The Journal of Academic Social Science Studies

International Journal of Social Science

Doi number:http://dx.doi.org/10.9761/JASSS2155

Number: 25-I , p. 89-111, Summer I 2014

ORTAOKUL RENCLERNN MATEMATK RETMEN

KAVRAMINA LKN METAFOR ALGILARI

METAPHOR PERCEPTIONS OF SECONDARY SCHOOL STUDENTS ABOUT

MATHEMATICS TEACHER

Do. Dr. Sare ENGL

Marmara niversitesi Atatrk Eitim Fakltesi lkretim Blm Matematik retmenlii A.B.D.

Ar. Gr. Dr. Yasemin KATRANCI

Kocaeli niversitesi Eitim Fakltesi lkretim Blm Matematik Eitimi A.B.D.

Glah GEREZ CANTMER

Sakarya Serdivan Mehmet Demir mam Hatip Ortaokulu Matematik retmeni zet

Bu almann amac, ortaokul rencilerinin matematik retmeni kavramna

ynelik sahip olduklar alglar metaforlar yardmyla ortaya karmaktr. Bu alma

kapsamnda retilen metaforlarn snf seviyelerine ve cinsiyetlere gre farkllk gsterip

gstermedii de aratrlmtr. alma, 2011-2012 eitim-retim yl bahar dneminde

Kocaeli ilindeki bir devlet ortaokul kurumunun 6. snf (94 renci)., 7. snf (72 renci)

ve 8.snf (82 renci) olmak zere toplam 254 rencinin katlmyla gerekletirilmitir.

almann verileri, rencilerin Matematik retmeni . gibidir; nk, ..

cmlesini tamamlamasyla elde edilmitir. rencilerden ilk bolua matematik

retmeni hakknda bir metafor yazmalar, ikinci bolua da neden bu metaforu

yazdklarn aklamalar istenmitir. Bu almada elde edilen veriler ierik analiz

tekniiyle zmlenmitir.

alma bulgularna gre, i) ortaokul rencileri matematik retmeni

kavramna ilikin toplam 137 farkl metafor retmilerdir ii) rencilerin rettikleri bu

metaforlar 7 kavramsal ketagori altnda toplanmtr. Bulgulara gre, matematik

retmenlerinin retici, bilgili, rehber ve elenceli ynlerine vurgu yapan iek, melek,

gne, kitap ve profesr gibi olumlu metaforlarn retildii grlrken ok az sayda

olumsuz metafora yer verildii ortaya kmtr. zellikle 8. snf rencilerinin olumsuz

ifadeler ieren metaforlar rettikleri grlmtr. iii) Kavramsal kategoriler altnda

matematik retmeni kavramna ilikin retilen metaforlar arasnda snf seviyelerine

gre anlaml bir farkllk elde edilirken, cinsiyete gre istatistiksel adan anlaml bir fark

elde edilmemitir.

Sonu olarak ortaokul rencilerinin matematik retmenlerini, rehber,

danman, bilgili ve matematii elendirerek aktaran bireyler olarak grdkleri

sylenebilir. Bulgular nda metaforlarn, ortaokul rencilerinin matematik

retmenine ilikin sahip olduklar alglar anlamada ve aklamada, nemli bir

90

Sare ENGL & Yasemin KATRANCI & Glah GEREZ CANTMER

aratrma arac olarak kullanabilecei ifade edilerek gelecek almalar iin nerilerde

bulunulmutur.

Anahtar Kelimeler: Matematik retmeni, Metafor, Metafor Alglar

Abstract

The purpose of this study is to reveal the perceptions of secondary school

students regarding the concept of mathematics teacher through metaphors. Whether the

concepts produced in the scope of this study differ according to their class levels and

gender or not was searched. The study was carried out together with 6th grades (94

students), 7th grades (72 students) and 8th grades (82 students) in total 254 students. The

data of the research was obtained by completing the blanks in the sentence Mathematics

teacher is like . because .. The students were asked to

write down a metaphor about the mathematics teachers to the first blank and to explain

the reasons why they wrote this metaphor. The data collected in this study was

analyzed by using content analysis technique.

According to the findings of the study, i) secondary school students produced

137 different metaphors regarding the concept of mathematics teacher ii) the metaphors

produced by these students were classified under 7 conceptual categories. According to

the findings, it was appeared that students mostly produced positive metaphors such as

flower, angel, sun, book and professor which emphasized the informative, knowledgeable,

guidance and enjoyable sides of mathematics teachers, on the other hand negative

metaphors were rarely used by students. It was seen that especially 8th grade students

produced metaphors including negative expressions. iii) Under conceptual categories

while there was a significant difference between metaphors regarding mathematics

teacher by class levels, there was not a statistically significant difference between

metaphors by gender.

In conclusion, it can be said that secondary school students perceive

mathematics teachers as guidance, consultant, knowledgeable, and individuals who

teaches mathematics with fun. Under the lights of findings, suggestions for future

studies were made by expressing the fact that metaphors can be used as an important

research instrument for explaining and understanding the perceptions of secondary

school students regarding mathematics teachers.

Key Words: Mathematics Teacher, Metaphor, Metaphor Perceptions

GR

nsanolu, doadaki varlklarla birlikte yaarken kendi yaamyla o varlklar arasnda

iliki kurarak kendini ifade etmeye alr (Abrams, 1999). nsann doas gerei sahip olduu

yaratclk, karlat ve dt durumlar baka elerle ilikilendirmesine zemin hazrlar

(Aydn ve Pehlivan, 2010). te bu kendini ifade etme ve iliki kurma biimlerinden birisi de

metaforlardr. Trk Dil Kurumu szlnde en genel tanmyla metafor; mecaz olarak,

mecaz ise Bir ilgi veya benzetme sonucu gerek anlamndan baka anlamda kullanlan sz

veya Bir kelimeyi veya kavram kabul edilenin dnda baka anlamlara gelecek biimde

kullanma olarak tanmlanmaktadr. Literatrdeki metaforlar ile ilgili yaplan almalara

bakldnda, Forcenville (2002) metaforu; Bir kiinin bir kavram ya da olguyu alglad

biimde, benzetmeler kullanarak ifade etmesi; Aristo (2008), Bir szce kendi zel anlamnn

dnda baka bir anlamn verilmesi olarak tanmlarken, Cerit (2008) ise, insanlarn nesneleri,

olaylar, evreyi ve hayat nasl grdklerini farkl benzetmeler kullanarak aklamaya

almada kullandklar bir ara olarak belirtmektedir. Dolaysyla, metaforlar bireylerin kendi

dnyalarn anlamalarna ve yaplandrmalarna ynelik gl bir zihinsel haritalama ve

modelleme mekanizmasdr (Arslan ve Bayrak, 2006).

Ortaokul rencilerinin Matematik retmeni Kavramna likin Matafor Alglar 91

Benzer ekilde Lakoff ve Johnson (2005) metaforlar; nsan kavraynn bir ekli,

dnce malzemesi ve sadece bir sz biimi deil ayn zamanda bir dnce figr olarak

tanmlarken, Kobeker ve Saban (2006) ise bireyin yksek dzeyde soyut, kuramsal ve

karmak bir olguyu, anlama ve aklamada ie koabilecei gl bir zihinsel ara olarak

belirtmektedir. Bu durumda, metaforlar bir kiinin bir kavram ya da olguyu alglad biimde,

benzetmeler kullanarak ifade etmesi olarak ifade edilebilir. Metaforlar aracl ile bireyler

kavramlar hakknda zihinlerinde oluturduklar imajlardan hareketle baka bir kavram veya

hayata dair bir gerei anlamaya alrlar. Bylece metaforlar; yeni bilginin daha nceden

bilinen bilgilerle benzerliklerini bularak ilikiler kurulmasn salayp, yeni bilginin somut

olarak aklanmasna yardm ederler (Senemolu, 2007). Arnette (1999) gre metaforlar, bir alg

arac olup, ounlukla bilinen bir alandan yeni ve genellikle bilinmeyen bir alana bilgi

transferini kapsar (Tsoukas, 1991).

Kelimelerin yetmedii veya anlatmn daha da kuvvetlendirilmesi gereken bir durumda

metaforlar nemli bir iletiim arac olmaktadrlar. Metaforlar, bireyin zihninin bir kavray

biiminden baka bir kavray biimine hareket etmesini salayarak, belli bir olguyu baka bir

olgu olarak grmesine olanak salar (Girmen, 2007; Saban, Kobeker ve Saban, 2006). Bylece

kavramlarn anlalmas ve yorumlanmas kolaylarken, kavramlarn nasl algland da

ortaya kmaktadr (Cerit, 2008; Rzvanolu, 2007). Bilgi toplama ve sorgulama arac olarak ta

grlebilen metaforlar, yeterince anlalmam konularn daha rahatlkla anlalmasn

salamaktadrlar (Semerci, 2007). Durumlar ve olaylar alglay eklimizi etkileyen metaforlar,

gerekleri yeniden tanmlamak ve problem durumlarn yeniden kavramsallatrmay tevik

etmek iin kullanlabilirler (Goldstein, 2005). Eitim ortamlarnn iinde yer alan, okul, snf,

renci, retmen vb. kavramlarn aklanmasnda metafor kullanm, alglar ve tutumlar

saptamada nemli bir ara olarak kullanlabilmektedir (Aydn ve Pehlivan, 2010). Metaforlar,

insanlarn dnce yaplarn yanstmaktadr (Bozlk, 2002) ve bu yanstma, szlk anlam

dna klarak anlamamz ve hayal etmemizi salamaktadr (Bessant, 2002).

Metaforlar, bilgi ile duygu arasnda bir kpr kurmaktadrlar (Modell, 2009). Ayrca

metaforlar; iki ey arasnda karlatrma yapmak, iki ey arasndaki benzerliklere dikkat

ekmek veya bir eyi baka bir eyin yerine koyarak aklama yapmaya olanak salarlar.

Forcenvilleye (2002) gre herhangi bir eyin metafor olarak kabul edilebilmesi iin; i)

metaforun konusu, ii) metaforun kayna ve iii) metaforun kaynandan, konusuna atfedilmesi

dnlen zelliklerin neler olduunun bilinmesi nemlidir. rnein; retmen bahvan

gibidir ifadesinde, metaforun konusu retmen szc, metaforun kayna bahvan

szc ve metaforun kaynandan konusuna atfedilmesi dnlen zellikler ise bahvann

yetitirdii fidanlarla ayr ayr ilgilenmesi gibi retmenin de snfndaki rencilerin bireysel

farkllklarn dikkate almasdr (Saban, 2004). Bu balamda herhangi bir metafor ilikisinde

metaforun kayna, metaforun konusunu farkl bir perspektif