4
Hmasawnna Thar ( A n I n d e p e n d e n t d A I l y n e w s p A p e r ) ___________________ Regd. No. RNI - 40917/89 | Postal Regd. No. MNP - 67 ___________________ Estd. 1984 GAS NEWS Agency : SAS Booking :6th. March., 2017 to 6th. April., 2017 delivery :26-07-2017 (wed) Time :9AM-ll stock stOCK : 306/rate:Rs. 667/- Hmasawnna Thar Vol - 32/277 | Churachandpur | email : [email protected] | Phone: +91-3874-236846 | Rs 6/- per copy THLAHmur (juLy) 26, 2017 niLAini (wednesdAy) Contact Numbers pawimaw : dC/CCpur : 03874-234234 sp/CCpur : 03874-236747 police staon : 03874-202248 sp Control room: 03874- 233239 dist. Hospital Casualty : 03874-233370 Fire Brigade : 8974 147 799/ 8258 057 887 / 8974 103 600 sP Hotline number 7085-256-377 NEWS TOMKIM CHANCHIN LAKTAWI Spl. Review Meeting CCPur: July 27, 2017, 11AM khin DACO Office Chamber, DAPCU Office, CMO Campus-ah Nation- al AIDS Control Officer (NACO) thupek dungzuiin Special Review meeting um a tih. Hi huna hin TI, DRP le LWS a Project Manager hai chu kim taka \hang seng dinga inhriettir an nih. DLCC Meeting July 31-ah CCPur: July 31, 2017, 11AM khin BRGF Re- source Centre, DC Office, Tuibong, CCPur hmunah Mr Shyam Lal Poonia, IAS, DC, CCPur inrawinain Dis- trict Level Coordination Committee (DLCC)-cum- Review Meeting um a tih. Meeting huna hin Au- gust 15, 2017 nia India Independence Day hmang dan ding chungthu le thu pawimaw dang dang hai hriltlang an tih. DIPR Office thar hawng vat ding imPHAL : Directorate of Information and Public Re- lations (DIPR) office thar State Sawrkar in hawng vat a tum. Tuhin DIPR chun Moirangkhom-ah Office neiin sin tam lem an thaw a, News section office ruok chu Keishampat, Imphal hmunah sin an thaw. DIPR Office build- ing hi Keishampat hmuna hi bawl a nih. DIPR total budget chu Rs. 18,65,33,000 a ni a, Department tum tum han chanchinbu hran hran haia Advertisement thawnaa an sum hmang ta zat chu Rs. 69,73,673/- a nih tiin zanikhan IPR Minister Th. Bishwajit Singh chun Ma- nipur Assembly Session- ah Congress MLA, Kh. Joykishan indawnna siem a dawn. Doctor pan man um lo ding CCPur : Jerusalem Clinic & Diagnostic Centre, I.B. Road, Ccpur chun Special- ist Doctor thar an nei le inzawmin Doctor pan man um lovin haptakar tin zing dar 10:30 a inthawk chawh- nung dar 1 chenin damnaw en hlak an tih. A thlawna Doctors han damnaw an en ni dinghai chu Thaw\anni, Thawleni le Nilaini zat ning a tih. Scholarship sum Bank Account-ah CCPur : Tribal Development Department, Govt. of Mani- pur chun Scholarship chu student tin Bank Account fetlan- gin a sem ta niin ATSUM thusuok chun a hril. Hieng a ni lei hin Student-hai chu an scholarship sum an Bank Account haiah a lut le lut naw enfel seng dinga inhriettir an nih. Imphal East District-ah Cr.P.C 144 imPHAL : District Mag- istrate, Imphal East chun Imphal East District pum- pui huopin Cr.P.C 144 a puong. Hi order hi July 23, 2017 zing dar 6 a in- thawka hmang \an le thla 2 sung hi order hi hmang a ni ding a nih tiin District Magistrate, Imphal East District thusuok chun a hril. Sin zawng mi 8,16,888 an tling tah imPHAL : Selkaltu pawl le Congress MLA Suraj Ku- mar Okram indawnna siem dawnin Manipur Labour & Employment Minister Th. Radheshyam Singh chun, January 31, 2017 chen kjhan Manipur a Employment Ex- change Office haia Sawrkar sin dit laia inzieklut chu mi 8,16,888 an tling ta a, hieng- hai laia 5,71,583 hai chu pasal an ni a, 2,45,305 hai chu nuhmei an nih. Sin za- wng inzieklut hai laia Class- VIII category chin hai chu State Sawrkar in peihmang a tum a nih tiin zanikhan Ma- nipur Assembly Session-ah dawnna a siem. India President 14-na dingin Ram Nath Kovind lâklût a nih Sin ropuitak hi Inngaitlâwm takin ka pawma ka lâwm a nih: Kovind new deLHi: India Presi- dent 14-na ding le hnam hnufuol Dalit mi President pahnina dingin NDA candi- date le Bihar Governor hlui Mr Ram Nath Kovin (71) chu Thawlenni July 25 sun lai khan Parliament Central Hall ah Chief Justice of India Justice JS Khehar-in thu intiemkamna inneitirin a laklut tah. President laklut a nih zo char hin 21-Gun Salute pek a nih a, laipui kap ri dur dur a nih. Pu Ram Nath Kovind hi President hlui KR Naray- anan dawta Dalit mi Presi- dent pahnina a ni tah. Laklutna hunsera hin, fe suok mek President Pranab Mukherjee, Vice- President Hamid Ansari, Prime Minister Narendra Modi, Cabinet Minister hai, Prime Minister hlui Dr Manmohan Singh le HD Deve Gowda, veteran BJP hotu LK Advani, BJP Chief Amit Shah, Congress Presi- dent Sonia Gandhi le Party hran hran \huoituhai, MP le mi pawimaw tamtak an \ hang. Laklutna hunser nei hma hin Pu Ram Nath Kovind chun a nuhmei Pi Kevita leh President chêng- na In, an changna ding nih tah Rashtrapati Bhavan ah President suok ding Pranab Mukherjee an van hmupui a. An rengin Central Hall of Parliament tieng an pan a. Hunser nei hma hin Mr Kovin chu Father of the Na- tion (Hnam pa) Mahatma Gandhi thlan sirin inzana a la pek hmasa. Laklutna huner nei zoa a thu hrilnaa chun, hi sin insangtak hi inngaitlawm taka a pawm thu le a theina po po hmanga thaw dingin a hril a. “Hnam le \awng chi hran hran nih inla khawm, ei rengin pumkhat/pakhat ei nih” tiin a hril. President thar Py Ram Nath Kovind chun, “Indian mi tin rêng, a chin a lienin ei ram hmasâwnna din- gin thaw ei nei sêng a nih. Sûngkuo rethei tak le chi te a inthawkin ka hung a, “President nih dinga ka lam hraw chu a sei a nih. Presi- dent hlui Dr Radhakrishnan hai, Dr APJ Abdul Kalam le Pu Pranab Mukherjee hai lâmpui hraw hnung ka hung hraw ve thei hi ropui ka tih. Hi sin hin inngaitlawm ta- kin ka pawm a, mawphurna ka chang hi ka lâwm bawk a nih,” tiin a hril bawk. Pu Ram Nath Kovind hi July 20 khan President dingin NDA hminga th- langtling a nih a. A khing- pui selkaltu 19 hai thlawp Dr Meira Kumar chu vote zaa 65.6% hmuin a hne a nih. Pu Kovin hin vote um po po 10, 69, 358 lakah 7, 02, 044 a hmu a, Dr Meira Kumar-in 3,67,314 a hmuh. Ram Nath Kovind hi October 1, 1945 khan Kan- pur Dehat, Uttar Pradesh ah a pieng a. Kanpur Col- lege a inthawkina Gradu- ate a. Lawyer a nih ma hin Civil Service exam khawm a zova chu Allied-a dinga selected a nih leiin a join nawh a. Kum 1991-a Bar Council of India a zâwm hnung khan Delhi High Court le Supreme Court ah kum 16 sung 1993 chen khan a thâwk a. Free Legal Aid Society of India hnu- oiah miretheihai ta dingin a thlawnin ukil sin a thawpêk hlak. April 1994 khan Uttar Pradesh a inthawkin Rajya Sabha member dinga th- langtling a nih a. Term hni a zawnin kum 12, 2006 chen khan a chel a nih. BJP Dalit Morcha President 1998 – 2002 chen a chel bawk. Par- liamentary Committee pa- ruk nêka tam Member a nih a. Dr Ambedkar University, Lucknow ah Management Board Member a nih a. In- dian Institute of Manage- ment, Kolkata ah Govern- ing Board a nih bawk. UNO a India palai khawm a lo nih tah hlak a. October 2002 khan UNO ah thu a lo hril tah bawk. August 8, 2015 khan Bi- har Governor dinga ruot a nih a. Chutaka inthawkin President of India dinga th- langtling a hung nih tah a nih. Pu Kovind hin nuhmei Savita Kovind chu May 30, 1974 khan a nei a. Nau pas- al Prashant Kumar an nei a, nuhmei a nei tah a. Nau nunghâk Swati an nei bawk. An sûnghai lem chu an hlim taluoa July 23 a inthawk khan Delhi an lo tlung tâwl tah a, thuomhnaw incawin an lo bazaar nghek tah nghe nghe a nih. President thar hi laklut- na hunser nei zoin President hlui Pu Pranab Mukherjee- in a In thar ding Rajtrapati Bhavan chen a van thla nawk a. Chu zovah Pu Pranab chu ama In thar ding 10-Rajaji Marg tieng a pan tah a nih. GNM first Capping-Lamp lighting ceremony hmang CCPur: GNM Training School chun zani 10AM khan Multi-Purpose Hall- ah GNM First year student hai ta dingin “Capping, Lamp Lighting le Oath Taking” ceremony hmang a nih. Hi huna hin Pu Shyam Lal Poonia, IAS, DC, CC- Pur chief guest in a \hang a, Dr Songokham Samte, MS, District Hospital le Dr Kim Simte, CMO hai functional president le chief host in an \hang. Hun hmangna hi Dr Vumchingpau Tonsing, DFWO, Dr. Romeo Sanate, DACO le student nu le pa hai khawm an \hang tawl. Nursing Supdt. Le Nursing Sister, District Hospital han GNM Firs Year student 27 hai capping le Lamp light- ing an inneitir a, Principal V. Goizachiin in Florence Nightingale Pledge hrilin intiemkamna an neitir. Pu Shyam Lal Poo- nia chun, student hai chu mani mihriem chanpui hai \hangpui le ram le khawt- lang ta dinga sin \ha taka hung thaw dingin ditsakna an hlan a, damnaw enkawl le nundan hmang fimkhur a pwimaw thu, Training school siem\hatna ding kawnga chun sanction a um theina dinga hma a lak ding thu le sanction um hun huna sin \an a ni ding thu a hril. GNM First Year stu- dent han DC kuoma mem- orandum an pek bawk. Female Health Work- er Training School hi S. Lienkim Hmar, Principal nina hnuoiah March 16, 1984 khan First batch \an a ni a, tuchena hin student 500 vel in training an lo zo ta a, nikuma inthawk khan GNM course inchuk theina dinga hlangkai a nih. Tuta Principal chu V. Goihzachiin a ni a, Utilize Tutor 4, outsource Tutor 2 hnuoia ANM second year student 8, GNM student 27 hai leh an rengin student 35 an um. Hi huna hin Dr J Son- gokham Samte le Dr Kim Simte hai khawmin thuhril- na hun an hmang. 11th Assembly Session: Day 5 Seven Pay Commission pêk la ni naw nih: Dy CM Joy Kumar Singh Demands Rs.605.80 Passed, Doctor 300 Dang lâk belsa tum imPHAL: 11th Manipur State Legislative Assembly in\hung vawi hnina a ni nga na, July 25-a Question Hour ah MLA K. Ranjit Singh-in zawna a siem dawnin, Dy Chief Minister le Finance Minister nih bawk Mr Y. Joykumar Singh chun, state sawrkâr chun tu tak hin chu thawktuhai kuoma 7th Pay pêk tumna iengkhawm a la nei nawh tiin inpui a hril. “Central thawktuhai ta dingin 7th Pay Commission chu July 2016 a inthawk khan hmang \an a nih a. State thawktuhai ta ding ruok chun sum ngîrhmun a la \ha naw bawk leh, thil umdân chipchier taka la en- nawn nîng a ta, chu hnung ngaituo nîng a tih” tiin a hril. Finance Minister-in a hril pei dan chun, college teacher, school teacher, judicial staff, contract le muster roll thawktuhai \ hang lovin Manipur state sawrkârin thawktu 74, 200 a nei a. Hi number hi sawrkâr hmasain 14th De- cember, 2016-a Feedback Committee a siemin a hmu- suok ang a nih a. Central thawktuhai ta dingin Fifth Pay chu 1996 le Sixth Pay chu 2006 khan hmang \an a nih a. State sawrkâr thawk- tuhai a ding chu 1999 le 2010 ah hmang an nih. Khangabok MLA Mr O. Surajkumar Singh-in media outlet hran hranhaia sawrkârin advertisement le publicity-a a hmang zat ieng zat char iengzam an taa ti za- wna a siem chu, IPR Minis- ter Mr Th Biswajit Singh-in a dawn a. Hmang tah po chu Rs. 55, 00, 371 a nih a. State Journalist Welfare Scheme- a ding Rs. 10 crore \hangin, 2017-18 sunga hmang dinga riruong chu Rs. 18 crore a nih, a nih tiin a hril. MLA K. Meghachandra Singh zawna, iengleia daktor iemani zat PHC Khoirom, PHC Charangpat, CHC Yai- ripok le Churachandpur Dis- trict Hospital haia inthawka sawn am an na? ti dawnin, Health Minister Mr. L. Jay- anta Kumar chun, doctor hai transfer le posting chu sawrkârin inkhuongruolna policy a nei ang dungzuia thaw a nih tiin a hril. Minister-in a hril dan chun, doctor ei mamaw zat chu 1385 a nih laiin 607 chauh an um a. Sawrakrain sawtnawte ah MPSC feth- lengin doctor 300 dang a lak belsa ding niin a hril. Doctor 697 laka tamtak châwl la le inchuk zawm an um a, chu lai zingin mani fiel seng specialist 44 chu MCI guidelines dungzuiin JNIMS ah sie an \ul bawk a. Chuleiin, hmun hran hrana sem the thei chu 474 chauh an nih leiin an daih naw zuol a nih tiin a hril. Minister chun July 15, 2017 a inthawk khan Medical Officer dang PHC Khoirom, PHC Charangpat le CHC Yaripok haiah sie an nih tah niin a hril bawk. Medical Officer indai naw lei hin Health Department chun 24x7 medical service a la pek thei naw niin a hril. Hienglai zing hin, Medical, Health & Fam- ily Welfare Services haia dingin Demand for Grants Rs.605,80,68,000/- chu Question Hour zovah passed a nih a. Congress MLA Mr Kh. Joykis- han, Mr K. Ranjit, Mr Th. Lokeshwar, Mr N Loken le Mr K Meghachandra han thu hran hran ah ‘policy cut motion’ an moved a. An thu moved/cputlut hai chu, sawrkârin tuilien a dang hne nâwna le natna hri inleng a veng zo nâwna, health department-a Nurse hai sin a regular zo nâwkna, Hospital lien haia pawimaw hmangruo le thuomhnaw indai nâwkna le thil dang dang hai an nih. Demands for Grants passed dinga an hriltlang laiin Sugnu A/C MLA Mr K. Ranjit le Khundrakpam MLA Mr Th Lokeshwar hai chun Health Minister kuomah an biela CHC le PHC bawl zoa um tahai chu hawng pek dingin an ngen a. K. Ranjit chun a biel Sugnu-a PHC chu build- ing bawl zo vawng an tah a, a sûnga ding hmangruo tlâwmte a la bawk met a, cheimawia hawng/ hmang el thei ding an tah tiin a hril. Naupang kum 3 mi Nulla tuiin a lenhlum CCPur: July 25, 2017, zantieng khan Gouchinkh- up Veng, New Lamka hmunah naupang kum 3 mi Man Hat Hoih (3), d/o Ngam Khan Suan Guite chu Nullah sungah a thisaa hmu a nih. Zani zantienga ruosur huna khan Nulla sun- ga hin a tlalut a, chu taka thi ni dinga ring a nih. Ei thu dawngnain a hril danin district hospital, CC- Pur-a a u doctor an panpui ding leiin Man Hat Hoih hi a pu hai bula siein an maksan a, iemanichen hnungah a pu hai hin an hmuzonaw leiin nasa takin an zawng a, anni In tiengkhawm an va zawng nghe nghe a. Amiruokchu an hmu zo tanaw phingin khawsungmi hai inpunin an zawng a, CYA Road lutna bul nulla sungah a thisain zani zantieng dar 4 vela kha hmusuok a nih tiin a hril. Hi thil tlung an hriet le in- ruolin CT Lian, MDC; Suanchinpau Guite, MDC; H. Singsit, SI inrawinaa Police team le Thangboi Gangte, MCS, SDC, CCPur le Khaipao Haokip, Chair- man, ADCC han hnawt- zuiin ralna thilpek an inhlan tawl. DC CCPur khawmin ama aiawa thil umdan enfel dingin mi a tir bawk. Man Hat Hoih hi zani zantieng khan Postmortem thaw dingin District Hospi- tal phurlut a ni a, vawisun hin YPA thlanmuolah a ruong vuiliem ning a tih. Hi thil tlung le inzawm hin Po- lice chun Unnatural Death case an registered. ICRC Mission Committee dingin Dr V. Lalghakthang CCPur: July12-20, 2017 inkar sung khan Jordan Ontario, Canada hmunah International Conference of Reformed Churches nei a ni a, hi huna hin kum 2017-2021 sunga Mission Committee dingin Rev. Dr V. Lalnghakthang ruot a nih. ICRC hi khawvel pumpui huopa Reformed Kohran inzawmkhawmna a ni a, conference-a hin rambung tum tuma in- thawk palai an fekhawm a, ama hi Asia khawmuolpui aiaw dinga ruot a nih. Rev. Dr V. Lalng- hakthang hi RPC-NEI a General Seretay le Hmar Christian Leaders Forum Secretary sin chel lai a nih. HSA in School inspection le lawmpuina an sunzawm CCPur: HSA CCPur JHQ le GHQ \huoituhai chun CCPur sung a Hmar \awng hmang Officer thar hai lawmpuina an sunzawm a, zanikhan mi pathum- Prof. Laldena, Vice-Chancellor, Sangai International Uni- versity, Pi Lalrawngbawl, Jr. MCS, District Info. Officer, CCPur le Pu Zos- anglur Joute, MCS, SDO, Sangaikot hai lawmpuina an nei. Chun, zani zingkar khan HSA \huoituhai le Pu Lal- ramsang Infimate, Addl. DC, PD/DRDA, CCPur hai \hangruolin , Saikawt govt. High School inspection thaw a nih a, school building, ad- ministration le a pawimaw hai enfelna an nei. Hi huna hin school tieng a thuneitu han school teacher utilise tam tak um an nina le inzawmin perma- nent teacher an pawimaw thu, school building chim thei zing a hluo ngam lo a um dam an harsatna hai HSA le Pu Lalramsang In- fimate kuomah an lo intlun a. Pu Lalramsang Infimate chun a thaw thei chen a thang a hung lak ve ding thu le HSA hai khawm a nasa taka an hung thaw ding thu hai a hril ve. Damnaw 4 District hospital hung phurtlung CCPur: Henglep Sub- Division sunga Ainujang khawmi damnaw mi 4 hai chu zanikhan District Hos- pital phurtlung an nih. Damnaw hung phur- tlung hai chu- ; Lunk- holal (40) s/o Seilun of Ainujang, Hatneinieng (8) d/o Lunkholal of Ai- nujang, Nehdinglen (26) s/o Jangmang of Ainujang le Boinu (23) w/o Nehd- inglen of Ainujang hai an nih. CCPur pana hung phur- na motor lamlakah a sie leiin CMO, CCPur in mo- tor a tirin hieng damnaw 4 hai hi District Hospital phurtlung an nih. Ainujang a hin dam- naw 45 vel an um a, Hen- glep chen kein an hung a, hi taka inthawk District Hospital hung pan an ni a, sienkhawm an motor a sie lei hin mi 4 hai chau hi zanikhan hung phurtlung an la nih. CCPur district-ah tuchena hin Dengue case 20 le JE case 46 confirmed a nitah.

THLAHmur (juLy) 26, 2017 niLAini (wednesdAy) Thar/2017/July/HT-26-07-2017...Radheshyam Singh chun, January 31, 2017 chen kjhan Manipur a Employment Ex-change Office haia Sawrkar sin

  • Upload
    others

  • View
    5

  • Download
    0

Embed Size (px)

Citation preview

Hmasawnna Thar( A n I n d e p e n d e n t d A I l y n e w s p A p e r )

___________________ Regd. No. RNI - 40917/89 | Postal Regd. No. MNP - 67 ___________________

Estd. 1984

GAS NEWS Agency : SASBooking :6th. March., 2017 to 6th. April., 2017delivery :26-07-2017 (wed) Time :9AM-tillstockstOCK : 306/rate:Rs. 667/-

HmasawnnaTharVol-32/277 | Churachandpur | email:[email protected] | Phone:+91-3874-236846 | Rs6/-percopy

THLAHmur (juLy) 26, 2017 niLAini (wednesdAy)

Contact Numbers pawimaw : dC/CCpur : 03874-234234 sp/CCpur : 03874-236747 police station : 03874-202248 sp Control room: 03874- 233239 dist. Hospital Casualty : 03874-233370 Fire Brigade : 8974 147 799/ 8258 057 887 / 8974 103 600

sP Hotline number 7085-256-377

NEWS TOMkiMCHANCHIN LAKTAWISpl. Review Meeting

CCPur: July 27, 2017, 11AM khin DACO Office Chamber, DAPCU Office, CMO Campus-ah Nation-al AIDS Control Officer (NACO) thupek dungzuiin Special Review meeting um a tih. Hi huna hin TI, DRP le LWS a Project Manager hai chu kim taka \hang seng dinga inhriettir an nih.

DLCC Meeting July 31-ah

CCPur: July 31, 2017, 11AM khin BRGF Re-source Centre, DC Office, Tuibong, CCPur hmunah Mr Shyam Lal Poonia, IAS, DC, CCPur inrawinain Dis-trict Level Coordination Committee (DLCC)-cum-Review Meeting um a tih. Meeting huna hin Au-gust 15, 2017 nia India Independence Day hmang dan ding chungthu le thu pawimaw dang dang hai hriltlang an tih.

DIPR Office thar hawng vat

dingimPHAL : Directorate of Information and Public Re-lations (DIPR) office thar State Sawrkar in hawng vat a tum. Tuhin DIPR chun Moirangkhom-ah Office neiin sin tam lem an thaw a, News section office ruok chu Keishampat, Imphal hmunah sin an thaw. DIPR Office build-ing hi Keishampat hmuna hi bawl a nih. DIPR total budget chu Rs. 18,65,33,000 a ni a, Department tum tum han chanchinbu hran hran haia Advertisement thawnaa an sum hmang ta zat chu Rs. 69,73,673/- a nih tiin zanikhan IPR Minister Th. Bishwajit Singh chun Ma-nipur Assembly Session-ah Congress MLA, Kh. Joykishan indawnna siem a dawn.

Doctor pan man um lo ding

CCPur : Jerusalem Clinic & Diagnostic Centre, I.B. Road, Ccpur chun Special-ist Doctor thar an nei le inzawmin Doctor pan man um lovin haptakar tin zing dar 10:30 a inthawk chawh-nung dar 1 chenin damnaw en hlak an tih. A thlawna Doctors han damnaw an en ni dinghai chu Thaw\anni, Thawleni le Nilaini zat ning a tih.

Scholarship sum Bank Account-ahCCPur : Tribal Development Department, Govt. of Mani-pur chun Scholarship chu student tin Bank Account fetlan-gin a sem ta niin ATSUM thusuok chun a hril. Hieng a ni lei hin Student-hai chu an scholarship sum an Bank Account haiah a lut le lut naw enfel seng dinga inhriettir an nih.

Imphal East District-ah Cr.P.C 144imPHAL : District Mag-istrate, Imphal East chun Imphal East District pum-pui huopin Cr.P.C 144 a

puong. Hi order hi July 23, 2017 zing dar 6 a in-thawka hmang \an le thla 2 sung hi order hi hmang

a ni ding a nih tiin District Magistrate, Imphal East District thusuok chun a hril.

Sin zawng mi 8,16,888 an tling tahimPHAL : Selkaltu pawl le Congress MLA Suraj Ku-mar Okram indawnna siem dawnin Manipur Labour & Employment Minister Th. Radheshyam Singh chun, January 31, 2017 chen kjhan Manipur a Employment Ex-change Office haia Sawrkar sin dit laia inzieklut chu mi

8,16,888 an tling ta a, hieng-hai laia 5,71,583 hai chu pasal an ni a, 2,45,305 hai chu nuhmei an nih. Sin za-wng inzieklut hai laia Class-VIII category chin hai chu State Sawrkar in peihmang a tum a nih tiin zanikhan Ma-nipur Assembly Session-ah dawnna a siem.

India President 14-na dingin Ram Nath Kovind lâklût a nih

Sin ropuitak hi Inngaitlâwm takin ka pawma ka lâwm a nih: Kovindnew deLHi: India Presi-dent 14-na ding le hnam hnufuol Dalit mi President pahnina dingin NDA candi-date le Bihar Governor hlui Mr Ram Nath Kovin (71) chu Thawlenni July 25 sun lai khan Parliament Central Hall ah Chief Justice of India Justice JS Khehar-in thu intiemkamna inneitirin a laklut tah. President laklut a nih zo char hin 21-Gun Salute pek a nih a, laipui kap ri dur dur a nih. Pu Ram Nath Kovind hi President hlui KR Naray-anan dawta Dalit mi Presi-dent pahnina a ni tah. Laklutna hunsera hin, fe suok mek President Pranab Mukherjee, Vice-President Hamid Ansari, Prime Minister Narendra Modi, Cabinet Minister hai, Prime Minister hlui Dr Manmohan Singh le HD Deve Gowda, veteran BJP hotu LK Advani, BJP Chief Amit Shah, Congress Presi-dent Sonia Gandhi le Party hran hran \huoituhai, MP le mi pawimaw tamtak an \

hang. Laklutna hunser nei hma hin Pu Ram Nath Kovind chun a nuhmei Pi Kevita leh President chêng-na In, an changna ding nih tah Rashtrapati Bhavan ah President suok ding Pranab Mukherjee an van hmupui a. An rengin Central Hall of Parliament tieng an pan a. Hunser nei hma hin Mr Kovin chu Father of the Na-tion (Hnam pa) Mahatma Gandhi thlan sirin inzana a la pek hmasa. Laklutna huner nei zoa a thu hrilnaa chun, hi sin

insangtak hi inngaitlawm taka a pawm thu le a theina po po hmanga thaw dingin a hril a. “Hnam le \awng chi hran hran nih inla khawm, ei rengin pumkhat/pakhat ei nih” tiin a hril. President thar Py Ram Nath Kovind chun, “Indian mi tin rêng, a chin a lienin ei ram hmasâwnna din-gin thaw ei nei sêng a nih. Sûngkuo rethei tak le chi te a inthawkin ka hung a, “President nih dinga ka lam hraw chu a sei a nih. Presi-dent hlui Dr Radhakrishnan hai, Dr APJ Abdul Kalam

le Pu Pranab Mukherjee hai lâmpui hraw hnung ka hung hraw ve thei hi ropui ka tih. Hi sin hin inngaitlawm ta-kin ka pawm a, mawphurna ka chang hi ka lâwm bawk a nih,” tiin a hril bawk. Pu Ram Nath Kovind hi July 20 khan President dingin NDA hminga th-langtling a nih a. A khing-pui selkaltu 19 hai thlawp Dr Meira Kumar chu vote zaa 65.6% hmuin a hne a nih. Pu Kovin hin vote um po po 10, 69, 358 lakah 7, 02, 044 a hmu a, Dr Meira Kumar-in 3,67,314 a hmuh.

Ram Nath Kovind hi October 1, 1945 khan Kan-pur Dehat, Uttar Pradesh ah a pieng a. Kanpur Col-lege a inthawkina Gradu-ate a. Lawyer a nih ma hin Civil Service exam khawm a zova chu Allied-a dinga selected a nih leiin a join nawh a. Kum 1991-a Bar Council of India a zâwm hnung khan Delhi High Court le Supreme Court ah kum 16 sung 1993 chen khan a thâwk a. Free Legal Aid Society of India hnu-oiah miretheihai ta dingin a thlawnin ukil sin a thawpêk hlak. April 1994 khan Uttar Pradesh a inthawkin Rajya Sabha member dinga th-langtling a nih a. Term hni a zawnin kum 12, 2006 chen khan a chel a nih. BJP Dalit Morcha President 1998 – 2002 chen a chel bawk. Par-liamentary Committee pa-ruk nêka tam Member a nih a. Dr Ambedkar University, Lucknow ah Management Board Member a nih a. In-dian Institute of Manage-

ment, Kolkata ah Govern-ing Board a nih bawk. UNO a India palai khawm a lo nih tah hlak a. October 2002 khan UNO ah thu a lo hril tah bawk. August 8, 2015 khan Bi-har Governor dinga ruot a nih a. Chutaka inthawkin President of India dinga th-langtling a hung nih tah a nih. Pu Kovind hin nuhmei Savita Kovind chu May 30, 1974 khan a nei a. Nau pas-al Prashant Kumar an nei a, nuhmei a nei tah a. Nau nunghâk Swati an nei bawk. An sûnghai lem chu an hlim taluoa July 23 a inthawk khan Delhi an lo tlung tâwl tah a, thuomhnaw incawin an lo bazaar nghek tah nghe nghe a nih. President thar hi laklut-na hunser nei zoin President hlui Pu Pranab Mukherjee-in a In thar ding Rajtrapati Bhavan chen a van thla nawk a. Chu zovah Pu Pranab chu ama In thar ding 10-Rajaji Marg tieng a pan tah a nih.

GNM first Capping-Lamp lighting ceremony hmang

CCPur: GNM Training School chun zani 10AM khan Multi-Purpose Hall-ah GNM First year student hai ta dingin “Capping, Lamp Lighting le Oath Taking” ceremony hmang a nih. Hi huna hin Pu Shyam Lal Poonia, IAS, DC, CC-Pur chief guest in a \hang a, Dr Songokham Samte, MS, District Hospital le Dr Kim Simte, CMO hai functional president le chief host in an \hang. Hun hmangna hi Dr Vumchingpau Tonsing, DFWO, Dr. Romeo Sanate, DACO le student nu le pa hai khawm an \hang tawl. Nursing Supdt. Le Nursing Sister, District Hospital han GNM Firs Year student 27 hai capping le Lamp light-ing an inneitir a, Principal V. Goizachiin in Florence Nightingale Pledge hrilin intiemkamna an neitir. Pu Shyam Lal Poo-nia chun, student hai chu mani mihriem chanpui hai \hangpui le ram le khawt-lang ta dinga sin \ha taka

hung thaw dingin ditsakna an hlan a, damnaw enkawl le nundan hmang fimkhur a pwimaw thu, Training school siem\hatna ding kawnga chun sanction a um theina dinga hma a lak ding thu le sanction um hun huna sin \an a ni ding thu a hril. GNM First Year stu-dent han DC kuoma mem-orandum an pek bawk. Female Health Work-er Training School hi S. Lienkim Hmar, Principal nina hnuoiah March 16, 1984 khan First batch \an a ni a, tuchena hin student 500 vel in training an lo zo ta a, nikuma inthawk khan GNM course inchuk theina dinga hlangkai a nih. Tuta Principal chu V. Goihzachiin a ni a, Utilize Tutor 4, outsource Tutor 2 hnuoia ANM second year student 8, GNM student 27 hai leh an rengin student 35 an um. Hi huna hin Dr J Son-gokham Samte le Dr Kim Simte hai khawmin thuhril-na hun an hmang.

11th Assembly Session: Day 5

Seven Pay Commission pêk la ni naw nih: Dy CM Joy Kumar SinghDemands Rs.605.80 Passed, Doctor 300 Dang lâk belsa tum

imPHAL: 11th Manipur State Legislative Assembly in\hung vawi hnina a ni nga na, July 25-a Question Hour ah MLA K. Ranjit Singh-in zawna a siem dawnin, Dy Chief Minister le Finance Minister nih bawk Mr Y. Joykumar Singh chun, state sawrkâr chun tu tak hin chu thawktuhai kuoma 7th Pay pêk tumna iengkhawm a la nei nawh tiin inpui a hril. “Central thawktuhai ta dingin 7th Pay Commission chu July 2016 a inthawk khan hmang \an a nih a. State thawktuhai ta ding ruok chun sum ngîrhmun a la \ha naw bawk leh, thil umdân chipchier taka la en-nawn nîng a ta, chu hnung ngaituo nîng a tih” tiin a hril. Finance Minister-in a hril pei dan chun, college teacher, school teacher, judicial staff, contract le muster roll thawktuhai \hang lovin Manipur state sawrkârin thawktu 74, 200 a nei a. Hi number hi sawrkâr hmasain 14th De-cember, 2016-a Feedback Committee a siemin a hmu-suok ang a nih a. Central thawktuhai ta dingin Fifth Pay chu 1996 le Sixth Pay chu 2006 khan hmang \an a nih a. State sawrkâr thawk-tuhai a ding chu 1999 le 2010 ah hmang an nih. Khangabok MLA Mr

O. Surajkumar Singh-in media outlet hran hranhaia sawrkârin advertisement le publicity-a a hmang zat ieng zat char iengzam an taa ti za-wna a siem chu, IPR Minis-ter Mr Th Biswajit Singh-in a dawn a. Hmang tah po chu Rs. 55, 00, 371 a nih a. State Journalist Welfare Scheme-a ding Rs. 10 crore \hangin, 2017-18 sunga hmang dinga riruong chu Rs. 18 crore a nih, a nih tiin a hril. MLA K. Meghachandra Singh zawna, iengleia daktor iemani zat PHC Khoirom, PHC Charangpat, CHC Yai-ripok le Churachandpur Dis-trict Hospital haia inthawka sawn am an na? ti dawnin, Health Minister Mr. L. Jay-anta Kumar chun, doctor hai transfer le posting chu sawrkârin inkhuongruolna policy a nei ang dungzuia thaw a nih tiin a hril. Minister-in a hril dan chun, doctor ei mamaw zat chu 1385 a nih laiin 607 chauh an um a. Sawrakrain sawtnawte ah MPSC feth-lengin doctor 300 dang a lak belsa ding niin a hril. Doctor 697 laka tamtak châwl la le inchuk zawm an um a, chu lai zingin mani fiel seng specialist 44 chu MCI guidelines dungzuiin JNIMS ah sie an \ul bawk a. Chuleiin, hmun hran hrana sem the thei chu 474

chauh an nih leiin an daih naw zuol a nih tiin a hril.Minister chun July 15, 2017 a inthawk khan Medical Officer dang PHC Khoirom, PHC Charangpat le CHC Yaripok haiah sie an nih tah niin a hril bawk. Medical Officer indai naw lei hin Health Department chun 24x7 medical service a la pek thei naw niin a hril. Hienglai zing hin, Medical, Health & Fam-ily Welfare Services haia dingin Demand for Grants Rs.605,80,68,000/- chu Question Hour zovah passed a nih a. Congress MLA Mr Kh. Joykis-han, Mr K. Ranjit, Mr Th. Lokeshwar, Mr N Loken le Mr K Meghachandra han thu hran hran ah ‘policy cut motion’ an moved a. An thu moved/cputlut hai chu, sawrkârin tuilien a dang hne nâwna le natna hri inleng a veng zo nâwna, health department-a Nurse hai sin a regular zo nâwkna, Hospital lien haia pawimaw hmangruo le thuomhnaw indai nâwkna le thil dang dang hai an nih. Demands for Grants passed dinga an hriltlang laiin Sugnu A/C MLA Mr K. Ranjit le Khundrakpam MLA Mr Th Lokeshwar hai chun Health Minister kuomah an biela CHC le PHC bawl zoa um tahai chu hawng pek dingin an ngen a. K. Ranjit chun a biel Sugnu-a PHC chu build-ing bawl zo vawng an tah a, a sûnga ding hmangruo tlâwmte a la bawk met a, cheimawia hawng/ hmang el thei ding an tah tiin a hril.

Naupang kum 3 mi Nulla tuiin a lenhlum

CCPur: July 25, 2017, zantieng khan Gouchinkh-up Veng, New Lamka hmunah naupang kum 3 mi Man Hat Hoih (3), d/o

Ngam Khan Suan Guite chu Nullah sungah a thisaa hmu a nih. Zani zantienga ruosur huna khan Nulla sun-ga hin a tlalut a, chu taka thi ni dinga ring a nih. Ei thu dawngnain a hril danin district hospital, CC-Pur-a a u doctor an panpui ding leiin Man Hat Hoih hi a pu hai bula siein an maksan a, iemanichen hnungah a pu hai hin an hmuzonaw leiin nasa takin an zawng a, anni In tiengkhawm an va zawng nghe nghe a. Amiruokchu

an hmu zo tanaw phingin khawsungmi hai inpunin an zawng a, CYA Road lutna bul nulla sungah a thisain zani zantieng dar 4 vela kha hmusuok a nih tiin a hril.Hi thil tlung an hriet le in-ruolin CT Lian, MDC; Suanchinpau Guite, MDC; H. Singsit, SI inrawinaa Police team le Thangboi Gangte, MCS, SDC, CCPur le Khaipao Haokip, Chair-man, ADCC han hnawt-zuiin ralna thilpek an inhlan tawl. DC CCPur khawmin ama aiawa thil umdan enfel dingin mi a tir bawk. Man Hat Hoih hi zani zantieng khan Postmortem thaw dingin District Hospi-tal phurlut a ni a, vawisun hin YPA thlanmuolah a ruong vuiliem ning a tih. Hi thil tlung le inzawm hin Po-lice chun Unnatural Death case an registered.

ICRC Mission Committee dingin Dr V. Lalghakthang

CCPur: July12-20, 2017 inkar sung khan Jordan Ontario, Canada hmunah International Conference of Reformed Churches nei a ni a, hi huna hin kum 2017-2021 sunga Mission Committee dingin Rev. Dr V. Lalnghakthang ruot a nih. ICRC hi khawvel pumpui huopa Reformed Kohran inzawmkhawmna a ni a, conference-a hin rambung tum tuma in-thawk palai an fekhawm a, ama hi Asia khawmuolpui aiaw dinga ruot a nih.

Rev. Dr V. Lalng-hakthang hi RPC-NEI a General Seretay le Hmar Christian Leaders Forum Secretary sin chel lai a nih.

HSA in School inspection le lawmpuina an sunzawm

CCPur: HSA CCPur JHQ le GHQ \huoituhai chun CCPur sung a Hmar \awng hmang Officer thar hai lawmpuina an sunzawm a, zanikhan mi pathum- Prof. Laldena, Vice-Chancellor, Sangai International Uni-versity, Pi Lalrawngbawl, Jr. MCS, District Info. Officer, CCPur le Pu Zos-anglur Joute, MCS, SDO, Sangaikot hai lawmpuina

an nei. Chun, zani zingkar khan HSA \huoituhai le Pu Lal-ramsang Infimate, Addl. DC, PD/DRDA, CCPur hai \hangruolin , Saikawt govt. High School inspection thaw a nih a, school building, ad-ministration le a pawimaw hai enfelna an nei. Hi huna hin school tieng a thuneitu han school teacher utilise tam tak um

an nina le inzawmin perma-nent teacher an pawimaw thu, school building chim thei zing a hluo ngam lo a um dam an harsatna hai HSA le Pu Lalramsang In-fimate kuomah an lo intlun a. Pu Lalramsang Infimate chun a thaw thei chen a thang a hung lak ve ding thu le HSA hai khawm a nasa taka an hung thaw ding thu hai a hril ve.

Damnaw 4 District hospital hung phurtlung

CCPur: Henglep Sub-Division sunga Ainujang khawmi damnaw mi 4 hai chu zanikhan District Hos-pital phurtlung an nih. Damnaw hung phur-tlung hai chu- ; Lunk-holal (40) s/o Seilun of Ainujang, Hatneinieng

(8) d/o Lunkholal of Ai-nujang, Nehdinglen (26) s/o Jangmang of Ainujang le Boinu (23) w/o Nehd-inglen of Ainujang hai an nih. CCPur pana hung phur-na motor lamlakah a sie leiin CMO, CCPur in mo-

tor a tirin hieng damnaw 4 hai hi District Hospital phurtlung an nih. Ainujang a hin dam-naw 45 vel an um a, Hen-glep chen kein an hung a, hi taka inthawk District Hospital hung pan an ni a, sienkhawm an motor a sie lei hin mi 4 hai chau hi zanikhan hung phurtlung an la nih. CCPur district-ah tuchena hin Dengue case 20 le JE case 46 confirmed a nitah.

Hmasawnna Thar2 THLAHmur (juLy) 26, 2017niLAini (wednesdAy) ARTICLE/HEALTH & EMPLOYMENT NEWS

Editorial

Editorial Boardlalmalsawm sellate: Editor& Publisherroding l. sellate: Jt. Editor Joseph Joute:Freelancelalsansuok pulamte &samuel Zothanglien@sZ Zote:Sports lalruotlien dulien:ComputerAssistantEdited & Published by Lalmalsawm Sellate at HT Office, Lighthouse Lane, Churachandpur and Printed by him at Lamka Super Printer, Vengnuam, Hiangtam Lamka, CCPur, Manipur.

VAWISUN THUPUIThil \ha naw chu thil \ha a ti a, thil \ha chu thil \hanaw ti hlaka, var chu inthima ngaia, inthim chu vara ngai hlaka, thil thlum chu thil khaa ngaia, thil kha chu thil thuma ngai hlaktuhai chu an chung a rik ie! -Isai 5:20

Tlaksamna leiin

ALL INDIA RADIO: CHURACHANDPUR PROGRAMMEdate: july 26, 2017 (nilaini)

TrAnsmissiOn- FM-101.4 Megahertz

Hours Studio/ Programme

4.53pm CR/P Signature

4.55pm Vande Mataram, Time Reading, Opening Announcement

5.00pm P Hyms to God: (Thadou) Jangkholal

5.05pm P Local Announcement/Prog. Summary

5.10pm P Minor Dialect (Mizo): Vaninmawia & party

5.25pm P Science Hints (Thadou) : “How to use Paytm” by Priscilla Singson

5.30pm PPAITE Prog. Sig. Tune & Announcement

Announcer: Grace1. Lalchanchuaha (mod)

6.00pm P

HMAR Prog., sig. Tune & Announcement Announcer: Lalhlunsang

1. HSA Rengkai Unit (patriotic)2. Interview: with Christina Shakum on her success in

Manipur Idol 2017

7:00PM P

THADOU Prog., sig. Tune & Announcement Announcer: Jenneth

1. Lheineng Baite & party (trad)2. Talk: “Meithai ho khoto ding” by veikholam Mate

Farm & Home:Thadou1. Jeff Akai Haokip (dev)2. Talk: “Thingthembol ho dia kihinso na” by Lhaijahoi

Khawvel mihriemhai hin tlaksam nei der lova um hi ei nuom seng. Amiruokchu, tlaksam nei der lova um hi thil thei der lo a nih ti inla ei hrilsuol ring a um nawh. Mi rethei le mi hausa hai khawmin tlaksam ei nei seng a, ei thil tlaksam ruok chu inang naw nih. Mi rethei-hai chun fak le dawn, sil le bil, sum le pai an tlasam tlangpui hlak. Mi hausa, milien le milal hai chun sum le pai, fak le dawn, sil le bil chu tlasam der naw ni hai a, an lungkhamna ni bawk naw nih. An thil tlaksam chu, sungkuo inhmangaina dam, inremna dam, lungril le taksa hriselna hai a ni hlak. Mihriem han tlaksam ei nei seng leiin buoina le harsatna chi tum tum hai hi ei tuok hlak a, hmatienga hun la hung um pei ding haia khawm ei la tuok pei ding a nih. Sungkuo pakhata Nupa tuok le unau hai khawm ku hi tlaksamna leia inrem thei der lo le inhmangai thei der lovin an um hlak. Tlaksamna hin inremnawna, in hmangainawna, insel inhalna hai chau ni lovin nupa in\hena le sungkuo in\hena chen an tlun hlak. Sum le pai, fak le dawn, sil le bil hai bakah ei thil mamaw le dithai ei nei thei lai hin chu nupa le Unau khawm in-rem le inhmangai an hawi a. Amiruokchu, a chunga ei hril hai hi ei hung tlasam a, harsatna ei hung tuok pha hin chu inrem le inhmangai taka um chu thil harsa el chau ni ta lo a hung ni ta hlak. Hi lei hi an nawm, Late Pastor Thangngur khawm khan “Tlaksam leia mitthli a tlak lai khawmin, I ram le i felna min hlat naw rawh” tia hla a lo phuok. Tlaksam lai chun mihriem lungrilah suol a hung lut a, suolin mihriemhai suol an thawtir hlak. Tlaksamna hin ru-rukna dam, ringumnawna dam, indiknawna dam, mani le mani inthat nuomna hiel dam a hung intlun thei hlak. Patling le Nutling intihai khawm tlaksamna hin an patlingna le nutlingna hai a her tliek rawp a, an hringnun khawhlo takin a siem hlak. Tlaksamna hi suol in\anna a ni rawp hlak. Hi lei tak hin tlasam lo dinga mihriemhai hin \hang ei lak rawp a \ul a nih. Mihriemhai hi ei tum an ru a, ei taima phawt chun ei Pathienin ei tlaksam a phal ngai nawh. Sakeibaknei vanglaihai khawm an phing a \am a, fak ding an tlasam hlak. Hiengang bawk hin mihriem-hai khawm an phing a \am a, fak ding an tlasam hlak. Tlaksam ei nei lei ela nuora pheng ding ei ni nawh. Tlaksamna hi mihriemhai ta dinga taimakna le tum-runa mi siem pektu ni thei sienla nuom a um. Tlaksam lova mi siem theitu midang an um der naw a, Pathien chau a nih. Amiruokchu, tlasam lova ei um thei na dingin ei Pathien chun thil phut a mi nei a, chu chu ei thaw thei tawk seng thaw ding ti a nih. Mihriem han ei thaw thei tawk ei thaw phawt phawt chun ei Pathienin tlasamin mi sie ngai naw nih. Ei thaw thei tawk ei thaw ngai naw leia tlasam hlak ei nih. Mi taima tlasam neia an um hi hriet ding a vang hle. Tlaksam neia um rawphai hi mi thabo an ni hlak. Khawvelah ei um sung hin tlaksam chang chu um naw nim. Khawvel fe dan a nih. Tlaksam nei der naw inla mihriemhai hi ei uong taluo ding a nih. Hi lei hin tlaksam ei nei hi ei Pathien hin a phal a, a remti bawk a nih. Ei tlaksam le mamawhai ei hung nei le hmu theina dingin Pathienin thiemna, varna le thaw theina hai a mi pek a. Hieng thil hai hi hmanga ei thaw thei ang ang ei thaw hi mitin mawphurna a nih. Ei mawphurna ei thaw naw a ni chun tlaksam el chau ni lovin nghei thei ngirhmuna um ei tih. Hi lei tak hin a nih ei Pathien thu khawmin a thaw nawtu chun a fak khawm fa naw raw se a ti a nih. Tlaksam nei lo ei um nawh. Sawrkar khawmin tlaksam tam tak a nei hlak. Sum khawm a tlasam hlak leiin a mipui haia inthawk nuorna le helna hai chen a suok hlak. Manipur a ngei khawm ei State Sawrkarin sum a tlasam leiin lamlien \ha khawm ei neizo naw a, mipuihai ei chier ei chier el a nih. Sum tlasam naw sienla chu a ram mipuihai mamaw thil chi tum tum hai hi ei Sawrkar chun thaw nghal zung zung a nuom a nih ti chu Assembly Session a CM le Minister-hai thu hrila inthawk hin hriet theiin a um. Tlaksamna leiin Sawrkar khawm a nuom angin a che thei naw niin an lang.

Lekhabu Thlîrzauna:

dâwntitam: s.n. ngûrte‘Zu inrui mi le hnukinrâwl chu hung pasieng an ta, inruina chun mi chu puon\iekin a’n

thuom ding a nih sih a.’ Thuvar 23:21.

-joseph joute, Freelance journalist.

Tu kum chu lekhabu thar ei hauh a, lâwm a um a. Hmarhai hi thil thawna tieng thaw sup sup, insukhmu hrât tak ei na. Consistent taka thil a sustain zâwnga thaw teirei ruok chu pei lo, miin an thaw chun mi thawna zâra âr mawng hawl ve el. Mi’n an nei chun nei ve phêt phêt tum, copy paste hrât deuh ei nih. Thil \ha thaw insukhmu a \hat lai zingin mi thaw nazawng va thaw ve kher kha ei ta dingin a lo \ha ve chuong naw el thei. Lekhabu review le preview ding offline le online ah iemani zât ka nei lai hun kan daih naw êm êm a. Pathien ropuizie târlang tuma hma lâk ka tum nasat poleh thil dang, ka tum le ruot lo sinin a mi hung nangchil nâwk pei a. Keia kawng kâra mihai mi hung beiseinahai chuh, kei nih lovin keimaa um UMA thlarau zâr a nih ti ka hrietin ka sêl ngam tah ngai nawh a. Mihai ta dinga malsâwmna ni ding chun ei nuom naw tak dâm thaw a \ûl hlak, ka tih tah a. Chu laia pakhat ka kuta hung lût chu Rev. Huolthangsei |hiek-in a released, Dr Dony Tuolte lekhabu ziek “Ka Tawnhriet” anecdotes lâwrkhâwm a nih a. Ka zuk bi thuok thuok leh, 2009 New Delhi domestic airport le, 2012 Philippines le 2014 Brazil ka fe laia ka thil tuokhai ang Dr Dony’n a lo tuok ve hlak a nizie ka hmuh a. A rêng chun ka la tiem hman nawh a. Pu SN Ngûrte lekhabu “Dâwntitam” (novel) khawm tlângzar a nih ti ka lo hriet a. A naunu Dr Dony iem a chang pei tah ti hrietchieng le a lekhabu siem copy khat bêk inchâwk ve tumin ka hei fâwn leh, ‘I’n hman chun mi hung pan tah la’ a tih a. July 19 khan awfis fe malamin ka hei pan a. Fai vûkin khumah a lo zâl a. Lal David hun lêr tieng ang elin nunghâk tleirâwlin a ke a lo hmet pêka, an nu’n a vil zing bawk, umpuitu an Nu le nauhai leh an lo um a. “E, i \hunghar amanih ka tih a. I lo pei naw maw?” tiin a khum luah \hungin kan inbiek chun a’n sukhar a, a hung tho kâng a. An nu kuomah Chair le a lekhabu copy pakhat hung la dingin a zuk hril a. Nu Kim khawm chun inrang deuvin a hung lâk ve ve nghâl a. Hung \hung thovin, “Lekhabu-a khan hieng hin ziek rawh, ‘Presented to Mr. Joseph Joute, Freelance Journalist, Rêngkai, in commemoration of my attaining days of 80 years’” tiin, suoi a kei copy chuh, kum 80 a tling lawmnain a mi pêk a. Hlu ka tih veng veng hle! Review thaw ding ding naw thu iengkhawm a mi hril chuong nawh; ân phalam deuh ni’n ka hriet a. Anachu, tulaia lekhabu review le preview ei thaw dânhai ramtin kan hril kai pei a. Kei khawma review lovin thlîr zau met ka tum tah lem a nih. Hi thu a mi’n ziektir hma hin kum iengzâm an tah ti ka’n dawn leh “Kum 80 kan tah” a tih a. A ngal ka hei en leh a f$m vawng tah a; a sam a la vâr vawng nawa chuh. Pu Thangsawihmang-in Thuhma Tawng-a “A pu thlain huol sienla ngal f$min dam sienla nuom a um” a ti le, Bible-in ‘Hrâtna leiin kum 80” a tihai po po a chang kimin ka hriet. Hrâtnaw (weak) inti zinga hieng chen dama hieng po po chang thei chu a nêka malsâwmna um chuongin ka hriet naw leiin ka lâwmpui hle a. Kum 80 an taa chu a hrietna a la \ha êm êm a. Kei nêk khawmin recollection le retention khawm a la hrât lem neiin ka hriet. A thil hriet hril sâwng theina lem chu tluklo a la nih. A hrietna la \hat dân chu, tuta a lekhabu khawm hi 30-na an tah a, a sûng thu (story) hi tluong deuvin a la hril thei ka ring; an \awngbau hai leh.HPC movement hrât lai khan “Hnam Pasal\ha” novel pakhat (letter press) ka zieka, a bâk chu ka la ziek zawm tah nawh. A story kan fetir dân tlângpui ka la hrieta chu a changtuhai \awngbau lem chu ka hriet tah nawh. Pu Neikham chun nalh deuvin a la paraphrase thei ka ring. Sâwt taka mi khawm a la hril par par thei a nih. A thluok hi extract thei nisien nuom a um khawp el; a theida tah lo ding chun! Tulai khawvêl bio-technology le micro-biology a changkâng tah a. A thluok hrietna hih extract-a ei expand thei hlauh lem chun, Hmar hnam ta dinga ro hlu tak tak ei la phawrsuok \eu ka ring. DNA sequencing le re-editing an thaw thei tah a, cloning chen khawm ân thei tah leiin Pu Neikham ‘carbon copy’ khawm hih Hmar nau hân siem dân la ngaituo inla \ha’ng a tih. A mi liemsan hnung khawma a thiemna le varna, a hrietnahai ei kawl zing theina dingin, ti dâm a mi’n ngaituotir a. Mi liemsan vat sien tina nih lovin, a hrietna hi retain zing theina ding ti lei lem a nih. “Dâwntitam” chu \henkhatin Hmar \awng an nawh an tih a. Ama khawmin HLS leh khawm an hriltlâng thu a mi hril a. Kei chun, “Mi \awng le inang taphawt, abîkin Lushei \awng, ‘ei \awng an nawh’ tia ei pêk/paih pei chun Hmar \awng ti ding tlâwmte chauh, ziek khawp ei nei naw vak el ding a nih. |awng dang khawm lâk lût pei hi ei \awng hausakna ding lem a nih” ka tih a. Ei \awng hi paih \he pei lovin, \awng dang khawm a umzie ei hriet phawt chu lâk lût pei lem hih ei Literature hausakna ding a nih. Dâwn a suktam am, dâwn a titam am, hmangna ding hun pei a um. “Dâwn titam nu!” ti le, “Dâwn suktam pa!” ti chu Hmar \awng vawng an nih. “Ka dâwnkîr chângin” ti le “Ka ngaituo kir chângin” ti khawm chu thil pakhat hrilna pakhat nêka tam ei neina, ei \awng hausakna a nih. Chutieng chu hun sien, chuonga dâwn le hril suktam “Dâwntitam” chu ieng thu khieu am a na, tiin tiem kâr ka nghâkhla tah a. Ka hei tiem chu, Pu Ruoivêl Pangamte’n phêk hnungtieng Preview-a “Father of Hmar Novel” a ti le, ‘a universalist novelist’ ti ding khawpa hhuopzau a nih” a ti dâm, Pu Thangsawihmang-in, hmun le hmâng (places and venues) takhai hmanga, detective (criminology) tieng

thiem taka a ziek theina leia ‘thiemna chungchuong nei novelist’ an tih angin a phû hlein ka hriet. Hmun hming tak le character phuokfâwm (fiction) hmanga takram thil (reality) a hmang thiem danah Sydney Sheldon ang ka tih a. Misuol hnung sui dân thua a thu khêl dânah Sherlock Holmes ruolpa Dr. Watson a ang a. Politics le social, religion le education tienga a thusep thiem dânah Jeffrey Archer a ang a. First person-a novel a ziek thiem dânah Robert Ludlum a ang bawk a. “All-rounder Hmar novelist” amanih ‘Father of Hmar Novel’ ti khawm chu a phu êm êm. Amiruokchu, hei ti’ng ei tih, ama ngei khawmin a ti angin, book review/preview chu a \hatna chauh hril ding tina an nawh, a \hat nawna khawm, improvement umna dinga hril sa hlak ding a nih, ti hi a nih hrim a. Eini lai chu lekhabu ei la hau tâwk naw bâkah marketing oriented deuva thaw \ûlna a um hlak leiin inpâk deuh \ûlna dâm a um hlak leiin superfluous deuva comment khawm a um zeuh zeuh hlak ei inphat nawh. Âwmlo baksak hril ruok chu a \ha nawh a. Chîng chi an nawh, ei insuk-dere mei mei. Kei ruok chun a nîna tak ka hmu dân hril ka ta, a hmasâwnna ding khawm ka hril ding a nih. A Lekhabu nîna: Phêk 118-a sa, paperback cover, color quality insit um lo, printing khawm inman si \ha tâwka print thei Thawnsaau Printing Works, Churachandpur a nih a. Hawrawp/font khawm Ariel/Caliber 12 point, tiem inhawi tâwk a nih. Tulai international standard chuh 10 or 9 point a nih laiin ei standard-a ding chun a âwmtawk tho. Chaptering le Paragraphing khawm tiem inhawih tâwka \he a nih. Design & Setting chu New Age Computer, Rêngkai, Edenthar (Alan K. Songate) a na, demna ding a vâng. Improve-na ding pakhat chuh - tu thaw tak am ka hriet nawh - cover design hmatieng chu hmêl \ha vurin author lim a um a, a nalh. (World standard-ah lem chuh author hming a bu hming nêka lienin an ziek kuou hlak). Back side cover, thuziek um a nih leiin a thu fiena dingin background color bo/single color chunga ziek nisien chu fie (distinct) nâwk zuol a tih. Copy khat Rs.70/- chauh ding chun hlu tak a nih hrim hrim. Lekhabu rêng rêng chu aman tlâwm thei patâwpin, mirethei takhai khawmin lungril na lova an inchâwk thei dinga siem hi a \ha taka, mi tam lem kuom tlung theina khawm a nih. A sûng thu fepui tak le character a siem dâna chu inchûktir \hatak, “Like Mother Like Daughter” an iti, ”Nu Angin Nau Khawm” or “Nauin Nu A Sûn” ti ang chi, chanchin a taka tlung hlak; Pathien siem hmangaina chun iengkim a siem\ha a, mihriem siem Zu le pawisa ruok chun hringnun a suksiet. Pathien chauh naw chuh hun tâwpah bêl ding dang ei nei nawh, tihai hi a ‘central message’ niin ka hriet. Sakhuo/Kohran, politics, social le education ah inchûk ding tamtak a um a. Student, nunghâk-tlangvâl, zu dâwn mi, inruithei chîng, pawisa le nuhmeia inhnel, sex thila fîmkhur lo, inhawih chên mi mâni emotional feeling ang anga châng, second thought bo, principle nei lo, nu-le-pa hriet lova nupa anga khawsa tahai ngîrhmun dâm, phêk tlâwmte ah indên \ala tamtak thun, concise and precise, in a nutshell a nih.Nau fahra chunga Hmangaina le \hatna insuonain mitthli ko suokin ka hnuk a ul a. Nuhmeihai lem chu lungriemin a hlak hiel ka ring. Tlângkâwmna: Novel (fiction) a nia chu a thu fepui le phur suok tumtak chu zu dâwn \hat nawzie, dâwn mihai chu ieng anga lekha thiem thei le officer lien, sum hauh khawm nih hai sienla an ni ding an nih thei nawh a. Zu chun a tâwpah mi puon\iek ân khum hlak ti le, fahra khawm Pathien \i dêka ringum taka umhai chuh a tâwpah malsâwmin an um tei tei hlak tihai niin a’n lang a. Mi dangin iem an hmu ve ding? ka hriet tah nawh. Tulai Kohran ram, thlarau ram, politics, sawrkar le khawtlâng khawm nasatakin ei tlasie tah a, takna le ringumnahai a da tiel tiel a, “Khawvêl hi ân khawvêl vawng tah” a, ringtuhai ta ding lem chun “Isu Krista hung nâwk nghâk” a inhnêm chauh naw chuh khawvêlah inhnêmna ding tak tak a um ta’k nawzie a târlang bawk. Thu tlângkâwmna dinga ka hril nuom chuh; thlîrna tukver hran hrana zau tak (wider perspective) a thlîra, lekhabu pakhat sûnga thu \ha tamtak khumna, phêk 118 sûnga hringna sukdanglam (transform) theina khawp thusim ‘a realistic fiction’ a nih ti hih a nih! Bâwngsa sêr chenve nêka tlâwm man, Rs.70 chauvin damsûnga hringnun bu i’n châwk thei ding a na, chu nêka \ha chu, mâni hmasiel le duâmnaa sip mihriem rama hin chuh vâng hlêng a tih. Sum hlâwk nêka tiemtuhaiin an hlâwkpui phawt leh ti lungril puta a sut a nîna hin a sukhlu zuol. Kum 80 kaia lekhabu a na, kum 90 a tling phâta suok nâwk ding lem chuh a va \ha zuol awm de aw, tiin a lekhabu 31-na ding hi beisei takin, Rûn dung nêka sei beiseinain ka la beisei a nih. Ngalf$ma a dam hnungin harf$min dam zing rawse! Fact-based Novel a ziek peia ding. A sûng thu ka hril \eu chun \ha naw nih, nangin copy neia i tiem ve ngei ka ditsak che. Mi tin tiem chi a nih. I awi naw leh lo tiem sin rawh, i mitthli a tla naw khawma i ngaituona bêk invâkin i dâwn suktam ngei ngei a tih!

-Rêngkai, Bible Hill, July 23, 2017.

Central Team in Assam tuil-ien ngirhmun an enfel

GuwAHATi: Tulai-a Assam rama tuilien leia mi tam takin harsatna an tuok pha na le mihriem 70 chu-ong zet an thina le inzaw-min V. Shashanka Sekhar, Joint Secretary, Home Ministry inrawinaa Central Team chu zanikhan Gu-wahati an tlung a, July 28, 2017 chen Assam-ah cham an ta, Tuilien ngirhmun enfel an tih. Central Team hai hin zani zantieng dar 2 khan Guwahati hmunah state Chief Secretary, V.K.

Pepersenia inhmupuiin thil umdan an hriltlangpui. Central team hung hai lai hin Ministries tum tum, Home Affairs, Water Re-sources, Finance, Expen-diture, Road Transport & Highways, Rural Develop-ment, NITI Aayog, Agricul-ture hai an \hang a, an cham sungin Bishwanath, Lakhim-pur, Majuli, Barpeta, Cachar, Karimganj le Hailakandi area hai sir an ta district adminis-trations hai inhmupui bawk an tih. (AIR)

Assam-ah helpawl pak-hat kaphlum

new deLHi: Assam-a chun zani zingkar 6AM vel khan Kokrajhar district-a Army le Assam Police han joint operation an thaw hunah helpawl pakhat an kaphlum. Army le Assam Police team han dappui an thaw

huna hin helpawl han si-laiin an lo kap a, chu taka security forces han an kaplet venaa helpawl pak-hat hi kap hlum a nih. Kap hluma um helpawl kuta in-thawk hin AK-47 Rifle le a mu, Hand grenade 1 le thil dang dang an man.

B.Ed college hai CCTV inbuk dinginGuwAHATi: Assam sawrkar chun kum 2016-17 session a inthawk B.Ed. Examination felfai le thienghlim taka nei a ni theina dingin B.Ed. colleg-es, College of Teacher Edu-cation (CTEs) le NCTE-recognised private B.Ed. Colleges hai chu exami-nation halls haiah CCTV

in\hut vawng dingin an hri-ettir a. CCTV a thlalak hai chu Directorate of SCERT, Assam kuta pelut pei dinga ti an ni bawk. Hi thua order hi Minister of Education, Govt. of Assam in a pawm-pui hnunga Joint Secretary to the Govt. of Assam, El-ementary Education Depart-ment in an suo a nih.

Dalit mi pakhat vuokhlum nawk

TiruvAnnAmALAi: Tamil Nadu a chun zani hmas khan Perumal Pu-limedu village-a cricket ground-ah hnam le hnam thila buoina a tlung nawk a, Dalit hnama mi pasal kum 32 mi M. Venkate-san chu vuokhlum a ni bakah midang 4 in hliemna an tuok. Hi thil tlung le inzawm hin mi 10 man le midang 6 hrentang an nih. Ei thu dawngnain a hril

danin, student \henkhat le Caste Hindu hawnkhat chu Puliyaramapakkam colony hmuna cricket inkhel din-gin an fe a, sienkhawm hi hmuna lo um Dalit hnam group khat hai chun inkhel an lo phal peknaw leiin in-selna a suok a, chu huna hnam rawng kai le inh-musitna \awngkam saksuok a ni leia inbeituonaa Dalit mi hin thina a tuok niin Polce chun an hril.

Police han ralthuom an dapdawkTurA: Meghalaya a East Garo Hills-a Rongjeng hmu-na chun zani hmasa khan Meghalaya Police Comman-dos a Special Force (SF-10) hai le GNLA helpawl hai an inkaptuo a, inkaptuona hmu-nah GNLA hai ralthuom ie-

manizat dapdawkin an man a, thi le hliemna tuok ruok chu an umnaw niin ei thu dawngna chun a hril. ralthuom an dapdawk le man hai lai hin AK-47 Rifles le a mu iemanizat a \hangsa.

BRO han hnuoiver (tunnel) pahni an siem ding

iTAnAGAr: Bor-der Roads Organisation (BRO) chun China le ramri Arunachal Pradesh-a metres 4170 a insang Sela Pass fethlengna ding hnuoiver (tunnel) pahni an cho ding a nih. Tun-nel hin China le ramri-a

Tawang le inkar km. 10 zetin a suktawi pha ding a ni a, hi thil hin Tezpur-a Army 4 Corps headquar-ters le Tawang inkar fe hun sung darkar 4 vel zetin a suktawi pha ding a nih tiin BRO thusuok chun a hril.

Schools le Colleges haiah “Vande Mataram”

CHennAi: Madras High Court chun Tamil Nadu state sunga inchuknain (ed-ucational institutions/Col-leges le Universities) haiah chawlkarkhatah vawikhat bek India hlapui “Vande Mataram” sak annawleh play hlak dingin an hrietttir bakah private \hangin in-stitutions dang hai chu thla khatah vawikhat bek sak/play dingin an hriettir. Supreme Court chun

Cinema Halls haiah Na-tional anthem play ngei ngei dingin order a lo insuo ta a, national anthem play sung cinema entu hai an ngir ngei ding ti a ni bawk a nih. “Vande Matharam” hi Tamil le English-a inletin Government websites le social media haia upload dingin Court chun Public Information director an hri-ettir bawk. (ENS)

President thar laklut ding leiin LS le RS sukchawl

new deLHi: Zanita President thar Ramnath Kovind India President 14-na dinga laklutna inkhawm swearing-in-ceremony ding leiin zanikhan Lok Sabha le Rajya Sabha in\hung hai chu zantieng 3:00PM chena dinga suk-chawl ve ve an nih. Mem-

bers hai an \hang vawng thei nuomna leia Inpui pahni hai in\hung hi suk-chawl an nih. Zanita Lok Sabha in\hung \an hlimin Congress leader Mallikarjun Kharge chun Bawng humhimna dinga inthatna tlung chun-gthu bawk a khekpui nawk.

Red sandalwood leh China mi mannew deLHi: Zanikhan Indira Gandhi International airport-a chun China mi pakhat chu a bag an dapnaah Custom officials han Red sanders/sandalwood kgs. 86 leh an man. A thil phur hi Kunming, China rama phurlut a tum a nih. Red Sanders hi India rama chun kg. 1-ah Rs. 10,000 pei manhu a ni a, China, Japan le East Asian rambung dang haia chun hi nek hin a man a la tamlem a nih. Red sanders hi Convention on International Trade in Endangered Species (CITES) hnuoia ramdanga phurdawk khap a ni a, mana um po hi a rengin Rs. 8.6 lakh manhu vel ni dinga hisap a ni a, mana um pa hming ruok hi chu puonglang a ni nawh. Chun, July 23, 2017 khan India mi pakhat Dubai-a in-thawk vuongnaa hung chuong passenger pakhat bag sun-gah rangkachak Rs. 43 lakh manhu ding dapdawkin an man bawk. (PTI)

Zeliang in Advisors 9 le Parliamen-tary secretaries 26

KOHimA: Nagaland CM TR Zeliang chun zanikhan cabinet rank advisors 9 le Parliamentary Secretaries 26 a ruot a, zani ma khan State Banquet Hall-ah in-

tiemkamna an ngei nghal. Zeliang hi NPF MLAs 36, BJP MLA 4 le Indepen-dent MLA 7 han an thlawp a, tuhin Chief Minister \han-gin minister 12 an um tah.

PM in zangnadawmna Rs. 2 lakh seng pek dingin a puong

new deLHi: Prime Min-ister Narendra Modi chun zanikhan Gujarat-ah an zin a, tuilien in thil a suksietna hmun le tuilien ngirhmun a va enfel. Prime Minister Relief Fund a inthawk thina tuok

sungkuo hai kuomah zang-nadawmna Rs. 2 lakh seng le hliem hai kuomah \hang-puinain Rs. 50,000 seng pek an ni ding thu a hril a, sawrkar thlungpuiin a \ul dan I zira \hangpuina a pek ding thu a hril bawk.

Hmasawnna Thar3 THLAHmur (juLy) 26, 2017niLAini (wednesdAy) nATiOnAL/inTernATiOnAL & AdverTisemenT

LAwMThu hRILNAHun iemanichena inthawk ta khan Pile natna ka nei a. Sawt tak tak inhnawmnain hun ka hmang a, a chang changin thisen a suok a, ka tawl a hung lienin a hung puom a, ka kawng a hung na a, Gastric a hung um a, ka ph-ing a hung inri rak rak a, ka tak-sa a hugn chauin ka hung cher deu deu a. Ka beidawngin MV Azad Phusam ka pan a, hun iemanichen a mi enkawl a, tuhin chu ka dam fel tah. Hi lei hin ka lawm hle a, hi chanchinbu hmang hin ka lawmthu MV Azad Phusam chunga ka hung hril a nih. MV Azad Phusam hi nitin 8AM-4:30PM inkar sungin Centre Road (Opp. ICI Church, ICI Road) Hiangtam Lamka, CCPur-a le Oppt. Hatta Oil Pump near Public Hospital, Hatta, Imphal hmun haia pan thei ning a ta, Mobile Phone Nos. 8014025567/ 7628890261 haiah biekrawn thei a ni bawk.

Lawmthu hriltu, sd/-Lallungmuan

Bijang

vAwK in|HAnGnA dAmdAwiI vawk zawr hun tlingna dingin kum khat nek tam nghak ngai tanaw nih.

A |HATnA:

* PIGROW mum hi Company-hai ti dan ang taka i pek chun thla 5 sungin kg. 70 chuongkai hman a tih.

* PIGROW mum hin, i vawk chu i pek \ana inthawk chawl der loin an \hang tir thei.

A PeK dAn dinG:* Vawk pakhatah nikhatah mum 20 (zingtieng mum 10 le zantieng mum 10) pek ding.* Box khat ah mum 600 a um a, chu chu thlakhat sunga a fakzo ding a nih.* Rawt phita pek in fak awlsam an ti lem.InCHAwK tHeInAHAI:1. Hmingi 2. L.K. Screen PrintingBethel, CCPur Lighthouse Lane, CCPur# 84148523913. Pet Care Centre, Tiddim Rd. CCPur.Order tam dan dungzuiin HOMe delIVery khawm kan thaw thei.

LAKTAwi

(25-29)

(25-29)

Tu Kum Yemen Mi 600, 000 Cholera Nei Ding: ICRCAden (yemen): Saudi Arabia le indona leia khawpui buildinghai kap/bomb sieta inthawka Cholera hripui in-lengin tu kum sungin Yemen mi 600, 000 chu Cholera an invawi dinga ring a nih tiin International Committee of the Red Cross chun Pathienni khan a hril. A ram pumpui health care facility a tlusie vawng tah leiin a ram mi 10 million vel chu hringnun derthawngah an um a, \am tla thei zing a nih tiin UNO chun a hranin a hril bawk. Red Cross Soc ie ty hri l dan chun, Yemen

mi 45 peia pakhat chun December chenah Cholera (tui thienghlim naw leia phingna, sungkhaw le khawsik) tuok an tih, tiin thusuok siemin a hril. April thlaa inthawk khan, Cholera hri inleng vawi hnina ah mi 370, 000 neka tam an damnaw tah a, mi 1, 800 chu an thi tah niin ICRC le WHO han an hril. Pathienni-a UNO in a hrana a hril dan chun, an ram mihriem 27 million laka 20 million chu \hangpui ngai an nih a, 10 million vel chun damna ding bu, tui

le damdawi tul, sem ngai an nih tiin a hril. Yemen rama hin Iran \hangpui Huti helpâwl le Saudi Arabia sawrkâr indona leiin a ram mipui sang tel an thi tah a, maktaduoi tel in le lo bovin an raltlan tah bawk. An ram le khawvel infepawna tak Tuipui Sen (Red Sea) laia lawngchawlna hmun chu khâr a ni tah a, mi tamtakin bu le tui, damdawi an hmu ding le inchawk ding an hmu thei ta naw a nih. Tutaka an rama medical facility a chenve nêka tlawm chauvin sin an thaw tah.

Khawvela rambung hnufuol pawl tak Yemen indona, August 2015 a inthawka Saudi Arabia-in a bomb \ana inthawk khan mi 8, 000 neka tam an thi tah a, 44, 500 an hliem tah a, nuoi tel raltlan an um ta bawk. Khawvel sak-thlang-sim-hmar buoi nâwna hmun a um ta nawh. A lailung tak Israel ram Middle East khawm a buoina hmun tak a nih. “Indo le indo thuthang hai la hrieng in tih” tia Isu hung ding tawma thil tlung ding a hrilhai vawng kha an ni tah.

uGC in Certificates-ah Aadhar number

new deLHi: University Grants Commission (UGC) chun Universities hai chu students hai degrees le Cer-tificates a peksuok haiah identification mechanism thar, thlalak le Aadhar number hai in\hangsatir ta dingin an hriettir. Hi thu hi Union Min-ister of State for HRD Mahendra Nath Pandey in zani hmasaa Lok Sabha hmuna indawnna dawna a hril a nih. (AIR)

SL Navy han India Ngamantu 3 an man

CHennAi: Sri Lanka Navy chun zani hmasa zan khan Delft Island hmunah India Ngamantu 3 hai chu Sri Lanka ramsung tuipuiah Nga an hung man tia intu-min an Lawng leh an man. Tuta Ngamantu 3 mana um hai le hin tuchena hin Sri Lankna in India Ngamantu a man le hren-tang chu 92 an tling tah. Amiruokchu, Sri Lanka in India Ngamantu a man le hrentang hai hi an khat tawkin a hung inthlasuok nawk hlak a nih. (AIR)

School Van in Class VII inchuk-

lai a rawt hlumCHennAi: Tamil Nadu-a Vandalur-Kelambakkam Road a chun zani hmasa zingkar khan an chuongna School Van in class VII inchuklai nuhmei naupang pakhat G. Nethra Shri chu a rawt hlum. Van hin thil phurtu mo-tor pakhat lekhel a tumnaa nuhmei naupang hi a rawt hlum a nih. School Van in a rawt hlum naupang hi a sangnu G. Roshini (9) len Van sung kawtkhar bula chuong an ni a, mo-tor lekhel a tumnaa hrat taka a tlan naah naupang hi a thedawk a, chu huna G. Nethra Shri hi Van in a rawt hlum a nih. (ENS)

Jaitley in Bank-ing Regulation Ordinance Bill

new deLHi: Finance Minister Arun Jaitley chun zanikhan Lok Sabha-ah Banking Regulation (Amendment) Bill, 2017 bill a phar. Hi Bill hi Banking Regulation Act, 1949 siem\hata thlakth-lengna ding a nih. A bill hi RBI in Banks hai thil thaw dan ding (di-rections) a pek theina ding, banking companies hai thurawn petu ding com-mittees ruot le pawmpui theina ding Bill a nih. (PTI)

India ramah Driverless Car tlan phal ninaw nih: Gadkarinew deLHi: Union Minister Nitin Gadkari chun, sin tam tak a sukbo pha ding (unemployment an tlun ding) leiin India ra-mah a khaltu um lo (driver-less cars) tlan phal ninaw nih tiin zanikhan a hril. Sin sukbo a, mihai sin nei lova siemtu ding tech-nology le policy hmang ni ngainaw nih tiin Mr Gad-kari chun a hril. Sawrkar chun passen-gers han electric four-wheeler annawleh two-wheeler taxis dit an thlang theina dingin cab aggrega-

tor platform thaw a tum a, hi thila hin sawrkar chu facilitator chau ning a ta, hi platform hin inelna intlun a ta, mipui han mantlawm lemin an fe nuomna hmun an tlung thei ding a nih tiin Gadkari chun a hril. Chun, sawrkar thlung-puiin public le private

motor haiah GPS le satel-lite tracking system lo thei loa inbuk dinga hma lak a tum thu, India ram state tum tum haiah public trans-portation a dingin luxury buses hmang tum a ni a, hi thila ding hin World Bank le Asian Development Bank (ADB) hai indaw-rpui mek an nih. Mi naran le mi pasie hai khawma chuongman tlawmtea an fe nuomna an tlung theina dingin London Transport Authority Model entawn a tum tiin Gadkari chun a hril bawk.(PTI)

Darjeeling-a Internet ban a la fe pei dingdArjeeLinG: Gorkha Janmukti Mor-cha (GJM) han Gorkhaland hran ngennaa Darjeeling hills a shutdown an puong chu ni 41 a tling ta a, internet hmang suolna leia buoina lien lem suok ding vengnaa in-ternet that (shutdown) khawm that sunza-wm pei a ni a, Internet thata um hi August 4, 2017 chena dinga keisei nawk a nih. GJM in tiemchin um lova Shutdown an puong ni 41 a tling ta le inzawmin Dar-jeeling Hills a shutdown thawa um sawt tak pahnina a nih. Darjeeling a hin kum 1988 khan Gorkha National Liberation Front in ni 40 sung bandh an lo thaw ta bakah kum 2013 khan Gorkha Janmukti Morcha (GJM) hin

State hran ngenna le inzawm bawkin ni 44 sung zet shutdown an lo thaw ta a nih. GJM nuorna leia buoina suok ding vengnaa district administration in July 18, 2017-a inthawka kha in-ternet hi shutdown a lo puong, buoi-na boruok a lan kieng tak taknaw leia Ban hun hi keisei nawk a nih. Shutdown lei hin damdawi zawrna (pharmacy) ti lo sumdawngna hmun, res-taurants, hotels, schools le colleges hai chu khar an la ni zing a, Shutdown lei hin Darjeeling a chun fak le dawn thuah mipuiin harsatna nasa tak an tuok mek a, GJM le NGOs tum tum han mipui lai fak ding an sem. (PTI)

IN THE COURT OF EXECUTIVE MAGISTRATE:CHURACHANDPUR

AFFIDAVITBy this deed, I, the undersigned Zorinpuii selate, d/o Shri SelthangvelSelatepreviouslycalledZorinpuii doing self em-ployeebyprofessionandaresidentofHouse no.788, nehru Marg, rengkai, P.O. & P.S, Churachandpur District, Mani-pur-795128solemnlydeclareandstateasunder:- 1.That,forandonbehalfofmyselfandremitterissue,Iwholly renounce/relinquishandabandontheuseofmy for-mer name of Zorinpuii and inplace thereof Idoherebyas-sume from this date the name Zorinpuii selate and so that I andmy family and remitter issuemayhereafterbe called,known and distinguished not bymy former name, but as-sumed name of Zorinpuii selate. this is true. 2.That,forthepurposeofevidencingsuchmydetermi-nationdeclarethatIshallatalltimeshereafterinallrecords,deedsandwritingsandinallproceedings,dealingsandtrans-actions,privateaswellasuponalloccasionswhatsoeveruseand sign the name of Zorinpuii selate asmyname inplaceandinsubstitutionofmyformername,Zorinpuii. this is true. 3.That, Iexpressly authorizeandrequestallpersons ingeneralandrelativesandfriendsinparticular,atalltimehere-aftertodesignateandaddressmeandremitterissuebysuchassumed name of Zorinpuii selate accordingly.this is true. 4.InwitnesswhereofIhavehereuntosubscribedmyfor-merandadoptednameofZorinpuii and Zorinpuii selate on this21stdayofJuly,2017. Verifythatthecontentsofthisaffidavitfromparagraphnos.1to4aretrueandcorrecttothebestofmyknowledgeand belief. Nothing material has been concealed or sup-pressedthereinonthisthe21stdayofJuly,2017.

sd/- Zorinpuii selateDeponent

inHrieTTirnAHmar Inpuia lo intlun ta angin, Hmar khuo in tina Nu le Pa inzaumtak hai, Hmar Artists Association General Headquarter hmingin chibai. Ei hnam thu le hla chimrala um mek tah vengna dingin HAA fund kumkhata Rs. 50/- (Sawmnga) pei hung dawl ani ding ani a, Lunginsiet taka tuta inthawk dawltuhai kutah lo pe diet diet dingin ei in ngen takzet a nih. Chun Hmar Artists Association Gen.Hq chun a lo rel tasa angin Logo thar nei dan ding a ngaituo meka, chu le inzawm chun Hmar nau designing tienga inhnikna nei taphawthai chu Hmar Artists logo ding chu \ha in ti dan ang taka hung siem tan ta dingin mi tuelkhawm HAA chun fielna a siem. Thla thar August 12 Artists Meet 2017 ei nei huna Logo siema umhai chu HAA Gen.Hq in \ha a ti tak chu thlang suok a ta, a design tu kuoma lawman \hatawk tak HAA Gen.Hq chun pe bawk a tih. A format chu PSD/TIFF ning a ta Email: hmarartist-sgeninfo.gmail.com ah August date 10 bo hma ngei a hung thawn thei ning a ta, Mobile no. +918729902057 a hin thu chieng lem in dawn thei ran ni bawk a tih. Ram le Hnam ta dinga I rawngbawl ve na anga ngaia I thei tawpa hma hung la ngei dingin HAA chun fielna a siem.Hriet ding \ul hai1. “ ARTISTES ” ni ta lovin “ ARTISTS’ ” ti hmang lem ding.HMAR ARTISTS’ ASSOCIATION ti ding.2. Hmar Arasi (Star) pahni chen hmang ding.3. HAA flag colour chu Blue, White, Green. 4. Flag colour chu logo a ding chun belsa kher kher ding ti a um chuong naw leiin a siemtuhan tha an ti dan ang tak kha ni lem a tih.5. Motto chu Thiemthil le Rimawi chawisang ti hi zieksa thei nisien lawmum hle a tih.

In lunginsietna le in \hangpuina hnituhai,

sd/-jonathan L. joute sd/-emanuel ralsunMedia & Publ., HAA GHQ Info. Secy., HAA Gen. Hq. 8837269142 8729902057

Officeofthe

HMAr stUdents’ AssOCIAtIOnSTATECOORDINATINGCOMMITTEE,MANIPUR

(Churachandpur,Imphal&Jiri-Vangai)

Press reLeAse25/7/2017, Churachandpur

Liemtah July 23, 2017 a Parvachawm Government High School a inchuklai haiin an school zirtirtuhai an kai ngai naw leia lungawi lova Parvachawm School khar a nuo-rna an nei hi HSA SCC Manipur chun a hrietpui a, hieng ang thil Hmarram-a a tlung hi pawi a tiin mawphurtu hai a dem hle thu mipui hrietin a puong. Hi le inzawm hin HSA SCC Manipur chun tarik 25 July, 2017 zingkar in Emergency Meeting a ko a, Hmar-ram sung a sawrkar school hai mumal lo taka a um mek hi ngaituo in, thuneitu le mawphurna cheltu hai an rang thei anga inhmupui a hi harsatna chingfel dinga \hang la dingin thu a sukthluk. Hmarram sung a sawrkar inchuknain hai \ha taka hring le um dingin HSA chun a dit hle a, a tul le a pawimaw ang ang thaw dingin HSA chun hma a lak ding a nih a, hi thil le inzawm hin mipui le pawl dang dang hai khawma HSA hmalakna inza a lo thlawp seng dingin ngenna le inhriettirna a siem sa.

sd/- lal robul pudaite sd/- Malsawmthang ralsun Coordinator Secretary

Israel-in Jerusalem Biekin-a Metal Detector Aiah CCTVjerusALem: Kar hni lai an buoi tah leiin Israel chun Jerusalem khawpui sûnga Muslim hai Biekin Aqsa mosque compound laia thir hipsuok theitu (metal detector) tamtak an inbuk chu la thlain a aiah CCTV inbuk a rawt a. Amiruokchu, Palestinian hai chun khawm chu an dit/pawm nawk nawh. July 14 khan hilai Biekin compound lai hin Palestine helpâwl han Israel police pahni chemtein an sun hlum leiin Israel sipai hai chun lûtna kawtkhar po po ah thir hmutheitu (metal detector) an inbuk vawng a. Palestine hai a suklungsen em em a, tulai hnaia inbeina nasa pawl tak a chawksuok pha a nih. P a l e s t i n i a n P r i m e Minister Rami Hamdallah le senior Muslim hotu han Al-Aqsa compound an va en a, a pahni hni’n an pawm naw ve ve a. An rengin hmang lo vawng an rawt a nih. Pathien biekna chawkbuoi theitu thil rêng rêng kan dit nawh a. July 14 hmaa thil umdân ang char khan um nawk sien kan nuom a nih” tiin Israel awp West Bank ah a hril. Israel Prime Minister B e n j a m i n N e t a n y a h u Cabinet meeting Thawlenni khan inhmaw taka nei a nih a. US ambassador to Israel David Friedman a \hang bawk a. Cabinet chun Muslim hai Biekin al-Aqsa compound popo lûtna dinghaia mi daptu/enthlatu thil changkang tak sie a tul

tiin, Closed-Circuit TV sie nisien tiin an rel a. Metal detector hai lak thlak vawnga CCTV inbuk teu khawm chu a hau an tak hle a. Thla ruk sungin Israel Shekel 100 Million ($ 28 million) vel a tul ding niin an hril a. David chun, hi thua hin US chun Israel le Jordan a biek ve ve tah a, a that thei dan dinga thaw nîng a tih tiin a hril. Jordan hi Jerusalem-a Palestine Muslim hai Biekin compound enkaitu a nih. CCTV a inthawka hmu dan chun, buoina in\anna chu, July 14 khan Aqsa compound-a silai thup Israeli Arabs mi pahniin Israel police duty hai an kap hlum a. Kap hlumtuhai police in an hnawtzuia an kap hlum ve a nih. Pathien bie ding le \awng\ai ding suonlamin chemte le silai an chawilut/thup hlaka chu chu Israel sipai han an ditnaw a nih. PM Netanyahu khawmin Pathienni khan ‘detector’ hai um zing ding a tia chu international pressure a nasa

taluo leiin lak thlak a remtih a. Anachu, vuong vuong dinghai check ang deuvin CCTV leh compound lut ding taphawt check ding ti hi an thutlukna chu a la nih. Jerusalem khawpui saktienga um, Old City (Khawpui hlui) an iti laia um Juda hmun thienghlimtak le Muslim hmun inthiengtak pathumna Temple mount hi 1967 Six Days War a inthawk khan Israel-in a lak vawng a, a awp ta char char a nih, tuta West Bank or Occupied Area leh hin. Sakhuo thila an ta dinga hmun pawimaw ve ve a nih. Hi lai hmun hi a nih khawvel sakhuo leia buoina chawk suokna ding hmun, Isu Krista hung nâwkna ding intluntu ding chu, Pathienin phuba a lâkna ding hmun le Lal David lalram a tungding nâwkna ding hmun, in\anna ding niin Bible thiemhai chun an ngai. Abraham-in a naupa Isak an hlanna hmun, lungpui chungah Temple bawl, Dome of the Rock umna a nih.

China’n uS Navy Enthlatu Vuongna A Lo DangwAsHinGTOn: China-in South China Sea laia thu-neina suklien pei a tum chu mita hmu thei ngei dingin a changzie hai khawm a suklang pei tah a. Ni danga a thaw ngam zen zen lo US Navy enthlatu vuongna pakhat chu Pathienni khan South China Sea chungah a thâwk hnina dingin a lo hang khak buoi nawk tah. Washington-a US offi-cials hai hril dan chun, South China Sea laia American Navy hai enthlatu vuongna (surveil-lance plane) US EP-3 chu Chinese vuongna J-10 pakhatin hnaite feet 300 (meter 91) vel chau ah a hung vuong khuma, inbaw inlauin US Navy vuon-gna hi an hem hmang hlawl a nih, tiin an hril. Hming hril nuom lo official chun, China vuongna hi râlthuom pai a nih a, thil tlungna hi Qingdao City a inthawka nautical mel 80 (Km.148) vela tlung niin a hril. US indo reltu office Pentagon chun vuongnahai inkhak buoi dan hi a him nawh a, tuta mi tak hi a him nawa chu inbiekpawna danghai chu a him tâwk tho tiin a hril ve. Pathienni-a thil tlung ang hi a um ngun hlea hril a nih. May thla khawm khan Chinese vuongna SU-30 pahni chun US vuongna radiation hmusuok tumtu chu East China Sea international waters laia a vuong laiin an lo khakbuoi tah bawk.

China hin a ramri tuipui zuol laia US military hai chêt dan hi a vil/enkai nasa tah hle a. Tuipui kam hrula an ramri po po a bikin South le East China Sea hi a veng uluk bik a nih. Kum 2001 khawm khan US enthlatu vuongna (spy plane) pakhat chu Chinese jet fighter-in a lo khakbuoi leiin Chinese pilot pakhat a thi a, US vu-ongna khawm Hainan vuon-gna tumhmunah emergency landing a thaw hlawl a nih. US vuongna sûnga chuong mi 24 hai chu ni 11 sung hrentang an nih a. Washington-in ngaidam an hni hnungin an insuo nawk chau a nih. Kha thil tlung khan President George W. Bush a term bul tieng US le China kar thu a suksiet hman a nih. Thu dangah, Pentagon thupesawngtu Captain Jeff Davis chun, US military hai chun missile dangna THAAD a \ha tâwk le tâwk naw ensinna nei nawk vat tang a tih tiin a hril. “Hienga

THAAD test routine hi missile dangtu a \ha zing le zing naw fiena dingin a \ul a nih” tiin a hril. Missile Defence Agency director Lieutenant General Sam Greaves chun, ensinna chu Pacif ic Spaceport Complex, Alaska ah nei nîng a tih tiin a hril. Thla hmasak khawm khan North Korea le ramdang dang haiin an siem ‘intermediate-range ballistic missile’ lo dangna system THAAD a lo ensin tah bawk. Hieng ang THAAD hi US chun North Korea le South Korea inrina lai an \hut a, North Korea missile haia inthawka South Korea vengna ding a nih. Missile, abîkin short range le intermediate range hai chu THAAD hin a lo kap thlak chat chat thei a nih. Hi THAAD an \hut lei hin China chun US le South Korea a dem a, an ram vênghimna (security) radar hai a chawkbuoi ding niin a hril.

Scientist-Academi-cian Yash Pal a thi

new deLHi: Indian Sci-entist inlar le Academician Professor Yash Pal chu zani hmasa zan khan a thi a, zani zantieng dar 3 khan Lodhi electric crematori-um-ah a ruong raw a nih. Yash Pal hi Univer-sity Grants Commission Chairman hlui, Tata Insti-tute of Fundamental Re-search (TIFR)- sin thaw \an niin India rama civilian chawimawina insangtak Padma Vibhushan inhlana lo um ta a nih. (PTI)

Hmasawnna Thar4 EntErtainmEnt / SportSTHLAHmur (juLy) 26, 2017niLAini (wednesdAy)

Tuolsung .. eTc...

India in Men’s World Boxing a mikhuol dingnew deLHi: India chun a hmasatakna dingin kum 2021 khin men’s World Boxing Championship a mikhuol ding a nih. Hi baka hin India chun kum thar khin women’s World championship a mikhuol bawk dinga hril a nih. Hi thu hi zanita Moscow hmuna ni 2 sung aw International Boxing Association (AIBA) executive committee meeting zo a ni le inruola AIBA President Dr Ching Kuo Wu in a puong a nih. AIBA Executive Committee chun, kum 2019 Wom-en’s world championship chu Trabzon, Turkey mikhuol dingin thutlukna an siem bawk a nih. (PTI)

Kylie Jenner-in “Life of Kylie” TV Show SiemLOs AnGeLes: Kum 19 chauva upa, model hlâwtling tak le Fashion Designer Kylie Jenner chun reality TV show inlâr “Keeping Up With The Kardashian” ah Kardshian hai unau chanpui a nina angin kum 10 lai \hanga a lo inlang ve hlak hnungin, tuhin ama puola reality TV Show pakhat “Life of Kylie” a buotsai a, \hal a khin \an a tum thu a puong. K y l i e J e n n e r h i n hi thu a puong le inruol hin Twitter le Instagram account hai ah a fans nuoi telhai suklawmna dingin thlalâk thar le ama selfie a post pek a, an lâwm hle. Twitter-a a thlalâk a post-a chun Bra eng le puonbil dum a bil a, mobile phone hmanga a enlai, a awmbawr po inhawng vawnga a ngir lai, mit meng khu saia meng hi a nih. Pakhat dang Instagram ah a suklanga chun Blouse dum, a ban tluon, puonbil le inzawm vawng, awm chena bi a nih a. A awmbawr chungtieng po ring chenin an lang vawng a. A sam dum inkhai thla hnap hlak kha a hlim tung vawng a. Mitmeng inno khu saiin, a hner sen tawt them vangin an pose a. A zuitu 90 million hai chu an lâwm hle, “likes”

a hmu râwn dana inthawkin a TV program khawm a hlâwtling ding niin an lang. Kylie Jenner hi TV program tam takah a lo \hang ta hlak a. Kourtney & Kim Take Miami, Khloe & Lamar le, Rob & Chyna tihai, “KUWK” ah a lo inlang vawng tah a. Tuta “Life of Kylie” a hin chu ama chanchin chau, Fashion Designer a inthawka Style Icon a ni danhai hrilna/suklangna nîng a ta. A mimal hringnun, then le ruolhai le an inpawl an le seilien danhai chanchin nîng a tih. “Kum iemani zat kha chu ka fans hai mi thlawpna

le \hangpuina zarin an hawi em em a. Hi Show hin ka hringnun a thil ka pal tlâng iemani zathai an hmutir/hriettir ding a na, ka sinthaw dan le ruol pawl danhai ka share hlak ding a nih” tiin thusuok a siem. K a r h m a s a k k h a n Hollywood-a Madame Tussauds-in ama lim ang char wax hmanga a siem chu a hawng a. Ama a ang taluoa, ieng lem am artificial le ieng lem am a tak hriet hrang thei an naw ang a nih. Kylie Jenner duplicate hi a khat chauva dawr tuola a um chun miin a tak sawnin an biek hiel niin a hril.

west ham in Javier hernandez a lak fel tahGerman club Bayern Leverkusen-a inthawk Man-chester United striker hlui Jevier Hernandez chu West Ham chun an lo inchawk fel tah. Hernandez man hin West Ham chun £16m an seng a nih. Tuta contract an ziek dungzui hin kum thum sung West Ham-a hin um a tih. Ama hi Mexico ta dinga goal thun rawn tak nina hau mektu a nih bawk. Ama chun league lai po povah Premier league hi inhawi a ti tak thu a hril a, hi league-a inkhelna hun remchang a nei chun bawpel a tum ngai naw thu a hril. United-ah kum 2010 khan a lut a, inkhel vawi

59-ah goal 29 a lo thun hman a nih. Chu hnung 2015 khan Bundesliga club Leverkusen-a hin a lut a, hi taka hin inkhel vawi 76-ah goal 39 a thun hman bawk. Chun, Spain le Germa-ny-ah kum thum ve ve hlu takin an khel thu a hril a,

an’achu premier league hi inkhel tieng panga bung thar a \anna a ni leiin a ngainat bik thu a hril bawk. Hammers hai hin Mar-ko Arnautovic Joe Hart hai khawm a hma met khan an lo inchawk ta bawk.

Manchester united-a hin kei ngeiin ka chanchin ka siem tum a nih: Romelu Lukaku

Manchester United striker thar Romelu Lukaku chun a club thara um an hawi thu a hril a. Nakie tienga la hril tham chanchin khawm ama ngeiin siem a tum thu a hril. Hi Belgium striker, kum 24 mi hin thla bul tieng khan United a zawm a, aman khawm £75m tawp a nih. Nikum khan Everton ta dingin goal 25 tawp a thun a nih. Chun foreign player, kum 24 tling hmaa premier league goal 80 thun tling hmasa tak a ni bawk. Ama chun, ‘Player \ha filawr ka ni le ni naw ka hriet bik naw a, thil tam tak thaw ding a la um a tuta ka nina neka \ha lem khawm ka la ni thei a, chu ding

chun theitawp suo a ngai a nih,’ tiin a hril. Chelsea-a a um laia a manager hlui Mourinho hnuoia um a ni bawk leiin ditsak khawm a hlaw ring a um hle. Chelsea chun July 2014 khan Ever-ton kuomah £28m in an lo zawr ta a nih. |henkhat chun Diedier

Drogba le dam an tekhi a, anachu manager Mourinho chun Drogba le a tekhi ngai naw thu a hril a, Drogba chun chanchin a siem der ta a, Lukaku ruok chu a bul a \an ding chau a ni thu a hril ve thung. Chun Drogba le chun an inang naw hle thu a hril.

wOMEN’S EuRO 2017

Netherlands le Denmark hai chu Quarter Final an inhlangkai

Nuhmei Euro 2017 fe me-kah Group A-a um Nether-lands le Belgium an inkhel a, Netherlands chun 2-1 a hnein Group game po pova hrat vawngin pakhatna an nih. Netherlands ta dinga goal thuntuhai chu Sherida Spitse (Penalty) le Tessa Wullaert hai an ni a. Bel-gium ta dingin Lieke Mar-tens chun goal khat a thun bawk. Inkhel dangah Den-mark le Norway an inkhel a, Norway hi an hrat chun (4-0 bekin) Quarter Final kai thei ding ngirhmuna um an ni a,an’achu Den-

mark player Veje goal khat khawm an rul zo naw leiin an tla fel tah a nih. Norway hi kum thum liem ta sung khan Final vawihni an kai a, vawihni champion an ni ta bawk. Hi lei hin group stage-a an tlak nghal hi an

ta ding chun na hleng a tih. Denmark hi Quarter Finalah Group B-a pak-hatna inkhelpui an ta, Neth-erlands chun group B-a pahnina inkhelpui ve thung an tih. Chu chu Inrinni khin khel an tih.

wORLD AQuATIC ChAMPIONShIP:

Adam Peaty chun ama record siem vek a khum nawkAdam Peaty chun World record a lo siem sa, tui hlieu – 50 m breaststroke an tia chun ama record lo siem ta sa a kh<m. Ama hin kum 2015-a record a lo siem second 26.42 sunga an hlieu phak kha second 26.10-in an hlieu phak a nih. Ama chun, ‘World re-cord siem hi ka nuom hle a, an’achu chu-ong chu hieng ang lum laia siem thei zing an nawh a, siem theia ka um hi ka lawm hle a nih,’ tiin BBC kuomah a hril. Chun Semi Final-ah hi record hi a la kh<m nawk a ring thu a hril bawk.Hieng ang tui inhlieu tienga Peaty record lo neihai:• Peaty hin inhlieu in-elnaah 50 m breast-roke record vawithum a siemna a ni tah.• 100 m breastroke-ah top 10 chen chel

mektu a nih.• Rio Olympics-a khan record siemin second 57.13 sungin tlungna ding hmun a tlung hman.• Hieng ang in-elnaa second 57 sunga tlung hman hmasa tak ni a tum mek a, chu chu ‘Project 56’ tiin an b<k.

N. Korea le China Ramri Veng-himna China’n A Sukkhau

BeijinG: UNO le rambung dang dang han North Korea chu a nuclear râlthuom siem le missile a ensin hai tawpsan dinga an hril hnung le, indona lungril put tah lo dinga inbiekna dawnkan kil dinga an ti hnung khâwma ngaisak lova nuclear râlthuom siemna a fepui zing tho leiin buoina a suok khâwma invêngna dingin tiin China chun North Korea le an ramri lai vênghimna nasatakin a suk khauh. Wall Street journal-in a ziek dan chun, North Korea leh buoi el thei dinga an um zing leiin China chun an ramri zulah Border Brigade thar a sie a, ramri vengtuhai le civil mihai umna ding Bunkers tamtak a bawl sa bawk tiin a hril. China chun, North Korea-in 2006 a nuclear bomb ensinna a nei hmasatak a inthawk khan an ramri vênghimna hi a sukkhau tan tah a. Ramri zula sipai duty hai suktamin, thir dai huon hai khawm a siem sa bawk niin a hril. Chinese sawrkâr agency le website hai quote-in China chun an ram hmar-sak tienga v ê n g h i m n a h a i k h a w m nasatakin a sukkhau a, India

le an inrina tieng khawm sipai tamlem tirlut dan a ngaituo pei niin a ziek bawk. Kha hmaa inthawk khan China chun, North Korea buoina chu sipai hrâtna hmangaa tharuma chingfel thei ni naw nih, tiin a lo hril tah. Tulai tak hin China khi a sipaihai insiem\hatna/insukhratna le râlthuom le t h i e m n a i n s u k c h a n g n a (modernisation) an thaw lai tak a nih a. Kum 90 a tlingna kum a nih bawk leiin an thilthawtheina suklangna kuma hmanga military drill/exercise nei tam an tum a nih. Thaw\anni khan Chinese Defence Ministry thupesawngtu Wu Qian chun, North Korea leh North Korean lai buoina or indona lo suok thut sienla, China sipai han iengtin takin am an thaw ding chieng taka a hril thei naw thu a hril. China hin North Korea chau ni lovin Myanmar le Central Asia rambung dang danghai le an inrina khawm vênghimna sukkhau zuol pei a tum niin Mr Wu chun a hril bawk.

health worker sawnkuol sukchawlCCPur: Health Department, Govt. of Manipur chun state sunga Dengue le JE nat-na hri inleng leiin Health Worker hai hmun dang danga sawnkuol a la sukchwl hri niin ei thu dawngna chun a hril. Health Dept. Order dungzui hin July 17, 2017 chena sawnkuola um MHS, Doctor

le Paramedical bakah Ministerial staff hai chu an thawkna ding hmun sengah um a, an sin thaw dingin an hriettir a, mani thawkna hmuna um lo hai chunga action na tak lak ni dingin Soiminlian Lengen, Under Secretary (H&FW), Govt. of Manipur in Governor hminga thusuok a siema chun an ziek.

Dengue le JE inenkawl dan dingCCPur: Tulaia CCPur district-a Japanese Encephalitis (JE) le Dengue natna hri inleng mek le inzawma damnawi hmang tlangpui chu AYUSH damdawi a ni a, JE a dingin Bel-ladonna 200 le Dengue a dingin Eupatorium Peerfolatum 30 hmang a nih. JE damnawi hi kum 12 le a hnuoi tieng han mum 2 pei, kar khatah vawikhat, thlakhat sung le kum 12 le a chungtieng han mum 4, karkhatah vawikhat, thlakhat sung fak dinga nih. Dengue chu kum 12 hnuoitieng ni 3 sung nitin mum 2, kum 12 le chungtieng hai

ni 3 sung nitin mum 4 fak ding a ni a, dam-dawi hi tui \hang lova huom ral ding a nih. Hieng natna pahni hai invawi kawp hai chun JE damdawi course fak zo hmasa a, chu zoah Dengue damdawi fak ding a nih. Damdawi dang fak nei hai chun JE le Dengue damdawi le fak inkar hi darkar khat bek a ni ding; tukuma JE damdawi fa han kum nawk khawm a hunbi pangngai bawka fak ding; hieng damdawi hai fak leia over-dose chun inrang taka Coffee tak deua siema indawntir ding a nih.

Pawl tum tum han lampui siemna sin an thaw mup mup

CCPur: Manipur Assembly Monsoon Session in\hung kar in Pawl tum tum le mimal \henkhat chun CCPur Khawpui sung lampui sung lampui siet zuolna hmun hai siet zuolna hai siem\hatna sin an thaw mup mup. Zanikhan HPC(D) hmalaknain Reng-kai le Muolvaiphei inkar lampui siet zuol-na hmun hai chu JCB le Shaktiman Truck

hai hmangin siem\hatna sin an thaw. Hieng laizing hin Young Paite Asso-ciation (YPA) GHQ hmalaknain Lamka Block le New Lamka Block sunga tlawmn-gai pawl han khawpui sung lampui sietna hmun tum tum hai siem\hatna sin thawin, lampui inkhurna hmun le a siet zuolna hmun haiah lungnawi sungin zanikhan so-cial work an nei ve.

Zanikhan Assembly-ah bills pathum pharimPHAL: Zani chawhnungtieng khan Bills 3 - (1) the Manipur Fiscal Responsibil-ity and Budget Management (Amendment) Bill, 2017, (2) the Manipur Private School

(Registration and Regulation) Bill, 2017 le (3) the Manipur Coaching Institute (Control & Regulation) Bill, 2017 hai Assembly-ah phar a ni bawk.

Justin Bieber-in Purpose world Tour |hul VawngLOs AnGeLes: Canadian tlangvâl “Sorry” le hla dang dang saklartu, tulaia Purpose World Tour neia thla 18 sung khawvel hmun hran hran fang kuol tah, fang ding iemani zat la nei Justin Bieber chun a program po po a \hul vawng ta ding thu a puong. Hi thil hi China sawrkârin an rama lut ding a phal naw thu an puong zo ni tlâwmte hnunga a manager-in a puong a nih. Purpose World Tour program la um po po chu, US-a Texas, Colorado, New Jersey le California hai bâkah Japan, Singapore le Philippines hai a nih a. October 7 khin Singapore ah a tawpna tak nei dinga riruong a nih. Justin Tour Program representative chun E! News ah thusuok siemin, “Thil hrietlawk lo remchangnawna \henkhat leiin Justin Bieber chun a World Tour Program la um po po a \hul vawng tah ding. Justin chun a fans hai a ngaisangin a hmangai em ema, an lung sukhnuol inhawi a ti naw hle a. Thla 18 sung a fans han ngainatna an suklangnahai po po leiin lâwmthu a hril” tiin a hril. Justin hin March 9, 2016 a inthawk khan Canada ah Purpose World Tour hi 2015 kuma The Ellen DeGeneres Show-a a hril angin a \an a. Australia, Europe hai khawm a lo sir suok tah a. North America zoah Asia ah zo dinga riruong a nih. A thusuok chun, “Thawktu crew member le cast member hai, khawmuolpui 6 ah Show vawi 150 haia nasataka mi thlawptuhai kuomah khawm lâwmthu ka hril a. Ngun taka ka ngaituo hnungin program la um pohai chu

thaw ta lo \hain ka hriet leiin ka \hul tah a nih. Ticket lo zâwr lawk tahai po po khawm pekkir (refund) vawng nîng in tih” tiin a hril. Ni khat lai khan China sawrkâr chun Justin Bieber chu a ‘nungchang a \ha naw em” tiin China ram a lut ding an phal nawh a. “A hung hmasaka a chetdan tamtakin mipui a sukzak leiin pawi kan tih a. Justin chu hlasakthiem tak a nih, anachu, international singer controversial tak a nih bawk” tiin Beijing Municipal Bureau of Culture chun thusuok siemin online ah khawm a thedar a. “Justin Bieber hi hung puitling peiin, a \awngbau le nundân hai khawm hma a hung sawn pei kan beisei a, mipuiin an ngaina hlasakthiem chu a hung inzin lawm em em kan tih. Chinese market le environment boruok sthienghlim sukbal ding chun tu tak hin chu a la hung lut naw phawt a \ha lem” tiin a hril bawk. Hienglai zing hin Justin Bieber chu a ruolnu model Audreyana Michelle leh Los Angeles khawpui ah an lêng lai hmu a nih.

Love Island 2017 Zofel, Kem le Amber Davies

han Pakhatna

LOndOn: Pawisa sum fai Rs.40 Lakh (£50,000) prize money inchuna inelna pakhat, nuhmei le pasal \hang kawpa inelna chi hran hran ITV2 buotsai “Love Island 2017” chu zofel a lo nih tah a. Winner dingin Kem Cetinay le Amber Davies hai puong an nih a. Prize Money hi an insem ding a nih. ITV 2 show in l â r tak le entu mipui hip em emtu “Love Island 2017” hi June 5 a inthawk khan TV ah inthlasuok \an a nih a. Nuhmei le pasal \hang kawpa thil tamtak inruolsiekna nei a nih a. Kem le Amber hi a pair hai lai chu inthuruol thei tak le TV screen-a inpawlna lem (sex) hmang rawntak khawm an nih. Kum 21-a upa sam cheitu Amber Davies le kum 20-a upa Welsh dancer Kem Cetinay hai hi an thil thawhai hlawtlingna bâkah mipuiin a tira inthawkin an vote \ha lei a nih a. Pahnina Camilla Thurlow le Jamie Jewitt hai leh an kar a hla

nawh. Pathumna chu Chirs hughes le Olivia Attwood hai an nih. Love Island, June 5 a inthawka an \ana inthawk khan Season pahni an lo zo tah a. Season hmasa pahnihai hi chu Jess Hayes le Max Morely han First Season an lak a. Second Season chu Cara De la Hoyde le Nathan Massey han an lak. Kem chun hi program a inthawk hin “Nuhmei thar ding ka hmu tah” tiin host nu Caroline Flack chu stage mipui hmaah mi tamtak lâwm dingin a fawp a. An lâwm tawl hle. ITV2 Digital Channel and Acquisition hotu Paul Mortimer chun, “ITV2 program pakhat “Love Island’ in hieng ang lawm lawma rambung chauh nih lova khawvel a dêng suok el hi chu mak kan ti a nih. Chuleiin, kum thar 2018 khawm hin vanglai-puitling thlîrtuhai thlîr nuom zawng program ei suksuok nawk ding a nih” tiin hlim takin a hril.

James Bond Film Thar Nov. 2018 ah, Changtu Ding hrietloLOs AnGeLes : I an Flemings lekhabu film-a siem hlâwtling takel, British Military Intelligence (MI) 6 enthlatu 007 James Bond, a nuhnungak 24-na changtu Daniel Craig-in chang a nuom ta naw thu a puong hnunga hun iemani chen thubuoi ang reng harsatna a um hnungin producer, Barbara Broccoli le a ruolhai chun November 2018 khin a film 25-na tlângzar a ni ding niin an hril. Hi hma met hin Britain ah tlângzar nîng a tih. James Bond film 25-na Silver Film ding hi tu nam a chang ding, iem a film hming ding ti ruok chu puong a la ni nawh a. A script hi James bond film nuhnungak pali, Daniel

Craig-in a changhai ziektu Neal Purvis le Robert Wade han ziek an tih. A changtu ding hi Idris Elba, Tom Hiddleston le Tom Hardy hai hming hril rik a nih a. A changtunu ding ruok chu tukhawm hril rik an la um nawh. James Bond nuhnungtak chu Daniel Craig a nih a. A film nuhnungtak chu “Spectre” (2015) a nih. A changna danghai chu “Casino Royal” (2005), “Quantum of Solace” (2008) le “Skyfall” (2012) hai an nih. A nuhnungtak “Spectre” (2015) khan khawvel pumpui ah $880 million a lam suok a. James Bond film laia sum lam suok rawntak niin ama khawm hlâw

tamtak a la nih. Hienglai zing hin 2016 khan “James Bond” film chang nawk nek chun ka kutring at pawpa thi ka thlang lem” tiin a hril a. A hlâw duthusâmin inremna angin a hmunaw lei nia a hril a nih. Chu hnungah “James Bond 25-na” chu ama

ta ding khawmin f i lm pangana ding an tah leiin a chang zawm nawk el thei thu a hril nawk a. Fans hai beiseina thar a pek a. Executive Producer Callum McDougall khawmin BBC Radio kuomah Daniel Craig hi an beisei tak a nih a, a hung kir nawk thei chun an

lâwm hle ding thu a lo hril bawka. Amiruokchu, Producer le neitu Barbara Broccoli-in lungril dang a nei leiin James Bond ding thuah an la sukfel vat thei naw leia ‘delay’ met niin an hril a. Ms Barbara chun James Bond film 25-na or hnungtieng chu midum actor ni ve tah sien tia mi \henkhat a inthawka ngaidân a um leiin thutlukna a siem el thei naw leiia sukhnuk niin Reuters chun a hril. Tuchenah chu British agent spy lem changtu ding chun British actor ngei Daniel Craig neka \ha chu an la hmu naw niin an hril. Daniel Craig-in iengtinam a dawn ti ruok chu hriet a lan nawh.