Thomas Paine - Akıl Çağı CS - İş Bankası Kültür yay.pdf

7/21/2019 Thomas Paine - Akl a CS - Bankas Kltr yay.pdf

1/186

THOMS PAINE

1 \\ f,

\ 1 l C l.

\ D ' NGZCE ASNDAN EV AL SAN DLGI

BANKSI


2/186


3/186

Gn Yn: 243

Ha uunun aay ve duy merhaesi insan .varn en mahhas, ede iadesi olan sanat esererin

bensemesiye bala Sanat beeri nde edebyat bu i-deni zi unsurar en zenn oand Bunun ndr i br

mien dier meter edebiya kd nde daa do-su eni irainde terar eesi; zek aama ku oeserer nspende as caandrmas ve yeden yarat-

masdr te tecme faiyi bz bu bamdan ehemmiyelive medeniyet dvamz in messir beemeteyiz er cepesini bu eserein er tsne tevci edebimimelerde dncen en slmez vasas olan yaz ve onnmmarisi deme oan edebiyat bn ein rhuna adarilyen ve sinen bi esre saip. u tesidei ve cemiyet

itsai zamanda ve menda btn hudutlar deip aaca bisaa ve yayg gster Hangi milen anes buynde zennse o mie medeniyet emnde daa ysebi ida sevyesinde deme u ibara tercme aeeni sismi ve dali b suree idare ee Tr rfanen nemi bi cepesii eendirmek onun eniemesineieremesne hizme eet u yoda b ve emeleii es-gemiyen r mnevveerne rana duyguym Oa himeleri e be sene nde hi delse devet ei ie yzc ussi teebbserin ayreti ve ene deven yadmie onun d be is za oma zere zenin bir tercme

kpanemz oa Bassa diinn bu emerdenede edecei b yday dnp de mdiden tercme a-iyene yan i ve sev du hibi r ouu iimmn oamyacar.


4/186

HASAN U YCEL KLASKLER DZSTHOMAS PAINE

A

ZGN AD

THE GE OF RASON

NGLCE ALINDAN EVEN

L SN AG

TKYE BNKSI KLT AINLR, 2

ifika No: 111

EDR

KORAY KRSUL

SEL NETMEN

BRO BARAM

EDAKSON

TANSAKGN

GFK TASAM V UGUM

R1Y K KLTR AYLR

I. ASM MAT STNBUL

. ASIM AiSTOS 3 STNBL

SBN 978-605549 (RTON PAKL)

SK

YYLK MATALKLTO OL FATH N STS NO: 7-23

TOPPI STANBL

1 1 58 60

ia No 1191

kitb tm yy hakln skldrTam macya, kayak gemk aya yapacak ka aa ddagek m gk g mazem yyvid izi amada i yoa

oaamaz, yaymaamaz daamaz


5/186

0HSNLI

YCELU \ L !R

j)

CLX

HOMS IN

G- GEREK VE EFSANEV OLOJ ZER B ARTIM

lGlCE SDN VRE:

HSA DG


6/186


7/186

iekiler

1 Ktap

1 Y c Alamas 3 revler ve Vahyl 5

sa' rie ve Te Dair 8 Hrsal Daya 1OV nceki Dayaakar Ay celemesi_12

Gerek D 1 A_ 14

Yeni At 21 Gerek Vay Nei err? 27

X Tanr Dces, Var zerie Den I venc' Ykedi 29

Hrisan Dn ve Geek Di 32 Hrsyanln Em zerdek Ets;

nerlen Rermlar 37

Hrsyanln Doadan nlenen DnDncelee rlarmas 3

X Evre Yaps 9 Her G Ssmde ok Sayda Gezen


8/186

X T T Dnyada s

ldaa ullala Ytemle_54_ 62

Kipi _67

1 t.71 Yen t___133

Sou 163


9/186

Amika Blik Dvlti Vatandlana

Bu kitab size emanet ediyorum. tap, d stne d-

nceleriden olumaktadr. Dncesi benden ne kadrrkl olursa olsun her kendi dncesine sahip k byk br abayla savnduumu harladil br dvran oacakr. Bu hakka kr kan herkes, uanda sahip oduu dncenin kesi olacakr, k ken

onu dermekten alkoymaktadr.Her yn kar en sz silah Al'd. Bune

kadar baka bir silah kulld, bndan sonra kullamayaca.

ten dostunz ve vandanOS P.

Leborg (Pars) 8. Pluvioseez Fransz Churiyeti'nin ikini y

O S 27 Ocak 794.


10/186


11/186

KTAP


12/186


13/186

1

Son brka yld din erine dncelermi yaynlamak

isyordum; u konnun tad gklern tmye r-kndam, bu nedene aklamalam yaammn daha lednemerne etele. Bu ertelemnn amac, almamtm lkelerdek dost lara sunablecem halneve onu onaylamayacak olanlan dah a edemeyeceker

aamaya getrelmek. Rahiplik knun zorunu dnsisteme ba her yn olu inan yapl ulusal d-zeyde ortadan kaldlmasnn Fransa'da yara dsade nyer kamlamakla kalmam, ay z-manda bo nanlan yanl hkmet sstemlen yanl

teolojnin enkanda alak, nsal ve geek teoloiy g-dn kaaz i bu b alnn otaya koa-sn flasyla gereki klm

Meslektalarmn bkann ve Fansadak dost vatandal gnll olaak breysel deyd nanan

akamala de nanlam aklamam n br ekolmut; bunu nsann kendi aklyla yap syledek tmsammiyet dayanarak yapacam

Tek Tan'ya in baka br ye del bu yaamdansona da mutluluk olmasn umut ederm


14/186

ho ane

Bara ilaveten baka birok eye nandm da varsa

bu aman lereyen blmede ndm eyei ve bnlan nedenleni de syleyecem.

Yahuiliin, Katolkin, Oodoksln, Msln, Protesnln ve bdi din karnn relerne inyorum din kum

Yahudi, Hisyan veya Mslman olsun ulusal dnk, insan korkutarak esi eden, gc ve kaactekelleme amac gden nsan icatlarndan baka bi eybi grnmyor bana.

B syleyerek inananlar slamak istemiyorum; her-

kesin en benim kadar kendi inacna ahip olna vardr. Fakat mtluuk in zl olarak kendinesadakat gstemesi gereklid sade inan veya ibaret delir inanad eye bigrnmeyi de kapsar.

Kendi kendni kan toplmda yarat ahkibozay hesaplama deldir. Bir insan esleki inancn gerekte i eylerin hizmene snacakkadar ahlakn kaybei ve saa karmsa her trl su ilemeye ak ale gelmi Bi eylere

sahip olmak iin bir din adam rolne bnebili ve burol baaryla sdebilmek iin yalan yere yemin eeyebala ykmaya ynek daha hike bir davranolabilir mi?

SAGDU adl risaemin Amerika'da basmndan e

men ona, ynem sismlerndeki devrimleri d aanndayaplacak devrimlerin izleme tiainin derek artngrdm. Dni rmlar ve devlet, Yahdi, Hrisyan vaMsman nerede olursa olsn, aralarndaki ok yakn iliki nedeniyle, var olan dini akidelerin, dinin ilk ilkelerinin


15/186

Al

meyekr; ancak bu yaplabilirse dini sistemde bir devrim

gerekleebili nsanlarn eklemeleri ve papazlarn uydurmalar ancak o zaman aa kabilir ve insanl ancak ozaman ar, kaksz ve bozulmam tek Tanr nancna geridnerler.

Gl ve Vyl

Her ulusal d k vea din, Tar arandan belrikere baz zel grlern yklendi bahanesiyle kurulm Yahudilerin Musa's, Hrsyalarn sas, havarileri ve azzleri, slm uammed'i vard sankiTanrya den yol ki insanlara ak d b

Tm bu d k vahiy veya Tanr Kelam adm verdiker kutsal kitaplara sahipr Yahudile ar

Keamar'n Musa'a Tanr tarandan ileldinHrisyanar endi anr Kenn ua br esnemeyoluyla; slmanlar da Tar Kelamlar'n (Kuran) cennetten gelen bir melek randan indirildini sylemekdirle Tm bu farkl d kurumlar birbirlerini imanszlkla

sulamatadrla bense bunarn hibirne inamyorumKelmelere dou anlaar yklemesi gerekl olduun

an, konuya derilemesine rmeden nce, viy kelmizerindeki baz gzlemlermi aktarmak isyorum Dine uygulandnda vahiy Tarnn insana doudan ilet ey

alamna gelEer Tar lederse, bu bir ilik kurmada onungcn kmse ir edecek veya tartacak deildr Bu du

rumun var olduuu kabul esek bile, bir eyi zel bir ki


16/186

hos Pane

dncye aktarr ve byle devam ederse sz konusu vahiy

bu nsanlar iin bir vahiy olmaktan kar. Bu sadecebirinci kii iin bir vahiydi dierleri iin de bir ytisonu olarak dierleri de buna inanmakla ykml deldrer

Bize ikinci elden yaz veya szl olarak ilelen dnce

ve delern br vahy olduunu ileri srek elki Vahiy gerei ilikiyle sl Bundan sonras bukiinin kendisine vahiy gnderidiini leri srmesinden ba br ey deldr Bu ki kendisi namakla ykm grebi ama benim onun gib ina zorunluluum yokt

k bu vahy bana gnderlmemtr e benden bu vahyn kendisine gnderildini iddia edenn szne inanmamistemektedr.

Musa, srailoular'na Tanr'nn elinden onun erlerinieren i adet tablet sylediinde, onlar Musa'ya

ik zorunda deldi, k onun szleri ayn eilde dile gerecek baka br otorite yoktu; ar eirlerninilah br isel kant tadlar ddasn da -baz hier dnda bana syleyecek baka bir otorite yok Bu emirlerkanun koyma ve uygulama yesine sahip herhan bir nsa

nn doast bir mdahaleye ihtiya duymadan yrrlekoyabilece baz iyi kurallarndan olumaktadr1Kuran'n cenee yazlp bir melek aracyla Mu

hammed'e gnderldi bana sylendinde, bunun da sylenye daya ouu e nki gibi el otoryedayal oldunu ileri srebilrim Bu mele ben ahsen gr

medm ve buna a vardrBakire Meryem adl bir syedii gibi hibir er

kee likiye rmeden br uk sahibi olmas ve bunu birmelein anls Yusuf'a sylemesi de buna inanp inanma


17/186

ma bana vei Bu tr bir iddia onlarn syledikle

nden ok daa gl bi kanta gereksinm duymaktadH byle bir iddia mevcut deldi yani ne Meryemne de Yusuf bu konuda herhangi bir ey yazmlard Sade bakalar onrn y ydiini ileri smlerdSylen stne sylen, inanlam bu t kantlar stne

olutumak istemyo.Bunnla brlikte, sa'nn Tannn Olu olduuna dai

hikyenin gerlni anlamak o kadar zor deldi Dodu dnemde pagan mitolojisi dnyada hal bir lye kadarkabu gryor ve insanlan byle br hikyeye inamas iin

gereli temeli sayordu Pagan mtololerde oaanst insanlarn hemen hemen tm deiik tanrlarn olu olarakdeerlendrlirdi O dnemlerde birinin ilai bir eklde dnyaya geldine nanmak ok yen bi ey deild; tanlarnkadnlarla cnsel ilikide bulunmas bilinen bi dnceydi

O dnem inancnda Jpitern bu t ylerce ilikisi vardBu nedenle, anlalan hikyenin yeni olaanst veya aplanacak br ya yokt o dnemde Yahud omayanar veyamtoloji reteler aasnda kabul gren erle elimiyordu ve sade bu insanlar hkyeye inanyordu Ya tekTanrya ve ank mtolojiyi reddeden Yahudiler bu hkyeye hibir man ibar eedile

Hristiyan kiisesi ad veien kuramn pagan mtoloisinin kuyruuna p yeerdiini glememek il ekicid Bi dnn kcusunun ilahi b eklde dnyaya geldiiileri srlerek aamada dodan bi birlem salanmr Bunu izleyen Tanr lemesi, daha nce irmi-otuzbine varan tanr kalabann azaltmasndan baka bi eydeidi Efesli Diana imgesinin yerini Meryem imgesi am Kahramanlarn tanrlatrlmas azizlern kutsallatl


18/186

ho ane

da dolutu; Roma'ysa her ikisine de ev shiplii yap-

t. Hristiynlk kur, pagn mitolojisine ananlarngce ve geire hiet eek amacyl bir araya gerilmiputlara tapnasndan pek de frk yokr ve bu daa ortadan kaldrm grevi kla ve lseyedmektedir.

a e v Te D

Burada sylenen ibir ey ok by k syszk bilesann g karaerine ait deldi O rdeve cana ya- briyd Uyguad ve e ahlak, ivere y-nelik ve Kons'ten, ok ncei ylardn bz Yunan -lozoflarndan, Qukerlar gibi d gruplardn bu yana ar bounca iyi insanlar tarandan ortaya konan bezerala sstemrnn biri oun sistemn aamad

sa kendsiyle, doumu, aiesi ya da buna enzer bakbr konu ile igli hbir ey ym Ye t olarakadlandrlan kutsl e hbir sar onun tarandn yazlmam Onun hikyesi tyle teki ns al

mlarndan oluur; i ve ge k hkndaki sylende doumu ie ii hikyen tyc bir esdi Onudnyaya doast bir tarzda geren hikyecier dnyadanda ayn biimde gtrmek zorundaydlar; aksi takdirdehkyenin birnci bl hvada kald

Anlalan ikinci blmn berbat kurmacas kendindennceki her eyi amakta Mucize bir gebeik olan birin-i blm yayn olarak blinen bir ey deldi bu nedenekyenin bu blmn anatanlarn ciddye alnmasalarbil l k bi b jl d O k


19/186

/

l birinin mezarda dirilmesi ve gkyzne yksel

mesiyse kana ihiya duyas neeniyle, ana rahmindebir ocuun olumas bi grlemeyen bir iddiaya greoldka frkllk gsermekedir. Yeniden e ve ge

ykselmenin gereken yaandn varsaysak bile, bi balonn kselmesi gnein gn orasndak duu gbi,

en azndan baz Yerue arandan grl olmasgerekir Herkesin inanas isenen bir eyin kam ve ispaevrensel leke, herkese ei br bimde sunulu olma bu son lgunn insanlara gnr lmas hikyebnci bmnn dolunun ek kanyd, ancak bu

kann ibir man sunulam nedeniyle kyeboa k Bnun yerne, sekz ya da dokz kiiyi amayan ok az sayda insan, dnyann geri kalyerinesz alarak bu olay grklerini sylei ve dierlerini debuna naya armr. Ama anlald kadayla ha

vailerden Tomas yeniden drilie inanmam ve syenenlere gre, gzyle grmedii srece de buna inanmayac. Ben de Tomas -veya ehangi baka biri- bi, anedele inanmyom.

Bu konuu rbas eeye, zlemeye almak bona

Hkyen das ksmna dn bm rl sahiln ve zorla kbl te denemel lernad Bu ikyenn ya dkarn unda bmemz olanksz oldu bi, kiplrn zeendeisimleri olan kiiler arndan yazlp yazldndan o da olanakszdr; bu konuya likin eeki ensu kn Yahudile& Gekn o dde aayanins sundan gee Yaudlere gee, iddia edilen ve ge ksel kyi o . ikyenindounun kan olrak Yahuderi gsrmek, bana


20/186

ho Pae

sa'nn yaam omas ve o gnn yaygn cezalandmayntemyle armha germeyse gayet mnd O ence deerleri ve insanarn eni ekn edyordu;ka Yahud d adamlarn yolamasn ve agllk-lerni de gseryordu, bu da ahudi dn adamlarnn onakar nee ve dmarn kked. Roma ynebal ver veren ahud d adamlar, sann Roma h-kmene kar sya vik ein ve omplo hazladler srdler; Yahud d adamla gb Roma ynede onun dok eker haknda ba korkuarakapmas lask d deld; sann ahud oplumunu

Roma bounduruundan kuraa dnce nde oldu-u da dneb e o falel rermcu ve devmc buks arasnda kalp ya yd

H Daaan

Kenden rstyan Kilses olara adandan Hs-yan moloj retcler, daha sona knu edecem baka

br olguyla ve sz eden bu olguara dayal bas anamabrlke samalk ve al an molojlerdek herhangb bnede farkl omayan hkyey oluulard

Ank mololer Devler knn Jpere sava lan e-n ve Devlerden brnn ek amda ylere kaya rla-

n anla; Jpte ydrmlaryla Dev yenere onu EaDann alna hapseder; Devn Jpere her ar kn-da a Da ae psk Dann volka omasynden byle br hkye yaraldn grmek kolaydr;b hk k d k ll k b b d d


21/186

Ak

da bir kura hapsettini anar. Burada birnci hikyenn

nci hyeye f vern grmek koaydr; n Jpiterve Dever hyesi, eytan hyesinden yerce y ncesin-den beri anamaktadr

u ana kadar an mitolojiere Hrisyan mitoojisinn birbirnden ok fark duu gmektedi

Hrisyan mitooisi konuyu ieri aamaara tamaybtr sa'nn efsanevi hikyesn Ea Da'ndan kay

nakanan kyeye birereyi becermir hikyenin para b aaya germek iin Yahudi geenekernnyardmna bavuard byece br bm ank mito

ojiden, br b de Yahud geeneerinden esinenierekbr Hrstyan mitoojisi ouu

eytan' br kuyuya kaan Hrstiyan miooji ricie-ri, hiyenn devam i onu bu kuyudan aa zo-runuuu duymuard eytan buradan br yan lnda

Cnn ahesin gndemi, bi yann onumasna hiarayan Havva ie o u konumasn yam ve onuemay yemeye ina e bu emann yenmesi de nsann anetenmesne yo amtr.

eytann yaraanar zerindei bu aferi zerine,Hrisyan mitooji recien onu terar kuysuna gerindemee dnebii ya da bunu yapmazarsa adnlara daha aza kt yapmasn engeleek iin zeine bir da oar (nk nanlarna gre bi da biryerden baka br yere gtrlebiir) ya da onu nceki mitooi recerinn ya gbi br dan ana gmmeeribekenrdi bunun yerine, onu sz vermeye bile zor-aadan serb b unun anda yan s onszyapayor maardr ona z vermek yerin, aas iinvet verdie O ahudilei, Muhamede birlikte


22/186

h P

Hibir savann lmedi, haa yaralad cenne-

eki isyan, ' kuyuya almas, sonra s, mcanllar zerinde fer as, br e yenmesiylem insanln lanelenmesi bi bllerin bir araya -riesi yoluyla Hrsyan oloj recileri hkyelerin ucunu brlerm odula Fazilel ve iyi br insan olan

sa'y hem nsan, hem Tanr hem Ta' olu, hem deHaa'nn elmay arzuyla yem yznden kurban elmeamacyla ilahi br ekilde dnyaya gelmi br olarak sun-mulard

Da A

Saan yara glme ya basilin yara i-

renme uygusunu ir yana brakr ve ken hikyenm incelemeye ynlenrirse, an'y bundan dahaok len, keni hm ve gcyle unca inde gseren bir baka hkye olbile asavur bileedemez.

Bu hkyenn yara ad verdileri varlazernde ylebece br eme saayablmek in ona en ar'n kadar byk bir galerdi Kensini yudan in ona gveee k uu daha so sonsuzu za-mlard Kuyuya dmen nce onu dierler bi sn-l varl olan bir melek olarak sunmulard ndensonra, onlara gre, man ve mekn dan, her her yerde olma i bir tk,uyn enn boluunu kapl


23/186

Ak

yenilebl leri srmlerd Tanr'y onu doudan brreksnm olarak ee mbur brakmlardbnu yaparken ya yaraklarn onun ynem ve menne teslim omasn ya da anr'nn onlar kin yeryzne inmesn ve kendsni bir ha zerinde insanknda serlemesn gerekli grmlerd

Bu hkyenn yaracla rs sylem olsalard, yanTan, cezalan n ' br ha zerndeyan klna sokarak bu bmde gn salasayd,hikye a ve elkili ol. bunn yerine a e kazan ve an'y alup

lerdy nanlan brounn bu f hkyeye inand

ve bu anla ok y b y srdd kusuzdur(nk safk su deld) kn, buna nanmak n eektedrle yan ayn bde baka br eye de nana

blrlerdi. anr'nn sonsuz sevsne ap olduuve bunun iin kendsi kuban en kabul eelennyaa dcenin dd bu nsanlar cokuyla kendnden grmekte, onlar hkyenn samal ve kts n "

sorgulamaktan alkoymaktadr. Herhang br ey ne kada

doa delse o hznl br hayranlk nesnes olmayetenene sahip

G

et ve ha neler bzi au neden bunlar he saat ba gzzn nne gel? Dodu d b di b l b hi b


24/186

ho Pai

da, devasa evren ark de srdrmee. Bunlar

ve geecekt bze sunulacaklarn bzm iin br anlam yokmudur? Traje ve nthar dnda duygularmz aleyecekbaka eyler yok mudur? Ya ns horsz kasvetl yaracnn urban edmesinin dnda aka bir

eyden oknmamakta mdr?

Bu cesur ncelemenn brok kiy telalandracan bilyorum, ama sr bu yzden bu konuya memek, onlarnkend hesap bu koudn kanmadaki sarn vme, za der bimek olur Zaman ve konu bunun yapmasn gerei Hrsya olarak adann

efsaevi teornn kukulu oduu yolU daki nan dereyaynamaktadr; u kuku alnda balayan nsanlar teselli bulabilmesi, ne inanp neye inayacaklansaptayablmesi in konunun zgrce ele alnp ncelenmesigre Bu nedele Eski ve e Ahit olarak adandrlan kiaplr nceenmesne iyorum.

Es Ai

ze aral'a baayp Vahylerle ten bu taplarn(bu arada Vahiyer tabnn aklamaya muhta muam

maala dolu oldunu da eemz gerekiyor) TrKelam olduu syleyor Bu nedenle, sylenenlere inanmak in bunu ze min syledni bilmemz uygundu sorunun cab, z bunu r bakasna sylemedimzsrece se Durm, olara aada bmdeakanailir:

Klisenn mtoloji recleri, bulabildkleri yazl men


25/186

Ak

bi bulnduklar sradaki ieriklerinin ayn olduu ku

kuudur; bunlara ilaveler yaplm, derlmi, zeteniya da sslemi olabilir mi?

Eer d buysa, sistemi kuranlar oyyoluyla braraya getirdkleri kitaplarn hanlerinn Tanr Kelam hanlerinin de Tanr Kelam omadna karar erdler. Bazlarn

reddiler; Apokrif denilen bl da kukulu olduunaoylama yoluyla karar erdile; oyarn ounu alan kitaplarda Tanr Kela olarak kabl edldi. Baka ekide olaolsalad, kendilene Hrisyan adn een nan salebaka eye inanacaklard k b nanc baka b

ouyla belenmi Tm bunlar yapanlar kimlerdi, bunuhi bilmiyoruz Kendilerni genel olaak Kilise diye tanmladlar e t bildimiz de bu

Bu kitaplarn Tanr Kela olduu konusuda herhanbaka br kant ya da otorite olaas -ki b kan yada otortei falan olad daha nceden ifade einedeniyle kitaplarn iha et el kantlar incelemeyedevam ede

Bu y blnde ahiy konusuna denmimSzn et kitaplaa a olarak bu konuu daha derinlene ele alaca

Vahiy, kinn daha nceden bmedii br en kendisinegresi yoluyla salana ir ilem Eer ben bir eyyapsa ya da yaplasa ahit olmusa, ne bu yapm a da yapld gdm ahyin bana syleesne,ne de bunu anlatabek ea yazabilek in bir ahye ih

ac ardBu nedenle ahiy, insann yeyznde bizzat tank oldu

ya da yapt herhan bir ey in ullanlaaz KitabMukaddes' n" neredeyse taamn oluturan menkbe


26/186

Tho Pai

dan b vaiy kelimesn anlayla kal szkonusu deldir; dolaysyla da bunlar T Kelam olamaz

er Samson kaplar yernden skp kaysa eer bye yapmsa (yapp yapmad da nemlide) eya sei Dalla'y geye tyse veya eri

yakaladysa veya baka eyler yapysa vaiy buarn ne

resndedr? er blar yaam olaylarsa Samson onlarkendisi syleyeblr veya bir yardmcs varsa v b anlamaya der buluyorsa yablrdi; eer bular krguysa vaiy b douunu gstermez; bunlan douveya yanl olduunu daa iyi kreblek duda veyadaa bilge dlz Kavra BOGO yneten

ve insann gr sade bir kdebile Varlk' devasa bykln dndmzde bu tdeersiz ikyeleri T Kelam olarak ntelemeen utandumalyz

Yaral kyiyle aan Yaral kibnda railo'nn Msra gelmeden nce olturd geleneklern tm yer adr; bu lkeden aarndan sonrasz konusu geleneklern bu bilere nas ulaa

-mtemelen blmedkerind ibir ey sylemeden tmernn baa yelrdile Kiptak ikyeye baama bunlarn geleneksel olduunu gstee nidenba Konuan yoktu Duyan yoktu H kimseye anlal B, kinc t nc kiiler yokt eleneksel

omas in tm krterlere saip Hibr kantlay belgeyokt an Mya d b Musa'nn bakadurmlarda kland bisel ifadeler burada yer alma

makN d Y l ' M i i l ji bi


27/186

Ak

Bde ve zellike asonode, o dnemdeki herkes ka

yekin olan MsrWar aasnda eitimiti; Musa'nnbu hkyenin doruluunu tasdik ee konusunda sesszve hyatl davranmas onun bu hikyeye inanp anlamasnn aleyhde bir kan in asl, her ulus dnyay kendisinin yarattn iddia etmi ve srailoullarnn

da en dierlei kadar bua hakk vard; Musa dasrailoularndan geliyordu ve grne gre hikyeyekar mamay ercih eiti. Bununa birlike hyezararzdr Kitab- Mkaddesin dier blmeri in bundan daha ok ey sylenebilir

Kitab Mkaddin yarsndan fazlasnda yer alan mstehcen hikyeleri, ehvi seahaler acmasz ve a dolu z a okudumuzda, bTar d ke olduunu ileri srmk u Bu, insanln yozamas ve vahilmesine hizme

eden kk dolu br kendi adma, acmasz heeyden nee etm bi sammi olarak buardan da neediyorum

Brka ide hari uulursa Kiab Mkaddes'in dekbllerne gelnceye kada bizde ksn veya kmseme

yaraayan ok eyle kararz Meurlar ve Eypkibn isimsz bada ve zeikle de Eyp kitabnda, ar duygusal ve sayl bi bide Tannn vemerhame ad tm bunlar kendlerind

nce zer konuarda yaplm dier brok derlemeye gre n srada yer Semana ait olduu sylen byk br ihe de

derlei mer (kiisel olu dolaysyla uaas g yabl i b d l i i k fi l d k) i h


28/186

homas Pane

Genellikle peygamber adlayla blin itab- Mukad

des'n ge klan blmlernin tm, iiri, anlalar ve dualar bir araya geen Yahudi irlerinin ve gezgin d adaml almalann olumut; bu almalar eviri eolsa, mein havasn ve ii biimini hl oruar.

itab- ukaes olaak adlandrlan kitap bo

yunca, ar ya da ii olarak anmlanabilecek herhan brkelme yer almamaktar Daha sonraki yllarda yeni -

Kayeli olmadka, bir kompozsyonun ir oldunu gremeyenokur iin bu notu ekliyorum

iir temel olaak geden olu: Hayal gc ve komoziyon iir

kompozisyon ksa ve uzun heclerin kalmas zelli nedeniyledzyazdan ayrlr Dizeden uzun eceli bir szcn kaaak yei-ne ksa ei bir szcn konlmas veya ksa ecel szck yerneuzun eceli br szck yelees dizenin rsel zen kaybtri Bir arkda noamn yanl yee komasnn ii bozmas gbiPeygambele kitab olarak adandrlan kitapardaki mgeler ty-le rseldir Hayai ve genellike ar olan b anlalarn ii dnda

baka b yazm ekye anamas zodBu yazlanlarn iirsel lerle olurulduun gsermek iin kitataki srasna ge on ece alacam ve ayn sayda ecelerle brdize oluuracam (eoic measure) ve son szckle kayeli olacakdaha sona bu kitapla iirsel llee ge outruldukar g-ecektir k rnei Yeaya'dan alacam

"Hea O ye heavens, and gve ea O eath!'T is God msef tat cals atention oth Baka bir ei de kedel eemya'dan alnayacam ve airinniyetni gsterip ola somutlarmak iin iki satr daa ekeyecemO that mne head wee wates and mne eyeWere uains lowng ike e liquid skies;Then woud give he mighty ood release

And ee a dege te uman ace0

Bu dizeer on heceyle evirmenn oanakszlndan sadece anam ola-rak verilmiti (nDuy ey cenet ve kulak ver ey oprak!"Di i i k ' k di idi


29/186

Ak

nceere uyumu anamar ykenen pgmb keimesi

Kitab- Mukadd'in ar anlamnda kuand keimeydi,peygamberik yapmak da i yazma sanm ifde ediyor

du. Ayn zmanda iiri bir mzik ae araclya ezgii oa

rak syemek anan da tayordu.

Nefesi aa aa sanura ziler ve o srada moda

mzk aeerye peygamberciik yapdna ahit ouyoruz gnmzde bir nefesi a, ya da baka mzik aetiye peygamberik yaldn syeyebiir miyz? Bu keime an derinden bunu syemek, ark br t aayc ve kmseme tayaca in hibir anam olmayacak

Saulun eygambererden biri oduu ve peygamberkyap syenmekedir; bize syemeyen onarn ya daonun neyn peygambein yap Syenecek bir ey

yoktur; k bu peygamberer bir mzik ve ar topuluudu Sau bu mzisyeen bir konserne k

buna da peygamberli denmeedi.Samue ad kita bu dyer aakta ve ye den

mekedir: Saul br peygamber ubuya karar hem dekalabak bir upa! Santu nesi sazar ve bir lir vardrve peygamberk yapmaya baaa Sau de oara brike

peygamberk yapa Daha sonradn Sau'n kt eygambe ya ana ya kendi bmn kt br bimde icra etr; k "Tar ona kt ruhu gndermir3

byece o da kt bir peygamberik yapmKtab Mukaddes ad kiabn herhangi bir bmn

de peygamberik keimesinin ik anamn yiirdii ve baka bir anam ykendii yer ayorsa bu yeteridir nk

eygaberik keimesine dha sonraki yarda kutsa biranam ykenmise, burada sz edien anaya kua


30/186

Th Pai

lmas imnszdr. Burada ulanld gibi dinsel

anlamlarndan arndrlp ullanlrsa, ahlai dunabalmaszn bir amanlar peygamber olan ya da peygamberi yapan ii imdi de br mzisyen ya da air olara adlandrlabilir. Bir zamanlar biimse bir erim olanbu elime daha sonra rasgele mzi ve iire uygulanm,

anca iir ve mziin onsuna bir slama geirilmemii

Deborah ve B bir eyi nceden bildirdileri iin del, bir olay u iin bledieri r arnendi adlaryla s nedenye egamr olara

nrle Br mzsyen oduu iin Davu ygamberler arasnda zel br yere sahp aca (i ya br biimde)Mmurar'n yar olara nld Faa brahim, ve Yaup, peygamr olara adlanr; bunlarnar syledleri, mz icr teri ve iir yarna

ibir ay yoBize daha by ve daha pegamberlerdensz edime. Ayn eilde by ve Tanrdan da sz edebiirler; bu eimen ada anlamnda peygamberl yapma deresi kda uar br

l you irde ller vard bu nedenle buradaisyeyii y ve dha iimnde d uygun oa

Bndan sonra, ygamr oara adandrlan bu adam ne yama mye res Kemenin zgn i anlalmas nedeniyle, baa r aa ne Yanl dayanara buiapardan n sonula onlara yaplan saydolu iadeler ve onlar handa by abalarla yyormlar zerne ar ibir yarar yo. Bununla


31/186

Ak

eyler hakknda do dnceer ou isyor

bu dnceye deezlk niteli eklemen yansra, kasten veya kazaya da osa hibir biimde ve kesedeime uamayacak hae grmeliyz ki ona Tanr Kelamdiyebeim; ite bu nedenle Tanr Kelam yazl olama eyamevcut insan dillernde yer alamaz.

Srekli geiim kelime arnda deimler yararensel bir yoku da yi gerekli klar; szl eyayaz eiri yanar, kopyalama e basm ara yoaaca hatalarla bir, kat diklk yapma olasl e Tanr Keam'm aracoamayacan kan Tanr Kea baka br eydedi

Ki Mukadd adl kita dnce ve ifdel sadan, dnyada kipar arasnda sidi bile,onu cynlk Tanr Kelam olarak kabl dim; nk bunn bana ora kabul e olasl ardFakat bu kibn byk bmnde muzdersz adi hkyeler dnda aka br e karlamadmin, Tar'm onun adyla anarak klek istemem

Y

Kitab- Mukadd iin bu kadar yeter; imdi de Yeni Ahitad kib ee aacam Y Ahit! Yani y irade, sankiYaradan'n radi olab bi

sa'nn amac kinci bir d yaraa osayd bu yi site kukusz kdisi yard a da yaarken bye ir enyal ya olurdu. Ama onn adyla y hibr eser yokt Yei Ahit olarak kiplar onun


32/186

hom Pa

Matta, Makos, Luka ve Yuana adl ilk dt kitap-

. ta sann yaam hakknda, ona ai uak hikyeler dndahibi bii ye almaaktad Bu kitapladan aladkadayla b dn nde olaak sdd aiyete onsekiz ayk b sre ie kstld; sz konusu kiie sadece buksa se inde onunla tamlad Bu kiile onun on

iki yadayken Yahudi d eenlei aasnda otuaaksoua sorduunu ve onlan soulana cevapla vedinianlaaktadla Bu oay s'yla taalandan ok nceolduunda uhtemelen b hikyey aiesinden dieledr Sonraki on alt yl boyunca onu hakknda hib ey

duyumam Bu se boyunca need yaad ne i yap hakknda bili yoktu Byk bir ihmalle maangozolan babasnn yannda alr Okul eitimi gdneda b bl yoktw mteelen yazay bmemekte;alesi ok yoksul olduunda doumunda yatacak bir yata da ola

Evensel lekte tanan kiin kkeen kaakolmas olduka tuha Msa tek ediliti, sa bi ada doutu Muhed de b keancyd Bu insanladeik d sistelei kuucusu oldula; sa yeni bsstem kd O isala ahlaki deelei uygulaaya ve

tek bi Taya nanmaya d Kaaktein zel isanseve olmasyd

Yakaland sada gd muamee zamannda ok dablinmen gstermekted havaleyle yap toplanlan da zli olduu rlmeked Hka vaaz verektende ya vazgei ya da buu skya alm Yahud da onun

neede olduuu syleyeek ve onu yakalamya den skelee blunduu yei gseeek ihanet edebildi acak;Yahuday bu ihanete iten ve bunun kalnda nemi


33/186

Ak

Gzlene dncesi, ilahi nyle hastalkl bir iliki iin

dedir ve dlekiiye de ilidr; ihanete uamas veya dierbir deyile havarierinden brinin saad biiyle yakaanms, aa kmay ve sout da armha gemey istemedini gstermektedir.

Hrisyan mitoloji recileri sa'n dnyan gnahlar

iin ldn ve bu lme gnl ora gn syleekdrle Eer ar ate, iek hastal, yalk veya baka nedenlerle lm olsay ayn d olmayacak myd?

Elmay yedide oacakar aklayan cmlenin Ademesylendi idia ediekedi ancak b cle kesnlkle

ha geresn de del kesnlkle lesn bmndeyd Ce md, lme bm del gerile ya baka br me biimi Adem'e ac ekmesi iin sylenen

cmen erang br bmnde er amyodu, sonu olaak akkle bu olsa ble bu cmlenin hibi lmne

sa'nn Adem'in yerine ac ekece ifde ediliyodu. Geekliyse, ar atli bir astalk bir han gevini yeindegerebilirdi

Bze sylendii bi Adem e verien bu m cezs doalbi bimde, yani hayatn sona emesi ya da mitooi retici

lernn ileri sd gibi lanetlenme yoluyla olabirdi; oysaonlan sistene ge sa'ya gelen lm Adem'e ya bizinsanlarn ana gelecek olan bu lmden birini nlemeye ynelk olalyd .

lmmn engellenememesi ak k hepimizlrz; onlarn dedii gibi uzun mrllk geekse, insan armha gerilmeden nce hzla l: kinci aklamayabal olarak (tm nsanln laneleme ya da sonsuz lm

yerine sa'nn doal ln de ieerek) lm kelimesizerinde kelime oyunu yapmak veya kaamakl ap


34/186

Th Pai

kitaplarda, Adem keimesi erine verdii kaamakl

cevaplarla bu gelenee nemli katkda bulunmutur. kiAdem olduu ieri srmektedir; birinde gerek oan birgah ilemekte cezasn da vekili grmektedir; dierindede vekili gna lemekte, cezay yine vekil emektediKaamakl cevaplara, baanelere ve kelme oyunlarna

ynelen bir din szclerine bu sanat icra eede emirleryadr Nedenlerinin rnda olmadan birtakm alkan-lklar kazandrr.

, Hrisyan mitoloji ecilerinin syledi bi bir kiidyse, yan dnyaya a ekmek i geldiyse, bu kelme ba

zen onun lmi olarak da kulad ac ekmeky ola Onun var ceneen bu dnyaya sr-gn edilmesi ya da gnderimi oarak kab edimeedigeldi yere dnmek ancak lm yolyla oabiirdi B sistemde her saklamaya an tersid Bu sistem

geren tersini msil eektedi ben de onun sar ve inceleen yoruldum, daha iyi bireyler yapmak iin incelemelerimi sonulan aceleediyorum.

Yeni hit olarak adlan kipl kii a ta

yan ha blmlerinn o kiler yald bnmemektedi b haen han dillerde yazld dabiinmemek erdikleri meleri balk alnda toplayab anlaya dayal ve mektup bimindeki menle

M Markos, L ve Yuhanna olarak adlan dr kibn tmaaya dayadr Bular nceki oay dile geekte ne yapn, ne dedin, baka ona ne yapn ve ne syledn de gerirler;baz durularda ay olaylar farkl biimde anarla Bukiplara iliki olarak vahiy z konus dedir; k bu


35/186

Ak

konu duyd iddia edenlein de bu iddiala

iin bir vahye ihya yoku bir al olan Elilerin leri kitab da anlaya dayalVahiy adl gemle ib hai, Yn Ahit'in die btn

blle buar yaanlan adlan tayan mektulardanolumutu; metupta sahtiik dnyada ok yayn

bir uyd dolaysyla br kubun sahte ya da haki-ki olma olasl da eit Bunula brle, ki hiyelerinde yadmyla bu kitalarda yer alan ba olaylara bal olarak, ad anlan kiiein kaakrleriyle elkili b dsistem kumut Yaam alakgnllk ve yoksulluk

inde gm birisinin taklit edilmesini nlemek in gsterive en yaralAraf'n icad ve ruhlarn rahiler tarandan buradan

serbest baklmas kiliseye ara akmasna neden oldu;gnah , arn aedilesi ve birtakm haklarsalanmas, byle denmese veya byle bir grnt iindeyamasa da geir yasalarna dn. T bunlar -ha gerlmede baka b yerde olablme dncesndenkaynakld yani bi kise baka brnin yernialabilir ve onun adna seva ileyebi Kefaret ad verilen teori veya dokinin balana ama br biimdeoluas ve bylece ikncil ve aasal keretlernbunun eine yklemesinin salas htimal ddedr (unun bir kimsenin baka brinin yerne gmsiyle ba-arlabildi iddia edilmektedir) kefaret teorisni aklayans konusu kitataki pasajlar bu aaa oluu ve

er Neden bu kilan hakiki olduunu sylenkseye bie daha baka alanlada syledi eylee inan-dan daha fala nanalm veya gsrdini sylediucielere? ret yalar kesnd nk yaabilir; ancak


36/186

Tho Paine

Uzun gemi boyunca kilisenin kefaret dok re-

ne ynelik bi d kant lde edilememise de (lehe vealeyhe b kann bunmamas, yine de olmakukusunu ayacak) bun irdelemek iin isel kanlaraba gerekecekr; bu onun relm olduuna dairgl bir varsaym oraya aracaktr. nk isel kat,

kefare dokninn emenn adalet yerne maddi(parasal) adalee dayal olduunu gstermee

Eer bir kimseye orcum varsa ve bunu deyemiyorsam,o da haps armakla tehdit ediyorsa baka bri buborcu stlenerek yerime deme yaabil Eer br

su ilemim bu dda h ey dk adaletsusuzu, susz yle ismi olsa ble sulnun yerne koyamaz Adalen yle yap varsayalm, bu drmda adaletkavram varln ede nk bu uygulama adale kavramna uymaz Bu dda ark o adalet dedi Rasele

uy bir cezadBu ek ek, kefare dok baka bi kimsnndeyebileci borca benzer bir dnceden kaynaklananmaddi temele dayal olduunu gstemekedi; bu maddidncenin yol a baka bir d da gnah k s-

rasnda kiliselere para verme yoluyla uyguanan keret sisemn varl T b bu kiilein bu teorileive bakaarn rekleri inancn tadr ve gerektekefaret denen bir ey your masala bzeyen bu ddansanolu kendi yaracsyla ayn koullar alna mekdir; ye dnmek nu byk lde rahatla

Varsn insan buna inansn, bylece baka sistemleregre daha tarl ve ahlakl ir yaa sdreckir Knisini kanund, toplumd, bir dilenci, islie alm,yaracsndan ok uzaka gren oralama insan olma


37/186

Ak

zenti inde geiri Dualar sitem dolud Nankl

alakgnlllk olur. Kendisini solucan, veriml yeryz-n pislik gibi grr; yaamn nimetlerine kar bobr nankrlk sergiler Tanr'nn insana verdii en seknhediye olan DAN nefe eder; akln isyan eii inansistemne kendni zorlayarak sokmu olan insanolu, nan-

krlk ederek bna insan ak de sak insan kend aklnverebilirmi biBu alkgnlllk grns alnda ve

keme le lemel b H ye bir blr; ibir na nakr hbi. E ynee konu da b sodane yapas gTanya sora D bir tkibi Gnl gnlerde yar yan diye, yaurlu gnlerde de gn an diye dua e e h y in dnle nk bn da Tan'nn d-nleni dk kds bi an y

S nu syler: bilemin"

Vy ey ?

Bazlar, Tar Kelam yok mudu vahiy yok mudrdiye sora belki n ba evet derim, Tar Kelam evahiy vardr

T GZLEMZ EV

Bu anlamyla hibir insan icadnn ne kar kabile, nede dereblecei b kelamr ve Tar nsna eensel birdille seslemektedi

nsan yerel e dekendr bu nedenle de demez vel b l k ll dd d ld


38/186

Th Pai

hibr ey bimeyenlerin cehalyle, u dnyay kuaran-

arla ve (lozo ve genlern dnceleriyle lii inde olmasna raen) brkadr dnyann tepsi bi dmdz olduuna, daonun sonuna kadar yryebilene kleriyletutarlr ancak.

yi ama sa herhan bir eyin tm uluslar randanbilnmes nasl salayablr? Sadece branie biiyordu;dnyada o srada bir ka yz farkl dil konuulmaktayd ayr uusun ayn konuup brbrlerini ar ble oknadirdi; ye gelince, eviiye dair olan erk ori

jinal mein byk kayba uamadan r dlden baka brdile evrlmesnn mmkn olmadn bil stelk yalanhata genellikle anlamdad Bunun yan sra dnendematbaa da tmyle habrsizdi ar

ir amaca ulamada kullanlacak aralarn o ama ula-

mayla deer olmas gereki aksi halde amaca asla ulala Snrl ve snrsz gler arasndaki far ve bilgelin ortaya bunun iinde yaaktad nsanolu,gcnn doal yersnden tr amacna ulaadasa baarsza ar; ayca sa da bu gce aitilgeli uygulamada yetersz Ancak snrsz cnnsann uad baarszlk i bir baarszla uamas Kulanlan aralar er n amalara eitEvrensel br nsan o nedeniyle insan tek bilkana ve de evrensel br ara olarak klbu nedenle de T kenisn nsana evrensel lekte

gstermesi bu yolla olmam Sadece yaral srasnda tm dne ve kavramlar

mz T Kelam brlerebi Yara evresel br dildrve insan dlnden bamsz konuur; ok boyutlu ve ok eiid k bil h kiki bi dildi S h i


39/186

l

ucndan derine kend basmn yapar. T insana ve

tm dnyalaa sesleni; ite bu Tan Kelam m insanlaaonu blmeler gek b grnOnun gcn sorgulamak syor muy? Yaan

srszl nde bunu gryoruz Onun blgel sorgu-lamak syo muyuz? Kavr bnn ynemesin-

dek demez dzen valnda bunu gryoruz. nuncmerlin sorguluyor muyuz? Dnyay doldurduu bol-lklarda bunu gryoruz. nun aecln sorguluyormuy? Nankrlere sunduu bouklarda bunu gryorz Tanr'nn ne olduunu blmek syor muyuz? Bnuherha br nsann yaablece yaz kaplarda arama,ama Yara zasda aa

xT cs V e I e

K Mdd Y

nsanounn Tanr ana ykedi ek anlam, l m eylern nede omasd nedenin ne olduunu anla kavanamaz lde g olmas ve ona an

on ka kaar zo olmas nedenyle nsanolu noasna v Ta nde y sonsuz olduunu alamak zodur; ama bir sonu olduunu dneblmekdaha da zod dediz sonszuu kaamaknsan gcnn snder; faka olmada br za-

man kavr allamak da or bmde yrek ol gdmz her

kendi nde, ken kenn oldna sel brkan He kenisn yaran kens oma-

d d d d


40/186

Th Pne

olduuna ve var yaran br gce ka

odr; insanlar bu nedene Tanr demensan, Tanr'y al yre yoluyla kefdebili Bu oradan kaldrda herhan bir eyi anlaa ysinkaybeder; bu durumda itab- Maddes adl kitab, birsan ya da bir ata okumak ayn bide ttarl yeysesanlar al reddeeye nasl bahane blurlar?

Ktab Muaddes'de bzi Tanr dncne gtren blmler Eyp' ve 19. Memur' yer aktadr; bakasnharlamyorum; Bu blmler gerek T derlemelerir; na onun almalarna drlaYara Tar Kelam olarak kabul tedrler; baa biritaba aa bullar; alar o itaptan

ne Addison randan yorulanm 19Mezmur'u buraya alyorum Dyaz yd arlayor, u anda da bakabileek duruda delm:

Yara enn semalaYedi ka gky,Slere ba gle parll a,Bunlar aa ilan edyor.Usanmak blmez gne her

Yaraan'n kureni gsriyoVe uruyor er yere mrn,adr- utlak br elin erler.Yanda kecek aan karanl,Ay srdrece bu hara ikyeyi,

Ve geleyin dnyay dinleyerekOnun dou hikyesini yneleyeek;Tm yldzlar onun aiyle dnerken,e sras geldinde gezegenleMjd l ld l


41/186

Ak

Katein bu karanlk a kesini,

Bulnmasa da ne tek br ses ne bir sedaIl gezegenlerin ortasndaenlendrirken akln kulan hepsi,Ve mubr avaze salarken,Ildadka her dem terennm ederler B YT E

, bu le yapan gcn ya da eln ilai oldunu yada er eye gc yi blmekten daa fazla ne isr? Bra kulansa bile kar kamayaca bu gce inansn ve ya uralan da bua gre belrlin.

Eyp'te yer alan szlerin tm bu Mezmur'dakilerle aydedr; bunlar biinen gerekerden bilnmeyeneri karmak olarak tamlanabl

Bu kitaba anlamak i Eyp'te yer alan pasajlar olarak harlamyorum; ama biri var ki tam benm dendim konuya den dmeedi "Arayara Tary buablr

isn: Tanr mkemmelline ulaabl sn?Kitab- Mkaddes olmadndan bask makinelernin

bu pasaj nas bastkarn merak ediyorum; bu pasaj fark cevap isteyen frkl soru sormaktad

Brincisi, Arayarak Tanr'y bulabir misin? Evet n

k ilkn beni ben yaraadm ama vam; doada dier eyle arark bunan da kdilerin yaraadn kefetm;baka milyonarca ey var; bu aratrma sonucunda olumlubr karsamayla tm eyleri ende bi g olduunu vebu gcn de Tanr olduunu bliyorm.

ncisi, "Tar mmene ulaabilr misin Ha Sadece yaratl srasnda onun sergiledii g ve bilgeln benim taradan anlalamaz olmasndan da del;ay da bana uzaktan grnen iyonlarca tekid l kl d i b k bi


42/186

ho Pane

Her sornun da nsanlarn aklna htap akr; sorya olumlu yant ve knc so gerlk kaza Eer brn soruya olmsz yat vee bu takdrdeikinci sor gereksz, haa s olurdu. sonun amala farkld Birncsi Tanr'nn varna ikncisi zelklerine der birni kefede ama diernn tmn efetmede son dere yetersz

Havarilern Tanr hakknda dncelerni yanstklarherhan bir men harlamyorm. Bu konuda yartamaldr; dendkleri bir kiinin haa olaraac inde lmi bi b konunun kasve yaan akhavasnda nefes alan nsana gre hcesndeki dh br ra--, hbn kasvene daa uygd Tanr'nn yapklana vedolaysyla onun gc ve blgelne sa tarandan denentek pasaj gereksz kaya br are olarak ler sr "Topr zambakarna bakn ne allar ne deiplk errle Ancak bu sylem Eyp ve 19 Mezmur'da

yer alalaa ge ok daha alak dzeydedir; ama dnceolarak aynd nsan alakgnllne edeer hayali br alakgnlllk tadr.

s ve G

Hrisyan nan sistem bana br t ateizm olarak grnmektedr; Tanrnn br t dnsel Tanr'dan ok

br adama nanmayla kendi fade eektedr. Ana maddesi insana inanmak yardmc maddesi olaanst bir varlananmak olan bu bilem atezme alacakarann karalaolduu kadar yakndr nsan le Yaracs arasna dnya legne arasa gren ay bi k gemez b vak yele


43/186

Bu aranln eisi her eyi ee ve ers bi

iyle sua omuur; bu eilde byl bir bide yara devrmler arasnda, Din devrimi de vard

bmi ucaayan ve asonon nem br yeruuu doa felsefi alan, eserlerine ve bu eserlerdei g ve bilgeline ynelr ve gere dndir.

u anda bu ger yerine incelenen dn, insann hakkk grlernin ve rlerinin incelemesidr endi erlerinn iinde del, insan hazrladya da yazd eserer iinde ncelemesidir ve bu, Hrsyansiseminn dnyaya yap llerden en ha olandr

i bu sisem gere ve gzel dn siseini bo inanara yeraa in oradan aldrKilisen ble Kia Muaddes adl iapa yer alan ro

noloji sralamadan daha esi oldularn abul t Eypiabndai ve 19 Mezmur'dai d sylelen d

sylemerle uyum inde odu grmeer u slemern ilerinde barndrdlar eile bu eserlerde yaral vegc le bilgeli kda yaplan nceleme ve ryrelerin, yazldlar dnemdei nanlarn nembir blmn ouurd anlar; inan handabu nceleme ve ir yreler de u an Bmler adn verdmz ogunun emen oluran eern edimnsar ve nsann ya srdrmesne yardm edenneredeyse sanalar varllar bu ilelerin ene borludur nsan her ne adar onu icra ederen ilinn farndaolasa da her sanan douunda bili rol oyna

Hrisyan sisemlerinin billeri nsan yaps olara adlan saher; y bnarn uyguamasinsan arandan yapl T a dzeleyen ve yneenileler gibi her b de sab ve deiirlemez leleri var


44/186

ho Paine

rada yer alan blye gre bu olay her zaman gereklei

Bu, insann gk cisimlerinin hareketin konol eden yasalarhakknda bilgi sahibi olduunu gstemektedir. Bu yasalarninsan icad oldunu syleyen dyadak kiliselerden herhagi biri cehaletten daha kt br eye yol amad

Bl yntemlerin ve bu ytemler yoluyla bi gne

ttmasn ne zaman olacan hesaplanmasnn ve blece bu olayn nceden bilinmesiin de insan id oldunuileri srmek ya cehaletr ya da bundan daha kt br dir nsanolu sonsuz ve deim bir eyi icat edemez; buama iin kllanaca bilimsel yntemle k cismleri

hareketlerini konol eden yasalar bi sonsuz ve demezolmdr; aksi takdirde gne tutlman nasl oldunnve zaman anlalmasda bu yntemler klanlamaz

Gne tutlmas ya da gk cisimlerinin hareketlerninceden bilmek iin kullanlan bilmsel yntemle igonomei ya da genin zelikleni inceleyen bilim iide yer bu yntemler gk cisimleine uygulandnda bu bilimasonomi adn alr; okyanusta seyreden br gemnn rotasna uygulandnda seyrser adn alr; cetvel ve pergellezilen ekillere uygulandda buna geomri denir; binaplan yapma uyglandnda mimari olur; arazi paraslmne uygulandda topoaa adn Sonu olarak bu yntemler bilmin rhudu sonsz gerekr: ns dile ged matemaksel ifded kullanm alboyutlar blnmemekted

nsann gen iZebilece sylenerek bunun bir nsan

icad olduu iddia edilebilir izilen br gen yntemin grntsnden baka

br ey deldir: Gze grlen bir tasri buradan aklaslenerek yntemn olusna katkda bulunr


45/186

l

bu gen izmelerinden ya dnmelerinden nce de

var olmulardr. nsanolunn gk cismlerni konol edensalarn olumasnda katks olmad gib, bu zelliklerinolumasna da hibir kas yok; bu nedenle her du-mdaki yasaan iahi kkee ad

nsan bir gen zebirse zer biimde mekanik br

ra olan kaldac da yapabil Aa kaldracn ama illeri aletten en bamszdr e bu ara omasa daayn ikeler geerlidir; ara yapldktan sonra bu ilkenin uyamas geerili alet bu kenin dnda baka brimde lev gremez; nsan ne kadar abaarsa abalasn

bu duu deremez T bu dda ilkenin duyu-larla allanmas gerekleir ve buna ad erilrnsann doal yaslar yapamam olmas, ama bunlarn

bsini oluturarak, ya yeryzndeki eylere deilkendsnden ok uzaaki k cisimlerne uyulam olmas

nedenyle soruyorum, nsanolu bu bilye baurarak gerek elde edebilir ?Een yaps bu bilyi insana Bu yap ba

anan bei ar olan e matemak b temellenioluturan ilkeleri iinde barn Bu b yaratbaka bir bm de meka; mekanik, mamak bprak olarak uland ynmlerden baka br ey del-d nsanolu, par mal edip bnlar br araya gererek bir makne yapma annda, erenin ina edilmesi srasnda kullalan yasalar klanmaktad ancak deasa ereninparalar bir arada tutan ve gzle grlr br ba omadan

oar birlikte hareket etren ekim yerekm ve e gbglere saip omayan nsanolu mainen para brarada tutabilme in bnlarn basit takitleri oan dileri nsan mkrokozmosununpar brbrine


46/186

hom Paine

nsan kaldracn alma lkelern detrebilirse ge-

nn zelkleni de derebr; aklamay kolaylaiin ek alal bu kantar alrken br genolu Kantarn ksa ucundan aa sarkan zinci-rnn ucu ksa ula brletirildnde bu bir gen meydanage ayn ekilde bu u kantarn zun ken ucuyla

brletrldinde de bir gen meydana gBu genn ortak kenar bilimsel olara hesaplanabilr ve geomeik olarak llebil ayrca buradaki alardan snsle tanjantlar ve orak esit hesaplanabilir ve geomeik olarak llebilir. Kantar zerindeki fark arlklar

birbrlerni dengeleyecenden bunlarn rantlar birbrineetrnsann ark ve dngl yapablece de syleneblr; farkl

bylkte yap arklar br araya gererek br deirmenolurabl du yne dememi bu arklaragc veren ilkeyi insan yapmar Bu ike der dularda da olduu bi detlemez ilke ayndr ama gzegrnen farkl

Farkl byklktek rkn brbrlerne uyguladklarkuvvet akn yarapl birleesiyle oluturularak br tr kaldra meydana g ve yarapn bir

le yerden asl duda kalm bi duran mey-la oranldr; nk bl olarak br araya ge arkn duu brl kaldracn harekeyle oluan daireden farkl deld

Gerek dn blsel il kaynadr; bu bilgden de

sanatlar treEvren yapsndaki bilin ilkelerini bze gsteren T

nsan bunu kefeeye ve onu takt eeye davet eek-te Biz dedz bu yerkrede yaayan bzlere sank


47/186

l

GEN GE, BBE KAI SAYI

OLB."Uzay okyanusunda devinen devasa dnyalan var,kaanamaz arn gme gcnn bahedmesi n-sana br ey eiyorsa bunlarn yara nedr? Ya da budevasa dnyaarn nsana grnr olmasnn yara nedr?

nsanou Pleiades, Oron, Sirius, Kuzey Yldz gibi ldzara, Sa, Jpte Vens ve Merkr bi gezegenlele, onlarn grnr olmas hbr yarar salamyorsa, neyapacakr? Eer nsan u and sahp olduu devasa bo-yular grebme yeene devasa uzay lnde parldayangsterler bi bounaysa, o zaman daha az gl gr yetenende olas yeterid

Bm okulu ve ktabnn gsterd gbi nsan yldzl gkyzne bakarak buradan br ders karacak eklde yrtr ve bu grntlern kendsi in yararl bller salaya-can kedebil Konuya bu adan yalanda, hibireyn bouna yaramad bi baka bir sonuca da ular;eer bu grme gc a hbr ey eedyse, o bu gce gerek de olmazd.

sya znde E;

Reformar

Hrisyanlk nan sisemi dnde dem yap, ayn za

manda enme sistemnde de devrme yol a u anda -renme dedmi ey balantak renme deldi renme, gnmz okullarndak bi diller bimeyle deil ismlendrd eyleri bimeyle balantdr


48/186

Tho Pai

daha fala balan deldi. Esk Yar hakknda u

anda elmide olan billere gre kend dllerinden bakasnremem, baka br dide ama yapmamlard, bu daonlarn daha bl olmal yol aan nedeerden bryd;bylece daha yi almalar yapmak n daha fazla zamanbulablyorlard Esk Yunan okullar blm felsefe okua

ryd, dl okullar del nk enme bim ve felseninret eylern bigsnn ees

Gnmde ar olan t bilimsel blg bze ya Eski Yunanardan a da Esk Yunanca konuan topluluklarangelmr Bu neee baka uluslarn Ylarn sahp

olduu bilyi edneblmes n bu uluslrdan ba kilernYunanca emes ve Yunanca bm ve felsefe ktaplarnbu uuslarn dllerne evrmes gerekm

Bu yzden Yunanay (ayn ekde Latney de) enmek br dlnn yklend angaryadan baka br e el

d ve bu neene elen br d Yunanllarn sahip oluublgy ede aracnan baka br ey del remen br paras deld en, evrmeye yetecek derecee Yunanca renm br kn Eukledes eomes ades okuduuna buradak bgler anaama hma ok

yksekr.Ak l dllerden yen br eyler enleeye gere

nin yan sra bu derde y rarl kitaplan tmnn olmas neenyle de bu derden yararlanmahya kulls yznden buarn

relm e enlmes n haranan z kayp Dlalmalar bn gemesne katka buunuu sree(dilin kendisnn bilnn yaraasyla ils your) yararld ama ye biller konuulan diler aralyla yaralr


49/186

landan biri onun anlaasnn zor olmasndan deil de

omas nedeniye kelmelerin ifd edilme biimlernnkaybomu lmasndandr. olan dier diller iin de ayn

ey geeridir u anda var oan en iyi Eski Yunanca uzma,

Esi Yancay Eski Yunan bi kyl ya da stnn an-lad kadar anlayamaz; bunu ayn ekilde Romal kyl ve

stleri kapsayan Latnce iin de syleyeb; ayrca bu ivelerin ve kullandklar deyimlerin ok iyi olduuu syeyemeyz Tm bu nedenlerden tr, ie yarar

ir enme durumu yaraak in diere oan igimizi

kesmel, balangta oduu gibi abaarmz bilmse bilgi

stne younlamayzl diller relmeye devam eesinin bahaneleri-

den biri de bu dillerin ocuklara ezbeleme dnda baka

beyin yetenekeri olmad bir dnemde retimeleridir

Fakat bu tmyle yan nsa b bilmse bilgiyi

ve ba bal eyleri doal biimde kavramay zel yete-ni vard ocuun oynamaya balamadan nce en sk vegzde elencesi bykleri taklt eek Oyun ktlar vekibrt plerye evler yapar; br leende kttan yap ge

miy yzdrr; kk yar suar ne seer kurarak

brada brikrdi suara dermeni dndrmeye alr;

kendisie v salayacak ilerle uramaya bayr Dsonra okula der burada l diller zerinde yapt ksamalar yznden yetenekleri lr ve bir lozf dil uz-manlda kaybou

Gmzde d eme bahaesi renmeyi

di aagn e dar aanna s ii

balca nedelerden biri olamaz; bu neden baka yerlerderanmad Bu alanda yaplan tm aarmalar sz konu


50/186

Tho Paine

Belrn bir dnceyle bunlar br kenara oy su

lunun yerne masmn ac emesne veren Tar'nnayn da bo ahlaki deerleri ve uz terpleri kullanarak Adem'e verimesi gereken cezay veemenin ezkliyle kendne bahane yarap bir insan biimne bndnvarsaymak onun ahai adalene haaetr; ye be

br dnceyle bla br enara oyasa, ambi br insan-tanr a Tanr'nn cisman lm f tarlar ailesi kavr ve thaf bir yara ikyesni iindeHaa ylan ve elma olan iye ieren risyankinan sistemiyle, n bi brin oldunu eri sren H

iyan are sisteminn sadece Ta'n nsana bahet tarandan de, Tanrnn yara evrenn yasnanamaya ynel almalarda bimlerin yardmyla Tanrgc ve bilgeli kazanan insann endi biler taran da reddedil kesndi

Bu yzden Hrisyanl inan sistei savunuculevrenn yapsnda ve Tanr'nn lemlernde kendinigsteren Tanrnn g ve bigeli yol a b yardyla elde et billerle nsanolnun bu inan sisteer dorunu sorgulamaya balayacan ngrmekten

baka yapaca eyleri kamamr; bylelikle projelgereklemesi in tehlikeli bdlar eme abastlama zorlluu dodundan enme dncesinies l dlerin enilmesiyle snrlamlard.

ilmn Hisyan ullar dnda outlmasn reddetmele amam, ayn zamanda bu konuda bas da uygulaladr; anca son dr bu onu caandrmt1610 ynda Gaileo telkopu blup ulam byleg cisimlerinin hareetlerin inceleme olana bmu veevrenn gere yasn aama yolunda nemli admlar at


51/186

Vrius4 dnyann bir kre oldunu, toprak olan her yer-

de yaanabil ve dnyann birbirine kart blmleriolduunu ileri srmesi nedeniyle yaklara drlme cezasna arpr; oysa bu gerek ark herk tarandanok iyi bilinmek

Ahlaki oarak kt olmayan hatalar herhan bir kt-

le yol amamsa bu insana onlara kar kma ve orta kaldrma konusnda herhani bir ahlai grev yk-lemeyecekr. Dnyann bir re ibi yuvarlak olduunuileri sren dnceye inanmadaki ahlaki zilet kadar onunbir tepsi bi dmdz oduunu dnmek de ahlaken sakat deildir; Yaratcnn milyonlarca dnya yaratna vesonsuz uzay boluunu bunlarla doldrduuna inanmann

ahlaki fzile kadar te bir dnya yarattna inanmaktada herhani bir ahlaki zayet yoktur. Ancak dou oma-yan bir yarat iyesine dayanarak gelien ve kendisinibu inancn bir paras haine geren bir din sistemi sz ko

nusuysa konu frkl bir alana kaymaktadr. Ahlaken ktolmayan hatalar rk kendierinin de yer ald ktlkleriinde sahtelik azan yleyse asi halde kaytsz kalna-bilecek gerek desteklyen veya yadsyan kantlarla diningerekiiin temel ltleriden biri ou Bu grn

altnda insann alaki grevi gyznn yas ya dayaratcnn baheti her ey hakknda mkn olan ertrl kan toplap sistelerle ilikilendirme olma-ld Ama Histiyanlk sisteminin desteileri ya da taraf-tarlar kacak sonuan korkar gibi bunlara srekli kar

km ve etim yelerini cezalandrmlard Newon yada Descares ya da dr nce yaasayd ve al-malarn srdrselerdi by bir ihtimale onlar bitirecekkadar yaayamayacaklard; Fanklin yldrm yeryzneindiren paratoneri o zamanlarda bulmu olsayd belki de


52/186

Tho Paine

Daha soraki dnemlerde btn su Gotlar ve Vadal

lara ykleitir; acak Hristiyan iac dstekileri yada tarafarlar amasa ya da kal eese de cehalet dnemi isyanlk sistemiyle balamr. O dnemden cekibir ok lda dyada ok fazla bil vard; dahancden de sylendi bi bu bil ve Hrisyanlk sis

sadece mooj baka br vars olduu aktarclk sismin bozumu halydi.5

Bilim alanda ortaya ka byk z fark nedenyle, aka ir nedele del k adn verdimiz zun dede yaam sayn dnrlerden sonraki yk z

boluunda neler oldunu anama in braz gerilere deceiz. illerin glimesi nceki dne'erde oluan bi biyle oranl olsayd, bu oluk bil asndan birbestn drlerle doldurulmu olaca; u anda hayrakddmz Ank a dreri sanen arasdasayn yererini alm olad. Ancak Hriynlk sis-

s Mtoojier ne zama baad bimek oanakszdr; ama tadk-ar se kantar buarn baad dnemdek dur ya da kolarnn t dnemde durya a olman gsermekeB moojnn Sa dndak m anrar mode amanardayaratmr. Sa' eemeii esk ooerin baancndan

ncedr ve b ek tanr nancdr Sa o Jpe Pao e Jno ve br k Neptn adna ynemden ae syenrbndan sona bnerce aya an ve yar a yaram bndansora nar ses de aer ses ve kmdarar ses kadar br ekde artrDndek m bomaar nsan vay dn oarak adandrd ssemn ortaya ya mtr Mooy reener vay dne H

rsyanardan daa ok sap kmardr Onarn ar Keamnap etkerne andkar kane e dn adamar ard.Mooctan mode anr rades anayna kadar een s ndeortaya kan bomaar ve esk mooerdeki nsan krban edmesden yaracy adanan Hrsyan krbarna kadar m ygam r y d d eren em k b etmeke o y km


53/186

l {

te tm bar boa kard; eer incelememize on alnc

dan ibaren balayp bradan Ank a'a bakacakolursak, telern tesndeki vermli arazilere ka-dar olan alanda grnty engeleyecek hibir ndalnomad, kum lne benzer byk br bolk grrz.

Her eyin bir din ad alnda var olmas gerek,

T yaat evenin yapsn incelemen ind vevar olan her eyin dinsel odunu iddia eek tutarszk gerekler reddedlemeyecek kadar salam temellere dayakta Bu bask dolu cehalet zinc halkasn kopalmas Luther arandan yaplan Refrm sa-

yesnde omtr. Her ne kadar Luther randan byle briyen be olduu ak delse de bu tarihten ibarenya da kendlerine Rermcu denen kilern oya kmasndan bu yana, bilimler ya ve bunn doal yandazgr dn orya kmaya bala Refn yara

k kamu yara buydu; yarar n planda tulsayd bureklemeyeblrd. Mitolojik anlay aynen dam et;lusal Papa'lrn says Hrisyanlk Papasnn dmesinardndn za

y Da D De

Ka

edek deiklin ve Blimler yerne l dllernemesnin nedenn sel kanayla gserdiken son-ra, bu amann ncek lmlerde yapm e gz-lemlere ek olarak, Hrsyanlk dini ssmyle evrenn yapsnn sunduu kantlar kararmay, daha dorusu yz-


54/186

Th Pa

dncelere sahip olmamdan kuku duyarm. Bu d-

ncelerin neler olduunu ifade edecem ve konu gereibaz noktalar da grlee ri olara ekeyeim.

Baamn Quake nancna saip olnas nedeniyle okiyi br em aln olduum iin kendimi ok ans hissediyorum, ayrc yarar bler edindim br em

de aldm. Liseye m halde Lance enmedm, bununnedeni sade enme konusundaki isksilim delayn zda Quaker'larn dil elen kitaplara kar ol-malaryd. Ama bu du okulda ull ancekiplardaki konuarla taklma engel olad.

Doal lgi alanm bilimdi. iire kar da birz veyeenem vrd; daha ok hayal dnyana hap e inbu eerii cesarendirme yeine bask alnda uayyeleim. bulur bulmaz tane kre san aldm veMarn'le Feuson'un lse derslerne deam etm sonra da Temple'da otuan, Roya Siet yesi nl asonom D vis'le tanm.

Siyasetle lli delm. H jokey keesnin anlamndan farkl bir armyordu bana. Bu nedenle,ynm konularyla lleme baladmda, egrdm ahlaki ve else ilkelere uygun bir sistem geli

rdim. Amerkadaki sorunlan dnyaya geni bir pencereatn grdm ya da grdm sandm; Amearn yne kar uyguladklar pla dermedieve bamszlklarn lan eedke derek kalanacak yeniglklerle boumaya devam ekle kalayacaklar ayn

d insanla sunulan yen geimelern nn kapat-m oa inancna vardm Bu nedenerden yola karak Saduyu adl kiabm yazdm ve yaynladm, bu yaynladm ilk almad ve Ameka sorunar olmasaydd d hi b bi l k d


55/186

A

Kend akndan haeketle nsan du ve ge-

limine herhan bi gzlemde bunan b d-nce dedmiz eylerin sna aldn rmemii; yansa ve dnme eylemiyle bizt retlerimiz ve kend istediklei gibi Dnce-lermi ola bana elen bu nl zyaretlere nazk

dav, elenrdiker lde onar zenle ncelemeyi kual hne germ ve neredeyse tm bilerm on sayesnde ednm. Okulda alnan em soradan anacak em n k br seaye oarak ka elebenme sreci iinde olan herkes kendisinn eenidr;

bunun neden farkl nlek kolara bal ikeler etkleyemeyek omasd; b beyinde bulndu-u ye anlamar ve kaamayla balakarnda zun sreliomazla Giri blm in bu kadar ye

Herhan bir dneyi kavrayp zerinde derin deindnek hale ldim dan bu yana Hisyanlksistemnn douluu da ya kukuya dtm ya dabunun thaf br mele oluunu dndm; bunlarn hans oldunu bedm, ama yed ya a sekz yalarmdayken kiseye ok ba br T Olu'nunlmnn kefaretine bir v lemim. Vaz sona

erdten sonra, baheye km, bahe medvenlerndenaa nerken (u an ok y harlyorm) duydularmasyan etm; T onu ldren ve ken ken br cezaanrmaacak ttkuu br nsan b hareketet nm; byle bir ey yapan baka b idam

eileine emndm, bu vaazlar nye verdklerini anlayamamm. uk sandn kanaklanan br dncedld bu bana gre blar T bu eylemler yapmayacak le iyi ve buna yac olmayacak kadar yce

k d k k i d


56/186

ho Pane

Hrisyan aleler ocularna dinlern lkeleri hak-

kndak herhan br ey sylemekten utan duymaktadsank. Onara bazen ahak dersler verrler ve takd hn gzekernden sz ederler; Hrsyan tolojisndebe lah g vard bunlar Baba Tanr, Oul Tanr, Kut-sal R, akdr ve Doa'dr. Hrsyanln olunu

lme gnderen ya da bunun n bakalarn klanan (buhyenn bast dlde anlamdr) Baba Tanr hiyes ales tarandan br ua anlaamaz; bunun nsanl dahamutu ve daha y yapd sylemek hkyeydaha da ktlermektedr; nsank ldrmey ek ala-

rak geleblm gib; almazlna ahane olsun dyede bu hikyenn gizeml br yan oldunan sz eTm bunlar ve bast dezmden ne kadar rkldr!

Gerek deis tek br kua varl vard; onun d bukua varn esererndek g, bgek ve yl er ve

onu ahak, bmsel ve mekank oan her eyde takit edeQuaker'lar nan, ahlak es ve alakgnl ta-rayla gerek dezme en ok yaklaand Fakat Tanrnnyapklarn semlerin dnda brarndan kendler- ok ksamlard nsanseverllerne say gster-sem de, yara sasnda oara ansayd, yara ne

kadar sessz ve ne kadar douk oaca dncesye kbr-ere glmezik edeyorum! Ne br tomurcuk ne deek aacak ne de br kuun akmasa izin verilec.

u dncelerden ayrlarak baka konulara gemek s-yorum. Krelern ve rrery'nn6 k konusunda uz-

manlap y sonsuzuu dncesne var madde-nn sonsuz bnebr endkten sonra, doa sefes

Eine bu ktap geen ve orrer'nin ne olduunu bilmeyenler iin bunotu ilave ediorum Orrery adn onu icat eden kiiden alr


57/186

l

konusunda genel biller ve daha nce de bet-

bi Hrisyan nan sisemini yaran isel kaarlayzleeye ve onlar mayese eeye baladm.

Hrisyanlk sisemi doudan, yaadmz dnyann

yaralanlarn e e yer oldundan baseez,ank yaral hikyesi Havva ve elma ikyesiyle onun

amamlays Tanr'nn Olu'nun lm hikyesndenTanr'nn en azndan bizim yldz adn verdiklerimz adarok dnya yara sonucuna varlabili; bu du da H

risyanlk nan sisemini e slarr e de gln klar; erde bu sisemi havada uuan ylere dn

ayr nan ayn znde bir arada bulunamaz; her isnede inand syleyen kii bunlar da hib dnceye sahip deld.

ok sayda dnyann varl dcesine a d-nrleri de yabanc deldi; oysa ancak son yzyld

yaadm dnyann kapsam ve boyuar zerine al-malar yaplmakad Dnyann kre olduunu kanlamakamacyla okyanusaki roalar akip eden bika gemi dn-yay dolam, balad yere ekrar dmeyi baaabilmirDnyann dairesel boyularnda en geni yeri 25020 mid eaorda br derenn 695 mil ekab einidnrsek bu mesafenin gemiyle ylda kaedilebilehesaplanmak7

Bu boyuaki bir dya baka ok byk gelebilirama onu iinde br kabarck ya da balon gibi as durduuevrenn byklyle kyaslayacak olursak, en kk kum

anecinin dnyaya oranndan ya da bir su damlacnnokyanusa oranndan ok daa kk br orana raslarz;bundan sonra da gserlece bi bu dya siseerinsadece brinde yaral geeklemi


58/186

Tho Pai

Dceler geliimii zledie, teki dy

iide asl buluduklar uzay bykl hakkda birazbil saibi omak zor de Br by d-dmzde bizi duvarlaryla srlar veorada d. Gzmz ve ayal gcmz uzay boluklara dadda ya ak haaya bakn herha

bir duvar ya da sra rastlamayz; haydi ke rahat-laa ii bir sr olduuu varayalm bu takdirde heme bu sr side var sorusu gelecek Hemeardda da oda sorak sr teside e var sorusuHayal gcmz yorulup buu sou omad yle

yee dek de byle devam ede Yaranc dya mdkdedaha byk yaraaya kalkmamnr; bu edei ba-ka yerde aramalyz Dyamz ya da daha dousu bu devasa yaral sis

emi iide Yaranc bize bahet dyay iceeye

ol ou her paras, karalar, suyu ve havapak gzle greble e by hayvaarda e kkbeklere ve acak mikroskola grlebile varlklara dekyaamla dolu olduuu gzlemleriz Dyadaki hayva trleri eieee ek her aa, her bitki, her yaprak, saysz

i sade bir yaam ala e, basbaya bir dyadhata m yarakar bile blerce tr i kayaolmutur

Dy hibir blm bo ya da ke,ede uzay souz boluuu gerekz ve bo olduuvarsayalm? Burada brbiride milyoarca mil uzakta bi- kadar by, ha bzim dy o byk dyaar ii de yer vard

Bu oaya ulankta sora dcelermz daha daileri yacak olursak, Yaranc uzay kalayacak


59/186

l

br neden bulab . Bu konudaki dncelerimi

aklamadan nce (bilenler iin del, bilmeyenler in) evre-nn yapn gerekl.

E Ys

Gn imi olrak adlan evrenn br blm(Gnin merkez olduu ve dny da bunun bir olduu im, gn dda, uydular da olduu al rklgkc, gege ya da dnyadan ol Dny ay da

denen br uydsu varr ve ay dnyan gn anda dn-i anda ona lk eder Dier gezenlerin brden fazlauyduu da hareketleri yaptadr ve bunlar telkopyaryla izleneb

Bu al gezegen, merkezdeki gnin eanda, ondanarkl ta dnmelern rdrrken brbrlerne emerkez darel yrngeler olutrurla Her gezegen g-nen anda dnerken rekli ayn yolu zle ay zmand ken eanda neredeye dnmeyi de rdrpk br topacn hem kendi eanda hem de yerde haeyana elerek dnmei gibi

te dnyan 23,5 dereceik bu emi ayeinde yaz vek mevmleri oluu gn ve gecelerin uzunluund k-ar meydana gelir. Dnyann bu emi olmaayd, ynidnya dneydi gece ve gndz uluklr on kieraaen her eit olacak, mevmler de yl boyunca hi

demeyek.Dnyann kendi eanda her dnnde ge ve gndz meydana gelir; gnen eanda her dnnde br yloluur; gnein eanda bir kez dnnde kendi enda365 kez dne8


60/186

Thos ane

' d yylr zn eimiz ezeenlere

Merk Ven, Dny, Mr, Jpier ve Srn dmvermilerdir, bu dlrl nlmy devm emekedirlerDnyqmz yldzlrdn milyonlrc mil d ykn olduklrndn bize dh byk rnrler. en ezeeninein douu ve b rnd i myn birre iinde rndnden km yldz, bzen de bh yldz olrk dlndrlr

Ord bulunn nein erndki ezeenlerdenon en ykn oln Merkrdr; nee uzkl ouz

dr milyon mildir ve hep yn uzklk, dreel biryrne zerinde dnn rdr bu dn biropc y d deirmeni dndren n zledii direelyol benzeilebilir. kinci ezeen enr, neen elliyedi milyon mil uzkdr, Merkrden ok dh byk

bir yrneyle nein erfnd dner nc eze-en dnymzdr ve nee uzkl eken ekiz milyonmildir, yrnei Vene re ok dh bykr Dr-dnc ezeen Mrr, nee uzkl yz ouz drmiyon mildr ve dnymzn yrneinden ok d

byk bir yrneyle nein ernd dner BeinciiJpierdir, nee uzkl be yz elli yedi milyon mil-dir ve yrnei Mr re ok dh bykr Alncezeen Srndr, nee uzkl yedi yz lm milyon mildi onun yrnei dier m ezeenleri ii

ne lck kdr bykr.Gne iemimizin de inde yer ld boluun y

d uzy boluunun onzluu nedeniyle ok ydezeen nein erfndki dnlerini rh erek-


61/186

kl a

l yaknd b yrnnn yzl bk l-

yar kr bk lyar l kardr9Ancak ok byk olan b t, zn lrn

dn adc br andr Bnn da nd haplanakn olayan zayn ak bolklarnda ab yldzlar olarak adlandrdz yldzlar vardr. Bnlara ab

yldz dnkdr, nk z dln al zn bdnzlr. B ab yldzla nn bz nrkznd dra b hp ayn yrd, brbrlrn hpayn afd drrlar B yzdn, bnlarn da bzkb, baka mlrn nlr ola hmal ykkr

v ok zak olalar ndnyl kfz zor ola da,bnlarn vrlrnd d pk bzklr bnzyn z-nr olablr

Dnclrz b kld lrrk, zayn dvaabolnn zn lryl doldrldn rb-lr dolayyla zayn hbr bl dnyazdak karav lardan daa bo v z dldr

Evrnn yap hakkndak dnclrmz byl okblnn v ba klyl d ktn onra, daha n d

zn konya dnck, arann ok bykl k br dnya yaraak yrn bzk b n

9 nsann tn bnlar nas bilebidii sodunda u bast cevab vereceim: nsanolu ttlmay hesaplayabilmektedi; ayrca Vens'ngne etranda dn srasnda dnyamla gne aasnda onlarla

ayn iaya geldi ve bie byk b beeye tanesi gibi grnd an tam olaak esapamay da bilmektedir Bu oay yaklak yyda ki ke sek senelik araklala gerekei nceden esapanabien bu ttlma amanmda da ik ke gereklemt Bin ysonra ya da herangi b aman dilmnde tekraanaca an da kestrilebir nsanolu gne sisteminin ileyiin anlamasayd bunlar


62/186

Tho Pai

merkezli alt gezegen ve uydularndan mteekkl sistem-

leri ve ok sayda gezegeni yaraa tercihinin insanolunane yararlar saadn aklamaya alaam.

H Gn Sistde ok SadaG O Yaa

Bilimse bil gne sistemimz iindeki gezegenle dnme harekenden trediine dar inanm hibir za-

yirmedim (bu harekeer gzmzle ledk ve dahasora dnclerize yansd) '

Bu a gezen, kan tek br kre olsayd, dmehareketleri gerekleemeyek ya da bugn sahip oduumuz billere ulamada yeteri kaynaa saip olamayacak;

oysa bu blglerden rahatk ve refah inde ya

da byk pa olan mekan sanatlar geimrarc hibir eyi bouna yaraadndan, evrenn ya

psn da nsana en ok avanj saayacak biimde oluur-duuna nanlmald Grdz ve deneymleenduyusadmz kadaryla, evren meut yapsnan eldesaladz yararlarn, bu dnya tek br kre olsayd salayaaz yararlara gre ok daha fazla olduunu syleyeb; bylece pek ok gezegen yaraasnn en azndanbir nede kefe oluruz; bu neden de nsanda ayranln ya sa bir kran duygusu uyandrr

Ama ok sayda dnya olmas sadee bze, bu krede yaayanlara yarar sa istemizi oluan teki geze-genlerde yaad arsayacaz varlkarn da bizim biayn bil kaynana sahip oldunu syleyeb Onlard d d h k b l l


63/186

l

bilnin gelimi burada daktad Yak-

dier sistemle kendi sistemlerinde yaayanlara,bizim siste bize yap bi prensiplein ve bilm

okulunun evrende ayn biimde olduunu gsterir.Evrenin yapsn anladka Yaratcnn sadece yce

lii deil, bilgelii ve cmertlii hakkndaki dncele

rimiz de gittike artmaktadr krler olsun ki, uzayndevasa okanusunda dnen ya da sabit duran yapayalnz

bir dnya dncesi de yerini pek keyifli bir dnceye

sadece hareketleriyle ble nsana yol gsterc olan pek

ok gezegen dncesine brakr Yeryznn bollukla

dolu olduunu gryoruz; yalnz bu bolluun ne kadarn evrenin byk ileyi mekanizmasnn salad bilimsel bilgiye borlu olduumuzu dnmeyi unutmugrnyoruz

c Bl Hsyan Ssne Uygaas

u dncelern arasnda, Hrisyanlk inan sisteminin

sadece evresi yirmi be bn olan tek dnya anlaynadaya olduunu fade etmek undayz Daresel bir ro-tada saae hzla, gnde on iki saat yryebilen birinsan bu mesayi yldan az bir sre iinde tamamlayabilir Heyhat! Muazzam uzay okyanusu ve her eye kadir

Yaracnn gc kasnda bu hibr eyduradan hareketle hepsini eit lde gzeti milyon

larca dnyaya sahip yce Tan'nn bu dnyaladanvazgeerek b adam ve b kadnn ema yemesi sebebiylemek zere dyamza geleceni dnmek ok


64/186

T Pan

de bzzat Tan oldu iddia edilen bii, dnyala aasnda

dolaarak sa srel yaa arallaryla sonsuz kere lyaayaak brisinden baka bir olmayacakL

Du yelen, Yarac eslern gserdkanla ve bu kanar zeine yremiz eddedlive bir s haf yabani an ssemlei uyduulmuu

laken k olmayan, haa birok adan ii inan sisemle olablir; oysa sadece K bir d gerek olabil ond daher ey Tanr'nn esererinde grdz Tan Kelam'ylauarl iinde olmad Bdan tr, glerin insanlaragsterdi Hrisyan nan sisteminn uhaf yapsn

ya yalanlar ya da onun sama oldunu gqserir.Dyada d kisvesi alnda saheklk yapan bi ok

nsan oldun bilir -ben de kendmi bua inanmaya tevik eeyi pek sever aya bu sahr bazkoullada iyi eylere de yol aabil Ank saherlk b

kez sapndkan sona aaz hale geir; k kdavralarla birlke serlee sahekrl srdmekark belal bir iy halne gel

Hisiyan inan sisemini ilk olarak vazeden ve saMesih'in vazei erdemerle br lde brleirene ken

ilerini bu inan sisteminin o salada yaygn olan esiolojiere ge daha iyi oldu na e olabilirlerHrisyanln ilk vazden balayan bu sahekl, dahasona nci ve nsyle devam ederek bu nanc gerek olduu inancnn dini sahekrlk ide kaybolmasnakadar smr; daha onra onu yayay meslek halinegerenlerin karlar desteklemeke kullanmr buinan

Bu t b inan d adalar dda dier insanlararasnda yaylsa da, balangi sahekl olasa


65/186

olmasayd ya herhan br sahteklkan fark kama-

d ya da evenn yapsnn sduu kantlara kar kend grlerin devam etremey ngremed.

T T yd d K1

Y

Evrde va oan gere Tnr Keam ie, nsyazp bas kitap inde ye alan ve Tanr Kelam olrak

adlandrlan sylem aasndaki zamaz elkyi bu ekldegsdkten sora alarda ve de leldensanla n eredlen temel kavramdan sz ederek devam edyorum.

Bu kavram Gzem, Mcize ve Peygamberi

snin gerek dnle br arada olmas mk deld ncsnn de du kukuuduee lgl oaak kar karya olduumuz he eyn

br anamda bm n em dolu olduu ler smekte Varlz bir zemdr; bitkler lem br giemdr

Topraa den br me palamudunun nasl bir mee aana dntn nedene anlayamay. Topaa emkk br tohmun byyp gelmesn ufak b ya nas bua kr eti anlayamay.

Halbuk bunlarn ley kurallarnn ok kesn olmasnedenyle sz edien olgula zem deld nk onargryor; ayn amanda klanam ynmi byouzbu yntem de tohumu topraa ekmeen baka br ey de- Gere kadan blyorz; bmedm ve bsek deuyglayamayaam ey arann bm in yapklar


66/186

Thom Paine

Yaraan her ey bu balamda br zemse, bu kelme ka

ranln aydnl yerne amayaca bi ahlki gk yere kullanla. nandmz Tanr, karal ya dazemn del eren Tar'sd Gizem ere karGzem, ere karala ten, onu bozan, nsan yarabr ss Gerek hbrz zemle saalanamaz; eer

sarmalarsa bu eren del kar suuduTanr inanc ve ahlaki eren uyulamas olan

bu nedenle zemle br liks olamaz. nde hibir zembarndrmaya, daha nceden de sz edild bi ereksimden doan Tar nanc kolaycat inanlarn n

ne ee Ahlak ere uyulamas, b3ka br deymleTa'n ahlak lin taklt edmes, onun nsanlarayilkle davramasn bezer brbrmze sermemzden baka br ey deldr. Tanr'ya hzmet almadan y-ayamayanlara hzmet etmz b hzme edemeyiz; bu

nedee Tanrya hzmet eekten alalmas ereken,Tar' yaratkl muluuklarna katk yapacak bmde yaplan hzmetlerd Bu da kendz toplum dakarma yoluyla benclce badet ederek, mzev br hayatsrdrerek ereklerilemez.

Dnt

doas onun zem her eyden bamszomas ere Dn her ns yerne ees erekenbr devdi bu nedele herkesn alayp kavrayaca dzeyde ak olmal tce slar end bidemez. Dn kr fekkr yoluyla e Grd eyler zerndef yrerek ya da okuduu, duyduueylere dayanarak nanc out sonra da uyabala

naolu syas ya da d sahekrlk nedeniyleTar' yara sasdak kelam ya da leyle uyum


67/186

Ak

ka vard. Gizem kemesi bu amaca hzmet t, bye

ide zem omaya br gizem sisi grmeziiie decei aam odu

Tm gee soruara cevap verez kemesi, rasge-e bir yardmc bi mue keimesi zed Bricisi kafarkarrrke kicisi duyuar ar aamaz bir ,

kcisiyse hokkabazkFaka bu kouya daha demede ce mucize

de e aamamz geke gz aak yeride oacaHe ey zem oduu syeye ay aaya ba

oarak her muze oduu da syeebir ve hibir mu

cze dieride dha s de Bir e kaar bykoursa osu bir kur daha mucizevi dedir; a e-kde bir da da br aomda daha byk bir mucize dedr Ta ii bii yaraa, dierde daha zor ddrmyoarca dya yarak da k br ae yaraaa

zor de Bu edee he bir aamda muczedr; bak br aamda da mucize yok sa gc ve kavrayyeeeye karardda Ta'er muczeviBuar yaa g ddde buar mucize dedrAca bu ide hb ey mucze keesie baa

amayaca ii koudaki soruurma daha eri grmek gerekisa doa harekeeri brtakm yasaara ba odu-

uu samr mucize bu yasaar ersie ouumarAcak, bu yas kapsa oguar biimedike,yai doa gc bmedike, bize mucize oarak g-re eyer doa gc iide bu gc eside ya da bu ya ayr oduu kousuda hibir br souca var

Havadaki gazar aosrik havada brka ka aha


68/186

Tho Pne

bilimesydi, bir insann havada bira kselmininmucze dncesi ide yer alan zellleri gsterdiabul edilebilirdi. Benzer biide, br na vr-lan ein ard lcar bi insan vcudunun l k veya der ya da ei arada grnenhbr tayc olmadan hareket eesi, ele e ma

alan blleiz omasayd mucize olarak abul edilebilirdi;onuyla illi olmaya her ii doa lsefesi iindeki eo dney sonucu mucize olara deerlendrilebili Boulansanlarda grld bi, nerdyse m iilerin yeidenyaama dndmeler mmn od br caly t-

myle yo omada nce canlan k oldubiinmeseydi b da bir mcze saylrd.

B yan sra, el abukluna dayal ya da ncedenaaara anm baz gsteriler de mucizevi grnebi anca dnldnde onlarn byle olmad anlal

Ayrca gz yanlmasna yol aan mekak ve opk aleer deard gnlerde Paris'te zleyiciere geremi bi snl-ms da arc grtlere sahip hayaletler ve hortalarsesi yer almad Doann ve sanan nereye adar unacan bilemedien muczenn ne olduu belirle

ye bir ltmz de yoktur mczelerin gere olduuriyle grntlere inaan insanol sre bir basamarz d

Grnte bnca aldacyen, gere omaya eylergerelere buca bezeren ve bar yapa isaan

sahte oarla liili lanarnsa yalanc omas phesibnca glyen, bnlarla destelenen do de heliolmas doaldr dolaysyla T' mcizeye yol aacaaralar ll arsayma ttarl olmayaca

Sonta tolma ab etresi ne kadar baar ol-


69/186

nanc yerleek iin hehan bir gseriye (zra mucze,

keimenin anlamlayla bir gsiden fazlas ddir)macaat elinde s kons do ve a- oya k incisi, Tan'nn bir gsrici bi gboyayc numaala yaparak nsanlar elendirmeye ve on-larn hayranl ya almas aalaycdr. Bu

an da, ileri srlebilek en mulak kan nknan mucze olarak kabl edlen eye bal del ersineonu grdn syleyen kiiye ina olaak orya kar;dolaysyla geren tara buma ans da yalandan okdeldir bu dda

Bu kiab yazmaya orduumda, gken inen bir elinkalemi alp buradaki her kelmey yerme yzdnsylm, bana ? Kukusuz hi Peki bugeek olsayd bie, bi neb olsn kar myd Ke-se hay yley mucz gerek olsa da, yaana ayn

kaderi aylar yce Tannn klland baz aralar ama- uygn oarak kdn varsamak da gerek bileosa uars daha da

Mczen d ieyinden en bamsz oldu-unu dnek, doann onu gerklrmek iin kendi

ileyiiin dna zounda kalacan da kabul ee- geeki bir mucize grdn syleyen biriyle karla-, ya ok basi olan soru gelr: Mu-cizenin gereklemesi in oan ileyiin dna kmas yoksa bunu grdn ileri sren yaan syemi olasdr? doann ileyiinin dna ka omadk, ama bu sre iinde mlyonlarca yalansylendine inanmak i ok iyi nedenlerimiz va; demekki muci grdn ileri sren b yalan sylememesimlyonda br


70/186

homa Pane

yakn oludu. Bu duda da der muczelerdekine benzer

br soruyla konu zmlenebldi: Br insan baliny utmas , yoksa bu konuda yalan sylemesi mi daha olsdr?

Yne de Yunus'un balinay yuuunu ve mdesndeonula bkte Nnova'ya t varsayalm orada nsanlar inandrmak n balinay olduu bi kusuunda

Yunus'a peygamber yerne etan gzyle baklaca kesndel dr? Ya da balna Ynusu Nnova'ya gtrp onuorada haln gz nnde ayn bide kustuunda, balnabr eytan, Yunus da onun yardmcs bi grmeyecekmdir?

Mucze olarak adlandrlan eyleine oaansts YeniAhit'te yer almakd sa'yla blikte umakta, onuksek bir dan doruna ve en sek pnan tepinendirmeedi; sonra bradan on daki m krak/gstermee ve onrn ban g szn veekte

Peki nas odu da merka' kefeedi? Yoksa ekseanslar sadece krakr lenmektedir?Bu balna muczesn bzza anlatn in

sa'ya derlerne byk say duyuyorum; eskeser ve anka kolekiyonclarn alda iin Krie

Anne mete arn peyda olmas sal mucize

manlar yaamak istenmes dnd, bu hyelern oraya kndak nedenle anlamak ok koay del DonQuxote'un valye komikledi bi mucze de komkd dlerek sama ortaya konulabilir; T yada eytan'n mucize yarta kku bi bimde yaklaarak da mcize zora soulab Ne olsa olsun -rda analan mcze in a da gl brnan besemi gere

Han g asya b bakalm, mucze olaak


71/186

l

maksa, iinde mucize olmayan, belrn br ahlak inanca

sahp omakan ok daha zord Ahlak e evrenseldMucze se anlk bir eydir ve o az arandan grlr;ondan tesyse greern slerne dayanara Tanr'dannsana den br nan sstemine ihya duya Dolaysyamueler herhan br nan ssemin doruluunun ka-

olarak kabul ee yerne uyd oldukar d-nmeldr. eren endsn kabul erme in desehyac yotur geren reddet bu dest arayan dyelernn ntelyse bu adan tutarll nde Gzemve Mucze haknda bu adar ye

Gze ve Mucze gm ve gnmle lld Peygam-berlk gelee yne ve n eada younlaNe oldunu bme yeterl del ne olacan da binmes gere Peygamber olduu ler sren k gelece blen k olarak dnmeter bn br yayla at o

heden bn cvarn ble tuttursa gele nesller onu sa halne g Hedef sa, Yunus ve Nnovaolaynda oldu b, a'nn pman olup krin der-d dnebl Uydrma sstemer nsanlar nasl da aptalyerne oyuyor!

Bu tabn nce blmnde pambv pamb-lk elmelernn anl nasl denden s eeygamber elmes bug anlamyla mode br cadnrn olara l Szlk da bu deer de Yahud arlern and benzee fade de-y ve deyern ullan dnemlerde ouarn oara bneemesne borud serer ve yorum brle nde, steerne uygun alarla yenbr anlam oluak peygamberlik emes yaramrAnlalmaz her eye peygamberce nemsz olan her eye de


72/186

Th Pai

Byle nsanlar olsalar da omasalar da eyamrerT randan gelek br zamanda gerekeek bazolaylarn bldrld kler olarak kabl e yleyse gereke bildrlen olaylarn alalr br ekde fade edlmeler bnar dleyenler in yarm yamalak ve kark branlam taar, sonradan ortaya her koulla omalar gerekld T' arla alay cek bmde davrandn varsamak sayszlk lur; oysaKtab- Mukddes adl ktapta peymberk denen her bu tanma undu

Peygamberlk de Muce bd Gerek ble olsa ca hmet eemete Peygamberl an een nyalan syley sylemed, grdn syle lern vahy yoksa uyd olduu anla; eygamberlk olarak adlandrd ya da peygamberlk ad alnda lersd ey ereklerse ya da says olay arasndaonn da et eylerden br dou karsa bnu ncedenbl blmed, ed ed rastlan olu omada anla Doaysyla eyamber yarars ve ereksbr karakterdr; bu konuda dyaalarla karlaen emn yolu bu dnceere dn vermemer

Gzem Mucze ve Peygamberlk gerek del, eanev dlen na Dnya ende bu aalar kulanlarak a orada, ba burada alaacalaryla d tcbr meta halne dnt r sahtekrn baars brderne cesaret ve shte dndarlklarn destekleyen

yk yama bahanes de onl pin korm

ZT


73/186

l

yazl ya da szl olarak var ola Tar Kaiac ya da daha cede fade edile edelerdetr kedisiyle tutarszd Bir ok edei a sra ev-resel bir dli okluu, deri dekeli, apa evirilerdeki hatala kelmeli tmyle atlmas, deeolasl ya da tm edili dya buu kaule

zorls b edeler sz kousudcsi, kar karya oldumuz yara kedsi ge

er ve Tar Kelam' ifadesid burada hibir isaaldal. Yaral o gc, bilgelii, iyilik ve cmei gster

ahla gre aral ssda yarat tm varlkara Tar gserdi alak li vecmerlii takl esii ieri Tar' isaoluayap glk ier ek aarak bular isalarbirrlere ola daalard da serglemesi gerekir; so

u olarak, isalar arasda ikam duygul areketegrmesi ayvalara kar acmazca dars ahlakigrev yere geemes gelr

Gelekeki varma dar hib dceyle kedimi skya sokmam. Baa bu varl vere, bu cut iide ada istedi baka bir biimde buu devam erecee dairgayet olmlu kaaatlerim ve iac var bu varlmdace de baka br vark arak eede ye aldma daiac olduuda, gelekte de varm srmesi ok yksek

Bir oktada, dyadaki tm ulus ve tm dleri bir araa gelecei kes Tm ek Tary aacakr Zatealaamadklar kou, bu iaca eklemi fazlalklrdr buedee de evresel bir di ortaya kacaksa bu yeyei bireye iamak olarak de sz kousu fazaklarda kur


74/186


75/186

II KTAP


76/186


77/186

G

kl 'nn nceki blmnde de dendiim gibi,

uzun sredir din zerne dncelerim yaynama niyetindeydm, fakat baangta son amam oacan dndmden bu ii yaammn daha ileri dnemlerine ertelemim. Ancak Fransada 793 y sonlarnda ortayakan koullar erteleme n bir neden brakmamt artk

Baangta felsesiyle yayan Devrimin adil ve hmanistikeeri youndan sapmt. Topu in daima tehkeTanr in de aaayc lan gnaharn din aamararandan aedileblecei gibi- dnceler azam gibigrnmelerne ramen opumun duygularn krler

ve insanlarda her rl suu rahalkla ileyebilecek birvurdmduymazlk yara Ksenn hogrsz zumsiyasete buamt, Devrimclerin krduu ahemelerenzisyonun giyon de di diri yakma cezasnn yerinialm Bir ok yak arkadamn ortadan kala a

hi oldum; her gn hapishaelere ananlar grdm; bazimalar haricnde, ayn tehlikenin bana yakatna inanmak in yeterli nedenler vard

Bu elveisz kouar altda kl 'n brnci kitabm yazmaya baladm; stelk yanma onar stne y


78/186

a ane

de Yeni Ait vard, emin edebiecek durmda da deildm;

bunla beraber ea gerekiinde yalanlayabilecei kitapara dou bir kphanye evrili, Kiab- Mukaddes'einayan brnn raaya kitab yazdm. Ay yn ara aynn sonlarna dou, yabancar Kucu ecis'esokulmamaarna likn bi yasa ge. Meclis'e yabanc

olarak ben ve nacarsis Coots olmak zere kii vard bu kaarn olumas in yap konumada Bordon del'Ose'n zelke ben iaret grdm.

Bunun farkna vardktan sonra, brka zgr gnmkaldn dnerek, mn olduu kadar z br bim

de yazmaya koydum; Kamu Gvenk KQmiesi ve GenelGvenk Komitesi ya ben gzaa ama emgeren grevli gece yars saat e evme geldi srada asaatten faza am hade yaz hande ibr deik yapma oana buamamm Luxembourg Hapisanesi

yonda Joe Barow'a aber verp el yazmalarm ona es eem gereki dndm bu ekde daa gvendeoacak, ye de yapm; Amerikan a korumasna brakm bu esern ya da y Fransa' kaderinn neoacan bemyordum

Adkar emr yerne geen grevern ve onara begeermi nceemede ek een Gene Gvenk Komsiter bana gaye medeni ve say davrankarnsyemem adil olacak yi yrek Luxemborg HapisanesiMd Benoi bana her r dosuu gserdi, o grevdekad srece aiesi de ay aanar inde odu Ancakgrvnden an, uukand, kt br suamaya makemeye verldi ama beraat t

xembourg'ta aldktan sonra Paris'teki merar Ms'e giderek benm Amerkan vatanda ve on


79/186

ier oara benm ntere'de dodu cevab vermi;

bundan sora hapishane duvar ndaki herhan birkimseden hibr ey duymadm, bu Robpierre'n9 ermidor'da -2 Temmz 194- ikdardan dnekadar devam et.

Bu olaydan ay nce mc ate bir hastaa yaka

anm ve un sre kerinden kam Bu sradaAkl 'nn k kitab yazdm keyife harayarak ken kutadm Hasan kurtuaca pek bekeiyordum, yaknmierin bekensiyse da azd u yzden ii ikeermi tekrar gzden germ.

Daha sonra ruggelu Joseph Vanheue Leuven'iChares Basn ve Michae Robyns hcre arkadam oduu arkadagece gnd demeden bana gsterdikeriigiyi n ve uuuka anyorum O sraarda Genera Ohara'nn maiyendeki Door Graham ve cerrah Bay

ond Luxembourgtayda niz hkmein emrndekibu kilerin yan sra Luxembourg hapishane doktoru DrMarkosk'ye teekrermi smn uygun oup omad sorguamam bie; bunu yapmasam kendim aypardm

aka neden buamadm iin beni sa brakan nedenin bu hastak oduna inayorum Temsilci KomitesiinKurucu Mecis'e sunduu Robespierre'e ait begeer arasnda, biat kaeme ad u not da yer amaktadr:

"Demander que Thomas Paine soit dcrt d'accusaon,pour 'ntr de ' Arique autant que de a Frane."0

u ebn nin uyguamaya konumadn bmyorumve kendme bu konuyu akay; anca uhmeenhaslk nedeniye gerekemedii syeyebirm

Yapan haks gc yetnce deek isteyen Ku


80/186


81/186

At

iab Mukaddes'in her eyi kanlad ska dle geiri ama hehangi bi eyn iab- Mkadd randan kanln kabu eeden ce, Kiab- Mukaddesn en

gerekli kand; Kiab- Mukaddes doudelse ya da douluu kukuluysa hehan b otoiesi ve herhan bir eyin kan olarak kabul edilemez.

Tn Hisyan youmcla, yan din adaml e azlei, Kiab- Mkaddin Ta Kela olaak

geen a endsi odun dnyaya kabul emeyealmlard; Kiab- Muddesin baz blnlenn anla zne , , birbrl

Documents

Thomas Paine - Akıl Çağı CS - İş Bankası Kültür yay.pdf