Tytuł oryginalny: Music Theory For Dummies®, 2nd Editionpdf.helion.pl/temuby/temuby.pdf · Spis tre ci 9 Modyfikowanie triad poprzez zmianÚ ustawienia ich skïadników i przewroty

Tytuł oryginalny: Music Theory For Dummies®, 2nd EditionTłumaczenie: Marcin Machnik

ISBN: 978-83-246-8880-7

Original English language edition Copyright © 2012 by John Wiley & Sons, Inc., Hoboken, New JerseyAll rights reserved including the right of reproduction in whole or in part any form. This translation published by arrangement with Wiley Publishing, Inc.

Oryginalne angielskie wydanie Copyright © 2012 by John Wiley & Sons, Inc., Hoboken, New Jersey Wszelkie prawa, włączając prawo do reprodukcji całości lub części w jakiejkolwiek formie, zarezerwowane. Tłumaczenie opublikowane na mocy porozumienia z Wiley Publishing, Inc.

Translation copyright © 2014 by Helion S.A.

Wiley, the Wiley logo, For Dummies, the Dummies Man logo, A Reference for the Rest of Us!, The Dummies Way, Dummies Daily, The Fun and Easy Way, Dummies.com, Making Everything Easier, and related trade dress are trademarks or registered trademarks of John Wiley & Sons, Inc., and/or its affiliates in the United States and other countries, and may not be used without written permission. All other trademarks are the property of their respective owners. John Wiley & Sons, Inc., is not associated with any product or vendor mentioned in this book.

Wiley, the Wiley logo, For Dummies, the Dummies Man logo, A Reference for the Rest of Us!, The Dummies Way, Dummies Daily, The Fun and Easy Way, Dummies.com, Making Everything Easier i związana z tym szata graficzna są markami handlowymi John Wiley and Sons, Inc. i/lub firm stowarzyszonych w Stanach Zjednoczonych i/lub innych krajach. Wykorzystywane na podstawie licencji.

Polish language edition published by Wydawnictwo Helion. Copyright © 2014.

All rights reserved. No part of this book may be reproduced or transmitted in any form or by any means, electronic or mechanical, including photocopying, recording or by any information storage retrieval system, without permission from the Publisher.

Wszelkie prawa zastrzeżone. Nieautoryzowane rozpowszechnianie całości lub fragmentu niniej-szej publikacji w jakiejkolwiek postaci jest zabronione. Wykonywanie kopii metodą kserograficz-ną, fotograficzną, a także kopiowanie książki na nośniku filmowym, magnetycznym lub innym powoduje naruszenie praw autorskich niniejszej publikacji.

Autor oraz Wydawnictwo HELION dołożyli wszelkich starań, by zawarte w tej książce informacje były kompletne i rzetelne. Nie biorą jednak żadnej odpowiedzialności ani za ich wykorzystanie, ani za związane z tym ewentualne naruszenie praw patentowych lub autorskich. Autor oraz Wydawnictwo HELION nie ponoszą również żadnej odpowiedzialności za ewentualne szkody wynikłe z wykorzystania informacji zawartych w książce.

Materiały graficzne na okładce zostały wykorzystane za zgodą Shutterstock.

Drogi Czytelniku!Jeżeli chcesz ocenić tę książkę, zajrzyj pod adres http://dlabystrzakow.pl/user/opinie/temubyMożesz tam wpisać swoje uwagi, spostrzeżenia, recenzję.

Wydawnictwo HELION ul. Kościuszki 1c, 44-100 Gliwicetel. 32 231 22 19, 32 230 98 63e-mail: [email protected]: http://dlabystrzakow.pl

Printed in Poland.

• Kup książkę• Poleć książkę • Oceń książkę

• Księgarnia internetowa• Lubię to! » Nasza społeczność

http://helion.pl/rt/temuby

http://helion.pl/rf/temuby

http://helion.pl/ro/temuby

http://dlabystrzakow.pl

http://ebookpoint.pl/r/E37AT

Spis tre ciO autorach ....................................................................................................................13

Podzi kowania od autorów ...........................................................................................15

Wprowadzenie ...............................................................................................................17O ksi ce .........................................................................................................................................17Konwencje u yte w tej ksi ce ............................................................................................................18Czego nie musisz czyta .....................................................................................................................18Naiwne za o enia ..............................................................................................................................18Jak podzielona jest ta ksi ka .............................................................................................................19

Cz I. Wprowadzenie do teorii muzyki ........................................................................................19Cz II. Zestawianie nut ze sob ..................................................................................................19Cz III. Ekspresja, czyli formy muzyczne, tempo, dynamika i wiele innych zagadnie .....................19Cz IV. Dekalogi ......................................................................................................................20Cz V. Dodatki .........................................................................................................................20

Ikony wykorzystane w ksi ce .............................................................................................................20Co dalej ...........................................................................................................................................21

Cz I. Wprowadzenie do teorii muzyki .................. 23Rozdzia 1. Teoria muzyki? A co to w ogóle jest? .........................................................25

Archeologia narodzin muzyki i teorii muzyki .......................................................................................26Zacznijmy od podstaw: fundamenty teorii muzyki ...............................................................................27

Wyja nienie podstaw: nuty, pauzy i bity .........................................................................................27Przemieszczanie i czenie nut .......................................................................................................27Studiowanie form i kompozycji muzycznych ...................................................................................28

W jaki sposób teoria mo e pomóc Twojej muzyce? ..............................................................................28

Rozdzia 2. Okre lanie warto ci nut .............................................................................31Poznaj bit .........................................................................................................................................31Rozpoznawanie nut i ich warto ci .......................................................................................................32

Przegl d nut i ich komponentów ....................................................................................................32Odczytywanie warto ci nut ............................................................................................................34

Ca a nuta .........................................................................................................................................35Pó nuta ............................................................................................................................................36

Kup książkę Poleć książkę



6 Teoria muzyki dla bystrzaków

wier nuta .......................................................................................................................................36Ósemki i jeszcze krótsze nuty .............................................................................................................37Wyd u anie nuty za pomoc kropki lub uku .......................................................................................38

Wyd u anie nuty za pomoc kropki ................................................................................................38czenie nut za pomoc uku ........................................................................................................39

czenie ró nych warto ci nut ............................................................................................................39

Rozdzia 3. Zrób sobie pauz ........................................................................................ 41Rodzaje pauz ...................................................................................................................................41

Pauza ca onutowa ........................................................................................................................42Pauza pó nutowa ..........................................................................................................................43Pauza wier nutowa .....................................................................................................................43Pauza ósemkowa i d u sze ............................................................................................................44

Wyd u anie pauz za pomoc kropki ...................................................................................................45wiczenie taktów z nutami i pauzami .................................................................................................45

Rozdzia 4. Oznaczenia metrum .................................................................................... 47Odszyfrowywanie oznaczenia metrum i taktu ......................................................................................47Prostota rytmów prostych ..................................................................................................................49

Liczenie prostych schematów metrycznych w oparciu o takty ............................................................50wiczenie liczenia w prostych schematach metrycznych ...................................................................51

Granie z o onych schematów metrycznych ..........................................................................................52Liczenie z o onych schematów metrycznych w oparciu o takty ..........................................................53

wiczenie liczenia w z o onych schematach metrycznych .................................................................54Wyczuwanie pulsacji asymetrycznych schematów rytmicznych ..............................................................55

Rozdzia 5. Granie do rytmu .......................................................................................... 59Tworzenie schematów akcentowania i synkopy ....................................................................................59

Zg bianie ogólnej regu y akcentowania .........................................................................................59Synkopa: uderzanie s abej cz ci taktu ...........................................................................................60

Nabieranie rozp du dzi ki przedtaktowi .............................................................................................61Nieregularne podzia y rytmiczne: triole i duole ....................................................................................62

Urozmaicanie utworu triolami .......................................................................................................62Duole ..........................................................................................................................................63

Cz II. Zestawianie nut ze sob ............................65Rozdzia 6. Nuty jako d wi ki (oraz o tym, gdzie je znale ) ........................................ 67

Poznaj pi ciolini , klucze i nuty .........................................................................................................67Klucz wiolinowy ...........................................................................................................................68Klucz basowy ...............................................................................................................................69Nuty fortepianowe i C razkre lne ...................................................................................................69Klucze C: altowy i tenorowy ..........................................................................................................70




Spis tre ci 7

Identyfikowanie pó tonów, ca ych tonów i znaków chromatycznych na pi ciolinii ....................................71Pó tony w praktyce .......................................................................................................................71Skakanie o ca e tony .....................................................................................................................73Zmiana wysoko ci d wi ku za pomoc znaków chromatycznych .......................................................74

Znajdowanie d wi ków na pianinie i gitarze .......................................................................................77Szukanie nut na pianinie ...............................................................................................................77Przyciskanie d wi ków na gitarze ..................................................................................................77

Mnemotechniki u atwiaj ce zapami tanie nut ......................................................................................79

Rozdzia 7. Opanowanie skal durowych i molowych .....................................................81Schemat skali durowej .......................................................................................................................81

Skale durowe na pianinie i gitarze ..................................................................................................83S uchanie skal durowych ...............................................................................................................85

Odkrywanie schematów skal molowych ...............................................................................................85Granie naturalnych skal molowych na pianinie i gitarze ...................................................................86Zabawa z harmoniczn skal molow na pianinie i gitarze ...............................................................88Tworzenie wietnej muzyki na pianinie i gitarze na bazie melodycznej skali molowej .........................89S uchanie skal molowych ...............................................................................................................91

Rozdzia 8. Znaki przykluczowe i ko o kwintowe ...........................................................93Ko o kwintowe ..................................................................................................................................93

Krzy yki: Futro Cioci Gra yny Daj Agresywnej Ewie, Henryku .....................................................95Bemole: Henryku, Ewie Agrestu Daj Gar Cichaczem, Fajt apo ...................................................95

Rozpoznawanie oznacze tonacji durowych ........................................................................................96Identyfikowanie oznacze tonacji durowych i pokrewnych molowych .....................................................97Przegl d znaków przykluczowych .......................................................................................................97

C-dur i a-moll naturalna ................................................................................................................98G-dur i e-moll naturalna ................................................................................................................98D-dur i h-moll naturalna ...............................................................................................................99A-dur i fis-moll naturalna ..............................................................................................................99E-dur i cis-moll naturalna ..............................................................................................................99H-dur/Ces-dur i gis-moll/as-moll naturalne ...................................................................................100Fis-dur/Ges-dur i dis-moll/es-moll naturalne .................................................................................101Cis-dur/Des-dur i ais-moll/b-moll naturalne ..................................................................................101As-dur i f-moll naturalna .............................................................................................................102Es-dur i c-moll naturalna .............................................................................................................102B-dur i g-moll naturalna ..............................................................................................................102F-dur i d-moll naturalna ..............................................................................................................103

Rozdzia 9. Interwa y: odleg o ci mi dzy d wi kami ..................................................105Rozszyfrowujemy interwa y harmoniczne i melodyczne ......................................................................105

Liczba stopni: liczymy linie i przestrzenie .....................................................................................106Znaki chromatyczne: uwzgl dniamy pó tony .................................................................................108Nazywanie interwa ów ................................................................................................................108





Rzut oka na prymy, oktawy, kwarty i kwinty ......................................................................................109Pryma czysta ..............................................................................................................................109Pryma zwi kszona ......................................................................................................................109Oktawy ......................................................................................................................................109Kwarty ......................................................................................................................................110Kwinty .......................................................................................................................................112

Identyfikowanie sekund, tercji, sekst i septym .....................................................................................113Sekundy ....................................................................................................................................114Tercje ........................................................................................................................................116Seksty i septymy .........................................................................................................................117

Tworzenie interwa ów .....................................................................................................................118Determinowanie liczby stopni ......................................................................................................118Determinowanie rodzaju interwa u ...............................................................................................119

Interwa y wielkie i czyste w skali C-dur .............................................................................................120

Rozdzia 10. Budowa akordów .................................................................................... 123Tworzenie triad z trzech d wi ków ...................................................................................................124

Podstawa, tercja i kwinta .............................................................................................................124Triada durowa ...........................................................................................................................126Triada molowa ...........................................................................................................................127Triada zwi kszona ......................................................................................................................128Triada zmniejszona ....................................................................................................................129

Rozwijamy temat: akordy septymowe ................................................................................................131Septyma durowa .........................................................................................................................132Septyma molowa ........................................................................................................................132Akord dominantowy septymowy ..................................................................................................133Akord zmniejszony z septym ma ..............................................................................................133Akordy zmniejszone septymowe ...................................................................................................134Akord molowy z septym wielk ..................................................................................................134

Przegl d wszystkich triad i akordów septymowych .............................................................................135A ..............................................................................................................................................135As .............................................................................................................................................135H ..............................................................................................................................................136B ...............................................................................................................................................136C ...............................................................................................................................................136Ces ............................................................................................................................................137Cis ............................................................................................................................................137D ..............................................................................................................................................137Des ...........................................................................................................................................138E ...............................................................................................................................................138Es .............................................................................................................................................138F ...............................................................................................................................................139Fis .............................................................................................................................................139G ..............................................................................................................................................139Ges ...........................................................................................................................................140




Spis tre ci 9

Modyfikowanie triad poprzez zmian ustawienia ich sk adników i przewroty ........................................140Rzut oka na otwarty i zamkni ty voicing .......................................................................................140Rozpoznawanie przewrotów akordu .............................................................................................141

Rozdzia 11. Progresje akordów ..................................................................................143Przegl d akordów diatonicznych, chromatycznych i odmian skal molowych .........................................143Identyfikowanie i nazywanie akordów w progresjach ..........................................................................144

Przypisywanie nazw akordów okre lonym cyfrom ..........................................................................145Przegl d progresji akordów w tonacjach durowych ........................................................................146Przegl d progresji w tonacjach molowych .....................................................................................147

Dodawanie septymy do triady ..........................................................................................................148Ogl danie (i s uchanie) przyk adowych progresji akordów .................................................................150Zastosowanie wiedzy o akordach do czytania piewników i tabulatur ..................................................151Modulacja na inn tonacj ...............................................................................................................152Kadencje w progresjach akordów .....................................................................................................153

Kadencje autentyczne .................................................................................................................154Kadencje plagalne ......................................................................................................................155Kadencje zwodnicze ...................................................................................................................156Kadencja niepe na (pó kadencja) .................................................................................................156

Cz III. Ekspresja, czyli formy muzyczne, tempo,dynamika i wiele innych zagadnie ....................... 159Rozdzia 12. Elementy sk adowe muzyki:rytm, melodia, harmonia i struktura piosenki .............................................................161

Ustalenie rytmu ..............................................................................................................................162Kszta towanie melodii .....................................................................................................................162Uzupe nianie melodii za pomoc harmonii ........................................................................................165Praca z frazami i okresami muzycznymi ............................................................................................165

czenie cz ci utworu w formy muzyczne ........................................................................................167Forma jednocz ciowa (A) .........................................................................................................167Forma binarna (AB) ..................................................................................................................168Forma trzycz ciowa (ABA) ......................................................................................................168Forma uku (ABCBA) ..............................................................................................................168

Rozdzia 13. Rzut oka na klasyczne formy ...................................................................171Kontrapunkt jako objawienie w muzyce klasycznej .............................................................................171Sondowanie sonaty .........................................................................................................................171

Zacznijmy od ekspozycji .............................................................................................................172A teraz co z zupe nie innej beczki: rozwini cie .............................................................................173Wrzucamy luz: podsumowanie ....................................................................................................173

Zakr cony jak rondo .......................................................................................................................174Fascynuj ca fuga .............................................................................................................................174





czenie form w symfonie ................................................................................................................175Przegl d innych klasycznych form ....................................................................................................177

Koncert .....................................................................................................................................177Duet ..........................................................................................................................................177Etiuda .......................................................................................................................................177Fantazja .....................................................................................................................................178

Rozdzia 14. Przegl d popularnych gatunków i form muzycznych ............................... 179Poczuj bluesa .................................................................................................................................179

Blues dwunastotaktowy ...............................................................................................................180Blues o miotaktowy ....................................................................................................................181Blues szesnastotaktowy ...............................................................................................................181Blues dwudziestoczterotaktowy ....................................................................................................181Trzydziestodwutaktowy schemat ballad bluesowych i country .........................................................182

Czas si zabawi , czyli rock i pop .....................................................................................................183Jazzowe improwizacje ......................................................................................................................184

Rozdzia 15. Ró nicowanie brzmienia za spraw tempa i dynamiki ........................... 187Tempo utworu ................................................................................................................................187

Ustalenie uniwersalnego tempa: minim ........................................................................................188Utrzymywanie sta ego tempa: metronom ......................................................................................188Wyja nienie terminów opisuj cych tempo .....................................................................................189Przyspieszanie i zwalnianie: zmiana tempa ...................................................................................190

Dynamika, czyli g o no lub delikatnie ...............................................................................................190Oznaczenia zmiennej dynamiki ....................................................................................................191Przegl d innych oznacze dynamiki .............................................................................................192Przegl d oznacze dynamiki zwi zanych z peda ami fortepianu .....................................................193Przegl d oznacze artykulacji dla innych instrumentów .................................................................194

Rozdzia 16. Barwa i w a ciwo ci akustyczne instrumentu ....................................... 197Kwestia barwy ................................................................................................................................197

Atak, czyli jak zaczyna si d wi k ................................................................................................198Tembr: zasadnicza cz d wi ku ................................................................................................198Wybrzmiewanie, czyli zako czenie d wi ku ..................................................................................200

Ustawianie zespo u, czyli lekcja akustyki ...........................................................................................200

Cz IV. Dekalogi ...............................................203Rozdzia 17. Dziesi najcz ciej zadawanych pyta dotycz cych teorii muzyki ....... 205

Dlaczego teoria muzyki jest wa na? ..................................................................................................205Je li potrafi ju troch gra bez znajomo ci teorii, po co zawraca ni sobie g ow ? .............................206Dlaczego tak znaczna cz teorii jest zogniskowana wokó klawiatury fortepianu? ...............................206Czy istnieje szybki i atwy sposób nauki czytania nut? ........................................................................207Jak zidentyfikowa tonacj w oparciu o znaki przykluczowe? ...............................................................207




Spis tre ci 11

Czy da si przetransponowa utwór na inn tonacj ? .........................................................................208Czy opanowanie teorii muzyki wp ynie negatywnie na moj umiej tno improwizacji? .........................208Czy powinienem zna teori muzyki, je li gram na b bnach? ..............................................................208Sk d si wzi o dwana cie nut? ........................................................................................................209W jaki sposób teoria muzyki u atwia uczenie si utworów? .................................................................209

Rozdzia 18. Dziesi ciu teoretyków muzyki, których powiniene zna .......................211Pitagoras (ok. 582 – ok. 507 p.n.e.) ................................................................................................211Boecjusz (ok. 480 – ok. 524) ..........................................................................................................212Gerbert z Aurillac/papie Sylwester II (ok. 945 – 1003) ..................................................................213Guido z Arezzo (ok. 990 – ok. 1040) .............................................................................................213Nicola Vicentino (1511 – ok. 1576) ...............................................................................................214Christiaan Huygens (1629 – 1695) .................................................................................................214Arnold Schönberg (1874 – 1951) ...................................................................................................215Harry Partch (1901 – 1974) ..........................................................................................................215Karlheinz Stockhausen (1928 – 2007) ............................................................................................216Robert Moog (1934 – 2005) ..........................................................................................................216

Cz V. Dodatki ................................................. 219Dodatek A. Na p ycie ...................................................................................................221

Dodatek B. Tablica akordów .......................................................................................225

Dodatek C. S owniczek ...............................................................................................263

Skorowidz ...................................................................................................................267








Rozdzia 2

Okre lanie warto ci nutW tym rozdziale:

Wyja nienie kwestii rytmu, bitu i tempa. Przegl d nut i ich warto ci. Liczenie (i klaskanie) dla ró nych nut. Wprowadzenie nut wi zanych i z kropk . czenie warto ci nut i ich liczenie.

hyba ka dy ma za sob jakie lekcje muzyki — albo p atne u miejscowegonauczyciela fortepianu, albo przynajmniej te obowi zkowe w szkole podstawowej.Tak czy siak, z pewno ci by e ju kiedy proszony o wystukanie lub wyklaskanie

jakiego rytmu.

By mo e w tamtym czasie wydawa o Ci si to zasadniczo bez sensu lub s u y o jakowietne uzasadnienie konieczno ci stukni cia kolegi z awki w g ow . W ka dym razie

przygoda z muzyk zaczyna si w a nie od naliczania rytmu. Bez wyra nego rytmunie mia by do czego ta czy lub kiwa g ow . Chocia wszystkie pozosta e elementymuzyki (wysoko d wi ku, melodia, harmonia itd.) s cholernie istotne, to bez rytmunie utworz adnej piosenki.

Wszystko wokó Ciebie ma rytm, Ty tak e. W muzyce rytm to schemat regularnych lubnieregularnych pulsów. Najbardziej podstawowym elementem, jaki zawsze starasz sizidentyfikowa w piosence, jest jej rytm. Na szcz cie dzi ki zapisowi nutowemu atwozinterpretowa prace innych kompozytorów i uzyska rytm zgodny z ich zamierzeniem.

Ten rozdzia stanowi solidne wprowadzenie w podstawy liczenia nut i odkrywaniarytmu, bitu i tempa piosenek.

Poznaj bitBit (w muzyce na 4/4 zwany czasem wiartk ) to pulsacja dziel ca czas na równeodcinki. Dobrym przyk adem jest tykanie zegara. W ka dej minucie wskazówka sekundtyknie sze dziesi t razy, a ka de z tych tykni to bit. Je li przyspieszysz lub spowolniszwskazówk , zmienisz tempo tykni . Nuty w muzyce informuj Ci , co powinienezagra w ka dym z tych tykni . Inaczej mówi c, nuty mówi Ci, jak d ugo i jak cz stogra okre lon wysoko d wi ku w trakcie ka dego bitu.

Gdy my lisz o s owie nuta w kontek cie muzyki, przypuszczalnie masz skojarzeniez d wi kiem. Jednak w muzyce podstawowym znaczeniem nuty jest wskazywanieczasu trwania okre lonej wysoko ci d wi ku wydobywanego przez g os lub instrument.

C




32 Cz I: Wprowadzenie do teorii muzyki

Ten czas trwania jest determinowany warto ci nuty, wskazywan przez jej rozmiari kszta t. Warto ci nut wraz z trzema wcze niejszymi cechami okre laj rodzaj rytmu,jaki b dzie mia uzyskany utwór. Decyduj one, czy utwór b dzie przebiega szybkoi rado nie, czo ga si wolno i ponuro, czy te rozwija si w jeszcze inny sposób.

Do rozszyfrowywania rytmu przydatne s pa eczki rytmiczne (grube i twarde cylindryczneinstrumenty drewniane). Stukaj wi c rytm. Je li masz pa eczki, stukaj nimi, a je li ichnie masz, klaszcz lub stukaj d oni o bongosy b d biurko.

„Us yszenie” rytmu w g owie (lub „poczucie” go w ciele) jest absolutnie fundamentalnew graniu, niezale nie od tego, czy odczytujesz nuty, czy improwizujesz z kolegami.Jedyny sposób na opanowanie tego podstawowego zadania to wiczy , wiczy i jeszczeraz wiczy . Je li chcesz robi post py w muzyce, musisz si nauczy pod a za rytmem.

Chyba naj atwiejszym sposobem wiczenia pracy ze stabilnym rytmem jest kupieniemetronomu. Te urz dzenia s do tanie i nawet te najpo ledniejsze powinnywytrzyma wiele lat. Pi kno metronomu polega na tym, e mo na na nim ustawibardzo ró ne tempa — od tych najwolniejszych po osza amiaj co szybkie. Je liwiczysz z metronomem — szczególnie gdy czytasz nuty — mo esz ustawi dowolne

tempo, w jakim czujesz si swobodnie, a nast pnie, po rozszyfrowaniu utworu,stopniowo przyspiesza je do tempa zamierzonego przez kompozytora.

Rozpoznawanie nut i ich warto ciJe li my lisz o muzyce jako o j zyku, to nuty s literami alfabetu — czyli podstawowymielementami tworz cymi utwór muzyczny. Nauczenie si tego, jak ró ne nuty dopasowujsi do siebie w dziele muzycznym, jest równie wa ne jak znajomo ich wysoko ci,poniewa zmiana warto ci nut doprowadza do uzyskania zupe nie innej muzyki.Gdy muzycy mówi o graniu jakiego utworu „w stylu” Bacha, Beethovena lub PhilipaGlassa, maj na my li nie tylko progresje akordów lub melodie, lecz w równej mierzecharakterystyczne dla danego kompozytora struktury rytmiczne i tempo.

Przegl d nut i ich komponentówNuty s zbudowane z trzech komponentów: g ówki, ogonka i chor giewki(zobacz rysunek 2.1).

G ówka. G ówka to owalna cz nuty. Ka da nuta j ma.

Ogonek. Ogonek to pionowa linia wychodz ca od g ówki. Ósemki, wier nutyi pó nuty maj ogonki.

Chor giewka. Chor giewka to krótka linia wychodz ca z do u lub z góry ogonka.Chor giewk ma ósemka i ka da nuta od niej krótsza.

Ogonek mo e by skierowany w gór lub w dó , w zale no ci od po o enia napi ciolinii (wi cej o pi cioliniach znajdziesz w rozdzia ach 4. i 6.). To, w któr stronjest skierowany, nie ma wp ywu na warto nuty.




Rozdzia 2: Okre lanie warto ci nut 33

Rysunek 2.1.Ca a nuta matylko g ówk ,wier nuta mag ówk i ogo-

nek, a ósemkama g ówk ,

ogonek i chor -giewk

Zamiast rysowa chor giewk przy ka dej nucie, mo na je po czy belk , która jestpo prostu estetyczniej wygl daj cym wcieleniem chor giewki. Na przyk ad rysunek 2.2przedstawia dwie ósemki z chor giewkami oraz po czone belk .

Rysunek 2.2.Ósemki mo na

zapisywaz osobnymi

chor giewkamilub ze wspóln

belk

Rysunek 2.3 przedstawia szesnastki z chor giewkami pogrupowane na trzy ró nesposoby: jako pojedyncze nuty, jako dwie pary po czone podwójnymi belkami orazjako grup po czon jedn podwójn belk . Sposób zapisu nie ma znaczenia muzycznego,gdy wszystkie trzy grupy gra si tak samo.

Rysunek 2.3.Grupy szesna-stek zapisanena trzy ró ne

sposoby,które gra si

tak samo

Na tej samej zasadzie mo esz zapisa osiem trzydziestodwójek w dowolny sposóbz rysunku 2.4. Zwró uwag , e te nuty maj trzy chor giewki (lub trzy belki).Stosowanie belek zamiast chor giewek jest po prostu wynikiem d enia do tego,aby zapis nutowy by czytelniejszy i schludniejszy.

Belki u atwiaj te wykonawcy zorientowanie si w podzia ach rytmicznych.Na przyk ad atwiej jest, gdy nie musisz przebiega wzrokiem po odseparowanychszesnastkach, lecz widzisz cztery grupy po cztery szesnastki po czone belkami.





Rysunek 2.4.Podobnie jak

ósemki i szes-nastki, trzydzie-stodwójki mo -

na zapisaosobno lub po-

czy belkami

Odczytywanie warto ci nutJak by mo e pami tasz z lekcji muzyki, ka da nuta ma przypisan warto . Zanimprzejdziemy do drobiazgowego opisu poszczególnych rodzajów nut, spójrz na rysunek2.5, przedstawiaj cy najcz ciej spotykane w muzyce odmiany, uporz dkowane w takisposób, eby w ka dym rz dzie warto by a jednakowa. Zaczynaj c od góry, mamyca nut , poni ej pó nuty, potem wier nuty, ósemki i na samym dole szesnastki.Ka dy poziom tego „drzewa nut” ma tak sam warto . Na przyk ad warto pó nutyto pó ca ej nuty, a warto wier nuty to wier ca ej nuty.

Innym sposobem my lenia o nutach jest wyobra enie sobie, e ca a nuta to ciasto — conie powinno by trudne, gdy jest ona zaokr glona. Aby podzieli ciasto na wier nuty,pokrój je na wiartki. Pokrojenie go na osiem kawa ków da Ci ósemki itd.

Warto nuty równa jednemu bitowi ulega zmianie w zale no ci od metrum utworumuzycznego (zobacz w rozdziale 4.). W najbardziej popularnym metrum 4/4(czteromiarowym) ca a nuta trwa cztery bity, pó nuta dwa bity, a wier nuta jeden bit.W tym metrum ósemka trwa tylko pó bitu, a szesnastka zaledwie wier bitu.

Rysunek 2.5.Ka dy poziom

tego drzewanut trwa tylesamo bitów

Cz sto wier nuta trwa jeden bit. Na przyk ad gdy za piewasz: „STA-RY FAR-MERFAR-M MIA ”, to ka da sylaba oznacza jeden bit (mo esz klaska w trakciepiewania), a ka dy bit ma d ugo wier nuty, je li piosenka jest zapisana w metrum

4/4. Wi cej na temat oznacze metrum i liczenia bitów znajdziesz w rozdziale 4.





Ca a nutaCa a nuta trwa najd u ej z wszystkich nut. Na rysunku 2.6 mo esz zobaczy , jak wygl da.

Rysunek 2.6.Ca a nuta to

pusta w rodkuelipsa

W metrum 4/4 ca a nuta trwa cztery bity (wi cej o oznaczeniach metrum znajdzieszw rozdziale 4.). Przez cztery pe ne bity nie musisz robi nic poza zagraniem tej nutyi trzymaniem jej. To wszystko.

Zazwyczaj przy liczeniu warto ci nuty klaska si lub stuka nut , a nast pnie wypowiadana g os pozosta e bity. Ca e nuty, takie jak na rysunku 2.7, liczy si w nast puj cy sposób:

KLAP dwa trzy cztery KLAP dwa trzy cztery KLAP dwa trzy cztery

„KLAP” oznacza kla ni cie d o mi, a „dwa trzy cztery” wypowiadasz na g os, gdy nutama trwa przez cztery bity.

Rysunek 2.7.Gdy zobaczysz

trzy kolejneca e nuty, ka -

da z nich po-winna zosta

osobno odliczo-na do czterech

Dla steranego muzyka jeszcze szcz liwsze jest natrafienie na podwójn ca nut .Nie spotkasz si z ni zbyt cz sto, ale je li tak si stanie, b dzie wygl da a jak narysunku 2.8. Najwi ksze szanse zobaczenia jej masz w wolnej muzyce procesyjnejlub redniowiecznej. Gdy zobaczysz podwójn ca nut , musisz trzyma j przez czas,jaki zajmuje odliczanie do o miu.

KLAP dwa trzy cztery pi sze siedem osiem

Rysunek 2.8.Podwójn ca

nut trzebatrzyma przezosiem bitów

Nut trwaj c osiem bitów mo na zapisa tak e jako dwie ca e nuty po czone ukiem.uki omawiamy nieco dalej w tym rozdziale.





Pó nutaLogika podpowiada, co nast puje po ca ej nucie, je li chodzi o warto — oczywi ciepó nuta. Pó nut trzeba trzyma o po ow krócej ni ca nut . Wygl da ona tak jakna rysunku 2.9. Gdy liczysz pó nuty z rysunku 2.9, przebiega to tak:

KLAP dwa KLAP dwa KLAP dwa

Poniewa najd u sz nut na rysunku 2.9 jest pó nuta, doliczasz tylko do dwóch.

Rysunek 2.9.Pó nut trzebatrzyma o po-

ow krócej nica nut

Za ó my, e natrafi e na ca nut , po której nast puj dwie pó nuty, jak na rysunku 2.10.W takim przypadku liczysz te trzy nuty w nast puj cy sposób:

KLAP dwa trzy cztery KLAP dwa KLAP dwa

Rysunek 2.10.Ca a nuta, po

której nast pujdwie pó nuty

wier nutaGdy podzielisz ca nut o d ugo ci czterech bitów na cztery cz ci, uzyskasz wier nutytrwaj ce po jednym bicie. wier nuty wygl daj tak jak pó nuty, lecz maj wype niong ówk (zobacz rysunek 2.11). Cztery wier nuty liczy si tak:

KLAP KLAP KLAP KLAP

Poniewa najd u sz nut w tym przyk adzie jest wier nuta, liczysz tylko do jednego.Cztery wier nuty trwaj tyle samo co jedna ca a nuta.

Rysunek 2.11.Ka da z tych

czterechwier nut zaj-

muje jeden bit

Za ó my, e zast pisz pierwsz wier nut ca nut , a ostatni wier nut — pó nut ,jak na rysunku 2.12. W takim przypadku musia by liczy tak:

KLAP dwa trzy cztery KLAP KLAP KLAP dwa





Rysunek 2.12.Po czenie ca ejnuty, wier nut

i pó nut zbli anas do tego, co

znajdzieszw muzyce

Ósemki i jeszcze krótsze nutyGdy zapis nutowy jakiego utworu zawiera ósemki i jeszcze krótsze nuty, zaczynawygl da nieco onie mielaj co. Zazwyczaj jedna lub dwie grupy ósemek w utworzenie wystarcz , eby przerazi typowego pocz tkuj cego ucznia, lecz gdy ten sam uczeotworzy stron wype nion ósemkami, szesnastkami lub trzydziestodwójkami, wie,e czeka go sporo pracy. Dlaczego? Bo te nuty s zazwyczaj szybkie.

Ósemka (na rysunku 2.13) ma tak d ugo jak pó wier nuty. Osiem ósemek trwatyle co ca a nuta, co oznacza, e jedna ósemka zajmuje po ow bitu (w metrum 4/4).

Rysunek 2.13.Ósemk trzymasi przez jedn

ósm czasutrwania

ca ej nuty

Jak policzy po ow bitu? Bardzo atwo. Stukaj stop równo z bitem i klaszcz w d oniedwa razy na ka de stukni cie.

KLAP-KLAP KLAP-KLAP KLAP-KLAP KLAP-KLAP

Mo esz te liczy w nast puj cy sposób:

RAZ-i-DWA-i-TRZY-i-CZTERY-i

Liczby reprezentuj cztery bity, a „i” przypada w po owach bitów.

Wyobra sobie, e ka de tykni cie metronomu to ósemka, a nie wier nuta. To oznacza,e wier nuta trwa dwa tykni cia, pó nuta cztery tykni cia, a ca a nuta osiem tykni .

Podobnie, je li utwór zawiera szesnastki, mo esz uzna , e jedna szesnastka to jednotykni cie metronomu. Wtedy ósemka b dzie równa dwóm tykni ciom, wier nutaczterem, pó nuta o miu, a ca a nuta szesnastu tykni ciom metronomu.

Szesnastka ma d ugo równ jednej czwartej wier nuty, co oznacza, e trwa tyleco jedna szesnasta ca ej nuty. Szesnastka wygl da tak jak na rysunku 2.14.





Rysunek 2.14.Szesnastka

trwa tyle copo owa ósemki

Je li masz utwór z trzydziestodwójkami (nuta na rysunku 2.15) pami taj, e je litrzydziestodwójka równa si jednemu tykni ciu metronomu, to szesnastka zajmujedwa tykni cia, ósemka cztery, wier nuta osiem, pó nuta szesna cie, a ca a nutatrzydzie ci dwa tykni cia metronomu.

Rysunek 2.15.Trzydziesto-dwójka trwa

tyle co po owaszesnastki

Zapewne ucieszy Ci to, e z trzydziestodwójkami nie spotkasz si zbyt cz sto.

Wyd u anie nutyza pomoc kropki lub uku

Czasem potrzebujesz zwi kszy warto nuty. W zapisie muzycznym mo na to zrobi nadwa podstawowe sposoby: za pomoc kropki lub uku. Poni ej wyja nimy ka dy z nich.

Wyd u anie nuty za pomoc kropkiOd czasu do czasu w zapisie nutowym zobaczysz kropk po nucie. Kropka wskazuje,e warto nuty nale y zwi kszy o po ow . Kropki najcz ciej stosuje si po pó nucie,

aby trwa a trzy wier nuty, a nie dwie (zobacz rysunek 2.16). O kropce mo na temy le tak: sprawia ona, e nuta trwa tyle co trzy nuty o stopie krótsze (a nie dwie).

Rysunek 2.16.Pó nut z krop-k trzeba trzy-ma o po owd u ej ni zwy-

k pó nut

Rzadziej spotykana, cho tak e mo liwa do zastosowania, jest ca a nuta z kropk .Oznacza to, e warto ca ej nuty jest przed u ona z czterech bitów na sze .





Je li za nut zobaczysz dwie kropki — co nazywamy nut z podwójn kropk — topierwsza kropka zwi ksza czas trwania nuty o po ow jej pierwotnej warto ci, a drugakropka — o jedn czwart jej pierwotnej warto ci. Pó nuta z dwoma kropkami b dziewi c trwa a dwa bity plus jeden plus pó bitu, czyli trzy i pó bitu. We wspó czesnejmuzyce rzadko natrafisz na tego typu notacj . W dziewi tnastym wieku podwójnekropki lubi stosowa kompozytor Richard Wagner.

czenie nut za pomoc ukuInnym sposobem wyd u ania warto ci nuty jest po czenie jej ukiem z nast pn ,jak na rysunku 2.17. uk czy dwie nuty o tej samej wysoko ci, tworz c jedn d u szzamiast dwóch krótszych. Gdy zobaczysz uk, po prostu dodaj warto ci obu nut.Na przyk ad wier nuta powi zana z wier nut daje d wi k trzymany przez dwa bity:

KLAP-dwa!

Rysunek 2.17.Dwie wier nu-

ty po czoneukiem daj

pó nut

Nie pomyl tego uku z ukiem legato. Wygl da tak samo, lecz czy dwa d wi ki o ró nejwysoko ci (wi cej na ten temat w rozdziale 15.).

czenie ró nych warto ci nutRaczej nie spotkasz dzie muzycznych wykorzystuj cych wy cznie jeden rodzaj nuty,wi c musisz wiczy granie ró nych warto ci.

Cztery wiczenia z rysunków od 2.18 do 2.21 u atwiaj wpojenie sobie bitu i sprawiaj ,e poszczególne rodzaje nut odcisn swoj warto w Twoim mózgu. Ka de wiczenie

sk ada si z pi ciu czterobitowych grup (taktów). Takty s oddzielone pionowymiliniami zwanymi kreskami taktowymi (które szerzej omawiamy w rozdziale 4.).

W tych wiczeniach klaszczesz na „KLAP”, a liczby wypowiadasz na g os. Gdy zobaczyszpo czone KLAP-KLAP, wykonaj dwa kla ni cia w jednym bicie (czyli dwa kla ni ciazamiast jak zwykle jednego).

Najpierw zacznij liczy , a z klaskaniem wejd po doliczeniu do czterech.

wiczenie 1.KLAP KLAP KLAP KLAP | KLAP dwa trzy KLAP | KLAP dwa trzy cztery | KLAPdwa trzy cztery | KLAP KLAP KLAP cztery





Rysunek 2.18.wiczenie 1.

wiczenie 2.KLAP dwa trzy cztery | KLAP dwa trzy cztery | KLAP KLAP trzy KLAP | KLAP dwaKLAP cztery | KLAP dwa trzy cztery


wiczenie 3.KLAP KLAP-KLAP KLAP cztery | KLAP dwa trzy cztery | KLAP dwa trzy KLAP |KLAP-KLAP KLAP trzy cztery | KLAP dwa KLAP cztery


wiczenie 4.KLAP dwa KLAP cztery | KLAP dwa trzy KLAP | KLAP dwa trzy cztery | raz KLAPtrzy cztery | KLAP dwa trzy cztery





Skorowidz

Aakcentowanie, 59akompaniament, 162, 263akord, 123, 263

chromatyczny, 144diatoniczny, 144dominantowy septymowy, 133molowy, 134pó zmniejszony, 148septymowy, 131, 135, 148zmniejszony, 133zmniejszony septymowy, 134

alla breve, 51, 263asymetryczne schematy rytmiczne, 55atak, 198atonalno , 215, 263

Bbarwa instrumentu, 197bas cyfrowany, 171belka, 33, 263bemol, 75bit, 27, 31, 263blues, 180

dwudziestoczterotaktowy, 181dwunastotaktowy, 180o miotaktowy, 181szesnastotaktowy, 181

Boecjusz, 212bridge, 168, 263budowa akordów, 123

Cc razkre lne, 263ca a nuta, 35ca y ton, 67, 73, 263cel harmoniczny, 153chor giewka, 32, 263czytanie

nut, 207piewników, 151

wier nuta, 36

Ddecyma, 107diminuendo, 192downbeat, 48, 263duet, 177duola, 62, 63, 263dynamika, 187, 190d wi k, 198–200d wi ki diatoniczne, 71

Eekspresja, 159etiuda, 177





Ffale d wi kowe, 200fantazja, 178forma, 263

binarna, 168jednocz ciowa, 167kontrastowa, 167uku, 168

muzyczna, 28, 159, 167trzycz ciowa, 168

fraza muzyczna, 165fuga, 174

Ggatunek muzyki, 28, 161, 263g ówka, 32gryf, 78Guido z Arezzo, 213

Hharmonia, 165, 263harmonie konsonansowe, 165homofonia, 264Huygens Christiaan, 214

Iikony, 20improwizacja, 264interwa , 71, 118, 264

harmoniczny, 105melodyczny, 105z o ony, 107

interwa y w skali C-dur, 120

Jjazz, 184

Kkadencja, 153, 264

autentyczna doskona a, 154autentyczna niedoskona a, 154niepe na, 156plagalna, 155zwodnicza, 156

kasownik, 76klawiatura pianina, 77klucz

altowy, 70basowy, 68, 264C, 68tenorowy, 70wiolinowy, 68, 264

ko o kwintowe, 93koncert, 177kontur, 163

falisty, 163kluczowego d wi ku, 164ukowy, 163

odwróconego uku, 164kropka, 38, 45kropka przed u aj ca, 264krzy yk, 74kwarta, 110kwinta, 112, 125

czysta, 108harmoniczna, 106zmniejszona, 112

Llicencja, 267liczba stopni, 106, 118liczenie

bitów, 51pó tonów, 126rytmów, 54

linie taktu, 264lista cie ek, 221




Skorowidz 269

czeniecz ci utworu, 167nut, 27, 39

uk, 38, 39uk legato, 192

Mmelodia, 162, 264melodia z akordami, 264metronom, 32, 188metrum, 47, 264

2/2, 513/4, 503/8, 514/4, 506/8, 549/4, 54proste, 264z o one, 53, 264

modulacja, 152Moog Robert, 216muzyka klasyczna, 171

Nnawrót, 180, 264nazwa akordu, 145notacja muzyczna, 71, 264nuta, 27, 31, 67, 264

przedtaktowa, 61z kropk , 38, 264z podwójn kropk , 39

nutyenharmoniczne, 72fortepianowe, 69, 264

Oodleg o mi dzy d wi kami, 105ogonek, 32okres muzyczny, 166oktawa, 109, 264

oznaczeniaakordów, 145akordów septymowych, 149artykulacji, 195dynamiki, 190, 192metrum, 47, 264przykluczowe tonacji, 98, 100, 102tempa, 189tonacji durowych, 96zmiennej dynamiki, 191

Óósemka, 37

Ppa eczki rytmiczne, 32papie Sylwester II, 213Partch Harry, 215partytura, 265pauza, 27, 41, 265

ca onutowa, 42wier nutowa, 43

ósemkowa, 44pó nutowa, 43z kropk , 265

peda fortepianu, 193pi ciolinia, 67, 265Pitagoras, 211podstawa, 124podwójny

bemol, 76krzy yk, 76

polifonia, 265pop, 183pó kadencja, 156pó nuta, 36pó ton, 67, 71, 265progresje

akordów, 143, 150, 265w tonacjach durowych, 147w tonacjach molowych, 148

proste metrum, 49





pryma, 124czysta, 109zwi kszona, 109

przedtakt, 61, 265przej cie, bridge, 168, 265przewrót

akordu, 140triady, 141

pulsacja, 59

Rrock, 183rodzaje

konturu melodycznego, 163metrum, 48pauz, 41pulsacji, 55

rondo, 174rozdzielczo rytmiczna, 61rozmiar interwa u, 106rozpi to interwa owa, 173rozpoznawanie przewrotów akordu, 141rytm, 32, 59, 162, 265

Sschematy rytmiczne, 50

asymetryczne, 55proste, 49z o one, 52

Schönberg Arnold, 215seksta, 117sekunda, 114sekunda melodyczna, 106septyma, 118

durowa, 132molowa, 132

skala, 120, 265chromatyczna, 263diatoniczna, 263durowa, 81

molowa, 85, 144molowa melodyczna, 89muzyczna, 71, 81

s uchanieskal durowych, 85skal molowych, 91

sonata, 171ekspozycja, 172podsumowanie, 173rozwini cie, 173

Stockhausen Karlheinz, 216stopnie, 118stosy tercji, 123, 142symfonia, 175synkopa, 60, 265szukanie nut, 77

Ttablica akordów, 225tabulatura, 152takt, 45, 48, 265tembr, 198, 265tempo, 187, 265teoretycy muzyki, 211teoria muzyki, 25, 205–209tercja, 116, 123tercja wielka, 108tonacja, 207, 208tonalny, 265tonika, 120, 265triada, 124

durowa, 126molowa, 127zmniejszona, 129zwi kszona, 128

triola, 62, 265tryl, 265tworzenie

interwa ów, 118septym, 131triad, 124triad molowych, 128




Skorowidz 271

Uuk ad sk adników, voicing, 140umowa licencyjna, 267

VVicentino Nicola, 214voicing

otwarty, 141zamkni ty, 140

Wwarto ci nut, 31, 34w a ciwo ci akustyczne instrumentu, 197wybrzmiewanie, 200wyd u anie

nuty, 38pauz, 45

wysoko d wi ku, 265

Zzapami tanie nut, 79z o one schematy metryczne, 52zmiana

tempa, 190tonacji, 152wysoko ci d wi ku, 74

znakichromatyczne, 67, 71, 108przykluczowe, 93, 97, 207








http://program-partnerski.helion.pl

Documents

Tytuł oryginalny: Music Theory For Dummies®, 2nd Editionpdf.helion.pl/temuby/temuby.pdf · Spis tre ci 9 Modyfikowanie triad poprzez zmianÚ ustawienia ich skïadników i przewroty