trang bia lenin 12-ok - marxists.org · TËp 12 trong Toµn tËp cña V. I. Lª-nin gåm nh÷ng t¸c phÈm viÕt tõ th¸ng M−êi 1905 ®Õn th¸ng T− 1906, vµo thêi kú ph¸t

V « s ¶ n t Ê t c ¶ c ¸ c n − í c, ® o µ n k Õ t l ¹ i!

V.I. Lª-nin

Toµn tËp

12

V.I. Lª-nin

Toµn tËp

TËp 12

Th¸ng Ba 1908 - th¸ng S¸u 1909

Nhµ xuÊt b¶n ChÝnh trÞ quèc gia Hµ Néi - 2005

Nh÷ng t¸c phÈm cña V. I. Lª-nin trong tËp nµy in theo b¶n dÞch cña Nhµ xuÊt b¶n Sù thËt, Hµ-néi

C Nhµ xuÊt b¶n TiÕn bé, 1979

01010200007990279)01(014

74510102−

−−π

Lêi nhµ xuÊt b¶n

Kh¼ng ®Þnh chñ nghÜa M¸c - Lªnin vµ t− t−ëng Hå ChÝ Minh lµ nÒn t¶ng t− t−ëng vµ kim chØ nam hµnh ®éng lµ vÊn ®Ò cã tÝnh nguyªn t¾c ®èi víi çch m¹ng ViÖt Nam; lµ b−íc ph¸t triÓn vÒ nhËn thøc vµ t− duy lý luËn cña §¶ng ta trong c«ng cuéc ®æi míi, quyÕt t©m x©y dùng ®Êt n−íc theo con ®−êng x· héi chñ nghÜa.

Nh÷ng thµnh tùu mäi mÆt do c«ng cuéc ®æi míi ®Êt n−íc mang l¹i trong nh÷ng n¨m qua thËt ®¸ng tr©n träng vµ khÝch lÖ, ®ång thêi ®ßi hái toµn §¶ng, toµn d©n ph¶i tiÕp tôc nghiªn cøu, ph¸t triÓn lý luËn çch m¹ng khoa häc cña chñ nghÜa M¸c - Lªnin ®Ó gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò thùc tiÔn ®ang ®Æt ra trong sù nghiÖp c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa ®Êt n−íc trong giai ®o¹n hiÖn nay.

Víi tinh thÇn ®ã, viÖc t×m hiÓu, nghiªn cøu cã hÖ thèng vµ vËn dông s¸ng t¹o nh÷ng t− t−ëng, nh÷ng tinh hoa cña chñ nghÜa M¸c - Lªnin lµ v« cïng quan träng vµ cÊp thiÕt ®èi víi chóng ta hiÖn nay.

§¸p øng nhu cÇu häc tËp, nghiªn cøu lý luËn cña ®«ng ®¶o b¹n ®äc, ®Æc biÖt lµ cña çc nhµ ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch, çc nhµ khoa häc, çc nhµ nghiªn cøu, gi¶ng viªn vµ sinh viªn çc tr−êng ®¹i häc, nh©n dÞp kû niÖm 135 n¨m ngµy sinh cña Vla®imia IlÝch Lªnin (22-4-1870 - 22-4-2005), Nhµ xuÊt b¶n ChÝnh trÞ quèc gia xuÊt b¶n bé s¸ch quý V. I. Lªnin - Toµn tËp gåm 55 tËp vµ hai tËp tra cøu.

Bé s¸ch V. I. Lªnin - Toµn tËp ra m¾t b¹n ®äc lÇn nµy ®−îc xuÊt b¶n theo ®óng nguyªn b¶n cña Bé V. I. Lªnin - Toµn tËp, tiÕng ViÖt, do Nhµ xuÊt b¶n Sù thËt, Hµ Néi, hîp t¸c víi Nhµ xuÊt b¶n TiÕn bé, M¸txc¬va, xuÊt b¶n vµo nh÷ng n¨m 70-80 thÕ kû XX.

* * *

TËp 12 cña Bé s¸ch V. I. Lª-nin - Toµn tËp bao gåm çc t¸c phÈm ®−îc V. I. Lª-nin viÕt tõ th¸ng M−êi n¨m 1905 ®Õn th¸ng T− n¨m 1906, vµo thêi kú ph¸t triÓn cao nhÊt cña cuéc çch m¹ng d©n chñ - t− s¶n lÇn thø nhÊt ë Nga. ChiÕm vÞ trÝ ®¸ng kÓ trong tËp nµy lµ nh÷ng t¸c phÈm cña Lªnin nãi vÒ sù cñng cè ®¶ng v« s¶n vµ viÖc triÓn khai ho¹t ®éng cña ®¶ng trong nh÷ng ®iÒu kiÖn míi, do cao trµo çch m¹ng ®Ò ra.

Néi dung nh÷ng t¸c phÈm chÝnh trong tËp nµy ®−îc ph©n tÝch kh¸ toµn diÖn trong phÇn Lêi tùa in ë ®Çu s¸ch, do ViÖn Nghiªn cøu chñ nghÜa M¸c - Lªnin (Liªn X«) viÕt cho lÇn xuÊt b¶n b»ng tiÕng ViÖt.

PhÇn Phô lôc vµ çc B¶n chØ dÉn (víi nh÷ng sè trang t−¬ng øng cña phÇn néi dung trong tËp) ë cuèi s¸ch ®−îc tr×nh bµy hÕt søc khoa häc vµ chuÈn x¸c; ®©y lµ phÇn tra cøu rÊt bæ Ých, gãp phÇn lµm s¸ng tá nhiÒu vÊn ®Ò trong néi dung t¸c phÈm, gióp b¹n ®äc hiÓu s©u s¾c h¬n t− t−ëng cña V.I.Lªnin.

Chó thÝch cuèi trang b»ng dÊu (*) lµ cña V.I.Lªnin; chó thÝch b»ng ch÷ sè ¶ rËp ( 1) ) lµ cña ViÖn Nghiªn cøu chñ nghÜa M¸c - Lªnin trùc thuéc Ban ChÊp hµnh Trung −¬ng §¶ng Céng s¶n Liªn X« (tr−íc ®©y).

Hy väng Bé s¸ch sÏ lµ tµi liÖu nghiªn cøu vµ tham kh¶o bæ Ých cho b¹n ®äc.

Th¸ng 7-2005

nhµ xuÊt b¶n chÝnh trÞ quèc gia

VII

Lêi tùa TËp 12 trong Toµn tËp cña V. I. Lª-nin gåm nh÷ng t¸c phÈm

viÕt tõ th¸ng M−êi 1905 ®Õn th¸ng T− 1906, vµo thêi kú ph¸t triÓn cao nhÊt cña cuéc çch m¹ng d©n chñ – t− s¶n lÇn thø nhÊt ë Nga.

TiÕn tr×nh çch m¹ng n¨m 1905 ®· chøng thùc tÝnh chÊt ®óng ®¾n vµ søc sèng cña chiÕn l−îc vµ s¸ch l−îc b«n-sª-vÝch do Lª-nin v¹ch ra vµ ®−îc §¹i héi III cña ®¶ng chÊp nhËn.

Mïa thu 1905, phong trµo b·i c«ng m¹nh mÏ lan réng ë çc thµnh phè, nh÷ng cuéc b·i c«ng kinh tÕ chuyÓn thµnh nh÷ng cuéc b·i c«ng chÝnh trÞ. Nh÷ng cuéc biÓu t×nh ®−îc tæ chøc, nh÷ng cuéc xung ®ét vò trang cña quÇn chóng çch m¹ng víi c¶nh s¸t x¶y ra ngµy cµng nhiÒu h¬n. Nh÷ng cuéc khëi nghÜa cña n«ng d©n lan réng. Phong trµo n«ng d©n cã quy m« ®Æc biÖt lín ë vïng P«-v«n-gi-ª, nhiÒu vïng U-cra-i-na, vïng Pri-ban-tÝch, Gru-di-a.

Sù kÕt hîp ®Êu tranh cña c«ng nh©n víi nh÷ng ho¹t ®éng cña n«ng d©n lµm chÊn ®éng qu©n ®éi Nga hoµng vµ h¹m ®éi. Mïa thu 1905, ®· x¶y ra nh÷ng lµn sãng s«i sôc çch m¹ng cña binh lÝnh ë Kh¸c-cèp, Ki-Ðp, Min-xc¬, Ta-sken, V«-r«-ne-gi¬, P¬-xcèp vµ nh÷ng thµnh phè kh¸c; nh÷ng cuéc s«i sôc Êy lan réng ®Õn c¶ nh÷ng ®¬n vÞ qu©n ®éi ë ViÔn §«ng; nh÷ng cuéc khëi nghÜa vò trang cña lÝnh

Lêi tùa

VIII

thuû vµ binh lÝnh ®· x¶y ra ë Cr«n-st¸t, Xª-va-xt«-p«n. Trong th¸ng ChÝn 1905 ë M¸t-xc¬-va ®· næ ra cuéc b·i c«ng

chÝnh trÞ ®−îc sù ñng hé cña c«ng nh©n Pª-tÐc-bua vµ cña nh÷ng trung t©m c«ng nghiÖp kh¸c ë Nga. Lª-nin ®· gäi nh÷ng sù biÕn çch m¹ng ë M¸t-xc¬-va lµ ¸nh chíp ®Çu tiªn cña c¬n gi«ng tè, soi s¸ng b·i chiÕn tr−êng míi. Nh÷ng sù biÕn Êy lµ sù mµo ®Çu cña cuéc b·i c«ng chÝnh trÞ th¸ng M−êi toµn Nga. Trong khi x¸c ®Þnh h−íng ®i lªn cña çch m¹ng Nga sau ngµy 9 th¸ng Giªng 1905, Lª-nin ®· viÕt: “Phong trµo ®· b¾t ®Çu tõ Pª-tÐc-bua, lan kh¾p çc biªn khu toµn n−íc Nga, nã ®· ®éng viªn Ri-ga, Ba-lan, ¤-®Ðt-xa, Çp-ca-d¬, vµ hiÖn giê ngän löa ®· lan ®Õn tËn “tr¸i tim” n−íc Nga råi” (Toµn tËp, tiÕng ViÖt, Nhµ xuÊt b¶n TiÕn bé, M¸t-xc¬-va, t. II, tr. 439). Ngµy 6 (19) th¸ng M−êi, theo chØ thÞ cña Ban chÊp hµnh ®¶ng bé M¸t-xc¬-va, cuéc häp cña ®¹i biÓu çc tæ chøc b«n-sª-vÝch thuéc çc tuyÕn ®−êng s¾t Ca-dan, I-a-r«-xl¸p vµ Cuèc-xc¬ ®· quyÕt ®Þnh ®Õn ngµy 7 (20) th¸ng M−êi sÏ b¾t ®Çu cuéc b·i c«ng cña ngµnh ®−êng s¾t. Ngµy 10 (23) th¸ng M−êi, Héi nghÞ toµn thµnh M¸t-xc¬-va §¶ng c«ng nh©n d©n chñ – x· héi Nga kªu gäi c«ng nh©n tæng b·i c«ng vµ khëi nghÜa vò trang. Cuéc b·i c«ng ®· nhanh chãng lan ®Õn mäi trung t©m c«ng nghiÖp vµ biÕn thµnh cuéc b·i c«ng toµn Nga. Nã ®· trë thµnh hµnh ®éng chÝnh trÞ m¹nh mÏ cña giai cÊp v« s¶n vµ diÔn ra víi khÈu hiÖu: “§¶ ®¶o chÕ ®é chuyªn chÕ! Céng hoµ d©n chñ mu«n n¨m!”. Sè ng−êi tham gia b·i c«ng lµ h¬n hai triÖu ng−êi, trong ®ã cã gÇn mét triÖu c«ng nh©n c«ng nghiÖp.

Cuéc tæng b·i c«ng chÝnh trÞ – cuéc tæng b·i c«ng ®· chØ râ søc m¹nh cña giai cÊp v« s¶n lµ chiÕn sÜ tiªn phong vµ ng−êi tæ chøc cuéc ®Êu tranh toµn d©n chèng chÕ ®é Nga hoµng - ®· lµm tª liÖt chÝnh phñ, buéc chÝnh phñ ph¶i nh−îng bé mét çch véi v· vµ ngµy 17 (30) th¸ng M−êi 1905 ph¶i ban hµnh §¹o dô høa hÑn víi d©n c− nh÷ng

Lêi tùa

IX

quyÒn tù do c«ng d©n, triÖu tËp §u-ma lËp ph¸p. ViÖc ban hµnh §¹o dô lµ th¾ng lîi ®Çu tiªn cña çch m¹ng Nga, nhê ®ã giai cÊp v« s¶n ®· giµnh cho m×nh vµ cho toµn d©n dï chØ trong mét thêi gian ng¾n, quyÒn tù do ng«n luËn, tù do b¸o chÝ, tù do lËp héi, lËp nghiÖp ®oµn vµ nh÷ng tæ chøc hiÖp héi kh¸c cña giai cÊp c«ng nh©n, nh÷ng quyÒn tù do mµ tr−íc ®ã ë Nga ch−a tõng thÊy.

Cuéc tæng b·i c«ng th¸ng M−êi 1905 ®· ®−a giai cÊp c«ng nh©n Nga tiÕn ®Õn s¸t h×nh thøc ®Êu tranh giai cÊp cao nhÊt lµ khëi nghÜa vò trang.

Lª-nin ®· nhËn ®−îc tin vÒ cuéc tæng b·i c«ng chÝnh trÞ ë Nga khi Ng−êi ë Gi¬-ne-v¬, n¬i Ng−êi ®· sèng tõ th¸ng T− 1903 ®Ó tr¸nh nh÷ng cuéc truy n· cña chÝnh phñ Nga hoµng.

Trong bµi b¸o “Cuéc b·i c«ng chÝnh trÞ toµn Nga”, Lª-nin ®¸nh gi¸ cao hµnh ®éng çch m¹ng cña giai cÊp v« s¶n vµo nh÷ng ngµy th¸ng M−êi 1905, gäi ®ã lµ “mét trong nh÷ng cuéc néi chiÕn vÜ ®¹i nhÊt, nh÷ng cuéc chiÕn tranh giµnh tù do, nh÷ng cuéc chiÕn tranh mµ nh©n lo¹i ch−a hÒ tr¶i qua” (xem tËp nµy, tr. 1). Ng−êi rót ra kÕt luËn quan träng nhÊt lµ cuéc b·i c«ng chÝnh trÞ toµn Nga ®· chøng thùc mét çch hïng hån s¸ch l−îc cña ®¶ng, ®· chøng tá ý nghÜa cña cuéc b·i c«ng chÝnh trÞ cã tÝnh chÊt quÇn chóng trong viÖc chuÈn bÞ vµ chuyÓn sang khëi nghÜa vò trang. Lª-nin kªu gäi giai cÊp v« s¶n tiÕn tíi mét cuéc ®Êu tranh míi, réng h¬n n÷a, ngoan c−êng h¬n n÷a, ®Ó cho qu©n thï kh«ng thÓ tØnh l¹i.

Cuéc b·i c«ng chÝnh trÞ toµn Nga ®· lµm cho th¾ng lîi cña çch m¹ng ®Õn gÇn, “buéc kÎ thï ph¶i gi·y giôa trong c¬n hÊp hèi khñng khiÕp cña nã” (tr. 5). Tuy nhiªn, Lª-nin ®· chØ râ r»ng çch m¹ng ch−a ®ñ søc m¹nh ®Ó gi¸ng mét ®ßn quyÕt ®Þnh vµo chÕ ®é chuyªn chÕ, mµ chÕ ®é chuyªn chÕ còng kh«ng cßn ®ñ søc m¹nh ®Ó c«ng khai chèng ph¸ çch m¹ng. Trong nh÷ng bµi b¸o cña Ng−êi viÕt vµo thêi

Lêi tùa X

kú nµy, Lª-nin ph©n tÝch vÒ mét sù c©n b»ng nµo ®ã ®· x¸c lËp ë trong n−íc gi÷a çc lùc l−îng giai cÊp, mét sù c©n b»ng kh«ng tr¸nh khái lµm cho chÝnh quyÒn bèi rèi, vµ Ng−êi kªu gäi c«ng nh©n vµ n«ng d©n Nga kh«ng tin vµo “hiÕn ph¸p” trªn giÊy d−íi h×nh thøc §¹o dô cña Nga hoµng, tiÕp tôc ®Êu tranh cho ®Õn khi chÕ ®é Nga hoµng bÞ lËt ®æ.

§¸nh gi¸ t×nh h×nh trong n−íc do kÕt qu¶ cña cuéc b·i c«ng chÝnh trÞ toµn Nga t¹o ra, Lª-nin ®· viÕt: “Toµn quèc ®· nÝn lÆng tr−íc giê b·o t¸p” (tr. 33). Tr−íc m¾t giai cÊp v« s¶n lµ nhiÖm vô më réng vµ cñng cè c¬ së çch m¹ng, lµm cho c¬ së çch m¹ng ®ã lan réng vÒ n«ng th«n vµ phÊn ®Êu lµm cho qu©n ®éi hoµn toµn ng¶ vÒ phÝa nh©n d©n. Lª-nin nhÊn m¹nh r»ng kh«ng cã sù liªn minh chÆt chÏ gi÷a giai cÊp v« s¶n vµ n«ng d©n, kh«ng cã sù ®oµn kÕt chiÕn ®Êu cña tÊt c¶ nh÷ng ng−êi d©n chñ çch m¹ng th× kh«ng thÓ cã th¾ng lîi hoµn toµn cña çch m¹ng Nga. §iÒu ®ã thÓ hiÖn nghÖ thuËt cña nhµ chiÕn l−îc chÝnh trÞ ®· chøng minh sù cÇn thiÕt ph¶i ®oµn kÕt çc lùc l−îng x· héi kh¸c nhau ë trong n−íc thµnh mét phe thèng nhÊt ®Êu tranh chèng kÎ thï chung.

Ngay tõ tr−íc khi cuéc çch m¹ng n¨m 1905 næ ra, Lª-nin ®· gi¶i thÝch cho quÇn chóng thÊy r»ng chØ cã thÓ dïng khëi nghÜa vò trang míi lËt ®æ ®−îc chÕ ®é Nga hoµng, vµ sau ngµy 9 th¸ng Giªng 1905, Ng−êi nªu ra viÖc chuÈn bÞ khëi nghÜa vò trang, coi ®ã lµ mét nhiÖm vô cô thÓ – thùc tiÔn. Tu©n theo nh÷ng chØ thÞ cña Lª-nin, §¹i héi III cña ®¶ng, trong nh÷ng nghÞ quyÕt cña m×nh vÒ khëi nghÜa vò trang, ®· ®Ò ra cho mäi tæ chøc cña ®¶ng tr¸ch nhiÖm ph¶i gi¶i thÝch cho giai cÊp v« s¶n kh«ng nh÷ng vÒ ý nghÜa chÝnh trÞ, mµ c¶ vÒ mÆt tæ chøc – thùc tiÔn cña cuéc khëi nghÜa s¾p tíi, vÒ vai trß cña nh÷ng cuéc b·i c«ng chÝnh trÞ cña quÇn chóng, nh÷ng cuéc b·i c«ng cã thÓ cã ý nghÜa quan träng ë giai ®o¹n ®Çu vµ c¶ trong tiÕn tr×nh cuéc khëi nghÜa.

Lêi tùa

XI

Th¸ng M−êi mét 1905 Lª-nin ®· trë vÒ Pª-tÐc-bua vµ trùc tiÕp tham gia vµo cuéc çch m¹ng, h−íng c«ng t¸c cña ®¶ng b«n-sª-vÝch vµo viÖc l·nh ®¹o quÇn chóng vµ chuÈn bÞ khëi nghÜa vò trang. Lª-nin ®· chØ ®¹o c«ng viÖc cña Ban chÊp hµnh trung −¬ng vµ tê “§êi sèng míi”, tê b¸o b«n-sª-vÝch hîp ph¸p ra hµng ngµy; Ng−êi ®· tham dù çc phiªn häp cña Ban chÊp hµnh ®¶ng bé Pª-tÐc-bua, ph¸t biÓu ý kiÕn t¹i çc cuéc héi nghÞ, héi nghÞ ®¹i biÓu vµ nh÷ng cuéc héi häp cña ®¶ng ë Pª-tÐc-bua vµ M¸t-xc¬-va, gÆp gì çc çn bé ®¶ng. Nh÷ng ng−êi b«n-sª-vÝch, d−íi sù l·nh ®¹o cña Lª-nin, ®· kiªn tr× chuÈn bÞ mét çch cã hÖ thèng cuéc khëi nghÜa vò trang. Lª-nin ®· ®Ò ra cho ®¶ng nhiÖm vô thµnh lËp nh÷ng tæ chøc chiÕn ®Êu vµ qu©n ®éi çch m¹ng.

Héi nghÞ cña nh÷ng ng−êi b«n-sª-vÝch M¸t-xc¬-va, häp vµo ngµy 5 (18) th¸ng Ch¹p 1905, biÓu thÞ ý chÝ cña c«ng nh©n, ®· quyÕt ®Þnh tuyªn bè b·i c«ng vµ b¾t ®Çu cuéc ®Êu tranh vò trang. Theo lêi kªu gäi cña X«-viÕt M¸t-xc¬-va, ngµy 7 (20) th¸ng Ch¹p cuéc tæng b·i c«ng ®· b¾t ®Çu vµ ®· chuyÓn thµnh khëi nghÜa vò trang. Míi hai ngµy ®Çu ë M¸t-xc¬-va, h¬n 150 ngh×n ng−êi ®· b·i c«ng. Nh÷ng trËn ®¸nh ¸c liÖt ®· diÔn ra ë çc quËn Pre-xnha, Da-m«-xc¬-v«-rª-tsi-ª, ë khu vùc tuyÕn ®−êng s¾t Ca-dan vµ nh÷ng quËn kh¸c. Cuéc chiÕn ®Êu quªn m×nh cña c«ng nh©n ®· kÐo dµi 9 ngµy. §Æc biÖt lµ nh÷ng trËn ®¸nh ngoan c−êng cña nh÷ng ng−êi b¶o vÖ Pre-xnha.

Cuéc khëi nghÜa vò trang th¸ng Ch¹p ë M¸t-xc¬-va ®· ®−îc sù h−ëng øng nhiÖt liÖt ë nhiÒu thµnh phè trong n−íc vµ cã ¶nh h−ëng to lín ®Õn sù ph¸t triÓn ý thøc gi¸c ngé çch m¹ng cña giai cÊp v« s¶n Nga vµ cña toµn thÓ nh©n d©n. Trong th¸ng Ch¹p 1905 vµ th¸ng Giªng 1906, nh÷ng cuéc khëi nghÜa ®· næ ra ë U-cra-i-na, U-ran, Xi-bi-ri. Cuéc ®Êu tranh vò trang ®· ®¹t tíi quy m« lín ë Ba-lan, Pri-ban-tÝch, Da-çp-ca-d¬, PhÇn-lan. MÆc dï c«ng nh©n ®· thÓ hiÖn chñ nghÜa anh hïng vµ sù chèng cù ngoan

Lêi tùa XII

c−êng, song chÝnh phñ Nga hoµng, víi mét sù hung ¸c ch−a tõng thÊy, ®· trÊn ¸p ®−îc çc cuéc khëi nghÜa nµy.

Lª-nin ®· ®¸nh gi¸ nh÷ng sù biÕn th¸ng Ch¹p trong n−íc lµ ®Ønh cao nhÊt cña qu¸ tr×nh ph¸t triÓn çch m¹ng. Nh− Lª-nin ®· nhËn xÐt, nh÷ng sù biÕn ®ã lµ phong trµo vÜ ®¹i nhÊt cña giai cÊp v« s¶n sau C«ng x· Pa-ri n¨m 1871 vµ cã ý nghÜa lÞch sö vµ quèc tÕ to lín. V. I. Lª-nin ®· nhiÒu lÇn trë l¹i nghiªn cøu kinh nghiÖm çc cuéc khëi nghÜa ®ã vµ muèn lµm cho kinh nghiÖm ®ã trë thµnh tµi s¶n cña quÇn chóng. N¨m 1906 Ng−êi viÕt bµi b¸o “Nh÷ng bµi häc cña cuéc khëi nghÜa M¸t-xc¬-va”, trong ®ã ®· ph©n tÝch tØ mØ nh÷ng nguyªn nh©n thÊt b¹i cña cuéc khëi nghÜa vµ ®· lËp luËn cho s¸ch l−îc tiÕn c«ng. Tr¸i víi çch ®¸nh gi¸ ®Çu hµng chñ nghÜa vµ hÌn nh¸t cña bän men-sª-vÝch qua lêi tuyªn bè cña Plª-kha-nèp: “®¸ng lÏ kh«ng nªn cÇm vò khÝ”, Lª-nin ®· nhÊn m¹nh r»ng cÇn ph¶i cÇm vò khÝ mét çch kiªn quyÕt h¬n ®Ó giµnh lÊy th¾ng lîi. Trong bµi b¸o ®ã, Lª-nin ®· ph¸t triÓn häc thuyÕt m¸c-xÝt vÒ khëi nghÜa, ®· rót ra nh÷ng kÕt luËn quan träng nhÊt mµ nh÷ng ng−êi b«n-sª-vÝch ®· dùa vµo trong cuéc ®Êu tranh sau nµy ®Ó giµnh th¾ng lîi cho çch m¹ng. X¸c ®Þnh ý nghÜa cña cuéc khëi nghÜa th¸ng Ch¹p, Lª-nin ®· viÕt håi n¨m 1920: “Sau th¸ng Ch¹p, nh©n d©n kh«ng cßn ë trong t×nh tr¹ng ®ã n÷a. Hä ®· biÕn ®æi. Hä ®· qua trËn thö löa ®Çu tiªn. Hä ®· ®−îc t«i luyÖn trong cuéc khëi nghÜa. Hä ®· ®µo t¹o ®éi ngò nh÷ng chiÕn sÜ ®· chiÕn th¾ng trong n¨m 1917” (Toµn tËp, tiÕng ViÖt, Nhµ xuÊt b¶n TiÕn bé, M¸t-xc¬-va, t. 42, tr. 247). Tuy bÞ thÊt b¹i trong cuéc ®Êu tranh chèng chÕ ®é Nga hoµng, giai cÊp c«ng nh©n ®· kh«ng hÒ bÞ ®¸nh b¹i. Giai cÊp c«ng nh©n ®· ®oµn kÕt ®−îc mäi lùc l−îng çch m¹ng cña nh©n d©n trong chiÕn ®Êu, kh«ng bÞ mÊt tinh thÇn do cuéc rót lui. LÇn ®Çu tiªn trong lÞch sö n−íc Nga, giai cÊp v« s¶n ®· chØ cho quÇn chóng thÊy kh¶ n¨ng vµ sù cÇn thiÕt ph¶i ®Êu tranh ®Õn cïng.

Lêi tùa

XIII

Trong nh÷ng ngµy b·i c«ng chÝnh trÞ toµn Nga vµ khëi nghÜa vò trang th¸ng Ch¹p 1905, ®· xuÊt hiÖn mét çch râ rµng vµ rµnh m¹ch hai ®−êng lèi: ®−êng lèi m¸c-xÝt çch m¹ng cña giai cÊp v« s¶n do nh÷ng ng−êi b«n-sª-vÝch l·nh ®¹o, vµ ®−êng lèi cña giai cÊp t− s¶n tù do, mµ vÒ thùc chÊt, ®· ®−îc bän men-sª-vÝch ñng hé.

Lª-nin ®· tin t−ëng s©u s¾c vµo søc m¹nh v« tËn cña giai cÊp v« s¶n, mét giai cÊp cã kh¶ n¨ng ®−a çch m¹ng d©n chñ – t− s¶n ë Nga tíi th¾ng lîi cuèi cïng, tËp hîp chung quanh m×nh hµng triÖu quÇn chóng n«ng d©n. Trong nh÷ng bµi b¸o “Nh÷ng tæng kÕt b−íc ®Çu vÒ sù ph©n nhãm chÝnh trÞ”, “Th¾ng lîi ®Çu tiªn cña çch m¹ng”, “Gi÷a hai trËn chiÕn ®Êu”, “T×nh h×nh hiÖn nay cña n−íc Nga vµ s¸ch l−îc cña ®¶ng c«ng nh©n”, “Çch m¹ng Nga vµ nhiÖm vô cña giai cÊp v« s¶n”, trong cuèn “Th¾ng lîi cña ph¸i d©n chñ – lËp hiÕn vµ nhiÖm vô cña ®¶ng c«ng nh©n” vµ trong nh÷ng t¸c phÈm kh¸c, Lª-nin ®· ph©n tÝch s©u s¾c tiÕn tr×nh çch m¹ng Nga trong nh÷ng ngµy tæng b·i c«ng vµ khëi nghÜa vò trang, chØ râ t−¬ng quan lùc l−îng çc giai cÊp trong n−íc vµ v¹ch râ ý nghÜa lÞch sö cña nh÷ng trËn chiÕn ®Êu håi th¸ng M−êi – th¸ng Ch¹p cña giai cÊp v« s¶n Nga.

Lª-nin ®· chØ r»ng so víi nh÷ng cuéc çch m¹ng t− s¶n thÕ kû XVIII vµ XIX ë çc n−íc T©y ¢u, cuéc çch m¹ng Nga lÇn thø nhÊt cã ®Æc ®iÓm lµ nh÷ng h×nh thøc vµ nh÷ng thñ ®o¹n ®Êu tranh cña c«ng nh©n vµ n«ng d©n th× cùc kú phong phó. Vµo thêi kú b·o t¸p cña phong trµo çch m¹ng, giai cÊp c«ng nh©n Nga ®· ®Ò xuÊt nh÷ng h×nh thøc ®Êu tranh míi biÓu hiÖn trong sù kÕt hîp b·i c«ng chÝnh trÞ cña quÇn chóng víi khëi nghÜa. Nh− Lª-nin ®· chØ râ, lÇn ®Çu tiªn trong lÞch sö, b·i c«ng chÝnh trÞ cña quÇn chóng ®· trë thµnh thñ ®o¹n ®Êu tranh chñ yÕu cña giai cÊp v« s¶n, lµm cho çch m¹ng ë Nga cã quy m« lín h¬n vµ cã nh÷ng nÐt ®Æc tr−ng.

Lêi tùa XIV

Çch m¹ng Nga n¨m 1905 lµ çch m¹ng v« s¶n kh«ng ph¶i chØ víi ý nghÜa lµ giai cÊp v« s¶n lµ lùc l−îng l·nh ®¹o, lµ ®éi tiªn phong cña phong trµo, “mµ cßn lµ v× c«ng cô ®Êu tranh ®Æc biÖt cña giai cÊp v« s¶n, tøc b·i c«ng, lµ ®ßn bÈy chñ yÕu ®Ó lµm cho quÇn chóng næi dËy, lµ hiÖn t−îng ®Æc biÖt nhÊt trong cao trµo cã d¹ng sãng cña çc biÕn cè cã tÝnh chÊt quyÕt ®Þnh”, nh− Lª-nin ®· viÕt (Toµn tËp, tiÕng Nga, xuÊt b¶n lÇn thø 5, t. 30, tr. 311).

Cuéc çch m¹ng Nga lÇn thø nhÊt ®· më ®Çu cho giai ®o¹n míi trong phong trµo c«ng nh©n quèc tÕ vµ cã ¶nh h−ëng to lín ®Õn sù ph¸t triÓn cña cuéc ®Êu tranh gi¶i phãng d©n téc trong çc n−íc thuéc ®Þa vµ phô thuéc. Cuéc ®Êu tranh anh dòng cña c«ng nh©n vµ n«ng d©n Nga ®· ®−îc sù ®ång t×nh nhiÖt liÖt vµ sù ñng hé cña giai cÊp v« s¶n çc n−íc ch©u ¢u vµ ch©u Mü. TiÕp theo sau çch m¹ng Nga, nh÷ng cuéc çch m¹ng ®· næ ra ë çc n−íc ch©u ¸. Thêi ®¹i nh÷ng cuéc chÊn ®éng chÝnh trÞ s©u s¾c nhÊt vµ nh÷ng trËn chiÕn ®Êu çch m¹ng ®· b¾t ®Çu. Çch m¹ng n¨m 1905 ®· chØ râ r»ng trung t©m cña phong trµo çch m¹ng thÕ giíi ®· chuyÓn sang Nga, vµ giai cÊp v« s¶n Nga anh hïng ®· trë thµnh ®éi tiªn phong cña giai cÊp v« s¶n çch m¹ng toµn thÕ giíi. Kinh nghiÖm cuéc çch m¹ng Nga lÇn thø nhÊt ®· x¸c nhËn luËn ®iÓm hÕt søc quan träng cña chñ nghÜa M¸c-Lª-nin cho r»ng giai cÊp v« s¶n lµ chiÕn sÜ tiªn phong nhÊt vµ triÖt ®Ó nhÊt ®Êu tranh cho d©n chñ, cho chñ nghÜa x· héi.

Trong thêi kú b·o t¸p cña phong trµo çch m¹ng, khi çch m¹ng ë Nga ®· tiÕn lªn víi tèc ®é phi th−êng, nhê s¸ng kiÕn cña quÇn chóng nh©n d©n, ë nh÷ng trung t©m c«ng nghiÖp lín trong n−íc (M¸t-xc¬-va, Pª-tÐc-bua, i-va-n«-v«-V«-d¬-nª-xen-xc¬, Tve, C«-xt¬-r«-ma, Lu-gan-xc¬, £-ca-tª-ri-n«-xl¸p, Xa-ra-tèp, R«-xtèp trªn s«ng §«n, Ki-Ðp, ¤-®Ðt-xa, Ba-cu, Cra-xn«i-¸c-xc¬ vµ nh÷ng thµnh phè vµ çc trÞ trÊn c«ng nh©n kh¸c) ®· xuÊt hiÖn nh÷ng X«-viÕt ®¹i

Lêi tùa

XV

biÓu c«ng nh©n, mµ ngay tõ khi b¾t ®Çu ho¹t ®éng, çc X«-viÕt Êy ®· cã uy tÝn lín trong quÇn chóng. Bªn c¹nh nh÷ng X«-viÕt ®¹i biÓu c«ng nh©n, ®· xuÊt hiÖn nh÷ng X«-viÕt ®¹i biÓu cña binh lÝnh, cña c«ng nh©n ®−êng s¾t, cña n«ng d©n. Çc X«-viÕt Êy ®· ®−îc nh©n d©n çch m¹ng thµnh lËp vµ ho¹t ®éng víi t− çch lµ chÝnh quyÒn, tÞch thu çc nhµ in, b¾t nh÷ng tªn c¶nh s¸t ®· ng¨n c¶n nh©n d©n thùc hiÖn nh÷ng quyÒn h¹n cña m×nh, tÞch thu tiÒn b¹c cña chÝnh phñ cò vµ sö dông sè tiÒn Êy vµo çc nhu cÇu cña çc X«-viÕt. Çc X«-viÕt ®· ban hµnh nh÷ng quyÕt ®Þnh, quy chÕ, lÖnh, ®· tù ý thi hµnh chÕ ®é ngµy lµm viÖc 8 giê vµ nh÷ng quyÒn tù do d©n chñ. Sù xuÊt hiÖn cña çc X«-viÕt lµ do nh÷ng nhu cÇu ®Êu tranh çch m¹ng cña giai cÊp c«ng nh©n; nh÷ng cuéc b·i c«ng quÇn chóng vµ çc cuéc khëi nghÜa vò trang ®· ®Ò ra trong ch−¬ng tr×nh nghÞ sù vÊn ®Ò chÝnh quyÒn çch m¹ng.

Lª-nin viÕt: “Nh÷ng X«-viÕt ®¹i biÓu c«ng nh©n lµ nh÷ng c¬ quan ®Êu tranh trùc tiÕp cña quÇn chóng. Chóng ®· xuÊt hiÖn víi t− çch lµ nh÷ng c¬ quan cña cuéc ®Êu tranh b·i c«ng. Do sù cÇn thiÕt thóc ®Èy, chóng nhanh chãng trë thµnh nh÷ng c¬ quan ®Êu tranh çch m¹ng chung chèng l¹i chÝnh phñ. Do nh÷ng sù biÕn ph¸t triÓn vµ do b·i c«ng chuyÓn thµnh khëi nghÜa, chóng nhÊt ®Þnh biÕn thµnh nh÷ng c¬ quan khëi nghÜa” (Toµn tËp, tiÕng Nga, xuÊt b¶n lÇn thø 5, t. 13, tr. 320).

Qua kinh nghiÖm ho¹t ®éng cña nh÷ng X«-viÕt ®¹i biÓu c«ng nh©n ®Çu tiªn, Lª-nin ®· v¹ch râ tiÒn ®å lÞch sö vÜ ®¹i cña chóng, ®· s¸ng suèt nh×n thÊy nh÷ng X«-viÕt Êy lµ nh÷ng c¬ quan l·nh ®¹o cuéc ®Êu tranh çch m¹ng cña giai cÊp v« s¶n vµ cña tÊt c¶ nh÷ng ng−êi lao ®éng ®oµn kÕt chung quanh giai cÊp v« s¶n ®Ó tiÕn hµnh cuéc ®Êu tranh chung giµnh th¾ng lîi cho çch m¹ng.

TËp nµy cã nh÷ng bµi b¸o “Nh÷ng nhiÖm vô cña chóng ta vµ X«-viÕt ®¹i biÓu c«ng nh©n”, “ChÕ ®é chuyªn chÕ ®ang

Lêi tùa XVI

hÊp hèi vµ nh÷ng c¬ quan míi cña chÝnh quyÒn nh©n d©n”, cuèn “Th¾ng lîi cña ph¸i d©n chñ – lËp hiÕn vµ nhiÖm vô cña ®¶ng c«ng nh©n” vµ nh÷ng t¸c phÈm kh¸c, trong ®ã Lª-nin ®· nghiªn cøu, vÒ mÆt lý luËn, vÊn ®Ò çc X«-viÕt víi t− çch lµ nh÷ng c¬ quan chÝnh quyÒn nh©n d©n, v¹ch râ b¶n chÊt cña çc X«-viÕt vµ nhiÖm vô cña chóng. Trong viÖc x¸c ®Þnh vai trß cña çc X«-viÕt vµo thêi ®iÓm xuÊt hiÖn cña çc X«-viÕt ®ã, thiªn tµi cña Lª-nin – vÜ nh©n cña khoa häc ®· lµm phong phó t− t−ëng m¸c-xÝt vÒ chuyªn chÝnh v« s¶n b»ng kinh nghiÖm cña cuéc çch m¹ng Nga lÇn thø nhÊt - ®· thÓ hiÖn ®Æc biÖt râ rµng.

Tr−íc khi cã bµi b¸o cña Lª-nin “Nh÷ng nhiÖm vô cña chóng ta vµ X«-viÕt ®¹i biÓu c«ng nh©n”, vÊn ®Ò ý nghÜa vµ vai trß cña çc X«-viÕt ®¹i biÓu c«ng nh©n vµ th¸i ®é cña ®¶ng v« s¶n ®èi víi çc X«-viÕt Êy ch−a ®−îc gi¶i quyÕt ®óng ®¾n. Trong khi lÊy khÈu hiÖu “c¬ quan tù qu¶n çch m¹ng” ®Ó thay thÕ khÈu hiÖu khëi nghÜa vò trang vµ viÖc thµnh lËp chÝnh quyÒn çch m¹ng trung −¬ng, bän men-sª-vÝch ®· quan niÖm r»ng X«-viÕt chØ lµ c¬ quan tù qu¶n ®Þa ph−¬ng hoÆc lµ çc uû ban b·i c«ng.

V¹ch trÇn nh÷ng quan ®iÓm c¬ héi chñ nghÜa cña bän men-sª-vÝch ®èi víi vai trß cña çc X«-viÕt, trong bµi b¸o cña m×nh, Lª-nin nh×n nhËn çc X«-viÕt lµ nh÷ng c¬ quan khëi nghÜa, lµ chÝnh quyÒn çch m¹ng, d©n chñ nhÊt, cã kh¶ n¨ng tËp hîp çc lùc l−îng çch m¹ng trong n−íc vµ trë thµnh ng−êi ®¹i biÓu ch©n chÝnh cho ý chÝ nh©n d©n. Trong ch−¬ng tr×nh ho¹t ®éng cña chÝnh quyÒn nµy, nh− Lª-nin ®· chØ râ, “viÖc ®Æt lªn hµng ®Çu ph¶i lµ thùc hiÖn ®Çy ®ñ tù do chÝnh trÞ… Xo¸ bá mäi ®¹o luËt h¹n chÕ tù do ng«n luËn, tÝn ng−ìng, héi häp, xuÊt b¶n, lËp héi, b·i c«ng, thñ tiªu tÊt c¶ çc c¬ quan h¹n chÕ nh÷ng tù do Êy” (xem tËp nµy, tr. 80). §ång thêi, Lª-nin ®· nhÊn m¹nh r»ng ph¶i xem X«-viÕt ®¹i biÓu c«ng nh©n lµ mÇm mèng cña chÝnh quyÒn míi; Ng−êi cho r»ng X«-viÕt Pª-tÐc-bua ph¶i tù tuyªn

Lêi tùa

XVII

bè lµ chÝnh phñ çch m¹ng l©m thêi toµn Nga hoÆc ph¶i thµnh lËp mét chÝnh phñ nh− vËy.

Lª-nin ®Ò ra mét gi¶i ph¸p rµnh m¹ch vµ râ rµng cho vÊn ®Ò vÒ quan hÖ gi÷a ®¶ng vµ çc X«-viÕt. §¶ng ph¶i l·nh ®¹o çc X«-viÕt nh− Lª-nin ®· nãi. §¶ng ph¶i trùc tiÕp tham gia çc X«-viÕt, “…®Ó truyÒn b ̧mét çch kh«ng ngõng vµ kh«ng mÖt mái thÕ giíi quan duy nhÊt triÖt ®Ó, duy nhÊt thùc sù v« s¶n – chñ nghÜa M¸c” (tr. 75).

Dùa vµo kinh nghiÖm cña çc X«-viÕt n¨m 1905, Lª-nin sau nµy ®· nghiªn cøu häc thuyÕt vÒ çc X«-viÕt nh− lµ vÒ h×nh thøc nhµ n−íc cña chuyªn chÝnh v« s¶n.

Trong cuèn “Th¾ng lîi cña ph¸i d©n chñ – lËp hiÕn vµ nhiÖm vô cña ®¶ng c«ng nh©n” nh»m tæng kÕt kinh nghiÖm ®Êu tranh cña giai cÊp v« s¶n Nga håi th¸ng M−êi – th¸ng Ch¹p 1905 vµ v¹ch trÇn b¶n chÊt ph¶n çch m¹ng cña ®¶ng chñ chèt cña giai cÊp t− s¶n qu©n chñ – tù do chñ nghÜa, Lª-nin ®−a ra quan ®iÓm m¸c-xÝt vÒ ý nghÜa cña çch m¹ng vµ phª ph¸n quan ®iÓm cña bän d©n chñ – lËp hiÕn ®èi víi sù ph¸t triÓn cña x· héi. Bän d©n chñ – lËp hiÕn muèn lµm cho c«ng nh©n vµ n«ng d©n chÞu ¶nh h−ëng cña m×nh, kh«ng ®Ó lËt ®æ chÕ ®é chuyªn chÕ, vµ chóng ®· thùc hµnh chÝnh s¸ch hai mÆt, võa kÕt hîp “tù do nh©n d©n” víi ph¶n çch m¹ng, nghÜa lµ tù do cña chÕ ®é chuyªn chÕ n« dÞch nh©n d©n. Lª-nin ®· v¹ch trÇn tÝnh chÊt ®¹o ®øc gi¶ vµ ho¹t ®Çu chÝnh trÞ cña ®¶ng t− s¶n nµy, gäi bän d©n chñ – lËp hiÕn lµ “nh÷ng con giun m¶ cña çch m¹ng”, mµ c«ng viÖc cã Ých cña nh÷ng con giun nµy chØ lµ lµm ph©n bãn tèt cho ruéng ®Êt. Lª-nin ®· chØ râ vai trß s¸ng t¹o cña nh©n d©n trong çch m¹ng, vai trß nµy thÓ hiÖn trong viÖc giµnh tù do chÝnh trÞ b»ng çch ®o¹t lÊy, mét çch tù ý, trong viÖc thµnh lËp nh÷ng c¬ quan chÝnh quyÒn míi – çc X«-viÕt ®¹i biÓu cña c«ng nh©n, cña binh lÝnh, cña c«ng nh©n ®−êng s¾t, cña n«ng d©n, mµ luËt ph¸p ch−a ®Æt ra; trong viÖc nh©n d©n dïng b¹o lùc chèng l¹i nh÷ng kÎ ®· dïng b¹o

Lêi tùa XVIII

lùc víi nh©n d©n. Trong t¸c phÈm nµy, Lª-nin v¹ch trÇn bän d©n chñ – lËp hiÕn lµ nh÷ng kÎ ®· xuyªn t¹c kh¸i niÖm chuyªn chÝnh, nh»m h¹ thÊp cuéc ®Êu tranh çch m¹ng. Ng−êi ®· ®−a ra kh¸i niÖm thËt sù khoa häc vÒ chuyªn chÝnh, chØ râ sù kh¸c nhau c¬ b¶n gi÷a chuyªn chÝnh t− s¶n, tøc lµ chuyªn chÝnh cña thiÓu sè ®èi víi ®a sè, víi chuyªn chÝnh cña tuyÖt ®¹i ®a sè nh©n d©n ®èi víi mét nhóm nh÷ng kÎ hung b¹o, c−íp bãc vµ tiÕm ®o¹t chÝnh quyÒn nh©n d©n. Çc X«-viÕt lµ chÝnh quyÒn cña c«ng nh©n vµ n«ng d©n, lµ chuyªn chÝnh cña tuyÖt ®¹i ®a sè, chÝnh quyÒn Êy cã thÓ vµ ®· ®øng v÷ng chØ hoµn toµn nhê ë sù tÝn nhiÖm cña qu¶ng ®¹i quÇn chóng ®−îc l«i cuèn tham gia chÝnh quyÒn mét çch réng r·i nhÊt. Çc X«-viÕt ®¹i biÓu c«ng nh©n lµ mÇm mèng cña chuyªn chÝnh cña nh©n d©n çch m¹ng, cña tuyÖt ®¹i ®a sè ®èi víi thiÓu sè, lµ chÝnh quyÒn c«ng khai ®èi víi tÊt c¶ mäi ng−êi, lµm mäi viÖc mét çch c«ng khai tr−íc quÇn chóng. Vai trß lÞch sö quan träng nhÊt cña çc X«-viÕt lµ ë chç ®ã.

Cuéc sèng ®· chøng thùc tÊt c¶ sù s©u s¾c trong sù ®¸nh gi¸ cña Lª-nin vÒ çc X«-viÕt, tiÒn th©n cña ChÝnh quyÒn x«-viÕt ®−îc giai cÊp v« s¶n lËp ra d−íi sù l·nh ®¹o cña ®¶ng b«n-sª-vÝch vµo n¨m 1917.

Trong çc bµi b¸o “Chñ nghÜa x· héi tiÓu t− s¶n vµ chñ nghÜa x· héi v« s¶n”, “Giai cÊp v« s¶n vµ n«ng d©n”, “T×nh h×nh hiÖn nay cña n−íc Nga vµ s¸ch l−îc cña ®¶ng c«ng nh©n”, “Çch m¹ng Nga vµ nhiÖm vô cña giai cÊp v« s¶n”, trong cuèn “Söa ®æi c−¬ng lÜnh ruéng ®Êt cña ®¶ng c«ng nh©n”, còng nh− trong ®Ò c−¬ng bµi “Nh÷ng giai ®o¹n, ph−¬ng h−íng vµ triÓn väng cña çch m¹ng” vµ trong nh÷ng t¸c phÈm kh¸c in trong tËp nµy, Lª-nin v¹ch ra con ®−êng tiÕp tôc ph¸t triÓn cña çch m¹ng trong n−íc, con ®−êng chuyÓn biÕn çch m¹ng d©n chñ – t− s¶n thµnh çch m¹ng x· héi chñ nghÜa. Trong çc t¸c phÈm ®ã Ng−êi ®· ®¸nh gi¸ toµn diÖn vµ trªn tinh thÇn m¸c-xÝt vÒ giai cÊp n«ng d©n

Lêi tùa

XIX

çch m¹ng, ng−êi b¹n ®ång minh cña giai cÊp c«ng nh©n trong çch m¹ng, vµ ®· ®¸nh gi¸ phong trµo n«ng d©n ë çc giai ®o¹n kh¸c nhau cña cuéc ®Êu tranh cña giai cÊp v« s¶n.

ChiÕm vÞ trÝ ®¸ng kÓ trong tËp nµy lµ nh÷ng t¸c phÈm cña Lª-nin nãi vÒ sù cñng cè ®¶ng v« s¶n vµ triÓn khai ho¹t ®éng cña ®¶ng trong nh÷ng ®iÒu kiÖn míi, do cao trµo çch m¹ng ®Î ra.

Trong bµi “VÒ viÖc c¶i tæ ®¶ng”, Lª-nin nªu nhiÖm vô m¹nh d¹n tæ chøc l¹i c«ng t¸c ®¶ng trªn c¬ së sö dông réng r·i nh÷ng kh¶ n¨ng hîp ph¸p ®· giµnh ®−îc trong thêi kú tæng b·i c«ng chÝnh trÞ håi th¸ng M−êi 1905. Ng−êi ®Ò nghÞ m¹nh d¹n ®−a vµo hµng ngò ®¶ng nh÷ng ®¶ng viªn míi, tr−íc hÕt xuÊt th©n tõ c«ng nh©n, thùc hiÖn chÕ ®é bÇu cö çc c¬ quan cña ®¶ng, thiÕt lËp nh÷ng c¬ quan hîp ph¸p vµ nöa hîp ph¸p cña ®¶ng vµ m¹ng l−íi nh÷ng tæ chøc thuéc çc c¬ quan Êy. Mét sù c¶i tæ nh− thÕ ®èi víi ho¹t ®éng cña ®¶ng ®· ph¸t huy ®−îc s¸ng kiÕn cña çc ®¶ng viªn, t¹o kh¶ n¨ng c«ng khai liªn hÖ víi quÇn chóng, tr×nh bµy c−¬ng lÜnh hµnh ®éng cña ®¶ng vµ ®Êu tranh thùc hiÖn c−¬ng lÜnh Êy. C«ng t¸c c¶i tæ Êy ®−îc sù ñng hé nhÊt trÝ cña çc ®¶ng viªn vµ l«i cuèn ®−îc ®«ng ®¶o nh÷ng ng−êi tÝch cùc t¸n thµnh s¸ch l−îc vµ c−¬ng lÜnh cña ®¶ng b«n-sª-vÝch. §¶ng ®· ®−îc bæ sung b»ng nh÷ng c«ng nh©n tiÒn phong −u tó nhÊt, vµ tõ chç lµ mét liªn minh nh÷ng tiÓu tæ bÝ mËt – thùc tr¹ng cña ®¶ng vµo håi mïa xu©n 1905 – th× ®Õn mïa thu còng n¨m Êy, - nh− Lª-nin ®· chØ râ, - ®¶ng “®· trë thµnh ®¶ng cña hµng triÖu ng−êi v« s¶n” (Toµn tËp, tiÕng Nga, xuÊt b¶n lÇn thø 5, t. 17, tr. 145). Trªn thùc tÕ nguyªn t¾c tËp trung d©n chñ ®· b¾t ®Çu ®−îc thùc hiÖn.

Bµi cña Lª-nin “VÒ viÖc c¶i tæ ®¶ng” ®· ®−îc lÊy lµm c¬ së cho b¶n nghÞ quyÕt cïng tªn nh− thÕ, ®−îc Héi nghÞ I cña §¶ng c«ng nh©n d©n chñ – x· héi Nga, häp ë Tam-mÐc-

Lêi tùa XX

pho håi th¸ng Ch¹p 1905 d−íi sù l·nh ®¹o cña Lª-nin, th«ng qua. Héi nghÞ còng ®· ra nghÞ quyÕt vÒ viÖc kh«i phôc sù thèng nhÊt cña ®¶ng, v× ®¶ng trªn thùc tÕ ®· bÞ chia thµnh hai ®¶ng, vµ ®· uû nhiÖm cho Ban chÊp hµnh trung −¬ng thèng nhÊt cña §¶ng c«ng nh©n d©n chñ – x· héi Nga triÖu tËp ®¹i héi ®¶ng.

Vµo thêi kú ®ã viÖc thèng nhÊt tÊt c¶ nh÷ng c«ng nh©n d©n chñ – x· héi vµo trong mét ®¶ng thùc sù m¸c-xÝt vµ tËp trung lµ nhiÖm vô nãng hæi nhÊt vµ cã ý nghÜa to lín ®èi víi cuéc ®Êu tranh cã kÕt qu¶ v× th¾ng lîi cña çch m¹ng. NguyÖn väng thèng nhÊt, ý muèn phèi hîp hµnh ®éng trong çc ho¹t ®éng çch m¹ng, ®· biÓu hiÖn ®Æc biÖt râ rÖt trong çc tæ chøc c¬ së, trong c«ng nh©n. Sù tån t¹i ë çc ®Þa ph−¬ng nh÷ng tæ chøc b«n-sª-vÝch vµ men-sª-vÝch riªng rÏ ®· g©y nªn sù bÊt b×nh trong c«ng nh©n. Do kinh nghiÖm b¶n th©n, quÇn chóng ®¶ng viªn ®· thÊy râ th¸i ®é ph¶n béi cña bän men-sª-vÝch vµ hiÓu râ r»ng nh÷ng ng−êi b«n-sª-vÝch lµ nh÷ng ng−êi ®¹i diÖn duy nhÊt cho lîi Ých cña giai cÊp c«ng nh©n.

Nh÷ng t¸c phÈm nãi vÒ §¹i héi IV (§¹i héi thèng nhÊt) cña §¶ng c«ng nh©n d©n chñ – x· héi Nga ®−îc in trong tËp nµy chØ cho chóng ta thÊy Lª-nin ®· ®Êu tranh víi mét sù kiªn tr× vµ tÝnh nguyªn t¾c nh− thÕ nµo cho sù cñng cè ®¶ng v« s¶n, ®ång thêi v¹ch trÇn ho¹t ®éng bÌ ph¸i cña bän men-sª-vÝch.

Nh÷ng bµi b¸o cña Lª-nin “Çch m¹ng Nga vµ nhiÖm vô cña giai cÊp v« s¶n”, “C−¬ng lÜnh hµnh ®éng s¸ch l−îc tr×nh lªn §¹i héi thèng nhÊt cña §¶ng c«ng nh©n d©n chñ – x· héi Nga”, cuèn s¸ch “Söa ®æi c−¬ng lÜnh ruéng ®Êt cña ®¶ng c«ng nh©n”, ®−îc viÕt ngay tr−íc ngµy khai m¹c §¹i héi IV (§¹i héi thèng nhÊt), ®· v¹ch râ lËp tr−êng cña ®¶ng b«n-sª-vÝch vÒ vÊn ®Ò thèng nhÊt víi ph¸i men-sª-vÝch. Lª-nin cho r»ng mét sù thèng nhÊt nh− vËy chØ cã thÓ ®−îc thùc hiÖn trªn c¬ së tÝnh nguyªn t¾c, trªn nÒn t¶ng chñ

Lêi tùa

XXI

nghÜa M¸c çch m¹ng, trªn c¬ së sù ®¸nh gi¸ b«n-sª-vÝch vÒ çch m¹ng, vÒ chiÕn l−îc vµ s¸ch l−îc b«n-sª-vÝch trong çch m¹ng. Nh÷ng t¸c phÈm nµy cña Lª-nin vµ ®Æc biÖt lµ t¸c phÈm “C−¬ng lÜnh hµnh ®éng s¸ch l−îc tr×nh lªn §¹i héi thèng nhÊt cña §¶ng c«ng nh©n d©n chñ – x· héi Nga” bao gåm nh÷ng dù th¶o nghÞ quyÕt cña nh÷ng ng−êi b«n-sª-vÝch, ®· v¹ch râ nh÷ng quan ®iÓm cña ®¶ng vÒ mäi vÊn ®Ò c¬ b¶n cña çch m¹ng Nga: vÒ nh÷ng triÓn väng cña çch m¹ng, vÒ khëi nghÜa vò trang, vÒ chÝnh phñ çch m¹ng l©m thêi, vÒ çc X«-viÕt ®¹i biÓu c«ng nh©n, vÒ th¸i ®é ®èi víi çc ®¶ng t− s¶n vµ §u-ma nhµ n−íc, vÒ th¸i ®é ®èi víi çc ®¶ng d©n chñ – x· héi d©n téc vµ c«ng ®oµn, vµ vÒ çc vÊn ®Ò tæ chøc. Çc t¸c phÈm Êy còng ®· x¸c ®Þnh nh÷ng nhiÖm vô tr−íc m¾t cña ®¶ng v« s¶n.

§¹i héi IV (§¹i héi thèng nhÊt) ®· häp vµo th¸ng T− 1906 ë Xtèc-kh«n. §¹i héi ®· th«ng qua c«ng thøc cña Lª-nin vÒ tiÕt thø nhÊt cña ®iÒu lÖ, nh− vËy lµ ®· vøt bá c«ng thøc c¬ héi chñ nghÜa cña M¸c-tèp. LÇn ®Çu tiªn, c«ng thøc b«n-sª-vÝch vÒ nguyªn t¾c tËp trung d©n chñ ®−îc ®−a vµo ®iÒu lÖ. §¹i héi ®· ra nghÞ quyÕt vÒ viÖc thèng nhÊt víi çc ®¶ng d©n chñ – x· héi Ba-lan vµ L¸t-vi-a, vµ th«ng qua c¶ dù th¶o nh÷ng ®iÒu kiÖn thèng nhÊt ph¸i Bun víi §¶ng c«ng nh©n d©n chñ – x· héi Nga, nh−ng trong mét nghÞ quyÕt ®Æc biÖt, ®¹i héi ®· ph¶n ®èi kÞch liÖt viÖc tæ chøc giai cÊp v« s¶n c¨n cø theo d©n téc. Sù hîp nhÊt çc ®¶ng d©n chñ – x· héi d©n téc ë Nga vµo §¶ng c«ng nh©n d©n chñ – x· héi Nga lµ mét trong nh÷ng thµnh tùu to lín cña §¹i héi IV.

§¹i héi ®· cho thÊy nh÷ng bÊt ®ång s©u s¾c cã tÝnh nguyªn t¾c gi÷a nh÷ng ng−êi b«n-sª-vÝch vµ nh÷ng ng−êi men-sª-vÝch vÒ mäi vÊn ®Ò c¬ b¶n cña çch m¹ng Nga vµ chØ thùc hiÖn ®−îc sù thèng nhÊt hai ph¸i Êy mét çch h×nh thøc th«i.

Nh÷ng lêi ph¸t biÓu cña Lª-nin t¹i §¹i héi IV còng nh−

Lêi tùa XXII

“Th− cña çc ®¹i biÓu – tr−íc thuéc ph¸i “b«n-sª-vÝch” – tham dù §¹i héi thèng nhÊt göi toµn ®¶ng” vµ “B¸o ço vÒ §¹i héi thèng nhÊt cña §¶ng c«ng nh©n d©n chñ – x· héi Nga”, ®−îc viÕt sau ®¹i héi, ®· v¹ch trÇn s¸ch l−îc c¬ héi chñ nghÜa cña bän men-sª-vÝch vµ b¶o vÖ nh÷ng t− t−ëng vÒ b¸ quyÒn l·nh ®¹o cña giai cÊp v« s¶n.

Bän men-sª-vÝch ®· phñ nhËn vai trß l·nh ®¹o cña giai cÊp c«ng nh©n trong cuéc çch m¹ng ®· ®−îc triÓn khai, hä ®· t×m çch h−íng çch m¹ng ®i chÖch ®−êng vµ chuyÓn çch m¹ng sang con ®−êng ®Êu tranh nghÞ tr−êng. Hä ®· ®ãng vai trß nh÷ng ng−êi truyÒn dÉn ¶nh h−ëng t− s¶n vµo giai cÊp c«ng nh©n.

Lª-nin, nh÷ng ng−êi b«n-sª-vÝch ®· ®Êu tranh kiªn tr× chèng nh÷ng ¶o t−ëng lËp hiÕn, chèng nh÷ng lêi høa hÑn gi¶ dèi cña chÝnh phñ chuyªn chÕ vµ nh÷ng m−u ®å cña nã ®Þnh h−íng nh©n d©n çch m¹ng vµo con ®−êng “hiÕn ph¸p” cña Nga hoµng.

V. I. Lª-nin cho r»ng vÊn ®Ò th¸i ®é ®èi víi nh÷ng ¶o t−ëng lËp hiÕn lµ mét vÊn ®Ò mµ qua ®ã cã thÓ ph©n biÖt dÔ nhÊt kÎ c¬ héi chñ nghÜa víi ng−êi t¸n thµnh ph¸t triÓn h¬n n÷a çch m¹ng. Trong çc bµi b¸o viÕt vµo th¸ng Giªng – th¸ng Hai 1906: “Cã nªn tÈy chay §u-ma nhµ n−íc kh«ng?”, “§u-ma nhµ n−íc vµ s¸ch l−îc cña §¶ng d©n chñ – x· héi”, “T×nh h×nh hiÖn nay cña n−íc Nga vµ s¸ch l−îc cña ®¶ng c«ng nh©n”, vµ trong nh÷ng t¸c phÈm kh¸c ®−îc in trong tËp nµy, Lª-nin ®· luËn chøng vÒ sù cÇn thiÕt ph¶i tÝch cùc tÈy chay §u-ma nhµ n−íc. Lª-nin ®· b¶o vÖ s¸ch l−îc b«n-sª-vÝch ngay t¹i §¹i héi IV cña §¶ng c«ng nh©n d©n chñ – x· héi Nga.

Nh÷ng t¸c phÈm cña Lª-nin “Giai cÊp v« s¶n vµ n«ng d©n”, “Söa ®æi c−¬ng lÜnh ruéng ®Êt cña ®¶ng c«ng nh©n”, nh÷ng lêi ph¸t biÓu t¹i §¹i héi IV cña ®¶ng vÒ vÊn ®Ò ruéng ®Êt vµ nh÷ng tµi liÖu kh¸c ®· chØ râ cuéc ®Êu tranh cña Lª-nin cho mét c−¬ng lÜnh ruéng ®Êt m¸c-xÝt çch m¹ng.

Lêi tùa

XXIII

Sù nghiªn cøu lý luËn cña Lª-nin vÒ vÊn ®Ò ruéng ®Êt lµ mét bé phËn cÊu thµnh cña cuéc ®Êu tranh cña ®¶ng b«n-sª-vÝch ®Ó tranh thñ giai cÊp n«ng d©n víi t− çch lµ b¹n ®ång minh cña giai cÊp v« s¶n trong çch m¹ng, vµ sù nghiªn cøu Êy g¾n chÆt víi häc thuyÕt vÒ qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña çch m¹ng d©n chñ – t− s¶n thµnh çch m¹ng x· héi chñ nghÜa.

VÊn ®Ò th¸i ®é cña §¶ng d©n chñ – x· héi ®èi víi phong trµo n«ng d©n, - Lª-nin viÕt trong bµi “Giai cÊp v« s¶n vµ n«ng d©n”, - lu«n lu«n lµ vÊn ®Ò thiÕt yÕu trong viÖc x¸c ®Þnh c−¬ng lÜnh vµ s¸ch l−îc. Lª-nin cho r»ng tiÕn tr×nh vµ kÕt qu¶ cña çch m¹ng Nga tuú thuéc vµo sù ph¸t triÓn cña tr×nh ®é gi¸c ngé cña n«ng d©n.

VÊn ®Ò ruéng ®Êt lµ mét trong nh÷ng vÊn ®Ò chñ yÕu t¹i §¹i héi IV cña ®¶ng. Lª-nin ®· ®äc b¸o ço vÒ vÊn ®Ò nµy.

Nh÷ng yªu s¸ch thùc tiÔn trong dù th¶o c−¬ng lÜnh ruéng ®Êt b«n-sª-vÝch, do Lª-nin ®Ò ra, ®· quy ®Þnh viÖc thµnh lËp çc uû ban n«ng d©n, tÞch thu tÊt c¶ ruéng ®Êt cña ®Þa chñ, cña gi¸o héi, cña tu viÖn, cña hoµng téc, cña nhµ n−íc vµ nh÷ng ruéng ®Êt kh¸c ®Ó chuyÓn giao cho n«ng d©n; tiÕp theo lµ viÖc quèc h÷u ho¸ toµn bé ruéng ®Êt, viÖc quèc h÷u ho¸ gióp cho giai cÊp v« s¶n dÔ dµng thùc hiÖn – trong sù liªn minh víi bÇn n«ng – b−íc chuyÓn sang çch m¹ng x· héi chñ nghÜa. C−¬ng lÜnh ruéng ®Êt cña nh÷ng ng−êi b«n-sª-vÝch ®· kªu gäi n«ng d©n ®øng lªn lµm çch m¹ng chèng l¹i bän ®Þa chñ, thñ tiªu mäi tµn tÝch cña chÕ ®é n«ng n«.

C−¬ng lÜnh ruéng ®Êt men-sª-vÝch th× ng−îc l¹i, nã nh»m ®i ®Õn kÕt côc nöa vêi cña çch m¹ng vµ, vÒ thùc chÊt, ®ã lµ mét c−¬ng lÜnh tho¶ hiÖp. Theo c−¬ng lÜnh nµy, ruéng ®Êt cña ®Þa chñ ph¶i ®−îc chuyÓn giao cho çc héi ®ång h−¬ng chÝnh, cßn n«ng d©n th× ®−îc quyÒn thuª ruéng ®Êt nµy.

Lêi tùa XXIV

Lª-nin ®· v¹ch râ tÝnh chÊt hoµn toµn kh«ng cã c¨n cø cña c−¬ng lÜnh men-sª-vÝch chñ tr−¬ng ®Þa ph−¬ng c«ng h÷u hãa ruéng ®Êt, vµ coi c−¬ng lÜnh nµy lµ cã h¹i cho çch m¹ng vµ lµ “lêi h« hµo gi¶i quyÕt vÊn ®Ò kh«ng ph¶i b»ng biÖn ph¸p khëi nghÜa, mµ lµ b»ng mét cuéc th−¬ng l−îng víi bän ®Þa chñ, víi çi chÝnh quyÒn trung −¬ng ph¶n ®éng…” (xem tËp nµy, tr. 311).

Do t×nh h×nh cã mét sè tæ chøc b«n-sª-vÝch bÞ tan vì trong vµ sau cuéc khëi nghÜa vò trang håi th¸ng Ch¹p 1905 vµ kh«ng thÓ cö ®¹i biÓu cña m×nh ®Õn ®¹i héi, nªn bän men-sª-vÝch chiÕm ®a sè h¬n chót Ýt t¹i ®¹i héi. §iÒu nµy ®· x¸c ®Þnh tÝnh chÊt men-sª-vÝch cña çc nghÞ quyÕt cña ®¹i héi vÒ mét sè vÊn ®Ò.

Trong “Th− göi toµn ®¶ng” vµ trong “B¸o ço vÒ §¹i héi thèng nhÊt cña §¶ng c«ng nh©n d©n chñ – x· héi Nga” in trong tËp sau, Lª-nin ®· l−u ý nh÷ng ng−êi b«n-sª-vÝch vÒ sù cÇn thiÕt ph¶i ®em hÕt søc lùc ra ®Ó lµm sao cho ®¶ng c«ng nh©n kh«ng ®i chÖch con ®−êng çch m¹ng, ®Ó sao cho giai cÊp v« s¶n thùc hiÖn trän vÑn vai trß vÜ ®¹i cña m×nh lµ chiÕn sÜ tiªn phong ®Êu tranh cho tù do. Lª-nin viÕt: “NÕu giai cÊp v« s¶n toµn n−íc Nga ®oµn kÕt chÆt chÏ, nÕu nã biÕt ph¸t ®éng mäi tÇng líp nh©n d©n thùc sù çch m¹ng, cã n¨ng lùc ®Êu tranh chø kh«ng ph¶i tho¶ hiÖp, nÕu nã chuÈn bÞ tèt cho cuéc chiÕn ®Êu vµ lùa chän ®óng ®¾n thêi c¬ ®Ó tiÕn hµnh cuéc chiÕn ®Êu quyÕt ®Þnh cho tù do, - th× lóc ®ã th¾ng lîi sÏ thuéc vÒ nã” (tr. 471). Thay mÆt nh÷ng ®¹i biÓu b«n-sª-vÝch, trong “Th− göi toµn ®¶ng” vµ trong b¸o ço vÒ ®¹i héi, Lª-nin ®· phª ph¸n mét çch cã nguyªn t¾c nh÷ng nghÞ quyÕt men-sª-vÝch, nh÷ng nghÞ quyÕt ®−îc th«ng qua, bÊt chÊp sù ph¶n ®èi cña nh÷ng ng−êi b«n-sª-vÝch, t¹i §¹i héi IV, vµ Ng−êi kªu gäi tÊt c¶ nh÷ng ng−êi d©n chñ – x· héi ®Êu tranh ®Ó ®¹i héi tíi cã quyÕt ®Þnh huû bá c−¬ng lÜnh men-sª-vÝch vÒ ®Þa ph−¬ng c«ng h÷u ho¸ ruéng ®Êt.

Lêi tùa

XXV

Trong tËp nµy cã in nh÷ng t¸c phÈm cña Lª-nin “Tæ chøc cña ®¶ng vµ v¨n häc ®¶ng” vµ “Chñ nghÜa x· héi vµ t«n gi¸o” nãi vÒ nh÷ng vÊn ®Ò c«ng t¸c t− t−ëng cña ®¶ng. Nh÷ng t¸c phÈm Êy ®· x¸c ®Þnh vÞ trÝ cña cuéc ®Êu tranh t− t−ëng trong ho¹t ®éng cña toµn ®¶ng vµ ®· chØ râ vai trß to lín cña khoa häc, cña v¨n häc vµ cña nghÖ thuËt trong cuéc ®Êu tranh cho thÕ giíi quan khoa häc, duy vËt, cho th¾ng lîi cña chñ nghÜa x· héi.

VÊn ®Ò tÝnh ®¶ng cña v¨n häc ®· ®−îc ®Æt ra tr−íc ®¶ng v« s¶n trong nh÷ng ®iÒu kiÖn míi ph¸t sinh ë Nga sau cuéc tæng b·i c«ng chÝnh trÞ th¸ng M−êi 1905, khi mµ sù kh¸c biÖt gi÷a b¸o chÝ bÊt hîp ph¸p vµ b¸o chÝ hîp ph¸p ®· b¾t ®Çu ®−îc xo¸ bá. Trong nh÷ng ®iÒu kiÖn Êy, nh− Lª-nin ®· chØ râ, giai cÊp v« s¶n ph¶i “®Ò ra nguyªn t¾c v¨n häc ®¶ng, ph¸t triÓn nguyªn t¾c ®ã vµ thùc hiÖn nguyªn t¾c ®ã d−íi h×nh thøc cµng ®Çy ®ñ vµ cµng trän vÑn ®−îc chõng nµo hay chõng Êy” (tr. 123). Trong bµi b¸o “Tæ chøc cña ®¶ng vµ v¨n häc ®¶ng”, Lª-nin ®· v¹ch râ thùc chÊt cña nguyªn t¾c nµy, chØ râ r»ng sù nghiÖp v¨n häc ph¶i trë thµnh mét bé phËn cña c«ng t¸c cña toµn ®¶ng. Trong khi cho r»ng nhiÖm vô nµy lµ khã kh¨n vµ míi ®èi víi ®¶ng, Lª-nin ®· c¨n dÆn ban biªn tËp çc b¸o, çc t¹p chÝ, çc nhµ xuÊt b¶n ph¶i b¾t tay ngay vµo viÖc thùc hiÖn nhiÖm vô ®ã. Trong khi nhÊn m¹nh sù cÇn thiÕt cña viÖc ®¶ng ph¶i l·nh ®¹o sù ph¸t triÓn cña v¨n häc, Lª-nin lu«n lu«n nãi r»ng ph¶i t¹o nh÷ng ®iÒu kiÖn rÊt réng r·i cho çc nhµ v¨n, çc nghÖ sÜ ph¸t huy s¸ng kiÕn ç nh©n, së tr−êng ç nh©n, t¹o ®iÒu kiÖn réng r·i cho t− duy vµ t−ëng t−îng. Ng−êi kªu gäi nh÷ng ng−êi b«n-sª-vÝch v¹ch trÇn nh÷ng lêi lÏ gi¶ dèi cña nh÷ng nhµ t− t−ëng t− s¶n vÒ tÝnh ®éc lËp trong s¸ng t¹o nghÖ thuËt vµ khoa häc cña çc nhµ ho¹t ®éng v¨n ho¸. Sèng trong mét x· héi mµ l¹i tho¸t khái x· héi Êy ®Ó ®−îc tù do, ®ã lµ ®iÒu kh«ng thÓ ®−îc, - Lª-nin ®· viÕt nh− vËy. Ng−êi ®· tõng chØ râ r»ng çi gäi lµ tù do cña nhµ v¨n

Lêi tùa XXVI

t− s¶n trªn thùc tÕ chØ lµ sù lÖ thuéc ®−îc che ®Ëy vµo giai cÊp t− s¶n, vµ Ng−êi ®· ®em nÒn v¨n häc thùc sù tù do, c«ng khai g¾n víi giai cÊp v« s¶n ®Ó ®èi lËp víi nÒn v¨n häc tù do – gi¶ dèi. Lª-nin viÕt: “§ã sÏ lµ v¨n häc tù do, v× r»ng kh«ng ph¶i lßng h¸m lîi, còng kh«ng ph¶i ®Çu ãc danh vÞ, mµ lµ t− t−ëng x· héi chñ nghÜa vµ sù ®ång t×nh víi nh©n d©n lao ®éng sÏ l«i cuèn tõng líp, tõng líp lùc l−îng míi vµo ®éi ngò cña nã” (tr. 127).

Bµi b¸o cã tÝnh chÊt c−¬ng lÜnh Êy cña Lª-nin ®· x¸c ®Þnh h−íng ph¸t triÓn cña v¨n häc v« s¶n. Nh÷ng chØ dÉn cã tÝnh chÊt nÒn t¶ng cña bµi b¸o Êy vÉn cßn mang tÝnh chÊt ®Æc biÖt nãng hæi ngay c¶ hiÖn nay, trong thêi kú x©y dùng x· héi míi, x· héi céng s¶n chñ nghÜa, khi mµ çc vÊn ®Ò gi¸o dôc céng s¶n chñ nghÜa vµ ®Êu tranh chèng çc tµn d− cña chÕ ®é t− b¶n chñ nghÜa trong ý thøc cña nh÷ng ng−êi x«-viÕt, ®ang ®−îc ®Æt ra mét çch bøc thiÕt tr−íc ®¶ng chóng ta.

Trong bµi b¸o “Chñ nghÜa x· héi vµ t«n gi¸o” Lª-nin ®· v¹ch râ nh÷ng cçi rÔ giai cÊp cña t«n gi¸o vµ x¸c ®Þnh th¸i ®é cña ®¶ng v« s¶n ®èi víi t«n gi¸o. §¶ng m¸c-xÝt lµ liªn minh cña nh÷ng chiÕn sÜ gi¸c ngé, tiªn phong v× sù nghiÖp gi¶i phãng giai cÊp c«ng nh©n, kh«ng thÓ vµ kh«ng ®−îc thê ¬ ®èi víi sù dèt n¸t vµ tÝnh chÊt ngu d©n cña nh÷ng tÝn ng−ìng t«n gi¸o. §¶ng ph¶i gi¶i thÝch réng r·i c−¬ng lÜnh ®¶ng cña m×nh ®−îc x©y dùng trªn mét thÕ giíi quan khoa häc, duy vËt chñ nghÜa. ChØ cã thÕ giíi quan Êy míi v¹ch râ nh÷ng nguån gèc lÞch sö vµ kinh tÕ thËt sù cña t«n gi¸o. Trong cuéc ®Êu tranh chèng nh÷ng thiªn kiÕn t«n gi¸o, Lª-nin ®· dµnh cho c«ng t¸c tuyªn truyÒn nh÷ng kiÕn thøc khoa häc mét vai trß rÊt to lín.

TËp nµy cã 14 v¨n kiÖn cña Lª-nin, lÇn ®Çu tiªn ®−îc ®−a vµo Toµn tËp. Trong sè v¨n kiÖn ®ã, cã ®o¹n bæ sung thø hai vµo bµi b¸o cña V. Ca-li-nin (bÝ danh cña V. A. Çc-pin -xki) “§¹i héi n«ng d©n”, bµi nµy phª ph¸n nghÞ quyÕt

Lêi tùa

XXVII

s¸ch l−îc ®−îc th«ng qua t¹i §¹i héi I cña Héi liªn hiÖp n«ng d©n (th¸ng T¸m 1905), 7 bµi ph¸t biÓu ng¾n cña Lª-nin t¹i çc héi nghÞ toµn thµnh cña ®¶ng bé Pª-tÐc-bua §¶ng c«ng nh©n d©n chñ – x· héi Nga, häp vµo ngµy 11 (24) th¸ng Hai vµ cuèi th¸ng Hai - ®Çu th¸ng Ba 1906, 6 v¨n kiÖn cña §¹i héi IV (§¹i héi thèng nhÊt) cña §¶ng c«ng nh©n d©n chñ – x· héi Nga.

Trong phÇn “Çc tµi liÖu chuÈn bÞ” cã in nh÷ng ý kiÕn ghi chÐp cña Lª-nin ®Ó viÕt çc bµi b¸o “Cuéc b·i c«ng chÝnh trÞ toµn Nga”, “Th¾ng lîi ®Çu tiªn cña çch m¹ng” vµ ®Ò c−¬ng bµi b¸o “Chñ nghÜa x· héi tiÓu t− s¶n vµ chñ nghÜa x· héi v« s¶n”, nh÷ng tµi liÖu cho ta thÊy ph−¬ng ph¸p lµm viÖc cña Lª-nin khi viÕt çc t¸c phÈm nµy.

ViÖn nghiªn cøu chñ nghÜa M¸c- Lª-nin trùc thuéc Ban chÊp hµnh trung −¬ng §¶ng céng s¶n Liªn -x«

1

cuéc b·i c«ng chÝnh trÞ toµn nga

Gi¬-ne-v¬, 26 (13) th¸ng M−êi. Phong vò biÓu b¸o b·o! - §ã lµ lêi tuyªn bè cña çc b¸o chÝ

n−íc ngoµi ®−a ra, khi göi tin ®iÖn vÒ sù ph¸t triÓn m¹nh mÏ cña cuéc b·i c«ng chÝnh trÞ toµn Nga.

Kh«ng ph¶i chØ cã phong vò biÓu b¸o b·o mµ th«i, mäi vËt ®Òu ®· bÞ trËn giã lèc m·nh liÖt cña cuéc tÊn c«ng ®ång t©m nhÊt trÝ cña giai cÊp v« s¶n cuèn ph¨ng ®i. Çch m¹ng ph¸t triÓn víi mét tèc ®é thÇn kú, më ra nh÷ng sù kiÖn phong phó kú l¹, vµ nÕu chóng t«i cã ý ®Þnh tr×nh bµy víi çc b¹n ®äc vÒ lÞch sö chi tiÕt vÒ ba hay bèn ngµy gÇn ®©y, th× chóng t«i cÇn ph¶i viÕt c¶ mét cuèn s¸ch. Nh−ng, chóng t«i sÏ dµnh cho thÕ hÖ t−¬ng lai viÕt lÞch sö chi tiÕt ®ã. Tr−íc m¾t chóng ta ®−¬ng diÔn ra nh÷ng c¶nh t−îng hÕt søc hÊp dÉn cña mét trong nh÷ng cuéc néi chiÕn vÜ ®¹i nhÊt, nh÷ng cuéc chiÕn tranh giµnh tù do, nh÷ng cuéc chiÕn tranh mµ nh©n lo¹i ch−a hÒ tr¶i qua vµ chóng ta cÇn ph¶i sèng mét çch khÈn tr−¬ng, ®Ó lµm sao cã thÓ ®em hÕt søc lùc cña m×nh ra cèng hiÕn cho cuéc néi chiÕn nµy.

D«ng tè ®· næ ra, - vµ lóc nµy nh÷ng bµi diÔn v¨n cña ph¸i tù do, nh÷ng bµi diÔn v¨n d©n chñ, çc gi¶ ®Þnh, nh÷ng lêi ph¸n ®o¸n, çc kÕ ho¹ch vÒ §u-ma, ®Òu trë thµnh nh÷ng ®iÒu nghÌo nµn biÕt bao! TÊt c¶ nh÷ng cuéc tranh luËn cña chóng ta vÒ §u-ma còng ®· trë nªn l¹c hËu nh− thÕ nµo trong vßng cã mÊy ngµy, mÊy giê! Mét sè ng−êi trong chóng ta nghi ngê kh«ng biÕt giai cÊp v« s¶n çch m¹ng cã ®ñ søc

V. I. L ª - n i n 2

m¹nh ®Ó lµm thÊt b¹i çi trß hÒ ®ª tiÖn mµ bän bé tr−ëng c¶nh s¸t dùng lªn kh«ng; mét sè trong chóng ta cßn sî kh«ng d¸m m¹nh d¹n nãi ®Õn viÖc tÈy chay cuéc bÇu cö. ThÕ nh−ng, cuéc bÇu cö ch−a ph¶i ®· b¾t ®Çu ë mäi n¬i, vµ chØ mét çi vÈy tay còng ®ñ ®Ó lµm lung lay toµn bé ng«i nhµ x©y b»ng giÊy. ChØ mét çi vÈy tay còng ®· buéc kh«ng nh÷ng ph¸i tù do, ph¸i “Gi¶i phãng” hÌn nh¸t, mµ buéc ngay c¶ «ng VÝt-te, kÎ ®øng ®Çu çi chÝnh phñ Nga hoµng “tù do” míi, còng ph¶i nãi (®óng ra, lóc nµy míi chØ nãi th«i) ®Õn nh÷ng c¶i çch lµm sôp ®æ tÊt c¶ nh÷ng quû kÕ cña toµn bé trß hÒ Bu-l−-ghin.

Çi bµn tay chØ vÈy mét çi còng ®· lµm ®¶o lén vÊn ®Ò §u-ma, chÝnh lµ bµn tay cña giai cÊp v« s¶n Nga. Mét bµi ca x· héi chñ nghÜa §øc cã mét c©u nh− sau: “TÊt c¶ çc b¸nh xe ®Òu dõng l¹i khi çnh tay hïng m¹nh cña anh muèn”. Çi çnh tay hïng m¹nh ®ã hiÖn nay ®· gi¬ lªn. Nh÷ng lêi chØ dÉn vµ tiªn ®o¸n cña chóng t«i vÒ tÇm quan träng vÜ ®¹i cña cuéc b·i c«ng chÝnh trÞ cña quÇn chóng ®èi víi sù nghiÖp khëi nghÜa vò trang, nay ®· ®−îc chøng thùc hïng hån. HiÖn nay, cuéc b·i c«ng chÝnh trÞ toµn Nga thùc sù ®· bao gåm toµn ®Êt n−íc, ®oµn kÕt tÊt c¶ çc d©n téc thuéc çi “®Õ quèc” Nga ®¸ng nguyÒn rña nµy, ®oµn kÕt trong mét cuéc næi dËy anh dòng cña mét giai cÊp bÞ ¸p bøc nhiÒu nhÊt vµ l¹i tiªn tiÕn nhÊt. V« s¶n tÊt c¶ çc d©n téc thuéc çi ®Õ quèc ®Çy ¸p bøc vµ tµn b¹o nµy, nay ®· hîp thµnh mét ®¹o qu©n vÜ ®¹i cña tù do vµ ®¹o qu©n cña chñ nghÜa x· héi. M¸t-xc¬-va vµ Pª-tÐc-bua ®Òu ®−îc h−ëng çi vinh dù lµ nh÷ng ng−êi khëi x−íng phong trµo çch m¹ng nµy cña giai cÊp v« s¶n. C¶ hai thñ ®« ®−¬ng tiÕp tôc b·i c«ng. PhÇn-lan ®−¬ng b·i c«ng. Çc tØnh vïng ven biÓn Ban-tÝch, ®øng ®Çu lµ Ri-ga, ®· h−ëng øng phong trµo. Ba-lan anh dòng còng l¹i ®øng vµo hµng ngò nh÷ng ng−êi b·i c«ng, nh− ®Ó chÕ giÔu sù lång lén bÊt lùc cña nh÷ng kÎ thï cña m×nh, bän chóng t−ëng r»ng

Cuéc b·i c«ng chÝnh trÞ toµn Nga

3

víi nh÷ng ®ßn cña chóng, chóng cã thÓ ®¸nh gôc Ba-lan, nh−ng tr¸i l¹i, chóng chØ lµm cho hµng ngò çch m¹ng ë ®©y cµng ®−îc rÌn ®óc v÷ng m¹nh thªm. Cr−m (Xim-phª-r«-p«n) vµ c¶ miÒn Nam ®−¬ng vïng lªn. ë £-ca-tª-ri-n«-xl¸p, ch−íng ng¹i vËt ®−¬ng ®−îc dùng lªn vµ m¸u ®−¬ng ch¶y. Vïng P«-v«n-gi-ª (Xa-ra-tèp, Xim-biÕc-xc¬, Ni-gi¬-ni Nèp-g«-rèt) ®−¬ng b·i c«ng, vµ cuéc b·i c«ng ®−¬ng lan réng ®Õn c¶ nh÷ng tØnh n«ng nghiÖp ë trung t©m (V«-r«-ne-gi¬), ®Õn c¶ trung t©m c«ng nghiÖp (I-a-r«-xl¸p).

Mét ®oµn ®¹i biÓu nhá cña C«ng ®oµn viªn chøc ®−êng s¾t 1 hiÖn nay ®−¬ng dÉn ®Çu ®¹o qu©n ®ã cña c«ng nh©n, ®«ng hµng triÖu ng−êi vµ gåm nhiÒu d©n téc. Trªn s©n khÊu, mµ çc ngµi thuéc ph¸i tù do ®· tõng diÔn çc trß hÒ chÝnh trÞ víi nh÷ng bµi diÔn v¨n hoa mü vµ hÌn nh¸t cña chóng göi Nga hoµng, víi nh÷ng d¸ng ®iÖu âng Ño cña chóng ®èi víi VÝt-te, - chÝnh trªn s©n khÊu ®ã, bçng nhiªn ng−êi c«ng nh©n xuÊt hiÖn vµ ch×a ra bøc tèi hËu th− cho «ng VÝt-te, kÎ míi lªn cÇm ®Çu çi chÝnh phñ Nga hoµng “tù do chñ nghÜa” míi. §oµn ®¹i biÓu c«ng nh©n ®−êng s¾t kh«ng muèn chê ®îi “çi c¬ quan cai qu¶n tiÓu thÞ d©n”, tøc çi §u-ma nhµ n−íc. §oµn ®¹i biÓu c«ng nh©n thËm chÝ còng kh«ng thÊy cÇn ph¶i phÝ mét sè thêi gian quý b¸u vµo viÖc “phª ph¸n” tÊn hµi kÞch móa rèi ®ã. §oµn ®¹i biÓu c«ng nh©n tr−íc hÕt chuÈn bÞ phª ph¸n b»ng sù viÖc thùc tÕ - ®ã lµ cuéc b·i c«ng chÝnh trÞ – vµ sau ®ã nãi víi tªn bé tr−ëng hÒ r»ng: chØ cã thÓ cã mét gi¶i ph¸p lµ triÖu tËp Quèc héi lËp hiÕn trªn c¬ së quyÒn ®Çu phiÕu phæ th«ng vµ trùc tiÕp.

Theo çch diÔn ®¹t s¾c bÐn cña chÝnh çc c«ng nh©n ®−êng s¾t, th× tªn bé tr−ëng hÒ “thùc ®óng nh− mét tªn quan l¹i chÝnh cèng, nãi quanh co nh− mäi lÇn vµ kh«ng bao giê chÞu ®−a ra mét çi g× døt kho¸t c¶”. H¾n høa sÏ cã s¾c lÖnh vÒ tù do b¸o chÝ, nh−ng b¸c bá quyÒn ®Çu phiÕu phæ th«ng; theo çc tin ®iÖn cña n−íc ngoµi th× h¾n cßn

V. I. L ª - n i n 4

tuyªn bè lµ Quèc héi lËp hiÕn “hiÖn nay kh«ng thÓ cã ®−îc”. Vµ ®oµn ®¹i biÓu c«ng nh©n tuyªn bè tæng b·i c«ng. §oµn ®i

tõ chç tªn bé tr−ëng ®Õn tr−êng ®¹i häc, n¬i ®−¬ng diÔn ra nh÷ng cuéc héi häp chÝnh trÞ cã hµng v¹n ng−êi tham dù. Giai cÊp v« s¶n ®· khÐo sö dông diÔn ®µn mµ çc sinh viªn çch m¹ng dµnh cho hä. Vµ t¹i çc cuéc héi häp chÝnh trÞ lÇn ®Çu tiªn cã tÝnh chÊt quÇn chóng, cã hÖ thèng, tù do ë Nga, diÔn ra ë tÊt c¶ çc thµnh phè, çc tr−êng häc, nhµ m¸y, trªn çc ®−êng phè, kh¾p n¬i ng−êi ta ®Òu ®em c©u tr¶ lêi cña tªn bé tr−ëng hÒ ra th¶o luËn, bµn vÒ nhiÖm vô cuéc ®Êu tranh vò trang cã tÝnh chÊt quyÕt ®Þnh, cuéc ®Êu tranh nµy sÏ lµm cho viÖc triÖu tËp Quèc héi lËp hiÕn trë thµnh “cã thÓ” vµ cÇn thiÕt. B¸o chÝ t− s¶n n−íc ngoµi, ngay c¶ nh÷ng tê b¸o tù do chñ nghÜa nhÊt, ®Òu khiÕp sî lÇu bÇu vÒ nh÷ng khÈu hiÖu “khñng bè vµ phiÕn lo¹n” mµ çc diÔn gi¶ ®−a ra trong çc cuéc héi häp tù do cña quÇn chóng nh©n d©n, tuång nh− lµ b¶n th©n cña chÝnh phñ Nga hoµng, víi tÊt c¶ chÝnh s¸ch ¸p bøc cña nã, ®· kh«ng ®−a ®Õn chç lµm cho cuéc khëi nghÜa trë thµnh ®iÒu cÇn thiÕt vµ kh«ng thÓ tr¸nh khái.

Cuéc khëi nghÜa ®−¬ng tiÕn tíi gÇn, nã ®ang hiÖn lªn ngµy cµng râ ngay tr−íc m¾t chóng ta, tõ trong cuéc b·i c«ng chÝnh trÞ toµn Nga. ViÖc bæ nhiÖm tªn bé tr−ëng hÒ – mét kÎ thuyÕt phôc c«ng nh©n r»ng Quèc héi lËp hiÕn toµn d©n “hiÖn nay” kh«ng thÓ triÖu tËp ®−îc, - chøng tá râ rµng sù lín m¹nh cña lùc l−îng çch m¹ng vµ sù suy sôp cña lùc l−îng chÝnh phñ Nga hoµng. ChÕ ®é chuyªn chÕ kh«ng cßn ®ñ søc ®Ó c«ng khai tÊn c«ng vµo çch m¹ng. Çch m¹ng th× l¹i ch−a ®ñ lùc l−îng ®Ó gi¸ng cho qu©n thï mét ®ßn quyÕt ®Þnh. T×nh h×nh dïng d»ng nh− vËy gi÷a hai lùc l−îng hÇu nh− xÊp xØ nhau, tÊt ph¶i lµm cho bän cÇm quyÒn bèi rèi, dÉn ®Õn b−íc chuyÓn tõ chÝnh s¸ch ®µn ¸p sang chÝnh s¸ch nh©n nh−îng, ®Õn çc ®¹o luËt vÒ tù do b¸o chÝ vµ tù do héi häp.

Cuéc b·i c«ng chÝnh trÞ toµn Nga

5

H·y tiÕn tíi mét cuéc ®Êu tranh míi, réng h¬n n÷a, ngoan c−êng h¬n n÷a, ®Ó cho qu©n thï kh«ng kÞp hoµn hån! Giai cÊp v« s¶n ®· lËp ®−îc nhiÒu kú tÝch cho th¾ng lîi cña çch m¹ng. Cuéc b·i c«ng chÝnh trÞ toµn Nga ®· lµm cho th¾ng lîi cña çch m¹ng ®ang hÕt søc tíi gÇn, buéc kÎ thï ph¶i gi·y giôa trong c¬n hÊp hèi khñng khiÕp cña nã. Tuy nhiªn, nh÷ng çi chóng ta ®· lµm ®−îc th× hoµn toµn ch−a ph¶i lµ tÊt c¶ nh÷ng çi chóng ta cã thÓ vµ cÇn ph¶i lµm ®Ó ®i ®Õn th¾ng lîi hoµn toµn. Cuéc ®Êu tranh ®ang tiÕn tíi, nh−ng vÉn ch−a tiÕn h¼n tíi çi giai ®o¹n kÕt côc thùc sù. ChÝnh lóc nµy, giai cÊp c«ng nh©n ®ang ®øng lªn, ®ang tù huy ®éng m×nh, ®ang tù vò trang theo mét quy m« ch−a tõng thÊy tõ tr−íc tíi nay. Vµ cuèi cïng, hä sÏ quÐt s¹ch toµn bé çi chÕ ®é chuyªn chÕ ®¸ng c¨m ghÐt, hä sÏ tèng cæ tÊt c¶ bän bé tr−ëng hÒ, sÏ thiÕt lËp chÝnh phñ çch m¹ng l©m thêi cña m×nh vµ chØ cho tÊt c¶ çc d©n téc ë n−íc Nga thÊy v× sao mµ “cã thÓ” vµ cÇn thiÕt ph¶i triÖu tËp chÝnh vµo “lóc nµy” Quèc héi thùc sù toµn d©n vµ thùc sù lËp hiÕn.

“Ng−êi v« s¶n”, sè 23, ngµy 31 (18) th¸ng M−êi 1905

Theo ®óng b¶n in trªn b¸o “Ng−êi v« s¶n”, cã ®èi chiÕu víi b¶n th¶o

6

Mét sù th¨ng b»ng vÒ lùc l−îng2 1) KÕt qu¶ cho tíi nay [30 (17) th¸ng M−êi, thø hai] lµ mét

sù th¨ng b»ng vÒ lùc l−îng, nh− chóng t«i ®· chØ râ trong tê “Ng−êi v« s¶n” 3, sè 23.

2) ChÕ ®é Nga hoµng ®· kh«ng cßn ®ñ søc, - mµ çch m¹ng th× vÉn ch−a ®ñ søc ®Ó th¾ng.

3) Do ®ã cã nh÷ng dao ®éng lín. Çc sù kiÖn çch m¹ng t¨ng lªn rÊt nhiÒu vµ mét çch ghª gím (b·i c«ng, mÝt-tinh, çc ch−íng ng¹i vËt, çc uû ban b¶o vÖ an ninh x· héi, chÝnh phñ hoµn toµn tª liÖt etc.)

- mÆt kh¸c, l¹i kh«ng cã nh÷ng biÖn ph¸p ®µn ¸p kiªn quyÕt. Qu©n ®éi dao ®éng.

4) TriÒu ®×nh do dù (“Times”4 vµ “Daily Telegraph”5): chuyªn chÕ hay hiÕn ph¸p.

TriÒu ®×nh do dù vµ chê thêi. Nãi cho ®óng ra, vÒ phÝa chÝnh phñ ®©y lµ s¸ch l−îc ®óng: sù th¨ng b»ng vÒ lùc l−îng buéc nã ph¶i chê thêi, v× chÝnh quyÒn ë trong tay nã.

Çch m¹ng ®· tiÕn ®Õn mét giai ®o¹n mµ nÕu thÕ lùc ph¶n çch m¹ng tÊn c«ng, tiÕn c«ng th× sÏ bÊt lîi cho thÕ lùc ph¶n çch m¹ng.

§èi víi chóng ta, ®èi víi giai cÊp v« s¶n, ®èi víi nh÷ng ng−êi d©n chñ çch m¹ng triÖt ®Ó, th× nh− thÕ vÉn ch−a ®ñ. NÕu chóng ta kh«ng tiÕn lªn mét bËc cao h¬n, nÕu chóng ta kh«ng ®¶m ®−¬ng ®−îc nhiÖm vô tÊn c«ng ®éc

Mét sù th¨ng b»ng vÒ lùc l−îng

7

lËp, nÕu chóng ta kh«ng ®Ì bÑp ®−îc lùc l−îng cña chÝnh phñ Nga hoµng, kh«ng ®Ëp tan ®−îc chÝnh quyÒn thùc tÕ cña nã, th× çch m¹ng sÏ lµ nöa vêi, giai cÊp t− s¶n sÏ d¾t mòi c«ng nh©n.

5) Cã tin ®ån r»ng mét b¶n hiÕn ph¸p ®· ®−îc quyÕt ®Þnh. NÕu ®óng nh− vËy th× cã nghÜa lµ Nga hoµng cã ®Õm xØa ®Õn nh÷ng bµi häc cña n¨m 1848 vµ cña çc cuéc çch m¹ng kh¸c: ban cho hiÕn ph¸p mµ kh«ng cÇn cã Quèc héi lËp hiÕn, tr−íc khi cã Quèc héi lËp hiÕn, bá qua Quèc héi lËp hiÕn. Mét b¶n hiÕn ph¸p nh− thÕ nµo? Trong tr−êng hîp may l¾m (®èi víi Nga hoµng) còng lµ = mét hiÕn ph¸p d©n chñ - lËp hiÕn.

ý nghÜa cña sù viÖc nµy lµ: thùc hiÖn lý t−ëng cña bän d©n chñ – lËp hiÕn, nh¶y qua ®Çu çch m¹ng. Lõa dèi nh©n d©n, v× dï sao th× còng sÏ kh«ng cã ®−îc quyÒn tù do ®Çy ®ñ vµ thùc tÕ trong lÜnh vùc bÇu cö.

LiÖu çch m¹ng cã nªn nh¶y qua ®Çu çi hiÕn ph¸p ®−îc ban cho nµy kh«ng?

ViÕt ngµy 17 (30) th¸ng M−êi 1905 In lÇn ®Çu n¨m 1926 trong V¨n tËp Lª-nin, t. V

Theo ®óng b¶n th¶o

8

Nh÷ng tæng kÕt b−íc ®Çu vÒ sù ph©n nhãm chÝnh trÞ

B¶n b¸o ço vÒ héi nghÞ çc ®¶ng vµ çc tæ chøc d©n chñ –

x· héi ë Nga 6, mµ chóng t«i ®· cho ®¨ng ë sè tr−íc, cho phÐp chóng ta rót ra, tuy míi chØ lµ b−íc ®Çu, nh÷ng ý kiÕn tæng kÕt vÒ vÊn ®Ò ph©n nhãm chÝnh trÞ hiÖn nay. Héi nghÞ çc ®¶ng vµ çc tæ chøc d©n chñ – x· héi (Ban chÊp hµnh trung −¬ng §¶ng c«ng nh©n d©n chñ – x· héi Nga, ph¸i Bun7, §¶ng c«ng nh©n d©n chñ – x· héi L¸t-vi-a8, §¶ng d©n chñ – x· héi Ba-lan9 vµ §¶ng çch m¹ng U-cra-i-na10) ®· nhÊt trÝ th«ng qua s¸ch l−îc tÝch cùc tÈy chay ®èi víi §u-ma nhµ n−íc. HiÖn nay cã thÓ nãi, kh«ng c−êng ®iÖu mét chót nµo c¶, r»ng tÊt c¶ nh÷ng ®¶ng d©n chñ – x· héi çch m¹ng, kh«ng ph©n biÖt thuéc d©n téc nµo, ®Òu c«ng nhËn lµ cÇn ph¶i t¨ng c−êng cæ ®éng chèng §u-ma nhµ n−íc, hiÓu theo ®óng ý nghÜa trùc tiÕp cña ch÷ ®ã, cÇn ph¶i cæ ®éng chèng tÊt c¶ çc ®¶ng ®· ®ång ý tham gia §u-ma nhµ n−íc, vµ cuèi cïng lµ nhÊt thiÕt ph¶i chuÈn bÞ cuéc khëi nghÜa vò trang. Nh÷ng c¬ së cña s¸ch l−îc mµ Ban chÊp hµnh trung −¬ng §¶ng c«ng nh©n d©n chñ – x· héi Nga th«ng qua, vµ chóng t«i vÉn b¶o vÖ trªn tê b¸o “Ng−êi v« s¶n” cña chóng t«i, b¾t ®Çu tõ sè 12, nghÜa lµ trong thêi gian 21/2 th¸ng võa qua, nh÷ng c¬ së ®ã ngµy nay ®· trë thµnh c¬ së cho s¸ch l−îc cña hÇu nh− toµn bé phong trµo d©n chñ – x· héi ë Nga, chØ trõ mét ngo¹i lÖ ®¸ng buån th«i.


9

Ngo¹i lÖ ®ã, nh− ®éc gi¶ ®· râ, chÝnh lµ b¸o “Tia löa”11 vµ ph¸i “thiÓu sè” ®· t¸ch khái §¶ng c«ng nh©n d©n chñ – x· héi Nga. “Uû ban tæ chøc” – trung t©m thùc tiÔn cña nhãm nµy – còng cã ®¹i diÖn ë héi nghÞ. Chóng t«i kh«ng râ ®¹i biÓu cña hä bá phiÕu nh− thÕ nµo, nh−ng cã mét sù thËt lµ Uû ban tæ chøc tõ chèi kh«ng ký tªn vµo b¶n nghÞ quyÕt cña héi nghÞ. ViÖc nµy cã thÓ x¶y ra l¾m, sau khi Héi nghÞ “thµnh lËp” miÒn Nam cña ph¸i “Tia löa” míi12 ®· th«ng qua çi nghÞ quyÕt hÕt søc d¹i dét – vµ xÐt vÒ ý nghÜa nguyªn t¾c cña nã th× mang tÝnh chÊt c¬ héi chñ nghÜa – vÒ §u-ma nhµ n−íc mµ chóng t«i ®· ph©n tÝch tØ mØ trªn tê “Ng−êi v« s¶n”, sè 211).

Nh− vËy, sù ph©n nhãm chÝnh trÞ lµ hoµn toµn râ rµng. VÊn ®Ò th¸i ®é ®èi víi §u-ma nhµ n−íc ®· dÉn ®Õn, hÇu nh− lµ lÇn ®Çu tiªn, mét cuéc th¶o luËn chung gi÷a nh÷ng ®¶ng ph¸i ®èi lËp vµ çch m¹ng, gi÷a b¸o chÝ hîp ph¸p vµ bÊt hîp ph¸p vÒ s¸ch l−îc chÝnh trÞ. §ã ®· lµ mét b−íc tiÕn to lín so víi thêi kú tr−íc ®©y cña phong trµo. Tr−íc kia, cã mét sù çch biÖt lín gi÷a nh÷ng ng−êi çch m¹ng vµ nh÷ng ng−êi thuéc phe ®èi lËp, gi÷a ho¹t ®éng hîp ph¸p vµ bÊt hîp ph¸p. Ngµy nay, phong trµo ®· tiÕn nh÷ng b−íc khæng lå chØ trong kho¶ng thêi gian ®é m−êi th¸ng, ®Õn nçi çi hè çch biÖt ®ã ®· ®−îc lÊp ®i rÊt nhiÒu: ph¸i ®èi lËp “hîp ph¸p” ®· ®−îc phong trµo ®Êu tranh çch m¹ng ®−a lªn ®Ønh ngän sãng, vµ hÇu nh− ®· ph¶i x¸c nhËn çch m¹ng lµ mét sù thËt. Tr−íc kia, nãi cho ®óng ra, chóng t«i kh«ng thÓ th¶o luËn víi çc ®¹i biÓu cña phe ®èi lËp hîp ph¸p vÒ s¸ch l−îc, vÒ th¸i ®é cña çc chÝnh ®¶ng, v× r»ng lóc ®ã kh«ng cã nh÷ng ®¶ng kh¸c, ngoµi çc ®¶ng çch m¹ng, bÊt hîp ph¸p, v× r»ng toµn bé “ho¹t ®éng chÝnh trÞ” ®· hoµn toµn nhËp lµm mét víi ho¹t ®éng cña “çc téi ph¹m chÝnh trÞ”

1) Xem: Toµn tËp, tiÕng ViÖt, Nhµ xuÊt b¶n TiÕn bé, M¸t-xc¬-va, t. II, tr. 443 - 466.

V. I. L ª - n i n 10

nÕu ta g¸c ra mét bªn “ho¹t ®éng” cña chÕ ®é chuyªn chÕ vµ cña nh÷ng tªn tay sai cña nã. Ngµy nay, §u-ma nhµ n−íc tù nhiªn vµ kh«ng tr¸nh khái trë thµnh mét ®èi t−îng bµn luËn cho toµn thÓ quÇn chóng nh©n d©n thuéc ®ñ çc s¾c th¸i, çc xu h−íng vµ çc ®¶ng ph¸i. Cuéc ®Êu tranh çch m¹ng ®· dän ®−êng cho cuéc tranh luËn vÒ çch m¹ng ë trªn b¸o chÝ c«ng khai, trong çc cuéc häp cña héi ®ång ®Þa ph−¬ng, trong çc cuéc häp cña sinh viªn vµ trong çc cuéc mÝt-tinh cña quÇn chóng c«ng nh©n.

Nh÷ng kÎ më ®Çu cuéc th¶o luËn vÒ th¸i ®é ®èi víi §u-ma nhµ n−íc hÇu nh− lµ çc nh©n vËt thuéc ph¸i héi ®ång ®Þa ph−¬ng vµ giíi trÝ thøc cÊp tiÕn, v× hä lµ nh÷ng ng−êi trùc tiÕp quan t©m nhiÒu nhÊt ®Õn cña bè thÝ mµ Nga hoµng ban cho, vµ còng lµ nh÷ng kÎ ®−îc am hiÓu t−êng tËn nhÊt vÒ çi cña bè thÝ ®ã ngay tõ tr−íc ngµy c«ng bè §¹o dô ngµy 6 th¸ng T¸m13. Sau ®ã, cuéc tranh luËn nµy lan réng ®Õn tÊt c¶ çc b¸o chÝ chÝnh trÞ ë n−íc Nga, c¶ b¸o chÝ tù do, nghÜa lµ b¸o chÝ bÊt hîp ph¸p, d¸m nãi hÕt tÊt c¶ çc lý lÏ vµ tÊt c¶ çc khÈu hiÖu cña m×nh, c¶ b¸o chÝ hîp ph¸p, viÕt theo kiÓu ngô ng«n cña E-dèp, tá ra ñng hé cuéc tÈy chay vµ c«ng khai chèng l¹i tÈy chay.

Sù ph©n nhãm chÝnh trÞ – çi dÊu hiÖu b¸o tr−íc vÒ sù ph©n ranh giíi gi÷a çc chÝnh ®¶ng vµ çc giai cÊp thuéc tÊt c¶ çc d©n téc ë Nga - ®· thµnh h×nh chÝnh trong vÊn ®Ò tÈy chay. Tham gia §u-ma hay kh«ng tham gia §u-ma? Ph¸ bá §u-ma hay chÊp nhËn nã? §Êu tranh trong §u-ma, trªn c¬ së §u-ma hay ë ngoµi §u-ma, bá qua §u-ma, chèng l¹i §u-ma? - ®ã lµ c©u hái kh«ng tr¸nh khái ®−îc ®Æt ra tr−íc mét nhãm cö tri cã ®Æc quyÒn còng nh− tr−íc quÇn chóng nh©n d©n “kh«ng cã quyÒn”. VÒ vÊn ®Ò nµy, mét vÊn ®Ò ®· ®−îc gi¶i quyÕt tÊt nhiªn theo hµng ngh×n quan ®iÓm kh¸c nhau, theo hµng ngh×n çch thøc vµ hµng ngh×n “ý kiÕn riªng”, - hiÖn nay ng−êi ta ®· cã ®−îc nh÷ng kÕt qu¶ tæng qu¸t cña cuéc “th¨m dß” d− luËn x· héi th«ng qua tÊt


11

c¶ çc b¸o chÝ, qua tÊt c¶ çc lêi tuyªn bè cña tÊt c¶ çc tæ chøc chÝnh trÞ, cña çc cuéc héi häp, tô tËp chÝnh trÞ, v.v..

Nh÷ng kÕt qu¶ tæng qu¸t ®ã nh− sau: VÒ §u-ma th× cã ba lo¹i quan ®iÓm chÝnh, ®−îc nªu lªn mét

çch næi bËt, hoµn toµn phï hîp víi ba lùc l−îng x· héi c¬ b¶n vµ chñ yÕu trong cuéc çch m¹ng hiÖn nay: çc quan ®iÓm cña bän Tr¨m ®en (chÝnh phñ chuyªn chÕ), cña ph¸i tù do (giai cÊp t− s¶n) vµ quan ®iÓm çch m¹ng (giai cÊp v« s¶n). Bän Tr¨m ®en b¸m ch¾c lÊy §u-ma, coi ®ã lµ ph−¬ng s¸ch tèt nhÊt, vµ cã lÏ lµ ph−¬ng s¸ch duy nhÊt cã thÓ cã ®−îc, thËm chÝ lµ ph−¬ng s¸ch duy nhÊt cã thÓ h×nh dung ®−îc ®Ó b¶o vÖ chÕ ®é chuyªn chÕ. Ph¸i tù do chØ trÝch §u-ma rÊt gay g¾t, nh−ng l¹i chÊp nhËn nã v× hä bÞ l«i cuèn víi mét søc m¹nh kh«ng thÓ c−ìng næi, vµo con ®−êng hîp ph¸p vµ tho¶ hiÖp víi Nga hoµng. Nh©n d©n çch m¹ng, ®øng ®Çu lµ giai cÊp v« s¶n, th× lªn ¸n §u-ma, tuyªn bè tÝch cùc tÈy chay nã vµ trªn thùc tÕ ®· tá râ ý muèn biÕn cuéc tÈy chay tÝch cùc ®ã thµnh mét cuéc khëi nghÜa vò trang.

VÒ ba lo¹i quan ®iÓm c¬ b¶n ®ã, nªn bµn ®Õn mét çch tØ mØ h¬n ®«i chót.

Cßn vÒ bän Tr¨m ®en, th× ng−êi ta cã thÓ tr«ng ®îi (vµ sù tr«ng ®îi nµy thÓ hiÖn ë mét sè ng−êi cã xu h−íng coi träng §u-ma, vµ trong sè ®ã, thËm chÝ – nÕu chóng t«i kh«ng nhÇm – cã c¶ ph¸i “Tia löa”) lµ nh÷ng bän ñng hé chÕ ®é chuyªn chÕ sÏ gi¸n tiÕp hay trùc tiÕp tá ®ång t×nh víi cuéc tÈy chay hay víi chÝnh s¸ch kh«ng tham gia nh− çc b¸o chÝ t«i ®ßi ë n−íc ta vÉn th−êng nãi. Bän chóng nghÜ: cø mÆc cho hä tÈy chay §u-ma – nh− vËy cµng hay cho chóng ta v× trong ®iÒu kiÖn ®ã, çi thµnh phÇn Tr¨m ®en cña §u-ma sÏ thuÇn nhÊt h¬n vµ thuÇn tuý h¬n. V× cã nh÷ng tê b¸o b¶o thñ ë Nga cã thÓ ®¶ kÝch chñ nghÜa tù do qu¸ trín cña bän bé tr−ëng Nga hoµng, vµ cã thÓ tá ra ®èi lËp víi mét chÝnh phñ “qu¸ yÕu”, th× quan ®iÓm

V. I. L ª - n i n 12

®ã cã thÓ hoµn toµn ®−îc biÓu hiÖn ra nh− vËy, vµ thËm chÝ cßn râ rµng h¬n so víi nhiÒu quan ®iÓm cña bän lËp hiÕn. Nh−ng chÝnh ë ®©y, ®· béc lé sai lÇm cña nh÷ng ng−êi coi träng §u-ma vµ nãi ®Õn ®Êu tranh trªn c¬ së §u-ma, nãi ®Õn viÖc ñng hé cuéc ®Êu tranh trong §u-ma, v.v. vµ v.v.. ë ®©y, cã thÓ thÊy ngay r»ng chÝnh phñ chuyªn chÕ hÕt søc cÇn cã mét ph¸i ®èi lËp hîp ph¸p trong §u-ma, vµ nã rÊt sî tÈy chay. T¹i sao? RÊt ®¬n gi¶n: v× hiÖn nay ®iÒu kh«ng cßn nghi ngê g× n÷a lµ hoµn toµn kh«ng thÓ cai trÞ ®Êt n−íc, nÕu kh«ng c©u kÕt ®−îc thËm chÝ víi mét bé phËn trong giai cÊp t− s¶n víi tÝnh çch lµ mét giai cÊp. Kh«ng cßn cã thÓ cai trÞ ®Êt n−íc, kiÕm ®−îc tiÒn vµ tiÕp tôc tån t¹i, nÕu kh«ng c©u kÕt víi çnh h÷u trong giai cÊp t− s¶n. Dï mang tÝnh chÊt d· man kiÓu ¸ ch©u nh− thÕ nµo ®i n÷a, vµ chøa ®ùng nhiÒu sù d· man tiÒn nguyªn thuû, còng nh− tá ra b¶o thñ nh− thÕ nµo ®i n÷a d−íi mét h×nh thøc thuÇn tuý kh¸c th−êng trong bao thÕ kû th× chÝnh phñ chuyªn chÕ ë n−íc ta vÉn lµ mét chÝnh phñ cña mét n−íc t− b¶n, g¾n bã bëi hµng ngh×n sîi d©y kh¨ng khÝt víi ch©u ¢u, víi thÞ tr−êng quèc tÕ vµ t− b¶n quèc tÕ. Sù phô thuéc cña chÝnh phñ chuyªn chÕ vµo giai cÊp t− s¶n toµn Nga lµ mét sù phô thuéc vËt chÊt m¹nh nhÊt, sù phô thuéc nµy cã thÓ ®−îc che ®Ëy b»ng hµng tr¨m vËt kiÕn tróc phô kiÓu trung cæ hoÆc bÞ lµm yÕu ®i bëi hµng triÖu vô mua chuéc çc ç nh©n hoÆc çc nhãm trong triÒu ®×nh (chøc t−íc, ®Þa vÞ, nh÷ng cuéc t« nh−îng, bè thÝ, ©n huÖ, v.v., v.v. vµ v.v.), nh−ng trong nh÷ng giê phót quyÕt ®Þnh cña ®êi sèng nh©n d©n, th× sù phô thuéc ®ã l¹i thÓ hiÖn ra víi mét søc m¹nh quyÕt ®Þnh.

NÕu nh− hiÖn nay chóng ta thÊy «ng VÝt-te tá ra s¨n ®ãn ph¸i tù do; - ®äc nh÷ng bµi diÔn v¨n mang tinh thÇn cña ph¸i tù do, mµ b¸o chÝ hîp ph¸p ®Òu cã ®¨ng tin nãi ®Õn; - tiÕn hµnh çc “cuéc th−¬ng l−îng kh«ng chÝnh thøc víi ngµi GhÐt-xen”, l·nh tô cña ph¸i d©n chñ – lËp hiÕn (bøc


13

®iÖn tõ Pª-tÐc-bua cña phãng viªn tê “Times”); - nÕu chóng ta thÊy b¸o chÝ n−íc ngoµi ®Çy dÉy nh÷ng tin vÒ nh÷ng kÕ ho¹ch mang tinh thÇn cña ph¸i tù do mµ Nga hoµng ®· ®−a ra, - th× tÊt c¶ nh÷ng ®iÒu ®ã ®Òu kh«ng ph¶i lµ ngÉu nhiªn. DÜ nhiªn, ë ®©y cã v« sè nh÷ng sù dèi tr¸ vµ ©m m−u, nh−ng cÇn biÕt r»ng chÝnh phñ Nga hoµng, vµ nãi chung, bÊt cø mét chÝnh phñ t− s¶n nµo còng ®Òu kh«ng thÓ cã mét hµnh ®éng nµo trong chÝnh s¸ch cña chóng, mµ l¹i kh«ng nhê vµo dèi tr¸ vµ ©m m−u. DÜ nhiªn, ë ®©y cã nhiÒu vô bÞp bîm nhá nhen nhÊt ®· x¶y ra vµo thêi gian cã ®oµn ®¹i biÓu cña bän ng©n hµng Ph¸p vµ §øc tíi Pª-tÐc-bua ®Ó ®iÒu ®×nh cho vay mét mãn tiÒn 500 triÖu róp mµ chÝnh phñ Nga hoµng ®−¬ng rÊt cÇn ®Õn. Nh−ng ph¶i thÊy r»ng toµn bé chÕ ®é phô thuéc cña çc chÝnh phñ vµo giai cÊp t− s¶n kh«ng sao tr¸nh khái dÉn ®Õn nh÷ng vô bÞp bîm trong mäi cuéc th«ng ®ång vµ mäi ngãn gi¶o quyÖt kh¸c ®Ó thùc hiÖn sù phô thuéc ®ã.

ChÕ ®é chuyªn chÕ cÇn ph¶i “lµm lµnh” víi giai cÊp t− s¶n, vµ nã buéc ph¶i cè g¾ng lµm viÖc ®ã, v¶ l¹i, dÜ nhiªn, nã muèn 1) lõa bÞp d− luËn x· héi ë ch©u ¢u vµ ë Nga. Mµ §u-ma nhµ n−íc lµ mét biÖn ph¸p tuyÖt diÖu ®Ó ®¹t môc ®Ých ®ã. Sù ®èi lËp hîp ph¸p cña giai cÊp t− s¶n ë trong §u-ma chÝnh lµ çi vÎ bÒ ngoµi cña çi chÕ ®é nhµ n−íc ®−îc giai cÊp t− s¶n c«ng nhËn, vÎ bÒ ngoµi nµy cã thÓ lµ cßn cã kh¶ n¨ng gióp cho chÕ ®é chuyªn chÕ tho¸t khái t×nh tr¹ng khã kh¨n cña chóng.

Tõ ®ã ng−êi ta cã thÓ hiÓu ®−îc t¹i sao tê “Tin tøc M¸t-xc¬-va”14, c¬ quan ng«n luËn cña ph¸i b¶o thñ ®èi lËp víi chÝnh phñ, ®· ph¶i sïi bät mÐp vµ ®iªn cuång tuyÖt väng – chø kh«ng ph¶i hý höng vµ kh«ng ph¶i c−êi khÈy khinh bØ – nãi tíi viÖc tÈy chay §u-ma. Tõ ®ã cã thÓ hiÓu

1) Trong b¶n th¶o, sau ch÷ “muèn” cßn cã dßng sau ®©y: “chØ lµm ra vÎ nh− thÓ nã ®· lµm lµnh, nã muèn”.

V. I. L ª - n i n

14

®−îc t¹i sao tê “Thêi míi”15, c¬ quan ng«n luËn cña bän Tr¨m ®en, c«ng kÝch ph¸i chñ tr−¬ng “chÝnh s¸ch kh«ng tham gia”, vµ m−u toan l«i kÐo ngay c¶ Bª-ben tham gia vµo cuéc ®Êu tranh chèng t− t−ëng tÈy chay (“Ng−êi v« s¶n”, sè 201)). Bän Tr¨m ®en sî cuéc tÈy chay, vµ giê ®©y chØ cã kÎ ®ui hoÆc muèn bªnh vùc bän tù do míi cã thÓ phñ nhËn sù thËt lµ cuéc tÈy chay sÏ tuyÖt ®èi ®−îc ®¶m b¶o thµnh c«ng, nÕu nã ®−îc çc nhµ ho¹t ®éng cña çc ®¹i héi héi ®ång ®Þa ph−¬ng vµ çc nh©n vËt cña çc ®¹i héi héi ®ång thµnh phè ñng hé.

Nh−ng vÊn ®Ò chÝnh lµ ë chç nh÷ng quyÒn lîi giai cÊp c¨n b¶n cña giai cÊp t− s¶n tù do lµm cho nã ng¶ vÒ phÝa chÕ ®é qu©n chñ, vÒ phÝa chÕ ®é hai viÖn, vÒ phÝa trËt tù, phÝa «n hoµ, phÝa ®Êu tranh chèng nh÷ng “sù khñng khiÕp” cña “cuéc çch m¹ng th−êng trùc”, chèng nh÷ng “sù khñng khiÕp” cña mét cuéc çch m¹ng theo kiÓu Ph¸p… ViÖc giai cÊp t− s¶n tù do, ph¸i “Gi¶i phãng”16 vµ bän d©n chñ – lËp hiÕn17 chuyÓn tõ nh÷ng c©u nãi cÊp tiÕn vÒ tÈy chay sang lËp tr−êng ®Êu tranh kÞch liÖt chèng tÈy chay lµ mét b−íc chÝnh trÞ ®Çu tiªn quan träng cña toµn thÓ giai cÊp t− s¶n Nga, víi t− çch lµ mét giai cÊp; b−íc nµy ®· nãi lªn b¶n chÊt ph¶n béi cña giai cÊp ®ã, nãi lªn “sù chuÈn bÞ ®i ®Õn téi lçi” cña nã, mµ ng−êi ta gäi lµ sù ph¶n béi çch m¹ng. §ã kh«ng ph¶i lµ mét sù chuÈn bÞ gi¶n ®¬n (mét sù chuÈn bÞ kh«ng bÞ trõng trÞ theo bÊt kú mét ®¹o luËt nµo, - ®Êy lµ theo ý kiÕn cña mét luËt gia nµo ®ã trong ph¸i “Gi¶i phãng” cã tÝnh dÝ dám cã thÓ b¸c l¹i chóng t«i nh− vËy), mµ lµ mét m−u toan vµ thËm chÝ lµ mét m−u toan ®· ®−îc thùc hiÖn råi. Chóng ta ®ang sèng trong nh÷ng giê phót tr«i qua rÊt nhanh. §· qua tõ l©u l¾m råi (nh−ng l¹i võa míi qua th«i, nÕu xÐt theo lÞch thêi gian th«ng th−êng,

1) Xem Toµn tËp, tiÕng ViÖt, Nhµ xuÊt b¶n TiÕn bé, M¸t-xc¬-va, t. II, tr. 372-374.


15

kh«ng thÓ ¸p dông cho çc cuéc çch m¹ng) çi thêi kú trong ®ã chóng ta cÇn ph¶i thøc tØnh ý thøc chÝnh trÞ cña giai cÊp t− s¶n nãi chung. ThËm chÝ còng ®· qua råi çi thêi kú trong ®ã chóng ta cÇn gióp giai cÊp t− s¶n ®Ó nã tù tæ chøc l¹i thµnh mét ph¸i chÝnh trÞ ®èi lËp. HiÖn nay, nã ®· thøc tØnh, ®· tù tæ chøc l¹i, vµ tr−íc m¾t ®· næi lªn mét nhiÖm vô hoµn toµn kh¸c, mét nhiÖm vô vÜ ®¹i mµ chØ cã nhê nh÷ng b−íc tiÕn khæng lå cña çch m¹ng míi cã thÓ thùc hiÖn ®−îc vµ mang tÝnh chÊt hiÖn thùc, - ®ã lµ nhiÖm vô tho¶ thuËn víi Nga hoµng (nhiÖm vô cña t− b¶n) vµ nhiÖm vô trung lËp ho¸ t− b¶n ph¶n béi (nhiÖm vô cña lao ®éng).

§ã chÝnh lµ nhiÖm vô mµ giai cÊp v« s¶n çch m¹ng, ®øng ®Çu nh©n d©n çch m¹ng, ®· tù ®¶m nhiÖm, ®Ó vÉn trung thµnh víi nghÜa vô cña m×nh: thøc tØnh, thóc ®Èy, ph¸t ®éng “nh÷ng ng−êi l¸ng giÒng” cña m×nh trong cuéc ®Êu tranh chèng chÕ ®é trung cæ vµ chÕ ®é n«ng n«, vµ ®ång thêi chuyÓn tõ nh÷ng ng−êi l¸ng giÒng Ýt çch m¹ng h¬n sang nh÷ng ng−êi l¸ng giÒng çch m¹ng h¬n. Giai cÊp v« s¶n çch m¹ng, d−íi sù l·nh ®¹o cña §¶ng d©n chñ – x· héi, “coi träng” kh«ng ph¶i §u-ma, mµ “coi träng” nh÷ng lêi ph¸t biÓu, høa hÑn vµ nh÷ng khÈu hiÖu vÒ tÈy chay §u-ma, ®· thèt ra tõ cöa miÖng nh÷ng bän ba hoa cÊp tiÕn trong giai cÊp t− s¶n, do nhÑ d¹, do tuæi qu¸ trÎ vµ do say mª. Giai cÊp v« s¶n ®· biÕn nh÷ng c©u nãi su«ng vÒ tÈy chay thµnh viÖc lµm thùc tÕ, hä ®· lµm ®−îc nh− vËy b»ng çch c«ng khai vµ trùc tiÕp gi−¬ng lªn ngän cê khëi nghÜa vò trang; hä ®· lµm ®−îc nh− vËy b»ng çch ®· triÓn khai kh«ng ph¶i chØ mét cuéc cæ ®éng hÕt søc réng r·i, mµ cßn triÓn khai mét cuéc ®Êu tranh trùc tiÕp ë trªn ®−êng phè (t¹i M¸t-xc¬-va); hä ®· lµm ®−îc nh− vËy b»ng çch kÕt nghÜa víi giíi thanh niªn cÊp tiÕn, víi ®éi tiªn phong Êy cña quÇn chóng nh©n d©n réng r·i, ch−a hoµn toµn ®−îc x¸c ®Þnh vÒ mÆt giai cÊp, nh−ng l¹i bÞ ¸p bøc

V. I. L ª - n i n

16

vµ bÞ bãc lét v« h¹n, ®Æc biÖt lµ quÇn chóng n«ng d©n. Tuy kh«ng cã mét sù tho¶ thuËn nµo vµ kh«ng ký mét b¶n hiÖp nghÞ nµo, giai cÊp v« s¶n x· héi chñ nghÜa ®· ®oµn kÕt ®−îc víi nh÷ng tÇng líp ®· gi¸c ngé trong giíi d©n chñ t− s¶n çch m¹ng, nh»m hoµn thµnh mét nhiÖm vô thùc tiÔn chiÕn ®Êu. Trong nh÷ng ngµy x¶y ra çc sù kiÖn vÜ ®¹i ë M¸t-xc¬-va (vÜ ®¹i kh«ng ph¶i víi tÝnh çch lµ nh÷ng sù kiÖn ®øng t¸ch riªng, mµ víi tÝnh çch lµ sù b¸o hiÖu), giai cÊp v« s¶n vµ nh÷ng ng−êi d©n chñ çch m¹ng ®· tiÕn hµnh ®Êu tranh, trong khi ®ã bän tù do, bän “Gi¶i phãng” vµ bän d©n chñ – lËp hiÕn tiÕn hµnh ®iÒu ®×nh víi chÝnh phñ chuyªn chÕ.

Sù ph©n nhãm chÝnh trÞ ®· hoµn toµn râ rÖt: t¸n thµnh §u-ma ®Ó b¶o vÖ nÒn chuyªn chÕ; t¸n thµnh §u-ma ®Ó h¹n chÕ quyÒn lùc cña chÝnh phñ chuyªn chÕ; chèng l¹i §u-ma ®Ó thñ tiªu nÒn chuyªn chÕ. Nãi mét çch kh¸c: t¸n thµnh §u-ma ®Ó ®µn ¸p çch m¹ng; t¸n thµnh §u-ma ®Ó ng¨n çch m¹ng l¹i; chèng l¹i §u-ma ®Ó tiÕn hµnh ®Õn cïng cuéc çch m¹ng th¾ng lîi.

Cã mét ngo¹i lÖ – mét ngo¹i lÖ ®¸ng buån vµ ®¸ng tiÕc – ph¸ ho¹i tÝnh chÊt toµn vÑn cña mét sù ph©n nhãm giai cÊp râ rµng (vµ, còng nh− mäi ngo¹i lÖ kh¸c, nã kh¼ng ®Þnh quy t¾c chung), - ®ã lµ çnh c¬ héi trong phong trµo d©n chñ – x· héi, mµ ®¹i diÖn lµ ph¸i “Tia löa” míi. Tuy vËy, ngay trong tr−êng hîp ngo¹i lÖ Êy, trong ph¹m vi nhá hÑp cña çc tæ chøc bÊt hîp ph¸p ë n−íc ngoµi, còng ®· béc lé ®−îc mét quy luËt rÊt quan träng vµ rÊt bæ Ých mµ chóng t«i ®· tiªn ®o¸n. Héi nghÞ, mµ chóng t«i ®· nãi ®Õn ë trªn, ®· ®oµn kÕt ®−îc nh÷ng ng−êi d©n chñ – x· héi çch m¹ng l¹i. “Tia löa” vÉn thèng nhÊt víi “Gi¶i phãng”, kh«ng ph¶i v× mét b¶n hiÖp nghÞ, mµ lµ do tiÕn tr×nh diÔn biÕn cña sù vËt. Trªn b¸o chÝ bÊt hîp ph¸p, nh÷ng ng−êi d©n chñ – x· héi çch m¹ng vµ çnh cùc t¶ trong ph¸i d©n chñ t− s¶n çch m¹ng ®· ñng hé mét cuéc tÈy chay tÝch cùc. Nh÷ng phÇn tö d©n chñ – x· héi c¬ héi chñ nghÜa vµ çnh


17

cùc h÷u trong ph¸i d©n chñ t− s¶n l¹i tuyªn bè chèng l¹i tÈy chay.

ThÕ lµ, çi ®iÒu ®−îc v¹ch ra tr−íc ®©y trong khi ph©n tÝch nghÞ quyÕt quan träng nhÊt trong sè çc nghÞ quyÕt vÒ s¸ch l−îc cña ph¸i “Tia löa” míi, th× nay ®· ®−îc chøng thùc (xem “Hai s¸ch l−îc” cña Lª-nin)1), cô thÓ lµ: “Tia löa” ®· r¬i xuèng quan ®iÓm cña bän ®Þa chñ tù do, cßn “Ng−êi v« s¶n” l¹i n©ng tr×nh ®é cña quÇn chóng n«ng d©n lªn ngang tr×nh ®é cña b¶n th©n m×nh; “Tia löa” ®· r¬i xuèng2) quan ®iÓm cña giai cÊp t− s¶n tù do, cßn “Ng−êi v« s¶n” l¹i n©ng cao tr×nh ®é cña giai cÊp tiÓu t− s¶n çch m¹ng3).

BÊt cø ai ®· am hiÓu çc s¸ch b¸o d©n chñ – x· héi th× ®Òu biÕt çi c©u mµ tê “Tia löa” tung ra tr−íc ®©y tõ l©u: nh÷ng ng−êi b«n-sª-vÝch vµ tê “Ng−êi v« s¶n” ®· nghiªng vÒ phÝa nh÷ng ng−êi x· héi chñ nghÜa – çch m¹ng18, vÒ phÝa ph¸i d©n chñ t− s¶n cùc ®oan. Trong c©u nµy, còng nh− trong mäi c©u nãi thÞnh hµnh, ®Òu cã chót Ýt sù thËt. Nã kh«ng chØ nãi lªn nçi bùc tøc cña ph¸i “Tia löa”; nã cßn ph¶n ¸nh mét hiÖn t−îng cã thùc, nh−ng ph¶n ¸nh gièng nh− mét kÝnh lâm ph¶n ¸nh mét vËt. HiÖn t−îng thùc ®ã lµ sù thËt sau ®©y: nh÷ng ng−êi men-sª-vÝch vµ nh÷ng ng−êi b«n-sª-vÝch lµ çnh c¬ héi vµ çnh çch m¹ng cña phong trµo d©n chñ – x· héi Nga. V× ph¸i “Tia löa” chuyÓn sang chñ nghÜa c¬ héi, th× nhÊt ®Þnh hä ph¶i ®i ®Õn kÕt luËn r»ng nh÷ng ng−êi b«n-sª-vÝch lµ ph¸i “Gia-c«-banh”19 (®©y lµ nãi theo danh tõ ph©n ®Þnh chÝnh trÞ håi thÕ kû XVIII). Nh÷ng lêi buéc téi Êy chØ x¸c nhËn quan ®iÓm cña chóng t«i vÒ çnh h÷u vµ çnh t¶ trong phong trµo d©n chñ – x·

1) Xem Toµn tËp, tiÕng ViÖt, Nhµ xuÊt b¶n TiÕn bé, M¸t-xc¬-va, t. II,

tr. 41 - 42. 2) Trong b¶n th¶o, sau ch÷ “xuèng” cßn cã mÊy ch÷ “qu©n chñ”. 3) Trong b¶n th¶o, sau çc ch÷ “çch m¹ng” cßn cã mÊy ch÷ “vµ céng

hoµ”.

V. I. L ª - n i n

18

héi hiÖn nay. Nh÷ng lêi buéc téi ®ã cña bän c¬ héi chñ nghÜa lµ nh÷ng ®iÒu h©n h¹nh ®èi víi chóng t«i, còng nh− tr−íc ®©y, håi n¨m 1900, tê “T− t−ëng c«ng nh©n”20 ®· tung ra nh÷ng lêi buéc téi r»ng chóng t«i ®· r¬i vµo chñ nghÜa “D©n ý”. HiÖn nay, sù ph©n nhãm chÝnh trÞ thùc tÕ gi÷a tÊt c¶ çc xu h−íng chÝnh trÞ trong toµn n−íc Nga trong vÊn ®Ò lín nhÊt lµ vÊn ®Ò s¸ch l−îc, ®· thùc tÕ chøng minh tÝnh chÊt ®óng ®¾n cña sù ®¸nh gi¸ cña chóng t«i vÒ toµn bé lËp tr−êng cña ph¸i “Tia löa” tõ §¹i héi II cña §¶ng c«ng nh©n d©n chñ – x· héi Nga21.

Nh− vËy sù ph©n nhãm çc ®¶ng bÊt hîp ph¸p, ®−îc x¸c ®Þnh hoµn toµn qua héi nghÞ cña tÊt c¶ nh÷ng ng−êi d©n chñ – x· héi, dÜ nhiªn bæ sung cho sù ph©n nhãm gi÷a tÊt c¶ çc ®¶ng ph¸i trªn vÊn ®Ò §u-ma. NÕu ph¸i “Tia löa” tá ra lµ mét ngo¹i lÖ ®¸ng tiÕc, th× viÖc hä lµ ngo¹i lÖ l¹i ®em l¹i cho chóng t«i mét niÒm tin míi vµo hiÖu lùc cña quy t¾c, vµo th¾ng lîi cña ph¸i d©n chñ – x· héi çch m¹ng, vµo viÖc çch m¹ng Nga sÏ thùc hiÖn ®−îc nh÷ng khÈu hiÖu triÖt ®Ó cña nã. NÕu nh− trong giê phót ch¸n n¶n, sù tÇm th−êng cña bän tù do vµ viÖc mét vµi ng−êi m¸c-xÝt tÇm th−êng ho¸ chñ nghÜa M¸c, cã thÓ bÞ ng−êi ta coi nh− mét dÊu hiÖu b¸o tr−íc r»ng cuéc çch m¹ng cña chóng ta còng sÏ biÕn thµnh mét cuéc çch m¹ng tÇm th−êng, ®Î non vµ kh«ng triÖt ®Ó, nh− cuéc çch m¹ng §øc n¨m 1848, - th× søc sèng cña nh÷ng nguyªn t¾c d©n chñ – x· héi çch m¹ng l¹i ®em l¹i cho chóng ta mét niÒm tin t−ëng phÊn khëi, vµ nh÷ng hµnh ®éng ®Êu tranh cña giai cÊp c«ng nh©n anh hïng lµm cho lßng tin ®ã cã ®−îc sù hËu thuÉn. Çch m¹ng ®· v¹ch ra mét ®−êng ranh giíi rÊt râ gi÷a çc khuynh h−íng chÝnh trÞ, vµ ®· biÕn mét çch tµi t×nh çc ý kiÕn sai lÇm thµnh nh÷ng ®iÒu v« lý. Çch m¹ng ë Nga cho ®Õn nay ®¸p øng ®−îc nh÷ng niÒm hy väng vµo th¾ng lîi hoµn toµn cña çc

Documents

trang bia lenin 12-ok - marxists.org · TËp 12 trong Toµn tËp cña V. I. Lª-nin gåm nh÷ng t¸c phÈm viÕt tõ th¸ng M−êi 1905 ®Õn th¸ng T− 1906, vµo thêi kú ph¸t