1 | P a g e

CAT/C/PHL/CO/2 14 Mayo 2009 Komite Laban sa Tortyur Ika-apatnapu’t dalawang sesyon Geneva, 27 April-15 Mayo 2009

Komite Laban sa Tortyur, Mga Rekomendasyon sa Gobyerno ng Republika ng Pilipinas

tinatadhana ng Pandaigdig na Pagpapahayag ng mga Karapatan ng Tao (Universal Declaration of Human Rights o UDHR) ang kalayaan sa tortyur. Dagdag pa dito, ayon sa Internasyunal na Kasunduan sa Karapatang Sibil at Pulitikal (International Covenant on Civil

and Political Rights o ICCPR) na walang sino mang tao ang maaaring gamitan ng labis na pagpapahirap, at ilapat ang malupit, imbi o di-makataong parusa. May obligasyon ang Pilipinas na supilin at puksain ang tortyur matapos itong sumang-ayon dahil sa paglagda nito sa Kumbensyon Laban sa Tortyur at iba pang Di Makatao na Pagtrato at Pagpaparusa (Convention Against Torture and Other Cruel, Inhuman or Degrading Treatment or Punishment or CAT) noong Hunyo 18, 1986. Nakasaad din sa Artikulo III, Seksyon 12 (2) ng Saligang Batas ng Pilipinas na ipinagbabawal at mananagot sa batas ang gagamit laban sa sino mang tao “ng labis ng pagpapahirap, pwersa, dahas, pananakot, pagbabanta, o ano pa mang paraan na pipinsala sa kanyang malayang pagpapasya.” Gayon din ay “(i)pinagbabawal ang mga lihim na kulungan, solitary, ingkomunikado o iba pang katulad na mga anyo ng detensyon.” Maliban sa UDHR, ICCPR at CAT, ang Pilipinas ay nasasaklawan ng mga iba’t ibang Pandaigdigang Kasunduan o Instrumento na kaugnay sa pagtataguyod ng mga Karapatang Pantao tulad ng Internasyunal na Kasunduan sa Karapatang Pang-ekonomiya, Panlipunan at Pangkalinangan (International Covenant on Economic, Social and Cultural Rights o ICESCR); Internasyunal na Kasunduan sa Pag-alis ng Lahat ng Porma ng Pangkat Panlahi Diskriminasyon o Convention on the Elimination of All Forms of Racial Discrimination o CERD); Internasyunal na Kasunduan sa Pag-alis ng Lahat ng Porma ng Diskriminasyon Laban sa Kababaihan (Convention on the Elimination of All Forms of Discrimination Against Women o CEDAW); Internasyunal na Kasunduan sa mga Karapatan ng mga Bata (Convention on the Rights of the Child o CRC); Internasyunal na Kasunduan sa Karapatan ng mga Taong may mga Kapansanan (Convention on the Rights of Persons with Disabilitieso CRPD); at Internasyunal na Kasunduan para sa Proteksyon ng Lahat ng mga Karapatan ng Lahat ng Migranteng Manggagawa at Miyembro ng kanilang Pamilya (Convention on the Protection of the Rights of All Migrant Workers and Members of their Families o CMW).

I

2 | P a g e

Sa kabila ng mga batas at pagsang-ayon ng Pilipinas sa mga Pandaigdigang Kasunduan para sa pagtataguyod ng mga Karapatang Pantao, ang pagtortyur ay malawakan at sistematiko na ginagamit ng mga pulis, sundalo o ahente ng sangay o instrumentaliti ng pamahalaan sa sino mang tao sinisiyasat o pinaghinalaan dahil sa paglabag mapa-ordinaryo krimen man o pulitikal. Kadalasan ang pagtortyur ay nangyayari mula sa pagdakip o pagkaaresto, sa pagsisiyasat o interogasyon hanggang sa pagkakulong ng biktima. Sobrang laki ng agwat at malayo ang kaibhan ng reyalidad mula sa ipinapakita ng mga bagay-bagay, datos at kaalaman kaysa sa mga letra na nakasulat sa mga batas at Kasunduan na dapat ay progresibo at mahigpit na sinusunod, tumatalima at pinapatupad ng ating gobyerno. Malawakan ang kalakaran o praktis ng mga pulis, sundalo o awtoridad ang hindi agaran na pagdulog sa hukom o piskal sa mga taong kanilang dinarakip na pumipinsala sa kanilang karapatan sa kalayaan at nagiging resulta ng kanilang mahabang pagkakakulong. Dagdag dito, ang paglabag sa karapatan ng biktima na magkaroon ng abugado at pagbisita agad ng doktor pati rin ng kanyang kaanak ay nagdudulot ng pinsala sa kanyang karapatan ng pantay na pangangalaga ng batas. Kadalasan sa mga insidente ng tortyur, ang mga biktima ay ‘yung mga taong dinakip o inaresto ng walang warant o kaya’y “inimbitahan” lamang at diretso ng dinala at ikinulong sa presinto, safe house, pasilidad sa detensyon o kampo ng mga sundalo na hindi na dumaan sa kaparaanan ng batas at legal na proseso o tinatawag na “due process”. Lalong nagpapalala sa umiiral na “climate of impunity” o ang kawalan ng kaparusahan sa mga lumalabag sa mga Karapatang Pantao sa ating bansa, ang counter-insurgency campaign, giyera laban sa terorismo at palpak na pagpapatupad ng hustisya ng ating gobyerno. Ang mga pulis, militar o awtoridad na may kinalaman, pinaghihinalaang gumamit o pinahintulutang mangyari ang pagtortyur o labis na pagpapahirap sa sino mang tao sinisiyasat o detenido ay bihira na sila ay mapasailalim sa imbestigasyon, mausig sa kaparaanan ng batas, papanagutin sa pagkakasalang kriminal at kung mahatulan man ay pinapatawan lamang ng magaan na parusa o sentensya. Sa mahigit dalawampung taon mula ng nilagdaan ng Pilipinas ang CAT, malinaw na ito ay lumabag sa kanyang pandaigdigang obligasyon na pigilan ang paggamit ng tortyur sa sino mang tao. Ang pagsasabatas ng Batas Laban sa Tortyur o Anti-Torture Act of 2009 (Republic Act No. 9745), itinatadhana ng batas na isang krimen at paglabag sa Karapatang Pantao ang pagtortyur. Nakasaad na ang tortyur ay krimen, ganap o absolute at “non-derogable” na ibig sabihin ay walang legal na batayan at mga natatanging pangyayari kahit ano pa man, maging sa isang Estado na nasa pananalakay o panganib ng digmaan, o kapag kakailanganin ng kaligtasang pambayan, ay hindi mahihinging dahilan ng pagtortyur o labis na pagpapahirap sa sino mang tao. Mahalaga na maging aktibo, mapanuri at magsubaybay tayo sa mga hakbang tungo sa ganap na pagpapatupad at pagsasabuhay ng gobyerno sa layunin at adhikain ng Batas Laban sa Tortyur o Anti-Torture Act. Maliban sa itinatadhana ng Kumbensyon Laban sa Tortyur (Convention Against Torture), Artikulo 1, ang Estado ay may obligasyon na mag-ulat sa Komite Laban sa Tortyur ng United Nations o Committee Against Torture (CAT) hinggil sa pagtalima ng gobyerno sa mga pananagutan sa pandaigdig na Kasunduan hinggil sa mga Karapatang Pantao.

3 | P a g e

Ang ating gobyerno ay nag-ulat sa ika-42 sesyon ng Komite Laban sa Tortyur noong 27 Abril- 15 Mayo taong 2009 sa Geneva, Switzerland. Isinumite ng delegado ng Pilipinas ang pinagsama-samang Pangalawa, Pangatlo, Pang-apat at Panglima Pambansang Ulat (2nd to 5th Reports of the Philippines) mula sa taong Hunyo 1989 hanggang Hunyo 2007. Sa madaling salita, labing-anim na taon ang lumipas pagkatapos isinumite ng gobyerno ang Unang Pambansang Ulat o 1st Philippine Report sa CAT, na isang indikasyon na lubos na nagpabaya ang gobyerno sa kanyang pagtalima sa obligasyon na mag-ulat sa CAT kada apat na taon mula sa taon na niratipikahan ng Pilipinas ang Kumbensyon Laban sa Tortyur. Anu-ano ang mga internasyunal na mekanismo sa pagsubaybay sa pagpigil ng pagtoryur? Ang pagtalima at pagpapatupad sa mga Kasunduan o Tratado sa mga Karapatang Pantao ay sinusubaybayan ng mga Komite ng mga independiyenteng eksperto na kilala bilang mga lupong pagsubaybay ng mga tratado (treaty monitoring bodies), na binuo sa ilalim ng UN katulad ng Komite Laban sa Tortyur o CAT. Isa sa bawa’t anim na pangunahing Tratado ay may sariling lupong pagsubaybay (monitoring body) na nagpupulong nang regular upang repasuhin ang mga ulat ng mga Estadong Panig at magkaroon ng konstruktibong pakikipag-usap sa mga gobyerno kung paano ang huli ay makakatupad sa kanilang mga obligasyon sa pagtataguyod ng mga Karapatang Pantao. Ang Komite Laban sa Tortyur ay isang lupon na binubuo ng sampung independiyenteng eksperto na may mandato sa pagsubaybay sa Estadong Panig hinggil sa pagpapatupad ng huli sa Kumbensiyon Laban sa Tortyur. Batay sa prinsipyo ng transparency, ang mga Estado ay kinakailangang magsumite ng mga ulat ng progreso (progress report) sa mga lupon ng Tratado (treaty bodies) at magpalaganap ng ulat na ito sa pinakamalawak na mamamayan. Kaya ang mga ulat ay maaaring magkaroon ng mahalagang papel, makatulong sa pagsulong ng pambansang debate hinggil sa mga usapin ng Karapatang Pantao, makahikayat sa pakikialam at paglahok ng mamamayan, at sa pangkalahatan ay lumikha ng proseso ng pampublikong pagkilatis sa mga patakaran ng Estado. Sa huling bahagi ng sesyon, ang lupon ng Tratado ay gagawa ng ulat na nilalaman ng mga mungkahi, konklusyon at obserbasyon sa anyo ng “Concluding Observations” na nakasaad kung paano mapapahusay at maisasayos ng gobyerno ang kanyang rekord sa Karapatang Pantao. Dapat pag-ukulan ng Estado ng pinakamataas na prayoriti ang pagsasabatas ng mga hakbangin na mangangalaga at magpapatingkad sa karapatan ng lahat ng mamamayan sa dignidad na pantao at magbabawas sa mga di pagkakapantay-pantay na panlipunan sa pamamagitan ng prinsipyo ng “progressive realization” o progresibong pagtupad sa mga Karapatang Pantao. Ang anumang hakbangin tahasang magbabawas sa mga karapatan at di-pagkakapantay-pantay na pampulitika ay nangangailangan ng pinakamaingat na konsiderasyon at kailangang may sapat na dahilan ayon sa pagkilala sa kabuuan ng mga Karapatang Pantao na nakapaloob sa pinag-uusapang Tratado at sa konteksto ng paggamit sa maksimum ang lahat ng nariyang yaman ng bansa. Sa ganitong kontekstong mahalagang mapag-iba ang kawalan ng kakayahan sa pagtanggi ng Estadong Kasapi na gampanan ang kanyang mga obligasyon. Sa panahon ng proseso ng pag-uulat, ang panig sa Tratado at ang Komite ay nagtutukoy ng mga panukat at pambansang pamantayan na magbibigay ng reyalistikong target na dapat na marating sa susunod na yugto ng pag-uulat.

4 | P a g e

Ang serye ng mga rekomendasyon inihain ng Komite sa Estado ay batay sa sarili nitong mga obserbasyon, pag-aaral at pagsusuri na napakahalaga para sa reporma at ganap na pagtamasa ng mga Karapatang Pantao ay dapat na may katiyakan, konkreto at malinaw na hakbang patungo sa pagkamit ng mga obligasyon ng gobyerno sa Kasunduan sa mga Karapatang Pantao. Bukod sa pag-uulat ng Estado sa Komite, itinatakda ng Kumbensyon Laban sa Tortyur ang pagtatag ng tatlong mekanismo upang magampanan ng Komite ang kanyang mandato at tungkulin sa pagsubaybay sa Estado hinggil sa obligasyon ng huli na igalang, itaguyod at ipatupad ang Kumbensyon Laban sa Tortyur. Ang pagsumite ng komunikasyon at korespondensya ng sino mang tao pinagkaitan at nilabag ang kanyang karapatan alinsunod sa Kumbensyon ay maaaring magsampa ng reklamo laban sa Estado Panig sa kaparaanan ng umiiral na sistema ng UN. Magsiyasat sa sumbong ng alin mang panig, ng paglabag sa Kumbensyon Laban sa Tortyur, alinsunod sa mga alituntunin nito, ribyuhin at repasuhin sa isang nararapat na prosiding na iniharap ang sino mang mamamayan ang kanyang reklamo o komunikasyon na nilabag ang kanyang Karapatang Pantao sa ilalim ng Kumbensyon, ay sasailalim sa mga katanungan at isaalang-alang ang “inter-state” ng mga reklamo. Sinu-sino ang bumubuo ng Komite Laban sa Tortyur ng UN? Ang Komite Laban sa Tortyur ay binubuo ng sampu mga independiyenteng eksperto na taglay ang mataas na karakter na moral at kinikilala sa larangan ng Karapatang Pantao. Ang mga kasapi ng Komite ay dapat mahalal para sa taning na apat na taon alinsunod sa Artikulo 17 ng Kumbensyon Laban sa Tortyur. Ang mga kasapi ng Komite ay manunungkulan sa kanilang mga personal na kapasidad at maaaring mahalal muli. Ang kasalukuyang kasapi ng Komite Laban sa Tortyur ay: Pangalan Bansa Termino Essadia Belmir (Bise) Morocco 2013 Alessio Bruni Italy 2013 Felice Gaer Estados Unidos 2011 Luis Gallegos Chiriboga Ecuador 2011 Abdoulaye Gaye Senegal 2011 Claudio Grossman (Pinuno) Chile 2011 Myrna Kleopas (Rapporteur) Cyprus 2011 Fernando Marino Menendez Espanya 2013 Nora Sveaass (Bise) Norway 2013 Xuexian Wang (Bise) China 2013 Source: Office of the United Nations High Commissioner for Human Rights (OHCHR)

5 | P a g e

Pagtortyur at pagmaltrato sa mga taong sinisiyasat at detenido sa loob ng bilangguan o nasa kustodiya ng pulis Bagamat may mga patakaran ang gobyerno na ang pagtortyur at pagmaltrato sa mga taong sinisiyasat o detenido ay lubos na kinokondena, ngunit mismo ang Komite Laban sa Tortyur ay isinasaalang-alang ang mga nakalap nitong ulat, papeles at rekord gayundin ang mga paratang at impormasyon tungkol sa pagtortyur at pagmaltrato sa mga detenido ay mistulang bahagi o “routine” na masasabi sa loob ng maraming presinto o kampo ng sundalo sa buong bansa. Ang pagtortyur ay upang padanasin ng matinding sakit, pisikal o mental, o paghihirap, upang makakuha mula sa kanya o sa iba pang tao ng impormasyon o kaya ay paaminin siya, o kaya ay parusahan siya sa salang kanyang nagawa o pinaghihinalaang kanyang ginawa, o upang siya o ang iba pang tao ay takutin o puwersahin, na gagamitin laban sa kanya sa korte. Gayunpaman, may batas na ginagarantiya ang mga karapatan ng sino mang tao na inaresto, nakakulong o sinisiyasat- Rights of Persons Arrested, Detained or under Custodial Investigation o RA 7438, ngunit ito ay kadalasang nalalabag at ipinagkakait sa sino mang inaresto o detenido ang malayang pagdulog sa hukom at sa mga kalupunang mala-panghukuman na nagdudulot ng kanilang matagal na pagkakulong. Dagdag pa dito, ang kawalan ng sistematikong pagtatala ng mga datos at rekord ng mga detenido at ang restriksyon na magkaroon ng abugadong may sapat na kakayahan, independiyenteng doktor at hindi agarang pakikipanayam sa kaanak ng sino mang taong sinisiyasat o detenido. (Artikulo 2, 10 at 11) Dapat agaran magpatupad ang Estado ng mga hakbang at patakaran, sa pamamagitan ng pagtatadhana ng batas administratibo o panghukuman, upang maiwasan at supilin ang pagtortyur at ang labis na pagpapahirap, dahas o ano pa mang paraan ng pipinsala sa malayang pagpapasya ng mga taong sinisiyasat o detenido o at magtakda na pambansang patakaran na kumikilala sa pagbawal sa ano mang tipo ng pagtortyur o labis na pagpapahirap ng mga pulis, sundalo o ahente ng sangay o instrumentaliti ng pamahalaan sa mga taong sinisiyasat o detenido.

Bahagi nito, dapat magpatupad ang Estado ng pinag-isa at epektibong pamamaraan upang maprotektahan at mapangalagaan ang mga karapatan ng sino mga taong sinisiyasat o detenido na sa mismong yugto o panahon na kanilang pagkakahuli o pagkakaaresto. Sa partikular, ang kanilang karapatan na magkaroon ng abugado at independiyenteng pagsusuri o atensiyong medikal, karapatang mapatalastasan ng kanilang karapatan pati ang dahilan ng sakdal laban sa mga taong sinisiyasat o detenido at karapatan na ipagbigay-alam sa kanilang mga kaanak ang kanilang lugar at kalagayan. Dapat din seguruhin ng Estado ang hindi pagkait ng kanilang karapatan sa malayang pagdulog sa hukuman sa loob ng itinakdang panahon na alinsunod sa batas at internasyunal na pamantayan. Hinihikayat din ang Estado na magsagawa ng sistematikong talaan o rekord ng lahat ng mga taong sinisiyasat o detenido na lubos na makakatulong sa madaliang paglutas ng kanilang mga usapin o paglitis ng kanilang mga kaso.

Ang Estado ay dapat magtatag, magpanatili at magtustos ng isang kumpleto at pinag-isang programa ng edukasyon at pagsasanay para sa mga pulis, sundalo o ahente ng sangay o instrumentaliti ng pamahalaan kasama ang mga taga-usig o piskal, hukom at miyembro o kawani ng hukuman tungkol sa karapatan ng sino mang tao na hindi matortyur o gamitan

6 | P a g e

ng labis na pagpapahirap na pipinsala sa kanyang malayang pagpapasya. Pagpatay at sapilitang pagkawala Isa sa mga hakbang at pagtangka na isinagawa ng gobyerno upang tugunan ang serye ng pagpatay o pagpaslang sa mga mamahayag, aktibista at pinaghihinalaang miyembro o taga-suporta ng mga rebeldeng grupo ay ang pagbuo ng dalawang lupon: Komisyon na binubuo ng mga pribadong sibilyan na pinamumunuan ng retiradong mahistrado ng Korte Suprema na si Justice Jose Melo- ito ang Melo Commission at ang Task Force Usig sa ilalim ng Philippine National police (PNP). Kapwa naatasan ang Melo Commission at Task Force Usig na seguruhin ang epektibong imbestigasyon sa mga serye ng insidente ng pagpaslang sa mga mamahayag at aktibista.

Dapat magpatupad ang Estado ng mga konkretong hakbang na imbestigahan at panagutin kaagad sa kaparaanan ng batas at sa loob ng balangkas legal na walang kinikilingan ang lahat ng mga alegasyon at kaso na may kinalaman ang mga pulis, sundalo o ahente ng sangay o instrumentaliti ng pamahalaan at di-estadong mga aktor o “non-state actors”- kasapi ng rebeldeng grupo, sa pagpaslang o pagpatay at sapilitang pagkawala ng sino mang tao.

Kawalan ng kaparusahan sa mga lumalabag sa Karapatang Pantao o impunity Mayroong impunity o kawalan ng kaparusahan sa mga lumalabag sa Karapatang Pantao katulad ng pagtortyur at labis na pagpapahirap ng mga pulis, sundalo o ahente ng sangay o instrumentaliti ng pamahalaan dahil kadalasan ang mga akusado ay bihirang masampahan ng karampatang sakdal o kaso, maimbestigahan at mausig sa hukuman. Sa lahat ng mga pag-uusig na may kinalaman sa pagtortyur at mga pagpaslang sa mga aktibista o pinaghihinalaang kasapi ng rebeldeng grupo ay wala pang napapatawan ng parusa. (Artikulo 2, 4 at 12)

Dapat tiyakin ng Estado na ang lahat ng mga alegasyon, paratang at kaso ng pagtortyur o labis na pagpapahirap ay magkaroon ng mabilis, walang kinikilingan at hayagang paglitis na sino mang mahatulan na may-sala ay mapatawan ng parusa na naaayon sa kaparaanan ng batas at alinsunod sa Artikulo 4 ng Kumbensyon.

Tortyur Ginigiit ng Estado na ganap na nasa batas ang paggamit ng tortyur o labis na pagpapahirap sa sino mang tao ay krimen na nakatadhana sa Kodigo Penal kabilang ang mga kaukulang kaparusahan sa paglabag nito. Ngunit, ang tortyur bilang isang krimen ay wala sa batas na ang kahulugan ay dapat ayon Artikulo 1 ng Kumbensyon. (Artikulo 1 at 4)

Dapat tiyakin ng Estado ang paggamit ng tortyur o labis na pagpapahirap ay paglabag sa batas kriminal. Ang pag-tortyur o labis na pagpapahirap ay hindi ordinaryong buktot na krimen at ito ay may mabigat na angkop na kalikasan na hindi sinasaklawan ng Kodigo Penal at mga batas ng bansa, sa pamamagitan ng pagbalangkas ng Estado ng batas laban sa tortyur na nagtatadhana ang tortyur ay

7 | P a g e

isang krimen; na ang pagtortyur sa sino mang tao ay paglabag sa Karapatang Pantao at pagyurak sa kanyang dignidad.

Yaong mga tagapagtanggol ng mga Karapatang Pantao Batid na marami ang kaso at rekord ng pandarahas at pagbabanta sa mga tao o miyembro ng sektoral na kumikilos para sa pagtatanggol ng mga Karapatang Pantao na naghahadlang sa kanilang karapatan na epektibong magtanggol ng Karapatang Pantao at nagbabawas sa kanilang kalayaan sa pananalita o magkatipon upang ilahad ang kanilang mga karaingan. Karamihan sa mga biktima ng paglabag sa mga Karapatang Pantao ay dumanas ng tortyur, labis na pagpapahirap, pananakot, pagpaslang at sapilitang pagkawala. Ang mga target na biktima ay ‘yung mga tao o sektoral na kumikilos na nagtatanggol ng Karapatan ng mga Katutubo halimbawa ay Lumad sa Mindanaw at Igorot sa Cordillera, mga unyonista at lider magsasaka, mamamahayag, manggagawa sa kalusugan at mga taong simbahan. (Artikulo 2, 12 at 16)

Ang Estado ay dapat magbalangkas ng mga hakbang para seguruhin ang sino mang tao kabilang ang mga tao o sektoral na kumikilos o nagtataguyod ng Karapatang Pantao na hindi nilalabag ang kanilang mga karapatan at hindi dapat gamitan ng labis na pagpapahirap o pananakot dahil sa kanilang mga gawain at papanagutin sa pagkakasalang kriminal ang sino mang tao dahil sa paglabag ay dapat sa patawan ng parusa sa kaparaanan ng batas. Ito din ay alinsunod sa Pangkalahatang Komento ng Komite Laban sa Tortyur Bilang 2 o General Comment No. 2 (CAT/C/GC/2), ang Estado ay dapat seguruhin ang lubos na pagtataguyod sa mga karapatan ng sino mang tao lalo na yaong mga nagtataguyod at nagtatanggol ng Karapatang Pantao.

Pagkulong sa mga taong sinisiyasat Laganap sa bansa ang pagdeteni o pagkulong sa mga taong sinisiyasat ng mga pulis at sundalo sa mga lihim na kulungan, safe house, kampo ng sundalo o iba pang katulad na mga anyo ng detensyon. Itinatadhana ng batas ang karapatan ng sino mang tao na magkaroon ng kapanatagan sa kanilang sarili na dapat ang mga awtoridad ay ipagsakdal sa hukuman sa loob ng 12 hanggang 36 oras mula sa yugto ng pagkaaresto, pagdakip o ipiniit na walang warant, kung hindi ay dapat siyang palayain, maliban kung may malinaw na dahilan na personal na pagpapasyahan ng hukom matapos masiyasat ang may habla. Ang hindi mabilis at matagal na paglutas sa mga usapin ay nanatili pa ring suliranin dahil sa mabagal at istrukturang problema ng sistema ng hukuman sa bansa. Ang mga taong sinisiyasat at inaresto ng walang warant ay kadalasan ay nakadaranas ng pagtortyur at ginagamitan ng labis na pagpapahirap. (Artikulo 2 at 11)

Dapat magbalangkas ang Estado ng mga hakbang upang huwag labagin ang karapatan ng sino mang tao na magkaroon ng kapanatagan sa kanilang sarili at mga bagay-bagay laban sa hindi makatwirang pagdakip sa mga taong sinisiyasat ng mga pulis at sundalo lalong lalo ang kanyang mahabang pagkakulong. Sa ganitong kadahilanan, dapat ang Estado ay magtadhana ng batas na ang sino mang tao na sinisiyasat ay magkaroon ng madaliang paglutas ng mga usapin habang nakakulong ang huli bago masampahan ng kaukulang habla sa hukuman ang taong sinisiyasat. Dapat seguruhin ng Estado na sino mang tao ay hindi dapat alisan ng kalayaan

8 | P a g e

nang hindi sa kaparaanan ng batas, ni pagkaitan ang sino mang tao ng pantay na pangangalaga ng batas sa pamamagitan ng mga iba’t ibang alternatibo pamamaraan katulad ng pagkakaloob ng probasyon, mediation, personal na serbisyo sibil o sa komunidad, pagpapagaan ng parusa o pagsuspinde sa sentensiya ng bilanggo o detenido, sa ilalim ng mga kondisyong itinakda ng batas.

Batas Kontra Terorismo o Human Security Act of 2007 Ang kalagayan ng bansa ay nagpapatingkad sa hindi pagkakapantay-pantay na panlipunan, pangkabuhayan at pampulitikang karapatan ng mga mamamayan dulot ng internal na armadong tunggalian sa bansa at ang matinding problema sa insureksyon na kinakaharap ng Estado. Ngunit ang pagbalangkas ng Batas Kontra Terorismo (Human Security Act of 2007 o RA 9372) ay sagka sa pagpapatibay ng kalayaan sa pananalita, pagpapahayag, o ang pamahayagan, o sa karapatan ng mga mamamayan na mapayapang magkatipon at magpetisyon sa gobyerno upang ilahad ang kanilang mga karaingan. Ang pagbalangkas ng mga kasong “terorismo” ay ipinagkakait ang karapatan sino mang tao na: dapat ituring na walang sala hangga’t hindi napapatunayan ang naiiba; at dapat magtamasa ng karapatang magmatwid sa kaparaanan ng batas. Ang pagpataw ng parusang apatnapung taon ng pagkakakulong, ang kawalan ng sapat na kahusayan at kakayahan ng lupon na naaatasan sa pagribyu ng mga kaso ng detensyon sa ilalim ng nasabing batas, at ang pagkait sa kalayaan sa paninirahan at paglalakbay ng sino mang tao ay ginagarantiya nito ang paglabag sa karapatang pantao. Paano maipagtatanggol ng isang akusado ang kanyang sarili kung siya ay pinararatangan ng krimeng walang malinaw na depenisyon. Dapat kilalanin ng gobyerno na ang Komite ay lubos na isinasaalang-alang ang batas na nagpapahintulot sa pulis, sundalo o awtoridad na ikulong ang taong sinisiyasat ng walang warant o sakdal laban sa kanya nang hanggang pitumpu’t pitong oras na pagkakabilanggo na hindi umaayon sa internasyunal na pamantayan ng batas. (Artikulo 2 at 16)

Dapat ribyuhin o repasuhin ng Estado ang Batas Anti-Terorismo at magpatibay ng patakaran na ano mang susog o pagbabago sa batas ay naaayon ang mga ito sa pamantayan ng Karapatang Pantao.

“Non-refoulement” Ayon sa Komite, ang Estado ay hindi pa nagpapaalis o pinababalik (“refouler”) ng sino mang tao sa ibang Estado kung saan mayroong malaking posibilidad para sa paniniwalang na siya ay nasa panganib ng pagiging biktima ng tortyur o labis na pagpapahirap. Ganon pa man, ang Komite ay isinasaalang-alang ang Seksion 57 “Ban on Extraordinary Rendition” ng Batas Anti-Terorismo, na kung saan pinahihintulutan ang sino mang tao na nadakip o naaresto sa bansa na paalisin o pabalikin sa bansa na may malaking posibilidad na siya ay nasa panganib na matortyur o gamitan ng labis na pagpapahirap. Magkaroon ng mabilis, walang kinikilingan at hayagang imbestigasyon Maraming mga sanga, bahagi at sangay ng pamahalaan na may mga mandato at tungkulin na siyasatin ang mga reklamo at alegasyon ng pagtortyur at labis na pagpapahirap sa mga taong sinisiyasat at nakadeteni, ngunit sa kabila nito marami mga kaso ng pagtortyur at labis na

9 | P a g e

pagpapahirap ng mga pulis, sundalo at awtoridad na kaunti lamang ang mga nahahabla, umaabot sa korte at nauusig sa kaparaanan ng batas. At ang kawalan ng isang malayang tanggapan, lupon at sangay upang repasuhin at papanagutin ang pulis, sundalo at awtoriad sa kanilang pagkakasalang kriminal o paglabag sa kaparaanan ng batas. (Artikulo 12 at 16)

Dapat patatagin ng Estado ang mga patakaran upang seguruhin magkaroon ng mabilis, walang kinikilingan, epektibo at hayagang imbestigasyon sa mga insidente at alegasyon ng pagtortyur o labis na pagpapahirap ng mga pulis, sundalo at awtoridad sa sino mang tao. Partikular dapat ang imbestigasyon ay hindi isagawa at nasasaklawan ng awtoridad ng pulis o sundalo, isagawa ito sa pamamagitan ng isang malaya o independiyenteng lupon. Kaugnay nito, kung may malinaw na dahilan at matibay na ebidensiya ang kaso ng pagtortyur o labis na pagpapahirap, ang nasasakdal na pulis, sundalo at awtoridad ay dapat magawaran ng suspensiyon o pagtalaga sa ibang gawain habang dinidinig ang habla at usapin laban sa kanya, ito ay upang maiwasan ang hindi pagkaroon ng mabilis at walang kinikilingan imbestigasyon. Dapat ang Estado ay magpatupad ng mabilis, walang kinikilingan at hayagang paglilitis sa lahat ng mga pag-uusig kriminal na ang nasasakdal ay mga pulis, sundalo at awtoridad nang sa gayon ay maipataw ang karampatang parusa sa mga kadahilanang bunsod ng kanilang paglabag sa mga Karapatang Pantao.

Malayang tanggapan ng Komisyon sa Mga Karapatang Pantao Bagamat itinatadhana ng Konstitusyon ang kapangyarihan ng Komisyon sa Mga Karapatang Pantao (Commission on Human Rights of the Philippines o CHRP) sa pagdalaw sa mga piitan, mga bilangguan, o pasilidad sa detensyon, ang mga Kagawad at kawani ng Komisyon ay hindi pinahihintulutang dumalaw, tumuloy o pumasok sa mga lugar na ito na pinangangasiwaan ng mga sundalo. Ito ay mga panagkang hakbangin at nawawala ang kapangyarihan ng Komisyon na subaybayan ang pagtalima ng gobyerno sa mga pananagutan nito sa pandaigdig na Kasunduan hinggil sa mga Karapatang Pantao. (Artikulo 2, 11 at 12)

Dapat ang Estado ay magrekomenda sa Kongreso ng mabisang hakbangin upang maitaguyod ang mga Karapatang Pantao kabilang ang pagpapalawak sa kapangyarihan ng Komisyon sa pagdalaw sa mga piitan, mga bilangguan, o mga pasilidad sa detensyon, pati ang mga pinangangasiwaan ng sundalo, at malaya at independiyenteng Komisyon sa Mga Karapatang Pantao na nangangahulugan nang pagtatadhana ng Kongreso ng Karta para sa Komisyon o CHRP Charter kasama ang paglaan ng sapat na pondo para sa epektibong pagtupad ng kanilang tungkulin.

Pagpapahirap na pisikal o sikolohikal sa sino mang detenido Noong taong 2008, bagamat ang gobyerno sa pamamagitan ng Kawanihan ng Pamamahala ng Bilangguan at Penolohiya o Bureau of Jail Management and Penology (BJMP), 3,677 detenido o tinatayang siyam na porsyento nang kabuuang bilang ng bilanggo sa buong bansa ay nagawaran o nakatanggap ng mga palugit, pagpapagaan ng parusa o pagkalagda ng pangwakas na hatol,

10 | P a g e

nanatili pa rin ang pagkakaroon at paggamit ng mga kaluwagang penal na di-makatao at walang sapat na pasilidad. (Artikulo 11 at 16) Dapat ang Estado ay:

a. Magtakda ng patuluyang programa sa kaluwagang penal na magsasaayos ng mga piitan, mga bilangguan o pasilidad sa detensyon kabilang na ang pagpapatupad ng mga alternatibong pamamaraan nang pagkakulong bilang kaparusahan sa sino mang tao sa kanyang paglabag sa kaparaanan ng batas at paglaan ng malaki pondo na pantustos sa pagpapatayo at pagsasaayos ng mga inprastraktura sa mga piitan, bilangguan o pasilidad sa detensyon;

b. Magtadhana sa batas ang modernisasyon ng BJMP sa pamamagitan ng panukalang batas na pagpapaunlad sa BJMP o pagsasabatas ng BJMP Modernization Act na naglalayong magtayo at magpanatili ng mga maayos, malinis at bagong mga piitan o pasilidad sa detensyon; at

k. Magsagawa ng mga pinag-isa at komprehensibong lapit sa pagpapaunlad ng kalagayan sa sino mang tao na nasa loob ng mga piitan o pasilidad sa detensyon sa buong bansa.

Karahasang sekswal sa piitan, bilangguan o pasilidad sa detensyon Bagamat ginagampanan ng Estado ang kanyang obligasyon na seguruhin na hindi napapawi ang mga karapatan ng kababaihang detenido sa saligang pagkakapantay-pantay ng kababaihan at kalalakihan, kaugnay nito ang paglaan ng kabuuang tatlumpu’t isang dormitoryo sa loob ng piitan o bilangguan para sa mga kababaihang detenido sa bansa. Ganon pa man, ang Komite ay isinasaalang-alang ang maraming alegasyon at insidente ng mga kaso ng panggagahasa, pang-aabuso at tortyur sa mga kababaihang detenido o bilanggo ng mga pulis, sundalo at opisyal o kawani ng bilangguan. Sa ganitong kalagayan, marami mga ulat na natanggap ang Komite na sa mga piitan, bilangguan o pasilidad sa detensyon lalo na sa mga lalawigan ay patuloy na hindi naglalaan ng ligtas at nakapagpapalusog na kalagayan para sa mga kababaihang detenido dahil hindi magkahiwalay ang dormitoryo ng kalalakihan at kababaihan na detenido. May mga piitan o bilangguan na ang mga kawaning kalalakihan nito ang nagbabantay sa kababaihang detenido na paglabag sa mga regulasyon ng ahensiya o pangasiwaan ng gobyerno. (Artikulo 11 at 16)

Dapat magsagawa ang Estado, sa pamamagitan ng batas at para sa kabutihan ng kababaihan at para sa kabutihan ng lahat, ng patuluyang programa upang maiwasan at matigil ang sekswal na karahasan sa loob ng piitan o bilangguan, na kabilang ang pagribyu at pagrepaso sa mga kasalukuyang mga patakaran at pamamaraan para sa pagkalinga sa mga detenido, tiyakin ang paghihiwalay ng kabataan mula sa mga matatanda at mga kababaihang detenido, mahigpit na ipatupad ang regulasyon para sa mga kababaihang detenido na dapat ang tagapagbantay ay babaeng kawani ng bilangguan, at subaybayan at itala ang mga insidente ng pang-aabuso sa loob ng piitan o bilangguan.

Dapat kilalanin ng Estado ang mga karapatan ng detenido sa pamamagitan ng pagpapatupad ng mga pamamaraan para seguruhin ang kanilang kalayaan na magpetisyon o sa pagdulog sa mga hukuman upang iulat ang kaso ng paglabag o

11 | P a g e

pang-aabuso laban sa kanila ay dapat papanagutin at lapatan ng kaukulang kaparusahang penal at sibil sa mga paglabag sa mga karapatan ng detenido, protektahan ang mga detenido na nagpahayag ng paglabag o pang-aabuso mula sa sino mang taong gumawa ng paglabag, magkaroon ng mabilis, epektibo at walang kinikilingan na pag-uusig sa lahat ng mga pang-aabusong sekswal sa piitan o bilangguan, at ilaan ang kaukulang atensyong medikal at sikolohikal sa mga biktima ng pang-aabuso pati na rin ang bayad-pinsala at rehabilitasyon sa mga biktima ng mga pang-aabuso o katulad ng mga nakagawian, ayon sa naangkop. Dagdag dito, dapat isaalang-alang ng Estado ang mga karapatan ng mga detenido, sa pamamagitan ng pagpatibay ng batas laban sa pang-aabusong sekswal sa loob ng piitan o bilangguan tulad ng Prison Rape Elimination Act.

Mga bata o menor de edad na nakakulong Ang pagsasabatas ng Juvenile Justice and Welfare Act o RA 9344, ang paglaan ng mga iba’t ibang uri ng linkurang panlipunan para sa mga menor de edad na sinisiyasat at ang 565 menor de edad na ibinalik sa kani-kanilang pamilya noong 2008 ay mga hakbangin ng Estado para tugunan ang lumalalang usapin sa paglaki ng bilang ng mga menor de edad na nakakulong o nakadeteni, ngunit makabuluhang bilang sa kanila ay nanatiling nakapiit at higit sa lahat ay may mga ulat na natanggap ang Komite na mistulang kinasanayan o praktis ang hindi pagkakahiwalay sa mga menor de edad na sinisiyasat mula sa mga matatandang detenido, sa kabila ng mga iniaatas ng RA 9344 na dapat magkahiwalay at magkaroon ng isa man lamang dormitoryo para sa mga sinisiyasat na menor de edad. (Artikulo 11 at 16)

Dapat seguruhin ng Estado ang pagkilala sa mga karapatan ng mga bata na malayang makapaglaro at makapag-aral at sino mang tao na labingwalong taong gulang pababa na sinisiyasat ng pulis, sundalo o awtoridad ay dapat ilagak o ikulong hiwalay sa mga matatandang detenido; na ang paggawad ng mga alternatibong pamamaraan sa pagkulong ng mga menor de edad tulad ng pagkakaloob ng probasyon, mediation, personal na serbisyo sa komunidad at pagsuspinde sa sentensya ng mga kondisyong itinakda ng batas; na ang mga propesyunal sa larangan ng panlipunan reintegrasyon ng mga menor de edad ay may sapat na kaalaman at kasanayan; at ang pagkakait ng kalayaan o pagkulong sa kanila ay bilang isang kahuli-hulihang pamamaraan, para sa pinakamaiksing posibleng panahon at sa mga angkop na kondisyon na itinatakda ng batas.

Pagsasanay sa Karapatang Pantao Binigyang pansin ng Komite ang pagtakda ng Estado na dapat tiyakin na maging bahagi ng kurikula ang pag-aaral at pagsasanay sa mga Karapatang Pantao sa lahat ng mga institusyong pang-sandatahan at tagapagpaganap, sa mahigpit na pakikipag-ugnayan sa Komisyon sa Mga Kapatang Pantao. Ngunit may kakulangan sa pag-ukol ng sapat na kalinangan na mapagpabatiran hinggil sa mga resulta ng mga pagsasanay na ito upang mabawasan ang insidente ng tortyur at labis na pagpapahirap. (Artikulo 10)

12 | P a g e

Dapat ang Estado ay magtatag, magpanatili at magtustos ng isang kumpleto at pinag-isang programa pang-edukasyon para sa mga opisyal ng gobyerno kasama ang mga tagapagpatupad ng batas at kawani ng bilangguan upang seguruhin na sila ay may angkop na kaalaman tungkol sa Kumbensyon Laban sa Tortyur at kakayahang ipatupad ito, na sino man ang lumabag ay pananagutin sa kaparaanang ng batas. Lahat ng angkop na kawani sa serbisyo sibil na mga sanga, bahagi, instrumentaliti at sangay ng pamahalaan ay dapat seguruhin na may sapat na pagsasanay kung paano magtukoy ng mga marka ng tortyur at labis na paghihirap sa sino mang tao, at ang pagsasanay na ito ay dapat bahagi ang gawaing pang-edukasyon para sa pag-intindi at paggamit ng Istanbul Protocol na nakasalin sa wikang Pilipino at iba pang diyalekto kung saan ito ay epektibong magagamit. Dagdag dito, dapat ang Estado ay magsagawa ng regular na pagtatasa upang matukoy kung naabot ang mga layunin ng mga isinagawang gawaing pang-edukasyon at pagsasanay tungkol sa Kumbensyon Laban sa Tortyur.

Proteksyon ng mga testigo Malalim ang depekto ng pagpapatupad ng batas na nagtatatag ng programang proteksyon para sa testigo o Witness Protection Program (WPP) sa ilalim ng RA 6981. Maaring maging tunay na mabisa ito sa napakalimitado lamang na bilang ng mga kaso at lugar particular sa mga mauunlad na lunsod ng bansa. Ngunit sa praktika, lubhang makitid ang interpretasyon ng mga karapatan at benepisyong inaatas ng batas para maging posible ang paglahok para sa ilang testigo. Ang isa pang laging tinutukoy na problema, malamang sanhi ng kakulangan ng mga mapagkukunan, ay ang hindi pagtanggap ng mga myembro ng pamilyang nalalagay sa panganib sa programa, gayong sa teorya, “alinmang myembro ng kanyang pamilya hanggang sa pangalawang antas ng pagkakamag-anak batay sa dugo o matrimonya” ay maaaring tanggapin kung nasa panganib, at ang mga detenido na nakadanas ng labis na pagpapahirap ay kadalasan tinatakot, binabantaan at pinupwersa na pumirma sa waiver at sumaulat ng salaysay na pinapawalang-sala sa mga akusado. (Artikulo 13)

Dapat itaguyod ng Estado ang pagpapanatili ng programang proteksyon para sa testigo o WPP, na dapat ay palakasin, patatagin at panatilihin upang matiyak ang kaligtasan ng mga testigo sa mga kaso ng tortyur at iba pang paglabag sa mga Kapatang Pantao. Dapat bigyan prayoridad ito sa pamamagitan ng paglaan ng malaking pondo upang maging epektibo ang nasabing programa.

Pagkamit ng hustisya kabilang ang kompensasyon sa at rehabilitasyon ng mga biktima Sa pamamagitan ng RA 7309, itinatag ang Board of Claims sa ilalim ng pangangasiwa ng Department of Justice (DOJ). Ito ay upang matiyak ang mga sino mang tao na hindi makatarungang dinakip, na nahatulan at nabilanggo ngunit sa dakong huli pinalaya sa pamamagitan ng paggawad ng abswelto, biktima ng tortyur at iba pang paglabag sa mga Karapatang Pantao na makatanggap ng kalunasan at ito ay maaaring gawin sa isang karapatan sa makatarungan at sapat na kabayaran, kasama na ang ibig sabihin nito para sa buong bilang pagbabagong-buhay hangga't maaari. Isinasaalang-alang ng Komite ang kakulangan ng datos at

13 | P a g e

impormasyon sa mga serbisyong rehabilitasyon, panggagamot at iba pang mga tulong na tumutugon sa mga pangangailangan ng mga biktima. (Artikulo 14)

Dapat magtatag at magpanatili ang Estado ng mga hakbangin at pinag-isang programa para sa mga biktima ng tortyur o labis na pagpapahirap kasama ang sapat at kaukulang kompensasyon, kalunasan at kumpletong rehabilitasyon kung maaari. Dapat din ang Estado sa susunod na yugto ng kanyang pag-uulat sa Komite Laban sa Tortyur sa UN ay maglaan ng sapat at kaukulang datos at impormasyon tungkol sa mga programa sa reparasyon kasama na ang panggagamot sa trauma at iba pang uri ng serbisyong rehabilitasyon, pati ang paglaan ng sapat na pondo dito upang seguruhin ang epektibong pagpapatupad ng nasabing programa.

Pagtatapat o pag-amin dahil sa pananakot Ipinagbabawal ng batas ang tanggaping ebidensiya ang ano mang pagtatapat na nakuha nang may labis na pagpapahirap, pwersa, dahas, pananakot o pagbabanta. Isinasaalang-alang ng Komite ang mga ulat na maraming pagkakataon na ito ay nilalabag at na ang pagpatunay na ang pagtatapat o pag-amin ay isinagawa dahil sa labis na pagpapahirap o pananakot ay nakasalalay sa taong sinisiyasat o biktima, hindi sa taga-usig. (Artikulo 15)

Dapat tiyakin ng Estado ang anumang pagtatapat, pag-amin o pahayag na ginawa ng biktima bilang resulta ng labis na pagpapahirap o pananakot ay hindi mahihingi bilang ebidensiya laban sa kanya sa anumang hukuman o pamamaraan.

Mga batang biktima ng armadong labanan Maliban pa sa mga Internasyunal na Kasunduan para sa Karapatang ng mga Bata at mga batas na ipinatupad ng Estado tungkol dito, ang Estado ay nagsagawa ng mga pinag-isang programa tungkol sa mga Karapatan ng mga Bata kabilang ang 2001 Comprehensive Program on Children Involved in Armed Conflict, ang pagkatatag noong 2004 ng Inter-Agency Committee on Children Involved in Armed Conflict, ang pangangasiwa ng National Commission on Indigenous Peoples hinggil sa pagbisita sa bansa ng UN Secretary General’s Special Representative on Children and Armed Conflict noong Disyembre 2008. Ganon pa man, ang Komite Laban sa Tortyur ay lubos na nababahala sa mga ulat at alegasyon na patuloy ang pagdukot at pag-rekrut ng mga bata upang pilitin maging sundalo o rebelde ng Moro Islamic Liberation Front (MILF), ng New People’s Army (NPA) o kasapi ng Abu Sayyaf. (Artikulo 16)

Dapat magsagawa ang Estado ng kaukulang hakbangin, sa kaparaanang komprehensibo at patuluyang programa, upang maiwasan ang pagdukot at pag-rekrut sa mga bata sa mga armadong grupo. Dapat magbalangkas ang Estado ng pinag-isang pamamaraan para sa reintegrasyon sa lipunan ng mga batang dating miyembro ng armadong grupo.

14 | P a g e

Karahasan Laban sa Kababaihan Isinabatas ng Estado noong 2004 ang Batas Laban sa Karahasan sa Kababaihan at mga Bata o ang Anti-Violence Against Women and their Children Act (RA 9262) at upang makatulong sa pagpapatupad nito ay naitatag ang mga Women and Children Desks sa mga presinto at istasyon ng mga pulis sa buong bansa at ang Women and Children Protection Center ng Philippine National Police (PNP). Ngunit, isinasaalang-alang ng Komite ang patuloy na paglala ng problema ng karahasan laban sa kababaihan at mga bata, kabilang na ang karahasan sa tahanan. May kakulangan din ang Estado sa mga istadistika o datos ng karahasan sa tahanan at nang mga rekord ng mga reklamo, kasalukuyang dinidinig sa korte at hatol kaugnay sa karahasan sa tahanan.

Dapat paigtingin ng Estado ang mga hakbangin upang labanan, mapigil at maparusahan ang karahasan laban sa kababaihan at mga bata pati na rin ang karahasan sa tahanan. Dapat maglaan ng sapat na pondo ang Estado sa pagpapatupad ng RA 9262. Hinihikayat ng Komite ang Estado na magbalangkas at magpatupad ng mga programa para sa rehabilitasyon at tulong panlegal, at maglunsad ng mga gawaing pang-edukasyon sa mga opisyal ng gobyerno kabilang ang mga hukom, piskal, pulis at mga manggagawa sa gawaing panlingap. Dagdag pa na dapat magpalakas at magpanatili ang Estado ng mga programa sa pananaliksik at pagkalap ng mga datos tungkol sa lahat ng porma ng karahasan laban sa kababaihan.

Dapat magrekomenda ang Estado sa Kongreso na mabilisang isabatas ang Magna Carta of Women o House Bill 4273 na magiging bahagi ng legal na sistema at nagtatampok sa prinsipyo ng Internasyunal na Kasunduan sa Pag-alis ng Lahat ng Porma ng Diskriminasyon Laban sa Kababaihan (Convention on the Elimination of All Forms of Discrimination Against Women o CEDAW) na nakatadhana sa pambansang batas.

Trafficking Ang pagbilanggo sa mga “traffickers” at pagsasabatas noong 2003 ng Anti-Trafficking in Persons Act o RA 9208 kasabay ang pagbuo ng Inter-Agency Council Against Trafficking (IACAT) at upang masubaybayan ay dapat makipag-ugnayan ito sa iba’t ibang ahensiya ng pamahalaan tungkol sa pagpapatupad ng batas at ng “We are not for sale: Victims of Human Trafficking Speak Up Project” ay binigyang pansin ng Komite Laban sa Tortyur, ang Komite ay isinasaalang-alang na ang Pilipinas ay patuloy pa rin ang pinanggagalingan, pagbiyahe at destinasyon ng mga kababaihan at batang biktima ng “trafficking” para pang-aabusong sekswal at sapilitang paggawa. Binigyang diin ng Komite na may maliit na bilang lamang ang mga kasong naisasampa, umuusad o dinidinig at nahahatulan sa korte na karamihan sa mga kaso ng karahasan laban sa mga kababaihan at mga bata ay napapawalang bisa mismo sa unang yugto pa lang ng pagdinig sa hukuman. (Artikulo 2, 12 at 16)

Dapat magbigay ang Estado ng nararapat na hakbang kabilang ang prayoridad na labanan at sugpuin ang problema ng trafficking sa pamamagitan ng pagsiguro sa

15 | P a g e

pagpapatupad ng mga batas laban sa trafficking at maglaan ng sapat na serbisyong panlipunan sa mga biktima. Dapat magtatag at magpanatili ang Estado ng sapat na kalagayan para sa pagtataguyod ng mga karapatan ng biktima na dumulog sa hukuman, magkaroon ng mabilis, walang kinikilingan at epektibong imbestigasyon sa mga alegasyon at kaso ng trafficking, at seguruhin ang kaparusahan ng mga taong lumabag sa bata.