðtÞo…ýu yr™ðtÞo Au. yt ™týtk fuLÿ

Ëhfth™tk Au, yt „útLx Þwr™ËuV™e Au, yt …iËt Œt™™t Au... ‚u{ rð[the

«ð‚o{t™ ™týtkfeÞ r™Þ{tu{tkÚte n¤ðtþ ÷uðe ™nª. Œt™{tk {¤u÷ hf{ ¼÷u

htus{u¤{tk ™ ™tUÄeyu, …ý ‚u™tu W…Þtu„ fhðt{tk htus{u¤™tk r™Þ{tu yð~Þ

…t¤eyu.

2 7

(14) …rhýt{…ºtf

ð‚o{t™ ÂMÚtr‚ òu‚tk …heûtt y™u …rhýt{ {txu rðãtÚteo fh‚tk rþûtfu ðÄw “yæÞÞ™-

ðt[™-÷u¾™-„ý™” fhðwk sYhe Au. rðãtÚteo™u ð»ttO‚u …tË/™t…tË™t …rhýt{tu yt…ðt{tk

ytðu Au, …hk‚w {wÏÞ rþûtf©eyu ‚tu. 24 x 7 …heûtt yt…ðt™e y™u Wå[ „wýtkfu «íÞuf

‚ƒ¬u …tË Útðt™wk Au... yt árüftuýÚte …heûtt™wk ÔÞðMÚtt…™ «MÚttr…‚ fhðwk …zu. yLÞ

rþûtftu …heûtt ÷E ÷u, …rhýt{…ºtf ‚iÞth fhe ™tk¾u, {wÏÞrþûtf™tu hƒh MxuB… ÷„tðe

Œu... …Ae {wÏÞ rþûtf “{¥twk {the Œu”... yu ™ðr™Š{‚ {wÏÞ rþûtftu {txu {ÞtoŒt ƒ™þu...

«íÞuf ‚ƒ¬u {wÏÞ rþûtf©eyu Ëk…qýo…ýu ¼t„eŒthe fhðe òuEyu. y™u …rhýt{ …ºtf ‚iÞth

fhðtk òuEyu. yt {txu ™e[u sýtðu÷ ƒtƒ‚tu W…Þtu„e ƒ™e þfþu.

• ßÞtk ßÞtk, su su rð„‚tu ÷¾tÞ ‚u ËwðtåÞ y™u AufAtf rð™t™e ntuðe òuEyu.

xtE… fu ftìBÃÞqxhtEÍ rð„‚tu …ý æÞt™…qðof {u¤ðe ÷uðe òuEyu. yu{ A‚tk

õÞtkf ËwÄtht-ðÄtht fu AufAtf ÚttÞ ‚tu ÷¾™th rþûtf y™u {wÏÞ rþûtfu ½rx‚

fhðwk.

• …rhýt{ …ºtf{tk {tk„u÷ ‚{t{ rð„‚tu ÷¾tE òÞ, [ftËýe ÚtE òÞ …Ae

s ‚u{tk Ëne-rˬt fhe, ònuh{tk {qftÞ.

• rðãtÚteo™t ðÞ…ºtf ™kƒh, ntshe™t rŒðËtu ð„uhu{tk sux÷e ft¤S ÷uðtÞ

‚ux÷e W¥t{. Œt.‚. ntshe™t fw÷ rŒðËtu ÷¾tÞ, ‚u™e {tËðth [ftËýe

fhðtÚte, õÞthuf ftuE yr™Þr{‚‚t Út‚e yxfe þfu.

• rðãtÚteoyu÷¾u÷ W¥thðne{tk „wý {qf™th y™u …rhýt{…ºtf{tk „wý ™tUÄ™th

ÔÞÂõ‚ fŒt[ swŒe swŒe ntuE þfu, ‚uÚte W¥thðne{tk ykŒh ™tUÄtÞu÷t „wý y™u

W…h ™tUÄtÞu÷ fw÷ „wý™tu ytkfztu s …rhýt{…ºtf{tk ™tUÄtÞtu Au, ‚u òu‚tk

hnuðwk. …rhýt{…ºtf{tk „wý ÷¾™th, „wý ÷¾tð™th, [ftËýe fh™th xe{

ðå[u Ëkf÷™ fhðt™e ût{‚t {wÏÞrþûtfu ò¤ððe. yt ƒÄt™e Ëneytu …ý

…rhýt{…ºtf{tk ykr‚{ …us …h ÷uðe, Ëne fhðt™e søÞt W…h ™tUÄðwk :

“‚…tMÞwk Au y™u ƒhtƒh {t÷w{ …zâwk Au.”

• …rhýt{…ºtf™e ‚thes ‚iÞth fhðe y™u ËkƒkrÄ‚ ËkMÚtt™u ({t„u fu ™ {t„u

‚tu …ý) {tuf÷ðe. suÚte …rhýt{ ònuh ÚtÞt …Ae ‚u{tk ËwÄtht-ðÄtht™u ftuE

yðftþ ™ hnu.

2 8

(15) rþûtftu™wk ntshe …ºtf

y„tW …rhýt{…ºtf™tu …rh[Þ {u¤ð‚e ð¾‚u “…heûtt …rhýt{”™tu ËkŒ¼o ynª

…ý ÞtŒ fhðt suðtu Au. rþûtf™e ntshe {tºt ntshe…ºtf{tk s …qht‚e ™Úte, ‚u rËðtÞ

…ý ntshe ™tUÄtÞ Au. ynª yt…ýu “þt¤t{tk ntshe”™e ™tUÄ fhðt™t …ºtf™e [[to fheþwk.

• su ‚u rsÕ÷t™t ðztyu …tu‚t™t ftÞoûtuºt™e þt¤tytu™t Ë{Þ {txu ytŒuþtu fÞto

ntuÞ Au. õÞthuf htßÞfûttyuÚte yufËqºt‚t¼Þto Ë{Þ™t ytŒuþtu y…tÞ Au.

‚tu õÞthuf ftuE rsÕ÷t{tk, rþûtý rð¼t„ rËðtÞ™t yrÄfthe©eytu …ý þt¤t™t

Ë{Þ y™u ‚u «{týu rþûtftu™e ntshe …qhðt™t («Ëk„tu…t‚) ytŒuþtu yt…‚t

ntuÞ Au. þt¤t Ë{Þ …nu÷tk, þt¤t Ë{Þ ƒtŒ, rþûtf þt¤t fuB…Ë{tk W…ÂMÚt‚

Au, ‚u™tu …qhtðtu yt …ºtf yt…u Au. ‚uÚte „k¼eh‚t…qðof ntshe…ºtf{tk Ëne

fhðt™wk ð÷ý ht¾ðwk …zu.

• rðr¼L™ fthýtuËh þt¤t{tk ytððt™t y™u þt¤t Atuzðt™t Ë{Þ…t÷™ «íÞu

[qM‚…t÷™ fhðt™wk y½hwk …zu Au. íÞthu “{t™ð‚t”, “r{ºt‚t”, “Ënfth™e

¼tð™t”, “ftuE …t½ze ™nª …nuhtðu” suðt þ猫Þtu„Úte ntshe…ºtf{tk Ë{Þ

™tUÄðt™t «Ëk„tu ƒ™u Au. …hk‚w yt Ëhfthe ŒV‚h™tu Œhßòu ò¤ððt{tk þõÞ

‚ux÷e nŒu «Þí™tu fhðtÚte ÔÞÂõ‚„‚ y™u ËkMÚtt„‚ „tihð s¤ðtþu.

• þt¤t ntshe…ºtf™tu nðt÷tu {wÏÞ rþûtf yÚtðt sðtƒŒth rþûtf nM‚f ntuðtu

òuEyu. þt¤t þY Út‚tk …nu÷tk 10 r{r™x …nu÷tk s ntshe…ºtf xuƒ÷ …h

ht¾ðt™wk hnu Au. r™Ätorh‚ Ë{Þ ƒtŒ ‚u ntshe…ºtf™u ÞtuøÞ MÚtt™u {qfe Œuðwk.

fŒt[ ftuE rþûtf fu {wÏÞ rþûtf™u yt…ðt{tk rð÷kƒ ÚttÞ ‚tu, ‚u Ë{Þ ™tUÄðtÚte

y™uf ™ðe Ë{MÞtytu …uŒt Út‚e yxfþu.

• fußÞwy÷ hò fu yLÞ hò™e ™tUÄ Ëíðhu fhðe, ftuE fthýËh hò {qõÞt

…Ae hŒ fhe Vhs …h ytððt™wk ÚttÞ ‚tu ‚u yk„u™wk “htusft{” (Ët{tLÞ™tUÄ)

fhe, VtE÷u fhðwk y™u ntshe™e ™tUÄ fhðe. …hk‚w hò™t rh…tuxo{tk ytðf™kƒh

™tUæÞt rð™t, ntshe…ºtf{tk ¾t™wk ¾t÷e ht¾e r¾MËt{tk hò rh…tuxo ht¾ðtu

yÞtuøÞ Au. ytðt «Ëk„tu ytuAt ƒ™u ‚u {txu þt¤t ÔÞðMÚtt…™ Ër{r‚™t

ËÇÞtu …ý sðtƒŒthe r™¼tðþu. ‚u …nu÷t {wÏÞ rþûtf …ý ½ýwk fhe þfþu.

• {tË™t yk‚u ntsh rŒðË, ònuh hò™t rŒðËtu, ¼tu„ðu÷ hò™tu Ëhðt¤tu

fhe, su ‚u rþûtfu Ëne fhðt™e Au. ‚u yk„u {wÏÞ rþûtfu …ý [ftËýe fhe

Ëne fhðt™e Au.

2 9

(16) ðM‚e „ý‚he hrsMxh

VhrsÞt‚ rþûtý™t ËkŒ¼o{tk ƒt¤{tusýe fhðt{tk ytðu Au. þt¤t™t ftÞoûtuºt{tk ytð‚t

{nuËq÷e rðM‚th{tk ytð‚t ƒt¤ftu™e „ý‚he fhðt™e «r¢Þt, nðu [e÷t[t÷w ft{„ehe hne

™Úte. Ëhfthe ftÞŒtfeÞ òu„ðtEytu, MðuÂåAf ËkMÚttytu™wk «tÚtr{f rþûtý{tk òuztý, ðt÷e™e

ò„]f‚t, Ë{qn {tæÞ{tu îtht «[th-«Ëth... ð„uhu™t fthýu ¾qƒs [tufËtEÚte ½h½h™e

{w÷tft‚ ÷E, VhrsÞt‚ ðÞ{ÞtoŒt{tk ytð‚t ƒt¤ftu™e rð„‚tu yufºt fhe yt hrsMxh{tk

™tUÄðt™e ntuÞ Au.

Œh ð»tuo Út‚e yt ft{„ehe {txu ðze f[uhe ‚hVÚte ytŒuþ {éÞt™e htn òuÞt rð™t,

yt ft{„ehe r™Þ‚ rŒðËtu{tk …qýo fhðt™e hnu Au. yuf…ý ƒt¤f „ý‚he ƒnth hne

™ òÞ, ‚uðt Ëkr™c «Þí™tu fÞto ƒtŒ, ‚u™e ™tUÄ …ý ‚ux÷e s [tufËtEÚte fhðe.

þt¤t™t rþûtftu ðå[u ÔÞtðntrhf yr¼„{Úte, su ‚u rðM‚th™e Vt¤ðýe fhe, «íÞuf

½h™e {w÷tft‚ ÷uðtE Au, ‚u™e ¾tºte {wÏÞ rþûtf©eyu fhðe sYhe Au. ftuE ðt÷e yt…ýe

{w÷tft‚ ð¾‚u ™ {éÞt ntuÞ ‚tu Vhe «Þí™tu fhe, {trn‚e {u¤ðe y„tW ™tUæÞt {wsƒ

fux÷ef MðiÂåAf ËkMÚttytu …tu‚t™t «r‚r™rÄ îtht …ý yt «fth™t “ƒt¤ftu™e þtuÄ” fh‚e

ntuÞ Au. íÞthu Ëhfthe ft{„ehe ðÄw yËhfthf Au ‚uðe At… Q¼e fhðt{tk yt hrsMxh

yuf ˃¤ ËtÄ™ ƒ™e hnu Au.

(17) ËtÄ™ Ët{„úe ðnU[ýe …ºtf

Ëhfth©e ‚hVÚte (fu yLÞ †tu‚{tkÚte) rðãtÚteoytu™u ðnU[ðt™e ËtÄ™-Ët{„úe™wk

hrsMxh, yturzx ð¾‚u ¾qƒ {n¥ð™wk ƒ™u Au. ftuE fthýËh yt hrsMxh™u n¤ðtþÚte ÷uðtÚte,

yturzx ð¾‚u y™uf Ë{MÞt™tu Ët{™tu fhðtu …zu Au, “Ë{MÞt™wk Ë{tÄt™” þtuÄðwk y½hwk

…zu Au. ytuzex fh™thtytu Ëhfthe Þtus™tytuÚte y™u ‚u™t ðnU[ýe™t r™Þ{tuÚte òýfth

ntuÞ Au, fux÷ef òýfthe ¾qx‚e ntuÞ ‚tu yt…ýt WíËtne rþûtf r{ºttu …qhe …tze, Ëhfthe

Þtus™t™u rðãtÚteo ËwÄe …ntU[tzðt{tk ËntÞ fhu Au. yt {txu fux÷tf {wÆt æÞt™u ÷Eyu :

• su ðM‚w su™u ðnU[ðt™e Au, ‚u ðM‚w …qh‚e ËkÏÞt{tk, Ëthe nt÷‚{tk Au ‚u™e

[ftËýe fhðe. ¾qx‚e ðM‚w {u¤ððt ftÞoðtne fhðe.

• su ÷t¼tÚteo™u yt…ðt™e Au, ‚u™u s ðnU[tÞ Au, ‚u {txu ÔÞðÂMÚt‚ …ºtf ƒ™tðe,

‚u{tk smc ™t ËÇÞ™tu ËnÞtu„ {u¤ððtu.

3 0

• ðM‚w {éÞt™e ‚the¾ y™u ðnU[ýe™e ‚the¾ ðå[u ytuAt{tk ytuAtu „t¤tu

hnu ‚uðwk ytÞtus™ fhðwk. su ðM‚w …h‚ ÷uðt™e Ëq[™t ™ {¤e ntuÞ ‚uðe

ðM‚w (…t.…w.) …h‚ ™ ÷uðe.

• ðnU[ýe fÞto™wk …ºtf ËkƒkrÄ‚tu™u Ëíðhu …ntU[tzðwk.

(18) rþ»Þð]r¥t ðnU[ýe™wk …ºtf

Ëhfth©e™e WŒth™er‚ y™u «tuíËtnf Þtus™tytuÚte rðãtÚteo™u rþ»Þð]r¥t [qfððt{tk ytðu

Au. ËtÚttuËtÚt fux÷ef MðiÂåAf ËkMÚttytu …ý (WŒt. {t y{]‚t™kŒ{Þe) ‚hVÚte …ý htufz rþ»Þð]r¥t

[qfðtÞ Au. yt ƒk™u «fth™e rþ»Þð]r¥t [qfððt{tk ™e[u™t {wÆt æÞt™u ÷Eyu :

• rþ»Þð]r¥t™t «fth «{týu {tuf÷u÷e Œh¾tM‚ {wsƒ, ðnU[ýe …ºtf ƒ™tðe

ht¾eyu. suÚte ftuE «&™ Q¼tu ™nª ÚttÞ ßÞthu rþ»Þð]r¥t {kswh ÚtE ytðþu,

íÞthu ‚u{tk ™tUÄ fhðe Ëh¤ ƒ™þu.

• rðãtÚteo™u ™týt [qfððt{tk fux÷ef þt¤tytuyu ƒUf{tk ¾t‚t ¾tu÷tÔÞtk Au, ‚tu

fux÷ef (…™th þt¤t, ‚t÷wftu : rðh{„t{) þt¤tyu …tu‚t™e þt¤t{tk ƒUfª„

ÔÞðMÚtt fhe Au, su ÔÞðMÚtt Mðefthe ‚u rðãtÚteo™t y™u ðt÷e™t rðþt¤ rn‚{tk

y™u Ëhfthe r™Þ{tu™u y™wY… ntuÞ ‚uðe ntuðe òuEyu.

• ™týtk [qfð‚e ð¾‚u ftuE …ý «fth™t “«tËkr„f ¾[o”, “þt¤t™u Œt™”

suðt þçŒtuÚte [qfððt …tºt hf{{tkÚte ™t™e yuðe hf{ ÷uðtÚte …ý {tuxe

{w~fu÷e ËSo þfu Au.

• þõÞ ‚ux÷t «Þí™tuÚte su ‚u rðãtÚteo™u hf{ [qfðeyu, …hk‚w yr™ðtÞo fthýtuËh

™ [qfðtÞ ‚tu ‚u hf{ ntÚt …h htÏÞt rð™t, Ëhfthe ¾t‚t{tk [÷™Úte ¼he

ŒEyu. ftuE™u ntÚttuntÚt yt ƒ[‚ hf{ s{t ™ fhtðeyu !

yt ft{„ehe ƒnw s ËkðuŒ™þe÷ Au. yt…ýe {tLÞ‚t, yt…ýwk ð÷ý ð„uhu™u ½ze¼h

ƒtswyu ht¾eyu. “rþ»Þ” y™u “ð]r¥t”™tu Mðefth fheyu. {wÏÞ rþûtf ‚hefu yt…ýe ftÞŒuËh™e

y™u ™ir‚f Vhs Au fu, Ëhfth™t «r‚r™rÄ ‚hefu™e ¼qr{ft yŒt fheyu. swŒt swŒt ƒnt™tk-

{wÆtytu-rð[thtu yLÞ ft{„ehe{tk yðhtuÄf ƒ™u Au, …hk‚w yt ™týtkfeÞ ft{„ehe{tk rðûtu…s™f

ƒ™u Au. yt…ýt fux÷tÞ {wÏÞ rþûtftu …tu‚t™e ytðz‚-ËkƒkÄtu-ËtisLÞ…qýo ÔÞðnth ð„uhu™e

{ŒŒÚte rðãtÚteo™u rþ»Þð]r¥t™e [qfðýe{tk ytŒþo ÂMÚtr‚ «MÚttr…‚ fhu Au. ‚uðt {wÏÞ rþûtftu™wk

{t„oŒþo™ {u¤ððt{tk …ý þtý…ý Au.

3 1

(19) ÷tu„ƒwf

÷tu„ þ猙tu yÚto òuzýeftuþ{tk swŒt swŒt ËkŒ¼o{tk y…tÞtu Au, yu ËkŒ¼tuo òuEyu :

Log yux÷u -

1. ðntý™e Íz… fu «ðu„ {t…ðt™wk ËtÄ™.

2. ËVh fh™th™e yrÄf]‚ ynuðt÷™e ™tUÄ.

3. rðãtÚteo, rþûtftu™e ntshe ‚Útt þt¤t™u ÷„‚e yLÞ rð„‚tu ™tUÄðt™e [tu…ze.

yt ºtýu {wÆt™tu fuLÿeÞ rð[th Au fu : “ft{„ehe «íÞût òuÞt …Ae, yrÄf]‚ he‚u

fhu÷e ™tUÄ.” {wÏÞ rþûtfu yt ºtýuÞ {wÆt™u ÞÚttÞtuøÞ æÞt™u ÷E, þt¤t™u «„r‚ fhtððt™e

Au, y™u …tu‚t™u ÷tkƒe þiûtrýf ËVh ¾uzðt™e Au.

yt ÷tu„ƒwf{tk «íÞût su ƒtƒ‚tu r™nt¤e ntuÞ ‚u™u h[™tí{f árüftuýÚte {q÷ððe

ÞtuøÞ Ëq[™tu ÷¾ðt™tk Au y™u ËkƒkrÄ‚™u òý fhe ðk[tðe ‚u™e Ëne {u¤ððt™e Au.

Œhuf rþûtf™t ð„o™e {w÷tft‚ (yXðtrzf ºtý) ÷E sYhe Ëq[™t ™tUÄðe. su þçŒtu

™tUÄeyu ‚u yËhfthf, nfthtí{f, ËtisLÞ…qýo ¼t»tt{tk y™u …Ør¥tËh™t ntuðt òuEyu,

þõÞ ntuÞ ‚tu ÔÞtðntrhf he‚u MÚttr™f …rhÂMÚtr‚™u …ý æÞt™u ÷uðe. suÚte ËkðtrŒ‚t …ý

s¤ðtÞ y™u Ëk‚tu»ts™f ftÞo …ý Út‚wk hnu.

y„tW™e {w÷tft‚ ð¾‚u yt…u÷ Ëq[™tu™e y{÷ðthe ÚtE Au fu fu{ ? ‚u™wk Ë{eûttí{f

®[‚™ fhe, ™ðe {w÷tft‚™t ™ðtk Ëq[™tu ÷¾eyu.

yt…ýt rËr™Þh „ýtÞ ‚uðt fux÷tf {wÏÞ rþûtf©eytu yt ÷tu„ƒwf™e ™tUÄ yk„u

‚u{™t y™w¼ðtu ðýoðu, …hk‚w ‚u{tkÚte yt…ýu ™ehrûth™tu rððuf ò¤ðe, ÞÚttÞtuøÞ fhðwk.

ð„o yuf y™u ð„o ƒu™t yrÄfthe©eytu ßÞthu Ëhfthe Vhs ƒòððt, ðtn™™tu

W…Þtu„ fhu Au, íÞthu ‚uytu©eyu …ý ÷tu„ƒwf r™¼tððt™e ntuÞ Au... …hk‚w “Ë{Þ™e

ÔÞM‚‚t”™t fthýu ðtn™ [t÷f su ÷¾u ‚u{tk “{¥twk {the” n¤ðtþ y™w¼ðu Au. õÞthuf

‚f {¤u ‚tu ‚u{™t «r‚¼tðtu - “÷tu„ƒwf ™tUÄ” - rðþ™t òýðtÚte, {wÏÞ rþûtf™e ÷tu„ƒwf™wk

{n¥ð Ë{òþu.

3 2

(20) [tso he…tuxo™e VtE÷

þt¤t™t ÔÞðMÚtt…™{tk {wÏÞ rþûtf™e ƒŒ÷e, ƒZ‚e, r™ð]r¥t fu yLÞ fthýËh þt¤t™tu

[tso Atuzðt™t «Ëk„tu ƒ™u Au. ‚u Ë{Þu [tso rh…tuxo™t Vtu{o{tk rð„‚tu ¼hðt™e ÚttÞ Au.

[tso™e ÷uðz-Œuðz{tk [tso ËtU…ðt ËkƒkÄu y™u ‚u™tk Vtu{o ¼hðt ƒtƒ‚u fux÷ef ƒtƒ‚tu æÞt™u

÷uðt™e Au.

• [tso ËtU…ðt™tu ytŒuþ (Ëût{ yrÄfthe™tu) {u¤ðe, ‚u{tk yt…u÷ Ëq[™t {wsƒ

[tso ËtU…ðt™e ftÞoðtne fhðe.

• Ët{tLÞ Ëkòu„tu{tk {wÏÞ rþûtf îtht þt¤t™t W…rþûtftu™u rðrðÄ rð¼t„tu™tu

[tso ËtU…ðt{tk ytð‚tu ntuÞ Au, ‚u [tso™u ÷„‚t …ºttu …ý yt VtE÷{tk

ht¾ðt.

• [tso™e ÷uðz-Œuðz Œhr{Þt™ ¾qx‚e ðM‚wytu™e ®f{‚ [tso ËtU…™tht …tËuÚte

ðËw÷ fÞto ƒtŒ s yt„¤™e ftÞoðtne fhðe. ftuE ¾tuðtÞu÷e ƒtƒ‚u «fhý

[t÷w ntuÞ ‚tu ‚u™e Ëk…qýo VtE÷ òuE sðe. sYh …zu ‚tu ƒex r™heûtf©e™wk

{t„oŒþo™ {u¤ððwk. yt he‚u «t hf{ Ëhfth{tk s{t fhtððe.

• [tso …ºtf™e A sux÷e ™f÷tu ‚iÞth fhðe. su™e yuf yuf «‚ ËkƒkrÄ‚tu™u

…ntU[tzðe. yt «‚ Íuhtuût ™nª …hk‚w yË÷ ntuðe òuEyu.

• [tso™e yt…-÷u ð¾‚u ËeythËe/ƒeythËe ftuŠz™uxh©e, ƒexr™heûtf©e,

™Sf™e þt¤t™t rËr™Þh {wÏÞ rþûtf©e™e W…ÂMÚt‚ hnu ‚tu ‚u ytðftÞo

Au. ƒk™u™e Ëne fh‚e ð¾‚u yt …ife™t ftuE yuf rþûtf “y{tht YƒY”

™tUÄe™u [tso…ºtf{tk Ëne fhþu, suÚte ¼rð»Þ{tk ftuE «&™ Q¼tu ÚttÞ ‚tu

‚u™tu Wfu÷ …ý {¤u.

• [tso{tk ‚{t{ ŒV‚h, ƒUf …t˃wf, …whtk‚rË÷f, ntÚt …h ftuE hf{ ntuÞ

‚tu ‚u, þt¤t™t hƒh MxuB… ð„uhu ËtU…ðt™t hnuþu. ËtU…u÷ ‚{t{ rð„‚tu y÷„

…ºt{tk ™tUÄðe.

(21) þt¤t ÔÞðMÚtt…™ Ër{r‚™t yusLzt/ftÞoðtne

÷tufþtne «þtË™{tk [qkxtÞu÷e fu Ë{hË ƒ™u÷e þt¤t ÔÞðMÚtt…™ Ër{r‚™t “ËÇÞ

Ër[ð” ‚hefu™e Vhòu {wÏÞ rþûtfu Ëk¼t¤ðt™e ntuÞ Au. yt Ër{r‚™e ƒuXf ƒtu÷tððt

3 3

{txu r™Þ‚ Ätht-Ätuhý {wsƒ su ftÞo fhðt, ƒuXf ƒtu÷tðe Au ‚u™t yusLzt, Ëti ËÇÞtu™u

…ntU[tzðt y™u ƒuXf Œhr{Þt™ ÚtÞu÷ ftÞoðtne™e ™tUÄ ht¾ðe.

Ë{Þtk‚hu, r™Þ{t™wËth y™u ðtM‚rðf he‚u ƒuXf ƒtu÷tððt™e sðtƒŒthe {wÏÞ

rþûtf©e™e Au. ƒuXf Œhr{Þt™ ÚtÞu÷ Xhtð™e ™tUÄ “Xhtð ƒwf”{tk fhðe. yLÞ hrsMxhtu™e

su{ Xhtð ƒwf{tk rˬt Œt„ðt y™u …t™t ™kƒh yt…ðt.

ð»to Œhr{Þt™ {¤u÷ ƒuXf™e ftÞoðtne ™tUÄ, þt¤t r™heûtý fh™th yrÄfthe©e™u

hsq fhðe, ‚u{ýu yt ŒV‚h “òuÞwk Au” ‚u {‚÷ƒ÷™tu (“Seen”) þuhtu fhtðe, Ëne {u¤ððe.

(22) rðãtÚteo™tk ntshe …ºtftu

þt¤t™wk «tÚto™t Ëk{u÷™ …qhwk ÚttÞ, íÞth ƒtŒ rðãtÚteoytu ð„o{tk ƒuËe òÞ fu ‚h‚

s ntshe …qhe ÷uðe òuEyu. ntshe …ºtf …ý Ëhfth©eyu r™Þ‚ fhu÷ ™{q™t™wk ntuðwk òuEyu.

‚u{tk Œhuf ftu÷{{tk rð„‚tu ¼htÞu÷e Au, ‚u™e [ftËýe {wÏÞ rþûtfu fhðe. ftuE ftu÷{

¾t÷e sýtÞ ‚tu ‚u ËkƒkÄu r™Þ{™wËth {t„oŒþo™ yt…ðwk.

{tËtk‚u Œhuf rðãtÚteo™e „‚ {tË™e ntshe y™u yt {tË™e ntshe™tu Ëhðt¤tu ™tUÄðtu.

ftuE fthýËh rðãtÚteo™wk ™t{ f{e fÞwO ntuÞ ‚tu ‚u yk„u™e ™tUÄ su ‚u rŒðË™t …t™t{tk

fhðe y™u {wÏÞ rþûtf©eyu ðÞ…ºtf{tk ‚u s rŒðËu ™tUÄ fhðe.

ntshe …ºtf, Œir™f ytkfztƒwf, {æÞtn™ ¼tus™ hrsMxh ð„uhu{tk Ëh¾t ytkfzt

™tUÄtÞ Au, ‚u™e ft¤S {wÏÞ rþûtfu ÷uðt™e ntuÞ Au. ntshe …ºtf{tk ™tUÄtÞu÷ ntshe ‚Útt

¼tir‚f ntshe Ë{t™ ntuðe òuEyu. ¾tË y…ðtŒY… rfMËt{tk ftuE rðãtÚteo þt¤t ƒnth

„Þtu ntuÞ ‚tu ‚u™tk ÔÞtsƒe fthýtu ntuðtk òuEyu.

(23) x…t÷ hðt™„e ƒwf

þt¤tfeÞ x…t÷ yux÷u hðt™t fhu÷ Ëhfthe ŒM‚tðus. yt he‚u ftuE …ý x…t÷ „uhðÕ÷u

™ òÞ y™u x…t÷ {tufÕÞt™tu ytÄth hnu ‚u {txu “x…t÷ hðt™„e ƒwf”{tk x…t÷ ™tUÄe™u

s hðt™t fhðe.

x…t÷ ƒwf {txu™tu ™{q™tu Au. ‚u ™{q™t{tk ƒÄe rð„‚tu ™tUÄðe, suÚte su™u x…t÷

yt…eyu ‚uýu {tºt Mðefth fÞto™t ftu÷{{tk Ëne s fhðt™e hnu. ftuE fthýËh x…t÷ Ëk¼t¤™th

sðtƒŒth f{o[the/ÔÞÂõ‚ ™t ntuÞ y™u rðïtË…tºt sýt‚t ‚u s ËkMÚtt™t f{o[the™u yt…e

ntuÞ íÞthu yt ƒwf{tk AuÕ÷t ftu÷{{tk ‚u™wk ™t{ ntuÆtu ÷¾e ÷uðtu.

3 4

(24) {trËf …ºtftu™e VtE÷

yt…ýe fux÷ef þt¤tytu{tk {trËf …ºtftu fBÃÞqxh{tk ‚iÞth fÞto Au suÚte su ftuE

rð„‚tu™tu VuhVth ntuÞ ‚ux÷tu s VuhVth fhe, {trËf…ºtf su ‚u™u {tuf÷e þftÞ Au. yt

…ºtf {txu {wÆt òuEyu ‚tu :

• Œhuf rð„‚-ytkfzt [tufËtEÚte ¼hðt. ßÞthu ftuE ‚…tË™tu {wÆtu W¼tu ÚttÞ

íÞthu yt {trËf{tk ™tUÄu÷ ytkfztytu™wk “¢tuË [ufª„” ÚttÞ Au. rðãtÚteo

ntshe…ºtf y™u ðÞ…ºtf{tk su ‚u ‚the¾u sux÷e ËkÏÞt ntuÞ, ‚u™t ytÄthu

{tËtk‚u yt …ºtf{tk ËkÏÞt/ytkfzt …qhðt òuEyu. …At‚-rƒ™…At‚, fw{th-

fLÞt ð„uhu™t ytkfzt{tk òu ‚Vtð‚ òuðt {¤u ‚tu {w~fu÷e ËòoÞ Au. ¾tË

fhe™u rðãtÚteo™e ËkÏÞt™t ytÄthu {¤ðt…tºt rþûtftu™t ËkŒ¼o{tk yt …ºtf™t

ytkfzt yuf sƒhŒM‚ ytÄth ƒ™e hnu Au.

• {tËtk‚u rðãtÚteo™e ntshe™tu Ëhðt¤tu y™u ‚u™e ËhtËhe sux÷e ytðu ‚ux÷e

s ™tukÄðe. …qýo ËkÏÞt{tk ™ ™tUÄðe. fu÷õÞw÷uxh{tk Œþtoðu÷ Œþtkþ r[n™ ËtÚtu™t

ytkfzt ÷¾ðt.

• rþûtftu™e rð„‚tu ™tUÄðt{tk …ý …qhe ft¤S ÷uðe. {trËf…ºtf ‚iÞth ÚtÞt

…Ae [ftËýe fhe™u s hðt™t fhðwk. ftuE fthýËh …ºtf rð÷kƒÚte hðt™t

ÚttÞ ‚tu X…ftu {¤u, …hk‚w ¾tuxe rð„‚tu {tuf÷tE òÞ ‚tu rþûttí{f ftÞoðtne

ÚtE þfu Au.

• ÷tkƒt Ë{ÞÚte „uhntsh hnu™th rþûtf, þt¤t {w÷tft‚ ytðu÷ yrÄfthe©e™e

™tUÄ ð„uhu æÞt™tf»tof þtneÚte ÷¾ðwk.

(25) ðt÷e Ëk…fo hrsMxh

…exeËe-ƒtuzo™t yÇÞtË¢{{tk ðt÷e Ëk…fo™e ËiØtkr‚f ƒtƒ‚tu™tu yÇÞtË fhtððt{tk

ytðu Au. rþûtf ƒLÞt …Ae ðt÷e Ëk…fo™t …ŒtÚto…tX-ò‚ y™w¼ðtu …ý {u¤ÔÞt ntuÞ Au,

‚u{ A‚tk RTE y™u RTI ™t ËkŒ¼o{tk ðt÷eËk…fo y™u ‚u™e ™tUÄ™wk {n¥ð ðÄthu Au. su

‚u rþûtfu …tu‚t™t rðãtÚteoytu …ife Ë‚‚ „uhntsh hnu™th rðãtÚteo™t ðt÷e™tu Ëk…fo fhðt™tu

ÚttÞ Au.

ðt÷e Ëk…fo fhðtu yu Ätheyu ‚ux÷wk Ënu÷wk ftÞo ™Úte, „uhntsh hnu™th rðãtÚteo™t

ðt÷e™e ytŠÚtf Ët{trsf ÂMÚtr‚™u æÞt™u ÷u‚tk ‚u™u {¤ðt {txu [tu¬Ë ytÞtus™ fhðwk …zu

3 5

Au. þt¤t Ë{Þ …qðuo, þt¤t Ë{Þ ƒtŒ fu “yLÞ Ë{Þu” ðt÷e™u {¤ðt™t «Þí™tu Út‚t

hnu Au. {wÏÞrþûtf …ý ðtM‚rðf‚tÚte …rhr[‚ ntuðtÚte, rþûtfu fhu÷t “ðt÷e Ëk…fo” y™u

‚uýu hrsMxh{tk fhu÷ ™tUÄ™u Mðefthe ÷u Au... yt{ A‚tk ðt÷e Ëk…fo™wk …rhýt{ ‚tu ™sh

Ë{ût ytððwk òuEyu. rþûtfu fhu÷t «Þí™tu fu {wÏÞ rþûtfu fhu÷ «Þí™tuÚte rðãtÚteo þt¤tyu

ytð‚tu ÚttÞ ‚u ƒnw sYhe Au.

ðt÷e Ëk…fo ÚtÞtu Au fu fu{ ? ‚u {txu ËkƒkrÄ‚ ðt÷e fu su ‚u rðM‚th™t yLÞ ™t„rhf™t

«r‚¼tðtu ™tUÄðt. ÔÞtsƒe fthýtu ™tUÄðt …zu, y™u ßÞthu Ëût{ yrÄfthe ðt÷e Ëk…fo

hrsMxh™e ™tUÄ ðtk[u íÞthu “Ëk‚tu»ts™f” ÂMÚtr‚ ‚tu òuðt {¤ðe s òuEyu.

ƒŒ÷t‚t s{t™t{tk rðãtÚteo-ðt÷e y™u rþûtf {txu yt hrsMxh yuf …zfthY… ŒM‚tðus

Au. ‚uðt Ëkòu„tu{tk {wÏÞ rþûtf™e ytðz‚ W…fthf ƒ™e þfu Au.

(26) {wð{uLx hrsMxh y™u {w÷tft‚ hrsMxh

yã‚™ ði¿ttr™f ËtÄ™tuyu {t™ðSð™™u y™uf ËwrðÄtytu yt…e Au. ‚u{tkÞ {tuƒtE÷

Vtu™™e ËwrðÄt yu ‚tu Œwr™Þt™u r¾MËt{tk {qfe ŒeÄe Au. y„tW yuf {tuƒtE÷ fk…™eyu Ëqºt

ðnu‚wk fÞwO n‚wk : “fh ÷tu Œwr™Þt {wêe{U” ytsu ËqºtÚte yt„¤™e Ëð÷‚tu {¤e Au. ðtn™

[÷tð‚t ntuEyu, ð„oftÞo fh‚t ntuEyu, r{®x„{tk ntshe yt…‚t ntuEyu, ‚t÷e{ {u¤ðe

hÌtt ntuEyu... ‚tu …ý {wêe{tk Œwr™Þt ht¾ðtÚte yrððuf sýtÞ ! ‚uÚte nðu yu Œwr™Þt

¾eMËt{tk ht¾ðt™wk yuf rðrþü ftiþÕÞ yr¼ð]rØ‚ …t{e hÌtwk Au. yuf ™t™fztu {uËus {¤‚tk,

ÔÞÂõ‚ ßÞtk Au íÞtkÚte {t™rËf he‚u ƒeò MÚt¤u …ntU[e „Þtu ntuÞ Au, y™u “MÚttr™f y™wfq¤‚t”

{¤u ‚tu „ý‚he™e r{r™x{tk, „k‚ÔÞ MÚtt™u sE Vhe …tAt ð„o¾kz{tk ntsh !!

ytðt „r‚þe÷ Þw„{tk rþûtf™u-{wÏÞ rþûtf™u fu yLÞ f{o[the-yrÄfthe™u [t÷w Vhs

…hÚte ƒnth sðt™wk ƒ™u, íÞthu yt hrsMxh™tu W…Þtu„ fhðtu yr™ðtÞo ƒ™u Au. ynª ™tUÄtÞu÷

ƒu …ºtftu …hM…h …qhf Au. ytðtu ! yu ŒM‚tðus™tu …rh[Þ {u¤ðeyu.

• þt¤t{tk ytÔÞt ƒtŒ þt¤tfeÞ ft{„ehe fu yLÞ ft{„ehe yk„u þt¤t ƒnth

sðt™wk ÚttÞ íÞthu {wð{uLx hrsMxh{tk ‚u™e rð„‚ ™tUÄðe.

• þt¤t{tkÚte yLÞ þiûtrýf ËkMÚtt{tk Vhs™t ¼t„Y…u s sðt™wk ÚtÞwk ntuÞ ‚tu,

‚u ËkMÚtt™t {w÷tft‚ hrsMxh{tk ™tUÄ fhe, Ëne fhðe. ƒk™u hrsMxh™e ™tUÄ™t

ytÄthu su ‚u rþûtf™e ft{„ehe æÞt™u ÷uðtÞ Au.

3 6

• þt¤t™t W…rþûtf™u yt he‚u sðt™wk ÚttÞ ‚tu, {wÏÞ rþûtf™tu yrÄfth…ºt

y[qf ÷E sðtu. y™u {w÷tft‚ hrsMxh{tk ‚u yk„u™e ™tUÄ fhðe.

• [t÷w ð„o ftÞo fu {wÏÞrþûtf™e sðtƒŒthe{tkÚte yt he‚u {wð{uLx (n÷[÷)

fhðe …zu ‚tu yt ™tUÄ yð~Þ fhðe. òu yt{ fhðt™wk [qfe sðtÞ, ‚tu y™uf

{w~fu÷e (ytsu fu ytð‚e ft÷u) ytððt™e …qhe Ëk¼tð™t Au.

(27) rþûtf™e Œir™f ™tUÄ…tuÚte

ð„o¾kz{tk su þiûtrýf ftÞo ÚttÞ Au, ‚u™e Ëkrût (A‚tk …Ør‚Ëh) ™tUÄ ÷¾ðt™e

Au. su þt¤t{tk ŒË fu ŒËÚte ytuAt rþûtf ntuÞ íÞtk {wÏÞ rþûtfu …ý …tu‚t™t ¼t„u ytð‚t

ð„oftÞo™e ™tUÄ fhþu.

Œhuf rþûtf yt„¤™t rŒðËu rð»tÞðth ™tUÄ ÷¾þu fu : “ytsu nwk yt Ätuhý™t,

yt rð»tÞ™wk, yt he‚u ð„oftÞo fheþ.” ytfÂM{f fthýtuËh su ftÞo ™ ÚtE þõÞwk ntuÞ

‚u™e ™tUÄ rðþu»t™t ¾t™t{tk fhðe yLÞÚtt, “ytÞtus™ «{týu ftÞo ÚtÞwk”™e ™tUÄ fhðe.

þt¤t™wk þiûtrýf ftÞo þY ÚttÞ ‚u …nu÷tk Œir™f ™tUÄ, {wÏÞ rþûtf Ë{ût hsq fhðe,

suÚte ‚u™t ytÄthu {wÏÞ rþûtf ð„o r™heûtý fhþu y™u …tu‚t™e ÷tu„ƒwf{tk ‚u™e ™tUÄ fhe

þfþu.

rþûtfu fhu÷t ftÞo™e xqkfe Ë{eûtt ‚u™e ™tUÄ…tuÚte{tk ÷¾ðe. suÚte rþûtf™u Ëtht ft{™wk

«tuíËtn™ {¤þu yÚtðt Ëthwk fhðt {t„oŒþo™ {¤þu {tºt fhðt ¾t‚h Ëne fhðtÚte, rþûtf

…ûtu yËhfthf‚t ½x‚e sðt™e Ëk¼tð™t Au. ½h{tk Ëthe fZe ƒ™e ntuÞ ‚tu ‚u™tk ð¾tý

fhðtk yu „wsht‚e …hk…ht, ynª …ý y{÷{tk {qfðt suðe Au.

™tUÄ…tuÚte{tk þiûtrýf ftÞo W…htk‚, yLÞ ft{„ehe™e ™tUÄ …ý fhðe. ‚u{s ÷tkƒe

hò, fußÞwy÷ hò, ðufuþ™, ònuh hò, yLÞ htuftý ð„uhu™e ™tUÄ ÷¾ðe suÚte ð»to Œhr{Þt™

ft{™t fw÷ rŒðË y™u ™tUÄ…tuÚte{tk ™tUÄtÞu÷ rð„‚tu™tu ‚t÷ {u¤ ËÄtÞ. ð»to™t yk‚u sux÷t

…t™tk ðæÞtk, ‚u [[to™tu-®[‚t™tu-‚…tË™tu {wÆtu ƒ™u Au.

(Œir™f ™tUÄ…tuÚte™tk {n¥ð yk„u yuf ytŠxf÷ Au. su{tk …tÞt™e ðt‚tu y™u ÔÞtðntrhf

ƒtƒ‚tu ðtk[ðt suðe Au.)

þiûtrýf ð»to …qýo ÚtÞt ƒtŒ su ‚u rþûtf …tu‚t™e ™tUÄ…tuÚte, {wÏÞ rþûtf™u Ëw«‚

fhþu. {wÏÞ rþûtf ‚u™u …tu‚t™e fMxze{tk ht¾þu.

3 7

(28) r{÷f‚ hrsMxh

yt y„tW yt…ýu ™tUæÞwk-[[to fhe ‚u{ : “þt¤t yuf Ët{trsf ËkMÚtt Au. Ëhfthe

ËkMÚtt Au, ÷tufþtne «þtË™™e ÷½w ytð]r¥t Au.” yt ËkMÚtt™e Ëk…r¥t ºtý «fth™e òuðt

{¤u Au :

1. {t™ð ËkËtÄ™

2. MÚttðh r{÷f‚ y™u

3. zuzMxtuf

htr»xÙÞ fûttyu {t™ð ËkËtÄ™ rðftË {kºtt÷Þ y™u ‚u™e swŒe swŒe f[uheytu/rð¼t„tu

îtht rþûtý™t rðftË™e «ð]r¥tytu Út‚e hnu Au. su™e yËh þt¤t fûtt ËwÄe yt…ýu y™w¼ðeyu

Aeyu. W…htuõ‚ …ife ƒu «fth™e/rð¼t„tu™e Ëk…r¥t™e ™tUÄ yt…ýu swŒt swŒt ŒV‚h{tk fhðt™e

{trn‚e {u¤ðe. ßÞthu MÚttðh r{÷f‚ ËkƒkÄe ™tUÄ yk„u [[to fheþwk.

• þt¤t™e {tr÷fe™e søÞt/s{e™ yk„u MÚttr™f ‚÷txe-{kºte©e …tËuÚte {trn‚e {u¤ððe

òuEyu. ‚u™e …tËu™t ™fþt{tk þt¤tnM‚f™e s{e™™wk {t… Œþtoðu÷ ntuÞ Au. õÞthuf

MÚttr™f yt„uðt™tu fu Ëh…k[©e yÚtðt Œt‚t™t ËnÞtu„Úte þt¤t™tu ƒ„e[tu, fB…tWLz

ðtu÷, h{‚™wk {uŒt™... suðe ËwrðÄt «t ÚtE ntuÞ Au. …hk‚w õÞthuf íÞth ƒtŒ

ÚttÞ ‚uðe ÂMÚtr‚ ËòoÞ Au. su{ fu þt¤t™e …z‚h s{e™{tk ftuE ÔÞÂõ‚yu fƒòu

s{tÔÞtu ntuÞ yÚtðt ònuh W…Þtu„™e s{e™ (fu su þt¤t™u ËtU…tÞu÷ ™Úte.) W…h

þt¤tyu Œƒtý fÞwO ntuÞ... ytðe ÂMÚtr‚{tk ßÞthu ftuE ÔÞÂõ‚ RTI nuX¤ {trn‚e

{t„u, íÞthu su ‚u {wÏÞ rþûtf™e nt÷‚ fVtuze ƒ™u Au. þt¤t nM‚f ™ ntuÞ ‚uðe

¾wÕ÷e s{e™ …h ð„o™tu ytuhztu, {æÞtn™ ¼tus™™tu þuz, …eðt™t …týe™tu …k… fu

…týe™e ytuhze ƒ™tðe ntuÞ... y™u ßÞthu ‚u s{e™ yt…ýe ™ ntuÞ y™u ‚u{tk

¾[o fÞtuo ntuÞ íÞthu ÚtÞu÷ ¾[o …uxu sðtƒŒthe ™¬e ÚttÞ Au.

su þt¤t{tk r{÷f‚ hrsMxh ntuÞ ‚u{tk, W…htuõ‚ rð„‚u ™tUÄ fhe þfu. ™ fhe ntuÞ

‚tu su ‚u {wÏÞ rþûtfu ™tUÄ fhðe. yt {txu™e rð„‚tu rsÕ÷t rþûtý Ër{r‚™e ËntÞÚte

yufºt fhe þftÞ.

þt¤t nM‚f™e s{e™, …týe™tu ƒtuh, nuLz …k…, …týe™e xtkfe, h{‚™wk {uŒt™ ð„uhu™e

™tUÄ yt hrsMxh{tk fhðe. yt {txu ™e[u™wk ËtrníÞ VtE÷{tk {qfðwk :

• s{e™™t ŒM‚tðus

• ƒûteË fhth ÷u¾

3 8

• „út{ …k[tÞ‚™t Xhtð

• VEC 𾂙t Xhtð

• ™{q™t 7/12, 7/8™t W‚tht

• ƒtkÄft{™e hòr[êe

• ytfthýe…ºtf...

(29) «ðtË rnËtƒ VtE÷

þt¤t «ðtË™wk {n¥ð rðãtÚteo™t Sð™{tk yuf y„íÞ™wk Ëk¼thýwk ƒ™u Au. rþûtý™t

rËØtk‚tu, Ët{trsf ÔÞðnthtu, ytŠÚtf Ë{hË‚t ð„uhu™u fuLÿ{tk ht¾e þt¤t «ðtË Þtuò‚t

hnuðt òuEyu, ÞtuòÞ …ý Au. ‚u™t Ë{t[thtu rðrðÄ {tæÞ{tu{tk «„x ÚttÞ Au... ‚u{ A‚tk

«ðtË ËkƒkÄu fux÷tf y„íÞ™t {wÆt …ife yuf y„íÞ™tu {wÆtu Au, “«ðtË™t rnËtƒ”.

• «ðtË™t ¾[o{tk rðãtÚteoytu ‚hVÚte ÷uðt‚e Ve™e hf{{tk, rþûtftuyu …ý …tu‚t™e

hf{ òuzðe òuEyu. fŒt[ ftuE rþûtftu …tu‚t™t fwxwkƒes™™u ËtÚtu ÷E òÞ

‚tu ‚u™e hf{ …ý s{t fhtðu, ‚u EåA™eÞ y™u ytðftÞo Au.

• yt VtE÷{tk ðt÷e Ëk{r‚, Ëût{ yrÄfthe™e {ksqhe, Ëk¼rð‚ «ðtË™tu Yx

y™u ftÞo¢{... suðt y„íÞ™t …ºttu {qfðt.

• su ¾[o ÚtÞtu Au, ‚u™e ™tUÄ fhðt {txu yuf Ër{r‚ fu sqÚt™e h[™t fhe ‚u™tu

ynuðt÷ {qfðtu.

• «ðtË {txu yufºt ÚtÞu÷ hf{ y™u ÚtÞu÷ ¾[o™t rnËtƒtu þõÞ ‚ux÷t ytuAt

Ë{Þ{tk ‚iÞth fhe, ËkƒkÄf‚to™u yuf yuf ™f÷ yt…ðe.

• ÚtÞu÷ ¾[o™tk ft[tk fu …tftk su {¤e þõÞtk ntuÞ ‚u ‚{t{ ðtW[h VtE÷{tk

{qfðtk. ¾[o fh‚tk ƒtfe ðÄu÷ hf{, rðãtÚteo™u …h‚ [qfðe, ‚u™e …ntU[™tu

…ºt VtE÷u ht¾ðtu. yt ƒ[‚ hf{{tkÚte þt¤t {txu ftuE [es-ðM‚w ÷uðt™e

he‚ ftuE…ý Ëkòu„tu{tk MðeftÞo ™Úte. yuf ftÞo¢{™t rnËtƒtu sux÷t ƒ™u

‚ux÷t Ë{ÞËh-…thŒþof he‚u hsq ÚttÞ ‚u™wk ƒnw Ÿ[wk {qÕÞ Au.

• «ðtË™t rnËtƒtu SMC Ë{ût hsq fhe þftÞ... ftuE ðt÷e òuðt {t„u ‚tu

ËtisLÞ …qýo he‚u ‚u™u ƒ‚tððt. ðtŠ»tf r™heûtý ð¾‚u rƒ™[qf yt rnËtƒtu

ƒ‚tððt, y™u ‚u{tk su ‚u yrÄfthe™e òuðt ƒŒ÷ Ëne {u¤ððe.

3 9

(30) …heûtt™e W¥thðneytu

rðãtÚteoytu™u ð„o ƒZ‚e yt…ðt{tk, ðtŠ»tf …heûtt {n¥ð™e Au, rðãtÚteoyu ÷¾u÷

W¥thðne yk„u fux÷ef y„íÞ™e ƒtƒ‚tu yt «{týu Au :

• W¥thðneytu [ftË‚tk …nu÷tk su ‚u rð»tÞ rþûtfu, «íÞuf «&™™t W¥thtu™e “ytŒþo

W¥thðne” ‚iÞth fhðt™e hnu Au. ‚u™t ytÄthu rðãtÚteoyu yt…u÷t sðtƒtu™e

[ftËýe y™u „wý «Œt™ fhðt™t ntuÞ Au.

• {wÏÞ rþûtfu ‚{t{ W¥thðneytu{tkÚte y¢r{f he‚u 5% sðtƒðneytu™wk “ËuB…÷

[ufª„” fhe, …tu‚t™e Ëne fhðe. sYh sýtÞ ‚tu ‚…tË™th rþûtf™u {t„oŒþo™

…ý yt…ðwk.

• yt„t{e ð„oƒZ‚e ËwÄe yt W¥thðneytu Ët[ðe ht¾ðt™e sðtƒŒthe {wÏÞ

rþûtf©e™e Au. ðtŠ»tf …rhýt{…ºtftu y™u W¥thðneytu ft¤S…qðof Ët[ððe.

ƒÄtk s ŒV‚htu y„íÞ™tk Au, ‚u{ A‚tk fux÷tf hrsMxh/…ºtf™e {tºt ™tUÄ yºtu fhe Au :

- ÷tufVt¤t/Œt™{tk {¤u÷ ðM‚w™wk hrsMxh

- «Þtu„þt¤t ËtÄ™ ËtrníÞ hrsMxh

- rðrðÄ «ð]r¥t™t ynuðt÷™e VtE÷

- rðãt÷û{e ƒtuLz VtE÷

- RLM…uõþ™ rh…tuxo VtE÷

- ËkþtuÄ™ «tusuõx VtE÷

- [÷ý VtE÷

- ÷tExƒe÷ [qfðýtk VtE÷

- {æÞtn™ ¼tus™ VtE÷

- þt¤t ÔÞðMÚtt…™ Ër{r‚

- þt¤t rðftË-rþûtf „útLx™t rnËtƒtu

- …wM‚ft÷Þ hrsMxh - RMÞw hrsMxh

- …h[whý …ºttu™e VtE÷

- yÇÞtË¢{ Vt¤ðýe

- ËkMÚttfeÞ ytÞtus™

- ™týtkfeÞ r™heûtý™e VtE÷

- „ýðuþ™e VtE÷... ð„uhu

4 0

6. W…Ëknth

ynª hsq fhu÷ “ŒV‚h …rh[Þ” yuf ytAuhe Í÷f Ë{t™ Au. su ‚u ŒV‚h r™¼tððt

{txu, rsÕ÷t «tÚtr{f rþûtýtrÄfthe©e, ‚t÷wft …k[tÞ‚ rþûtý þtþt, Ëðo rþûtt yr¼Þt™

ð„uhu ‚hVÚte …rh…ºttu fhðt{tk ytðu Au. ‚u™tu ½r™c yÇÞtË fhðt ¼÷t{ý Au.

ynª fux÷ef VtE÷tu™e rðM‚]‚ [[to fhe þõÞt ™Úte. ‚t÷e{™t rŒðËtu y™u MÚt¤

Ëkftu[™t fthýu ƒtfe hnuðt ŒV‚h rðþu ƒex r™heûtf©e, ƒeythËe ftuzeo™uxh©e, ËeythËe

ftuzeo™uxh©e ð„uhu™wk {t„oŒþo™ {u¤ðe þftþu.

ŒV‚h þçŒ{tk hrsMxh, …ºtf, VtE÷ ð„uhu™tu Ë{tðuþ yr¼«u‚ Au. swŒe swŒe þiûtrýf

yusLËe ‚hVÚte {¤‚t {t„oŒþo™ {wsƒ, ŒV‚h r™¼tððt™e …hk…ht yt…ýu íÞtk «MÚttr…‚

Au. ‚uðt Ëkòu„tu{tk “Œþu rŒþt{tkÚte þw¼ rð[thtu «t Úttytu.” ‚uðt yr¼„{Úte Ë‚‚

{trn‚e {u¤ð‚t hnuðwk.

4 1

7. «feýo

1. „wsht‚ ™týtfeÞ r™Þ{tu

«fhý - 1 ™týtkfeÞ ðneðx y™u r™Þkºtý™e Ët{tLÞ …Ør‚

r™Þ{ :4 Ëhfth îtht fu Ëhfth ð‚e ðËw÷ fhu÷ ‚{t{ hf{ rð™t rð÷kƒu Ëhfthe

rnËtƒ{tk s{t ÷uðt òuEyu.

G.T.R. Form - 5{tk …tð‚e - ™týtk MðeftÞto™e yt…ðe.

G.T.R. Form - 6{tk [÷ýÚte ™týtk s{t fhtððtk.

r™Þ{ : 5(1) (f) htßÞ™t ðneðx yk„u r™Þwõ‚ ÚtÞu÷ ftuE …ý yrÄftheytu Ëuðt

yrÄfthe ‚hefu™e …tu‚t™e nurËÞ‚Úte ™týtk MðeftÞto ntuÞ fu Útt…ý

‚hefu {qõÞt yuðt ™týtk ònuh rnËtƒ{tk s{t fhðtk (òunthu rnËtƒ

¾t‚u s{t fhðt.)

G.T.R. Form - 2 {tk fuþƒwf ™týtk s{t fhðt™e ™tUÄ fhðe.

(¾) „{u ‚u fthýËh Mðefthu÷ ™týtk …ý ònuh rnËtƒ ¾t‚u ¼hðt.

r™Þ{ : 5(2) ytðe he‚u s{t ÚtÞu÷ fu Mðefthu÷ ™týtk s{t fhðt {txu fÞt ËŒhu

¼hðt, ‚u yk„u ð„eofhý™t Ët{tLÞ r™Þ{tu {wsƒ y™wËhðwk su ‚u

ð¾‚u ÚtÞu÷ ytŒuþ {wsƒ s y™wËhðwk.

r™Þ{ : 6 Ëhfthe ÷uýtk™e ytfthýe Íz…e y™u Ët[e ÚttÞ, ‚u{s ‚u™e ðËw÷t‚

ÚttÞ y™u r‚òuhe{tk ¼htE òÞ ‚u òuðt™e Vhs ËkƒkrÄ‚ ðneðxe

rð¼t„™e Au.

«fhý - 2 : rƒ™ Ëhfthe ™týtk™tu Mðefth

r™Þ{ : 7 ftuE…ý Ëhfthe f{o[theytu f[uhe™t ðzt™e ¾tË {ksqhe rËðtÞ rƒ™

Ëhfthe ™týtk™tu ÔÞðnth …tu‚t™e nurËÞ‚Úte fhðtu ™nª.

(f) ¾tË {ksqheÚte ßÞthu ytðt rƒ™ Ëhfthe ™týtk y™u Ëhfthe ™týtk

yu{ ƒk™u «fth™tu òu ™týtkfeÞ ÔÞðnth™e ftuE Ëhfthe f{o[the

fh‚t ntuÞ ‚tu.

«fhý - 3 ¾[o y™u ™týtk™e [wfðýe (r™Þ{-8/9)

r™Þ{ : 8 ™týtkfeÞ ytir[íÞ™tu rËØtk‚ :

ònuh ™týtk{tkÚte ¾[o fh‚e ð¾‚u yrÄf]‚ fh‚t Œhuf Ëhfthe

yrÄfthe/f{o[theytuyu ™týtkfeÞ r™Þ{tu™e òu„ðtEytu y™u ykŒts…ºt

4 2

(ƒsux)™e òu„ðtEytu™u æÞt™{tk ht¾e™u ¾[o fhðtu òuEyu ‚u{s ™e[u

{wsƒ™t ytir[íÞ™t rËØtk‚™wk …t÷™ Útðwk òuEyu.

1. ònuh ™týtk{tkÚte ¾[o fh‚e ð¾‚u Œhuf Ëhfthe f{o[theytu Ët{tLÞ

þtý…ý Ähtð‚e ÔÞÂõ‚ ‚u™t …tu‚t™t ™týtk ¾[o‚e ð¾‚u su ‚fuŒthe

ht¾u ‚uðe ‚fuŒthe ht¾ðe sEyu.

2. ¾[o y{wf «Ëk„u sYhe ntuÞ ‚uðwk «Út{ árüyu ÷t„u ‚u™tÚte ¾[o

ðÄw ntuðtu òuEyu ™nª.

3. «íÞût fu …htuût he‚u …tu‚t™t ÷t¼{tk ntuÞ ‚uðt Ëût{ Ë¥tt Ähtð‚t

yrÄfthe™u fu su™u ¾[o™t ™týtk {kswh fhðt™e Ë¥tt Au ‚uýu ytðt

nwf{tu fu ytŒuþtu fhðt ™nª.

4. Ëhfthe ™týtk y{wf ÔÞÂõ‚ fu y{wf s™Ë{wŒtÞ Ä{o fu Ëk„X™ fu

«ð]r¥tytu™u ÷t¼ {txu ðt…hðt ™nª. rËðtÞ fu fhðt{tk ytðu÷ ¾[o

™Sðe hf{™tu ntuÞ. su hf{ {txu ËkƒkrÄ‚ yŒt÷‚{tk n¬ Œtðtu

{tkze þfu ‚u{ ntuÞ. ¾[o {tLÞ ™er‚r™Þ{tu rþhM‚t {wsƒ™wk ntuÞ.

5. y{wf «fth™t ¾[o™u …ntU[e ð¤ðt {txu y…t‚t «ðtË ¼ÚÚtt™e hf{tu™wk

yuðe he‚u rðr™Þ{™ fhðwk òuEyu fu yufkŒhu ¼ÚÚtt {u¤ð™th {txu

‚u ™Vt™wk ËtÄ™ ƒ™e hnuðwk òuEyu ™nª.

6. Wí…tŒf ™ ntuÞ ‚uðt ft{tu …tA¤ ™týtk ðt…hðt{tk ytð‚t ntuÞ ‚tu

‚u™e Éý Ë{tÂÂ (Œuðwk …whwk fhðt) ÞtuøÞ …„÷tk ÷uðt òuEyu.

7. ‚tíftr÷f [qfðýe {txu ™týtk sYhe ntuÞ ‚u rËðtÞ r‚òuhe{tkÚte ™týtk

W„ððt (W…tzðt) òuEyu ™nª. su{ fu ft{ …qhwk fhðt{tk ½ýtu Ë{Þ

ÔÞr‚‚ ÚttÞ ‚u{ A‚tk ‚u ft{™u yt„¤ [÷tððt {txu fu „útLx

(rðr™Þtu„) hŒ Út‚tu yxftððt r‚òuhe{tkÚte y„tWÚte ™týtk W„ðe

þftÞ ™nª.

8. Vt¤ðu÷ {nuËw÷™e ò{e™„ehe …h WAe™t ÷eÄu÷ ™týtk yrÄr™Þ{

nuX¤ fhu÷ òu„ðtE {wsƒ su nu‚w {txu ytðt ™týtk WAe™t ÷E þft‚t

ntuÞ ‚u s nu‚wytu {txu ¾[oðt òuEyu.

r™Þ{-9 (ƒe÷™t ™{q™t su r‚òuhe r™Þ{{tk yt…u÷t Au.)

«fhý - 4 r™Þ{ 10Úte 14

r™Þ{ : 10 r™Þ‚ Ë{Þu r™Þ‚ fhu÷ rnËtƒe …ºtftu Ëk…qýo y™u [tufËtEðt¤t {tuf÷ðt

òuEyu.

r™Þ{ : 11 ¾[o yk„u «{tý…ºt yt…™th yrÄftheyu nfef‚™e ¾htE fhe™u s Ëne

fhðe òuEyu. «{tý…ºt At…u÷wk Au yu nfef‚ yu™t …h Ëne fh™th

Ë¥ttrÄfthe {txu Ë{Útof Xh‚e ™Úte.

4 3

r™Þ{ : 12 ‚tƒt™t Ë¥tt Ähtð‚t yrÄftheyu rnËtƒ ‚…tËýe yrÄfthe™u (yturzxh™u)

‚u{™e Vhs yŒt fhðt {txu sYhe ntuÞ ‚uðe ‚{t{ ÔÞtsƒe Ë„ðztu …qhe

…tzðe. ‚u{s yturzx {txu sYhe yuðwk ‚{t{ hufzo {trn‚e …qhe …tzðe.

r™Þ{ : 13 yturzxhu (rnËtƒ ‚…tËýe) yrÄftheyu {tk„u÷ ftuE…ý {trn‚e, [tu…zt

fu ŒM‚tðus yt…ðt™e ™t …tze þfu ™nª.

r™Þ{ : 14 rnËtƒ ‚…tËýe yrÄfthe îtht y…tÞu÷ ðtkÄtytu nwf{tu «íÞu ‚h‚ s ÷ût

yt…ðwk y™u ‚u yk„u™t sðtƒtu ‚wh‚ s yt…ðt. sýtðu÷ ðtkÄt …ºt {éÞuÚte

ðÄw{tk ðÄw yuf …¾ðtzeÞt™e ykŒh rnËtƒ ‚…tËýe ÞtŒe …q‚o‚t fhe …h‚

fhðe òu rð÷kƒ ÚtÞu÷ ntuÞ ‚tu ‚u™wk M…üefhý fhðwk.

«fhý - 5 r™Þ{ 15Úte 19 fhth

r™Þ{ : 15 (1) ¼th‚™t ËkrðÄt™™e f÷{ 299(1) y™wËth htßÞ…t÷©e™t nwf{Úte

su™u fhth fhðt yk„u Ë¥tt yt…ðt{tk ytðe ™ ntuÞ ‚uðt ftuE…ý

yrÄftheyu fhth fhðtu ™nª.

(2) su™u Ë¥tt yt…ðt{tk ytðe Au ‚u “„wsht‚™t htßÞ…t÷©e {txu y™u

‚u{™t ð‚e” yu þçŒtu ÷ÏÞt …Ae s su™u fhth fhðt ................

yrÄf]‚ fhðt{tk ytÔÞt Au ‚u yrÄftheyu ntuÆt ËtÚtu Ëne fhðt™e

hnuþu.

™t UÄ : 2 {wsƒ su™ u fhth fhðt™e Ë¥tt y…tÞu÷ Au ‚ uðt

Ë¥ttrÄftheytu™e {ÞtoŒtytu Ë¥tt™tu y{÷ fhtðt™e þh‚tu, xuLzhtu

{k„tððt/Mðefthðt ƒtƒ‚u fhðt™t Út‚t fhth, {tu ƒŒ÷t {txu Ët{tLÞ

ftÞo…Ør‚ ‚u{s fhth fhðt y…t‚t nwf{tu ËkƒkrÄ‚ ¾t‚tfeÞ r™Þ{

Ëk„úntu fu rðr™Þ{tu sýtÔÞt nþu ‚u {wsƒ™t hnuþu.

(3) htßÞ™e ytðf{tkÚte ¾[o fh‚e ð¾‚u fhðt{tk ytð‚t fhth fu

fhth™t{t{tk ™e[u™t rËØtk‚tu™wk …t÷™ fhðt™wk hnuþu.

1. fhth™e {wŒ‚ y™u þh‚tu [tu¬Ë y™u M…ü ntuðe òuEyu yux÷u

fu ¾tuxt yÚto½x™™u yðftþ hnuðtu òuEyu ™nª.

2. fhth{tk ÄtuhýËh™t Vtu{o™tu W…Þtu„ fhðtu òuEyu. ‚u{tk òu ftuE

¾tË VuhVth fhðt™e sYh W¼e ÚttÞ ‚tu ™týtk rð¼t„™e Ë÷tn

÷E™u s fhðtu. Vtu{o{tk yt…u÷t rðfÕ…tu su ÷t„w …z‚t ™ ntuÞ

‚u y[qf AUfe ™t¾ðt.

3. fhth™t ÄtuhýËh™t Vtu{o™tu W…Þtu„ ÷uðt‚tu ™t ntuÞ ‚uðt fuËtu{tk

fhth™tu {wËÆtu ‚iÞth fh‚e ð¾‚u ‚u™t …h Auðx™t Ëne rˬt

fh‚tk …nu÷tk ftÞŒt y™u ™týtk rð¼t„™e Ë÷tn ÷uðe.

4 4

4. xuLzh Mðefth‚tk …nu÷tk ƒeS ƒÄe ƒtƒ‚tu W…htk‚ xuLzh ¼h™th

ÔÞÂõ‚/…uZe™e ™týtkfeÞ ÂMÚtr‚ …ý æÞt™{tk ÷uðe.

5. y…ðtŒ Y… Ëkòu„tu rËðtÞ fhth™t ŒM‚tðuòu W…h ftÞŒuËh™e

Ëne rˬt ™ ÚttÞ ‚u …nu÷tk ftuE…ý «fth™wk ft{ þY fhðwk

™nª.

6. ftuLxÙtõxh™u òu ftuE Ëhfthe r{÷f‚ ËtU…ðt{tk ytðu÷ ntuÞ ‚tu

‚u™e Ë÷t{‚e {txu ‚u{s ‚u™t ¼t„ {txu M…ü fhðe òuEyu.

¼tzwk ™¬e fÞwO ntuÞ ‚tu yu™e ðËw÷t‚ {txu …ý [tu¬Ë òu„ðtE

fhðe òuEyu.

7. fhth …tk[ ð»toÚte ðÄw {wŒ‚™tu ntuÞ íÞthu fhth™t swŒt swŒt ‚ƒ¬t

…qht fhðt {txu [tu¬Ë Ë{Þ…ºtf XhtðtÞwk ntuÞ íÞthu fhth A

{tËÚte ðÄw ™nª ‚ux÷t Ë{Þ™e ™turxË yt…e Ëhfth™e rððuf

ƒwrØÚte hÆ fu Vtuf fhe þftþu ™nª rƒ™þh‚e òu„ðtE fhth{tk

fhðe òuEyu.

8. ftuLxÙtõxh™e ¼q÷ fu ƒuŒhfthe™u fthýu Ëhfthe {t÷-r{÷f‚™u

™wfËt™ ÚttÞ ‚tu ‚u™e ðËw÷t‚ fhðt™e …ý fhth{tk òu„ðtE

ntuðe òuEyu.

9. yr™ðtÞo ntuÞ ‚u rËðtÞ “¾[o W…htk‚ ™Vt”™t fhth fhðtu

™nª. (¾[o W…htk‚ ™Vt™tu fhth yux÷u su{tk fhth {wsƒ …qht

…tzðt{tk ytð‚t ËkƒkrÄ‚ …qhðXt Ëuðtytu™tu ¾hu¾h ¾[o Wí…tŒ™

¾[o yuf{ŒeX r™Þ‚ Œhu yÚtðt Wí…tŒ™ ¾[o …h ™¬e fhu÷

xftðthe (™Vtu).

10. s÷ŒeÚte ƒ„ze òÞ fu ™tþ …t{u ‚uðe ðM‚wytu {txu™e rz÷eðhe

fuðe he‚u fhðe ‚u yk„u™e ƒtknuÄhe™tu Ë{tðuþ fhth{tk M…ü

he‚u fhðtu òuEyu. fhth™e þh‚tu{tk y÷„ ƒtknuÄhe ¾kz ht¾ðtu.

òu ƒtknuÄhe ¾kz™tu Ë{tðuþ fhðt{tk ™ ytÔÞtu ntuÞ ‚tu fhth{tk

‘¾heŒ™th îtht’ rð™t {qÕÞu yt¾he {wft{u {t÷ {tuf÷ðt™tu

hnuþu. ‚u ƒtƒ‚u r™:þf…ýu M…ü Œþtoððe.

11. yr™ðtÞo Ëkòu„tu rËðtÞ Wå[f hf{™t fhth fhðt ™nª. òu

sYh …zu ‚tu Ëhfth™t rn‚™wk hûtý fhðt {txu fhth™e þh‚tu{tk

þõÞ ntuÞ ‚uðe ‚{t{ Ë÷t{‚e™e y[qf òu„ðtE fhðe.

12. òu ftuE fhth ËtÄ™ Ët{„úe ¾t‚tfeÞ he‚u …qhe …tzðt™wk ™¬e

fhðt{tk ytðu ‚tu ytðt {t÷ Ët{t™™wk «{tý ‚u{s ‚u yk„u™t

EMÞw Œh Ërn‚™e ÞtŒe y™u þh‚tu fhth{tk y[qf ÷uðe òuEyu.

4 5

13. ðu[týðuhtu, ¾heŒðuhtu, ytuõxÙtuÞ fu yLÞ su ftuE xuût ntuÞ ‚tu

¼hðt™t ntuÞ ‚tu ftuýu ¼hðt™tk Au ‚u …ý fhth{tk M…ü fhðwk

òuEyu.

14. rðŒuþ{tkÚte {t÷ Ët{„úe ytÞt‚ fhðt EVE¾E (ðntý ËwÄe

¾[o rð™t™t Ätuhýu) y™u r™ftË {txu nEÞEtE (ðe{tu y™u

™qh [qfððt™t Ätuhýu) Ätuhýu s fhðtk ™týtk rð¼t„™e …qðo Ëk{r‚

{u¤ÔÞt rËðtÞ yt ftÞo …Ør‚{tk VuhVth fhðtu ™nª.

15. fhth yÚtðt fhth ™t{t™u yt¾he Y… yt…‚t …nu÷tk Ët{Ët{u™t

‚{t{ …tËtytu™u æÞt™{tk ÷uðt y™u fhth™t ŒM‚tðuòu{tk

ftÞŒuËh‚t™e [ftËýe fhðe y™u ËkƒkrÄ‚ …ûtfthtu …h [tk…‚e

™sh ht¾ðt {txu ftÞoËtÄf ðneðxe‚kºt W¼w fhðwk.

16. xuLzh {txu™e ™turxË{tk - ft{™e ƒÄe s rð„‚tu, ƒeS þh‚tu,

¼tð ÞtŒeytu y÷„ y÷„ M…ü sýtððe.

17. xuLzh™e Mðef]r‚ yk„u™t …ºt{tk {k„tððt{tk ytðu÷ ¼tð ÞtŒeytu

{wsƒ Œhuf™t Mðefthu÷ Œh M…ü ÷¾ðt.

18. nEƒtE™E™t ytŒuþ {wsƒ ƒE™E fu ‚u™t ‚tƒt™t yrÄftheytu

fhth™e ‚…tË fhe þfþu y™u su{tk M…Ätoí{f xuLzh {k„tððt{tk

ytðu÷ ™ ntuÞ fu ô[t ¼tð™t xuLzh Mðefthu÷ ntuÞ fu yLÞ

òu ftuE yr™Þr{‚‚t sýtE ytðu ‚uðt fhthtu ònuh rnËtƒ

Ër{r‚ Ë{ût hsq fhþu.

r™Þ{ : 16 yuf ðth fhth fhe ÷eÄt …Ae Ëût{ yrÄfthe™e {kswhe ð„h ‚u{tk ftuE

…ý ò‚™tu ËwÄthtu fu VuhVth fhðtu ™nª, Útðt Œuðtu òuEyu ™nª ‚u{s

ftuLxÙtõxh™u ftuE …ý «fth™wk ð¤‚h fu fhth{tk {wfhh fhu÷ Œh fh‚tk ðÄw

[wfðýe ÚttÞ ™nª ‚u™tu ÏÞt÷ ht¾ðtu.

r™Þ{ : 17 ™týtk rð¼t„™e Ëk{r‚ rËðtÞ yuðtu ftuE yËt{tLÞ þh‚ðt¤tu fhth

Mðefthðtu ™nª fu su™t ÷eÄu Ëhfth©e™e y[tu¬Ë sðtƒŒthe ytðe …zu.

fhth {txu {swhtu, ÔÞðMÚtt, ¾[o, sft‚, ™qh rð„uhu{tk òu ¢r{f ð]rØ™e

òu„ðtE fhðt{tk ytðe ‚tu ‚u™e „ý‚he™wk Ätuhý M…ü fhðwk yux÷u fu õÞthu

fuðt Ëkòu„tu{tk {sqhtu™wk ðu‚™ Œh ðÄthu yt…ðt™wk ÚttÞ rð„uhu.

r™Þ{ : 18 xuLzh ònuh he‚u {k„tðe™u s fhðtu. òu ‚u{ fhðt{tk ytÔÞwk ™ ntuÞ …hk‚w

ðtxt½txtu fu {ÞtorŒ‚ xuLzhtu îtht ¾heŒ fhðt{tk ytðe ntuÞ íÞthu ‚u{ fhðt™t

M…ü fthýtu ™tUÄðt y™u Ë¥tt Ähtð‚t yrÄfthe™e ÷ur¾‚ {kswhe {u¤ððe.

rËðtÞ fu ytðtu fhth Ëhfthu yt…u÷e Ëq[™tytu {wsnƒ ntuÞ. ‚u{s ßÞthu

4 6

fhth ytuAt{tk ytuAt ¼tð™tu Mðefthðt{tk ™ ytðu íÞthu ‚u {txu …ý W…h

{wsƒ™e …Ør‚ y™wËhðe y™u xuLzh Mðefthðt™e Ë¥tt Ähtð‚t yrÄftheÚte

‚wh‚ s W…he yrÄfthe™e ÷ur¾‚ {kswhe {u¤ððe. rðŒuþ{tkÚte Ã÷tLx y™u

Þkºt Ët{„úe ‚Útt ËtÄ™ Ët{„úe™e ¾heŒe fhðt™e ntuÞ íÞthu Œwr™Þt¼h{tkÚte

¾wÕ÷t xuLzh {k„tððt.

r™Þ{ : 19 ðneðxe rð¼t„u fhu÷t fhthtu r™Þ{tu™wËth ËwËk„‚ Au fu fu{ ‚u òuðt™e

Vhs Au.

«fhý - 6 „tuxt¤t y™u ™wfËt™ (20Úte 25)

r™Þ{ : 20 ‚tƒt™t yrÄfthe™u Ëhfthe ™týtk, ¾t‚tfeÞ W…s, ytðf, MxuB…, yVeý,

Mxtuh fu ƒeS r{÷f‚{tk „tuxt¤t fu yLÞ fthýËh ™wfËt™ fu ½x æÞt™

…h ytðu fu ‚wh‚ s ÚtÞu÷ ™wfËt™e sðtƒŒth ÔÞÂõ‚ytu ¼h…tE fhe ntuÞ

‚u{ A‚tk ‚u yk„u™e òý ‚u™t W…÷t yrÄfthe™u y™u yturzx ytìrVËh™u

fhðe sYhe Au.

™wfËt™ :

Yt. 500/-Úte ytuAe hf{™wk ™wfËt™ Út‚w kntuÞ y™u ‚u{tk ftuE rð„‚ðth

rð[thýt {tk„e ÷u ‚uðe ftuE ƒtƒ‚ ™ ntuÞ ‚tu ‚u yk„u™e yturzx™u òý

fhðt™e hnu‚e ™Úte.

òu ftuE yr™Þr{‚‚t ytìrzx ytìrVËh™u æÞt™{tk ytðe ntuÞ ‚tu ‚uytuyu

‚tƒt™t yrÄfthe™u y™u sYh sýtE ntuÞ ‚tu Ëhfth©e™u …ý fhðt™e

hnuþu.

r™Þ{ : 21 r™Þ{-20 nuX¤ ynuðt÷ {¤u fu ‚wh‚ s xeft-rxÃ…ý ËtÚtu Ëhfth™u {tuf÷ðtu.

yu[.ytu.ze.yu Ëhfth™u ynuðt÷ {tuf÷ðtu.

sðtƒŒth f{o[the Ët{u ÷eÄu÷t …„÷tk yk„u …ý rð„‚ðth ynuðt÷ {tuf÷ðtu.

r™Þ{ : 22 ftuE „k¼eh ƒuŒhfthe ™ ntuÞ ‚uðt fuËtu{tk r™ŠŒü ynuðt÷ {tuf÷ðt sYhe

™Úte. su fuËtu{tk Yt. 500/- fh‚tk ðÄw ™wfËt™ Út‚wk ntuÞ íÞthu yu™t ynuðt÷

ËkƒkrÄ‚ ¾t‚t™t ðzt™u ÞtuøÞ htnu {tuf÷ðt y™u òu ™wfËt™™e hf{ su™u

ynuðt÷ {tuf÷eyu Aeyu ‚u™u {tkzðt¤ fhðt™e Ë¥tt ntuÞ ‚tu yuðt fuËtu™tu

ËkƒkrÄ‚ yrÄftheyu s r™ft÷ fhðtu.

{tkzðt¤ fhu÷ hf{™e ¾t‚t™t ðzt™u òý fhðe.

¾t‚t™t ðzt su™tu r™ft÷ fhe þfu ‚u{ ™ ntuÞ ‚uðt fuËtu yk„u Ëhfth{tk

òý fhðe.

4 7

r™Þ{ : 23 yt„, …qh, ðtðtÍtuzwk, Äh‚efk… fu yLÞ ftuE fwŒh‚e ½x™t™u fthýu ™wfËt™

ÚtÞwk ntuÞ ‚tu ÚtÞu÷ ™wfËt™™e Ëhfth™u ‚wh‚ s ÞtuøÞ htnu òý fhðe.

™wfËt™™wk fthý y™u «{tý yk„u™e …qhu…qhe ‚…tË fÞto ƒtŒ Ëhfth©e™u

rð„‚ðth ynuðt÷ {tuf÷ðtu.

yt ynuðt÷™e ™f÷ y™u ‚u™e ‚thes Œþtoððe rð„‚ ‚…tËýe yrÄfthe™u

…ý {tuf÷ðe.

Yt. 5,000/-Úte ðÄw ÚtÞu÷ ™wfËt™ „k¼eh ™wfËt™ „ýtþu. Yt. 10,000/-

Úte ðÄw ™wfËt™ ðtM‚rðf ™wfËt™.

Yt. 5,000/- ËwÄe™wk ntuÞ ‚tu ‚u™e òý W…he yrÄfthe™u fhðt™e hnuþu.

r™Þ{ : 24 fwŒh‚e ytV‚tu™u fthýu òu Yt. 10,000/- fu ‚uÚte ðÄw ™wfËt™ ÚtÞu÷ ntuÞ

‚tu ËkƒkrÄ‚ yrÄfthe/f{o[the …tu‚t™e rððufƒwrØ y™wËth ÞtuøÞ Ë{Þu …tu÷eË

¾t‚t™u ‚…tË {txu òý fhe þfu Au.

ytðt rfMËt{tk «tÚtr{f ‚…tË ynuðt÷ …tu÷eË ¾t‚t{tkÚte {u¤ððt™tu hnuþu.

þkftM…Œ ¼tk„Vtuz™t rfMËt{tk fux÷wk ™wfËt™ ÚtÞwk Au ‚u ƒtƒ‚™u æÞt™{tk

÷eÄt rËðtÞ s …tu÷eË™u ‚wh‚ s òý fhðe.

™tUÄ : (1) Yt. 10,000/-Úte ðÄw ™wfËt™™u ðtM‚rðf ™wfËt™ fnu Au.

(2) …tu÷eË ‚…tË{tk ÷t„‚t 𤄂tyu ËntÞ fhðe.

r™Þ{ : 25 ‚tƒt™t Œhuf yrÄftheyu Ë{S ÷uðwk fu …tu‚t™t …ûtu f…x fu ƒuŒhfthe™u

fthýu Ëhfth™u ¼tu„ððt …z‚t ™wfËt™ {txu sðtƒŒth „ýðt{tk ytðþu.

ƒeò ftuE Ëhfthe f{o[the™e ƒuŒhfthe fu f…x™u fthýu WŒT¼ð‚t

ftuE …ý ™wfËt™ ƒtƒ‚{tk yu sux÷t «{tý{tk ÚtÞu÷ ™wfËt™ yk„u sðtƒŒth

ntuÞ ‚u «{týu ËkƒkrÄ‚ f{o[the™u …ý sðtƒŒth „ýðt{tk ytðþu.

™tUÄ : 3

W[t…‚, [tuhe rð„uhu™wk òu¾{ ½xu ‚u {txu ƒÄt s W…tz y™u [wfðýe

yrÄftheytuyu ™e[u {wsƒ™e ƒtƒ‚tu ÷ût{tk ÷uðe òuEyu. rƒ÷ ðxtððt,

r‚òuhe fu ƒUf{tk fE hf{ s{t fhtððt {txu õ÷tfo fu fuþeÞhu s sðwk.

y…ðtŒY… Ëkòu„tu{tk rðïtËw y™u ÷tkƒe ™tufheðt¤t …xtðt¤tyu õ÷tfo/

fuþeÞh ËtÚtu {tuf÷ðt. ËkƒkrÄ‚ yrÄftheyu nk{uþt {rn™t{tk yuf ð¾‚

htufz rð¼t„™e y[t™f ‚…tË fhðe y™u furþÞh …tËu ntÚt …h ht¾u÷

htufz rË÷f ƒhtƒh Au yuðwk «{tý…ºt yt…ðwk. ËkƒkrÄ‚ yrÄftheyu yu{™e

f[uhe{tk htufz™e ÷uðz-Œuðz™wk ft{ fh‚t f{o[the™t {t„oŒþo™ {txu Ëq[™t

ƒnth …tzðe. f[uhe™t Ët{rÞf r™heûtý (ŒV‚h r™heûtý) ð¾‚u W…htuõ‚

òu„ðtEytu™wk …t÷™ ÚttÞ fu fu{ ? ‚u™e ¾t‚he fhðe.

4 8

ðÄw ytfthu÷ hf{ {txu™e sðtƒŒthe

r™Þ{ : 26 y™u r‚òuhe r™Þ{-218 sðtƒŒthe ™¬e fhðt™e òu„ðtE Au.

• …„th ¼ÚÚtt fu ytfÂM{f ¾[o™e ðÄw hf{ ytfthðt {txu rƒ÷

ytfth™th yrÄfthe sðtƒŒth „ýtþu.

• Ët{e Ëne fh™th yrÄfthe™e sðtƒŒthe ƒÄt r™Þkºtý yrÄftheytu™e

sðtƒŒthe suðe s hnuþu.

• rƒ÷™e [wfðýe fh‚tk rƒ÷{tk Œþtoðu÷ hf{™e „ý‚he Ët[e ntuðt

yk„u™e ¾t‚he r‚òuhe yrÄftheyu fhðt™e hnuþu.

• r‚òuhe yrÄftheyu ¼q÷tu þtuÄe ftZðt {txu y™u VuhVth Ëq[ð‚t nwf{tu

y™wËth ™ðt Œh {kswh fhðt sðtƒŒth hnuþu.

• …qðo ytìrzx fÞto ð„h™t [wfðýt {txu r‚òuhe yrÄfthe sðtƒŒth.

yt{ {wÏÞíðu sðtƒŒthe rƒ÷ ytfth™th™e hnuþu.

r™Þ{ : 27 ƒÄt ¾t‚tyu ‚u{™t ¾t‚tfeÞ rðr™Þ{tu ½zðt.

W…s-ytðf (r™Þ{ - 28Úte 48)

r™Þ{ : 28 Ëhfth™t yufrºt‚ ¼kztu¤{tk s{t Út‚e ftuE …ý «fth™e ytðf (fhðuht,

rƒ™ fhðuht fu yLÞ) Ëhfth©eyu yrÄf]‚ fhu÷ f[uhe™t ðztyu r™Þ‚

™{q™t{tk (ƒe.xe.yth.-5) …tð‚e yt…e Mðefthe þfu Au y™u Mðefthu÷

hf{ ftuE …ý ò‚™t rð÷kƒ fÞto rð™t (ƒe.xe.yth.-6) ™¬e fhu÷t

ð„eofhý™t rËØtk‚tu {wsƒ r‚òuhe{tk s{t fhtðe fhtðtð™e hnuþu.

r™Þ{ : 28Úte 33 Ëhfthe ytðf s{t fhtðe ‚u™t rnËtƒ yk„u r™Þkºtf yrÄfthe ‚u{s

‚tƒt™t yrÄfthe™u ™e[u {wsƒ™t Ëq[™tytu™wk …t÷™ fhðt™wk hnuþu.

Ëq[™t :

• {nuËw÷™e r™Þ‚ ÄthtÄtuhý {wsƒ ytfthýe fhe Íz…e ðËw÷t‚ fhe

r‚òuhe{tk rð™t rð÷kƒu s{t fhtððe.

• Ëhfthe ytðf y™u {nuËw÷™e ðËw÷t‚ yk„u™t rnËtƒe r™Þkºtý

yrÄftheyu Œh {tË™t yk‚u r™Þ‚ …ºtf{tk {u¤ððtu.

• Œh ºtý {tË{tk {¤u÷ {nuËw÷e ytðf™u „Þt ð»to™t ‚u s Ë{Þ„t¤t{tk

{¤u÷ {nuËw÷e ytðf, ytðf™e Ëh¾t{ýe r™Þkºtý yrÄftheyu fhðe

y™u ðĽx™t fthýtu ËtÚtu™wk …ºtf ðneðxe ¾t‚t™u {tuf÷ðwk.

• ¾t‚t™t yrÄftheyu {tuf÷u÷ …ºtftu™e yu.S. ËtÚtu™t rnËtƒtu ËtÚtu

4 9

{u¤ðýwk (hefLËe÷eyuþ™) fhðwk y™u ‚u{tk òu fkE ¼q÷ sýtÞ ‚tu

ËwÄthtu fhðtu xe.E. yt…e™u.

• ðneðxe rð¼t„tuyu ¾t‚t™t yrÄftheytu™u r™¼tððt™t Út‚t rnËtƒe

hrsMxhtu y™u r™Þkºtý yrÄfthe™u {tuf÷ðt {txu™tu {trËf …ºtf™tu

™{q™tu ™¬e fhðtu.

• ¾t‚t™t yrÄftheytu rð™t rð÷kƒu Ëhfthe ytðf r‚òuhe{tk s{t fhtðu

‚u òuðwk.

• ¾tË rfMËt{tk {kswhe yt…u÷ ntuÞ ‚u rËðtÞ Ëhfthe ytðf™tu ËeÄuËeÄtu

rðr™Þtu„ fhðtu ™nª.

• ¾t‚t™t yrÄftheyu Ëhfthe ytðf™wk {trËf …ºtf …tu‚t™t hufzo …hÚte

‚iÞth fhðwk. r‚òuhe™t rnËtƒ …hÚte W‚thtu fhðtu ™nª. sYh sýtÞ

‚tu r‚òuhe™t rnËtƒtu ËtÚtu [ftËýe fhðe.

• r‚òuhe™t rnËtƒtu y™u ¾t‚t{tk hnu÷ rnËtƒ{tk ‚Vtð‚ ™ ytðu ‚u

{txu [÷™ W…h Ët[wk ð„eofhý fhðwk.

• [÷™ îtht hf{ s{t fhtðe ntuÞ íÞthu sux÷e hf{ s{t fhtðe Au

‚ux÷e hf{™tu r‚òuheyu Mðefth fÞtuo Au y™u ‚ux÷e s hf{ htufz{u¤{tk

s{t ÷eÄt yk„u™e ¾tºte fÞto …Ae s htufz{tk (fuþƒwf{tk) Ëne fhðe.

• ðËw÷ fhðt…tºt Ëhfthe ÷uýwk ¾tË fthýtu rËðtÞ ƒtfe hnuðwk òuEyu

™nª y™u ¾tË rfMËt{tk òu ‚u ðËw÷ fhe þftÞ ‚u{ ™ ntuÞ ‚tu

‚u yk„u ÔÞtsƒe fthýtu Œþtoðe Ëût{ yrÄfthe …tËu ‚u {tkzðt¤ fhtððwk

òuEyu.

* * *

5 0

2. Ëhfthe f{o[theytu™u …uþ„eytu

Ëhfthe f{o[theytu™u ™e[u «{týu …uþ„eytu {¤ðt…tºt Au.

ÔÞtsÞwõ‚ …uþ„eytu :

1. {ft™ ƒtkÄft{ …uþ„e (r™Þ{-92Úte 102)

2. {tuxhfth ¾heŒðt™e …uþ„e (r™Þ{-103Úte 112)

3. {tuxhËtEf÷ Mfqxh ¾heŒðt™e …uþ„e (r™Þ{-103Úte 112)

4. ËtÞf÷ ¾heŒðt™e …uþ„e (r™Þ{-113Úte 118)

5. …k¾tu ¾heŒðt {txu™e …uþ„e (™týtk rð¼t„™tu ‚t. 18-12-81™tu Xhtð)

ÔÞts{wõ‚ …uþ„eytu :

1. ‚nuðth …uþ„e (r™Þ{-124Úte 130)

2. hò …„th …uþ„e (r™Þ{-131Úte 133)

3. ™tufhe Œhr{Þt™ yðËt™ …t{u÷t f{o[the™t fwxwkƒ™u ‚tíft÷ef htn‚ {txu™e …uþ„e

(r™Þ{-134Úte 137)

4. Ëhfthe f{o[the ™tufhe Œhr{Þt™ yðËt™ …t{u ‚tu ‚u™t fwxwkƒ™u {wËtVhe {txu …uþ„e.

(r™Þ{-138Úte 137)

5. ƒŒ÷e …uþ„e (r™Þ{-141Úte 143)

6. {wËtVhe ¼ÚÚtt …uþ„e (r™Þ{-144Úte 146)

7. hò Œhr{Þt™ {wËtVhe™e htn‚™e …uþ„e (yu÷.xe.Ëe. r™Þ{-147)

8. y™ts …uþ„e.

Ëhfthe f{o[theytu™u rðrðÄ …uþ„eytu {¤ðt…tºt Au. yt …uþ„e™e …tºt‚t ‚u™e hf{

‚u™e ðËw÷t‚ ‚Útt y„íÞ™e òu„ðtEytu yt ËtÚtu Ët{u÷ …ºtf{tk yuf rðnk„tð÷tuf™

MðY…u Œþtoðu÷ Au.

Ëhfth©e™t Ëkfr÷‚ Xhtðtu :

1. {ft™ ƒtkÄft{ …uþ„e yLðÞu ™týtk rð¼t„™t Xhtð ¢{tkf : ă…/2000/80/Í-1

‚t. 31-3-2000.

2. ðtn™ …uþ„e yLðÞu ™týtk rð¼t„™t Xhtð ¢{tkf : ™™{/1099/936/Í-1

‚t. 04-02-2000.

5 1

¢{

…uþ

„e™

wk ™

t{

ftu™

u {

¤u ? …

tºt‚

t{

¤ð

t…

tºt

hf

{™

e [

qfð

ýe

ðË

q÷t‚

ðË

q÷t‚

™e

yLÞ

ƒ

tƒ

‚tu

hf

{þ

Yy

t‚

12

34

56

78

1{

ft™

ƒ

tkÄft{

• ftÞ

{e Ë

hfthe f{

o[

the™

u.

1. 5

0 {

tË

™tu

s{

e™

¾

heΪ

u {

ft™

{wÆ÷

hf{

{

txu

ƒtkÄft{

…

wY ÚttÞ

su f{

o[the ƒ

u fu ‚

uÚte

…uþ

„e

• n

k„t{

e Ë

hfthe f{

o[the fu s

u™e 5

{

q¤ …

„th.

ƒtkÄft{

n

tuÞ

íÞ

thu V

tu{

o1

80

n

Â

t…

Ae™

t {

ne™

tÚte

ytuA

t ƒ

t¤

ftu

ð

»to™

e ™

tufhe ÚtÞ

u÷ n

tuÞ

.2

. {

ft™

®f{

‚™

k. 1

2{

tk fhth™

t{

wk fÞ

to

yÚtð

t …

uþ„

eÄhtð

f‚

t n

tuÞ

y

™u

• y

Äo Ë

hfthe f{

o[the fu s

u™e 2

3. 7

,5

0,0

00

/-

…A

e 4

0 xft hf{

.ÔÞ

ts

{

txu 6

0s

{e™

¾

heŒe

Vu{

e÷

e Ã÷

t™

ª„

™wk

ð

»to™

e ™

tufhe ÚtÞ

u÷ n

tuÞ

. ºtý

{tkÚte s

uV

tu{

o ™

k. 1

3{

tk „

ehtu¾

‚n

Â

tƒ

tkÄft{

{

txu n

tuÞ

ytu…

huþ

™ fhtð

u÷

• ft{

…

wh‚

t {

nuf{

™e fw÷

™

tufhe™

tu

y

tuA

wk n

tuÞ

‚

u.fÞ

to …

Ae 2

0 xft hf{

.‚

tu «

Út{

n

Â

tu

ntuÞ

‚

u{™

u …

uþ„

e{

tk

y

Ätuo„

t¤

tu 5

ð

»to fh‚

tk ð

Äthu

(„

w.™

t.

ƒtkÄft{

Ã÷

eLÚt ÷

uð÷

fw÷

2

40

n

Â

t[

qfÔÞ

t …

Ae™

ty

„ú‚

t y

t…

ðt{

tk

n

tuÞ

‚

u{™

u r™

Þ{

-9

6)

ËwÄe y

tð

u íÞ

thu 3

0 xft

26

{tk {

ne™

tÚte.

ytð

u A

u.

• …

r‚

-…

í™

e ƒ

u Ë

hfthe f{

o[

the

hf{

.(™

tý

tk rð

¼t„

™t

y

tuÞ

‚

tu y

uf ™

u s

{

¤u.

ƒtkÄft{

A

t…

ht Ë

wÄe

ƒu{

tkÚte s

u ð

nu÷

wk‚

t. 1

-7

-8

9™

tu Xhtð

)

• s

u f{

o[

the ‚

t. 1

-4

-8

9 …

Ae

…n

tU[

u y

™u {

ft™

™tu

ntuÞ

íÞ

thÚte.

Ë

hfthe ™

tufhe{

tk Œt¾

÷ ÚtÞ

t n

tuÞ

rð

{tu W

‚htð

ðt{

tk y

tð

u

y

™u ƒ

uÚte ð

Äw ƒ

t¤

ftu Ähtð

‚t

íÞ

thu ƒ

tfe™

t 1

0 xft

n

tuÞ

‚

u{™

u y

t …

uþ„

e {

¤ð

t…

tºt

hf{

.

™

Úte. („

w.™

t. r™

Þ{

-9

3)

…tu‚

t™

e s

{e™

W

…h

ƒtkÄft{

…

qY ÚtÞ

t

{ft™

ƒ

tkÄð

t™

wk n

tuÞ

…A

e™

t {

ne™

tÚte

íÞ

thu.

yÚtð

t …

uþ„

e™

tu

Vtu{

o ™

k. 1

4{

tk „

ehtu¾

‚«

Út{

n

Â

tu

fÞ

to …

Ae 3

0 xft h{

.[

qfð

tÞ

t …

Ae™

t

40

xft hf{

ƒ

tkÄft{

24

{t {

ne™

t.

Ã÷

eLX ÷

uð÷

Ë

wÄe y

tð

uƒ

u{tkÚte s

u ð

nu÷

wk

íÞ

thu.

ntuÞ

íÞ

thÚte.

30

xft hf{

ƒ

tkÄft{

At…

ht Ë

wÄe …

ntU[

u y

™u

rð

{tu W

‚thð

t{

tk y

tð

u

íÞ

thu.

5 2

2‚

iÞth {

ft™

fu ^

÷ux

— W

…h {

wsƒ

—

—1

. 4

0 {

tË

™tu

{ft™

fu ^

÷ux ¾

heŒð

t™

wk- W

…h {

wsƒ

-

su {

tË

{tk …

uþ„

e{

ft™

¾

heŒe …

uþ„

e

¾heŒð

ts

u f{

o[the ‚

t. 1

-4

-8

9 …

Ae Ë

hfthe

{

q¤ …

„th

ntuÞ

íÞ

thu

÷eÄe n

tuÞ

‚

u {

tË

÷eÄt …

Ae ºtý

{

tË

{tk

™tufhe{

tk Œt¾

÷ ÚtÞ

t n

tuÞ

y

™u ƒ

uÚte

y

Útð

tV

tu{

o ™

k. 1

7{

tk fhth fÞ

to

…A

e™

t {

ne™

tÚte

fhð

e.

ðÄw ƒ

t¤

ftu Ähtð

‚t n

tuÞ

‚

u{™

u y

t2

. 7

,5

0,0

00

/-

ƒtf y

uf {

tºtt{

tk

òu …

uþ„

e V

uƒúw. fu

…uþ

„e {

¤ð

t…

tºt ™

Úte.

3. {

ft™

™e ®f{

‚[

qfð

ýe fhð

t{

tk y

tð

u A

u.{

t[

o {

tË

{tk {

ksqh

(„

w.™

t.r™

. 9

6)

ºtý

{tkÚte s

uÚtE

n

tuÞ

‚

u 5

{

tË

{tk

y

tuA

wk n

tuÞ

‚

u.¾

heŒe þ

ftÞ

.

{ft™

{tk y

ËtÄthý

— W

…h {

wsƒ

—

40

{

tË

™tu

Vtu{

o ™

k. 1

9{

tk „

ehtu¾

‚{

wÆ÷

hf{

{

txu

su {

tË

{tk …

uþ„

e

fu ¾

tË

{

ht{

‚…

„th y

Útð

tfÞ

to ƒ

tŒ …

uþ„

e [

qfð

e9

6 n

Â

t ÔÞ

ts

÷eÄe n

tuÞ

‚

u {

ne™

t

Yt. 1

,0

0,0

00

/-

þftÞ

A

u.{

txu 2

4 ff fw÷

…A

e™

t {

ne™

tÚte

ƒu {

tkÚte s

u y

tuA

wk(„

w.™

t.r™

. 9

7)(3

)1

20

n

Â

tð

Ëw÷

t‚

fhð

e.

ntuÞ

‚

u(„

w.™

t.r™

. 1

00

)

{tuxhfth ¾

heŒð

t{

trË

f Yt. 1

0,0

00

/-Úte ð

Äw {

q¤Yt. 2

,5

0,0

00

/-

Vtu{

o ™

k. 3

1{

tk fhth™

t{

wk{

q¤ hf{

‚

Útt

…uþ

„e ÷

eÄt™

t…

uþ„

e ÷

eÄt …

Ae 1

{txu™

e …

uþ„

e…

„th n

tuÞ

‚

u™u s

{

¤u.

…hk‚

w {

tuxhfth™

efhu íÞ

thu ƒ

Äe hf{

y

ufÔÞ

ts

{

¤e fw÷

{n

e™

t …

Ae™

t{

tË

{tk ð

tn

™™

e

(„

w.™

t.r™

. 1

03

Úte

…r‚

-…

í™

e™

e Ë

kÞwõ‚

y

tð

f æÞ

t™

u®f{

‚™

eË

tÚtu („

w.™

t.r™

. 1

11

(1

))

12

0 n

Â

tÚte ð

Äu{

ne™

t™

t¾

heŒe fhð

e.

11

2)

÷uð

tþ

u. y

tE

.y

u.y

uË. y

rÄfthe y

Útð

t{

ÞtoŒt{

tk

™n

ª ‚

u he‚

u…

„th{

tkÚte

¾heŒe fÞ

to …

Ae V

tu{

o

„ws

ht‚

Ë

hfth™

t ð

„o-1

y

rÄfthe

(„

w.™

t.r™

. 1

06

)ð

Ëw÷

t‚

fhð

e.

™k. 3

2{

tk „

ehtu¾

‚

fu s

u{™

wk ftÞ

oûtuºt y

uf fh‚

tk ð

Äthu

y™

u(„

w.™

t.r™

. 1

07

-fhð

wk.

rs

Õ÷

t{

tk n

tuÞ

.‚

t. 1

3-8

-9

8™

tu

10

8) y

™u

(1

12

(2

)(¾

)

‚t. 1

-4

-8

9 …

Ae Ë

hfthe ™

tufhe{

tk

Xhtð

‚t. 8

-2

-8

0™

tu

(ƒ

u fu ‚

uÚte y

tuA

t

Œt¾

÷ ÚtÞ

t n

tuÞ

y

™u ƒ

uÚte ð

Äw

ƒt¤

ftu n

tuÞ

y

™u

ƒt¤

ftu Ähtð

‚t n

tuÞ

‚

u{™

u y

t …

uþ„

eV

u{e÷

e Ã÷

t™

ª„

™wk

{¤

ðt…

tºt ™

Úte.

ytu…

uhþ

™ fhtð

u÷

(„

w.™

t.r™

. 1

05

y

™u ™

tý

tk rð

¼t„

™tu

ntuÞ

‚

u™u …

uþ„

e{

tk

‚t. 1

-7

-8

9™

tu Xhtð

)y

„ú‚

t y

t…

ðt{

tk

ytð

þu.)

(™

tý

tk rð

¼t„

™tu

‚t. 1

-7

-8

9™

tu Xhtð

)

5 3

3.

{tuxhË

tE

f÷

/Mfqxh

Mf

qxh

{

tx

uYt. 3

0,0

00

/-

Vtu{

o ™

k. 3

1{

tk fhth™

t{

wk8

0 n

Â

t{

tk {

wÆ÷

su {

tË

{tk …

uþ„

e…

uþ„

e ÷

eÄt …

Ae 1

/ {

tu…

uz ¾

heŒð

t™

eYt. 4

,6

00

/- fu ‚

u fh‚

tk ð

Äthu {

q¤{

q¤ …

„th

fhu íÞ

thu ƒ

Äe hf{

y

ufhf{

íÞ

thƒ

tŒ

÷eÄe n

tuÞ

‚

u {

tË

{tË

{tk ð

tn

™™

e

…uþ

„e.

…„

th n

tuÞ

‚

u{™

u {

¤u.

Mfqxh™

e ®f{

‚ s

uË

tÚtu.

ÔÞ

ts

4

0 n

Â

t{

tk…

Ae™

t {

ne™

tÚte

¾heŒe fhð

e.

(„

w.™

t.r™

. 1

03

Úte

…r‚

-…

í™

e™

e Ë

kÞwõ‚

y

tð

f æÞ

t™

uy

tuA

wk n

tuÞ

‚

u(1

12

(2

)(¾

)

11

4)

÷uð

tþ

u.{

tu…

uz {

txu

¾heŒe fÞ

to …

Ae V

tu{

o

{tu…

uz {

tx

uYt. 1

5,0

00

/-

™k. 3

2{

tk „

ehtu¾

‚

Yt. 3

,0

00

/- fu ‚

u fh‚

t ð

Äthu {

q¤y

Útð

t {

tu…

uz™

efÞ

wO (1

1)(ƒ

u fu

…„

th {

u¤ð

‚t f{

o[the™

u {

¤u.

®f{

‚ s

u y

tuA

wk‚

uÚte y

tuA

t ƒ

t¤

ftu

su f{

o[the ‚

t. 1

-4

-8

9 …

Ae Ë

hfthe

ntuÞ

‚

u.n

tuÞ

y

™u V

u{e÷

e

™tufhe{

tk Œt¾

÷ ÚtÞ

t n

tuÞ

y

™u ƒ

uÚte

(„

w.™

t.r™

. 1

06

Ã÷

t™

ª„

™wk y

tu…

huþ

™

ðÄw ƒ

t¤

ftu Ähtð

‚t n

tuÞ

‚

u{™

u y

ty

™u ‚

t. 1

-4

-9

1fhtð

u÷tu n

tuÞ

‚

u{™

u

…uþ

„e {

¤ð

t…

tºt ™

Úte.

™tu Xhtð

)…

uþ„

e{

tk y

„ú‚

t)

(„

w.™

t.r™

. 1

05

)(‚

t. 1

-7

-8

9™

tu Xhtð

)

þtherhf ¾

tuz¾

tk…

ýð

t¤

t f{

o[the™

uð

tn

™™

e y

…urût‚

— W

…h {

wsƒ

—

- W

…h {

wsƒ

-

- W

…h {

wsƒ

-

- W

…h {

wsƒ

-

…uxÙtu÷

/zeÍ

÷ Ë

k[t÷

e‚

xÙtÞ

Ëef÷

®f{

‚ Yt.

30

,0

00

/- ƒ

u

{tkÚte s

u y

tuA

wk

ntuÞ

‚

u

4Ë

tÞ

f÷

…

uþ„

e{

q¤ …

„th Yt. 5

,0

00

/- ð

Äw ™

n

tuÞ

Yt. 1

,5

00

/- fu ƒ

u{

kswh ÚtÞ

u÷e y

uf1

2 {

trË

f…

uþ„

e s

u {

tË

{tk

…uþ

„e ÷

eÄt ƒ

tΠ1

(„

w.™

t.r™

. 1

13

Úte

(„

w.™

t.r™

. 1

15

(1

)(f))

{tË

™tu …

„th

nÂ

t{

tk

nÂ

t{

tk …

hk‚

w[

qfð

tð

{tk y

tð

e{

tË

{tk ¾

heŒe fhð

e.

11

8)

y™

u Ë

tÞ

f÷

™e

(„

w.™

t.r™

. 1

15

){

kswh fh™

th

ntuÞ

‚

u {

tË

ƒe÷

hs

w fhð

wk.

®f{

‚ ºtý

{tkÚte

yrÄfthe 2

4…

Ae™

t {

tË

Úte.

(1

18

(2

) 3

ð

»to

su y

tuA

wk n

tuÞ

nÂ

t Ë

wÄe ™

¬e

ËwÄe ƒ

eS

ð

th ™

(„

w.™

t.r™

. 1

15

fhe þ

fu.

{¤

u.

(1

)(¾

)(„

w.™

t.r™

. 1

16

)

5…

k¾t …

uþ„

erƒ

™ htß

Þ…

rºt‚

f{

o[the™

u s

{

¤u.

Ëe÷

ª„

V

u™ fu

yuf n

Â

t{

tk ƒ

Äe hf{

20

{

trË

f…

uþ„

e™

e [

qfð

ýe

…uþ

„e ÷

eÄt …

Ae 1

™tý

tk rð

¼t„

™tu

xuƒ

÷ V

u™ ¾

heŒð

t{

¤u.

nÂ

t{

tk

…A

e™

t {

tË

Úte

{tË

{tk ¾

heŒe fhð

e.

Xhtð

¢{

tkf :

{txu. Yt. 1

,0

00

/-

yu™

yu™

yu{

-1

08

1-

™e {

ÞtoŒt{

tk

10

ð

»to Ë

wÄe V

heð

th

27

3-Í

uz‚

t 1

3-8

-9

8™

tu

™ {

¤u.

‚t. 1

8-1

2-8

1Xhtð

.

5 4

ÔÞ

ts

{wõ

‚ …uþ

„ey

tu

¢{

…uþ

„e™

wk ™

t{

{¤

ðt…

tºt h

f{

Y

t.

ðË

w÷t‚

yLÞ

ƒ

tƒ

‚tu

12

34

5

1‚

nuð

th …

uþ„

eYt. 1

,5

00

/-

10

{

trË

f Ë

h¾

t n

Â

t{

tk

•Yt. 8

,3

00

/- Ë

wÄe {

trË

f {

q¤ …

„th {

u¤ð

‚t

(„

w.™

t.r™

. 1

24

Úte 1

30

)•

y

uf {

tË

™tu {

q¤ …

„th

(„

w.™

t.r™

. 2

8)

f{

o[the™

u {

¤ð

t…

tºt A

u.

• ƒ

u{tkÚte y

uf y

tuA

wk n

tuÞ

‚

u(„

w.™

t.r™

. 1

24

)

•™

¬e fht÷

uÞ÷

‚

nuð

thtu …

ife ftuE

y

uf ‚

nuð

th {

txu

s {

¤u. („

w.™

t.r™

. 1

24

)

•™

tý

tkfeÞ

ð

»to{

tk y

uf s

ð

¾‚

{

¤ð

t…

tºt A

u.

(„

w.™

t.r™

. 1

25

(2

))

•‚

nuð

th y

tð

ðt™

t 1

4 rŒð

Ë y

„tW

…

uþ„

e y

t…

e

þftÞ

. („

w.™

t.r™

. 1

27

)

2hò

…

„th …

uþ„

ey

uf {

tË

™t …

„th y

LÞ

¼

ÚÚtt Ë

rn

‚™

ehò

…

„th™

t ƒ

e÷

{tkÚte y

uf•

ytuA

t{

tk y

tuA

t 3

0 rŒð

Ë™

e hò

W

…h s

‚t n

tuÞ

(„

w.™

t.r™

. 1

31

Úte 1

33

)hf{

{tkÚte f…

t‚

tu ƒ

tŒ fh‚

t y

tð

‚e hf{

s Mxux{

uLx îtht

‚uy

tu™

u {

¤e þ

fu. („

w.™

t.r™

. 1

27

)

(„

w.™

t.r™

. 1

32

)•

f[

uhe™

t ð

zt {

kswh fhe þ

fu.

•f[

uhe™

t ð

zt …

tu‚

t™

t {

txu …

ý {

kswh fhe þ

fu.

3™

tufhe Œhr{

Þt™

y

ðË

t™

Yt. 2

5,0

00

/-

(„

w.™

t.r™

. 1

37

)•

ytuA

t{

tk y

tuA

e 3

ð

»to™

e ™

tufhe n

tuð

e ò

uEy

u.

…t{

u÷t f{

o[the™

t fwxwkƒ

™u

™tý

tk rð

¼t„

™t ‚

t. 2

1-1

0-2

00

0™

tzeË

ey

thS

/S

…ey

uV A

{

tË

(„

w.™

t.r™

. 1

34

)

‚tíft÷

ef htn

‚ {

txu™

e …

uþ„

eXhtð

{

wsƒ

ð

„o-3

/4

- {

tk„

ðt¤

…

ý fhe þ

ftÞ

.•

f[

uhe™

t ð

zt {

kswh fhe þ

fu. („

w.™

t.r™

. 1

34

)

4Ë

hfthe f{

o[the ™

tufhe Œhr{

Þt™

{¤

ðt…

tºt {

wËtV

he™

t ¾

[o™

tu

{wË

tV

he …

whe ÚtÞ

t …

Ae y

uf•

…uþ

„e ÷

eÄt ƒ

tΠA

{

tË

{tk {

wËtV

he …

qhe fhð

e.

yð

Ët™

…

t{

u ‚

tu ‚

u™t fwxwkƒ

™u

3/4

…

uþ„

e hf{

{tË

{tk {

wËtV

he ¼

ÚÚtt

(„

w.™

t.r™

. 1

34

)

{wË

tV

he {

txu …

uþ„

e.

(„

w.™

t.r™

. 1

39

(1

))

ƒe÷

{tkÚte Ë

h¼

h fhð

t™

e

(„

w.™

t.r™

. 1

38

Úte 1

40

)(„

w.™

tr™

. 1

40

)

5 5

¢{

…uþ

„e™

wk ™

t{

{¤

ðt…

tºt h

f{

Y

t.

ðË

w÷t‚

yLÞ

ƒ

tƒ

‚tu

12

34

5

5ƒ

Œ÷

e ð

¾‚

u y

t…

ðt{

tk y

tð

‚e

sw™

e s

øÞ

t …

h {

u¤ð

u÷ …

„th y

Útð

t ™

ðe

su {

tË

{tk …

qht {

rn

™t™

tu

sw™

t n

uzõð

txoh{

tkÚte ò

u …

uþ„

e ÷

eÄe ™

n

tuÞ

‚

tu

…uþ

„e

s„

t …

h {

¤ð

t…

tºt …

„th ƒ

u{tkÚte s

u…

„th ÷

uðt{

tk y

tð

u ‚

u {

tË

™t

™ð

t n

uzõð

txoh{

tk y

u÷.…

e.Ë

e. hs

q fhe …

„th

ytuA

e n

tuÞ

‚

ux÷

e y

uf {

tË

™t …

„th™

e…

„th{

tkÚte

{u¤

ðe þ

fu A

u.

{Þ

toŒt{

tk

- 3

{

trË

f Ë

h¾

t n

Â

t{

tk

(„

w.™

t.r™

. 1

42

/(f)

ðË

w÷t‚

2. ƒ

Œ÷

e {

wËtV

he ¼

ÚÚtt …

uþ„

e {

¤ð

t…

tºt

{wË

tV

he …

qhe ÚtÞ

t ƒ

tΠ3

{

wËtV

he ¾

[o™

e {

ÞtoŒt{

tk

{tË

{tk ‚

u™t ƒ

e÷

Ë

tÚtu

(„

w.™

tr™

. 1

42

(5

)Ë

h¼

h fhð

t{

tk y

tð

þu.

(„

w.™

t.r™

. 1

43

(1

))

6{

wËtV

he ¼

ÚÚtt …

uþ„

e3

0 rŒð

Ë fh‚

t ð

Äthu ™

nª ‚

ux÷

tu Ë

{Þ

{wË

tV

he …

qhe ÚtÞ

t ƒ

tŒ …

hk‚

wy

„tW

™t [

wfð

u÷ …

uþ„

e™

wk ƒ

e÷

hs

q ™

ÚttÞ

íÞ

tk Ë

wÄe

(„

w.™

t.r™

. 1

44

Úte 1

46

){

txu Útð

t …

tºt {

wËtV

he ¼

ÚÚtt ¾

[o™

e3

1{

e {

t[

o …

nu÷

tƒ

eS

ðth {

¤ð

t…

tºt ™

Úte. („

w.™

t.r™

. 1

45

)

{Þ

toŒt{

tk

ƒe÷

{tkÚte

(„

w.™

t.r™

. 1

44

(1

)(„

w.™

t.r™

. 1

46

)

7hò

«

ðtË

htn

‚ …

uþ„

ey

kŒtS

‚ ¾

[o 8

0% s

ux÷

e hf{

hs

w fhð

t{

tk y

tð

u÷ ƒ

e÷

{tkÚte

òu hò

9

0 rŒð

ËÚte ð

Äthu Ë

{Þ

™e n

tuÞ

‚

tu {

tºt

(„

w.™

t.r™

. 1

47

)(„

w.™

t.r™

. 1

47

)Ë

h¼

h fhð

tÚte.

sð

t {

txu s

…

uþe {

¤u.

- {

wËtV

he …

qhe fÞ

to ‚

the¾

Úte y

uf {

tË

{tk s

ƒ

e÷

hs

q fhð

wk.

8y

™ts

…

uþ„

eYt. 8

,3

00

/- Ë

wÄe™

tu …

„th {

u¤ð

‚t

10

{

trË

f Ë

h¾

tk n

Â

t{

tk

Yt. 8

,3

00

/- Ë

wÄe {

q¤ …

„th {

u¤ð

‚t f{

o[the™

u s

(™

tý

tk rð

¼t„

™t)

f{

o[the™

u {

¤u.

{¤

ðt…

tºt A

u.

‚t. 1

2-3

-7

4™

tu Xhtð

)Yt. 2

,5

00

/- {

¤u.

™tý

tkfeÞ

ð

»toý

tk y

uf s

ð

¾‚

{

¤u.

(1

3-8

-9

8™

tu Xhtð

)¾

heŒe™

wk ƒ

e÷

y

uf {

tË

{tk hs

q fhð

t™

wk fn

uþu.

5 6

3. ytfÂM{f ¾[o™t r™Þ{tu™e y„íÞ™e òu„ðtEytu

…qðo¼qr{ft :

Ëhfthe f[uheytu™tu ðneðx ftÞoût{ he‚u [t÷u, Ëhfthe f{o[theytu™e ftÞoût{‚t{tk

ðÄthtu ÚttÞ ‚uðt Ëhfthe f{o[theytu y™u ònuh «ò™t ËkƒkÄtu™tu Ëw÷¼ Ë{LðÞ ÚttÞ ‚u

árüyu Ëhfthe f[uheytu™tu ðneðx ÔÞðÂMÚt‚ [÷tððt fux÷ef sYrhÞt‚ {q¤¼q‚ he‚u ytð~Þf

hnu Au.

f[uheytu™e ðneðx™e ytðe «tÚtr{f sYrhÞt‚™e ðM‚wytu{tk V™eo[h, …whðXtu, x…t÷

Ëuðt, ðes¤e y™u xu÷eVtu™™e Ë„ðz‚t, Ët{rÞftu y™u Œir™f At…t, Mxuþ™he, Xkzt …eýt™e

ÔÞðMÚtt suðe y™uf ÔÞðMÚttytu™tu Ë{tðuþ fhe þftÞ. yt ƒÄe ÔÞðMÚtt ‚Útt sYrhÞt‚tu

{u¤ððt ‚Útt …qhe …tzðt {txu™e rð„‚ðth òu„ðtE ytfÂM{‚ ¾[o™t r™Þ{tu{tk ™e[u «{týu

fhðt{tk ytðu Au.

2. ytfÂM{f ¾[o™t «fth :

«fth

…whðXtu y™u Ëuðt «tËkr„f ¾[o yLÞ ¾[o

r™Þ{-3 r™Þ{-3 r™Þ{-4 y™u ™e[u™e ™tUÄ

2.1 …whðXtu y™u Ëuðt :

su Ëhfthe ¾t‚tytu/f[uheytu {txu {wÏÞ y™u y„íÞ™e ‚Útt «ð]r¥tytu ‚tkrºtf «fth™e

ntuÞ, ‚tu ‚uytu {txu fhðt …z‚t ¾[toytu suðt fu, ðM‚wytu™e ¾heŒe, ònuh ÷tÞƒúuhe™t

…wM‚ftu™tu ¾[o su ‚u ¾t‚t™e «ð]r¥tytu yk„u™wk «Œþo™ ð„uhu™tu Ë{tðuþ yt «fth{tk ÚttÞ

Au. (r™Þ{-3)

2.2 «tËkr„f ¾[o :

Ëhfthe f[uheytu™tu ðneðx [÷tððt Út‚t yt™wËkr„f ¾[to™tu suðt fu, Ët{rÞftu™tu ¾[o,

Mxuþ™he™tu ¾[o y™uÞ …h[whý ¾[o ð„uhu™tu yt «fth{tk Ë{tðuþ ÚttÞ Au. (r™Þ{-3)

2.3 yLÞ ¾[o :

su ‚u ¾t‚tytu …tu‚t™t ¾t‚tfeÞ {uLÞwy÷{tk fhu÷ òu„ðtEytu™u ytrÄ™ hne™u fhðtu

…z‚tu ¾[o suðtu fu, „útLx þiûtrýf ËkMÚtt™u „útLx, Mftu÷hþe…, MÚttr™f ËkMÚtt™u „útLx y™u rððuftÄe™

„útLx{tkÚte Út‚tk ¾[toytu™tu Ë{tðuþ yt «fth{tk ÚttÞ Au. (r™Þ{-4 y™u ™e[u™e ™tUÄ)

W…htuõ‚ ºtýuÞ «fth™t ytfÂM{f ¾[toytu Ë¥tt Ähtð‚t yrÄfthe, „útLx™e {ÞtoŒt{tk

ònuh Ëuðt {txu …qðo {kswhe ð„h r‚òuhe{tkÚte ™týtk W…tze™u ¾[o fhe þfu Au.

5 7

3. ytfÂM{f ¾[o™wk ð„eofhý :

ð„eofhý

{wfhh Œ¤ðt¤t ¾tË ytfÂM{f ¾[o Ët{e Ëne sYh ™ ntuÞ Ët{e Ëne sYhe

ytfÂM{f ¾[o (r™Þ{-5-Ëe, 21, 54) ‚uðt ytfÂM{f ¾[o ntuÞ ‚uðt ytfÂM{f ¾[o

(r™Þ{-5 ƒe) (r™Þ{-5 ze, 26, 29, 54) (r™Þ{-5-E) 22Úte 5, 54)

3.1. {wfhh Œhðt¤t ytfÂM{f ¾[o :

Ëhfth yÚtðt Ë¥tt Ähtð‚tk yrÄfthe ‚hVÚte ™¬e fhu÷ Œh y„h [tu¬Ë Ätuhý «{týu™tu

¾[o, suðtu fu, sk„÷e ò™ðhtu™u {thðt™tu ¾[o, Ëtûteytu™t ¼ÚÚttk ð„uhu (r™Þ{-5-ƒe).

3.2 ¾tË ytfÂM{f ¾[o :

Ëhfth yÚtðt Ë¥tt Ähtð‚t yrÄfthe™e …qðo {ksqheÚte ytð‚of fu y™tð‚of ¾[o fhðt{tk

ytðu Au. ytðt ¾[o Ëhfth™e fu Ëût{ yrÄfthe™e {ksqheÚte s ÚtE þfu Au. suÚte rƒ÷ ðxtð‚t

…nu÷t ‚u™t …h {ksqhe nwf{™e ™tUÄ fhðe sYhe Au. Œt.‚. Ëhfthe f[uhe {txu {ft™ ¼tzu

÷uðt{tk ytðu÷ ntuÞ ‚tu ‚u ytðwk ¾[o yufðth Ëût{ yrÄfthe™e {ksqhe {u¤ðe fhðt{tk ytÔÞwk

ntuÞ íÞthƒtŒ ßÞtk ËwÄe ¼tzt™e hf{{tk VuhVth ™ ÚttÞ íÞtk ËwÄe VheÚte {ksqhe ÷uðt™e sYrhÞt‚

™Úte. …hk‚w ‚u yk„u™t {ksqhe™t nwf{™e ™tUÄ ƒe÷ W…h fhðe òuEyu.

3.3 Ët{e Ëne sYh ™ ntuÞ ‚uðt ytfÂM{f ¾[o :

Ë¥tt Ähtð‚t yrÄftheyu …rhrþü-1™t …ºtf-3 y™u …whðXtu y™u Ëuðt™t …rhrþü-

1, …ºtf-5™t ¾[toytu™t rƒ÷ r™Þkºtý yrÄfthe™u {tuf÷ðt™e sYh …z‚e ™Úte. …hk‚w ytðt

ƒe÷ …h ¼thu ytìrzx yrÄfthe™u {tuf÷ðt{tk ytðu Au, W…tz yrÄftheyu Yt. 1,000/-Úte W…h™t

…uxt™wk ðtW[htu ƒe÷™e ËtÚtu Ët{u÷ ht¾ðt™t ntuÞ Au. (r™Þ{-5 ze, 26, 29, 54)

3.4 Ët{e Ëne sYh ntuÞ ‚uðt ytfÂM{f ¾[o :

su ¾[o r™Þkºtý yrÄfthe™e «r‚Ëne™u ytÄe™ hne™u fhðt™tu Út‚tu ntuÞ ‚u™tu yt

«fth{tk Ë{tðuþ ÚttÞ Au. ¾[o™t rð„‚ðth ƒe÷™u r™Þkºtý yÄRfthe™e «r‚Ëne {txu

{tuf÷ðt™wk hnu Au. yt r™Þkºtý yrÄfthe ‚u{tk «r‚Ëne fhe ytìrzx yrÄfthe™u {tuf÷e

yt…u Au. yt «fth™t ¾[toytu …rhþRü-1™t …ºtf-2{tk ŒþtoðtÞu÷ Au. W…htk‚ su÷ ¾t‚t™t

yufs «fth™t ¾[o {txu ðthkðth {ksqhe™e sYrhÞt‚ hnu‚e ™Úte …hk‚w ‚u{tk {q¤¼q‚ he‚u

VuhVth ÚttÞ íÞthu {ksqhe™e sYrhÞt‚ hnu Au. W…tz yrÄftheyu Yt. 1,000/-Úte W…h™t

…uxt ðtW[htu ƒe÷™e ËtÚtu Ët{u÷ fhðt™t hnu Au. ƒÄts ytfÂM{f ¾[toytu™tu Ë{tðuþ

yt «fth{tk ÚttÞ Au. W…tz yrÄftheyu rð„‚ðth ƒe÷™e ËtÚtu Yt. 1,000/-Úte W…h™tk

…uxt ðtW[htu Ët{u÷ ht¾ðt™t ntuÞ Au. y™u r™Þkºtý yrÄftheyu yt rð„‚ðth ƒe÷{tk

«r‚Ëne fh‚e ð¾‚u Yt. 1,000/- ËwÄe™t …uxt ðtW[htu …tu‚t™e f[uhe{tk ht¾e ÷uþu.

…hk‚w r™Þkºtý yrÄfthe™e f[uhe™t …tu‚t™t W…tz yrÄfthe hefu ƒe÷tu{tk Yt. 1,000/

-Úte W…h™t ƒÄts …uxt ðtW[htu ytìrzx yrÄfthe™u {tuf÷ðt™t hnu Au.

5 8

yt «fth™t ¾[toytu{tk f[uhe™u ™týtk™e ‚tíft÷ef sYrhÞt‚ y™u rð÷kƒ ½xtzðt

{txu Wå[f ƒe÷Úte ™týtk W…tze þftÞ Au. Wå[f ƒe÷Úte W…tzu÷ ™týtk™wk rð„‚ðth rƒ÷

ºtý {tË™e ykŒh “™tux …uÞuƒ÷ yux xÙuÍhe” (r‚òuhe ¾t‚u [wfðýwk ™ ÚttÞ) yu{ Œþtoðe

«r‚Ëne y™u r™Þkºtý yrÄfthe™u {tuf÷ðt™wk hnu Au. W…tz yrÄftheyu yur«÷, sw÷tE,

ytuõxtuƒh y™u òLÞwythe™t …„th rƒ÷ ËtÚtu ºtý {tËÚte sw™wk Wå[f ƒe÷™wk ftuE rð„‚ðth

ƒe÷ ƒtfe ™Úte” ‚u {wsƒ™wk r™Þkºtý yrÄfthe™wk «{tý…ºt Ët{u÷ fhðt™wk hnu Au. (r™Þ{-

5-E, 22Úte 25, 54)

3.5 …uxt ðtW[htu fu su ‚u yrÄftheyu …tu‚t™e f[uhe{tk ht¾ðt™t ntuÞ Au ‚u{™u yt

ðtW[htu™e Au‚h…ªze ¼Þtuo W…Þtu„ ™ ÚttÞ ‚u yk„u™e ftÞoðtne fhðt™e hnu Au.

3.5.1 …uxt ðtWxh yrÄftheyu hŒ fhe ‚u{tk Ëne fhðe.

3.5.2 …uxt ðtW[h ºtý ð»to ËwÄe ht¾e™u íÞthƒtŒ ™tþ fhðtu, …hk‚w su …uxt

ðtW[htu …h ftuE ðtkÄtu y„h ytìrzx ðtkÄtu ntuÞ ‚tu ‚u™tu ™tþ fhðtu

™rn.

3.5.3 W…tz yrÄftheyu rnËtƒtu f[uhe™u y™u r™Þkºtý yrÄfthe™e f[uhe™u

{tuf÷ðt™t …uxt ðtW[htu hÆ fhðt ™nª.

3.5.4 r™Þkºtý yrÄftheyu W…tz yrÄftheyu {tuf÷tðu÷t rð„‚ðth rƒ÷ ËtÚtu™t

…uxt ðtW[htu fu su ‚u{ýu ‚u{™e f[uhe{tk ht¾ðt™t ntuÞ Au. ‚u ‚u{™t

îtht hÆ fhðt{tk ytðu Au. (r™Þ{-55)

4. ytfÂM{f ¾[o ƒtƒ‚u W…tz ‚Útt r™Þkºtý yrÄfthe™e sðtƒŒtheytu :

4.1 W…tz yrÄfthe™e sðtƒŒtheytu :

4.1.1 …tu‚t™u {¤u÷ Ë¥tt™e {ÞtoŒt{tk s ¾[o ÚtÞu÷ ntuðtu òuEyu.

4.1.2 ™týtk™e ‚tíftr÷f sYrhÞt‚ ntuÞ y„h ft{Þe ‚÷Ë…t‚ (ftÞ{e

…uþ„e){tkÚte …tzu÷ ¾[o™wk he¢w…{uLx (Ëh¼h) yk„u s ™týtk W…tzu÷t

ntuðt òuEyu.

4.1.3 rƒ÷ r™Þ{ «{týu™wk y™u r™Þ‚ Vtu{o{tk ntuðwk òuEyu.

4.1.4. ¾[o ƒtƒ‚u ™týtkfeÞ ytir[íÞ™tu rËØtk‚ æÞt™u ht¾u÷ ntuðtu òuEyu.

4.1.5 ¾[o Œtnuh‚ rn‚{tk ÚtÞu÷ ntuðtu òuEyu.

4.1.6 ¾[o „útLx™e {ÞtoŒt{tk ÚtÞu÷ ntuðtu òuEyu.

4.2 r™Þkºtý yrÄfthe™e sðtƒŒtheytu :

4.2.1 ¾[o ƒtƒ‚u ™týtkfeÞ ytir[íÞ s¤ðtÞwk Au fu fu{ ‚u òuðwk.

4.2.2 ¾[o ‚tíftr÷f y™u ¾tË sYrhÞt‚ {txu s ntuðtu òuEyu.

5 9

4.2.3 rƒ÷™tk sYrhÞt‚™t ðtW[htu (htufz™t ðtW[h) {u¤ðu÷ ntuðt òuEyu.

4.2.4 rƒ÷™t ƒÄt ðtW[htu ƒhtƒh (E™ ytuzoh) ntuðt òuEyu.

4.2.5 rƒ÷{tk „trýr‚f he‚u ƒhtƒh ntuðtu òuEyu.

4.2.6 rƒ÷{tk Œþtoðu÷ ¼tð ÞtuøÞ y™u ÔÞtsƒe (Vuh yuLz heÍ™uƒ÷) ntuðt

òuEyu.

4.2.7 ¾[o fh‚t …nu÷tk …qðo{kswhe™e sYh ntuÞ íÞtk …qðo{kswhe {u¤ðu÷ Au fu

fu{ ‚u òuðwk.

4.2.8 ¾[o „útLx™e {ÞtoŒt fh‚t ðÄ‚tu ™Úte y„h ðÄðt™e þõÞ‚t ™Úte

‚u òuðwk.

4.2.9 ¾[o W¥thtu¥th ðÄ‚tu ntuÞ ‚tu ËkƒkrÄ‚ yrÄfthe™wk æÞt™ Œtuhðwk.

4.2.10 ytfÂM{f ¾[o ƒtƒ‚u Ëk…qýo…ýu òýfthe y™u r™Þkºtý {txu ‚tƒt™t

yrÄftheytu …tËuÚte {trËf ¾[o™tu he…tuxo (yu{.E.yuË.) {u¤ððtu.

(r™Þ{-14)

5. …„th yÚtðt …„th™tu ðÄthtu ytfÂM{‚ ¾[o™t ËŒhu …tze þftÞ ™nª, rËðtÞ fu

™e[u sýtðu÷ y…ðtŒY… rfMËtytu :

5.1 „h{ ytƒtunðt{tk Ëð÷‚ {txu htufu÷ {nuf{ ¾[o {wÕfe ¾t‚t{tk htufðt{tk

ytðu÷ {kswhe™tu ¾[o.

5.2 {wÕfe ¾t‚t{tk htufðt{tk ytðu÷ {sqhtu™tu ¾[o.

5.3 {wÕfe ¾t‚t{tk htufu÷ ËVtE ft{Œth™tu ¾[o.

5.4 Ëðuo y™u Ëux÷{uLx ¾t‚t{tk VeÕz …h htufu÷ nk„t{e f{o[the™tu ¾[o.

5.5 su ¾t‚t{tk ¼thu ytð‚e Út‚e ntuÞ y„h ¼hýwk ¼hðt {txu htufðt{tk

ytð‚t ðÄtht™t ©tuV (fuþeÞh)™tu ¾[o.

5.6 ƒe™ …uLþ™…tºt ntuÞ ‚uðt ð„o-4™t f{o[theytu™wk ¾[o Œt.‚. ntìÂM…x÷{tk

htufðt{tk ytð‚t Ätuƒe, nò{ (r™Þ{-9 y™u ‚u™e ™e[u™t y…ðtŒtu)

6. rððuftÄe™ „útLx :

y{wf r™Þkºtý yrÄfthe™u nðt÷u rððuftÄe™ „útLx {wfðt{tk ytðu Au. ytðe „útLx{tkÚte

Út‚t rƒ÷{tk “rððuftÄe™ „útLx{tkÚte ¾[o” ‚u{ M…ü Œþtoððwk òuEyu. ytðe „útLx Ët{tLÞ he‚u

rsÕ÷t™t f÷uõxh©eytu, ƒtkÄft{ ¾t‚t™t yrÄftheytu, Ëso™ s™h÷, RLM…uõxh s™h÷ ytìV

…tur÷Ë y™u rsÕ÷t™t …tìr÷Ë ðzt W…htk‚ rþûtý r™Þt{f©e™u nðt÷u {wfðt{tk ytðu Au.

rððuftrÄ™ „útLx r™Þ{tu{tk Œþtoðu÷ nu‚wytu {txu ðt…he þftÞ Au. rððuftrÄ™ „útLx{tkÚte

Út‚t ¾[o {txu ™e[u™t {wÆtytu æÞt™{tk ht¾ðt òuEyu.

6 0

6.1 yt „útLx™tu ¾[o ytð‚of sðtƒŒthe ðÄthu ‚uðtu ¾[o fhðtu òuEyu ™nª.

6.2 ytðe „útLx™e ¾[o Œtnuh nu‚wytu {txu Útðtu òuEyu. ftuE Ä{o, òr‚ y„h

{tºt htsfeÞ ËkMÚtt™t Ëk„X™ y„h Ëk„X™™u ËnfthY… Útðt {txu ftkE ÚtE

þfu ™nª.

6.3 su nu‚w {txu „útLx Œþtoðu÷ ntuÞ ‚u s nu‚w {txu ðt…hðtu òuEyu.

6.4 ™t™t ft{ {txu {ksqh ÚtÞu÷ „útLx ‚tíftr÷f sYh ntuÞ ‚uðt ft{tu …tA¤

s ¾[oðe òuEyu.

6.5 yt „útLx™tu ¾[o yturzx™u ytrÄ™ hnuþu.

6.6 ¾[o™u …whðth fhðt ™týtk ÷u™th™tu …ntU[ðt¤t ðtW[h hsq fhðt òuEyu.

(r™Þ{-27)

ftÞ{e …uþ„e :

(…h{u™Lx yuzðtLË) r‚òuhe{tkÚte ™týtk {u¤ð‚t …nu÷t su{™u ‚tíftr÷f [wfðýe

fhðe …z‚e ntuÞ ‚uðt yrÄftheytu™u ftÞ{e …uþ„e {ksqh fhðt{tk ytðu Au. yt yk„u ™e[u

{wsƒ™t r™Þ{tu Au.

7.1 ‚tƒt™e f[uhe {txu ¾t‚t™t ðzt ‚Útt ¾t‚t™t ðzt™e f[uhe {txu Ëhfth©e™t

ËkƒkrÄ‚ ðneðxe rð¼t„, yuftWLxLx s™h÷ ËtÚtu sYhe …ht{þo fhe™u {ksqh

fhu Au.

7.2 …uþ„e™e hf{ {trËf Ëhuhtþ ytfÂM{f ¾[o™e sux÷e hf{ ytðu ‚u™e {ÞtoŒt{tk

{ksqh fhe þftÞ Au.

7.3 …uþ„e™e hf{ ftÞ{ {txu r‚òuhe™e ƒnth hnu‚e ntuðtÚte sYrhÞt‚ fh‚tk

ƒeò sYhe ðÄw …z‚e ðÄw ntuðe òuEyu ™nª.

7.4 …uþ„e™ehf{™tu W…Þtu„ ‚tíftr÷f ¾[o™u …ntU[e ð¤ðt {txu s fhðtu.

7.5 [tuÚtt ð„o™t f{o[the™u {wËtVhe fhðt yk„u {wËtVhe™t ¼tzt™e hf{ {txu

yt…e þftÞ Au.

7.6 yrÄfthe fu su™t nðt÷t{tk ytðe …uþ„e ntuÞ ‚u ™týtk™e Ë÷t{‚e {txu

sðtƒŒth „ýtþu y™u „{u ‚u Ë{Þu ‚u™tu rnËtƒ yt…ðt ƒkÄtÞu÷ hnuþu.

7.7 yt …uþ„e{tkÚte Út‚t ¾[o™t ytfÂM{f ¾[o™t rƒ÷{tk “ftÞ{e …uþ„e{tkÚte

fhu÷ ¾[o™wk rƒ÷” yu{ M…ü Œþtoððwk.

7.8 ftÞ{e …uþ„e™t fƒsuŒth yrÄfthe™e ƒŒ÷e Út‚tk [tso Atuzðt™t rŒðËtu™tu

rnËtƒ y™u yur«÷ {tË™e 15 ‚the¾ …nu÷t 31{e {t[o™t htus™tu rnËtƒ

ytìrzx yrÄfthe™u {tuf÷ðtu òuEyu (r™Þ{-56).

6 1

Wå[f rƒ÷ ‚Útt rð„‚ðth rƒ÷ : (Abstract Bill and Detailed Bill) :

ytfÂM{f ¾[o™tu W…tz Wå[f rƒ÷Úte „wsht‚ r‚òuhe r™Þ{, Vtu{o-45{tk …ý ÚtE

þfu Au. Wå[f rƒ÷ r‚òuhe{tk hsw fh‚e ð¾‚u W…tz yrÄftheyu r™Þ‚ rºt{trËf Ë{Þ„t¤t

{txu Wå[f rƒ÷™t rð„‚ðth rƒ÷tu r™Þkºtf yrÄfthe {thV‚u yu.S.™u {tuf÷ðt™t ƒtfe

™Úte ‚uðwk nM‚r÷r¾‚ «{tý…ºt yt…ðt™wk Au.

Wå[f rƒ÷Úte ™týtk W…tz‚e ð¾‚u æÞt™{tk ht¾ðwk fu sYrhÞt‚Úte ðÄw hf{™t ™týtk

W…tzðt™t ™rn, ðneðxe rð¼t„ îtht ™¬e fhu÷ ƒtƒ‚tu rËðtÞ™e ƒtƒ‚tu {txu Wå[f

rƒ÷Úte ™týtk W…tze þftÞ ™nª. Wå[f rƒ÷Úte W…tzu÷ ™týtk™t rð„‚ðth rƒ÷tu ºtý {tË{tk

r™Þkºtf yrÄfthe {thV‚u ytìrzx f[uhe™u {tuf÷ðt rƒ÷ ËtÚtu™t Ët{u÷ …uxt-ðtW[htu Au‚h…ªze

yÚtðt Œwhw…Þtu„ yxftððt hÆ fhðt Yt. 1,000/-Úte ™e[u™t …uxt-ðtW[htu hŒ fhe r™Þkºtf

yrÄfthe™e f[uhe{tk ht¾ðt ‚Útt Yt. 1,000/-Úte W…h™e hf{™t …uxt-ðtW[htu rð„‚ðth

rƒ÷ ËtÚtu yu.S. f[uhe™u {tuf÷ðt.

zuzMxtuf hrsMxh :

su Mxtuh/ðM‚w™e ®f{‚ Yt. 5/- fh‚tk ðÄthu ntuÞ ‚uðe ‚{t{ ðM‚wytu™e ™tUÄ Vtu{o

™k. 8{tk r™¼tðu÷t hrsMxh{tk Œhuf f[uhe™t ðzt™e ËneÚte fhðt™e hnu Au. f[uhe™t ðztyu

‚u{™t nM‚f™t zuzMxtìf™e ð¾‚tu𾂠[ftËýe fhe su ðM‚w rƒ™W…Þtu„e ÚttÞ ‚u …nu÷tk

òu ‚u ðM‚w sYhe ™ ntuÞ ‚tu y„h sYrhÞt‚ fh‚tk ðÄthu ntuÞ ‚tu ‚u sYrhÞt‚ðt¤e f[uhe™u

‚ƒŒe÷ fhðt ½x‚e ftÞoðtne fhðt™e hnu Au. („wsht‚ ytfÂM{f ¾[o r™Þ{-95Úte 97)

Œhuf f[uhe™t ðztyu sÕŒe ™tþ …t{u ‚uðe ðM‚wytu™e ¼tir‚f [ftËýe Œh A {tËu

y™u yLÞ ðM‚wytu™e ¼tir‚f [ftËýe Œh ð»tuo fhe ‚u yk„u™wk «{tý…ºt Œh ð»tuo sq™ {tË{tk

{tuf÷e yt…ðt™wk hnu Au. (r™Þ{-98)

MxtuËo y™u Mxtìf™tu nðt÷tu Ëk¼t¤‚t yÚtðt f[uhe™t ðzt™e ƒŒ÷e ÚttÞ íÞthu ‚u™e

„ý‚he fhe™u ‚u yk„u™wk «{tý…ºt ¾t‚t™t ðzt™u {tuf÷e yt…ðt™wk hnu Au. (r™Þ{-99)

zuzMxtìf™e ðM‚w ¾heŒðt™t Ë¥tt Ähtð‚t yrÄfthe ‚u ðM‚w rƒ™W…Þtu„e ÚttÞ íÞthu

‚u hÆ fhðt Ëût{ Au. (r™Þ{-101)

™ðe ðM‚w ¾heŒðt{tk ytðu íÞthu ‚u ðM‚w™e ™tUÄ zuzMxtìf hrsMxh{tk fhu÷ Au ‚u

{‚÷ƒ÷™wk «{tý…ºt fLxesLËe rƒ÷ W…h yt…ðwk sYhe Au.

* * *

6 2

4. ytfeoð÷ …tu÷eËe

ŒV‚htu™e ÞtuøÞ ò¤ðýe y™u ðneðx

„wsht‚ Ëhfth

rþûtý rð¼t„

Xhtð ¢{tkf : ŒVË/1089/79032 (80)-5,

Ër[ðt÷Þ, „tkÄe™„h.

‚the¾ 21{e yur«÷, 1981.

Ër[ðt÷Þ™t rð¼t„tu ‚u{s ƒeS ‚{t{ Ëhfthe f[uheytu™e ‚u{™t nM‚f™e ŒV‚h

(hufzo)™e ÔÞðÂMÚt‚ ËthËk¼t¤, ò¤ðýe y™u ÔÞðMÚtt yk„u™e sðtƒŒtheytu ™¬e ‚Útt

r™Þr{‚ fhðt ‚Útt ‚u …ife™e ftÞ{e «fth™t hufzo™e …ËkŒ„e fhe htßÞ ŒV‚h ¼kzth

¾t‚t{tk Ëk„ún fhðt.

(2) htßÞ ŒV‚h ¼kzth ¾t‚t™t fƒò{tk hnu÷ ònuh ŒV‚h (hufzoË) ‚u{s Ër[ðt÷Þ™t

rð¼t„tu y™u yLÞ f[uheytu™t fƒò{tk hnu÷t ŒV‚htu yk„u htßÞ ŒV‚h ¼kzth

¾t‚t™e sðtƒŒtheytu ™¬e fhðt y™u

(3) htßÞ Œ^‚h ¼kzth ¾t‚t{tk Ëk„úrn‚ fhðt{tk ytðu÷t hufzo òuðt {txu Ë{Þ-{ÞtoŒt

‚Útt þh‚tu ™¬e fhðt {txu Ëhfth©e ™e[u «{týu nwf{tu fhu Au :

(1) yt nwf{tu Ër[ðt÷Þ™t rð¼t„tu ‚Útt ‚u{™t ‚tƒt nuX¤™e ‚{t{ f[uheytu™u

÷t„w …zþu. Œ^‚h (hufzo)™e Ëk¿tt{tk ŒM‚tðuòu, ðextytu (Rools) ft™q™e

Ëk„ún…ºttu (Codies) …rºtftytu (Sheets) VtE÷tu, ÔÞÂõ‚ytu™t Sð™™e {trn‚e

yt…‚t ŒM‚tðuòu (dossiers) Ëqû{r[ºtt u (Micro films) ‚Mðeht u,

(Photographs) yt÷u¾tu (Charts) ytf]r‚ytu (Plans) hu¾tf]r‚ytu (diagrams)

‚Útt æðr™ {wrÿftytu (Sound recordings) ð„uhu™tu Ë{tðuþ Útþu.

(2) yt Xhtð™t ftÞoûtuºt{tk ytð‚t Ër[ðt÷Þ™t rð¼t„tu ‚Útt yLÞ Ëhfthe f[uheytu

‚uytu™u [t÷w (Curent) y™u yÄo [t÷w (Semi-current) hufzo™t r™Þ‚ Ë{Þu

{qÕÞtkf™ fhðt, yÕ…ft÷e™ (Ephemeral) hufzo™t ™tþ fhðt ‚Útt ftÞ{e «fth™t

hufzo htßÞ ŒV‚h ¼kzth ¾t‚t{tk r™Þr{‚ ‚ƒŒe÷ fhðt {txu sðtƒŒth hnuþu.

(3) Œhuf rð¼t„ ‚Útt Ëhfthe f[uhe™wk yÄo [t÷w ŒV‚h (Semi-current records)

ßÞtk ht¾ðt{tk ytð‚wk ntuÞ ‚u hufzo Y{™u ÞtuøÞ he‚u ‚t÷e{ …t{u÷t f{o[the™e

sðtƒŒthe nuX¤ {qfðtu.

(4) Ër[ðt÷Þ™t rð¼t„tu ‚Útt yLÞ f{o[the™t hufzo Y{™tu nðt÷tu Ëk¼t¤‚t f{o[theytu

{txu htßÞ ŒV‚h ¼kzth ¾t‚t™u ÞtuøÞ ‚t÷e{ ™ðËkMfhý ftÞo¢{tu Þtusðt.

(5) rð¼t„/f[uhe™t hufzo yk„u™e sðtƒŒthe su{™u ËtU…ðt{tk ytðe ntuÞ ‚uytu su

6 3

‚u rð¼t„/f[uhe™t yÄo [t÷w (Semi-current) hufzo™e ÞtuøÞ ò¤ðýe ‚Útt

ÔÞðMÚtt {txu hufzo ð„eofhý ÞtŒeytu (retention schedules) ™wk Ëkf÷™ fhðt

y™u ‚u™wk r™Þ‚ Ë{Þu ™¬e fhu÷e …Ør‚ «{týu …w™htð‚o™ fhðt {txu hufzo™wk

{qÕÞtkf™ fhðt ‚u{s rƒ™sYhe hufzo™u ðeýe ftZðt yk„u™e ft{„ehe {txu,

‚Útt (1) hufzo™e ðtŠ»tf y™w¢{rýft (Index) y™u (2) rð¼t„ f[uhe™tu h™[tfeÞ

Rr‚ntË (Organisational History) y™u ‚u™e ðtŠ»tf …whðýe ‚iÞth fhe ƒnth

…tzðt {txu, htßÞ ŒV‚h ¼kzth ¾t‚t ËtÚtu ÔÞt…f Ëk…fo ht¾ðt {txu y™u

rð¼t„ f[uhe™t ‚{t{ «¼t„tu™u hufzo™e ÔÞðMÚtt (records-managements)

÷„‚e ‚{t{ ƒtƒ‚tu {txu Ë÷tn yt…ðt {txu sðtƒŒth hnuþu.

(6) rð¼t„ ¾t‚t™t hufzo yk„u™e ft{„ehe su{™u ËtU…ðt{tk ytðe ntuÞ ‚u{ýu

htßÞ ŒV‚h ¼kzth ¾t‚t™e Ë÷tn {wsƒ, [tu¬Ë ð„o fu «fth™e hufzo fux÷e

Ë{Þ Ët[ðtð™e Au ‚u Œþtoð‚e hufzo ð„eofhý ÞtŒeytu (recention schedules)

‚iÞth fhe ËkƒkrÄ‚ rð¼t„ îtht ‚u™u {ksqh fhtððt™e hnuþu. rð¼t„ f[uhe™e

ƒŒ÷t‚e s‚e y™u rðfË‚e …rhÂMÚtr‚ ‚Útt sYrhÞt‚tu™u æÞt™{tk ÷E yt

ÞtŒeytu™u Œh …tk[ ð»tuo yã‚™ fhðt™e hnuþu.

(7) ftÞ{e Ätuhýu Ët[ððt {txu …ËkŒ„e …t{u÷wk Œhuf «fth™wk ŒV‚h ™e[u sýtðu÷

{ÞtoŒtytu™u æÞt™{tk ÷E su ‚u VtE÷/ŒV‚h ƒkÄ fÞto ƒtŒ …kŒh ð»to …Ae

htßÞ ŒV‚h ¼kzth ¾t‚t™u ‚ƒŒe÷ fhðt™wk hnuþu :

(f) “Ë÷t{‚e” yk„u ð„eof]‚ (classify) fhðt{tk ytðu÷e ntuÞ ‚uðe ftuE…ý

VtE÷ htßÞ ŒV‚h ¼kzth ¾t‚t™u ‚ƒŒe÷ fhðe ™nª.

(¾) htßÞ…t÷©e™wk Ër[ðt÷Þ {wÏÞ {kºte©e™wk Ër[ðt÷Þ, ‚Útt yLÞ

{kºteytu, htßÞfûtt™t {kºte©eytu y™u yLÞ ™tÞƒ {kºteytu™e f[uheytu

‚u{™t rƒ™ ¾t™„e (Non-confidential) hufzo™u htßÞ ŒV‚h ¼kzth

¾t‚t™u ‚ƒŒe÷ fhðt {txu W…h ™¬e fhu÷e Ë{Þ{ÞtoŒt fh‚tk ðÄw

Ë{Þ{ÞtoŒt ™¬e fhe þfþu.

(„) rð¼t„ f[uhe™u ŒV‚h (records) ™e ßÞthu …ý sYh …zu íÞthu ‚u

htßÞ ŒV‚h ¼kzth ¾t‚t …tËuÚte ‚u™e {tk„ýe fhe {u¤ðe þfþu. htßÞ

ŒV‚h ¼kzth ¾t‚t …tËuÚte {u¤ðu÷ ytðwk ŒV‚h (hufzo) su ‚the¾u

{u¤ÔÞwk ntuÞ ‚u ‚the¾Úte ºtý {tË™e ykŒh htßÞ ŒV‚h ¼kzth ¾t‚t™u

…h‚ fhðt™wk hnuþu.

(½) ð„eof]‚ fhðt{tk ytðu÷e …hk‚w htßÞ ŒV‚h ¼kzth ¾t‚t™u ‚ƒŒe÷

™ fhðt{tk ytðu÷e VtE÷™wk {qÕÞtkf™ Œh …tk[ ð»tuo ‚u™u r™B™ ©uýe{tk

{wfðt™t nu‚wÚte fhðwk y™u yt{ fh‚tk su VtuE÷tu ftÞ{e Ätuhýu ht¾ðt

…tºt Xhu ‚u™u htßÞ ŒV‚h ¼kzth™u ‚ƒŒe÷ fhðe.

6 4

(8) nt÷™t ‚ƒ¬u Ër[ðt÷Þ™t rð¼t„tu ‚u{s ¾t‚t™t ðztytu™wk f[uheytu™wk hufzo

fuLÿefhý „tkÄe™„h ¾t‚u ™ðt ƒkÄtÞu÷t htßÞ ŒV‚h ¼ð™{tk fhðt™wk hnuþu.

(rsÕ÷tytu{tk ytðu÷ hufzo {txu, htßÞ ŒV‚h ¼kzth ¾t‚wk yrÄftheytu™e xwfze

{tuf÷e™u su ŒV‚h ¼kzth ¾t‚t™e f[uhe{tk fuLÿef]‚ fhðt {txu y„íÞ™t hufzo™e

VtE÷tu …ËkŒ fhþu.

(9) ftuE rð¼t„/f[uhe ƒkÄ ÚttÞ y™u ‚u™e ft{„ehe ftuE yLÞ f[uhe Ëk¼t¤e

™ ÷u ‚tu ‚{t{ hufzo ‚u rð¼t„ f[uhe ƒkÄ Út‚tk ‚h‚ s sYhe ftÞoðtne

fhe, htßÞ ŒV‚h ¼kzth ¾t‚t™u ‚ƒŒe÷ fhðwk.

(10) Ëtu ð»to fh‚tk sq™tk hufzo™tu ™tþ fhðtu ™nª.

(11) ŒV‚h ¼kzth ¾t‚t™t r™Þt{f©e htßÞ{tk ytðu÷ ‚{t{ Ëhfthe f[uheytu{tk™t

rƒ™ [t÷w (Non-current) hufzo™t r™heûtý yrÄfthe hnuþu.

(12) htßÞ ŒV‚h ¼kzth ¾t‚t{tk ‚ƒŒe÷ fhðt{tk ytðu÷t ‚{t{ hufzo™e ÞtuøÞ

ò¤ðýe ÔÞðMÚtt y™u Ëkhûtý™e ‚{t{ sðtƒŒthe htßÞ ŒV‚h ¼kzth ¾t‚t™t

r™Þt{f©e™e hnuþu.

(13) htßÞ ŒV‚h ¼kzth ¾t‚t™t r™Þt{f©e yt Xhtð™t ftÞoûtuºt ƒnth ytð‚e

ònuh ËkMÚttytu, f[uheytu™wk hufzo yÚtðt yir‚ntrËf {n¥ð™tk ft„¤tu ¾t™„e

ËkMÚttytu/ÔÞÂõ‚ytu …tËuÚte, …thM…rhf he‚u fƒq÷ ht¾ðt{tk ytðu÷e þh‚™u

ytrÄ™ hne™u {u¤ðe þfþu.

(14) htßÞ Ëhfth ŒV‚h ¼kzth ¾t‚t™t hufzo™e ò¤ðýe ÔÞðMÚtt y™u ËkþtuÄ™

yk„u™e «ð]¥tytu{tk hË Ähtð‚e ÔÞÂõ‚ytu™e Ë÷tn {u¤ððt Ë÷tnfth Ër{r‚™e

r™{ýqkf fhe þftþu.

(15) htßÞ ŒV‚h ¼kzth r™Þt{f©e ¾t™„e ËkMÚttytu/ÔÞÂõ‚ytu …tËuÚte yir‚ntrËf

ŒV‚h (hufzo) «t fhðt {txu h[ðt{tk ytðu÷ rsÕ÷t ŒV‚h {tusýe

Ër{r‚ytu™e ft{„ehe™wk Ëkf÷™ fhþu y™u ‚u{™u {t„oŒþo™ yt…þu.

(16) yir‚ntrËf y™u ËkþtuÄ™e árüyu Ëk¼rð‚ {n¥ð™e VtE÷tu ðneðxe árüyu

rƒ™ W…Þtu„e ƒ™‚t rð¼t„/f[uhe îtht ‚u™tu ™tþ ÚtE òÞ ™nª ‚u {txu

rð¼t„/f[uheyu VtE÷tu™t ™tþ™e ft{„ehe{tk htßÞ ŒV‚h ¼kzth ¾t‚t™t

r™Þt{f©e™tu Ënfth {u¤ððtu, htßÞ ŒV‚h ¼kzth ¾t‚t™t r™Þt{f©eyu

ftÞ{e «fth™tu hufzo™tu ™tþ ™ ÚttÞ y™u ‚u ÞtuøÞ Ë{Þu htßÞ ŒV‚h ¼kzth

¾t‚t{tk ‚ƒŒe÷ ÚttÞ ‚u {txu hufzo™tu ðneðxe Ët[ðýe ‚Útt y™tð~Þf hufzo™u

swŒt …tzðt™e ft{„ehe™wk Ëkf÷™ fhe sYhe {t„oŒþo™ yt…ðwk.

(17) htßÞ ŒV‚h ¼kzth ¾t‚t{tk r™Þt{f©e yt Xhtð™t ftÞoûtuºt ƒnth ytð‚e

ftuE…ý ËkMÚtt/f[uhe™u ŒV‚h ÔÞðMÚtt™u ÷„‚e ‚tkrºtf Ë{MÞtytu yk„u sYhe

Ë÷tn ‚Útt {ŒŒ …qhe …tze þfþu.

6 5

(18) ËkƒkrÄ‚ rð¼t„/f[uhe, r™Þt{f©e, htßÞ ŒV‚h ¼kzth ¾t‚t ËtÚtu …ht{þo

fhe sYhe sýt‚tk su y…ðtŒtu y™u {ÞtoŒtytu ™¬e fhu ‚u rËðtÞ™wk ŒV‚h

¼kzth ¾t‚t™u ‚ƒŒe÷ fhðt{tk ytðu÷wk y™u 30 ð»to fh‚tk ðÄw Ë{Þ™wk ‚{t{

rƒ™ ¾t™„e (Non-confidential) ŒV‚h {tLÞ ËkþtuÄ™ {txu ¾wÕ÷wk hnuþu.

(19) htßÞ ŒV‚h ¼kzth r™Þt{f©e, ŒV‚h™u ÷„‚e yt™w»tkr„f ƒtƒ‚tu suðe fu

ytfeoð÷ fr{þ™ y™u fr{rxytu™e ƒuXf{tk ntshe yt…ðe. ŒV‚h ¼kzth™u

÷„‚tk «ftþ™tu y™u htßÞ™t ËkŒ¼o{tk ¾t™„e hufzo yk„u™t ht»xÙeÞ …ºtf™wk

Ëk…tŒ™ fhðwk, ‚Útt htßÞ{tk ŒV‚h™u ÷„‚e ˼t™‚t fu¤ðtÞ ‚u {txu «Œþo™

ytÞtus™ fhðwk, ð„uhu {txu sðtƒŒth hnuþu.

(20) htßÞ ŒV‚h ¼kzth r™Þt{f©e ònuh ŒV‚h (Public records) ™e ÔÞðMÚtt

yk„u, ¾tË fhe™u, hufzo ÔÞðMÚtt {txu fhðt{tk ytðu÷e ¾hu¾he ft{„ehe™t

ËkŒ¼o{tk, Œh ð»tuo ‚u{™tu ynuðt÷ Ëhfth™u hsq fhþu.

„wsht‚™t htßÞ…t÷©e™t nwf{Úte y™u ‚u{™t ™t{u,

{. ƒt. ƒûte

Ëhfth™t ™tÞƒ Ër[ð,

rþûtý rð¼t„.

* * *

6 6

5. ŒV‚htu™wk ð„eofhý y™u ŒV‚h ¾kztu™e ÔÞðMÚtt ft{„ehe fhðt ƒtƒ‚

„wsht‚ Ëhfth

Ët{tLÞ ðneðx rð¼t„

…rh…ºt ¢{tkf : ŒV‚-1438-16260-ðËw‚t« (5)

Ër[ðt÷Þ, „tkÄe™„h.

‚t. 19{e yur«÷, 1983.

…rh…ºt

„wsht‚ Ëhfth™t htßÞ ŒV‚h ¼kzth{tk ftÞ{e Ãfth™wk ŒV‚h ò¤ððt yk„u™e ÔÞðMÚtt

fhðt{tk ytðe Au. rþûtý rð¼t„™t Xhtð ¢{tkf : ŒVË-1079-79032-(80)…, ‚t.

21{e yur«÷, 1981Úte htßÞ Ëhfth™e ytfeoð÷ …tur÷Ëe (Archival policy) r™Þ‚ fhðt{tk

ytðu÷ Au. su {wsƒ Ëhfthe f[uheytu™wk ftÞ{e «fth™wk ŒV‚h, ŒV‚h ™Þt{f©eyu ò¤ððt

{txu Ëk¼t¤e ÷uðt™wk ntuÞ Au, ‚u{s ‚uytu©eyu htßÞ™t ƒÄt ŒV‚h ¼kzthtu™wk r™Þr{‚ he‚u

r™heûtý fhe ŒV‚htu ò¤ððt {txu™e ÔÞðMÚtt™e Œu¾hu¾ ht¾ðt™wk y™u {t„oŒþo™ …ý yt…ðt™wk

Au. htßÞ{tk ŒV‚htu™e ò¤ðýe y™u ðneðx yk„u™e Y…hu¾t yt ËtÚtu™t …rhrþü ‘y’{tk

Œþtoðe Au.

htßÞ™e f[uheytuyu VtE÷tu ƒkÄ ÚttÞ íÞthu s ð„eofhý fhðt™wk y™u ŒV‚h ¼kzth{tk

ŒV‚h {tuf÷ðt™wk ÚttÞ íÞthu ðezª„, fk…tE÷ª„ …ý fhe ÷uðt™wk ntuÞ Au.

htßÞ™e ƒÄe f[uheytu{tk ŒV‚htu™e ò¤ðýe™wk ‚Útt ‘½’ ð„o™tu ft„¤tu™tu ™tþ fhðt™wk

ft{ r™Þr{‚ he‚u Út‚wk hnu ‚u {txu ™e[u «{týu Ëq[™tytu yt…ðt{tk ytðu Au.

1. VtE÷tu ƒkÄ fhðt{tk ytðu íÞthu ‚u™wk ð„eofhý fhe ÷uðwk.

2. Œh ðhËu yur«÷Úte sw™ ËwÄe{tk ™e[u™wk su ft{ ƒtfe hne „Þwk ntuÞ ‚u …qhwk fhe

÷uðwk.

(f) 1 ð»to …qhwk fhu÷t ‘½” ð„o™t ft„¤tu™tu ™tþ fhðtu.

(¾) ð»to Œhr{Þt™ þt¾tyu ƒkÄ fhu÷e VtE÷tu™wk ðezª„, fk…t÷ª„ft{ …qhwk fhe

ŒV‚h ¾kz{tk {tuf÷ðt {txu™e VtE÷tu ÞtuøÞ he‚u ‚iÞth fhe ÷uðe ‚Útt ¾t‚t™e

™er‚ {wsƒ ŒV‚h ¼kzth™u Ëw«‚ fhe Œuðe. (swytu rƒ™ Ër[ðt÷Þ f[uhe

ftÞo …Ør‚™t …tht-35)

(„) ŒV‚h ¾kz{tk ht¾ðt{tk ytðu÷e ƒÄe VtE÷tu …ife ftuE…ý ŒV‚h r™Þ‚ {wÆ‚

fh‚tk ðÄw 𾂠hnu÷ ™Úte ‚u™e ¾tºte fhtððe ‚Útt ð„eofhý{tk VuhVth

fhðt™wk sYhe ntuÞ ‚u™e Vuh [ftËýe fhðe ‚Útt ™tþ…tºt ŒV‚h™t r™Þ{tu

{wsƒ ™tþ fhðt™e ft{„ehe …qhe fhðe.

6 7

(½) r™Þt{f©e, htßÞ ŒV‚h ¼kzth™u {tuf÷ðt …tºt ŒV‚h ‚uytu™u ËtU…ðt yk„u™e

ft{„ehe …qhe fhðe.

3. r™Þt{f©e, htßÞ ŒV‚h ¼kzth Œh ð»tuo sw™ yt¾hu ƒÄt ¾t‚t™t ðztytu ‚hVÚte

yt yk„u ÚtÞu÷ ft{„ehe™tu ynuðt÷ {u¤ððt y™u ftuE ft{„ehe ƒtfe ™Úte, ‚u™e

¾tºte fhtððe y™u yt yk„u æÞt™ Œtuhðt suðe ƒtƒ‚tu su ‚u rð¼t„™t Ër[ð™t

æÞt™u ÷tððe.

W…htuõ‚ Ëq[™tytu™tu y{÷ ÚttÞ ‚u {txu Ër[ðt÷Þ™t ƒÄt rð¼t„tu™u y™u

r™Þt{f©eytuyu …tu‚t™t ¾t‚t™e f[uheytu™e yt ft{„ehe yk„u™e Œu¾hu¾ y™u ÔÞðMÚtt™e

ft{Þe „tuXðýe fhðe ‚u{s r™Þt{f©eytu™e f[uhe™t r™heûtý ð¾‚u …ý yt ft{„ehe

ƒhtƒh Út‚e hnu Au fu ‚u{ ‚u …ý ‚…tËðwk.

W…htuõ‚ Ëq[™tytu™tu ƒÄe f[uheytuyu [wM‚…ýu y{÷ fhðtu.

„wsht‚™t htßÞ…t÷©e™t nwf{Úte y™u ‚u{™t ™t{u,

«u. rð. …whturn‚,

W…Ër[ð,

Ët{tLÞ ðneðx rð¼t„,

„wsht‚ Ëhfth.

* * *

6 8

Ët{tLÞ ðneðx rð¼t„ …rh…ºt ¢{tkf : ŒV‚-1483-1626-ðËw‚t« (5) ‚t. 19-4-83™wk ËtkÄý

ŒV‚h™e ò¤ðýe y™u ðneðx yk„u {t„oŒþo™

1. ytfeoð÷ …tu÷eËe :

„wsht‚ Ëhfth™e ytfeoð÷ …tu÷eËe {wsƒ ŒV‚h™u Ëk„úrn‚ fhe ò¤ððt™e Ë{Þ

{ÞtoŒt {wsƒ ŒV‚h™wk ð„eofhý Xhtððt{tk ytðu÷wk Au.

ð„o ò¤ððt™e {wŒ‚.

(f) ........................ (A) ............................ yr™rù‚ Ë{Þ ËwÄe™wk ŒV‚h

(¾) ....................... (B) ............................. 15Úte ðÄw …hk‚w 30 ð»toÚte ðÄw ò¤ððt™wk

sYhe ™ ntuÞ ‚uðwk ŒV‚h.

(¾-1) ..................... (B-1) ......................... 5 ð»toÚte ðÄw …hk‚w 15 ð»toÚte ðÄw ò¤ððwk

sYhe ™ ntuÞ ‚uðwk ŒV‚h

(f) ........................ (C) ............................ 1 ð»toÚte ðÄw …hk‚w 5 ð»toÚte ðÄw ò¤ððwk

sYhe ™ ntuÞ ‚uðwk ŒV‚h.

(½) ........................ (D) ............................ ft{ …qhwk ÚtÞt™e {wŒ‚ ƒtŒ 1 ð»to …qhwk ÚtÞu

™tþ fhðt™wk ŒV‚h.

2. f, ¾, ¾-1, „, ½ ÞtŒeytu :

¾t‚t{tk ntÚt Ähðt{tk ytð‚t rð»tÞtu™e f, ¾, ¾-1, „, ½ yrÄf]‚ ÞtŒeytu ŒV‚h

r™Þt{f©e ËtÚtu …ht{þo fhe rð¼t„™t Ër[ð©e™e {ksqhe ÷E ƒnth …tzðt{tk ytðu

Au y™u ‚u Œh …tk[ ð»tuo Vhe [ftËe yã‚™ fhðt™e ntuÞ Au.

3. ŒV‚h ¼kzth™e ÔÞðMÚtt :

(1) …tk[ ð»to ËwÄe ò¤ððt™wk ŒV‚h su ‚u f[uhe™t ŒV‚h …uxt rð¼t„{tk (ƒth™eþe)

ht¾ðt™wk ntuÞ Au.

(2) f, ¾ y™u ¾-1 «fth™wk ŒV‚h {æÞMÚt ŒV‚h ¼kzth{tk …tk[ ð»to …Ae

Mðefthðt™wk ntuÞ Au.

(3) f «fth™wk ŒV‚h 15 ð»to™e {wŒ‚ …Ae [ftËýe fhe htßÞ ŒV‚h ¼kzth

r™Þt{f©e™u ËtU…e yt…ðt™wk Au.

4. ð„eofhý™e ftÞoher‚ :

(1) …qht ÚtÞu÷t fuËtu™wk ð„eofhý su ‚u ð¾‚u s fhðt™wk ntuÞ Au y™u ht¾ðt™e

{wŒ‚ {wfhh fhe ÞtuøÞ ð„o yt…ðt™tu ntuÞ Au.

(1) ™tUÄ {ŒŒ™eþu ytðe VtE÷tu™e su ‚u ð¾‚u s ftÞoðtne ntÚt Ähðt™e

ntuÞ Au. ft{ ðÄthu yufXwk ÚttÞ íÞthu yuf rŒðË™e 40 VtE÷™t Ätuhýu

ft{ fhe ftÞo…ºtf{tk ft{ ¼hðwk òuEyu.

6 9

(2) fuË™t ft„¤tu ËtÚtu ht¾ðt sYhe ™ ntuÞ ‚uðt ft„¤tu W…h - W yûth

÷¾ðt{tk ytðu Au.

(3) ð„eofhý Ëuõþ™ yrÄfthe/þt¾t™t ðzt …tËu {ksqh fhtððwk y™u ð„eofhý

yk„u {wfhh fhu÷ ™{q™t™tu hƒh MxuB… ðt…he ‚u{tk ò¤ððt™e {wŒ‚ Œþtoðe

ÞtuøÞ ð„o Œþtoððtu ‚u{s ƒeSðth heÔÞw õÞthu fhðt™tu Au ‚u Œþtoððwk.

(4) íÞth …Ae W {tftoðt¤t ft„¤ Œwh fhe ‘½’ ð„o™t ft„¤tu ËtÚtu ht¾ðt y™u

yuf s f, ¾, ¾-1, „, ½ ð„o™e yuf s rð»tÞ™e yuf s ð»to™e yuf

s rºtðýoL‚ VtE÷tu™wk yufºtefhý fhe Vhe …t™t ™kƒh yt…ðt. ztufux þex™u

su{™t ‚u{ ht¾ðt …hk‚w ‚u™u …t™t ™kƒh yt…ðtu ™rn. yt„¤™t …t™u ƒÄe

VtE÷tu™e y™w¢{rýft {wfðe.

(5) …qkXt …h ËkƒkrÄ‚ yt„¤ …tA¤™e VtE÷™t ¢{tkf Œþtoððt ‚Útt „r‚-Ëqr[ftzo{tk

…ý ÷¾ðt.

(6) yt «{týu ‚iÞth fhu÷ VtE÷™u ŒV‚hu {wfðt {txu™e ÞtŒe™t hrsMxh{tk ™tUÄðe.

(Ër[ðt÷Þ f[uhe …Ør‚ …t™t 124-129) yt ÞtŒe{tk ftuE [t÷w VtE÷tu

™tkÄðt™e ntu‚e ™Úte. yt ÞtŒe ð»toðth rºtðýoðth ht¾ðt™e ntuÞ Au. yufrºt‚

fhu÷ VtE÷tu ƒÄe ÷¾ðe. yt hrsMxh 1 ð»to ËwÄe þt¾t{tk ht¾ðwk. ‚u …Ae

ƒth™eþe (…uxt ŒV‚h){tk ht¾ðwk.

(7) W…h «{týu ð„eofhý ÚtÞu÷wk ŒV‚h, ŒV‚h …uxt-rð¼t„ (ƒth™eþe){tk Ëw«‚

fhðwk.

(8) ‘Ë÷t{‚e’ {txu™wk ŒV‚h ‚Útt „w «fth™wk ŒV‚h Xhtðu÷ Ëq[™tytu {wsƒ

yrÄfthe™t fƒò{tk ht¾ðt ÔÞðMÚtt fhðt™e ntuÞ Au. yt «fth™t ŒV‚h™wk

ð¾‚tu𾂠…w™htð÷tuf™ fhe ÞtuøÞ Ë{Þu su ‚u ð„o{tk Œt¾÷ fhe {æÞMÚt

ŒV‚h ¼kzth™u ËtU…ðt™wk ntuÞ Au.

5. ŒV‚h …uxtrð¼t„™e Vhòu :

(1) VtE÷tu þt¾tðth y™u ð„eofhý™t (f, ¾, ¾-1, „, ½) «fthðth ht¾ðe.

(2) su ‚u «fth™e VtE÷tu ð»toðth rºtðýoðth ht¾ðe.

(3) VtE÷tu™e ò¤ðýe {txu Xhtðu÷ Ëq[™tytu {wsƒ ™wfËt™, ƒ„tz fu „q{ Útðt

™ …t{u ‚uðe Ëkhûtý ÔÞðMÚtt „tuXððe.

(4) „w «fth™e VtE÷tu {txu Xhtðu÷ …Ør‚ {wsƒ y{÷ fhðtu y™u ¾t™„e

fthfw™ …tËu ht¾ðe.

(5) f, ¾ y™u ¾-1 «fth™wk ŒV‚h …tk[ ð»to …qhtk ÚtÞu {æÞMÚt ŒV‚h ¼kzth{tk

Ëw«‚ fhðwk. rð¼t„ fu þt¾t{tk ht¾ðwk ™rn.

7 0

(6) Œh ðhËu rzËuBƒh {tË{tk rð¼t„/¾t‚t™t yrÄftheytu™u, VtE÷tu™e „ý‚he

fhtðe y™u ŒV‚h ÔÞðMÚtt yk„u ynuðt÷ Ëw«‚ fhðtu.

(7) fu÷uLzh ð»to{tk ™tþ …tºt Út‚e VtE÷tu ŒV‚h f[uheyu òLÞwythe {tË{tk

Vuh[ftËýe fhtððe. ËkƒkrÄ‚ þt¾t™u …h‚ fhðe.

6. “f” y™u “¾” ð„o™t ŒV‚h ƒtƒ‚ {æÞMÚt ŒV‚h ¾kzL‚ Vhòu :

(1) ŒV‚h …uxt rð¼t„tu suðe s ftÞoðtne y…™tððe. W…htk‚ Œh ŒË ð»tuo Vhe

òuE sðwk y™u sYh sýtÞ ‚tu ð„eofhý ËwÄthðwk.

(2) …kŒh ðhË …qht fhu÷ f ð„o™wk ŒV‚h htßÞ ŒV‚h ¼kzth r™Þt{f©e™u ò¤ððt

ËtU…ðwk.

(3) ŒV‚h {u¤ððt, {wfðt ‚Útt ò¤ðýe yk„u™e Ëq[™tytu™wk …t÷™ fhðwk.

(4) ŒV‚h …uxt rð¼t„tu™u {t„oŒþo™ yt…ðwk.

(5) ½ýtk sw™t ntuÞ ‚uðtk ftuE…ý hufzo, …wM‚f, ŒM‚tðus, yt÷u¾, ytf]r‚ytu,

hu¾tf]r‚ytu ð„uhu™tu ™tþ fh‚tk …nu÷tk htßÞ ŒV‚h ¼kzth r™Þt{f©e ËtÚtu

…ht{þo fhðt{tk ytðu ‚u òuðwk.

7. Œu¾hu¾ y™u r™heûtý :

htßÞ ŒV‚h ¼kzth r™Þt{f©e, Ëuõxh 17, „tkÄe™„h, ƒÄt rð¼t„/¾t‚t™t ŒV‚h

¼kzth™wk r™heûtý fhu Au. y™u ŒV‚h ò¤ðýe, Ëkhûtý y™u ËkþtuÄ™ y™u ËkþtuÄ™

yk„u {t„oŒþo™ yt…u Au ‚u{s ŒV‚h ¼kzth™t f{o[theytu {txu ‚t÷e{™e ÔÞðMÚtt

fhu Au. htßÞ ŒV‚h ¼kzth{tk ht¾ðt ÷tÞf {n¥ð™tk ŒV‚htu swŒtk swŒtk MÚt¤uÚte

«t fhu Au.

8. ðÄw rð„‚ {txu swytu :

(1) Ër[ðt÷Þ™t rð¼t„tu {txu™e f[uhe ftÞo…Ør‚ …tht 124Úte 136 («fhý-14)

‚Útt rƒ™ Ër[ðt÷Þ {txu™e f[uhe ftÞo…Ør‚ …tht 32Úte 41 («fhý-5)

(2) Ët{tLÞ ðneðx rð¼t„, …rh…ºt ythEËe-1177 ðËw‚t«(3), ‚t. 22{e

òLÞwythe, 1979.

(3) rþûtý rð¼t„, Xhtð ¢{tkf : ŒVË-1079-79032-(80)-5, ‚t. 21{e

yur«÷, 1981.

* * *

7 1

6. ™ðe ðŠÄ‚ …uLþ™ Þtus™t

{t„oŒþof Ëq[™tytu :

(1) ‚t. 01-04-2005 fu íÞthƒtŒ ™ðe r™{ýqkf …t{™th f{o[the/yrÄftheytu™u yt

Þtus™t nuX¤ ytðhe ÷uðt{tk ytðu÷ Au.

(2) Vt¤t™e ðËq÷t‚ f{o[the/yrÄftheytu Ëuðt{tk Œt¾÷ ÚtÞt ntuÞ ‚u {tË …Ae™t {tËÚte

þY Útþu. Œt.‚. yur«÷-2005{tk Ëuðt{tk Œt¾÷ Út™th f{o[the {txu M‚h-1™t Vt¤t™e

f…t‚ {u-2005™t …„th rƒ÷{tkÚte þY Útþu.

(3) yºtu™e f[uhe{tkÚte ftÞ{e …uLþ™ ¾t‚t ™kƒh {u¤ÔÞt ƒtŒ s …„th rƒ÷{tkÚte f…t‚

þY fhðt™e hnuþu.

(4) W…tz y™u [qfðýe yrÄfthe©eytuyu ‚t. 01-04-2005 fu íÞth …Ae Ëuðt{tk Œt¾÷

ÚtÞu÷ ntuÞ ‚uðt f{o[the/yrÄftheytu™t ftÞ{e ¾t‚t ™kƒh {u¤ððt yhSytu ËeÄuËeÄe

…uLþ™ f[uhe™u ™ {tuf÷‚tk ‚u{™t ¾t‚t™t ðzt {thV‚u s {tuf÷ðe hnuþu.

(5) ‚t. 01-04-2005™t htus yÚtðt íÞth ƒtŒ Ëuðt{tk òuzt‚t f{o[the/yrÄfthe©e

{txu y÷„ …„th rƒ÷ ƒ™tððt™wk hnuþu.

(6) W…tz y™u [qfðýe yrÄfthe©eytuyu M‚h-1 nuX¤™t Vt¤t {txu …rhrþü-3{tk ƒu

™f÷{tk y™wËqr[ytu ‚iÞth fhe …„th rƒ÷ ËtÚtu òuzðt™e hnuþu.

(7) f{o[the™tu Vt¤tu f[uhe/¾t‚t™t ËŠðË nuz nuX¤ WÄthðt™tu hnuþu y™u {wÏÞ ËŒh

8342 “yLÞ Útt…{tu” „tiý ËŒh 117 “Ëhfthe f{o[theytu {txu ™¬e fhu÷

ðŠÄ‚ …uLþ™ Þtus™t” …uxt ËŒh (01) “™¬e fhu÷ ðŠÄ‚ …uLþ™ Þtus™t xtÞh-

1 nuX¤ f{o[the™tu Vt¤tu” nuz “[tsuoƒ÷ : 8342 00 117 019” nuX¤ s{t

fhtððt™tu hnuþu.

(8) htßÞ Ëhfth™t Vt¤t “MATCHING CONTRUBUTION” ‚hefu s{t fhðt™e Út‚e

hf{ ™e[u {wsƒ™t ËŒhu WÄthðt™e hnu Au.

{wÏÞ ËŒh 2070, …uLþ™ y™u yLÞ r™ð]r¥t™t ÷t¼tu, …uxt {wÏÞ ËŒh 01 {wÕfe

„tiý ËŒh 117 ™¬e fhu÷ ðŠÄ‚ …uLþ™ Þtus™t {txu Ëhfth™tu Vt¤tu, …uxt ËŒh

(01) ™¬e fhu÷ ðŠÄ‚ Þtus™t xtÞh-1 nuX¤ htßÞ Ëhfth™tu Vt¤tu nuz [tsuo÷

: “2071 01 117 011” nuX¤ WÄthe {wÏÞ ËŒh 7342 yLÞ Útt…ýtu „tiý

ËŒh 117 Ëhfthe f{o[the {txu ™¬e fhu÷ ðŠÄ‚ …uLþ™ Þtus™t …uxt ËŒh (02)

™¬e fhu÷ ðŠÄ‚ …uLþ™ Þtus™t xtÞh-1 nuX¤ htßÞ Ëhfth™tu Vt¤tu nuz [tsuo÷ :

“8342 00 117 026” nuX¤ s{t fhtððt™tu hnuþu.

7 2

(9) «r‚r™ÞwÂõ‚ …h ntuÞ yÚtðt MÚttr™f {kz¤/„útkx E™ yuEz ËkMÚtt{tk ft{ fh‚t

f{o[theytu™t rfMËt{tk ‚u{™tu {trËf Vt¤tu y™u Ë{t™ rnMËtu “MATCHING

CONTRIBUTION” …ý Xhtðu÷e y™wËqr[™e ËtÚtu Ëhfthe r‚òuhe{tk [÷™ îtht

y÷„Úte s{t fhtððt™tu hnuþu.

(10) ð[„t¤t™e {wŒ‚ Œhr{Þt™ ftuE f{o[the™t yft¤ yðËt™™t rfMËt{tk yÚtðt

ð[„t¤t™e {wŒ‚ Œhr{Þt™ Ëhfthe ™tufhe Atuze Œuðt™t rfMËt{tk yt¾he [wfðýe

ËkƒkrÄ‚ òu„ðtEytu ÞtuøÞ he‚u nðu …Ae ònuh fhðt{tk ytðþu.

(11) E.ze.…e. Ëu÷, „tkÄe™„h îtht ™ðe ðŠÄ‚ …uLþ™ Þtus™t{tk {wÏÞ ËŒh 8342

“yLÞ Útt…ýtu” nuX¤ Ëhfthe f{o[the™tu Vt¤tu ‚Útt htßÞ Ëhfth™tu Vt¤tu yk„u™e

f…t‚ fhðt {txu VtÞ™tLþeÞ÷ RLVtu{uoþ™ ËeMx{ yLðÞu ™e[u {wsƒ™t nu‚w ËŒh

ftuz ™kƒh Vt¤ððt{tk ytðu÷ Au.

(1) ™¬e fhu÷ ðŠÄ‚ …uLþ™ Þtus™t xtÞh-1 nuX¤

f{o[the™tu Vt¤tu ftuz ™kƒh-9534

(2) ™¬e fhu÷ ðŠÄ‚ …uLþ™ Þtus™t xtÞh-1 nuX¤

htßÞ Ëhfth™tu Vt¤tu ftuz ™kƒh-9535

W…htuõ‚ Ëq[™tytu/{t„oŒþof ƒtƒ‚tu™tu [wM‚ y{÷ fhðt rð™k‚e Au.

* * *

7 3

‚t. 1-4-2005Úte Œt¾÷ fhðt{tk ytðu÷ ™ðe ðŠÄ‚ …uLþ™ Þtus™t

(NEW DEFINED CONTRIBUTORY PENSION SCHEME)

yk„u™e {t„oŒþof Ëq[™tytu

„wsht‚ Ëhfth,

™týt rð¼t„

Xhtð ¢{tkf: ™…™-2003/SytuytE/10/…e.

Ër[ðt÷Þ, „tkÄe™„h.

‚t. 6-6-2005.

ðk[týu ÷eÄt : Xhtð ¢{tkf : ™…™-2003/SytuytE/10/…e, ‚t. 18-3-2005

Xhtð :

yt{w¾{tk Œþtoðu÷ ‚t. 18-3-2005™t XhtðÚte ™ðe ðŠÄ‚ …uLþ™

Þtus™t (NEW DEFINED CONTRIBUTORY PENSION SCHEME) htßÞ

Ëhfthu y{÷{t {wfe Au. «M‚w‚ Xhtð™tk …uht-7{tk r™Œuoþ fÞto {wsƒ yt

Þtus™t yk„u™e nt÷ ð[„t¤t™e {t„oŒþof Ëq[™tytu yt ËtÚtu™tk …ºtf {wsƒ

yt…ðt{tk ytðu Au.

„wsht‚™t htßÞ…t÷©e™t nwf{Úte y™u ‚u{™t ™t{u,

þi÷ò …xu÷

™tÞƒ Ër[ð,

™týt rð¼t„.

«r‚,

• htßÞ…t÷©e™t Ër[ð©e, hts¼ð™, „tkÄe™„h.

{wÏÞ{kºte©e™t Ër[ð©e,

‚{t{ {kºte©eytu™t yk„‚ Ër[ð,

„wsht‚ rðÄt™Ë¼t, „tkÄe™„h™t rðhtuÄ…ût™t ™u‚t™t yk„‚ Ër[ð

Ër[ðt÷Þ™t ‚{t{ rð¼t„tu

Ër[ð, „wsht‚ ‚fuŒthe ytÞtu„, „tkÄe™„h

Ër[ð, „wsht‚ rðÄt™Ë¼t Ër[ðt÷Þ, „tkÄe™„h

Ër[ð, „wsht‚ ònuh Ëuðt ytÞtu„, y{ŒtðtŒ

hrsMxÙth, „wsht‚ ntEftuxo, y{ŒtðtŒ

Ër[ð, „wsht‚ {wÕfe Ëuðt rxÙçÞw™÷, „tkÄe™„h

™týt rð¼t„™t ‚{t{ yrÄfthe©eytu/™týt rð¼t„™e ‚{t{ þt¾tytu

‚{t{ ¾t‚t™t ðzt/‚{t{ f[uheytu™t ðzt/‚{t{ f÷uõxh©eytu/

7 4

‚{t{ rsÕ÷t rðftË yrÄftheytu

yuftWLxLx s™h÷ (rnËtƒ y™u ‚fuŒthe) htsftux

yuftWLxLx s™h÷ (yturzx)-1 y{ŒtðtŒ

yuftWLxLx s™h÷ (yturzx)-2 „wsht‚ …tu.ƒtu. ™k. : 27, htsftux,

rnËtƒ y™u r‚òuhe r™Þt{f, „tkÄe™„h

…uLþ™ y™u «tu. Vkz r™Þt{f, „tkÄe™„h

…„th y™u rnËtƒ yrÄfthe, y{ŒtðtŒ/„tkÄe™„h/™{oŒt/ðztuŒht

MÚttr™f yturzx yrÄfthe, y{ŒtðtŒ/„tkÄe™„h

‚{t{ r™„{tu, ƒtuzo/Þwr™ðŠËxeytu

…ËkŒ„e VtE÷ !! …e !! þt¾t.

…ºt îtht.

* * *

7 5

‚t. 1-4-2005Úte Œt¾÷ fhðt{tk ytðu÷

™ðe ™¬e fhu÷ ðŠÄ‚ …uLþ™ Þtus™t (NEW DEFINED CONTRIBUTORY

PENSION SCHEME) yk„u™e {t„oŒþof Ëq[™tytu

1. ‚t. 1-4-2005™t htus Þt íÞthƒtŒ r™{ýqf …t{‚t, Xhtð ¢{tkf : ™…™/2003/

S.ytu.ytE/10-…e, ‚t. 18-3-2005™tk …uht-2{tk sýtðu÷ Ëhfthe f{o[theytu/

yrÄftheytu {txu yt Þtus™t VhrsÞt‚ Au.

2. f{o[the/yrÄftheyu M‚h-1 nuX¤™e Þtus™t{tk [wfððt™t Vt¤t - yux÷u fu …tu‚t™t

{q¤ …„th + {tU½ðthe ¼ÚÚtt™t 10 xft hf{™tu Vt¤tu yt…ðt™tu hnuþu. Vt¤t™e

hf{ ™Sf™tk Yr…Þt{tk htWLzª„ fhðt™e hnuþu.

3. {tU½ðthe ¼ÚÚttk rËðtÞ™t ftuE…ý «fth™t ¼ÚÚtt/yu÷tðLË/¾tË …„th rð„uhu™e

hf{™e [qfðýe ËŒh f…t‚ {txu æÞt™u ÷uðt™e hnu‚e ™Úte.

4. Wõ‚ f…t‚ Œhuf {tË™t …„th…ºtf{tkÚte ËkƒkÄf‚to W…tz yrÄfthe îtht f…t‚ fhðt™e

hnuþu. su hf{ {wÏÞ ËŒh 8342 - 120 - (01) …uxt ËŒhu ‚ƒŒe÷/s{t/fhtððt™e

hnuþu.

5. ËŒh f…t‚ sux÷e s hf{ htßÞ Ëhfth / ËkƒkrÄ‚ ËkMÚtt îtht Matching Contribution

‚hefu s{t fhtððt™e hnuþu.

6. yLÞ Ëq[™t ™ y…tÞ íÞtk ËwÄe yt Vt¤t™tu ¾[o-…„th-¼ÚÚttk™tu ¾[o …zu Au, ‚u

{wÏÞ ËŒhu WÄthðt™tu hnuþu.

7. htßÞ Ëhfth îtht Matching Contribution ‚hefu s{t fhtððt™e Út‚e hf{ ËkƒkÄf‚to

rð¼t„™t ËkƒkrÄ‚ …uxt ËŒh nuX¤ nu‚wËŒh 0400-…uLþ™ yk„u™wk ¾[o (0400-

Pensionary charges) nuX¤ sYhe òu„ðtE fhtðe™u WÄthðt™e hnuþu. su òu„ðtE

8342-120 (02) ËŒhu ‚ƒŒe÷/s{t fhtððt™e hnuþu.

8. f{o[the™tu Vt¤tu ‚Útt htßÞ Ëhfth/ËkMÚtt™tu Vt¤tu yu ƒk™u hf{ ™e[u Œþtoðu÷ ËŒhu

s{t fhtððt™e hnuþu.

- {wÏÞ ËŒh - 8342 - yLÞ Útt…ýtu. Majer Head - 8342 - Other Deposits

- „tiý ËŒh - 120 - «feýo Útt…ýtu. Minor Head - 120 - Miscelleneous Deposits

- …uxt ËŒh (01) ™ðe ™¬e fhu÷ ðŠÄ‚ …uLþ™ Sub-Head (01) Employee’s Contribution under

Þtus™t xtÞhf-1 nuX¤ - f{o[the™tu Vt¤tu Defined Contribution Pension Scheme Tier-1

- …uxt ËŒh (02) ™ðe ™¬e fhu÷ ðŠÄ‚ …uLþ™ Sub Head (02) - Government’s contributions under

Þtus™t xtÞh-1 nuX¤ - htßÞ Ëhfth™tu Vt¤tu. Defined Contribution Pension Scheme Tire-1

• ð¾‚tu-𾂠- ÔÞts [z‚™e hf{ ™e[u™tk ËŒhu WÄthðt™e hnuþu.

- {wÏÞ ËŒh - 2049 - ÔÞts™e [wfðýeytu. Major Head - 2049 - Interest Payments.

- …uxt ËŒh - 60 - yLÞ sðtƒŒtheytu …h™wk ÔÞts. Sub-Major Head - 60 - Interest on Other, Obligations.

7 6

- „tiý ËŒh - 101 - Útt…ýtu …h™wk ÔÞts Minor Head - 101 - Interest on Deposits

- …uxt ËŒh (03) ™ðe ™¬e fhu÷ ðŠÄ‚ …uLþ™ Sub Head (03) - Interest on Defined

Þtus™t Þtxh-1 …h ÔÞts. Contribution Pension Scheme Tier-1.

9. ð[„t¤t™e ÔÞðMÚtt ‚hefu f{o[the™t …„th{tkÚte ÚtÞu÷ f…t‚ ‚Útt Matching

Contribution ™e hf{ nt÷ htßÞ Ëhfth™tk ònuh-rnËtƒ ¾t‚u s{t ht¾ðt{tk ytðþu.

10. htßÞ Ëhfth Þt ËkƒkrÄ‚ ËkMÚtt îtht s{t fhtððt™e Út‚e hf{, …ý W…tz yrÄfthe

îtht y÷„ rƒ÷Úte W…tze Wõ‚ Œþtoðu÷ ƒsux ËŒhu s{t fhtððt™e hnuþu.

11. M‚h-2 nuX¤™e MðiÂåAf Vt¤t™e Þtus™t nt÷ y{÷e ƒ™tðu÷ ™ ntuÞ, ‚u yk„u

ftuE s f…t‚ f{o[the/yrÄfthe™t …„th{tkÚte fhðt™e hnu‚e ™Úte.

12> M‚h-1™t Vt¤t™e ðËw÷t‚ Ëhfthe f{o[the Ëuðt{tk Œt¾÷ ÚtÞtu ntuÞ‚u {tË …Ae™t

{tË™t …„th{tkÚte þh] Útþu. ‚uÚte Ëhfthe f{o[the su {tËÚte Ëuðt{tk òuztÞ ‚u {tË{tk

ðËw÷t‚ fhðt™e hnuþu ™nª.

WŒtnhý : yur«÷-2005{tk Ëuðt{tk Œt¾÷ Út™th f{o[theytu {txu M‚h-1™t Vt¤t™e

f…t‚ {u-2005™t …„th …ºtf{tkÚte þY Útþu. yur«÷-2005{tk ‚u™u {¤‚t …„th{tkÚte

ftuE s ft…‚ fhðt{tk ytðþu ™nª. yuðe s he‚u {u-2005{tk Ëuðt{tk Œt¾÷ Út™th

f{o[theytu {txu™e f…t‚tu sq™-2005™t …„th …ºtf{tkÚte þY fhðt{tk ytðþu.

13. r™Þt{f, …uLþ™ y™u «turðzLx Vkz™e f[uhe ‚hVÚte ftÞ{e …uLþ™ ¾t‚t ™kƒh {u¤ÔÞt

ƒtŒ s …„th-rƒ÷{tkÚte f…t‚ þh] fhðt™e hnu Au.

14. ‚t. 1-4-2005™t htus yÚtðt íÞthƒtŒ Ëuðt{tk Œt¾÷ Út‚t f{o[theytu™u Ët{tLÞ

¼rð»Þr™rÄ Þtus™t ÷t„w …z‚e ™ ntuðtÚte ‚u{™t Ët{tLÞ ¼rð»Þr™rÄ™t Vt¤t

{txu ftuE s f…t‚ fhðt™e hnu‚e ™Úte, ‚u{s ‚u{™t Ët{tLÞ ¼rð»Þr™rÄ™t ¾t‚t

¾tu÷ðt™t ™Úte.

15. ËuLxÙ÷tEÍz hufzo rf…ª„ yusLËe™e r™Þr{‚ h[™t ™ ÚttÞ íÞtk ËwÄe ð[„t¤t™e

ÔÞðMÚtt ‚hefu r™Þt{f©e, …uLþ™ y™u «turðzLx Vkz™e f[uhe, yt …uLþ™ Þtus™t

{txu ËuLxÙ÷tEÍz hufzo rf…ª„ yusLËe ‚hefu ft{„ehe fhþu.

16. f{o[theyu Ëuðt{tk òuztÞt …Ae ‚h‚ s ‚uýu …tu‚t™wk ™t{, …„thÄtuhý, sL{‚the¾,

Vkz {txu ™t{ r™Þwõ‚ fhu÷e ÔÞÂõ‚(ytu), ™t{ r™Þwõ‚ ÔÞÂõ‚ ËtÚtu™tu ‚u™tu ËkƒkÄ

ð„uhu rð„‚tu Xhtðu÷t ™{q™t{tk (…rhrþü-1{tk) …qhe …tzðt™e hnuþu.

17. ™ðe …uLþ™ Þtus™t nuX¤ ytðhe ÷eÄu÷t ‚{t{ f{o[theytu ‚hVÚte yt {trn‚e

{u¤ððt™e sðtƒŒthe ËkƒkrÄ‚ W…tz y™u [qfðýe yrÄfthe™e hnuþu.

18. ËkƒkrÄ‚ W…tz y™u [wfðýe yrÄftheytuyu {rn™t Œhr{Þt™ Ëuðt{tk Œt¾÷ ÚtÞu÷t

ntuÞ ‚uðt ‚{t{ f{o[the {txu™e yufrºt‚ {trn‚e ‚u …Ae™t {rn™t™e 7{e ‚the¾

ËwÄe{tk …tu‚t™t ¾t‚t™t ðzt™e f[uhe™u Xhtðu÷t ™{q™t{tk (…rhrþü-2{tk) ƒu ™f÷{tk

ËtŒh fhðt™e hnuþu.

7 7

19. …rhrþü-1 W…tz y™u [wfðýe yrÄftheytuyu …tu‚t™e …tËu ò¤ððt™wk hnuþu.

20. swŒt swŒt W…tz y™u [wfðýe yrÄftheytu ‚hVÚte {¤u÷e Ëhfthe f{o[theytu™e

rð„‚tu™u ¾t‚t™t ðzt îtht ™{q™t (…rhrþü-2/f){tk yufrºt‚ fhe™u Œh {rn™t™e

10{e ‚the¾ ËwÄe{tk ‚fuŒthe þt¾t, …uLþ™ y™u r™Þt{f©e, …uLþ™ y™u «turðzLx

Vkz™e f[uhe, „tkÄe™„h™u {tuf÷e yt…ðt™e hnuþu.

21. …uLþ™ y™u «turðzLx Vkz™e f[uhe, „tkÄe™„h™u …rhrþü-2/f{tk {trn‚e {éÞt ‚the¾Úte

rŒ™-7{tk ftÞ{e …uLþ™ ¾t‚t ™kƒh Vt¤ðe, …rhrþü-2-f™e yuf ™f÷ …h‚ fhe

ËkƒkÄf‚to ¾t‚t™tk ðzt™u òý fhþu.

22. ™kƒh - yu÷tux{uLx™e «r¢Þt ™e[u {wsƒ hnuþu. yt ™kƒh 16 ytkfzt™tu hnuþu.

• yt ™kƒh™t «Út{ [th ytkfzt Ëhfthe Ëuðt{tk òuztÞt™wk yk„úuS ð»to Œþtoðþu.

• …Ae™t ºtý ytkfztÚte ðneðxe rð¼t„™t W…tz y™u [wfðýe yrÄfthe™tu

E.ze.…e. ftuz Œþtoðþu.

• …Ae™t ºtý ytkfztÚte rnËtƒ y™u r‚òuhe r™Þt{f™e f[uhe™t E.ze.…e.

Ëu÷ îtht yt…ðt{tk ytðu÷t rð¼t„™t ðzt™t W…tz y™u [wfðýe yrÄfthe™tu

ftuz Œþtoðþu.

• …Ae™t ƒu ytkfzt - su ‚u rsÕ÷t {txu r™Þ‚ fhu÷ Au.

• AuÕ÷t 4 ytkfzt f{o[theytu™t ÔÞÂõ‚„‚ rËrhÞ÷ ™kƒh hnuþu su rð¼t„™t

ðzt™e f[uhe {txu yk„úuS ð»to™t òLÞwythe {tËÚte þY fhe™u rzËuBƒh {tË

ËwÄe 0001Úte þY fhe™u ÔÞÂõ‚„‚ f{o[the™u ÷„‚tu rËrhÞ÷ ™kƒh Vt¤ðtþu.

• yt ƒtƒ‚{tk ™e[u™wk ðýo™ y™wËhe þftÞ :

Ë™u 2005{tk ™týtk rð¼t„ (su™tu ðneðxe rð¼t„™tu ftuz ™kƒh-9)™t ðneðxe r™Þkºtý

nuX¤™e rnËtƒ y™u r‚òuhe r™Þt{f™e f[uhe (su™tu ¾t‚t™tu ftuz ™kƒh-49 Au) nuX¤™e

Ëuðt{tk òuzt‚t «Út{ Ëhfthe f{o[the™u ™e[u {wsƒ ftÞ{e …uLþ™ ¾t‚t ™kƒh {¤u.

yk„úuS ð»to ðneðxe rð¼t„ rð¼t„™t ðzt rsÕ÷t ftuz rËrhÞ÷ ™kƒh

2005 009 049 57 0001

23. ¾t‚t™t ðzt, Ëhfthe Ëuðt{tk Œt¾÷ Út‚t ™ðt f{o[theytu™u ftÞ{e …uLþ™ ¾t‚t

™kƒh™e Vt¤ðýe™e rð„‚tu - …rhrþü-6{tk Œþtoðu÷ ™{q™t{tk r™¼tðþu.

24. ¾t‚t™t ðzt, f{o[the/yrÄfthe™u ÔÞÂõ‚„‚ he‚u Vt¤ðu÷t ¾t‚t ™kƒhtu™e rð„‚ …rhrþü-

2{tk ¼he ‚tfeŒu ÞtuøÞ he‚u ËkƒkrÄ‚ W…tz y™u [wfðýe yrÄfthe™u {tuf÷e yt…þu.

25. ¾t‚t™t ðzt ‚hVÚte ftÞ{e …uLþ™ ¾t‚t ™kƒh™e òý ÚtÞu, W…tz y™u [wfðýe

yrÄftheyu ËkƒkrÄ‚ f{o[theytu™u ¾t‚t ™kƒh™e òý ÷ur¾‚ fhðt™e hnuþu y™u

…„th …ºtf hrsMxh{tk …ý ‚u™e ™tUÄ fhðt™e hnuþu.

7 8

26. W…tz y™u [wfðýe yrÄftheyu yt ¾t‚t ™kƒh™e ™tUÄ ÔÞÂõ‚„‚ f{o[the™e

Ëuðt…tuÚte{tk …ý fhðt™e hnuþu, su f{o[the™e Ë{„ú Ëuðt Œhr{Þt™ yuf s hnuþu.

27. W…tz y™u [wf¤ýe yrÄftheytu ‚t. 1-4-2005™e htus yÚtðt íÞth …Ae ™tufhe{tk

òuzt‚t f{o[theytu {txu y÷„ …u-rƒ÷ hrsMxh ‚iÞth fhþu.

W…tz y™u [wfðýe yrÄftheytuyu yt Þtus™t nuX¤ ytðhe ÷eÄu÷ f{o[theytu™u ÷„‚wk

y÷„ …u-rƒ÷ ‚iÞth fhðt™wk hnuþu y™u ‚u …u-rƒ÷ su {rn™tÚte ÷„‚wk ntuÞ ‚u {rn™t™e Xhtðu÷e

‚the¾u r‚òuhe/…„th y™u rnËtƒ f[uhe™u ‚{t{ y™wËqr[ytu ËtÚtu {tuf÷e yt…ðt™wk hnuþu..

28. W…tz y™u [wfðýe yrÄfthe M‚h-1 nuX¤™t Vt¤t {txu Xhtðu÷t ™{q™t (…rhrþü-

3){tk ƒu ™f÷{tk ðËq÷t‚ y™wËqr[ ‚iÞth fhe™u …„th rƒ÷ ËtÚtu òuzþu.

29. M‚h-1 nuX¤™t Vt¤yt™e hf{ …„th rƒ÷{tk ‚íË{t™ ftu÷{ nuX¤ Œþtoðu÷e ðËq÷t‚™e

fw÷ hf{ ËtÚtu {u¤ðýe fhðt™e hnuþu.

30. yt f…t‚tu {txu™e rnËtƒe ftÞo«ýt÷e™u yt¾he ytu… y…tE hÌttu Au y™u ‚u xqkf

Ë{Þ{tk ònuh fhðt{tk ytðþu.

31. ‚t. 1-4-2005™t htus yÚtðt íÞthƒtŒ Ëuðt{tk òuzt‚t f{o[the {txu™t …„th

rƒ÷™e ËtÚttu-ËtÚt, W…tz y™u [qfðýe yrÄftheytuyu, Ëhfthu yÚtðt ËkMÚttyu

[qfððt™t y™u …uLþ™ ¾t‚t{tk s{t fhðt™t Ë{t™ Vt¤t™t W…tz {txu …ý y÷„

rƒ÷ ƒ™tððt™wk hnuþu.

32. Ë{t™ Vt¤t™t W…tz {txu™e rƒ÷™e ËtÚtu Xhtðu÷t ™{q™t (…rhrþü-4) {wsƒ™e

ðËw÷t‚™e y™wËqr[‚ytu …ý ntuðe òuEþu.

33. «r‚r™ÞwÂõ‚ …h ntuÞ yÚtðt MÚttr™f {kz¤/„útLx-E™-yuEz ËkMÚtt{tk ft{ fh‚t

f{o[the™t rfMËt{tk, ‚u™tu {trËf …uLþ™ Vt¤tu y™u Ë{t™ rnMËtu …ý Xhtðu÷e

y™wËqr[™e ËtÚttu-ËtÚt Ëhfthe r‚òuhe{tk [÷ý îtht y÷„Úte s{t fhtððt™tu hnuþu.

34. ‚t. 1-4-2005™t htus yÚtðt íÞthƒtŒ Ëuðt{tk òuzt‚t f{o[theytu™u ÷„‚t …„th

rƒ÷ {éÞu, r‚òuhe/…„th y™u rnËtƒ f[uhe htƒu‚t [ftËýe fÞto ƒtŒ rƒ÷ {ksqh

fhe™u [wfðýt fhþu.

35. [wfðýwk fÞto ƒtŒ „tiý …ºtf{tk ‚u™e ¾‚ðýe fhe™u, …uLþ™Vt¤t™u ÷„‚e y™wËqr[ytu™tu

yuf Ëux, Ët{tLÞ ¼rð»Þr™rÄ, ÷tkƒt „t¤t™e …uþ„eytu suðe ƒeS y™wËqr[ytu™t

rfMËt{tk fhðt{tk ytðu Au, ‚u {wsƒ rƒ÷tu{tkÚte y÷„ …tzðt™tu hnuþu.

36. htufz [wfðýe {txu™e y™wËqr[ytu™e ËtÚttu-ËtÚt y™wËqr[ytu y™u [÷ý, r™Þt{f©e,

…uLþ™ y™u «turðzLx Vkz, „tkÄe™„h™e f[uhe{tk ÔÞÂõ‚„‚ f{o[the™e rð„‚ðth

¾t‚tðne{tk Vt¤t™t s{t hf{tu™e ¾‚ðýe™t nu‚wËh r™Þt{f©e, …uLþ™ y™u «turðzLx

Vkz™e f[uhe, „tkÄe™„h™u {tuf÷e yt…ðt{tk ytðþu.

37. M‚h-1 nuX¤™t f{o[theytu™t Vt¤t y™u Ëhfth™t Vt¤t ÔÞÂõ‚„‚ ¾t‚tðne (…rhrþü-

5{tk r™¼tððt™e hnuþu ‚u){tk y™u rðM‚]‚ …ºtf (ƒútuzrþx){tk ¾‚ððt™t hnuþu.

38. Ët{tLÞ ¼rð»Þr™rÄ™t rfMËt{tk rnËtƒtu™t ytkfzt ËtÚtu Ëh¾tðe òuðt{tk ytðu Au ‚u s

he‚u r™Þt{f©e, …uLþ™ y™u «turðzLx Vkz™e f[uhe, „tkÄe™„h îtht Ëh¾tððt{tk ytðþu.

7 9

39. yt rnËtƒtu Ët{tLÞ ¼rð»Þr™rÄ rnËtƒtu{tk ¼u„t ht¾ðt{tk ™nª ytðu y™u yt

hufzo/¾t‚ðneytu ‚t. 1-4-2005™e …nu÷t Ëuðt{tk Œt¾÷ ÚtÞu÷ f{o[theytu™t

rfMËt{tk r™¼tððt{tk ytð‚t Ët{tLÞ ¼rð»Þr™rÄ rnËtƒtuÚte y÷„ ht¾ðt™t hnuþu.

40. ßÞthu …ý ftuE fh{[the™e yuf rð¼t„{tkÚte ƒeò rð¼t„{tk/yuf rsÕ÷t{tkÚte ƒeò

rsÕ÷t{tk yÚtðt yuf Ëfo÷ fu «tk‚{tkÚte ƒeò Ëfo÷ fu «tk‚{tk ƒŒ÷e ÚttÞ íÞthu

rË÷ftu™e ‚ƒe÷e fhðt{tk ™nª ytðu.

41. W…tz y™u [wfðýe yrÄfthe f{o[the™t yt¾he …„th «{tý…ºt (LPC) {tk f{o[the™tu

…tu‚™tu ftÞ{e …uLþ™ ¾t‚t ™kƒh f{o[the™t y™u Ëhfth/ËkMÚtt™t Vt¤t …uLþ™ Vkz{tk

su {rn™t ËwÄe™e f…t‚ fhe ‚ƒŒe÷ fhu÷ ntuÞ ‚u {rn™tu M…ü he‚u sýtðþu. …tA÷e/

[z‚ ftuE f…t‚ ƒtfe ntuÞ ‚tu ‚u™e rð„‚tu …ý M…ü he‚u Œþtoððt™e hnuþu.

42. ð[„t¤t™e {wŒ‚ Œhr{Þt™ ftuE f{o[the™t yft¤ yðËt™™t rfMËt{tk yÚtðt

ð[„t¤t™e {wŒ‚ Œhr{Þt™ Ëhfthe ™tufhe Atuze Œuðt™t rfMËt{tk yt¾he [wfðýe

ËkƒkrÄ‚ òu„ðtEytu ÞtuøÞ he‚u ònuh fhðt{tk ytðþu.

43. M‚h-1™e rË÷ftu …h [wfððt™t ÔÞts™u ÷„‚e ƒtƒ‚tu htßÞ Ëhfth - fuLÿ Ëhfth©e™e

{t„oŒŠþft™t ytÄthu ð¾‚tu𾂠™¬e fhþu.

44. r™Þt{f©e, …uLþ™ y™u «turðzLx Vkz™e f[uheyu Œh ™týtkfeÞ ð»to™t yk‚u {trËf

f…t‚tu™e W½z‚e rË÷ftu™e y™u ƒkÄ Út‚e rË÷ftu™e rð„‚tu y™u Ë{t™ rnMËt™t

Vt¤t …h ftuE ÔÞts {¤u÷wk ntuÞ ‚tu ‚u™e rð„‚tu sýtð‚wk Œhuf fh{[theytu {txu™wk

ðtŠ»tf rnËtƒtu™wk …ºtf ‚iÞth fhðt™wk fhþu.

45. yt …ºtftu, rð¼t„tu/¾t‚t™tk ðzt™u {tuf÷ðt{tk ytðþu, su ËkƒkÄf‚to W…tz y™u [qfðýe

yrÄfthe îtht ËkƒkÄf‚to f{o[the/yrÄfthe©e™u …ntU[tzþu.

46. Œhuf ™týtkfeÞ ð»to …qhwk ÚtÞt …Ae, r™Þt{f©e, …uLþ™ y™u «turðzLx Vkz™e f[uheyu,

rË÷ftu™wk {u¤ðýwk fhðt™t nu‚wÚte, Œhuf ¾t‚t™t ðzt™u rË÷ftu™e rð„‚tu sýtðþu.

47. ¾t‚t™t ðztyu ÔÞÂõ‚„‚ ¾t‚tðne{tk ¾‚ðu÷t Vt¤t™t ytkfzt™wk r™Þt{f©e, …uLþ™

y™u «turðzLx Vkz™e f[uhe™t [tu…zt {wsƒ f{o[theytu™e ÔÞÂõ‚„‚ ¾t‚tðne™t

ytkfztytu ËtÚtu {u¤ðýwk fhðt™wk hnuþu.

48. ËuLxÙ÷tEÍz huøÞw÷uxhe ytuÚttuhexe y™u Vkz {u™ushtu™e r™ÞwÂõ‚ ÚttÞ íÞth ƒtŒ, ™týtk

rð¼t„ ËuLxÙ÷tEÍz huøÞw÷uxhe ytuÚttuhexe{tk rË÷ftu™e ‚ƒŒe÷e fhðt yk„u™t rð„‚ðth

ytŒuþtu ƒnth …tzþu.

49. ‚{t{ rð¼t„/¾t‚t™t ðzt y™u ‚u{™t r™Þkºtý nuX¤™e {wÏÞ f[uheytu™u W…Þwoõ‚ {t„oŒŠþft™e

òý fhðt {txu ‚{t{ ðneðxe rð¼t„tu™u ytÚte rð™k‚e fhðt{tk ytðu Au.

þi÷ò …xu÷

™tÞƒ Ër[ð,

™týtk rð¼t„.

8 0

…rhrþü - 1

(«Út{ r™{ýqkf ÚtÞt ƒtŒ f{o[theyu …qhe …tzðt™e rð„‚tu)

(…uht - 16)

1. f{o[the™wk ™t{ ({tuxt yûthtu{tk :

2. ntuÆtu :

3. rð¼t„ / ËkMÚtt / f[uhe™wk ™t{ :

4. …„th Ätuhý :

5. sL{ ‚the¾ :

6. Ëuðt{tk òuztÞt™e ‚the¾ :

7. {q¤ …„th :

8. …uLþ™ ¾t‚t{tk s{t rË÷f {txu™t ™t{ r™Þwõ‚ :

y™w. ™t{ r™ÞwÂõ‚ ÔÞÂõ‚(ytu)™t ™t{ ô{h [wfððt™t f{o[the ËtÚtu™tu

rnMËt™e ‚u™tu ËkƒkÄ

xftðthe

f{o[the™e Ëne

W…tz y™u [qfðýe yrÄfthe

8 1

…rhrþ

ü - 2

W…

tz

y™

u

[wf

ðý

e

yrÄ

fth

ey

u

¾t‚

t/rð

¼t„

™t

ðzt™

u

{trn

‚e

{tuf

÷ð

t™

tu

™{

w™

tu

(…

uh

t

-

18

)

(ƒ

u

™f

÷{

tk)

W…

tz

y™

u

[qf

ðý

e

yrÄ

fth

e™

wk

™t{

/f

tuz

™kƒ

h

:rð

¼t„

™wk

™t{

:

f[

uh

e™

wk

™t{

y

™u

Ëh

™t{

wk

:¾

t‚

t™

t

ðzt

:

‚th

e¾

:

W…

tz

y™

u

[wf

ðý

e

yrÄ

fth

e™

wk

™t{

f[

uh

e™

tu

rË

¬tu

™tUÄ

:

r™

Þt{

f©

e, …

uLþ

™ y

™u «

tuð

ezLx V

kz f[

uhe ‚

hV

Úte …

rhrþ

ü-2

/f{

tk ftÞ

{e …

uLþ

™ ¾

t‚

t ™

kƒ

h™

e rð

„‚

{

tÚtu, ¾

t‚

t™

t ð

zty

u/f[

uhey

u

ftu÷

{-1

6

¼he

yuf

™f÷

W

…h

y™

u

[qfð

ýe

yrÄ

fthe©

e™

u

…h‚

fhð

t™

e

hn

uþ

u.

(…

uht-2

4)

y™

w.

¢{

tkf

f{

o[

th

e™

wk

™t{

ntuÆ

tu

{q¤

…„

th

sL{

‚

th

e¾

Ëuð

t{

tk

òuztÞ

t™

e

‚th

e¾

…uLþ

™

¾t‚

t

nuX

¤

s{

t

rË

÷f

tu

{tx

u™

e

™t{

r™

Þwõ

‚

ÔÞ

Âõ

‚(y

tu)™

e

rð

„‚

tu

f{

o[th

e™

u V

t¤

ðu÷

…uLþ

™

¾t‚

t

™kƒ

h

(1

6

ytkf

zt{

tk)

™t{

r™

Þwõ

‚

ÔÞ

Âõ

‚(y

tu)™

t

™t{

ô{

hf

{o[

th

e

ËtÚtu

‚u™

tu

Ëkƒ

kÄ

rn

MË

t™

e

xf

tð

th

e

1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

8.

9.

10

.1

1.

8 2

…rhrþ

ü - 2 - f

rð

¼t„

/

¾t‚

t™

t

ðzty

u

…uLþ

™

y™

u

«turð

zLx

V

kz

r™

Þ{

tf

™e

f[

uh

e{

tk

{trn

‚e

su

™{

w™

t{

tk

{tuf

÷ð

e

òuE

þu

‚u

™{

q™

tu

(…

uh

t

-

20

)

(ƒ

u

™f

÷{

tk)

rð

¼t„

™wk

™t{

:

E.ze.…

e.

Ëu÷

î

th

t

Vt¤

ðu÷

f

tuz

™kƒ

h:

¾t‚

t™

t

ðzt™

wk

™t{

:

¾t‚

t™

u

E.ze.…

e.

Ëu÷

î

th

t

Vt¤

uð

÷

ftuz

™kƒ

h:

y™

w.

¢{

tkf

f{

o[

th

e™

wk

™t{

…uLþ

™

¾t‚

t

nuX

¤™

e

s{

t

rË

÷f

tu

{tx

u™

e

™t{

r™

Þwõ

‚

ÔÞ

Âõ

‚/ÔÞ

Âõ

‚y

tu™

e

rð

„‚

tu

f{

o[th

e™

u V

t¤

ðu÷

ftÞ

{e

…uLþ

™

¾t‚

t

™kƒ

h

(1

6

ytkf

zt{

tk)

ntuÆ

tu

f{

o[

th

e™

wk

™t{

{q¤

…„

th

sL{

‚th

e¾

Ëuð

t{

tk

òuztÞ

t™

e

‚th

e¾

™t{

r™

Þwõ

‚

ÔÞ

Âõ

‚(y

tu)™

t

™t{

ô{

hf

{o[

th

e

ËtÚtu

‚u™

tu

Ëkƒ

kÄ

rn

MË

t™

e

xf

tð

th

e

rð

þu»t

™tUÄ

1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

8.

9.

10

.1

1.

12

.1

3.

‚th

e¾

:

rð

¼t„

/¾

t‚

t™

t

ðzty

u

yrÄ

f]‚

fh

u÷

t

yrÄ

fth

e™

e

Ën

e

y™

u

rË

¬t

™tUÄ

:

1.

™f÷

,

…uLþ

™

y™

u

«turð

zLx

Vkz

r™

Þt{

f™

e

f[

uhe,

„tkÄ

e™

„h™

u

ftÞ

{e

¾t‚

t

™kƒ

h

Vt¤

ðe

…h‚

fhþ

tu.

8 3

(Y

.

.......................................)

* r™

þt™

e

fh

u÷

wk

ftu÷

{

ð[

„t¤

t™

e

{wŒ

T‚

Œ

hr{

Þt™

ð

t…

hð

t™

wk

™Úte.

ytÚte

«{

trý

‚

fh

ðt{

tk

ytð

u

Au

fu,

y™

wË

qr[

{tk

sý

tð

u÷

e

rð

„‚

tu

…„

th

rƒ

÷

y™

u

…„

th

…ºtf

V

hrs

Þt‚

h

rs

Mx

h

«{

tý

u

¾h

e

Au.

‚th

e¾

y

™u

W…

tz

yrÄ

fth

e™

e

Ën

e

ntuÆ

tu

:

ftuzuoõ

Ë

™kƒ

h:

f{

o[

th

e™

u

Vt¤

uð

÷

ftÞ

{e

…uLþ

™

¾t‚

t

™kƒ

h

1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

8.

9.

10

.

f{

o[

th

e™

wk

™t{

ntuÆ

tu

{q¤

…

„th

{tU½

ðth

ef

w÷

(f

tu÷

{

4

+

5)

rð

þu»t

™tUÄ

fw÷

Y.

* M‚

h-2

nuX

¤™

tu

Vt¤

tu

Y.

ftu÷

{

6™

t

10

%

÷u¾

u

M‚

h-1

nuX

¤™

tu

Vt¤

tu

Y.

…rhrþ

ü - 3

™ð

e

…uLþ

™

Þtus

™t™

t

M‚

h-1

f

{o[

th

ey

tu™

t

Vt¤

t™

e

y™

wË

qr[

™tu

™{

q™

tu

(…

„th

…

ºtf

Ë

tÚtu

òuzð

wk)

(…

uh

t

-

28

)

.................................................................

™e

f[

uh

e,

‚t÷

wf

t

:

.................................................

rð

¼t„

™wk

™t{

: .................................................

rs

Õ÷

t

: .................................................

¾t‚

t™

t ð

zt™

wk ™

t{

: .................................................

8 4

…rhrþ

ü - 4

™ð

e

…uLþ

™

Þtus

™t™

t

M‚

h-1

{tk

Ëh

fth

/Ë

kMÚtt™

t

Vt¤

t™

e

y™

wË

qr[

™tu

™{

q™

tu

(Ë

hf

th

™t

Vt¤

t/Ë

kMÚtt™

t

Vt¤

t™

t

W…

tz

{tx

u

rƒ

÷™

e

ËtÚtu

òuzð

wk.)

f{

o[

th

e™

u

Vt¤

uð

÷

ftÞ

{e

…uLþ

™

¾t‚

t

™kƒ

h

1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

8.

f{

o[

th

e™

wk

™t{

(…

uh

t

-

32

)

.................................................................

™e

f[

uh

e,

‚t÷

wf

t

:

.................................................

rð

¼t„

™wk

™t{

: .................................................

rs

Õ÷

t

: .................................................

¾t‚

t™

t ð

zt™

wk ™

t{

: .................................................

(Y

.

.......................................)

ytÚte

«{

trý

‚

fh

ðt{

tk

ytð

u

Au

fu,

y™

wË

qr[

{tk

sý

tð

u÷

e

rð

„‚

tu

…„

th

rƒ

÷

y™

u

…„

th

…ºtf

V

hrs

Þt‚

h

rs

Mx

h

«{

tý

u

¾h

e

Au.

‚th

e¾

y

™u

W…

tz

yrÄ

fth

e™

e

Ën

e

ntuÆ

tu

:

ftuzuoõ

Ë

™kƒ

h:

rð

þu»t

™tUÄ

Ëh

fth

™tu

Vt¤

tu

Y.

fw÷

Y.

{tU½

ðth

e

¼ÚÚtwk

{q¤

…

„th

ntuÆ

tu

8 5

…rhrþ

ü - 5

™tUÄ

:

™t{

{

tux

t

yûth

tu{

tk

÷¾

ðwk.

(…

uh

t

-

37

)

™ð

e

…uLþ

™

Þtus

™t™

wk

¾t‚

tð

ne

…t™

w

* {

tux

t

yûth

tu{

tk

™t{

:

©e

/

©e{

‚e

/

fw{

th

e

ntuÆ

tu

:rð

¼t„

:

f{

o[

th

e™

u

Vt¤

ðu÷

tu

y÷

„

…uLþ

™

¾t‚

t

™kƒ

h

Ëuð

t{

tk

òuztÞ

t™

e

‚th

e¾

:

ðÞ

r™

ð]r¥t™

e

‚th

e¾

:

{tË

{q¤

…

„th

{tU½

ðth

e

¼ÚÚtwk

Y.

M‚

h-1

n

uX

¤

f{

o[

th

e™

tu

Vt¤

tu

Y.

M‚

h-1

n

uX

¤

Ëh

fth

/Ë

kMÚtt™

tu

Vt¤

tu

Y.

M‚

h-1

™

fw÷

Y.

M‚

h-2

n

uX

¤

f{

o[

th

e™

tu

Vt¤

tu

Y.

rð

þu»t

™tUÄ

yur«

÷M‚

h-1

Y.

{u

sq™

•™

t

{ws

ƒ

W½

z‚

e

rË

÷f

sw÷

tE

s{

t

ytu„

üW

…tz

ËÃxuBƒ

hÔÞ

ts

ytuõxtuƒ

h•

™t

{ws

ƒ

ƒkÄ

Út‚

e

rË

÷f

™ð

uBƒ

h

rzË

uBƒ

h

òLÞ

wy

the

Vuƒ

úwy

the

{t[

o

8 6

y÷

„

…uLþ

™

¾t‚

t

™kƒ

h

1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

…rhrþ

ü - 6

(…

uh

t

-

23

)

ELzuõ

Ë

hrs

Mx

h

f[

uh

e

(rð

¼t„

/¾

t‚

t™

t

ðzt)™

wk

™t{

:

.........................................................................

Ëh

fth

e

{æÞ

MÚt

{wÿ

ýt÷

Þ,

„tkÄ

e™

„h

f[

uh

e™

wk

™t{

ntuÆ

tu

Ëuð

t{

tk

òuztÞ

t

ntuÞ

‚

u

f[

uh

e™

wk

™t{

sL{

‚

th

e¾

Ëuð

t{

tk

òuztÞ

t™

e

‚th

e¾

rð

¼t„

/¾

t‚

t™

t

ðzty

u

yrÄ

f]‚

f

hu÷

t

yrÄ

fth

e™

e Ë

ne

8 7

7. rþM‚ rð»tÞf ftÞoðtne

1. fuLÿ ‚Útt htßÞ™e {wÕfe Ëuðt™wk r™Þ{ fh‚tu {q¤ ftÞŒtu Fundamental Law ¼th‚™t

ËkrðÄt™™t ¼t„-14{tk ËkrðÄt™™t ¼t„-14{tk Au. ËkrðÄt™-14{tk Œþtoðu÷ y™wåAuŒ

309, 310, 311™e òu„ðtEytu, fuLÿ-htßÞ™e {wÕfe Ëuðt{tk r™{ýqkf y™u Ëuðt™e

þh‚tu (Conditions of Services) ™wk r™Þ{™ fhu Au.

y™wåAuŒ 310 {wsƒ™t rËØtk‚tu «{týu fuLÿ/htßÞ™e {wÕfe Ëuðt™tu ËÇÞ htüh…r‚/

htßÞ…t÷™e {hS ntuÞ íÞtk ËwÄe s ntuÆtu Äthý fhe þfþu.

y™wå[uŒ 311™e òu„ðtE y™wËÞto rð™t fuLÿ/htßÞ™t {wÕfe ™tufh™u ™tufhe{tkÚte

ƒh‚hV fu Y¾ËŒ fhe þftÞ ™rn. ƒu «fth™wk Ëkhûtý -

(1) r™{ýqkf yrÄftheÚte W‚h‚t Œhßò™t yrÄfthe™e ™tufhe{tkÚte ƒh‚hV fu

Y¾ËŒ fhe þfu ™nª fu ‚u™tu …tÞhe W‚th fhe þfu ™nª.

(2) {wÕfe Ëuðt™t ËÇÞ™u ‚u™e Ët{u™t ytûtu…tu™e òý fÞto rð™t y™u ‚u yk„u

‚u™u Ëtk¼¤e™u, ‚u™u ‚u™tu ƒ[tð fhðt™e ðtsƒe ‚f yt…‚e ‚…tË fÞto rð™t

- ƒh‚hV fu Y¾ËŒ fhe þftÞ ™nª.

(3) 311™e òu„ðtE ytŒuþtí{f ntuE, ƒ[tð™e ‚f ytÃÞt rËðtÞ W…h sýtÔÞt

«{týu nwf{ ÚtE ™ þfu.

yt ytÄthu, ¼th‚™t ËkrðÄt™™e f÷{ 309Úte {¤u÷ Ë¥tt™e Yyu y™u {wkƒE

…w™oh[™t yrÄr™Þ{ 1960™e f÷{-81™e …uxt f÷{ 6™t …hk‚wf nuX¤ fuLÿ

Ëhfth™e …qðo{ksqheÚte „wsht‚ htßÞ…t÷ ytÚte ™e[u™t r™Þ{tu fhu Au.

(1) r™Þ{tu - „wsht‚ Ëuðt (ð‚oýqkf) r™Þ{tu-1971 (‚t. 15-8-71Úte y{÷{tk ytðþu.)

(2) r™Þ{tu - „wsht‚ htßÞ Ëuðt (rþM‚ y™u y…e÷) r™Þ{tu-1971.

f{o[the/yrÄfthe Ët{u rþM‚ rð»tÞf ftÞoðtne õÞthu W¼e ÚttÞ ?

Ëhfthe f{o[the Ët{u ‚…tË™wk fthý ™e[u™e ƒtƒ‚u W…ÂMÚt‚ ÚtE þfu Au.

(1) Ëhfthe f{o[the Ët{u ytûtu…tu fh‚e VheÞtŒ yhS ytððtÚte.

(2) f[uhe™t r™heûtý Œhr{Þt™ æÞt™u ytðu÷ yr™Þr{‚‚t, „uhher‚ytu y™u ûtr‚ytu™tk

fthýu.

(3) f[uhe™t ytuzex{tk æÞt™{tk ytðu÷ yr™Þr{‚‚tytu, „uhher‚ytu™t fthýu.

(4) rðÄt™Ë¼t™e Ër{r‚ytu suðe fu, ònuh rnËtƒ Ër{r‚, ykŒts Ër{r‚, ònuh ËtnË

Ër{r‚ ð„uhu™t ynuðt÷{tk Œþtoðu÷e yr™Þr{‚‚tytu/„uhher‚ytu™t fthýu.

(5) ð‚o{t™…ºttu{tk «rËØ ÚtÞu÷ yr™Þr{‚‚tytu/„uhher‚ytu yk„u™t ynuðt÷tu ytÄthu.

8 8

VheÞtŒ yhSytu™t «fth :

(1) ™t{-Ëh™t{tk, Ëne ð„h™e yhSytu yux÷u y™t{e yhSytu (AnonymousComplaint)

(2) ¾tuxt fu ¼¤‚tk ™t{-Ëh™t{t y™u Ëneðt¤e yhSytu yux÷u fu ƒu™t{e yhSytu

(Pseundonymous Cmplaints)

(3) Ët[t ™t{-Ëh™t{tðt¤e yhSytu.

yhS yk„u ftÞoðtne :

(1) ytðe yhS {¤u íÞthu «tÚtr{f [ftËýe fhðe òuEyu y™u yhS{tk sýtðu÷ ytûtu…tu

[tu¬Ë M…ü y™u ‚…tË ÚtE þfu ‚uðt ntuÞ ‚tu, {trn‚e-rð„‚tu ntuÞ ‚tu, yhS™e

‚…tË fhtððe. òu ytûtu…tu M…ü ™ ntuÞ ‚tu, y™t{e, ƒu™t{e yhSytu VtE÷

fhðe. …hk‚w y™t{e/ƒu™t{e yhSytu VtE÷ fh‚tk ònuh rn‚™u «tÄtLÞ yt…e,

ÞtuøÞ ÷t„u ‚tu ‚…tË fhtððe.

(2) ytðe yhSytu™e ‚…tË ÷tk[ Yï‚ rðhtuÄe çÞwhtu™u {¤u ‚tu ðneðxe ðzt™e {ksqhe

÷eÄt rð™t, ËeÄe ‚…tË fhe þfu ™nª.

(3) ònuh Ëuðt{tk ¼úüt[th r™ðthðt ËtY “„wsht‚ htßÞ ‚fuŒthe ytÞtu„”™e h[™t

fhu÷ Au. ‚fuŒthe ytÞtu„™u ytðe {¤u÷ yhSytu™e ‚…tË (…tu‚t™t ¢{ {thV‚u)

…tu‚u fhe þfþu, ÷tk[ Yï‚ rðhtuÄe çÞwhtu™u yÚtðt ËkƒkrÄ‚ ðneðxe rð¼t„™u ‚…tË

fhðt sýtðe þfþu.

«tÚtr{f ‚…tË :

(1) ytðe yhSytu {¤‚tk ‚u™e «tÚtr{f ‚…tË yux÷u ytûtu…tu ƒtƒ‚u (Fact finding

inquiring Þt Investigation) yLðu»tý™e ftÞoðtne Au. «tÚtr{f ‚…tË yu ¾t‚tfeÞ

‚…tË ™Úte.

(2) Œhuf fuË{tk «tÚtr{f ‚…tË fhðe sYhe ™Úte.

(3) VtusŒthe „w™t rËðtÞ™tk ytûtu…™e ‚…tË ¾t‚t {thV‚u ÚtE þfþu.

(4) ytðe ‚…tË ytûtu…‚ yrÄftheÚte W[t Œhßò™t yrÄfthe™u ËtU…e þftþu.

‚…tË ynuðt÷™e rð[thýt :

(1) «tÚtr{f ‚…tË™t ynuðt÷{tk ‚ÚÞ ™ sýtÞ, ytûtu…tu ¾tuxt sýtÞ ‚tu «fhý rþM‚

yrÄfthe VtE÷ fhe þfu Au.

(2) {t{w÷e ûtr‚ y™u r™Þ{-6 nuX¤ ftuE rþûtt™u …tºt ™ ntuÞ ‚tu ‚tfeŒ, [u‚ðýe

fu ™thts„e ÔÞõ‚ fhe «fhý r™ft÷u fhe þftÞ.

(3) f{o[the …ûtu yr™Þr{‚‚t, „uhher‚, „uhð‚oýqkf, „w™tu ÚtÞu÷ ntuÞ y™u ‚…tË{tk

Ëtrƒ‚ ÚtE þfu ‚u{ ntuÞ ‚tu, „w. ht. Ëuðt (rþM‚-y…e÷) r™Þ{tu-1971™t r™Þ{-

6™e ftuE…ý rþûttytu …ife rþûtt fhðt™e ftÞoðtne ntÚt Ähðt rð[thýt ÚtE þfu.

8 9

(4) yt ftÞoðtne fh‚tk …nu÷tk, ‚fuŒthe ytÞtu„™t yr¼«tÞ {u¤ððt™tu Út‚tu ntuÞ ‚tu,

{u¤ðe ÷uðtu sYhe Au.

Vhs {tufwVe :

(1) r™{ýwkf yrÄfthe yÚtðt ‚tu su™t ‚tƒt{tk ntuÞ yuðt ftuE…ý yrÄfthe yÚtðt rþM‚

yrÄfthe fu ‚u™u Ë¥tt yt…e ntuÞ ‚uðt ƒeò ftuE yrÄfthe...

(f) su™e Ët{u rþM‚¼k„™e ftÞoðtne rð[tht‚e ntuÞ, ƒtfe ntuÞ yÚtðt -

(¾) su™e Ët{u ™ir‚f yã:…‚™, VtusŒthe „w™t yk„u™t fuË, yLðu»tý ‚…tË

yÚtðt ELËtVe ftÞoðtne [t÷w ntuÞ íÞthu, ‚uðt f{o[the™u Vhs{tufwVe nuX¤

{wfe þftÞ Au.

(2) f{o[the™u r™{ýwkf yrÄfthe™t nwf{Úte -

(f) òu ‚u™u VtusŒthe ‚ntu{‚ nuX¤ 48 f÷tfÚte ðÄthu VtusŒthe fMxze{tk htÏÞtu

ntuÞ ‚tu ‚u™e yxftÞ‚Úte.

(¾) Œtur»t‚ Xhe, 48 f÷tfÚte ðÄw Ë{Þ™e fuŒ™e Ëò ÚtE ntuÞ, Œtur»t‚ XÞuoÚte

ƒh‚hV fÞtuo ™ ntuÞ, Y¾ËŒ yt…e ™ ntuÞ, VhrsÞt‚ r™ð]‚ fhu÷ ™ ntuÞ

‚tu Œtur»t‚ XhtÔÞt™e ‚the¾Úte Vhs{tufwVe nuX¤ „ýðt{tk ytðþu.

rþûtt™t «fth : r™Þ{-6 rþûtt™t «fth :

™t™e rþûttytu :

(1) ÷ur¾‚ X…ftu

(2) EòVt yÚtðt ƒZ‚e™e Yftðx

(3) ƒuŒhfthe Þt nwf{ ¼k„Úte ÚtÞu÷ ytŠÚtf ™wfËt™™e …„th{tkÚte yt¾e fu ytkrþf

ðËw÷t‚

{tuxe rþûttytu :

(4) y{wf Ëuðt {txu ftuE…{ Ëuðt™t ËÇÞ™u …„th Ätuhý{tk ™e[÷t ‚ƒ¬t{tk

W‚thðt.

(5) ftuE…ý Ëuðt™t ËÇÞ™u „úuz yÚtðt s„t{tkÚte ™e[u W‚thðtu.

(6) VhrsÞt‚ r™ð]r¥t.

(7) ¼rð»Þ{tk Ëhfthe/yÄoËhfthe ™tufhe {txu „uh÷tÞf Xhu ™nª ‚u he‚u ™tufhe{tkÚte

Y¾ËŒ.

(8) ¼rð»Þ{tk ™tufhe {txu „uh÷tÞf Xhu ‚u he‚u ™tufhe{tkÚte Y¾ËŒ.

9 0

r™Þ{-7 rþM‚ yrÄfthe :

(1) rþM‚ yrÄfthe r™Þ{-6™e ftuE…ý rþûtt fhe þfu Au.

(2) yt …uxt r™Þ{™e (1)™u ƒtÄ ytÔÞt rËðtÞ ¾t‚t™t ðzt™u Þt ƒeò yrÄfthe™u

rþûtt fhðt™e Ë¥tt yt…u÷ ntuÞ ‚tu, ‚u {ÞtoŒt{tk rþûtt fhe þfþu.

{tuxe rþûtt fhðt™e …Ør‚ (r™Þ{-9)

(1) r™Þ{-6{tk ƒ‚tðu÷ 4 Úte 8 …ife ftuE rþûtt fhðt {txu r™Þ{-9™e òu„ðtE «{týu

ftÞoðtne fhðt™e hnu.

(2) rþM‚ yrÄfthe ftuE f{o[the Ët{u „uhð‚oýqkf Þt „uhð‚toð Þt ftuE „w™trn‚ ftÞo

{txu …tu‚u ‚…tË fhe þfu Þt ftuE ƒeò yrÄfthe™u ‚…tË yrÄfthe ‚hefu r™{ýqkf

fhe ‚…tË fhtðe þfu.

(3) ftuE…ý f{o[the Ët{u ‚…tË ntÚt Ähðt™wk rð[thtÞwk ntuÞ íÞthu rþM‚ yrÄftheyu -

(1) „uhð‚oýqkf, „uhð‚o™ Útðt „w™trn‚ ftÞo {txu yÚtðt „w™trn‚ ftÞo÷tu… yk„u™t

ytûtu…tu™t {q¤¼q‚ ¼t„™u [tu¬Ë y™u M…ü ‚ntu{‚™t{wk.

(2) su{tk (1) f{o[theyu fhu÷ ftuE…ý „w™t Mðefth yÚtðt „w™t fƒw÷t‚ Ëne‚

ƒÄe nfef‚tu™wk r™ðuŒ™ y™u (2) su™tÚte ‚ntu{‚™t{t™t {wÆt™wk Ë{Úto™ fhðt

rð[thtÞwk ntuÞ ‚uðt ŒM‚tðuòu™e ÞtŒe.

yt «{týu f{o[the™u ‚ntu{‚™t{wk y™u ‚u™e ËtÚtu ™e[u™t rƒztý yt…ðt™t ÚttÞ.

(1) ‚ntu{‚™t{wk

(2) ytûtu……ºtf/rððhý…ºtf

(3) …whtðt…ºtf

(4) Ëtûteytu™e ÞtŒe (Ëtûte ntuÞ ‚tu)

‚ntu{‚™t{wk yt…e f{o[the™u ÷ur¾‚ ƒ[tð™t{wk r™Þ‚ Ë{Þ{tk hsq fhðt sýtððwk

òuEyu yu™u Ëtk¼¤ðt{tk ytðu ‚u{ ‚u RåAu Au ? fu{ ‚u …ý Œþtoððwk òuEyu.

(4) (1) hsqyt‚ {¤uÚte rþM‚ yrÄfthe ò‚u ‚…tË fhe þfu Þt ‚…tË yrÄfthe™e

r™{ýqkf fhe ‚…tË ntÚt Ähe þfu.

(2) hsqyt‚ yrÄfthe : ‚…tË yrÄfthe Ë{ût fuË™e hsqyt‚ fhðt, rþM‚ yrÄfthe

ftuE…ý Ëût{ yrÄfthe™u hsqyt‚ yrÄfthe ‚hefu ™e{e þfu. (r™Þ{-9(5)

(¾))

(3) r{ºt - {ŒŒ™eþ - ðfe÷™e r™{ýqkf : ytûtur…‚™u …tu‚t™e hswyt‚ fhðt

ËtYk ðfe÷ Þt r{ºt - {ŒŒ™eþ™e r™{ýqkf fhe þfu. ðfe÷ htufðt™e {ksqhe

rþM‚ yrÄfthe Ë{ût Au. ßÞthu r{ºt - {ŒŒ™eþ htufðt™e {ksqhe ‚…tË

yrÄfthe yt…ðt Ëût{ Au.

9 1

‚…tË yrÄfthe™e Ë{eûtt fetÞoðtne :

(1) ytûtur…‚™wk «tÚtr{f r™ðuŒ™ ÷uðt™e ‚thef ™¬e fhe «tÚtr{f r™ðuŒ™ ÷uðwk. su{tk

ytûtur…‚ „wLnt™e fƒw÷t‚ fhu Au Þt yMðefth fhu Au. (r™Þ{-9 (8))

(2) ƒ[tð™e Ëtûte : ytûtur…‚t …tu‚t™t ƒ[tð{tk, ƒ[tð™t Ëtûte hS fhe þfu Au.

(3) Ëtûteytu™e ‚…tË : ‚…tË yrÄfthe™e Ë{ût rþM‚ …ût™t Ëtûteytu ‚Útt ƒ[tð™t

Ëtûteytu™e Ëh‚…tË/W÷x ‚…tË/Vuh ‚…tË ntÚt Ähðe.

(4) ‚…tË (Ëtûteytu™e) …qhe ÚtÞt ƒtŒ, hsqyt‚ yrÄfthe ‚hVÚte ƒúeV hsw fhðe. ™f÷

ytûtur…‚™u yt…ðe. (r™Þ{ 9(18))

(5) ytûtur…‚ ‚hVÚte ƒ[tð™t{wk : ƒúeVe ™f÷ hsqyt‚ yrÄfthe ‚hVÚte ytûtur…‚™u

{¤u íÞthƒtŒ ytûtur…‚u …tu‚t™wk ƒt[ð™t{wk hsq fhðt™wk ‚tÞ. (r™Þ{ - 9(18))

(6) ‚…tË ynuðt÷ : ‚…tË yrÄfthe©eyu ƒúeV, ƒ[tð™t{wk, Ëtûteytu™t r™ðuŒ™tu™e

Ëh ‚…tË/W÷x ‚…tË ƒeò …whtðt ð„uhu™t ËkŒ¼uo ythtu…™e Ë{eûtt fhe …tu‚t™wk

‚thý yt…e ythtu… Ëtrƒ‚ ÚttÞ Au/™t Ëtrƒ‚ ÚttÞ Au/ykþ‚: Ëtrƒ‚ ÚttÞ Au ‚u

sýtððwk. yt he‚u ‚…tË ynuðt÷ ‚iÞth fhe Ë{„ú rƒztýtu Ën, rþM‚ yrÄfthe™u

{tuf÷e yt…ðtu. (r™Þ{-9 (22) (1))

(7) ‚…tË ynuðt÷ W…h rð[thýt :

(1) rþM‚ yrÄfthe©e™u ‚…tË ynuðt÷ {éÞt ƒtŒ ‚u™t W…h rð[thýt fhðt™e

ÚttÞ. (r™Þ{-10 (1))

(2) rþM‚ yrÄfthe ‚…tË ynuðt÷ rð[thýt{tk ÷E, ‚u ËtÚtu Ëk{‚ ÚttÞ ‚tu,

ytûtu…tu Ëtrƒ‚ {t™u÷ ntuÞ ‚tu, ‚uðe ™tUÄ fhe ytûtur…‚™u rþûtt fhðt rð[thýt

fhe þfu Au.

(3) rþM‚ yrÄfthe ‚…tË ynuðt÷ ËtÚtu yËk{‚ ntuÞ ‚tu ‚u yk„u™t fthýtu ™tUÄe

y™u òu rþûtt fhðt Ëh¾tu fuË sýtÞ ‚tu rþûtt {txu rð[thýt fhe þfu

Au.

(4) …hk‚w rþûtt™tu nwf{ fh‚tk …nu÷tk, ytûtur…‚™u ‚…tË ynuðt÷™e ™f÷ yt…e,

‚…tË ynuðt÷ ƒtƒ‚u hsqyt‚ fhðe ntuÞ ‚tu, hsqyt‚ fhðt fthýŒþof

™tuxeË yt…e sýtððwk òuEyu, YƒY Ëtk¼¤ðt™e ‚f yt…ðt™e ‚Útt yt

fthýŒþof ™tuxeË{tk rþûtt ƒ‚tððt™e sYh ™Úte.

(8) Auðx™tu nwf{ :

(1) ‚…tË ynuðt÷ ËkŒ¼uo, ytûtur…‚™u fthýŒþof ™tuxeË yt…e, hsqyt‚ {u¤ÔÞt

ƒtŒ, rþûtt ƒtƒ‚u rþM‚ yrÄftheyu r™ýoÞ fhðt™t ÚttÞ y™u ‚…tË ynuðt÷

ËkŒ¼uo hsqyt‚ MðeftÞto ƒtŒ, ÞtuøÞ sýtÞu «fhý ƒkÄ fhðt™tu Þt rþûtt™tu

nwf{ fhðt™tu ÚttÞ.

9 2

(2) rþûtt™tu nwf{ fh‚tk …nu÷tk ònuh Ëuðt ytÞtu„™tu yr¼«tÞ {u¤ððt™tu Út‚tu

ntuÞ ‚tu, Ë{„ú «fhý™t fth„¤tu ™tUÄ htnu ònuh Ëuðt ytÞtu„™u {tuf÷e

yr¼«tÞ/Ë÷tn {u¤ÔÞt ƒtŒ rþûtt™tu nwf{ fhðt™tu ÚttÞ. (ð„o-1, 2™t rfMËt{tk

rþûtt y™w¢{ ™k. 3 Úte 8 fhðt™t «Ëk„u …ht{þo fhðtu sYhe Au.)

(3) yt nwf{ “M…efª„ ytuzoh” ntuðtu sYhe Au. su{tk ytûtu…tu™e rð„‚, ‚…tË

yrÄfthe™t ‚thýtu, ‚…tË ynuðt÷ ËkŒ¼uo ytûtur…‚t™e hsqyt‚ Mðefth/

yMðefth ƒtƒ‚™t fthýtu ‚Útt rþûtt™t ÔÞtsƒe…ýt™t fthýtu ð„uhu™tu Ë{tðuþ

Útðtu òuEyu.

(4) rþûtt™t nwf{™e ™f÷ ytûtur…‚™u {¤u, ‚u yw„u™V …tð‚e {u¤ðe hufzo{tk

ht¾ðe ‚Útt nwf{™e ™f÷ ytûtur…‚™e {nuf{ þt¾t, rnËtƒe þtft, ¾t‚t™t

ðzt™u yt…ðe ‚Útt ‚u{™t „w ynuðt÷™e VtE÷™e yuf ™f÷ ht¾ðe. rþM‚

yrÄftheyu yt nwf{™tu y{÷ ÚtÞu÷ Au ‚u yk„u™tu …ý ynuðt÷ {u¤ðe hufzo

W…h ht¾ðtu.

y…e÷

1. su™e Ët{u y…e÷ ÚtE þfþu ™rn ‚u nwf{tu :

(1) Vhs {tufwVe™t nwf{ rËðtÞ rþM‚ ¼k„™e ftÞoðtne™t yt¾he r™ft÷ {txu

ftuE…ý ð[„t¤t™t MðY…™t yÚtðt ËntÞf …„÷t™t MðY…™t ftuE…ý nwf{

Ët{u.

(2) r™Þ{-9 nuX¤™e ‚…tË Œhr{Þt™ ‚…tË yrÄftheyu fhu÷t ftuE…ý nwf{

Ët{u y…e÷ ÚtE þfþu ™nª.

2. su™e Ët{u y…e÷ ÚtE þfu ‚u nwf{tu :

r™Þ{-22™e òu„ðtEytu™u ytrÄ™ hne™u, Ëhfthe f{o[the, ™e[u™t ƒÄt yÚtðt

ftuE…ý nwf{ Ët{u y…e÷ fhe þfþu.

(1) r™Þ{-5 nuX¤ fhu÷tu Vhs {tufwVe™tu nwf{.

(2) r™Þ{-6 ™e[u™e ftuE…ý rþûtt™t nwf{ Ët{u.

(3) r™Þ{-6 ™e[u fhðt{tk ytðu÷ ftuE…ý rþûtt ðÄthðt™t nwf{ Ët{u.

(4) r™Þ{tuÚte/fhthÚte r™Þr{‚ Út‚tk, …„th-¼ÚÚtt, …uLþ™ ð„uhuÚte ðkr[‚ ht¾‚t

nwf{ Ët{u.

(5) ÷tÞfeytz, Wå[Ëuðt „úuz, Vhs{tufwVe Ë{Þ™t r™ðton ¼ÚÚtt yk„u™t nwf{,

…uLþ™{tk ½xtztu yÚtðt yxftð‚t nwf{ Ët{u.

9 3

…hk‚w

1. …uLþ™ ½xtzðt, yxftððt, …uLþ™ {ksqh ™ fhðt ƒtƒ‚u™t nwf{ Ët{u Ëhfth™u

y…e÷ fhðt™e hnuþu.

2. y…e÷ yrÄfthe™tk r™ýoÞ Ët{u Ëhfth™u y…e÷ fhðt™e Útþu.

3. y…e÷ fhðt {txu Ë{Þ{ÞtoŒt :

y…e÷ fhðt{tk ytðe ntuÞ, ‚u nwf{™e ™f÷ y…e÷ fh™th™u {¤u ‚u ‚thefÚte 45 rŒðË{tk

y…e÷ fhðt™e Útþu íÞthƒtŒ fhðt{tk ytðu÷e y…e÷ æÞt™{tk ÷uðt{tk ™nª ytðu.

…hk‚w y…e÷ Ë{ÞËh ™ fhðt {txu …wh‚wk fthý ntuÞ ‚tu y…e÷ yrÄfthe™u ‚uðe

¾tºte ÚttÞ ‚tu {wŒ‚ …Ae™e y…e÷ æÞt™{tk ÷E þfþu.

4. y…e÷™wk MðY… y™u yk‚tðoM‚w :

(1) y…e÷ fh™th Œhuf ÔÞÂõ‚yu y÷„ …tu‚t™t ™t{Úte y…e÷ fhðt™e hnuþu.

(2) òu yrÄfthe™u y…e÷ fhðt™e Út‚e ntuÞ, ‚u yrÄfthe Ë{ût y…e÷ fhðe.

y…e÷™e yuf ™f÷ nwf{ fh™th yrÄfthe™u yt…ðe. y…e÷ fh™th su™t

…h ytÄth ht¾u÷ ntuÞ ‚u {wÆtytu™tu y…e÷{tk Ë{tðuþ fhðt. y…e÷™e ¼t»tt

y™tŒh¼he fu y™wr[‚ ™ ntuðe òuEyu.

5. y…e÷™e rð[thýt :

(1) Vhs {tufwVe™t rfMËt{tk r™Þ{-5™e òu„ðtE y™wËth Vhs {tufwVe ÔÞtsƒe

Au fu fu{ ? ‚u y…e÷ yrÄftheyu rð[thðwk y™u ‚Œ™wËth nwf{ ƒnth ht¾ðt

yÚtðt hŒ fhðt.

(2) r™Þ{-6{tk Œþtoðu÷ rþûttytu{tkÚte ftuE rþûtt™t nwf{ rðhwØ y…e÷{tk, r™Þ‚

…Ør‚ y™wËhðt{tk ytðu÷ Au, ‚thýtu ÔÞtsƒe Au ? rþûtt ðÄw …z‚e Þt

y…qh‚e Au ? ð„uhu™e rð[thýt fhe y…e÷ ƒtƒ‚u rþûtt hŒ fhðt, ½xtzðt,

ƒnt÷ ht¾ðt Þt ðÄthðt ƒtƒ‚u rð[thýt fhe nwf{ fhe þfþu.

…hk‚w rþûtt ðÄthðt™t rfMËt{tk y…e÷ fh™th™u hsqyt‚ fhðt™e ‚f ytÃÞt

ƒtŒ/hsqyt‚ {u¤ÔÞt ƒtŒ nwf{ fhe þfþu. (r™Þ{-21)

…w™:rð[thýt

1. …w™:rð[thýt fhðt™e Ëhfth™e Ë¥tt :

(1) Ëhfth yt yk„u™wk hufzo {k„tðe, y…e÷™t …tºt nwf{™e y™u fr{þ™™e Ë÷tn™e

sYh ntuÞ ‚tu ‚u ÷eÄt …Ae …w™:rð[thýt fhe nwf{ ƒnt÷ ht¾e þftþu,

VuhVth fhe þfþu, hŒ fhe þfþu.

9 4

(2) Ëhfth™u ðÄw …„÷t ÷uðt™e/‚…tË fhðt™e sYh ÷t„u ‚tu ‚u «{týu Ëq[™t

yt…e fuË …h‚ fhe þfþu.

(3) „wsht‚ {wÕfe Ëuðt rxÙçÞw™÷ yrÄr™Þ{-1972{tk r™ŠŒü fhu÷ f{o[the™t

ËkƒkÄ{tk y…e÷ „wsht‚ {wÕfe Ëuðt rxÙçÞw™÷™u ÚtE þfþu. (r™Þ{-22)

2. rþM‚ ¼k„™t fuË{tk nwf{tu™e …w™:rð[thýt :

r™Þ{-6 ™e[u™e ftuE…ý rþûtt™t nwf{ Ët{u y…e÷ fhe þftÞ ‚uðt yrÄfthe …tu‚t™e

{u¤u fuË™wk hufzo {k„tðe nwf{™e …w™:rð[thýt fhe þfþu. (r™Þ{-23)

3. Ëhfth îtht ‚u™t …tu‚t™t nwf{tu™e …w™:rð[thýt :

Ëhtfh™u yu{ ÷t„u ‚u hufzo{tk ftuE Œu¾e‚e ¼q÷ ntuÞ yÚtðt …w™:rð[thýt {txu ƒeò

…qh‚t fthýtu ntuÞ íÞthu …tu‚t™t nwf{tu™e …w™:rð[thýt fhe rþûtt{tk VuhVth fhe

þfþu. …hk‚w yt r™Þ{ ™e[u y…e÷™e Ë{Þ {ÞtoŒt …qhe ™ ÚttÞ yÚtðt y…e÷

fhðt{tk ytðe ntuÞ, ‚tu ‚u y…e÷™tu r™ft÷ ™ ÚttÞ íÞtk ËwÄe ytðe …w™: rð[thýt

fhe þfþu ™nª. (r™Þ{-24)

9 5

htß

Þ

Ëh

fth

™t

yrÄ

fth

e/f

{o[

th

ey

tu

Ët{

u™

e

¾t‚

tf

eÞ

‚

…tË

™e

ftÞ

oð

tn

e

ƒtƒ

‚

-

rð

nk„

tð

÷tuf

™

„ws

ht‚

htß

Þ

Ëuð

t

(ð

‚oý

qkf)

r™

Þ{

tu,

19

71

‚

Útt

„ws

ht‚

htß

Þ

Ëuð

t

(rþ

M‚

y

™u

y…

e÷

)

r™

Þ{

tu,

19

71

(ð

¾‚

tuð

¾‚

Ë

wÄ

tht

{ws

ƒ)

•rþ

ûtt™

t

nwf

{

Ët{

u

ŒtŒ

(LÞ

tÞ

)

{tk„

ðt™

t

W…

tÞ

tu

(rð

fÕ…

tu)

:

(1

)™

t{

Œth

yŒt÷

‚

fu

„ws

ht‚

{

wÕfe

Ëuð

t

rxÙçÞ

w™

÷

Ë{

ût

y…

e÷

fhð

t™

e

hn

u.

(2

)(1

)ð

neð

xe

W…

tÞ

‚

hefu

„ws

ht‚

htß

Þ

Ëuð

t

(rþ

M‚

y

™u

y…

e÷

)

r™

Þ{

tu,

19

71

n

uX¤

-

(r™

Þ{

1

7

Úte

21

)

rþ

ûtt

fh™

th

yrÄ

fthe™

t

‚wh‚

W

…he

yrÄ

fthe™

u

r™

Þ‚

Ë

{Þ

{tk

y…

e÷

fhe

þftÞ

.

(2

)Ë

hfth

rË

ðtÞ

™t

rþ

M‚

y

rÄ

fthe™

t

nwf{

™e

‘Ë

hfth’

Vuh

rð

[thý

t

fhe

þfþ

u.

(r™

Þ{

2

2

-2

3)

(3

)Ë

hfth

…tu‚

u

…tu‚

t™

t

nwf{

tu™

e

-

þh‚

tu

Ëk‚

tu»tt‚

e

ntuÞ

‚

tu)

…w™

Šð

[thý

t

fhe

þfþ

u.

(r™

Þ{

-2

4)

fwŒ

h‚

e

LÞ

tÞ

™t

rË

Øtk‚

tu

(Ë

w«

e{

f

tux

ou

yt…

u÷

t

[wf

tŒ

tÚte

r™

Þ‚

ÚtÞ

u÷

A

u.

¼th

‚™

t

ƒkÄ

th

ý{

tk

Ëh

fth

e

f{

o[

th

ey

tu™

u

yt…

u÷

Ë

kh

ûtý

¾t‚

tf

eÞ

‚

…tË

™e

…tÞ

t™

e

ƒtƒ

‚tu

y™

u

r™

Þ‚

f

tÞ

o…

Ør‚

1.

Ët{

t

…ûtf

th

™u

Ëtk¼

¤ð

t

sY

he

Au.

30

9Ë

uð

ty

tu{

tk

r™

{ý

qkf

Ë

uð

t™

tu

þh

‚tu™

wk

–ƒ

[tð

™e

y™

u

…qh

‚e

‚f

™t

rË

Øtk‚

W

…h

h

[tÞ

u÷

e

‚…

tË

™e

r™

Þ{

™«

r¢

Þt

2.

ftuE

…ý

ÔÞ

Âõ

‚

…tu‚

t™

t

fuË

{tk

LÞ

tÞ

tÄ

eþ

31

0D

octr

ine

of p

leas

ure

–y

Äo

LÞ

tÞ

ef

f

tÞ

oð

tn

e

Au. (Q

uasi

-Jud

icia

l)ƒ

™e

þf

u

™rn

.h

t»x

Ù…

r‚

/h

tß

Þ…

t÷

R

åA

u

íÞ

th

u

™tuf

he{

tkÚte

Œqh

fh

e

þf

u.

3.

LÞ

tÞ

Útð

tu

sY

he

Au

yux

÷wk

s

™rn

…

hk‚

wy

tŒ

uþ

tí{

f

òu„

ðtE

ytu

Ëkrð

Ät™

™t y

tx

eof

ÕË

3

09

™t …

hk‚

wf

n

uX

¤ {

¤u÷

Ë

¥tt™

e Y

yu „

ws

ht‚

™t

LÞ

tÞ

ÚtÞ

u÷

A

u

yu{

ò

nuh

h

e‚

u

÷t„

ðwk

31

1–

r™

{ý

qkf

y

rÄ

fth

eÚte

W‚

h‚

t

Œh

ßò

™t

htß

Þ…

t÷

u

½z

u÷

t

òuE

yu.

yÚtto‚

-

yt¾

he

r™

ýoÞ

(n

wf

{)

(1

)y

rÄ

fth

e,

Ëh

fth

f

{o[

th

e™

u

™tuf

he{

tkÚte

–„

ws

ht‚

h

tß

Þ Ë

uð

t (rþ

M‚

y

™u y

…e÷

) r™

Þ{

tu, 1

97

1{

tk (ð

iã

tr™

f

LÞ

tÞ

tur[

‚

‚x

MÚt

he‚

u

y™

u

þw¼

r™

ctÚte

ƒh

‚h

V,

Y¾

ˌ

f

u

…tÞ

he

W‚

th

f

he

þf

þu

r™

Þ{

tu) ¾

t‚

tf

eÞ

‚

…tË

™e «

r¢

Þt r™

Þ‚

f

hu÷

e A

u. …

hk‚

w ‚

u {

tx

u „

ws

ht‚

÷uð

tu

òuE

yu.

™rn

.h

tß

Þ

Ëuð

t

(ð

‚oý

qkf

)

r™

Þ{

tu,

19

71

™t

{wÏ

Þíð

u

r™

Þ{

: 3

(1

)(1

), 3

(1

)(2

), 3

(1

)(3

), 3

(2

), 3

(y

u), 3

(ƒ

e), 3

(Ë

e)

{tk™

e

òu„

ðtE

™t

¼k„

ƒ

Œ÷

y

th

tu…

™t{

wk

yt…

ðt{

tk

ytð

u

Au.

4.

yt¾

he

nwf

{

Mð

Þk…

ÞtÂ

f

th

ýtu

Ërn

‚™

tu

31

1–

y

tûtu…

tu™

e

òý

f

Þto

rð

™t/ƒ

[tð

•…

qð

o

¼qr{

ft

:

ntuð

tu

òuE

yu.

(2

)f

hð

t™

e

ðts

ƒe

‚f

y

t…

™e

‚…

tË

f

Þto

rð

™t

Vrh

ÞtŒ

y

hS

- «

tÚtr{

f ‚

…tË

- …

wh

tð

t™

t y

tÄ

th

u ‚

ÚÞ

. Ë

ût{

y

rÄ

fth

e

rð

rþ

ü‚

t:

™tuf

he{

tkÚte

ƒh

‚h

V,

Y¾

ˌ

f

u

…tÞ

he

W‚

th

îth

t

¾t‚

tf

eÞ

‚

…tË

™tu

r™

ýoÞ

Pr i

ncip

les

of n

atur

al j

usti

c e o

nly

fh

e

þf

þu

™rn

.•

¾t‚

tf

eÞ

‚

…tË

™e

ftÞ

oð

tn

e™

t

rð

rð

Ä

‚ƒ

¬t

:

supp

lem

ent

the

stat

utor

y r u

les

but

…h

k‚

wf

-

¾tË

f

uË

tu

-

y…

ðtŒ

tu

:y

th

tu…

™t{

wk,

ƒ[

tð

™t{

wk

™

hs

q

fh

u

‚tu

yuf

…

rûtÞ

-

r™

ýoÞ

,

do n

ot s

ubst

itut

e th

em.

(„

ws

ht‚

h

tß

Þ

Ëuð

t

(rþ

M‚

y

™u

yr…

÷)

rð

„‚

ðth

‚

…tË

:

‚…

tË

y

rÄ

fth

e

-

hs

qy

t‚

y

rÄ

fth

e™

e

r™

{ý

qkf

fwŒ

h‚

e

LÞ

tÞ

™t

rË

Øtk‚

tu,

¾t‚

tf

eÞ

r™

Þ{

tu,

19

71

™t

r™

Þ{

-1

4{

tk™

e‚

…tË

y

nuð

t÷

W

…h

f

hð

t™

e

ftÞ

oð

tn

e.

yt¾

he

hs

qy

t‚

f

hð

t™

e

‚…

tË

™e

ftÞ

oð

tn

e{

tk

…qh

f/{

ŒŒ

Y…

ƒ

™e

òu„

ðtE

ytu)

ytûtur…

‚™

u

‚f

y

t…

ðe.

hn

u

Au.

…h

k‚

w

‚u

rË

Øtk‚

tu,

r™

Þ‚

r™

Þ{

tu™

t–

yt¾

he

hs

qy

t‚

…

híð

u

rð

[th

ýt

fh

e

r™

ýoÞ

÷

uð

t.

…Þ

toÞ

ƒ

™e

þf

u

™rn

.–

sY

h

sý

tÞ

íÞ

tk

S…

ey

uË

Ëe™

tu

…h

t{

þo

fh

e,

ykr‚

{

r™

ýoÞ

÷

uð

tu.

–y

t¾

he

nwf

{

(S

…ey

uË

Ëe™

e

Ë÷

tn

™e

™f

÷

ƒez

ðe)

9 6

Vhs {tufwVe yk„u ™tUÄ

¢{ rð„‚ ËkŒ¼o

1. Vhs {tufwVe™e òu„ðtE „w.ht.Ëuðt (rþ. y™u y.) r™Þ{tu, 1971™t

r™Þ{-5

2. Vhs {tufwVe W…h W‚thðt™tu nu‚w/«Þtus™ Ët.ð.rð™tu ‚t. 8-7-70™tu …rh…ºt

¢. : Ëezeyth-1070-2987-‚.yu.

3. Vhs {tufwVe nuX¤ {qfðt™t Ëkòu„tu Ët.ð.rð.™tu ‚t. 8-7-70™tu …rh…ºt

¢. : Ëezeyth-1070-2987-‚.yu.

4. Vhs {tufwVe/ƒŒ÷e yk„u™e {t„oŒþof Ëq[™t Ët.ð.rð.™tu ‚t. 18-11-86™tu …rh…ºt

¢. : ‚…Ë-1086-864-‚.yu.

5. Vhs {tufwVe nuX¤ {qfðt™e Ë¥tt „w.ht.Ëuðt (rþ. y™u y.) r™Þ{tu, 1971™t

ð„o - 1 Ëhfth r™Þ{-5 (1)

ð„o - 2 rð¼t„

ð„o - 3/4 ¾t‚t™t ðzt

6. yt…tuyt… Vhs {tufwVe nuX¤ „ýtÞ „w.ht. Ëuðt (rþ. y™u y.) r™Þ{tu, 1971™t

‚uðt Ëkòu„tu r™Þ{-5(2) Úte 5(4)

7. Vhs {tufwVe õÞtk ËwÄE y{÷e ƒ™u ? „w.ht. Ëuðt (rþ. y™u y.) r™Þ{tu, 1971™t

5 (f)

8. Vhs {tufwVe Œhr{Þt™ {¤‚t r™ðton¼ÚÚttk „w.ht.{w. Ëuðt (òuE™ª„ xtE… ð„uhu) r™Þ{tu,

2002™t r™Þ{ «fhý 5™t r™Þ{ 68 Úte 69

9. Vhs {tufwVe Œhr{Þt™ {wÏÞ{Útf Ët.ð.rð.™tu ‚t. 18-11-86™tu …rh…ºt

¢. : ‚…Ë-1086-864-‚.yu.

10. Vhs {tufwVe Œhr{Þt™ Ë{eûtt™e òu„ðtE (1) Ët.ð.rð.™tu ‚t. 15-7-93™tu Xhtð

¢. : {xË-1093-1598-‚.yu.

(2) Ët.ð.rð.™tu ‚t. 23-3-05™tu Xhtð

¢. : …h[-1091-740-‚.yu.

11. Vhs {tufwVe Œhr{Þt™ ¾t‚tfeÞ ‚…tË …qhe Ët.ð.rð.™tu ‚t. 11-1-79™tu …rh…ºt

fhðt™e Ë{Þ{ÞtoŒt ¢. : Ëezeyth-1078-4616-„.

12. Vhs {tufwVe™tu Ë{Þ„t¤tu rðr™Þr{‚ fhðt™e „w.ht.{w. Ëuðt (òuE™ª„ xtE{ ð„uhu) r™Þ{tu,

òu„ðtE 2002™t r™Þ{ «fhý-5™t r™Þ{ 69 y™u 70

13. Vhs {tufwVe yk„u yã‚™ òu„ðtE „w.ht.Ëuðt (rþ. y™u y.) r™Þ{tu, 1971™t

r™Þ{-5(2) ‚t. 20-9-04™e yrÄËq[™tÚte

òu„ðtE fhe Au.

9 7

8. „wsht‚ {wÕfe Ëuðt rxÙçÞw™÷

„wsht‚ {wÕfe Ëuðt rxÙçÞw™÷

„wsht‚ htßÞ, „tkÄe™„h,

1/1 ztì. Sðhts {nu‚t ¼ð™,

„tkÄe™„h.

nu‚w :

htßÞ Ëhtfh™t y™u … k[tÞ‚™t yrÄftheyt u/

f{o[theytu, ‚u{™u fhðt{tk ytðu÷ rþM‚ rð»tÞf

ftÞoðtne y™u rþûtt Ët{u „wsht‚ {wÕfe Ëuðt

rxÙçÞw™÷{tk y…e÷ fhe LÞtÞ {u¤ðe þfu.

rð»tÞtu :

y™wË qr[{t k Œþt oð u÷ ƒtƒ‚t u yk„ u s u y…e÷t u

Ëhfth{t k Út‚e n‚e ‚ u nðuÚte rx ÙçÞ w™÷ yuõx

1972™e òu„ðtE {wsƒ rxÙçÞw™÷ Ë{ût fhðt™e

hnu Au.

{t¤¾wk :

(1) LÞtÞ rð»tÞf :

rxÙçÞw™÷{tk yuf «uËezLx y™u ºtý ËÇÞ©eytu

ntuÞ Au. su{tk yuf ðneðxe y™u ƒu ßÞwzeþÞ

ËÇÞ©eytu Vhs ƒòðu Au. Ët{tLÞ he‚u r™ð]¥t

ÚtÞu÷ Wå[ yrÄftheytu™u …w™:r™{ýqf y…tÞ

Au. rxÙçÞw™÷{tk ƒu rzrðÍ™ ƒuL[™e h[™t

fhðt{tk ytðu÷ Au.

h[™t :

„wsht‚ rËrð÷ ËŠðËeË rxÙçÞw™÷ yuõx-1972™e òu„ðtE y™wËth

‚t. 15-2-77™t htus rxÙçÞw™÷™e h[™t fhðt{tk ytðu÷ Au.

ftÞoûtuºt :

htßÞ fûtt™w k yt f[uhe™w k {wÏÞ {Útf „tkÄe™„h ¾t‚u Au. …hk‚w

rxÙçÞw™÷ htßÞ™t ‚{t{ rsÕ÷tytu{tk …ûtfthtu™t rn‚{tk Íz…e LÞtÞ

{txu Ëw™tðýe nt‚ Ähe ƒuXftu ht¾u Au.

™e[u™e ƒtƒ‚tu {txu rxÙçÞw™÷{tk y…e÷ ÚtE þfu Au. yt {txu rþûtt

‚hefu ytuzoh ÚtÞtu ntuÞ ‚tu sYhe ™Úte.

(1) ™tufhe{tkÚte ƒh‚hVe yÚtðt …ŒåÞwr‚ yÚtðt …tÞhe W‚th

(2) …„th™tu ½xtztu yÚtðt …„th™e ™e[÷t Ë{Þ©uýe{tk W‚thðwk.

(3) ™tufhe{tk ftÞ{e ™ fhðwk.

(4) W…÷e s„t{tk ƒZ‚e ™ yt…ðe.

(5) ™e[÷e s„t{tk W‚the {wfðwk.

(6) ™tufhe{tkÚte Awxt fhðwk.

(7) VhrsÞt‚ r™ð]r¥t.

(8) y{wf r™rù‚ Ë{Þ {txu …„th Ätuhý™t ™e[÷t ‚ƒ¬tyu

W‚thðwk.

(9) r÷r¾‚ X…ftu.

(10) r™Þ{tu nuX¤ {¤ðt…tºt …uLþ™{tk ½xtztu fhðtu fu ytðwk …uLþ™

yxftððwk fu yt he‚u {¤ðt…tºt ðÄw{tk ðÄw …uLþ™ ™fthðwk.

(11) RòVt™e hwftðx.

(12) ƒuŒhfthe yÚtðt nwf{tu™t ¼k„Úte Ëhfth™u ÚtÞu÷ ftkE ytŠÚtf

™wfþt™™e ‚u™t …„th{tkÚte yt¾e fu ytkrþf ðËw÷t‚.

¾t‚t™t ðzt™t ™e[u™t yrÄfthe f[uhe™t ðzt™u ytŒuþ fhu ‚tu

«Út{ y…e÷ ¾t‚t™t f[uhe™t ðzt™u íÞthƒtŒ sYh sýtÞ ‚tu ƒeS

y…e÷ rxÙçÞw™÷™u fhe þftÞ.

y™wË qr[{t k sýtðu÷ ƒtƒ‚t u {tx u „ wsht‚ {wÕfe Ë uðt

rxÙçÞw™÷™u s y…e÷ Ëtk¼¤ðt™e Ë¥tt Au. ftuE ftuxo/Ëeðe÷ ftuxo™u

ytðe y…e÷tu Ëtk¼¤ðt™e Ë¥tt ™Úte.

rxÙçÞw™÷ yuõx™e {wÏÞ òu„ðtEytu :

• htßÞ Ëhfth rËðtÞ (htßÞ Ëhfth™t nwf{Úte y™u ‚u™t Ët{u

ÚtÞu÷ nwf{ rËðtÞ)™t ftuE…ý yrÄftheyu fhu÷ rþûtt™tu nwf{

yÚtðt y…e÷™t nwf{ Ët{u 90 rŒðË{tk y…e÷ ÚtE þfu. y™u

…k[tÞ‚™t r™ŠŒü {wÕfe Ëuðt™t yrÄfthe/f{o[the y…e÷ fhe

LÞtÞ {u¤ðe þfu. y…e÷ ËtŒt ftuht ft„¤ …h yuf ƒtsw xtE…

fhe …ûtfthtu™e ËkÏÞt sux÷e ™f÷{tk y…e÷ yhS fhðt™e

hnuþu. (f÷{-11)

• „wsht‚ {wÕfe Ëuðt (rþM‚ y™u y…e÷) r™Þ{tu 1971 {wsƒ

ftuE …ý yrÄftheyu fhu÷ rþûtt™t ytŒuþ Ët{u Ëhfth©e

rxÙçÞw™÷ Ë{ût 90 rŒðË{tk yhS fhe þfu Au. (f÷{-12)

9 8

(2) ðneðxe :

Ër[ð©e, W…Ër[ð©e, Ëufþ™ yrÄftheytu,

Mxu™t u„útVËo, ™tÞƒ Ëufþ™ yrÄftheytu,

rnËtƒ™eþ, fthfw™, xtE…eMx, …xtðt¤t {¤e

fw÷ 31™tu ðneðxe MxtV Au.

f[uhe™t ‚{t{ nu‚w {txu Ër[ð©e ¾t‚t™t ðzt

Au.

yæÞût

LÞtrÞf …tk¾ ðneðxe …tk¾

ËÇÞ ËÇÞ ËÇÞ Ër[ð

(ðne) (r™.ßÞwze) (r™. ßÞwze)

W…Ër[ð

Ëuõþ™ yrÄ. Ëuõþ™ yrÄ. Ëuõþ™ yrÄ.

y…e÷ - 1 y…e÷ - 2 {nuf{

rxÙçÞw™÷™e ft{„ehe ËkŒ¼uo sYhe r™Þ{tu/rðr™Þ{tu/

Ëq[™tytu :

„wsht‚ {wÕfe Ëuðt rxÙçÞw™÷™e ft{„ehe ™sh Ë{ût

ht¾e™u W…Þtu„{tk ÷uðt‚t r™Þ{tu/rðr™Þ{tu.

1. „wsht‚ {wÕfe Ëuðt rxÙçÞw™÷ yuõx 1972.

2. „wsht‚ {wÕfe Ëuðt rx ÙçÞw™÷ rðr™Þ{tu,

1977.

3. „ wsht‚ Ëhfth™t ft{fts™t r™Þ{t u

1990.

4. ™týtfeÞ Ë¥tt ËtU…ýe r™Þ{tu, 1998.

• ™t{Œth rx ÙçÞ w™÷™t [ wftŒtÚte ™thts ÚtÞ u÷ yhsŒth

rxÙçÞw™÷™tu [qftŒtu heÔÞq fhðt {txu ƒu {tË{tk yhS fhe þfu

Au. rxÙçÞw™÷ …tu‚u …ý …tu‚t™e he‚u sYh sýtÞu [qftŒt™e

‚the¾Úte ƒu ð»to™e Ë{Þ {ÞtoŒt™e ykŒh …tu‚t™tu [qftŒtu heÔÞq

fhe þfu Au. (f÷{-12/ƒe)

• rËrð÷ ftuxo Ë{fût Ë¥ttytu „wsht‚ {wÕfe Ëuðt rxÙçÞw™÷™u

yt…ðt{tk ytðu÷ Au. (f÷{-13)

• rxÙçÞw™÷u ÷eÄu÷ ftuE…ý r™ýoÞ fu [qftŒtu, Ëhfth©eyu fhu÷

Au ‚u{ {t™e™u u‚™t y{÷ fhðt ËkƒkrÄ‚ Ëhfthe f[uheytuyu

fhðt™tu hnuþu. (f÷{-16-yu)

• rxÙçÞw™÷™e …qðo …hðt™„eÚte ðfe÷ htufe þftÞ Au.

(f÷{-17)

• yhsŒthtu™e ËtŒe yhS …h ftuE MxuB… ÷„tððt™e sYh ™Úte.

(ðfe÷u r™Þ{t™wËth MxuB… ÷„tððt™e hnu) (f÷{-18)

• rxÙçÞw™÷™t [wftŒtÚte Ëk‚tu»t ™ ÚttÞ ‚tu ‚u™e Ët{u {t™. ™t{.

ntEftuxo{tk s y…e÷ fhe þftÞ Au. (ƒkÄthý™t ytxeof÷ 227

{wsƒ)

Ë¥tt y™u Vhòu :

„wsht‚ {wÕfe Ëuðt rxÙçÞw™÷™t yrÄftheytu y™u f{o[theytu™e Ë¥tt

y™u Vhòu.

(1) ntuÆtu : yæÞût©e y™u ËÇÞ©eytu

Vhòu y™u Ë¥ttytu :

1. rxÙçÞw™÷ Ë{ût hsq Út‚e ‚{t{ y…e÷tu™e Ëw™tðýe ht¾e™u

‚{t{ …ûtfthtu™u Ëtk¼¤e™u [qftŒtu yt…ðt™e Ë¥tt y™u Vhòu.

2. …ûtfthtu™e hsqyt‚tu™t ytÄthu [qftŒtu heÔÞw fhðt™e Ë¥tt.

9 9

5. Ëhfth©e™t ònuh™t{t/Xhtðtu/…rh…ºtÚte

ƒnth …tzu÷ Ëq[™tytu/r™Þ{tu.

6. Ëhfthe f[uheytu ‚hVÚte hsq Út‚t hufzTÍo.

7. ƒe.Ëe.yuË.yth. yÚtðt „wsht‚ rËrð÷

ËŠðË hwÕË.

8. „wsht‚ htßÞ rþM‚ y™u y…e÷ r™Þ{tu,

1971.

9. …k[tÞ‚ rþM‚ y™u y…e÷ r™Þ{tu.

10. ™t{. Ëwr«{ ftuxo/™t{. ntEftuxo™t [qftŒtytu

(2) ntuÆtu : Ër[ð©e Vhòu y™u Ë¥ttytu

ðneðxe :

1. rxÙçÞw™÷™e f[uhe™t ‚{t{ nu‚wytu {txu Ër[ð©e™u ¾t‚t™t

ðzt ‚hefu™e ‚{t{ Ë¥ttytu.

2. Ëhfth™t ft{fts™t r™Þ{tu™t r™Þ{ {wsƒ Ëhfthe ft{fts

ÚttÞ ‚u òuðt™e Ë¥tt.

™týtkfeÞ :

1. ™týtkfeÞ Ë¥tt (ËtU…ýe) r™Þ{tu, 1998 yLðÞu ¾t‚t™t

ðzt™u ¾[o fhðt™e {¤u÷ Ë¥ttytu {wsƒ.

yLÞ

rððtŒeytu ‚hVÚte {tuf÷ðt{tk ytð‚e y…e÷ yhSytu Mðefthðe

y™u yæÞût©e Ë{ût hsq fhðe.

Vhòu :

1. ftuxo ‚hVÚte y…e÷tu™t r™ft÷™t ËkŒ¼o{tk yt…ðt{tk ytð‚e

Ëq[™tytu™wk y™wËhý.

2. f[uhe™wk ‚{t{ «fth™wk Ëk[t÷™ fhðt ‚u{s Œu¾hu¾ ht¾ðe.

(3) ntuÆtu : W…Ër[ð

Ë¥ttytu (ðneðxe)

Vhòu

1. Ër[ðt÷Þ f[uhe ftÞo…Ør‚ y™wËth fhðt™e Út‚e ‚{t{

ft{„ehe.

2. W…tz y™u [qfðýe yrÄfthe ‚hefu™e ‚{t{ Vhòu.

3. y…e÷tu y™u [qftŒt™e ™f÷tu «{trý‚ fhðe.

4. y…e÷tu™t …ûtfthtu™u Ëw™tðýe™e ™turxËtu {tuf÷ðe.

5. {nuf{™u ÷„‚e ft{„ehe.

6. Ër[ð©e™e y™w…ÂMÚtr‚{tk Ër[ð©e™e ‚{t{ ft{„ehe.

7. ¾t‚t™t ðzt su ft{„ehe yt…u ‚u.

(4) Ëuõþ™ yrÄfthe

Ë¥ttytu : ðneðxe, ™týtfeÞ ™Úte

Vhòu :

1. ™ðe y…e÷tu™u ÞtuøÞ VtE÷{tk „tuXðe yæÞût©e Ë{ût hsq

fhðe.

2. y…e÷tu™u ÷„‚t hSMxhtu r™¼tððt.

3. Ëw™tðýe Ë{Þu ftuxo{tk ntsh hne htusft{ ÷¾ðwk ‚Útt sYhe

ftÞŒtfeÞ ËtrníÞ ð„uhu …qhwk …tzðwk.

4. y…e÷tu™t ËkŒ¼o{tk fhðt{tk ytðu÷ ‚{t{ nwf{tu/[qftŒt™e

‚w÷™t fhe hðt™t fhðt.

5. ft{„ehe™e ðnU[ýe {wsƒ™e ft{„ehe fhðe.

100

(5) ntuÆtu : Ëuõþ™ yrÄfthe ({nuf{)

Vhòu :

{nuf{ y™u htufz þt¾t™e ft{„ehe ‚u{s ft{„ehe™t …ºtf{tk

Vt¤ðtÞu÷ ft{„ehe

(6) ntuÆtu : yk„‚ Ër[ð/Mxu™tu „úuz-1 y™u 2

Vhòu :

{t™. yæÞût©e y™u ËÇÞ©eyt u îtht ‚ u{s Ër[ð©e y™u

W…Ër[ð©e îtht yt…ðt{tk ytð‚tk rzfxuþ™ ÷uðt y™u ‚u{™t yk„‚

Ër[ð©e ‚hefu™e ft{„ehe ƒòððe.

(7) ntuÆtu : ™tÞƒ Ëufþ™ yrÄftheytu

Vhòu :

y…e÷ fuËtu™e ™turxËtu ftZðt™e ft{„ehe. y…e÷™u ÷„‚t ‚{t{

hSMxhtu r™¼tððt W…htk‚ ft{„ehe™e Vt¤ðýe™tk …ºtf {wsƒ

‚{t{ ft{„ehe fhðe.

(8) rnËtƒ™eþ

1. rnËtƒ™u ÷„‚e ‚Útt htufz þt¾tyu fhðt™e Út‚e ‚{t{

ft{„ehe. ƒsux ‚iÞth fhðt™e ytuzex y™u {u¤ðýe yk„u™e

ft{„ehe ‚Útt ELf{xuût™u ÷„‚e ‚{t{ ft{„ehe.

rxÙçÞw™÷™u yËhfthf ƒ™tððt Ëq[™tu

• Wå[‚h …„th Ätuhý™t rð»tÞ™tu rxÙçÞw™÷™t ftÞoûtuºt{tk

Ë{tðuþ fhðtu.

• ð„o-1™t y™u ð„o-2™t yrÄfthe™e {tuxe rþûtt yk„u™e

y…e÷ Ëtk¼¤ðt™e Ë¥tt rxÙçÞw™÷™u yt…ðe òuEyu.

• Ë kƒ k rÄ‚ rð¼t„ u ð„ o-1/2™t yrÄfthe Ët{ u ™t{.

htßÞ…t÷©e™t ™t{u y™u nwf{Úte fhu÷ nwf{tu™e Ët{u y…e÷

Ëtk¼¤ðt rxÙçÞw™÷™u Ë¥tt yt…ðe.

• ËuLxÙ÷ yuz{e™eMxÙ uxeð rxÙçÞw™÷ (CAT) ‚Útt {ntht»xÙ

y uz{e™eMx Ù uxeð rx ÙçÞ w™÷ (MAT) ™e s u{ „ wsht‚

yuz{e™eMxÙuxeð rxÙçÞw™÷ (GAT) ™e h[™t fhðe òuEyu

y™u ftÞo…Ør‚™wk {t¤¾wk „tuXððwk òuEyu. Ë¥ttytu yt…ðe

òuEyu.

fuËtu™e rð„‚tu :

nt÷™e ÂMÚtr‚ :

rxÙçÞw™÷ Ë{ût nt÷ 786 fuËtu …uLzª„ Au.

AuÕ÷t 10 ð»to Œhr{Þt™ 886 …z‚h n‚t. 4258

™ðt fuË ytÔÞt. fw÷ 5644 [÷tððt …tºt fuËtu n‚t,

‚u …ife 10 ð»to Œhr{Þt™ 4152 fuËtu r™ft÷ ÚtÞu÷

Au. nt÷ fw÷ 992 ƒtfe fuËtu Au. su …ife Wå[‚h …„th

Ätuhý™u ÷„‚t 206 fuËtu fu su ™t{. ntEftuxo™t

ytŒuþ y™wËth ftÞoûtuºt™e M…ü‚t ÚtÞu÷ ™ ntuE

ËtE™uztE ht¾ðt{tk ytðu÷ Au. yt{ rxÙçÞw™÷ Ë{ût

nt÷ [÷tððt …tºt 786 fuË …uLzª„ Au.

AuÕ÷t ð»to{tk fhu÷ ™tUÄ…tºt ft{„ehe :

• r™{o¤ „wsht‚ yk‚„o‚ f[uhe™wk ytÄwr™fhý.

• ‚{t{ ƒtƒ‚t u fBÃÞ qxhhtEÍTz fhðt™e

ft{„ehe.

• „wsht‚ ÷tì he…tuxTËo Ëtu^xðuh.

• ðuƒ ËtEx ‚iÞth fhðt™e {trn‚e.

• yth.xe.ytE. yuõx™e òu„ðtE y™wËth

«tu-yuõxeð rzMõ÷tuÍh™e ‚{t{ {trn‚e.

• yã‚™ ÷tÞƒúuhe.

• yã‚™ ™tuxeË ƒtuzo.

101

9. „wsht‚ {wÕfe Ëuðt r™Þ{tu (S.Ëe.yuË.yth.) - 2002

(f) y„íÞ™t r™Þ{tu™e òu„ðtEytu.

y.™k. rð»tÞ

1. „wsht‚ {wÕfe Ëuðt (…„th) r™Þ{tu-2002

2. „wsht‚ {wÕfe Ëuðt (Vhs …h òuztððt™tu Ë{Þ) r™Þ{tu-2002

3. „wsht‚ {wÕfe Ëuðt ({wËtVhe ¼ÚÚtt) r™Þ{tu-2002

4. „wsht‚ {wÕfe Ëuðt (hò) r™Þ{tu-2002

5. „wsht‚ {wÕfe Ëuðt (…„th{tk ðÄthtu) r™Þ{tu-2002

6. „wsht‚ {wÕfe Ëuðt (…uLþ™) r™Þ{tu-2002

1. „wsht‚ {wÕfe Ëuðt r™Þ{tu (…„th) 2002

(y) …„th

¢{ xqkfe rð„‚ r™Þ{

1. ¾tË …„th-Ërðþu»t …rh©{™t fthýu ‚Útt sðtƒŒthe{tk ðÄthtu Útðt™t fthýu {¤u 9 (74)

2. yk„‚ …„th-rþM‚¼k„™t fthýtu rËðtÞ …„thÄtuhý ½xtzt™t fthýu ‚Útt …„th 9 (63)

Ätuhý ƒŒ÷t‚t ftÞ{e …„th™t ™wfþt™{tkÚte ƒ[ðt ‚Útt ÔÞÂõ‚„‚ yk„‚

Äthýtytu™t fthýu {¤u

3. ƒZ‚e ð¾‚u …„th ™¬e fhðtu 11

(1) Normal course of pramotin 11 (1)

(2) Stop gap promotion 11 (2)

4. …u ƒuLz{tk …u (…„th) ‚Útt „ú uz …u ËwÄthtÞ íÞthu ™¬e fhðt ƒtƒ‚ 24 ‚Útt ™týtk

rð¼t„™tu ‚t.

27-2-2009™tu

Xhtð

5. …tÞhe W‚th (rþûtt) ð¾‚u ™¬e fhðt ƒtƒ‚ 25

6. ftÞofthe …„th : ftuE…ý s„t …h ÚtÞu÷ r™{ýqkf™t fthýu 9 (52)

7. ftÞ{e …„th ftuE…ý s„t …h ftÞ{e …rhÂMÚt‚e «t fhu ‚uðe r™{ýqkf yÚtto‚T 9 (78)

™tufhe{tk ftÞ{e Útðt™t fthýu

8. Ëk¼ðe …„th : su ‚u ftÞ{e he‚u Äthý fht‚ ntuÞ ‚tu su …„th {¤ðt…tºt 9 (64)

9. hò …„th : hò W…h sðt™t fthýu {¤ðt…tºt …„th™u hò …„th fnuðtÞ 9 (42)

10. MÚtr„‚ EòVt 40

11. ðÄw sðtƒŒtheðt¤e ™ ntuÞ ‚uðe s„t …h r™{ýqkf 13

12. Mð rð™k‚eÚte ™e[÷e s„t …h r™{ýqkf 19

102

(ƒ) EòVtu Atuzðt ƒtƒ‚

¢{ xqkfe rð„‚ r™Þ{

1. ftuE…ý s„t …h ƒòðu÷ Vhs EòVt…tºt Au. 39 (1)

2. Œh ð»tu o EòVt…tºt ™tufhe fÞu oÚte EòVtu Aqxu Au. 39 (1)

3. yËtÄthý hò EòVt…tºt ™Úte. 39 (2) y™u 39 (3)

4. (1) A {tË ËwÄe™e {tkŒ„e™t fthýu yËtÄthý hò EòVt…tºt „ýtþu 39 (2) y™u 39 (3)

(2) ytðe hò™tu ÷t¼ Ë{„ú ™tufhe Œhr{Þt™ yuf ð»to ËwÄe {¤u 39 (2) y™u 39 (3)

(3) ftƒw ƒnth™t Ëkòu„tu yÚtðt Wå[ ði¿ttr™f/‚tkrºtf yÇÞtË fhðt {txu 39 (4)

…ý yËtÄthý hò™tu ÷t¼ Ëhfth ™¬e fhu ‚u þh‚tu™u ytÄe™ hne™u {¤e þfu

5. W…h™e s„t …hÚte ™e[u™e s„t …h …h‚ Vhu ‚tu ™e[u™e s„t …h W…h™e 39 (4)

s„t™e ‚{t{ Vhòu EòVt…tºt „ýtþu.

6. htßÞu‚h Ëuðt EòVt…tºt „ýtþu. 39 (6)

7. òuE™ª„ xtE{™u …ý EòVt…tºt „ýtþu. 39 (7)

8. EòVt Œh {rn™t™e 1÷e sw÷tEÚte „ýtþu. 39 (1) ™t ™týtk

rð¼t„™tu ‚t.

27-2-2009™tu Xhtð

2. ƒZ‚e ðu¤t …„th fhðt™e òu„ðtEytu :

ftuE…ý Ëhfthe f{o[the™e ðÄw {n¥ð™e Vhòu yÚtðt ðÄw sðtƒŒtheytu ðt¤e yLÞ søÞt

…h r™{ýqkf fhðt{tk ytðu÷ ntuÞ ‚tu ‚u{™tu …„th ™e[u sýtÔÞt «{týu ™¬e fhðt{tk ytðu Au. (r™Þ{

11 ‚Útt 12) ‚u{s ™týtk rð¼t„™t ‚t. 27-2-2009™tu heðeÍ™ ytuV …u YÕË 2009™tu Xhtð.

nt÷™t …u ƒuLz{tk {¤‚t …u ‚Útt „úuz …u™e fw÷ hf{{tk 3 xft hf{ ™Sf™t Œþ ËwÄe „ýe

W{uh‚tk su hf{ ytðu ‚u …u{tk W{uh‚tk.

ƒZ‚e™e ‚the¾u …u {¤þu ‚u{tk ™ðtu „úuz …u yuz fh‚tk su hf{ {¤u ‚u (…u Ã÷Ë „úuz …u) …„th „ýtþu.

Œt¾÷tu : yuf f{o[the™tu ‚the¾ 1-8-2010™t htus …u ƒuLz 9300-34800{tk 16500/

- …u ‚Útt „úuz …u Yt. 4400/- Au. ‚u{™u ‚the¾ 15-9-2010™t htus ƒZ‚e {¤u Au. ‚u{™wk ƒZ‚e

ðt¤e s„t™wk …u ƒuLz 9300-34800 ‚Útt „úuz …u 4600/- ‚tu ƒZ‚e ðt¤e s„tyu …„th ™¬e fhtu.

‚the¾ …u ƒuLz{tk …u „úuz …u fw÷ hf{ …u ƒuLz he{tõËo

(1) (2) (3) (4) (5) (6)

1-8-2010 16500/- 4400/- 20900/- 9300-34800 huøÞw÷h

15-9-2010 ftu÷{ 4™t 3 xft

627 ie 630 W{uh‚tk

17130/- 4600/- 21730/- 9300-34800 ƒZ‚e {¤‚tk

Ëhfth©e™t ™týtk rð¼t„™t ‚t. 27-2-2009™t heðeÍ™ ytuV …u YÕË 2009™e òu„ðtE

{wsƒ Xhtð™t Vfht 6{tk Ëq[ÔÞt «{týu su{™u 2S VuƒúwytheÚte sw™™e ðå[u ƒZ‚e {¤‚e ntuÞ ‚tu

ytuÃþ™ (rðfÕ…) yt…ðwk …zu ™nª ‚tu Œh ð»tuo …nu÷e sw÷tEyu ™ðtu EòVtu {¤ðt…tºt ÚttÞ ™nª.

fthý fu Ë{Þ 6 {tËÚte ytuAtu hnu Au. òu ytuÃþ™ yt…u ‚tu ƒZ‚e™e ‚the¾u {tºt …u{tk ™ðe s„t™tu

„úuz …u [wfððtu y™u íÞthƒtŒ …nu÷e sw÷tEyu sw™e s„t…h™tu ºtý xft EòVtu ‚Útt ƒZ‚e™tu ºtý

103

xft EòVtu [wfððt™tu ÚttÞ Au.

Œt¾÷tu : yuf f{o[the™tu ‚the¾ 1-8-2010™t htus …u ƒuLz 9300-34800{tk 16500/

- …u ‚Útt „úuz Yt. 4400/- Au. ‚u{™u ‚t. 11-2-2011™t htus ƒZ‚e {¤u Au. ‚u{™wk ƒZ‚e ðt¤e

s„t™wk …u ƒuLz 9300-34800 ‚Útt „úuz …u 4600/- ‚tu ƒZ‚e ðt¤e s„tyu …„th ™¬e fhtu.

‚the¾ …u ƒuLz{tk …u „úuz …u fw÷ hf{ …u ƒuLz he{tõËo

(1) (2) (3) (4) (5) (6)

1-8-2010 16500/- 4400/- 20900/- 9300-34800 huøÞw÷h

11-2-2011 16500/- 4600/- 21730/- 9300-34800 ƒZ‚e™e

‚the¾u

rðfÕ…

yt…‚tk

1-7-2011 17780/- 4600/- 22380/- 9300-34800 ƒZ‚e {¤‚tk

¾tË …„th : r™Þ{ 9(74)

¾tË …„th yux÷u ™e[u™t Ëkòu„tu y™w÷ûte™u ftuE s„t™t fu ftuE Ëhfthe f{o[the™t

{¤‚htu{tk …„th™t MðY…u yt…ðt{tk ytð‚tu ðÄthtu.

(f) Vhs™t Ërðþu»t …rh©{™t «fth™u

(¾) ft{{tk fu sðtƒŒthe{tk Út‚tk ¾tË ðÄtht™u.

yk„‚…„th : r™Þ{ 9(63)

yk„‚…„th yux÷u

(f) {wŒ‚e s„t ËeðtÞ™e ftuE ftÞ{e s„t™t ËkƒkŒ{tk …„th ËwÄthðt™t fthýu

yÚtðt rþM‚¼k„™t …„÷tk ËeðtÞ™t yLÞ fthýu ftÞ{e …„th{tk Út‚tk ftuE

½xtzt™u ÷eÄu Ëhfthe f{o[the™u ftÞ{e …„th{tk Út‚t ™wfþt™{tkÚte ƒ[tððt

yÚtðt -

(¾) y…ðtŒY… Ëkòu„tu{tk yLÞ yk„‚ fthýtuËh

ftÞofthe …„th : 9(52)

ftÞofthe …„th yux÷u su s„t W…h yLÞ ÔÞÂõ‚™tu ÄthýtrÄfth ntuÞ ‚uðe s„t

…h Ëhfthe f{o[theyu ƒòðu÷ Vhs òu ftuE ¾t÷e s„t …h yLÞ Ëhfthe f{o[the

ÄthýtrÄfth Ähtð‚tu ™ ntuÞ ‚uðe s„t W…h Ëût{ Ë¥ttrÄfthe™u ÞtuøÞ ÷t„u ‚tu

Ëhfthe f{o[the™u yðuS ft{„ehe ƒòððt r™{ýqkf fhe þfþu.

hò™tu …„th r™Þ{ 9(42)

hò™tu …„th yux÷u Ëhfthe f{o[the hò W…h ntuÞ íÞthu ‚u™u Ëhfth îtht [wfððt{tk

ytðe‚ {tËef hf{.

104

2. „wsht‚ {wÕfe Ëuðt (Vhs …h òuztððt™tu Ë{Þ) r™Þ{tu-2002

¢{ xqkfe rð„‚ r™Þ{

1. 1. ÔÞtÏÞt : Ëhfthe f{o[the™e ònuhne‚{tk yLÞ {Útfu (yu s {Útfu ™ðe søÞt …h 9 (40)

ƒŒ÷e ntuÞ yÚtðt ËŒh {wft{ ƒŒ÷tÞu÷ ntuÞ ‚tu …hs …h òuztððt™tu Ë{Þ {¤u.

2. Vhs …h òuztððt™tu Ë{Þ 10

2. 1. ‚u s {Útf …h òuE™ª„ xtE{ 12

2. hrððth …ý yuf rŒðË ‚hefu „ýtÞ Au. 12

3. 1. yuf {Útf …hÚte ƒeò …h òuE™ª„ xtE{ 15

2. 6 rŒðË ‚iÞthe {txu 15

3. hrððth rŒðË ‚hefu „ýt‚tu ™Úte. 15 („)

4. þY fu ðå[u ònuh hò „ýtþu. 15 (½)

5. …Ae ònuh hò ntuÞ ‚tu ÷kƒtÞu÷tu „ýtþu. 14

6. hnuXtý ™ ƒŒ÷u ‚tu (yLÞ {Útf …h) 1 rŒðË òuE™ª„ xtE{ {¤u 12 (3) nuX¤™e ™tUÄ

4. 180 rŒðË ËwÄe™e hò …Ae yLÞ {Útfu ntsh ÚttÞ y™u …wh‚e ™tuxeË yt…u÷ ™ ntuÞ 10

‚tu ntsh ÚttÞ ‚tu òuE™ª„ xtE{ {¤u.

5. òuE™ª„ xtE{ Œhr{Þt™ …„th ¼ÚÚtt

1. …„th : sw™t {Útf™tu …„th ‚Útt ™ðt {Útf …h {¤ðt…tºt …„th 31 (f)

ƒu {tkÚte su ytuAtu ntuÞ ‚u …„th {¤u

2. Ëe.yu÷.yu. : sw™t {Útf …h™t ŒhÚte {¤u. „wsht‚ {wÕfe Ëuðt (…„th{tk

ðÄtht) r™Þ{tu™t r™Þ{-27

3. yu[.yth.yu. : sw™t {Útf …h™t ŒhÚte {¤u W…h {wsƒ

4. …e.xe.yu. : ™ {¤u. „wsht‚ {wÕfe Ëuðt ({wËtVhe

¼ÚÚtw k) r™Þ{tu™t r™Þ{-26

5. ðtn™ ¼ÚÚtwk : ™ {¤u. W…h {wsƒ

6. Mðrð™k‚e{tk òuE™ª„ xtE{ ™ {¤u …hk‚w hò {t„u ‚tu {¤u. 29

(hò{tk Ëe.yu÷. ™ „ýtÞ.)

7. {wÏÞ {Útf rËðtÞ™t MÚt¤uÚte nðt÷tu Ëtu…u÷ ntuÞ ‚tu Ët{tLÞ r™Þ{ «{týu 19

òuE™ª„ xtE{ {¤u.

8. òuE™ª„ xtE{ Œhr{Þt™ VheÚte ƒŒ÷e ÚttÞ ‚tu ƒeò {Útf …h ntsh Út‚tk {¤u. 16

…hk‚w ‚iÞthe™t 6 rŒðË VheÚte ™ {¤u.

2. Vhs …h òuztððt™tu {¤ðt…tºt Ë{Þ/…„th ¼ÚÚttk/yLÞ òu„ðtEytu :

(f) ÔÞtÏÞt : ‘Vhs …h òuztðt™tu Ë{Þ’ yux÷u Ëhfthe f{o[theyu ™ðe s„t …h (New

post) òuztðt {txu yÚtðt …tu‚t™e ™tufhe™t sw™t {ÚtfuÚte ‚u™e ßÞtk r™{ýqkf ÚtÞu÷e

ntuÞ íÞtk sðt {txu yt…ðt{tk ytð‚tu Ë{Þ. r™Þ{ - 9(40)

105

W…htuõ‚ ÔÞtÏÞt …hÚte M…ü Útþu fu f{o[the™u ‚u «Út{ (Same Station) ƒŒ÷e

ÚtÞu÷e ntuÞ íÞthu {wËtVhe {txu yt…ðt{tk ytð‚t Ë{Þ™u “Vhs …h òuztðt™tu Ë{Þ”

yÚtðt “ntsh Útðt™tu Ë{Þ” fnuðt{tk ytðu Au.

(1) nu‚w : Ëhfthe f{o[the™u Vhs …h òuztðt™tu Ë{Þ ™e[u sýtðu÷ nu‚wytu {txu

yt…ðt{tk ytðu Au. (r™Þ{-10)

(2) ‚u su™e s„t™tu nðt÷tu Ëtu…e™u ftuE …ý «fth™e hò ¼tu„ÔÞt rËðtÞ ‚u™t

‚u s {Útfu (Same Station) yÚtðt ™ðt {Útfu (New Station) ™ðe s„t

(New Post) …h ntsh ÚtE þfu ‚u {txu yÚtðt.

(3) (1) ‚uýu 180 rŒðË ËwÄe™e ftuE…ý «fth™e hò ÷eÄu÷e ntuÞ ‚tu hò

…whe fÞto ƒtŒ ™ðt {Útf …h™e s„tyu òuztE þfu ‚u {txu.

(2) ‚uýu 180 rŒðËÚte ðÄthu Ë{Þ ËwÄe ftuE…ý «fth™e hò ÷eÄu÷e

ntuÞ y™u hò …hÚte …h‚ Vh‚tk ™ðt Mxuþ™ …h™e s„t …h ntsh

nwf{ Útðt {txu …wh‚e ™tuxeË y…tÞu÷ ™ ntuÞ íÞthu ytðt rfMËt{tk

™tuxeË …wh‚e {¤u÷ Au fu fu{ ‚u™tu r™ýoÞ ƒŒ÷e™tu nwf{ fh™th yrÄfthe

fhe þfu Au.

(4) f[uhe ƒŒ÷tðt™t fthýu ËŒh {wft{ (H.Q.) ƒŒ÷t‚tk f{o[theytu™u yuf MÚt¤Úte

ƒeò MÚt¤ …h sðt™wk ÚttÞ íÞthu Vhs …h òuztðt™tu Ë{Þ {¤e þfu Au.

(r™Þ{-10 (2) (¾) nuX¤™e ™tUÄ - 2)

(5) Ëhfthe f{o[the ftÞ{e s„t …h ftÞ{e r™{ýqkf Ähtð‚t ntuÞ y™u ‚uytu™e

r™{ýqkf M…Ätoí{f …heûtt fu ELxhÔÞq™t …rhýt{u yLÞ s„t …h ÚtÞu÷e ntuÞ

‚tu Vhs …h òuztðt™tu Ë{Þ {¤e þfu Au. (r™Þ{-11)

(¾) Ëhfthe f{o[the™e ƒŒ÷e ‚us {Útf …h™e ™ðe søÞt …h yuf {Útf …hÚte ™e[u

sýtÔÞt {wsƒ {¤e þfu Au.

(1) ƒŒ÷e ‚u s {Útf …h ™ðe s„t …h ÚtÞu÷e ntuÞ íÞthu : r™Þ{-12

(1) Ëhfthe f{o[the™e r™{ýqkf{tk ¾hu¾h f[uhe ƒŒ÷tÞu÷e ™ ntuÞ ‚tu

Vhs …h òuztðt™tu Ë{Þ {¤e þfu ™nª. (r™Þ{-12)

(2) Ëhfthe f{o[the™e ƒŒ÷e ‚u s {Útf …h ÚtÞu÷e ntuÞ íÞthu ™ðe f[uhe{tk

ntsh Útðt {txu yuf rŒðË™tu Vhs …h òuztðt™tu Ë{Þ {¤u Au.

(3) Ëhfthe f{o[the™e ƒŒ÷e ƒeò {Útf W…h ÚtÞu÷e ntuÞ …hk‚w Ëhfthe

f{o[the …tu‚t™wk hnuXtý ™ðt {Útf …h ™ ƒŒ÷u y™u sw™t {Útf …h

ht¾‚t ntuÞ íÞthu …ý yuf rŒðË™tu Vhs …h òuztðt™tu Ë{Þ {¤e

þfu Au. (r™Þ{-12/3 nuX¤™e ™tUÄ-2(4)) yt r™Þ{™t nu‚w {txu

hò fu hrððth …ý rŒðË ‚hefu „ýðt{tk ytðu Au. (r™Þ{ - 12(3))

106

(2) ƒŒ÷e yuf {Útf …hÚte ƒeò {Útf …h ÚtÞu÷ ntuÞ íÞthu : (r™Þ{-15)

(1) ytðt rfMËt{tk ðÄthu{tk ðÄthu 30 rŒðË Vhs …h òuztðt™tu Ë{Þ

{¤u Au. (r™{Þ-15)

(2) W…htuõ‚ 30 rŒðË™e {n¥t{ {ÞtoŒt{tk hne™u ™ðt {Útf …h™e ™ðe

s„t …h òuztððt {txu ‚iÞthe™t A rŒðË y™u ‚u W…htk‚ ¾hu¾h

{wËtVhe {txu™tu Ë{Þ ™e[u «{týu „ýðt{tk ytðu Au. (r™Þ{-15)

¢{ {wËtVhe™tu «fth {¤ðt…tºt Ë{Þ

1. (f) ‚us rsÕ÷t{tk yLÞ s„t …h™e {wËtVhe ntuÞ yuf rŒðË (f)

(¾) yLÞ rsÕ÷t{tk yLÞ s„t …h™e {wËtVhe ntuÞ fu ßÞtk yuf rŒðË (f)

ƒk™u rsÕ÷t™e ËhnŒ Ë{t™ ntuÞ.

W…h (1){tk ŒþtoÔÞt rËðtÞ™e s„t …h {wËtVhe ntuÞ. ƒu rŒðË (¾)

(3) “Vhs …h òuztðt™t Ë{Þ”™e W…htuõ‚ „ý‚he {txu hrððth™u rŒðË

‚hefu „ýðt{tk ytð‚t ™Úte. (r™Þ{-15-„)

(4) yt r™Þ{™t nu‚w {txu ònuh hò™tu rŒðË ‚hefu „ýðt{tk ytðu Au.

(r™Þ{-15-½)

(5) Vhs …h òuztðt™t Ë{Þ™u ƒu ¼t„{tk ðnU[e™u ÷t¼ yt…ðt™e òu„ðtE

™e[u sýtÔÞt {wsƒ fhðt{tk ytðe Au. (r™Þ{-13 nuX¤™e ™tUÄ)

(y) Vhs …h òuztðt™tu Ë{Þ ƒu ¼t„{tk ðnU[e þftþu y™u ‚u

ƒŒ÷e ÚtÞt ‚the¾Úte A {tË{tk ¼tu„ðe ÷uðt™tu hnu Au.

(ƒ) Vhs …h òuztðt™tu ytðtu Ë{Þ …tA¤Úte ¼tu„ððt{tk ytðu

‚tu ‚uðt Ë{Þu …„th y™u ¼ÚÚtt™t nu‚w {txu ¾tË fußÞwy÷

hò ‚hefu „ýðt™wk hnu Au.

(f) su ‚u f{o[the ƒŒ÷e ÚtÞt ‚the¾Úte A {tË{tk {wËtVhe ¼ÚÚtt™tu

n¬ Œtðtu hsw fhe þfþu, …hk‚w ƒŒ÷e™t MÚt¤ …h ntsh Útðt

{txu yufðth ¼ÚÚtwk {¤e þfu Au.

(z) su f{o[the™e ƒŒ÷e VheÚte ÚtÞu÷ ntuÞ y™u ‚uytuyu ƒeò ‚ƒ¬u

ytðtu Ë{Þ A {tË{tk ¼tu„ðu÷ ™ ntuÞ ‚tu VheÚte ƒŒ÷e ðu¤t

‚u Ë{Þ {¤e þfu ™rn.

(E) Vhs …h òuztðt™t Ë{Þ™e …tA¤ ‚h‚ s hò fu hòytu

ytð‚e ntuÞ ‚tu ‚ux÷t …wh‚tu Vhs …h òuztðt™tu Ë{Þ ÷kƒtÞu÷tu

„ýðt{tk ytðu Au. (r™{Þ-14)

107

3. „wsht‚ {wÕfe Ëuðt ({wËtVhe ¼ÚÚtt) r™Þ{tu-2002

y.™k. xqkfe rð„‚ r™Þ{

1. {wËtVhe ¼ÚÚtwk ‚u ð¤‚h ¼ÚÚtt™tu «fth Au. 9 (12)

2. {wËtVhe ¼ÚÚtwk yux÷u htßÞ Ëuðt™t rn‚{tk f{o[theyu fhu÷ ¾[o™u 9 (88)

{u¤ðe yt…ðt{tk ytð‚wk ¼ÚÚtwk.

3. xe.yu.™t «fth [th «fth Au. 10

1. ftÞ{e {wËtVhe ¼ÚÚtwk 9 (54), 19 Úte 28

2. ðtn™ ¼ÚÚtwk 9 (16), 30 Úte 41

3. {tE÷us ¼ÚÚtwk 9 (47), 42 Úte 62

4. Œir™f ¼ÚÚtwk 9 (18), 66 Úte 76

4. ƒŒ÷e ðu¤t {¤ðt…tºt ƒŒ÷e ¼ÚÚtwk

5. (1) ƒŒ÷e ÔÞtÏÞt 9 (86)

(2) fwxwkƒ ÔÞtÏÞt 9 (26)

(3) {¤ðt…tºt ¼ÚÚtwk 92

3.1 …tu‚t™t {txu ‚Útt …tºt ËÇÞ {txu ¼tzwk/{tE÷us ¼ÚÚtwk

3.2 yk„‚ ËhËt{t™ (½h ð¾he) ƒŒ÷ðt {txu™tu ¾[o

3.3 ËkÞwõ‚ ƒŒ÷e ¼ÚÚtwk

3.4 ðtn™™t …rhðn™ {txu™tu ¾[o

3.5 Ëhfthe hnuýtkf ™ {¤ðt™u fthýu sw™t {Útfu fwxwkƒ™t ËÇÞ™u ht¾u÷

ntuÞ ‚tu íÞtk sðt/…h‚ Vhðt {tE÷us ¼ÚÚtwk

(4) Mðrð™k‚eÚte ntuÞ ‚tu xe.yu. ™ {¤u 77 (1)

(5) ƒŒ÷e™e {wŒ‚ „{u ‚ux÷e ntuÞ ‚Útt ƒu Mxuþ™ ðå[u™wk yk‚h 77

„{u ‚ux÷wk ntuÞ ‚tu …ý xe.xe.yu. ™ {¤u.

(6) ƒŒ÷e{tk Ëhfthe f{o[the {t÷„tze™u ƒŒ÷u Ëh-Ët{t™ 98

{wËtVh „tze (…uËuLsh „tze){tk ÷E òÞ íÞthu (hf{™e {ÞtoŒt{tk {¤u)

(7) ƒL™u MÚt¤tu huÕðuÚte òuztÞu÷ ntuÞ Ëh-Ët{t™ hM‚t îtht 94

¾t™„e ðtn™ fu yLÞ he‚u ÷tðu ‚tu ({t÷„tzt{tk ËhËt{t™ ÷E s‚tk

{¤‚e hf{™e 1 1/4 „ýe hf{™e {ÞtoŒt{tk {¤u)

(8) …r‚/…í™e ƒk™u Ëhfthe f{o[the ntuÞ ‚u s Ë{Þu y„h 6 {tË{tk 80

yuf s MÚt÷u ƒŒ÷e ÚttÞ ‚tu ƒL™u™u y÷„ y÷„ xe.yu. ™ {¤u.

6. r™ð]¥t Út‚t Ëhfthe f{o[the™u ð‚™ sðt xe.xe.yu. {¤u 106 Úte 109

7. …heûtt yt…ðt {txu {wËtVhe ¼ÚÚtwk 118

8. hò …hÚte …h‚ ƒtu÷tð‚t {wËtVhe ¼ÚÚtwk {¤u. 113

9. Vhs {tufwVe …h ntuÞ íÞthu {wËtVhe ¼ÚÚtwk {¤u 115

108

10. xe.yu.{tk «r‚ Ëne fh™th™e Vhòu/Ë¥ttytu 122 Úte 123

11. ¾tuxwk (False) {wËtVhe ¼ÚÚtwk hsw fhu ‚tu Ët{tLÞ‚Þt ™tufhe{tkÚte 124

Á¾ËŒ™e Ëò Vh{tðe þftÞ.

12. ‚{t{ r™Þkºtf yrÄftheytuyu r™Þ‚ ™{w™t{tk {wËtVhe ¼ÚÚtt {txu hSMxh 125

r™¼tððt™wk hnu Au.

{wËtVhe ¼ÚÚtwk ‚Útt «fth :

{wËtVhe ¼ÚÚtwk yux÷u htßÞ Ëuðt™t rn‚{tk «ðtË fh‚e ð¾‚u Ëhfthe f{o[the su fE ¾[o

fhu ‚u™u …ntU[e ð¤ðt {txu yt…ðt{tk ytð‚wk ¼ÚÚtwk ‚u{tk ðtn™tu™t r™¼tð {txu y…t‚t ¼ÚÚttk™tu

…ý Ë{tðuþ ÚttÞ Au. (r™Þ{-9 (88))

(1) {wËtVhe ¼ÚÚtt™t «fth : {wËtVhe ¼ÚÚtt™t [th «fth Au. (r™Þ{-10)

(1) ftÞ{e {wËtVhe ¼ÚÚtwk : (Permanent Travelling Allowance)

(2) ðtn™ ¼ÚÚtwk : (Conveyance Allowance)

(3) {tE÷us ¼ÚÚtwk : (Mileage Allowance)

(4) Œir™f ¼ÚÚtwk : (Daily Allowance)

(1) ftÞ{e {wËtVhe ¼ÚÚtwk : Ëhfthe f{o[the™e Vhòu yuðe ntuÞ fu Vhs™t ûtuºt (Spare of

Duty) {tk rðM‚]‚ {wËtVhe (Extensive Touring) fhðe …z‚e ntuÞ y™u yLÞ {wËtVhe

¼ÚÚttk™u ƒŒ÷u y…t‚wk ¼ÚÚtwk ftÞ{e {wËtVhe ¼ÚÚtwk „ýtÞ Au. (r™Þ{ - 9(54))

(2) ðtn™ ¼ÚÚtwk : su Ëhfthe f{o[the™e …„th {ÞtorŒ‚ rðM‚th{tk (Limited Area) Vhòu

ƒòððt {txu «ðtË …tA¤ Út‚t Ëk¼rð‚ ¾[o™u ¾tË æÞt™{tk ÷E™u r™Þ‚ fhðt{tk ytðu÷

ntuÞ y™u ytðt «ðtË {txu yËtÄthý ¾[o fhðtu …z‚tu ntuÞ ‚uðe Vhòu {txu yt…ðt{tk

ytð‚wk ¼ÚÚtwk ðtn™ ¼ÚÚtwk ½ýtÞ Au. (r™Þ{ - 9(16))

(3) {tE÷us ¼ÚÚtwk : {tE÷us ¼ÚÚtwk yux÷u Ëhfthe f{o[the™u y{wf yk‚h ËwÄe fhu÷t «ðtË™t

ytÄthu „ý‚he Út‚wk ‚Útt ‚uðt «ðtË™t ¾[o™u …ntU[e ð¤ðt {txu yt…ðt{tk ytð‚wk ¼ÚÚtwk.

(r™Þ{ - 9(47))

(4) Œir™f ¼ÚÚtwk : Œir™f ¼ÚÚtwk yux÷u ËŒh {wft{Úte „uhntshe™tk Œhuf rŒðË {txu™wk ytðe

„uhntsh™t …rhýt{u Ëhfthe f{o[theyu fhu÷ Ët{tLÞ Œir™f ¾[o™t ð¤‚h {txu y…t‚wk

yuf Ëh¾wk ¼ÚÚtwk. (r™Þ{ - 9(18))

109

4. „wsht‚ {wÕfe Ëuðt (hò) r™Þ{tu-2002

1. hò :

(1) hò yux÷u Ëût{ yrÄfthe™e rððufƒwrØ y™wËth {kswh fhðt{tk ytð‚e f{o[the™e Vhs

W…h™e „uhntshe. (r™Þ{ - 10(1))

(2) hò™t r™Þ{tu nuX¤ hò™t rnËtƒ {rn™t y™u rŒðtuË™u rnËtƒu ™rn …hk‚w Võ‚ rŒðËtu™u

rnËtƒu ht¾ðt{tk ytðu Au.

2. hò™t «fthtu :

1. hò™t r™Þ{tu nuX¤ {¤ðt…tºt hò™t «fthtu yt «{týu Au.

(1) «t hò (r™Þ{tu, 46, 49, 50, 150)

(2) yÄo…„the hò (r™Þ{-27)

(3) Y…tk‚he‚ hò (r™Þ{-58)

(4) rƒ™-s{t hò (r™Þ{-59)

(5) yËtÄthý hò (r™Þ{-60)

(6) ¾tË yþf‚‚t™e hò (r™Þ{-74)

(7) ntuÂM…x÷ hò (r™Þ{-69)

(8) «Ëwr‚ hò (r™Þ{-70)

(9) r…‚]íð hò (r™Þ{-70)

(10) xe.ƒe. y™u fuLËh {txu hò (r™Þ{-76)

(11) yÇÞtË hò

2. W…htk‚ ƒeò «fth™e {¤ðt…tºt hòytu yt «{týu Au.

(1) «tËkr„f hò y™u {hrsÞt‚ hò

(2) ð¤‚h hò y™u

(3) ¾tË «tËkr„f hò.

3. hò™t r™Þ{tu nuX¤ hò™tu rnËtƒ, {rn™t y™u rŒðË™u rnËtƒu ™rn, …hk‚w Võ‚ rŒðËtu™u

rnËtƒu ht¾ðt{tk ytðu Au.

4. hò {txu Vhs™tu Ë{Þ :

2.4.1 hò Vhs îtht s «t fhe þftÞ. yt nu‚w {txu “Vhs” þçŒ{tk yËtÄthý

hò rËðtÞ™e ƒÄt s «fth™e hòytu ‚u{s htßÞu‚h Ëuðt{tk „t¤u÷e {wŒ‚™e

(òu …„th …uxu Vt¤tu ðËw÷ fhðt{tk ytð‚tu ntuÞ yÚt¤t {tkzðt¤ fÞtuo ntuÞ

‚tu) Ë{tðuþ ÚttÞ Au. ƒeò þçŒtu{tk Vhs ‚hefu „ýðt{tk ytð‚e ™ ntuÞ

‚uðe Vhs {tufwVe™e {wŒ‚ Œhr{Þt™ f{o[the ðÄtht™e fþe hò «t fhe

þf‚t ™Úte.

110

4. „wsht‚ {wÕfe Ëuðt (hò) r™Þ{tu-2002

y.™k. xqkfe rð„‚ r™Þ{

1. «t hò

1.1 1÷e òLÞw./1÷e sw÷tE™t htus yÄoðtŠ»tf „t÷t {txu 15 rŒðË™e 46 (1)

hò yuzðtLË{tk s{t ÚttÞ.

1.2 ™tufhe™t …wht ÚtÞu÷t Œhuf yk„úuS {tË™t 2.1/2 ÷u¾u ytðe hò s{t fhðt™e hnu Au.

2. yuf ËtÚtu 120 ¼tu„ðe þfu. 46 (8)

3. ytuAt{tk ytuAe 7 rŒðË y™u ð»to{tk 3 ðth {kswh fhe þftÞ. 46 (9)

4. hò …„th - hò™t yt„÷t rŒðËu su …„th {u¤ð‚t ntuÞ ‚u 67 (1)

…„th hò …„th ‚hefu

5. ys{tÞþe ‚Útt ‚t÷e{e™u hò 61 (1)

6. ðÄw{tk ðÄw 300 rŒðË™e hò yufrºt‚ fhe þftÞ Au y™u ‚u™t fh‚tk ðÄe òÞ ‚tu Œh

A {tË™e „ý‚he {txu ðÄtht™t hò™tu rnËtƒ r™¼tððt™tu hnu Au. yt ðÄtht™tu hò™tu

rnËtƒ Œh A {tËu ƒkÄ fhe ‚u™wk ƒu÷uLË þqLÞ fhðt™wk hnu Au.

7. yt hò yuf ËtÚtu ònuh hòytu™u yt„¤/…tA¤ ÷u‚tk Ët{tLÞ he‚u 7 rŒðËÚte ytuAe

{ksqh fhe ™ þftÞ.

8. yt hts Œh fu÷uLzh ð»tuo ºtý «Ëk„u {ksqh fhe þftÞ Au.

2. yÄo …„the hò :

1. ™tufhe™t …wht fhu÷t ð»to™t ytÄthu s{t ÚttÞ Au. 57 (1)

2. fu÷uLzh ð»to-20 s{t ÚttÞ Au. 57 (1)

Œh 6 {tËu 1÷e òLÞw./1÷e sw÷tEyu yuzðtLË{tk 10-10 hò s{t ÚttÞ Au.

3. yÄðå[u Œt¾÷ Út™th™u Œh …wht Út‚t {tËu 5/3 rŒðË ÷u¾u {¤u y…qýtOf 57 (2)

™Sf{tk …wht fhðt.

4. nk„t{e Ëne‚ Œhuf™u {¤u. 57 (1)

5. hò …„th «t hò …h ntuÞ ‚u™t 1/2 ŒhÚte {¤u. 67 (2)

6. yt hò s{t fhðt {txu ftuE {ÞtoŒt ™Úte. suÚte y{ÞtorŒ‚ «{tý{tk s{t ÚtE þfu Au.

3. r™ð]r¥t ðu¤t ‚Útt ™tufhe{tkÚte htS™t{wk/Aqxt fhtk‚t hts™wk htufz{tk Y…tk‚h. 64 Úte 66

4. Y…tk‚he‚ hò :

1. yÄo …„the hò sux÷e ntuÞ ‚u™e 1/2 hò - ‚ƒeƒe «{tý…ºt™t 58 (1)

ytÄthu {¤u.

2. …tu‚t™e {tkŒ„e ‚Útt fwxwkƒ™t ËÇÞ™e {tkŒ„e {txu …ý {¤u. 58 (1), 58 (4)

3. yt hò yÄo…„th™e hò™t rnËtƒ{tk ƒuðze WÄthðt™e hnu Au. 58 (1)

111

4. Ët‚ rŒðËÚte ytuAe ™nª …hk‚w Mðrððufu {ksqh fhe þftÞ. 58 (5)

5. Mºte f{o[the «Ëw‚e hò™t Ëtr™æÞ{tk 60 rŒðË™e yt hò 69 (7)

{uzef÷ ËŠxrVfux ð„h ÷E þfu Au.

6. hò …„th-«t hò sux÷tu {¤u. 67 (3)

5. «Ëwr‚ hò (69 Úte 71)

1. ftÞ{e/nk„t{e 1 ð»toÚte ™tufheðt¤e Mºte Ëhfthe f{o[the™u Sðk‚-2 69 (1)

ƒt¤fÚte ðÄw ™ ntuÞ ‚tu {¤u.

2. «Ëwr‚ hò 135 rŒðË, fËwðtðz, „¼o…t‚ 71

3. hò™t rnËtƒ{tk WÄthðt™e ™Úte. 69 (1)

4. hò …„th 1 Úte 2 ð»to™e ™tufheðt¤t™u yÄo …„th hò™t 69 (3)

ŒhÚte hò …„th {¤u.

5. ƒu ð»toÚte ðÄw ™tufhe ðt¤t Mºte f{o[the™u yt hò Œhr{Þt™ «t hò™t Œh™tu hò

…„th {¤e þfu.

6. «Ëwr‚ hò™t y™wËkÄt™u 60 rŒðË ËwÄe™e Y…tk‚h hò, {uzef÷ Ëxeo ð„h.

6. hò™e yLÞ y„íÞ™e òu„ðtEytu.

1. hò n¬ ‚hefu {tk„e þftÞ ™nª. 10 (2)

2. hò ™t{kswh ÚtE þfu Au. 10 (3)

3. hò™tu «fth hò {kswh fh™th yrÄfthe Mðrððufu ƒŒ÷e þfu ™ne. 10 (3)

4. ftuE…ý hò yuf ƒeò ËtÚtu òuze þftþu. 15

5. hò Œhr{Þt™ ¾t™„e ðu…th/ÄkÄtu fhe þftÞ ™nª. 20

6. hò …h™e {n¥t{ „uhntshe …tk[ ð»toÚte ðÄw {ksqh fhe þftÞ ™nª. 16

7. ntuÂM…x÷ hò : (74)

1. ð„o-3/4™t f{o[the fu su Ët{tLÞ ‚Útt …tu÷eË, ytƒfthe rð¼t„, 74 (1)

ð™ rð¼t„{tk ntuÞ ‚uytu™u òu¾{ðt¤e ™tufheðt¤t™u fthýu {¤u.

2. hò™t rnËtƒ{tk WÄthðt™e ™Úte. 74 (4)

3. hò …„th/«t hò yÚtðt yÄo…„th sux÷tu {¤u. 74 (3)

4. ytðe hò 3 ð»to{tk 3 {tËÚte ðÄw ™ {¤u. 74 (5)

5. ƒeS hò™e ËtÚtu ntuÞ ‚tu „t¤tu 28 {rn™tÚte ðÄðtu òuEyu ™nª. 74 (4)

8. yËtÄthý hò : (60)

1. yLÞ ftuE hò {¤ðt…tºt ™ ntuÞ yÚt¤t {tk„ýe fÞuoÚte 36 {tË 60 (1)

ËwÄe ¾tË rfMËt{tk {¤u.

2. yk„‚ fthýtuËh fu {tkŒ„e {txu {¤u. 60 (2)

Ët{tLÞ he‚u 9 {tË ËwÄe™e {kswh ÚttÞ. y™u su™u 1 ð»to™e ™tufhe fhe ntuÞ ‚u™u

fuLËh™e Ëthðth {txu 12 {tË ‚Útt xe.ƒe.™e Ëthðth {txu 15 {tË ËwÄe y…tÞ.

112

3. MðiÂåAf „uhntshe™u …ý hò {ksqh fh™th yrÄfthe …tùt‚ 60 (4)

yËhÚte yt hò „ýe þfu Au.

4. hò …„th ™ {¤u, …hk‚w 180 rŒðË ËwÄe ½h¼tzwk/MÚttr™f r™Þ{-25

ð¤‚h ¼ÚÚtwk {¤u ‚ƒeƒe «{tý…ºt …h ntuÞ ‚tu «{tý…ºt™e ‚the¾ ËwÄe {¤u.

9. rƒ™ s{t hò : (59)

1. ftuE…ý hò s{t ™ ntuÞ íÞthu ftÞ{e f{o[the™u ¾tË rfMËt ‚hefu {¤u. 59 (1)

2. {ksqh fh™thu æÞt™u ht¾ðt™wk fu, hò …hÚte …h‚ ytÔÞuÚte ‚ux÷e 59 (1)

yÄo…„the hò f{tE þfþu.

3. ftÞ{e Ëhfthe f{o[the™u {¤u ‚Útt nk„t{e fu su™e …tk[ ð»to™e ™tufhe 59 (3)

ntuÞ ‚u™u xe.ƒe., hõ‚r…‚, fuLËh, {t™rËf rƒ{the suðt fthýtuËh {¤u.

4. yufe ËtÚtu 90 rŒðË™e {ksqhe fhe þftÞ - {tkŒ„e™t ‚ƒeƒe 59 (1)

«{tý…ºt …h yufe ËtÚtu 180 rŒðË {ksqh fhe þftÞ.

5. Ë{„ú ™tufhe Œhr{Þt™ 360 rŒðË ËwÄe™e {ksqh fhtÞ. 59 (1)

6. yt hò Œhr{Þt™ yÄo…„the hò sux÷tu …„th {¤u. 67 (2)

113

5. „wsht‚ {wÕfe Ëuðt (…„th{tk ðÄthtu) r™Þ{tu-2002

y.™k. xqkfe rð„‚ r™Þ{

1. ÔÞtÏÞt : 9 (12)

¾tË rðrþü Ëkòu„tu{tk Vhs ƒòððt™t fthýu Ëhfthe f{o[theyu fhðtk …z‚tk yk„‚

¾[o™u …ntU[e ð¤ðt {txu yt…‚t ¼ÚÚtt™u ð¤‚h ¼ÚÚtwk fnuðtÞ Au.

2. ð¤‚h ¼ÚÚtt™t «fth 11

1. MÚttr™f ð¤‚h ¼ÚÚtwk

2. ½h¼tzt ¼ÚÚtwk

3. ztk„ ¼ÚÚtwk

4. ™tu™ «ufxeË ¼ÚÚtwk

3. …r‚-…Âí™ ƒL™u ßÞthu …tu‚t™t {tr÷fe™t fu ¼tzt™t {ft™{tk hun‚t ntuÞ 17

4. hò Œhr{Þt™ {¤ðt…tºt ½h¼tzt ¼ÚÚtwk 25

5. Vhs …h òuztððt™t Ë{Þu {¤ðt…tºt ¼ÚÚtwk 27

6. Vhs {tufwVe Œhr{Þt™ {¤ðt…tºt ½h¼tzt ¼ÚÚtwk 28

7. ™tu™ «ufxe˪„ ¼ÚÚtwk ftu™u {ksqh ÚtE þfu. 37

8. ™tu™ «ufxe˪„ ¼ÚÚtt™t Œh 38

9. hò Œhr{Þt™ ™tu™ «ufxe˪„™e {ksqhe 39

10. òuE™ª„ xtE{ Œhr{Þt™ ™tu™ «ufxe˪„ ¼ÚÚtt™e …tºt‚t 40

11. {t™Œ ðu‚™ y™u Ve {ksqh fhðt™t Ët{tLÞ rËØtk‚tu 43

12. …heûtt ftÞo {txu {t™Œ ðu‚™ 49

2. ð¤‚h ¼ÚÚtwk {¤ðt™e òu„ðtEytu :

(1) ð¤‚h ¼ÚÚtt™t «fthtu sýtðtu ‚Útt Ëhfthe f{o[the™u hò Œhr{Þt™ Vhs …h òuztðt™t Ë{Þ

Œhr{Þt™ ‚Útt Vhs-{tufwVe™t Ë{Þ Œhr{Þt™ ½h¼tzt ¼ÚÚtwk ‚Útt MÚttr™f ð¤‚h ¼ÚÚtwk fE

he‚u {¤u ‚u™e òu„ðtEytu :-

(1) ÔÞtÏÞt : ð¤‚h ¼ÚÚtwk yux÷u Ëhfthe f{o[the™u rðrþü Ëkòu„tu{tk Vhs ƒòððt™t fthýu

fhðt …z‚t yk„‚ ¾[to™u …ntU[e ð¤ðt {txu y…t‚wk ¼ÚÚtwk, yt ¼ÚÚtt{tk {wËtVhe ¼ÚÚtt™tu

Ë{tðuþ ÚttÞ Au. (r™Þ{ - 9(12))

(2) «fth : ð¤‚h ¼ÚÚtt™t …tk[ «fth Au. (r™Þ{-11)

(1) MÚttr™f ð¤‚h ¼ÚÚtwk (C.L.A.)

(2) ½h¼tzt ¼ÚÚtwk (H.R.A.)

(3) ztk„ ¼ÚÚtwk (Dong Allowance)

(4) ™tu™ «ufrxË ¼ÚÚtwk (N.P.A.)

114

(3) hò Œhr{Þt™ {¤ðt…tºt ½h¼tzt ¼ÚÚtwk ‚Útt MÚttr™f ð¤‚h ¼ÚÚtwk : (r™Þ{-25)

(1) Ëhfthe f{o[the ftuE…ý «fth™e hò (yËtÄthý hò Ën) …h ntuÞ ‚tu …ý 180 rŒðË

ËwÄe hò …h sðt™t yt„÷t rŒðËu su ŒhÚte ½h¼tzt ¼ÚÚtw ‚Útt MÚttr™f ð¤‚h ¼ÚÚtwk

{¤‚wk ntuÞ ‚u ŒhÚte yt ¼ÚÚttk {¤ðt…tºt Au.

(2) Ëhfthe f{o[the hò …whe ÚtÞt ƒtŒ Vhs …h ntsh ™ ÚttÞ y™u htS™t{wk yt…u ‚tu htS™t{wk

Mðefth‚tk …nu÷tk yt ƒk™u ¼ÚÚtt™e ðËw÷t‚ fhtÞu÷e ntuðe òuEyu.

(3) Ëhfthe f{o[the hò …h ntuÞ y™u Œhr{Þt™ ‚uytu™e ™tufhe …h™e yþÂõ‚™t fthýtuËh

r™ð]r¥t ÚttÞ ‚tu ðËw÷t‚ fhðt™e hnu‚e ™Úte.

(4) yt ¼ÚÚtt™t nu‚w {txu “hò”{tk yËtÄthý hò™tu …ý Ë{tðuþ ÚttÞ Au.

(5) Ëhfthe f{o[the ûtÞ, fuLËh, hõ‚r…‚, rfz™e ‚Útt yLÞ „k¼eh ŒŒoÚte …ezt‚t ntuÞ y™u

r™Þ‚ ™{w™t{tk ‚ƒeƒe «{t…ºt hsw fhu÷ ntuÞ ‚tu yt ¼ÚÚttk ytX {tË ËwÄe [qfððt™t

hnu Au.

(6) W…htuõ‚ (5)™tk fuËtu{tk ytðe hò™tu Ë{Þ ytX {tËÚte ðÄw ntuÞ ‚tu, yt ¼ÚÚttk™e [qfðýe

{txu hò {kswh fh™th yrÄftheyu sYhe r™ýoÞ ÷uðt™tu hnu Au.

(4) Vhs …h òuztððt™t Ë{Þ Œhr{Þt™ {¤¤t…tºt ½h¼tzt ¼ÚÚtwk ‚Útt MÚttr™f ð¤‚h ¼ÚÚtwk :

(r™Þ{-27) Ëhfthe f{o[the y„tW sw™t {Út¾ …h Vhs ƒòð‚t n‚t ‚u MÚt¤ …h {¤ðt…tºt

ŒhÚte yt ¼ÚÚttk {u¤ðe þfu Au.

(5) Vhs-{tufwVe Œhr{Þt™ {¤ðt…tºt ½h¼tzt ¼ÚÚtwk ‚Útt MÚttr™f ð¤‚h ¼ÚÚtwk (r™Þ{-28) :

(1) Ëhfthe f{o[the™u Vhs {tufwVe™t rŒðËu su ŒhÚte yt ¼ÚÚttk {¤‚t n‚t ‚u ŒhÚte yt

¼ÚÚttk {¤ðt…tºt hnu Au. Vhs {tufwVe nuX¤ ht¾™th Ë¥ttrÄftheyu yt yk„u þh‚tu ™¬e

fhu÷ ntuÞ ‚u™wk …t÷™ fhðt™wk hnu Au. y™u yt Ë¥ttrÄfthe™u Ëk‚tu»t ™ ÚttÞ ‚tu yt ¼ÚÚttk

{¤ðt…tºt ™Úte.

(2) Vhs {tufwVe™t Ë{Þ Œhr{Þt™ su ‚u f{o[the …tu‚u/fwxwkƒ su ‚u MÚt¤ …h hnu÷ Au. ‚uðwk

«{tý…ºt hsw fhðt™wk hnu Au.

(3) Vhs {tufwVe™t Ë{Þ Œhr{Þt™ ftuE…ý f{o[the™e Vhs™wk MÚt¤ (H.Q.) ƒŒ÷tÞu÷ ntuÞ

‚tu ™ðt MÚt¤ …h {¤ðt…tºt ŒhÚte yt ¼ÚÚttk {¤ðt…tºt hnu Au.

(4) Ëhfth Ët{u™tu ftuE…ý «fth™tk Õnuýtk ƒtfe ntuÞ ‚tu Ë¥ttrÄfthe yt ¼ÚÚttk yxftðe þfu

Au y™u ‚u Õnuýtk Ët{u Ëh¼h fhe þfu Au.

3. ½h¼tzt ¼ÚÚtwk {¤ðt™e òu„ðtEytu :

1. ÔÞtÏÞt : ½h¼tzt ¼ÚÚtwk yux÷u su rðM‚th (Location) {tk ½h¼tzt W[t ntuÞ íÞtk ½h¼tzwk [wfððt

{txu yÚtðt {V‚ hnuýtkf™e ÔÞðMÚtt™t ƒŒ÷u yt…ðt{tk ytð‚wk ¼ÚÚtwk (r™Þ{ - 9(39))

2. ½h¼tzt ¼ÚÚtt™t Œh : Ëhfthe f{o[the™t ËŒh {wft{™u æÞt™u ÷e ð„eof]‚ fhðt{tk ytðu÷tk

þnuhtu ‚Útt rƒ™ð„eof]‚ MÚt¤tu {txu™t ½h¼tzt ¼ÚÚtt™t Œh ™e[u «{týu Au.

115

¢{ MÚt¤ ½h¼tzt ¼ÚÚtt™t Œh ({w¤ …„th-MÚtr„‚ EòVt)

1. (A) “y-1” ð„o™t …„th™t 30%

2. (A) “y” ð„o™t …„th™t 15%

(B) “ƒ-1” ð„o™t ‚Útt

(B) “ƒ-2” ð„o™t þnuhtu

3. “Ëe” ð„o™t þnuhtu …„th™t 7.5%

4. rƒ™ð„eof]‚ MÚt¤tu …„th™t 5%

3. Ët{tLÞ þh‚tu : (r™Þ{-16)

(1) Ëhfthe f{o[the™u ™e[u sýtðu÷t Ëkòu„tu{tk yt ¼ÚÚtwk {¤ðt…tºt ™Úte. (r™Þ{-16 (f))

(f) yLÞ f{o[the™u ¼tzt {wõ‚ hnuXtý Vt¤ðu÷ ntuÞ y™u f{o[the ‚uðt hnuýtkf{tk ËtÚtu hnu‚t

ntuÞ yÚtðt

(¾) fuLÿ Ëhfth/htßÞ Ëhfth/MÚttÞ‚ ËkMÚtt/ònuh ËtnËtu/MÚttr™f ËkMÚtt/htr»xÙÞf]‚ ƒUftu fu Sð™

ðe{t ftu…tuohuþ™{tk ™tufhe fh‚t ntuÞ ‚uðt ‚u{™t {t‚t r…‚t/…wºt/…wºteytu™u hnuXtý ÔÞðMÚtt

…whe …tzðt{tk ytðu÷ ntuÞ ‚uðt hnuXtý ÔÞðMÚtt …whe …tzðt{tk ytðu÷ ntuÞ ‚uðt hnuXtý{tk

ËtÚtu hnu‚t ntuÞ. yÚtðt

(„) fuLÿ Ëhfth/htßÞ Ëhfth/MðtÞ‚ ËkMÚtt/ònuh ËtnËtu/MÚttr™f ËkMÚtt{tk ™tufhe fh‚t ntuÞ

y™u ‚u{™t …r‚/…Âí™™u ‚u s {Útf (Same Station) …h hnuXtý ÔÞðMÚtt …whe …tzðt{tk

ytðu÷ ntuÞ fu ¼tzu ÷eÄu÷ ÔÞðMÚtt{tk y÷„ hnu‚t ™ ntuÞ.

(2) Ëhfthe f{o[the yLÞ Ëhfthe f{o[the ËtÚtu hnu‚t ntuÞ y™u ‚u ¼tzw [wfð‚t fu ¼tzt™e/r{Õf‚ðuht™e

[wfðýe{tk Vt¤tu yt…‚t ntuÞ fu ‚u yk„u fkE ¾[o fh‚t ntuÞ ‚tu ½h¼tzt ¼ÚÚtwk {¤ðt…tºt hnu

Au. (r™Þ{-16 (2))

(3) …r‚/…Âí™ ƒk™u ™tufhe fh‚t ntuÞ ‚uðt fuË{tk ½h¼tzt ¼ÚÚtwk ntuÞ : (r™Þ{-17) ytðt fuË{tk

…tu‚t™t {ft™{tk/¼tzt™tk {ft™{tk hnu‚t ntuÞ ‚tu …ý ƒk™u™u yt ¼ÚÚtwk {¤ðt…tºt hnu Au.

(4) …tu‚t™t {ft™{tk hnu‚t ntuÞ ‚uðt f{o[theytu™t fuË{tk ½h¼tzt ¼ÚÚtwk : (r™Þ{-19)

Ëhfthe f{o[the …tu‚t™t …r‚ fu …Âí™™t/ƒt¤ftu™t {t‚t fu r…‚t™t {ft™{tk hnu‚t ntuÞ ‚tu

…ý yt ¼ÚÚtwk {¤ðt…tºt hnu Au. ftuE…ý f{o[the Vhs™t MÚt¤ …h {ft™ Ähtð‚t ntuÞ y™u

¼tzt™t {ft™{tk hnu‚t ntuÞ ‚tu …ý yt ¼ÚÚtwk {¤ðt…tºt hnu Au.

(5) ¼tzt {wõ‚ hnuXtý ÔÞðMÚtt™t fuË{tk ½h¼tzt ¼ÚÚtwk : (r™Þ{-20) ™tufhe™t ¼t„ ‚hefu ¼tzt

{wõ‚ hnuXtý™e ÔÞðMÚtt™t ƒŒ÷u ½h¼tzt ¼ÚÚtwk {¤ðt…tºt ntuÞ ‚uytu™u yt òu„ðtEytu ÷t„w

…z‚e ™Úte.

(6) rð©t{„]n/ytht{„]n/…rÚtft©{{tk hnu‚t f{o[theytu : (r™Þ{-21) su f{o[theytu Ëhfth™t

fu MÚttr™f ËkMÚtt™t rð©t{„]n/ytht{„]n/…rÚtft©{{tk hnu‚t ntuÞ ‚uytu™u íÞtk hnu‚t ntuÞ ‚u

Œhr{Þt™ yt ¼ÚÚtwk {¤ðt…tºt ™Úte.

116

(7) ƒŒ÷e ðu¤t ½h¼tzt ¼ÚÚtwk : (r™Þ{-22) Ëhfthe f{o[the™e yuf {Útf …hÚte yLÞ {Útf …h

ƒŒ÷e ÚtÞu÷ ntuÞ y™u ‚uýu …tu‚t™tk fwxwkƒ™t ËÇÞ™u sw™t {Útfu ht¾u÷ ntuÞ ‚tu ™ðt {Útfu nðt÷tu

÷eÄt™t A {tË ËwÄe yÚtðt {ft™ ¼tzu ÷eÄu÷ ntuÞ/Ëhfthe hnuýtkf {ft™ {¤u÷ ntuÞ, ‚u{tkÚte

su ðnu÷wk ntuÞ íÞtk ËwÄe yt ¼ÚÚtwk {¤ðt…tºt hnu Au. yt ¼tzwk ™ðt {Útfu nðt÷tu ÷eÄt ƒtŒ

ƒu {tË ËwÄe sw™t {Útf …h™t ŒhÚte y™u …Ae™t [th {tË ËwÄe sw™t {Útf …h™t Œh ‚Útt

™ðt {Útf …h™t Œh, ƒu{tkÚte su ytuAwk ntuÞ ‚u ŒhÚte {¤ðt…tºt Au.

(8) Mºte Ëhfthe f{o[the™u {¤ðt…tºt ½h¼tzt ¼ÚÚtwk : (r™Þ{-24) …tu‚t™t …r‚ ËtÚtu hnu‚e …rhýe‚

Mºte f{o[the ‚Útt r…‚t™t ½hu fu yLÞ fwxwkƒ™t ËÇÞ™t ½hu hnu‚e y…rhýe‚ Mºte Ëhfthe f{o[the™t

fuË{tk ‚uýe™t …r‚/r…‚t/yLÞ fwxwkƒ™t ËÇÞ îtht ¼tzwk [qfððt{tk ytðu÷ ntuÞ ‚tu …ý ‚uýe™e

yu [qfðu÷ Au ‚u{ {t™e yt ¼ÚÚtwk {¤ðt…tºt Au.

(9) hò Œhr{Þt™ ‚Útt ntsh Útðt™t Ë{Þ ‚Útt Vhs {tufwVe™t Ë{Þ Œhr{Þt™ ½h¼tzt ¼ÚÚtwk

: (r™Þ{-25, 27 ‚Útt 28) yt òu„ðtEytu W…h sðtƒ™t {wÆt-3, 4 ‚Útt 5{tk ŒþtoÔÞt

«{týu Au.

(10) ¼th‚{tk ‚t÷e{ Œhr{Þt™ ½h¼tzt ¼ÚÚtwk : (r™Þ{-29) ytðt fuË{tk ‚t÷e{™t MÚt¤ yÚt¤t

‚t÷e{ {txu su MÚt÷ …hÚte ytðu÷ ntuÞ ‚u MÚt¤ …h {¤ðt…tºt ¼ÚÚtwk. ƒu {tkÚte su ðÄthu ntuÞ

‚u ŒhÚte {¤ðt…tºt hnu Au. y÷ƒ‚, Ëhfthe f{o[the ‚t÷e{ Œhr{Þt™ {wËtVhe ¼ÚÚtwk {u¤ð‚t

ntuÞ ‚tu ‚uðt fuË{tk yt ¼ÚÚtwk ‚t÷e{ {txu su ËŒh {wft{Úte ytðu÷ ntuÞ íÞtk {¤ðt…tºt ŒhÚte

{¤e þfu Au.

(11) …w™:r™{ýqkf …t{u÷ …uLþ™htu™u ½h¼tzt ¼ÚÚtwk : (r™Þ{-31) ytðt fuË{tk Ët{tLÞ he‚u …„th

‚Útt …uLþ™™t ytÄthu yt ¼ÚÚtwk {¤ðt…tºt hnu Au.

(12) Ëhfthe f{o[the™u yt…ðt™tk «{tý…ºttu : (r™Þ{-32) ½h¼tzt ¼ÚÚtt™tk «Út{ n¬Œtðt Œhr{Þt™

Ëhfthe f{o[the™u r™Þ‚ ™{w™t{tk «{tý…ºt yt…ðt™wk hnu Au.

(13) W…tz y™u ðnU[ýe yrÄftheyu yt…ðt™tk «{tý…ºttu : (r™Þ{-33 ‚Útt 34) W…tz y™u ðnU[ýe

yrÄftheyu Vhs, hò, ‚t÷e{ ‚Útt Vhs {tufwVe™t fuË{tk r™Þ‚ ™{w™t{tk «{tý…ºt yt…ðt™t

hnu Au.

4. Ve y™u {t™Œðu‚™ (Fees and Honorarium)

• Ve :

Ve yux÷u Ëhfthe f{o[theytu™u ËeÄe Þt Ëhfth™t {æÞMÚte îtht htßÞ/fuLÿ™t yufrºt‚ ¼kztu¤

rËðtÞ™t ¼kztu¤{tkÚte fhðt{tk ytð‚e ytð‚of fu y™tð‚of [wfðýe, …ý ‚u{tk ™e[u sýtðu÷

rð„‚tu™tu Ë{tðuþ Út‚tu ™Úte. (r™Þ{ - 9(27))

(f) r{Õf‚tu{tkÚte Út‚e ytðf, zeðezLz y™u ò{e™„eheytu …h {¤‚tk ÔÞts{tkÚte {¤‚e

rƒ™f{tÞu÷e ytðftu, y™u

(¾) Ëhfthe f{o[theytu™u ‚u™e ™tufhe™t fthýu {¤u÷ ¿tt™™u ËntÞY… Út‚e ™ ntuÞ ‚uðe ËtrnÂíÞf,

ËtkMf]r‚f yÚtðt f÷tí{f «ð]r¥tytu{tkÚte Út‚e ytðftu.

• {t™Œ ðu‚™ :

{t™ŒT ðu‚™ yux÷u Ëhfthe f{o[theytu™u htßÞ/fuLÿ™t yufrºt‚ ¼kztu¤{tkÚte «tËkr„f «fth™t

¾tË ft{ {txu {nu™‚týt ‚hefu fhðt{tk ytð‚e ytð‚of yÚtðt y™tð‚of [qfðýe. (r™Þ{

- 9(38))

117

W…htuõ‚ ÔÞtÏÞt …hÚte M…ü Útþu fu Ëhfthe f{o[the™u yufrºt‚ ¼kztu¤ rËðtÞ™t ¼kztu¤{tk‚e fht‚e

[wfðýe ‚u Ve „ýtÞ Au, ßÞthu yufrºt‚ ¼kztu¤{tkÚte fht‚e [wfðýe {t™Œ ðu‚™ „ýtÞ Au.

Ëhfthe f{o[theyu «tËkr„f «fth™e ¾tË ft{„ehe fhu÷ ntuÞ ‚u ƒŒ÷ yufrºt‚ ¼kztu¤{tkÚte fht‚e

[wfðýe {t™Æðu‚™ „ýtÞ Au. ßÞthu Ëhfthe f{o[the™u yufrºt‚ ¼kztu¤ rËðtÞ™t ¼kztu¤ (suðt

fu MðtÞ‚ ËkMÚtt, MÚttr™f ËkMÚtt, ¾t™„e ËkMÚtt ð„uhu){tkÚte fht‚t [wfðýe Ve „ýtÞ Au.

Ve ‚Útt {t™ŒT ðu‚™™e [wfðýe {txu „wsht‚ {wÕfe Ëuðt (…„th{tk ðÄthtu) r™Þ{tu™t r™Þ{-

43Úte 52{tk ™e[u sýtðu÷ Ët{tLÞ rËØtk‚tu ™¬e fhðt{tk ytðu÷ Au.

(1) Ëhfthe f{o[the™tu ˽¤tu Ë{Þ Ëhfth nðt÷u „ýtÞ Au, suÚte Ëût{ yrÄfthe îtht ftuE…ý

f{o[the™u fuLÿ/htßÞ™t yufrºt‚ ¼kztu¤{tkÚte MÚttr™f ËkMÚtt/htßÞ Ëhfth™t fu ykfwþ nuX¤

ntuÞ ‚uðe ËkMÚtt{tk Vhòu ËtU…e þftÞ Au.

(2) Ëhfthe f{o[the™e ftÞŒuËh Vhòu „ýt‚e ntuÞ ‚uðt ft{ {txu {t™ŒT ðu‚™ yt…e þftÞ

™nª.

(3) Ëhfthe f{o[the™e f[uhe™t Ë{Þ rËðtÞ ft{ fhðwk ‚u Vhs Au, ‚uÚte Ët{tLÞ‚Þt ‚u ƒŒ÷

{t™Æ ðu‚™ [wfðe þftÞ ™nª. òu yðth ™ðth yuðe ft{„ehe fhðt™e sYheÞt‚ W…ÂMÚt‚

ÚttÞ ‚tu ‚u ƒŒ÷ ¾tË …„th fu {t™Æ ðu‚™™e [wfðýe {txu rð[thýt fhe þftÞ Au.

(4) Ëhfthe f{o[the™u ¼th‚/htßÞ™t yufrºt‚ ¼kztu¤{tkÚte ykþ‚: fu …qýo ™týtkfeÞ [wfðýe

Út‚e ntuÞ ‚uðe Ër{r‚ytu y™u {kz¤tu™e r{xª„{tk ntshe yt…ðt ƒŒ÷ {t™Æðu‚™ yt…e

þftÞ ™nª.

(5) ftuE ËkMÚtt{tk ™tufheyu ht¾ðt{tk ytðu÷t Ëhfthe f{o[theytu™u rðãtÚteoytu™t «ðuþ yk„u™e

fu ‚uðe ftuE …heûtt™e ft{„ehe {txu r™Þ‚ ŒhÚte {t™Æðu‚™ [wfðe þftÞ Au.

(6) Ëhfthe ¾t‚t îtht ftuE rƒ™Ëhfthe ËkMÚtt™e ft{„ehe Mðefthðt{tk ytðu÷ ntuÞ y™u

‚u ft{„ehe ¾t‚t{tk Vhòu ƒòð‚t ftuE f{o[the™u ËtU…ðt{tk ytðu ‚tu ‚u™t {txu [wfðýe

Ëti «Út{ Ëhfth™e ytðf™t ¼t„ ‚hefu „ýtÞ Au. íÞthƒtŒ Ëhfthe f{o[the™u fhðt{tk

ytð‚e [wfðýe ‚u Ëhfth™t yufrºt‚ ¼kztu¤{tkÚte ntuE ‚u™u {t™ŒT ðu‚™ ‚hefu ð„eof]‚

fhðt™wk hnu Au.

(7) ònuh Ëuðt ytÞtu„ yÚtðt yLÞ ¾t‚tytu îtht ¾t‚tfeÞ …heûtt Ërn‚™e ftuE…ý …heûtt™e

ft{„ehe{tk htuftÞu÷t f{o[theytu (r™Þ{ - 49(2))™t ŒhÚte {t™ŒT ðu‚™ {u¤ððt …tºt

Xhu Au. (r™Þ{-49)

(8) Ëhfthe ‚t÷e{ ËkMÚttytu îtht ytÞtuS‚ ‚t÷e{ ftÞo¢{tu/Þtus™tytu{tk ÔÞtÏÞtÞ™ yt…ðt

{txu r™Þ{ ŒhÚte {t™ŒT ðu‚™ [wfðe þftÞ Au.

(4) …heûtt {txu {t™ŒT ðu‚™ :

ònuh Ëuðt ytÞtu„ ‚Útt yLÞ ¾t‚tytu îtht ¾t‚tfeÞ …heûtt Ërn‚™e ftuE …ý …heûtt™e

ft{„ehe{tk htuftÞu÷t f{o[theytu r™Þ{-49 {wsƒ {t™ŒT ðu‚™ {u¤ððt…tºt Xhu Au. nt÷ yt

yk„u™t Œh ™e[u «{týu Au. (r™Þ{-49 (2))

118

¢{ ftu™u {¤ðt…tºt Au. {t™ŒT ðu‚™™tu Œh

1. …heûtt fuLÿ™tu nðt÷tu Ähtð‚t yrÄfthe

(1) …heûtt™t rŒðË {txu (yu) yuf ˺t {txu Yt. 110/-

(ƒe) ƒu ˺t {txu Yt. 180/-

(Ëe) ºtý ˺t {txu Yt. 200/-

(2) …heûtt™t rŒðË™t y„tW™t rŒðË {txu Yt. 180/-

2. «&™…ºt ‚iÞth fhðt {txu (yu) ºtý f÷tf™e yðrÄ™t yuf

«&™…ºt {txu Yt. 175/-

(ƒe) ºtý f÷tfÚte ytuAe yðrÄ™t

«&™…ºt {txu Yt. 125/-

3. W‚hðne™wk {qÕÞtkf™ fh™th™u (yu) ºtý f÷tf™e yðrÄ™t

«&™…ºt™e «íÞuf W‚hðne

{txu Yt. 3.50/-

(ƒe) ºtý f÷tfÚte ytuAe yðrÄ™t

«&™…ºt™e «íÞuf W‚hðne

{txu Yt. 2.50/-

4. …heûtt r™heûtf (Ëw…hðtEÍh)™u (yu) yuf ˺t™t Yt. 90/-

(ƒe) ƒu ˺t™t Yt. 140/-

(Ëe) ºtý ˺t™t Yt. 160/-

5. …heûtt yLðu»tf (yu) yuf ˺t {txu Yt. 70/-

(ƒe) ƒu ˺t {txu Yt. 110/-

(Ëe) ºtý ˺t {txu Yt. 130/-

6. …heûtt ËkƒkÄe ftÞo{tk òuztÞu÷t «r‚rŒ™ Yt. 32

…xtðt¤t™u

7. …heûtt Ëk[t÷™ yrÄfthe™t «r‚r™rÄ (yu) yuf ˺t {txu Yt. 90/-

‚hefu ft{ fh™th ÔÞÂõ‚™u (ƒe) ƒu ˺t {txu Yt. 140/-

(Ëe) ºtý ˺t {txu Yt. 160/-

8. …heûtt ¾kz™e ËVtE {txu ht¾u÷ «íÞuf ytuhzt/ntu÷ {txu Yt. 6/-

ËVtE ft{Œth™u

9. …heûtt Ët{„úe W…h Œu¾hu¾ ht¾ðt {txu «r‚rŒ™ Yt. 20/-

ht¾ðt{tk ytð÷t‚ ðtu[{u™/…xtðt¤t™u

10. …tx÷eytu/{us W…h ¢{tkf «íÞuf ¢{tkf {txu Yt. 0.25 …iËt

(htu÷ ™kƒh) ÷¾ðt {txu ht¾ðt{tk

ytðu÷ fthfw™™u

119

[tso yu÷tWLË :

ftuE…ý Ëhfthe f{o[the™u ‚u™e s„t™e Vhòu W…htk‚ yLÞ s„t™tu nðt÷tu ËtU…ðt{tk ytðu

‚tu ‚u yk„u …„th ¼ÚÚttk fuðe he‚u [wfððt{tk ytðu Au ‚u™e Ë{sq‚e :-

ftuE…ý Ëhfthe f{o[the ftÞofthe he‚u fu ftÞ{e he‚u yufe ËtÚtu ƒu fu ‚uÚte ðÄthu s„t …h

r™{ýqkf Ähtðe þfu Au. y™u ytðe r™{ýqkf ™ðe W…ÂMÚt‚ fhu÷ s„t fu Ëkð„o-ƒnth™e s„tytu …ý

ntuE þfu Au. (r™Þ{-45)

(1) ytðt ftuE…ý rfMËt{tk ™e[u sýtðu÷t ƒu {wÆt y„íÞ™t Au. (r™Þ{-46)

(f) Ëhfthe f{o[the™e r™{ýqkf (Appointment) yufe ËtÚtu ƒu fu ðÄw s„t …h fhðt{tk ytðe

Au. yÚtto‚T ‚uytu …tu‚t™e s„t …h Vhòu ƒòðu Au, ‚u W…htk‚ yLÞ yuf fu ðÄw s„tytu

…h …ý Ëk…qýo…ýu Vhòu ƒòðu Au. ytðt fuË{tk {ksqh fhðt{tk ytð‚wk ð¤‚h ‚u ðÄtht™tu

…„th (Additional Pay) „ýtÞ Au.

(¾) ‚u™e …tu‚t™e s„t™e sðtƒŒthe W…htk‚ ƒeS s„t™e ðÄtht™e y{wf Vhòu ƒòðu Au,

…hk‚w ‚uðe s„t fu s„tytu …h r™{ýqkf fhtÞu÷ ™Úte. ytðt fuË{tk {ksqh fhðt{tk ytð‚wk

ð¤‚h ‚u ¾tË …„th (Special Pay) „ýtÞ Au.

(2) W…h {wsƒ ¾tË …„th/ðÄtht™t …„th™t Œh ™e[u «{týu Au. (r™Þ{-47)

(f) ‚u s f[uhe/¾t‚t fu yLÞ f[uhe/¾t‚t{tk Ë{t™ fûtt (Eqivalent Rank) ðt¤e s„t™tu

ðÄtht™tu nðt÷tu Ëk¼t¤u÷ ntuÞ ‚tu Ëk¼tðe …„th (Pre Sumptive Pay) ™t 5%™e ŒhÚte,

(¾) ‚u s f[uhe/¾t‚t fu yLÞ f[uhe/¾t‚t{tk W…÷e fûtt (Higher Rank) ðt¤e s„t™tu ðÄtht™tu

nðt÷tu Ëk¼t¤u÷ ntuÞ ‚tu Ëk¼tðe …„th (Pre Sumptive Pay) ™t 10%™t ŒhÚte

(„) ËkƒkrÄ‚ f{o[the™u ytðe ðÄtht™e nðt÷t ðt¤e s„t …h ƒŒ÷e fhe™u {wfðt{tk ytðu

‚tu su …„th {¤ðt…tºt ÚttÞ ‚u …„th™u Ëk¼tðe …„th ‚hefu æÞt™u ÷uðt™tu hnu Au.

(3) ð¤‚h ¼ÚÚttk :

yuf fu ðÄw s„tytu ËtÚtu ð¤‚h ¼ÚÚtwk òuztÞu÷ ntuÞ ‚tu, Ë{ût yrÄfthe ™¬e fhu ‚ux÷wk, …hk‚w

ƒÄe s„tytu ËtÚtu òuztÞu÷t fw÷ ð¤‚h ¼ÚÚttk fh‚tk ðÄw ™nª ‚u ŒhÚte ð¤‚h ¼ÚÚtwk {¤ðt…tºt

hnu Au. (r™Þ{-48)

(4) ònuh hò/hrððthtu ð„uhu ƒtŒ fh‚tk Œþ rŒðË fh‚tk ytuAt Ë{Þ {txu ftuE s„t ¾t÷e ntuÞ

‚tu ‚u™t …h Ëhfthe f{o[the™e ðÄtht™e r™{ýqkf fhe þftÞ ™nª. y÷ƒ‚ ytðe ftuE s„t

ft™w™e Vhòu ƒòððt {txu sYhe ntuÞ ‚tu r™{ýqkf fhðt{tk ftuE ƒtÄ hnu‚tu ™Úte. (r™Þ{ -

49(1))

Ëhfthe f{o[theyu yLÞ s„t™tu nðt÷tu hòytu/ònuh ‚nuðthtu fu su htò™e yt„¤-…tA¤ òuze

ntuÞ ‚tu, ‚u 30 rŒðË fh‚tk ytuAt Ë{Þ {txu ht¾u÷ ntuÞ ‚tu ytðe ƒeS s„t™t nðt÷t

{txu ¾tË …„th {¤ðt…tºt ™Úte. (r™Þ{ - 49(1))

(5) Ëhfthe f{o[the …tu‚t™e s„t™e Ë{t™ sðtƒŒtheðt¤e ƒeS s„t Äthý fh‚t ntuÞ ‚uðt rfMËt{tk

‚uytu ftuE…ý f[uhe/¾t‚t™e s„t™tu ðÄtht™tu nðt÷tu ytuAt{tk ytuAt 30 rŒðË {txu Ëk¼t¤u÷

ntuÞ ‚tu s ‚u {txu Ë{„ú Ë{Þ {txu ðÄtht™tu …„th/¾tË …„th [qfðe þftÞ Au. Ëhfthe f{o[theyu

120

…tu‚t™e s„t™e Ë{t™ sðtŒtheðt¤e s„t™tu nðt÷tu …tu‚t™e f[uhe/¾t‚t{tk fu yLÞ f[uhe/¾t‚t{tk

Ëk¼t¤u÷ ntuÞ ‚tu …ý Ëk¼tðe …„th™t 5% ŒhÚte ¾tË …„th {¤ðt…tºt hnu Au. (r™Þ{-47)

(6) Ëhfthe f{o[the …tu‚t™e Vhòu W…htk‚ ‚u™t fh‚tk ðÄthu sðtƒŒthe ƒeS s„t™e Vhòu ytuAt{tk

ytuAt 30 rŒðË {txu …tu‚t™e f[uhe/¾t‚t{tk fu yLÞ f[uhe/¾t‚t{tk ƒòð‚t ntuÞ ‚tu ‚uðt rfMËt{tk

…ý Ë{„ú Ë{Þ {txu ƒeS s„t™t Ëk¼rð‚ …„th™t 10% ŒhÚte ¾tË …„th [wfðe þftÞ

Au. (r™Þ{-47)

(7) Ëhfthe f{o[the™u ðÄtht™tu nðt÷tu Ëk¼t¤ðt {txu hò™t Ë{Þ™e yt„¤ …tA¤ òuztðt{tk ytðt‚

rŒðËtu {txu …ý [tso yu÷tWLË {ksqh fhðt™wk hnu Au.

(8) ytðt ðÄtht™t …„th fu ¾tË …„th™u {tU½ðthe ¼ÚÚtt™t nu‚w {txu …„th „ýðt™wk hnu‚wk. (r™Þ{

- 49(1))

(9) ftuE…ý Ëhfthe f{o[the ys{tÞþe ‚hefu ntuÞ ‚tu ‚uytu™u …ý Ë{t™ yÚtðt ƒeS Ÿ[e s„t™tu

ðÄtht™tu nðt÷tu ËtU…e þftÞ Au. ytðt ‚{t{ rfMËtytu{tk ftuE…ý Ëhfthe f{o[the™u y…tÞu÷

ðÄtht™t nðt÷t {txu Ëk¼tðe …„th™e „ý‚he r™Þ{-11 yÚtðt 13 «{týu fhðt™e hnu Au.

(10) ftuE…ý yrÄfthe Ëkð„o ƒnth™e (Ex-Cadre) s„t™tu ðÄtht™tu nðt÷tu Ëk¼t¤‚t ntuÞ ‚tu …ý

‚uðes„t™tu nðt÷tu Ëk¼t¤ðt {txu ƒk™u s„t yuf s Ëkð„o™e ™ ntuÞ ‚tu …ý ¾tË …„th {¤ðt…tºt

Au. (r™{Þ-45)

(11) ftuE ™ðe s„t W¼e fhðt{tk ytðu÷ ntuÞ y™u ‚u ¾t÷e …zu÷ ntuÞ ‚tu ‚uðe s„t™tu nðt÷tu

Ëk¼t¤ðt ƒŒ÷ ¾tË …„th {¤ðt…tºt Au. (r™Þ{-45)

(12) ftuE…ý Ëhfthe f{o[the hò …h ntuðt™t fthýu s„t ¾t÷e …zu÷ ntuÞ y™u ƒeò ftuE Ëhfthe

f{o[the™u ‚u™e …tu‚t™e Vhòu W…htk‚ ytðe ƒeS s„t™tu nðt÷tu ËtU…ðt{tk ytðu÷tu ntuÞ y™u

‚u ƒeS {q¤ s„t fh‚tk ™e[e ™ ntuÞ ‚tu hò {ksqh fh™th yrÄfthe ðÄtht™wk ð¤‚h (¾tË

…„th) [qfðe þfu Au. yt Ë¥tt™tu W…Þtu„ fh‚e ðu¤t ÏÞt÷ ht¾ðtu hnu Au fu ytðe ÔÞðMÚtt

{ksqh fhtÞu÷e hò™e {ÞtoŒt{tk ‚Útt ftuE …ý rfMËt{tk ðÄw{tk ðÄw 12 {tË ËwÄe fhu÷e ntuðe

òuEyu ‚Útt ðÄtht™tu nðt÷tu Ëk¼t¤ðt™t ytŒuþ Ëhfthe f{o[the™e hò.

121

10. ¾heŒ …Ør‚ yk„u™tu …rh[Þ

htßÞ Ëhtfh©e™e swŒe swŒe Þtus™tytu™tu y{÷ fhðt ‚u{s htusƒhtus™e ft{„ehe™u …ntU[e

ð¤ðt {txu Ëhfth™e f[uheytu™u rðrðÄ «fth™e ðM‚wytu, ÞkºtËt{„úe ð„uhu™e sYh …z‚e ntuÞ Au.

y™u ‚u {txu swŒe swŒe fûttyuÚte ¾heŒ «r¢Þt fhðt{tk ytðu Au.

Ëhfth©e™t Wãtu„ y™u ¾tý rð¼t„™t Xhtð ¢{tkf yuË.…e.ytu.-102002-Þw.ytuyth-24-

[-‚t, 28-1-2003 y™wËth nðuÚte su ‚u ¾t‚tyu ¾t‚trfÞ ¾heŒ Ër{‚e (ze.…e.Ëe.)™e h[™t

fhe ¼tð fhth nuX¤ ytð‚e [es ðM‚wytu rËðtÞ™e ytEx{tu {txu™e ¾heŒe fhðt™e hnu Au. ËŒh

Xhtð™e Ëu¢uxheyu s ze…txo{uLx …h[uÍ fr{xe (yuË.ze.…e.Ëe.) ‚Útt Ëu¢uxheÍ …h[uÍ fr{xe™e

(yuË.…e.Ëe.) h[™t fhðt{tk ytðe Au.

W…htuõ‚ ºtýuÞ fr{xe™wk ƒkÄthý ‚Útt ™týtkfeÞ Ë¥tt ™e[u «{týu Au :

ƒkÄthý

¾t‚tfeÞ ¾heŒ fr{xe Ëu¢uxheyux ze…txuo{uLx …h[uÍ Ëu¢uxhe …h[uÍ fr{xe

(ze.…e.Ëe.) fr{xe (yuË.…e.Ëe.)

(yuË.ze.…e.Ëe.)

1. su ‚u ¾t‚t™t ðzt ([uh{u™) ËkƒkrÄ‚ ¾t‚t™t ËkƒkrÄ‚ ¾t‚t™t

Ër[ð©e/y„úËr[ð©e/ Ër[ð©e/y„úËr[ð©e/

yrÄf Ër[ð©e, yrÄf Ër[ð©e,

([uh{u™) (ËÇÞ)

2. ËkƒkrÄ‚ ðneðxe rð¼t„™t ËkƒkrÄ‚ ðneðxe rð¼t„™t Wãtu„, ¾tý rð¼t„™t

™tÞf Ër[ð©e, (ËÇÞ) ™týtk Ë÷tnfth©e, (ËÇÞ) Ër[ð/y„úËr[ð©e

y„úËr[ð©e (ËÇÞ)

3. ËkƒkrÄ‚ ¾t‚t™t ðzt™e Ëe.yuË.…e.ytu. f[uhe™t ™týtk rð¼t„™t

f[uhe™t rËr™Þh rnËtƒe ™tÞƒ Wãtu„ Ër[ð©e/y„úËr[ð©e

yrÄfthe©e, (ËÇÞ) fr{&™h©e (ËÇÞ) ËÇÞ

4. {æÞMÚt Ëhkò{ ¾heŒe‚kºt ËkƒkrÄ‚ ¾t‚t™t ðzt ËkƒkrÄ‚ ¾t‚t™e

(Ëe.yuË.…e.ytu.)™t ð„o-1 (ËÇÞ Ër[ð©e) ze.…e.Ëe.™t ðzt

™t yrÄfthe©e (ËÇÞ) (ËÇÞ)

5. ËkƒkrÄ‚ ¾t‚t™t ðzt™e ËkƒkrÄ‚ ¾t‚t™t ðzt yrÄf Wãtu„

f[uhe™t ð„o-1™t (ËÇÞ Ër[ð©e) fr{&™h©e, Ëe.yuË.…e.ytu.

yrÄfthe©e (ËÇÞ Ër[ð©e)

(Ër[ð©e)

™tUÄ : sYh sýtÞ ‚uðt rfMËt{tk xuf™ef÷ r™»ýtk‚ ‚tkrºtf ¿tt™ Ähtð‚t yrÄfthe©e™u ¾tË yt{krºt‚

‚hefu fr{xe{tk ƒtu÷tðe þfþu.

122

™týtfeÞ Ë¥tt :

ðtŠ»tf ytExu{ ¾heŒe fhðt™e Ë¥tt ºtýuÞ fr{xeytu™u ™e[u «{týu Au.

ze.…e.Ëe. yuË.ze.…e.Ëe. yuË.…e.Ëe.

1. ðtŠ»tf ytExu{ ŒeX Y. 30 ðtŠ»tf Y. 30 ÷t¾Úte ðtŠ»tf Y. 1(yuf)

÷t¾ ËwÄe W…h 1(yuf) fhtuz ËwÄe fhtuzÚte ðÄw

2. Ëtu÷exhe ytuVh Y. 5 (…tk[) Y. 5 (…tk[) ÷t¾Úte W…h Y. 10 (Œþ) ÷t¾Úte W…h

÷t¾ ËwÄe Y. 10 (Œþ) ÷t¾ ËwÄe

3. rh…ex ytuzh Y. 5 (…tk[) Y. 5 (…tk[) ÷t¾Úte W…h Y. 15 (…kŒh) ÷t¾Úte W…h

÷t¾ ËwÄe Y. 15 (…kŒh) ÷t¾ ËwÄe

4. E{hsLËe …h[uÍ Ë¥tt ™Úte Y. 10 (Œþ) ÷t¾ ËwÄe Y. 10 (Œþ) ÷t¾Úte W…h

5. ƒútLzuz ytExu{ Ë¥tt ™Úte Ë¥tt ™Úte Võ‚ yuË.…e.Ëe. …tËu s

Ë¥tt Au.

™tUÄ : ßÞthu fux÷ef 𾂠ƒnth …tzu÷ xuLzh™e þh‚tu, M…uþerVfuþ™ fh‚tk swŒe þh‚tu, M…uþerVfuþ™ðt¤e

ðM‚w ¾heŒðt™t Ëkòu„tu W¼t ÚttÞ íÞthu, ‚u™u {kswh fhðt™e Ë¥tt {tºt yuË.…e.Ëe.™u

s Au.

¾heŒe™t «fth :

1. MÚttr™f ¾heŒe

2. ¾heŒ Ër{‚e {thV‚ ¾heŒe

3. E{hsLËe ytEx{™e ¾heŒe

4. ƒútLzuz ytExu{™e ¾heŒe

5. ze.ze.yuË. yuLz ze./Ëe.yuË.…e. yt™t ¼tð fhth.

MÚttr™f ¾heŒe :

rð™t xuLzhu ¾heŒe fhðt™wk «ð‚o{t™ ð„eofhý hŒ fhe™u Wãtu„ ¾tý rð¼t„™t Xhtð ¢{tkf :

yuË.…e.ytu.-1095-2636-(97)-[, ‚t. 23-9-1997Úte ™e[u «{týu ™ðuËhÚte ð„eofhý fhðt{tk

ytðu÷ Au.

fûtt - y

™e[u sýtðu÷ Ëhfthe ËkMÚttytu …tËuÚte {trËf Y. 40,000/- ([t÷eË nòh) ËwÄe ¾heŒe ¼tð

…ºtftu {u¤ÔÞt rËðtÞ fhe þftþu, …hk‚w ËŒh ¾heŒe{tk «íÞuf ytExu{™e ¾heŒe™e ®f{‚ Y. 10,000/

- (Yr…Þt Œþ nòh)Úte ðÄðe òuEyu ™nª.

Ëhfthe ËkMÚttytu :

su÷, fÕ…‚Y ¼kzth, „úe{ftu, ð™e÷ Wãtu„, „wsohe, „hðe, [{tuoãtu„ rðftË r™„{, „wþe÷,

¾u‚ Wãtu„ r™„{ (ËŒh r™„{ …tËuÚte Võ‚ sk‚w™tþf Œðtytu y™u y™ts ¼hðt™tk …e… {txu s Au.)

123

™tUÄ : W…htuõ‚ Ëhfthe ËkMÚttytu …ife ßÞthu ¾heŒe fhðt™e ntuÞ íÞthu «íÞuf ytEx{™e ®f{‚ Y.

10,000/- (ŒË nòh)Úte ðÄðe òuEyu ™rn. su÷™t rfMËt{tk yt ®f{‚ {ÞtoŒt ÷t„w …z‚e

™Úte. yÚtto‚T «íÞuf ytEx{™e ®f{‚ Yt. 10,000/- (ŒË nòh)Úte ðÄw ntuÞ ‚tu …ý ¾heŒe

fhe þftÞ.

fûtt - ƒ

™e[u sýtðu÷ Ëhfth {tLÞ ËkMÚttytu (™e[u™e ËkMÚttytu ò‚u Wí…tŒ™ fh‚e ntuÞ Võ‚ ‚u ytExu{

…wh‚e ytðe {tLÞ‚t „ýtþu) …tËuÚte ytuAt{tk ytuAt ºtý ¼tð …ºtftu {u¤ðe™u s ¾heŒe fhe þftþu.

(1) ¾tŒe „út{tuãtu„ ƒtuzo/¾tŒe y™u rð÷us ELzMxÙeÍ fr{þ™ îtht {tLÞ ËkMÚttytu

(2) ykÄs™ {txu™e ËkMÚttytu

(3) ƒnuht{wk„t {txu™e ËkMÚttytu

(4) y…k„tu {txu™e ËkMÚttytu

(5) {t™rËf ûtr‚ðt¤t ƒt¤ftu {txu™e ËkMÚttytu

(6) ƒuLfuƒ÷/…e.yth.ðtÞ/ƒeS Þtus™t nuX¤ ËntÞ {u¤¤e rþrût‚ ƒuhtus„th Þwðfu þY fhu÷

yuf{ …tËuÚte.

(7) {tLÞ {rn÷t ËkMÚttytu (îthfht) sqÚt

Y. 40,000 Úte Yt. 1,00,000/- ËwÄe™e ¾heŒe :

Ë{t[th…ºttu{tk x[qfze ònuht‚ yt…e fûtt y, ƒ …tËuÚte ytuAt{tk ytuAt ºtý ¼tð …ºtftu ¾wÕ÷t

xuLzhÚte {u¤ðe fhðe.

Yt. 1,00,000/- (Yt. yuf ÷t¾Úte) W…h™e ¾heŒe :

ð‚o{t™…ºttu{tk {trn‚e fr{þ™h©e {thV‚u yt…e ¾wÕ÷t xuLzhtu {u¤ðe™u ¾heŒe fhe þftþu.

ƒntu¤e «rËrØ Ähtð‚t yuf „wsht‚e y™u yuf yk„úuS Œir™f{tk ònuht‚ yt…ðe sYhe Au.

E{hsLËe ¾heŒe :

ytðe ¾heŒe fh‚t su ‚u f[uheyu ‚u{™t rð¼t„™t Ër[ð©e™wk E{hsLËe Ätuhýu ¾heŒe fhðt

{txu™wk Ëti «Út{ «{tý…ºt {u¤ðe™u s íÞthƒtŒ ¾heŒe™e «r¢Þt fhðe yíÞk‚ sYhe Au.

ƒútLzuz ytExu{™e ¾heŒe :

su rfMËt{tk yuf fh‚tk ðÄthu Wí…tŒftu ™ ntuÞ, yÚtðt ‚tu ¾tË …ËkŒ„e™e Þwõ‚ ¾heŒe fhðt™e

ntuÞ íÞthu yt «fth™e ftÞoðtne fhðt{tk ytðu Au. yt «fth™e ¾heŒe {txu htßÞ Ëhfth™t ËkƒkrÄ‚

rð¼t„u sYhe nqf{tu fhu÷t ntuðt yíÞk‚ sYhe Au.

Ëhfth©e ‚hVÚte sYhe nqf{tu {¤uÚte ™e[u «{týu ftÞoðtne fhðt™e hnu Au :

su rfMËt{tk Võ‚ yuf s Wí…tŒf ntuÞ ‚tu su ‚u Wí…tŒf …tËuÚte ËeÄt ¼tð …ºtf {k„tðe rðM‚]‚

™tUÄ ËtÚtu Ëe.yuË.…e.ytu.{tk Œh¾tM‚ fhðt™e hnu Au. rðM‚]‚ ™tUÄ{tk ¾tË fhe™u Ëhfth©e™t sYhe

nqf{tu™e ™f÷, ¼tð…ºtf, su [es ðM‚w ¾heŒðt™e ntuÞ ‚u™wk ËtrníÞ, ‚tkrºtf sMxeVefuþ™, fhðuhtytu,

¼tð™wk ÔÞtsƒe…ýt yk„u™wk «{tý…ºt, Wí…tŒf ‚hVÚte òu ftuE ¾tË {wfu÷ ntuÞ ‚tu ‚u™tu ¾tË WÕ÷u¾

fhe MðÞk{ M…ü ™tUÄ hsw fhðt™e hnu Au.

124

ƒútLzuz ytExu{™e ¾heŒe™e ftÞoðtne {ksqh fhðt™e Ë¥tt Võ‚ yuË.…e.Ëe. …tËu s ntuðtÚte

Ëe.yuË.…e.ytu. W…htuõ‚ ftÞoðtne™e ™tUÄ yuË.…e.Ëe.{tkÚte {ksqh fhtðe su ‚u ¾t‚t™u ™tUÄ …h‚ fhþu.

yuË.…e.Ëe.yu su þh‚tuyu ™tUÄ {ksqh fhu÷ ntuÞ ‚u s þh‚tuyu su ‚u ¾t‚tyu ytuzoh yt…ðt™tu hnu Au.

¾heŒe™t Ët{tLÞ rËØtk‚tu :

(1) [es ðM‚wytu™wk ðýo™ :

Ët{tLÞ he‚u ¼th‚eÞ {tLÞ çÞwhtu îtht MxtLzh M…uþeVefuþ™ ½ýe ¾he ytEx{tu {txu r™Þ‚

fhðt{tk ytðu÷ Au. ytðtk M…uþeVefuþ™ W…÷çÄ ntuÞ ‚tu ‚u {wsƒ s ¾heŒe fhðe.

ßÞtk W…htuõ‚ M…uþeVefuþ™ W…÷çÄ ™ ntuÞ ‚tu ¾tË Wí…tŒf™u ÷ût{tk ht¾e™u ftuE…ý Ëkòu„tu{tk

M…uþeVefuþ™ ‚iÞth ™ fhðt …ý s™h÷ M…uËeVefuþ™ ‚iÞth fhðtk.

(2) ¼tð :

{tLÞ Mðef]‚ ¼tð…ºtftu ËtiÚte ytuAt ¼tðu ytuzoh yt…ðtu.

(3) ¼tð …ºtftu hsw fhðt™e Ë{Þ {ÞtoŒt :

Ët{tLÞ he‚u Ë{t[th…ºt{tk ònuht‚ ytÔÞt ƒtŒ ytuAt{tk ytuAt 21 rŒðË™tu Ë{Þ„t¤tu ¼tð…ºtftu

hsw fhðt {txu Ët{tLÞ ¾heŒe {txu yt…ðtu sYhe Au. ßÞthu E{hsLËe™t rfMËt{tk ËŒh Ë{Þ

{ÞtoŒt ½xtze™u 10 rŒðË™e fhe þftÞ.

(4) ze÷eðhe™wk MÚt¤ ‚Útt Ë{Þ {ÞtoŒt :

ònuht‚{tk ze÷eðh™wk MÚt¤ ‚Útt [tu¬Ë ze÷ðhe þezâw÷ Œþtoððwk yíÞk‚ sYhe Au. suÚte Ë{ÞËh

{t÷ {u¤ððt{tk ftuE ‚tkrºtf {w~fu÷e W…ÂMÚt‚ ÚttÞ ™rn.

(5) ÔÞtsƒe ¼tð :

Ët{tLÞ he‚u ftuE…ý [esðM‚w™t ¼tð{tk ‚u™e …z‚h, furLÿÞ ðuht, htßÞ Ëhfth™t ðuht …ufª„,

xÙtLË…tuxuoþ™ ð„uhu™tu Ë{tðuþ Út‚tu ntuÞ Au. yt ƒtƒ‚tu™u ÷ût{tk ht¾e ¾heŒðt{tk ytð‚e [es

ðM‚wytu™t ¼tð ÔÞtsƒe Au fu fu{ ‚u™e [ftËýe fhðe òuEyu.

yt ƒtƒ‚™e [ftËýe fhðt {txu y„tW ÚtÞu÷ ¾heŒe™t ¼tð, «ð‚o{t™ ¼tðtu, ð‚o{t™…ºttu{tk

ytð‚t ¼tðtu ð„uhu ËtÚtu ‚w÷™t fhe r™ýoÞ ÷uðtu òuEyu.

(6) xuLzh Ve : (Ët{tLÞ «fth™t xuLzhtu {txu)

¼tð fhth™t ‚Útt E{hsLËe ¾heŒe™t Wãtu„ y™u ¾tý rð¼t„™t Xhtð ¢{tkf : ¾hŒ-10-

2001-3334-[, ‚t. 30-5-2002 y™wËth xuLzh VtuBËo {txu Ve™tk Ätuhý ™e[u {wsƒ r™Þ‚

ÚtÞu÷ Au.

y™w. ™k. ¾[o (xuLzh)™e ykŒtS‚ ®f{‚ xuLzh Ve™e hf{ Yr…Þt{tk

1. Yt. 1 Úte 10 ÷t¾ ËwÄe 500/-

2. Yt. 10 ÷t¾Úte W…h Yt. 50 ÷t¾ ËwÄe 1000/-

3. Yt. 50 ÷t¾Úte Yt. 1 fhtuz ËwÄe 2000/-

4. Yt. 1 fhtuzÚte ðÄthu 5000/-

125

«tEË xuLzh Vtu{o™e ®f{‚ [wfððt{tkÚte ‚Útt y™uoMx{™e ze…tuÍex (Eyu{ze)

¼hðt{tk {wÂõ‚ yk„u™e þh‚tu

(y) htßÞ™t ÷½w, fwxeh y™u xtE™e ytiãtur„f yuf{tu su [esðM‚wytu™t Wí…tŒ {txu ™tUÄýe ™kƒh

Ähtð‚tk ntuÞ ‚Útt Ëe.yuË.…e.ytu./ht»xÙeÞ ÷Äw Wãtu„ r™„{/ztÞhuõx s™h÷ ytuV ËÃ÷tEÍ

yuLz zeM…tuÍ÷™tu ™tUÄýe ™kƒh Ähtð‚t ntuðt òuEyu.

(ƒ) ¾tŒe „út{tuãtu„ ƒtuzo {tLÞ ËkMÚttytu su [esðM‚wytu™wk Wí…tŒ™ fh‚e ntuÞ ‚u™wk ¾tŒe „út{tuãtu„

ƒtuzo, ¾tŒe y™u rð÷us ELzMxÙeÍ fr{þ™ yÚtðt fwrxh Wãtu„™wk ™tUÄýe «{tý…ºt Ähtð‚t ntuðt

òuEyu.

(f) Wãtu„ y™u ¾tý rð¼t„ îtht {tLÞ r™„{tu suðt fu, „wsht‚ [t{o Wãtu„ rðftË r™„{ r÷.

ntÚtþt¤ r™„{ r÷. nM‚f÷t rðftË r™„{ r÷. rðftË r™„{Úte ½uxtk y™u W™ rðftË r™„{

r÷. „wsht‚ ÷½w Wãtu„ r™„{ r÷. „wsht‚ htßÞ „útBÞ Wãtu„ ƒòh r™„{ r÷. ð„uhu.

E.yu{.ze. :

Ët{tLÞ he‚u xuLzh™e ykŒtS‚ ®f{‚™t 3% ÷u¾u E.yu{.ze. ¼hðt™e ntuÞ Au. E.yu{.ze. [÷™,

ze{tLË zÙt^x yÚtðt ƒUf „uhkxeÚte ¼he þftÞ. ƒuLf „uhkxe ytuAt{tk ytuAe 6 {tË ËwÄe ðu÷ez ntuðe

sYhe Au. E.yu{.ze. [ufÚte Mðefthe þftÞ ™nª.

xw ƒez ºtý fðh …Ør‚ :

ßÞthu xuLzh ELfðtÞhe Ë{t[th …ºttu{tk ònuh fhðt{tk ytðu Au. íÞthu su ‚u xuLzh ¼h™th …uZeyu

™e[u sýtðu÷ ºtý Ëe÷ ƒkÄ fðh{tk xuLzh hsq fhðt™wk ntuÞ Au.

(1) E.yu{.ze. fðh

(2) xuf™ef÷ ƒez fðh

(3) ftu{ŠþÞ÷ ƒez fðh

E.yu{.ze. fðh :

Ëti «Út{ E.yu{.ze. fðh su ‚u …uZeytu Ët{u ¾tu÷ðt{tk ytðu Au. ™e[u™t fthýtuËh su ‚u …uZe™wk

xuLzh™t {ksqh fhðt{tk ytðu Au.

(1) sYhe E.yu{.ze.™e hf{ ¼hu÷ ™ ntuÞ ‚tu.

(2) xuLzh{tk sýtðu÷ r™Þ{ …Ør‚ {wsƒ E.yu{.ze. ¼hu÷ ™ ntuÞ ‚tu.

(3) E.yu{.ze.{tkÚte {wÂõ‚ {txu™t sYhe, «{trý‚ …ºttu™e ™f÷tu fhu÷ ™ ntuÞ ‚tu.

xuf™ef÷ ƒez :

E.yu{.ze. fðh ¾tuÕÞt ƒtŒ su …uZeytu™t xuLzh Mðef]‚ ÚttÞ ‚u{™tk s xuf™ef÷ ƒez, su ‚u

…uZe™t «r‚r™rÄ Ë{ût ¾tu÷ðt{tk ytðu Au. xuf™ef÷ ƒez{tk ™e[u «{týu™e {trn‚e ntuðe sYhe Au.

(1) xuLzh ™kƒh ‚Útt xuLzh ¼h™th …uZe™wk ™t{.

(2) su [es ðM‚w {txu xuLzh ¼hu÷ Au ‚u{tk …qhu…qhtk M…uËeVefuþ™, ytxeof÷, {tu™tuf÷[h.

(3) Wí…tŒf™tu ÷uxh ytuV ytuÚttuhexe.

126

(4) ze÷eðhe …eheÞz ‚Útt ‚u™u ÷„‚e þh‚tu.

(5) xuLzh{tk sýtðu÷ þh‚tu rËðtÞ™e yLÞ þh‚tu …uZe òu hsq fhðt {t„‚e ntuÞ ‚tu þh‚tu™e

rðM‚]‚ {trn‚e hsq fhðe.

(6) xuLzh ELfðtÞhe{tk òu ËuB…÷ {t„u÷ ntuÞ ‚tu ‚u™e rð„‚tu, xuMx he…tuxo ð„uhu.

™tUÄ : xuf™ef÷ ƒez ¾wÕÞt ƒtŒ òu xuf™ef÷{tk ƒez{tk ¾t{eytu sýtÞ ‚tu su ‚u …uZeyu Ët‚ rŒðË{tk

‚u{™e ¾t{eytu Œqh fhðt {txu™e Ë{Þ {ÞtoŒt yt…ðt{tk ytð‚e n‚e. …hk‚w nðuÚte ytðe

Ë{Þ {ÞtoŒt Œqh fhðt{tk ytðe Au. yt{ xuf™ef÷ ƒez ¾tuÕÞt ƒtŒ …uZe ‚hVÚte ‚u{™e ¾t{e

Œqh fhðt òu …ºt ÔÞðnth fhðt{tk ytðu ‚tu ‚u ƒe÷fw÷ „ý‚he{tk ÷uðt™tu hnu‚tu ™Úte. y™u

…ºtÔÞðnth ŒV‚hu fhðtu.

ftu{þeoÞ÷ ƒez :

ËŒh ƒez{tk Võ‚ ¼tð, …qhu…qhe {trn‚e, xuût zeõ÷uhuþ™ «{tý…ºt™e «{trý‚ ™f÷ hsw fhðt™e

hnu Au. xuf™ef÷ ƒez ¾tuÕÞt ƒtŒ su xuLzhtu Mðef]‚ sýtÞ ‚u™t s ftu{þeoÞ÷ ƒez, su ‚u …uZe™t

«r‚r™rÄ™e ntshe{tk ¾tu÷ðt{tk ytðu Au.

¾heŒe ™er‚ :

htßÞ™t ÷½w, fwxeh, xtÞ™e Wãtu„™u Ëhfthu ¾heŒe{tk «tuíËtn™ {¤u ‚u {txu htßÞ Ëhfth™tk

Wãtu„ y™u ¾tý rð¼t„u Xhtð ¢{tkf : yuË.…e.ytu.-1095-2636(97)[, ‚t. 23-9-1997Úte

™er‚ ònuh fhu÷ Au. su ™er‚™tu Œhuf Ëhfthe ¾t‚t, ƒtuzo, r™„{tuyu y{÷ fhðt™tu VhSÞt‚ Au.

÷½w Wãtu„, fwxeh Wãtu„, xtÞ™e Wãtu„tu™u ¾tË fhe™u ™e[u™tk «tuíËtn™tu yt…ðt{tk ytðu Au.

rð™t {wÕÞu xuLzh ‚Útt E.yu{.ze.{tkÚte {wÂõ‚ :

÷Äw Wãtu„, fwxeh Wãtu„ ‚Útt xtÞ™e Wãtu„ ‚hefu su ‚u rsÕ÷t Wãtu„ f[uheyu ™tUÄýe ÚtÞu÷

ntuðwk òuEyu ‚Útt ‚u yk„u™wk «{tý…ºt {u¤ðu÷wk ntuðwk VhrsÞt‚ Au. yt W…htk‚ Ëe.yuË.…e.ytu./

yuË.yuË.ze./ze.S.yuË.yuLz ze./ËtÚtu ™tUÄtÞu÷ ntuðwk …ý sYhe Au. y™u ‚u yk„u™wk «{tý…ºttu{tk

ytðhe ÷uðtÞu÷ ntuÞ ‚u s ‚u ytExu{ …qh‚tu yuf{ ™u ÷t¼ yt…e þftÞ.

ËeõÞtuhexe ze…tuÍex :

Ët{tLÞ he‚u {t÷ Ët{t™™e ¾heŒe™e ®f{‚™t 5% ÷u¾u ËeõÞtuhexe ze…tuÍex ÷uðt{tk ytðu Au.

…hk‚w htßÞ™t ÷½w, fwxeh, xtE™e ytiãtur„f yuf{tu, Ëhfth {tLÞ r™„{tu fu Wí…trŒ‚ «ð]r¥t fh‚tk

ntuÞ, yÚtðt ƒòh ËntÞ …whe …tz‚tk ntuÞ ‚uðt r™Þ{tu, …tËuÚte òu {t÷ Ët{t™™e ¾heŒe Yt. ƒu

÷t¾Úte ðÄw ntuÞ ‚tu 5%™t ƒŒ÷u 3% ÷u¾u ËeõÞtuhexe ze…tuÍex ¼hðt™e hnuþU. …hk‚w {t÷ Ët{t™™e

®f{‚ Yr…Þt ƒu ÷t¾ fh‚tk ytuAe ntuÞ ‚tu ËeõÞtuhexe ze…tuÍex ¼hðt™e hnuþu ™nª.

÷½w, xtE™e y™u fwxeh Wãtu„tu™u ¼tð …ËkŒ„e :

ËtiÚte ytuAt ¼tð Ähtð™th, ÷Äw, fwxeh, xtE™e yuf{ „wsht‚ htßÞ ƒnth™wk ntuÞ ‚tu, ytðt

ËtiÚte ytuAt ¼tð™t 10%™e ¼tð …ËkŒ„e „wsht‚™t ÷Äw, fwxeh, xtÞ™e yuf{™u {¤e þfþu.

÷½w, fwxeh yÚtðt xtÞ™e yuf{tu, „wsht‚ ÷½w Wãtu„ r™„{ r÷. fu „wsht‚ „út{tuãtu„ ƒòh

r™„{ r÷. îtht xuLzh ¼hu ‚uðt rfMËt{tk …ý ¼tð …ËkŒ„e™tu ÷t¼ {¤ðt …tºt hnuþu.

127

„wýð¥tt ytÄtrh‚ ¼tð …ËkŒ„e :

yuf{u òu ytE.yuË.ytE., ytE.yuË.ytu., yu„{tfo fu õÞw {tfo {u¤ðu÷ ntuÞ ‚tu ðÄtht™t

5% ¼tð …ËkŒ„e {¤þu. …hk‚w ftuE …ý Ëkòu„tu{tk 15% ¼tð …ËkŒ„e ðÄðe òuEyu ™nª. …hk‚w

su rfMËt{tk su ‚u ftÞŒt fu r™Þ{tu yLðÞu yuf{™e Wí…trŒ‚ ytExu{ {txu ytðtu {tfo {u¤ððt™wk VhrsÞt‚

ntuÞ ‚uðt rfMËtytu{tk yt ÷t¼ {¤ðt …tºt hnuþu ™nª.

su rfMËtytu{tk ytðt {tfo Ähtð‚e [es ðM‚wytu {txu ¼tð {k„tððt{tk ytðu÷ ntuÞ, ‚uðt rfMËtytu{tk

…ý yt fthýËh 5% ¼tð …ËkŒ„e {¤ðt …tºt hnuþu ™nª.

÷½w Wãtu„ ûtuºtu ythrût‚ ytExu{tu :

fuLÿ Ëhfth y™u htßÞ Ëhfth ‚hVe fux÷ef ytEx{tu Ëhfthe ¾heŒe {txu uythrût‚ fhðt{tk

ytðu÷ Au. ytðe ytExu{tu™e ßÞthu ¾heŒe fhðt™e ntuÞ íÞthu ònuht‚{tk ‚u™tu M…ü WÕ÷u¾ fhðtu

‚u{s ‚u™e ¾heŒe fhðt yk„u™e Ë{„ú «r¢Þt „wsht‚ Ëhfth™t Wãtu„ y™u ¾tý rð¼t„™t Xhtð

¢{tkf : yuË.…e.ytu.-1095-2636(97)-[, ‚t. 23-9-1997 y™wËth s.

‚w÷™tí{f …ºtf ƒ™tðtð yk„u™e ftÞoðtne :

{tLÞ ht¾ðt{tk ytðu÷ ¼tð…ºtftu{tk …uZeytu îtht ¼hðt{tk ytðu÷ ¼tðtu™e ‚w÷™t fhðt {txu

‚w÷™tí{f …ºtf ‚iÞth fhðt{tk ytðu Au. su{tk ™e[u™e ƒtƒ‚tu æÞt™{tk ht¾ðe yíÞk‚ sYhe Au.

(1) su þh‚tuyu ¼tð {k„tðu÷t ntuÞ ‚u, ‚u s ¼tðtu™tu Ët{tLÞ he‚u ¼tð …ºtf{tk WÕ÷u¾

fhðtu òuEyu.

(2) …uZeyu ¼tð…ºtf{tk yuõË Vuõxhe ¼tð Œþtoðu÷ ntuÞ ‚tu y™u yLÞ ðuht suðt fu yuõËtEÍ

zâwxe, ËuLxÙ÷ Ëu÷xuût Vtuh ðfª„, ELMÞtuhLË y÷„ Œþtoðu÷ ntuÞ ‚tu yt ‚{t{ ðuhtytu

y™u yLÞ ¾[toytu(™qh) ð„uhu {q¤ ¼tð{tk W{uhe™u „ý‚he fhðt™e hnu Au.

(3) htßÞ Ëhfth™e «ð‚o{t™ ™er‚ {wsƒ ÷t„w …z‚t „wsht‚ Ëu÷xuût „ý‚he{tk ÷uðt™tu hnu‚tu

™Úte, …hk‚w fuLÿeÞ ðu[týðuht òu ÷t„w …z‚t ntuÞ ‚tu ‚u™tu Ë{tðuþ fhðt™tu hnu Au.

(4) htßÞ Ëhfth™e «ð‚o{t™ ™er‚ {wsƒ htßÞ™t fwrxh, ÷½w ‚u{s „út{tuãtu„ ƒtuzo {tLÞ

ËkMÚttytu™u ¼tð …ËkŒ„e yt…ðt™e òu„ðtE fhðt{tk ytðu÷ Au. ‚u™t y™wËkÄt™u htßÞ

ƒnth™t yÚtðt {tuxt/{æÞ fûtt™t yuf{ Ët{u {¤ðt…tºt ¼tð …ËkŒ„e™e hf{ fwrxh,

÷½w ‚u{s „út{tuãtu„ ƒtuzo {tLÞ ËkMÚtt îtht ¼hðt{tk ytðu÷ ¼tðtu{tkÚte ¼tð …ËkŒ„e™e

hf{ ƒtŒ fhðt™e hnu Au.

(5) ¼tð…ºtf{tk ÷t„w …z‚t ytufxÙtuÞ™tu Ë{tðuþ fhðt™tu hnu‚tu ™Úte. …hk‚w ‚u yk„u ËkƒkrÄ‚

fLËtE™e yu ytuõxÙtuÞ {tVe «{tý…ºt yt…ðt™wk hnu Au.

(6) xuLzh™e þh‚tu «{týu xÙtLËex ELMÞtuhLË ‚u{s r™heûtý yk„u™tu su fkE ¾[o ÚttÞ ‚u Ët{tLÞ

he‚u …uZeyu ¼tu„ððt™tu hnu Au. òu …uZe yt ¾[o ¼tu„ððt ‚iÞth ™ ntuÞ ‚tu ‚uðt Ëkòu„tu{tk

r™Þ{ {wsƒ™tu ¾[o ËkƒkrÄ‚ …uZe™t ¼tð{tk W{uhðt™tu hnu Au.

¼tð {u¤ðýe : («tEË {u[ª„)

su rfMËt{tk ¼tð …ËkŒ„e yt…ðt A‚tk htßÞ ƒnth™t yuf{™tu ¼tð ËtiÚte ytuAtu ntuÞ ‚uðt

rfMËt{tk htßÞ™t ™t™t Wí…tŒftu ™u òu ‚uytu htßÞ ƒnth™t yuf{™t ¼tðtu {wsƒ {t÷ yt…ðt ‚iÞth

ÚttÞ ‚tu ‚u {wsƒ htßÞ yuf{™u fw÷ sÚÚtt™t 50% sux÷tu sÚÚtt™tu ytuzh yt…e þftÞ Au. yt yk„u

Ëti «Út{ htßÞ™t yuf{tu …ife ËtiÚte ytuAt ¼tð yt…™th …uZe™u ‚f yt…ðt™e Au.

128

ytuzh (yu.xe.) {wfðt yk„u™e ftÞoðtne :

ËkƒkrÄ‚ …uZe™u {t÷ ËÃ÷tÞ fhðt Ëðo «Út{ Mðef]r‚ …ºt (yuyu÷) yt…ðt{tk ytðu Au. su{tk

ËeõÞwhexe™e hf{ ¼h…tE fhðt sYhe Ëw[™t, {t÷™wk …qhu…whwk ðýo™, ze÷eðhe …ehÞz, ¼tðtu, xuût,

yuõËtEÍ ‚u{s ƒeS sYhe Ët{tLÞ þh‚tu™tu W÷u¾ fhðt{tk ytðu Au.

…uZe îtht ËeõÞtuhexe ze…tuÍex s{tk ÚtÞu÷e ‚Útt yuyu÷{tk sýtðu÷ þh‚tu™t Mðef]r‚ …ºt {ÕÞuÚte

yu.xe. yt…ðt{tk ytðu Au.

™tUÄ : yu.xe. yt…‚t …nu÷t yuf{u ËeõÞwhexe ze…tuÍex {txu su ƒuLftu „uhkxe ¼hu÷ ntuÞ ‚tu ËŒh ƒuLf

„uhkxe su ‚u ƒuLf …tËuÚte ¼htðe ÷uðe yíÞk‚ sYhe Au. y™u íÞthƒtŒ s yu.xe. yt…ðe y™u

sYhe yu„úe{uLx …ý fhðt™wk ntuÞ Au.

r™heûtý ft{„ehe :

yu.xe.{tk sýtðu÷ þh‚tu {wsƒ {t÷ r™heûtýtu yÚtuo ze÷eðhe …eheÞz{tk hsq fhðt™tu hnu Au.

ze÷eðhe …eheÞz …Ae r™heûtý yÚtuo hsq fhðt{tk ytðu ‚tu, ƒòh™e …rhÂMÚtr‚ òuE™u ™¬e fhðwk

fu {t÷™wk r™heûtýtu fhðwk fu fu{ ? òu r™heûtý fhðt™wk ™¬e ÚttÞ ‚tu {t÷™e ®f{‚ yuf ÷t¾ fh‚tk

ytuAe ntuÞ ‚tu ‚uðt rfMËt{tk rð÷krƒ‚ ËÂtn ŒeX yÄtoxft ÷u¾u ðÄw{tk 10% ËwÄe™e hf{ …u™Õxe

‚hefu ðËw÷ fhe þftÞ ßÞthu 1 ÷t¾Úte ðÄw ®f{‚™t {t÷ {txu rð÷krƒ‚ ËÂtn ŒeX yÄto xft ÷u¾u

ðÄw{tk 5% sux÷e hf{ ðËw÷ fhðe.

™týtk™e [qfðýe :

r™heûtý yÚtuo hsq fhu÷ {t÷ òu Mðef]‚ sýtÞ ‚tu, Mðef]r‚™tUÄ ‚Útt yth.yth. {wÕÞuÚte òu

{t÷ ƒuLf {thV‚u hðt™t fhu÷ ntuÞ ‚tu ‚uðt rfMËt{tk 90% ™týtk™e [qfðýe fhe þftÞ y™u ƒtfe™t

10% {t÷ {ÕÞuÚte òu ftuE ðtkÄtu ™ ntuÞ ‚tu 30 rŒðË{tk [qfððt™t hnu Au.

su rfMËt{tk rðÍTÞw÷ ELM…uõþ™Úte {t÷ ÷uðt™tu ntuÞ Au. ‚uðt rfMËt{tk {t÷ {ÕÞuÚte 75% ÷u¾u

™týt™e [qfðýe fhðt™e hnu Au. …hk‚w ytðwk [qfðýwk fh‚t …nu÷t …uZe …tËuÚte ÷¾tðe ÷uðt™wk hnu

Au fu òu {t÷ xuMx{tk ƒhtƒh sýtþu ™rn y™u ¼tðft…Úte {t÷u ÷uðt™wk ™¬e Útþu ‚tu ‚u ¼tðft…

fƒw÷ {kswh Au.

r™heûtýtu ™tUÄ :

ELM…uõþ™ [tSoË (r™Þ{t™wËth) ðËq÷ fÞto ƒtŒ s ELM…uõþ™ ™tUÄ EMÞw fhðe.

ËeõÞtuhexe ze…tuÍex™e …h‚ [wfðýe :

su ytuzoh yt…ðt{tk ytðu÷ ntuÞ ‚u …uZe …tËuÚte r™Þ{ {wsƒ™e ËeõÞtuhexe ze…tuÍex, ÷uðt{tk

ytðu Au. òu yu.xe.™e þh‚tu {wsƒ ËV¤‚t …qðof {t÷ ËÃ÷tÞ fhu÷ ntuÞ ‚tu r™Þ{ „uhkze …eheÞz

…qýo ÚtÞu÷e ‚u{s fLËtE™e ‚hVÚte ƒe™ðtkÄt hrn‚ (yu™.ytu.Ëe.) {ÕÞuÚte ËeõÞtuhexe ze…tuÍex hf{

yLÞ ftuE ™týtk ƒtfe ntuÞ ‚tu ðËq÷ fÞto …Ae s hf{ …h‚ fhðt™e hnu Au.

™tUÄ :

• W…htuõ‚ ™tUÄ ‚t÷e{tÚteoytu™u Võ‚ {t„oŒþo™/{trn‚e yt…ðt™t nu‚wËh fhðt{tk ytðu÷ Au.

• ¾heŒe yk„u™t yt¾he r™ýoÞ ÷u‚t …nu÷t htßÞ Ëhfth™t rðrðÄ Xhtðtu, …rh…ºttu ð„uhu æÞt™u

ht¾e ðk[týu ÷eÄt ƒtŒ s ¾heŒe fhðe.

• W…htuõ‚ ™tUÄ™tu ftuxo{tk ËkŒ¼o fu Ënthtu ÷E þftþu ™nª.