The everyday life practice via cross-ethnic marriage

ปฏบตการในชวตประจำวนผานพนทการแตงงานขามชาตพนธThe everyday life practice via cross-ethnic marriage

วนเพญ สภาจนทร1

Wanpen Supharchanเกตถวา บญปราการ2

Kettawa Boonprakarnเอมอร เจยรมาศ3

Aim-on Jiaramat

Abstract This research aimed to study the everyday life practice of Thai Buddhistsand Malay Muslims in the marriage circle. The research used the qualitativemethod employing interviews and observations on the key informants who weretwo married couples living in Hat Yai, Songkhla Province, the first one a Chineseand a Malay Muslim and the second a Thai Buddhist and a Malay Muslim.The field data were categorized, interpreted, decoded, synthesized and triangulated. The research results revealed that concerning the ethnic identity beforemarriage, the Malay Muslims’ identity was tied to the religious principles andeveryday life practices were based on religious beliefs, culture. The Chineseand The Thai Buddhists have ethnic consciousness. In terms of marriage rituals,it was found than some couples went through the Islamic marriage rituals onlyand felt that it was complete. One couple arranged for mixed marriage ritualsconsisting of southern customs of Kin Neo (sticky rice eating), Islamic marriageand grand wedding reception. As for everyday life practice of the couple afterthe cross-ethnic marriage, the Thai Buddhists crossed the ethnic border by takingup Islam as their religion, changing the way they dress, everyday live practices,

1นกวจย มหาวทยาลยเชยงใหม Researcher, Chiang Mai University2ผชวยศาสตราจารย ดร. ภาควชาสารตถศกษา คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยสงขลานครนทร วทยาเขตหาดใหญAssistant Professor, Ph.D., Department of Education Foundation, Faculty of Liberal Arts, Prince of SongklaUniversity, Hat Yai Campus3ผชวยศาสตราจารย ภาควชาสารตถศกษา คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยสงขลานครนทร วทยาเขตหาดใหญAssistant Professor, Department of Education Foundation, Faculty of Liberal Arts, Prince of Songkla University,Hat Yai Campus

76 วารสารศลปศาสตรปท 5 ฉบบท 1 เดอนมกราคม-มถนายน 2556

beliefs and faiths like not paying respect to images, and eating the food cookedby Muslims. The preservation of ethnic boundary, however, could be seen inthat the Thai Buddhists and the Chinese still kept their gratitude, beliefs andfaiths like their ancestors did according to their ethnic conscience. The guardingof the boundary was sometimes reduced as could be seen in the looseningof Islamic practices like not praying five times a day, joining the Thai Buddhistfuneral to help out with the work without participating in the rituals, and theChinese’s discarding of the beliefs about Chinese Gods.

Keywords: cross-ethnic marriage, everyday life practice, malay muslims,ethnicity, ethnic identity, marriage

บทคดยอ งานวจยน มวตถประสงคเพอศกษาปฏบตการในชวตประจำวนของกลมไทยพทธกบมลายมสลมผานพนทการแตงงาน ใชวธวจยเชงคณภาพ เกบรวบรวมขอมลโดยการสมภาษณและการสงเกตปฏบตการในชวตประจำวนของกลมผใหขอมลหลก ซงเปนคแตงงานขามชาตพนธคอ ชาวจนกบมลายมสลม ชาวไทยพทธกบมลายมสลมในพนทหาดใหญ จงหวดสงขลา การวเคราะหขอมลผวจยนำขอมลภาคสนามมาจำแนกหมวดหม ตความ ถอดรหส สงเคราะหขอมลและตรวจสอบขอมลแบบสามเสา ผลการวจยพบวา กอนแตงงานมลายมสลมมอตลกษณทผกโยงอยกบหลกศาสนาและปฏบตการในชวตประจำวนอยบนพนฐานความเชอทางศาสนาและวฒนธรรมดงเดม อตลกษณของชาวจนและชาวไทยพทธ มความสำนกทางชาตพนธเกยวกบความเชอตามบรรพบรษปฏบตการในชวตประจำวนผานพธกรรมการแตงงาน บางคทำพธนกะหอยางเดยวถอวาเปนการแตงงานทสมบรณแลว บางคมพธกรรมการแตงงานแบบผสมผสานคอกนเหนยวภาคใตการนกะห และการเลยงฉลองแบบใหญโต หลงการแตงงาน มการขามพรมแดนทางชาตพนธของชาวไทยพทธคอปรบเปลยนไปนบถอศาสนาอสลาม เปลยนแปลงการแตงกาย วถปฏบตการในชวตประจำวน ความเชอ ความศรทธาบางอยางเชน การไมไหวรปเคารพ การเลอกรบประทานอาหารทมสลมดวยกนปรง และลดการรกษาพรมแดนทางชาตพนธลง ทงนเนองจากชาวไทยพทธกบชาวจนยงคงมความกตญญ ความเชอ ความศรทธาตามบรรพบรษและมความสำนกทางชาตพนธของตนเอง การเขารวมงานศพของชาวไทยพทธทไมไดเขารวมในพธการแตเปนการชวยเหลองาน การละความเชอของชาวจนทเชอในเทพเจา

77วารสารศลปศาสตรปท 5 ฉบบท 1 เดอนมกราคม-มถนายน 2556

คำสำคญ: การแตงงานขามชาตพนธ ปฏบตการในชวตประจำวน มลายมสลม ชาตพนธสมพนธ อตลกษณชาตพนธ การแตงงาน

บทนำ ในทางสงคมศาสตร ครอบครวไดรบการยอมรบวาเปนสถาบนพนฐานทางสงคม และการแตงงานกเปนเงอนไขสำคญของการสรางครอบครวและการเจรญพนธ การแตงงานเปนปรากฏการณทพบเหนไดในทกสงคมและวฒนธรรม แตละสงคมและวฒนธรรมมรปแบบของครอบครวและกฎเกณฑเกยวกบการแตงงานแตกตางกนออกไป แตมกฎเกณฑทเหมอนกนในแทบทกสงคมคอ กฎเกณฑขอหามเรองรกรวมสายโลหต (incest Taboo) ซงถอวาเปนการผดกฎหมายและจารตทางสงคม นนคอการไมอนญาตใหแตงงานกบพอแม พนองและลกของตวเอง นอกจากขอหามนแลวแตละสงคมและวฒนธรรมยงมความหลากหลายในการกำหนดวา สมาชกของสงคมจะแตงงานกบใคร แตงงานอยางไร มคสมรสไดกคน มความเขมงวดในการควบคมพฤตกรรมทางเซกส (sexual behavior) หรอเพศสมพนธระหวางสมาชกของสงคมทแตกตางกนออกไปอก (ยศ สนตสมบต, 2548) นอกจากนนผวจยไดสำรวจงานวจยและพบวาในงานวจยของศรรตน แอสกล (2551)ไดศกษาการแตงงานขามวฒนธรรมของผหญงชนบทในเขตจงหวดอดรธาน พบวาการแตงงานของคแตงงานไมตองปรบเปลยนชวตคมากนก ทงนเนองจากปฏบตการประจำวนของแตละคนหลงการแตงงานยงผกโยงอยกบความเชอและวถปฏบตแบบเดม เพยงแตปรบตวในการดำเนนชวตบางอยางใหเขากบสงคมตะวนตกเทานน แตงานของผวจยคแตงงานตองปรบเปลยนความเชอและขามพรมแดนไปใชชวตประจำวนกบอกฝาย และรบความเปนวถอสลามมาปฏบต ดงนนภาคปฏบตการในชวตประจำวนของคแตงงานจงตองมการตอรองกบกลมชาตพนธหนงทเขาจะตองเขารวมเปนสมาชกดวย ซงผวจยจะตองทำความเขาใจอตลกษณทางชาตพนธและปฏบตการในชวตประจำวนของคแตงงานซงจะตองปรบเปลยนและตอรองกบกลมชาตพนธทเขาจะตองไปสมพนธดวย การทผวจยสนใจศกษาพนทของคแตงงานขามชาตพนธในอำเภอหาดใหญ จงหวดสงขลาเนองจากพนทอำเภอหาดใหญเปนพนททมความเจรญทางเศรษฐกจของภาคใต ซงมผคนอพยพเขามาตงถนฐานอาศยอยเพอดำเนนธรกจกนเปนจำนวนมาก บางคนอพยพเพราะมปญหาจากสถานการณความไมสงบในสามจงหวดชายแดนภาคใต ประกอบกบพนทอำเภอหาดใหญเปนพนทกนชนระหวางพนทวฒนธรรมพทธ ซงกคอพนทตงแตจงหวดพทลง นครศรธรรมราชขนไปกบพนทวฒนธรรมมสลม ซงกคอพนทจงหวดปตตาน ยะลา และนราธวาส ผคนทอพยพมาอาศยอยจงมความแตกตางหลากหลายทางชาตพนธ เมออพยพเขามาอยมการแตงงานกนขามชาตพนธ พนทอำเภอหาดใหญจงเปนพนททมความนาสนใจในการทจะศกษาการแตงงานขามชาตพนธ


จากปรากฏการณขางตน ทำใหผวจยมความสนใจวา คแตงงานขามชาตพนธทอาศยอยในพนทอำเภอหาดใหญ มปฏบตการในชวตประจำวนอยางไร มการแสดงอตลกษณอยางไรเพอทจะนำไปสความเขาใจถงการแตงงานตางชาตพนธ มมมองตางวฒนธรรม ทเชอมความสมพนธระหวางกลม ทำใหเกดการใชชวตคอยรวมกนอยางมความสขทงสองฝาย

วตถประสงค ศกษาปฏบตการในชวตประจำวนของกลมไทยพทธ และมลายมสลม ผานพนทการแตงงาน

แนวคดทใชในการวจยและขอถกเถยงทางทฤษฎ ในการอธบายปรากฏการณทางสงคมของคแตงงานทแตกตางทางชาตพนธ กลาวไดวาแนวคดอตลกษณทางชาตพนธมใชอตลกษณทหยดนงตายตว แนวคดดงกลาวยนยนไดจากงานศกษาของ Barth (1969) จากหนงสอเรอง Ethnic groups and boundaries. ไดอธบายไววากลมชาตพนธเปนเพยงกลมอางองตามความคดของปจเจกบคคลทใชจดประเภทตวเอง หรอกำหนดกลมใหคนอน โดยอาศยสญลกษณทางวฒนธรรมบางประการ เพราะในความเปนจรง อาจเปนไปไดทหลาย ๆ คนถกกำหนดใหเปนกลมชาตพนธหนง และอาจระบตวเองเปนอกกลมชาตพนธหนงได ฉะนนสงทจะมความสำคญในการศกษาตามความเหนของBarth จงไมใช กลมชาตพนธ แตเปนกระบวนการระบและแสดงอตลกษณทางชาตพนธ(ethnic identity) ในการปฏสมพนธในสถานการณตางๆ เมอเปนเชนน Barth จงใหความสำคญกบ “พรมแดนทางชาตพนธ” ซง “แยกเขาแยกเรา” (exclusion and inclusion)โดยอาศยลกษณะทางวฒนธรรมเปนสญลกษณกำหนดความเปนกลมชาตพนธ ฉะนนการทคนสองคนตางระบวาเปนกลมชาตพนธเดยวกน แสดงวาในการปฏสมพนธคนทงสองคน “เลนเกมเดยวกน” (playing the same game) แตหากตางชาตพนธกจะตระหนกวามขอจำกดในการปฏสมพนธกน ตองระแวดระวงและกลายเปนพรมแดนในการปฏสมพนธ การรกษาพรมแดนทางชาตพนธ เปนสถานการณหนงของการปฏสมพนธทางสงคมระหวางกลมชาตพนธทมวฒนธรรมแตกตางกน แตในการปฏสมพนธระหวางกลมชาตพนธนบางครงกลมชาตพนธตองลดการรกษาพรมแดนลง และอาจเกดการขามพรมแดนทางชาตพนธขนได และทำใหเกดการปรบเปลยนอตลกษณทางชาตพนธโดยในงานศกษาของ เกตถวาบญปราการ (2551, น. 33) ทพบวาผหญงจากภาคเหนอทเปนชาวจนเมอแตงงานขามชาตพนธกบมสลมจะมการลดการรกษาพรมแดนของตนลงและปรบเปลยนชาตพนธโดยการเขาเปนสมาชกของอกกลมชาตพนธหนง พรมแดนทางชาตพนธทเกตถวา บญปราการ ไดกลาวถงนสอดคลองกบพรมแดนของ แพร ศรศกดดำเกง (2546, น. 15) นนคอเปนพรมแดนทางสงคมไมใชพรมแดนหรอเสนแบงอาณาบรเวณหรอพนท กลมชาตพนธตางๆ จะรกษาอตลกษณของกลม เมอสมาชกของกลมมปฏสมพนธกบสมาชกกลมชาตพนธอนๆ การปฏสมพนธนนำมา


ซงแนวทางในการกำหนดขอบเขตของความเปนสมาชกและวถทางในการแสดงออกซงสญลกษณของกลม รวมทงเปนเสนแบงคนทไมใชคนกลมเดยวกนออกไป การแบงแยกวาใครเปนคนของกลมชาตพนธอน มนยยะในการตระหนกถงความแตกตางในเรองของคานยมและการแสดงออกในสงคม นำไปสการจำกดขอบเขตของการปฏสมพนธ ในงานศกษาของแพร ศรศกดดำเกง (2546, น. 15) ไดนยามอตลกษณทางชาตพนธวาเปนสงทบงบอกถงตวเราทตางจากคนอน คนแตละคนมสดสวนองคประกอบของอตลกษณทแตกตางกน อตลกษณไมใชสงทบนทกอยในเอกสารทางราชการ แตเปนความภกดของคนแตละคนตออะไรบางอยางทรวมคนเขามาเปนกลม เชน ประเพณทางศาสนา ชาต ชาตพนธเชอชาต องคกรตางๆ เชน องคกรทางสงคม กลมเลนกฬา กลมเพอน สวนอภญญา เฟองฟสกล(2546) กลาววา อตลกษณเปนมโนทศนทคาบเกยวกบความเปนปจเจกทเชอมตอและสมพนธกบสงคม สงคมกำหนดบทบาทหนาทและระบบคณคาทตดมากบความเปนพอ ความเปนเพอนความเปนสาม-ภรรยา ความเปนศษย-อาจารย ในมตนอตลกษณจงเปนเรองของการใชสญลกษณหลายแบบ อกดานหนงอตลกษณกเกยวของกบมตภายในความเปนตวเราทงในดานอารมณ ความรสกนกคด เพราะมนษยใหความหมายหรอเปลยนแปลงความหมายเกยวกบตนเองในกระบวนการทเขาไดสมพนธกบโลก จงมการแบงประเภทอตลกษณออกเปนสองระดบคอ อตลกษณทางชาตพนธและอตลกษณทางสงคม สวนแนวคดปฏบตการในชวตประจำวนเปนแนวคดท de Certeau พฒนามาจากOutline of a Theory of Practice ของ Bourdieu (1977) โดย de Certeau อธบายวาปฏบตการในชวตประจำวนคอปฏบตการทมนยสำคญ (signifying practice) และแบงปฏบตการออกเปน 2 ลกษณะคอ "ยทธศาสตร" (strategy) และ "กลยทธ" (tactics) "ยทธศาสตร"หมายถงพนทของฝายทมอำนาจ เชน นกธรกจ กองทพ เมอง ฯลฯ ซงสามารถจดการกบอกฝายได เชน ลกคาหรอคแขง ศตร ชนบททอยรอบๆ เมองในการจดการนนทกยทธศาสตรถกทำใหมเหตผลเพอแยกพนทของมนซงเปนพนทของอำนาจและความตองการออกจากสงอนๆความมเหตผลแบบวทยาศาสตร การเมองและกองทพกถกสรางขนมาจากรปแบบทางยทธศาสตรนสวน "กลยทธ" หมายถงสงทตรงกนขามกบยทธศาสตรนนคอเปนพนทของคนอนและเปนศลปะของผทออนแอ เชน การทำสงครามทผมกำลงนอยกวาแทรกซมโดยการกระจายกำลงเขาไปในพนททถกควบคมโดยฝายทมอำนาจเพอไมใหถกสงเกตไดงาย Lefebvre (2004) นกคดชาวฝรงเศส มองเรองชวตประจำวนวามนษยถกครอบงำจากกลไกบางอยางทแทรกซมเขาไปแทนทความจรงจนไมรสกตว การเปลยนแปลงตองเกดขนจากภายในแตมเงอนไขปจจยจากภายนอกเขามาชนำเพอทมนษยหลดพนจากภาพลวงตาLefebvre เขยนงานวาดวยปญหาของ “ชวตประจำวน” สะทอนความคดเกยวกบชวตประจำวนทเปลยนไปตามสถานการณสงคมในแตละชวง แตถงทสดแลวความคดเรอง ความแปลกแยกมนษยทสมบรณ และสงคมอดมคต แตแนวความคดของเลอแฟบวรไมเปนทนยมมากนก


เพราะแนวคดของเลอแฟบวรมงตงคำถามกบการแยกแยะวาอะไรคอความจรง อะไรคอสงลวงตาหรอมาตรวดอยางเชน ความแท ความไมแทและวธคดแบบทมเปาหมายอยทสงคมอดมคต(อางใน สธารน คณผล, 2550, น. 119-121) ในบทความ เรองของ “ชวตประจำวน” ของสธารน คณผล (2550, น. 140) ไดอธบายแนวคดเกยวกบการศกษาชวตประจำวน ของ de Certeau คณปการมตอวฒนธรรมศกษาทเปนเครองมอในการวเคราะห (Methodological Orientation) มากกวาทจะเปนสารตถะทแนนอนตายตว (Ontological Entity) ชวตประจำวนไมจำเปนตองเปนเรองของความแปลกแยก ครอบงำ หรอการตอตานแขงขนเสมอไป แตในขณะเดยวกนในการใหความสำคญเรองธรรมดา คำทนาจะตามมาดวยเสมอกคอวาทำไมเรองธรรมดาสามญในชวตประจำวนถงไดรบความสนใจและถกยกขนมาศกษา เพราะแทจรงแลวชวตประจำวนไมไดปลอดจากการตอรอง การแขงขน และการควบคมอำนาจ สนต สวจฉราภนนท (2552, น. 112) อานงานของ de Certeau จากมมเรอง พนทและทวาง คอในความเปนชวตประจำวนคอผลลพธของการเกดขนของทวาง เปนผลลพธของการปรบเปลยนความสมพนธเชงอำนาจนนเอง ผวจยนำแนวคดปฏบตการในชวตประจำวนมาใชรวมกบแนวคดอตลกษณทางชาตพนธทใหความสำคญกบการวเคราะหความสมพนธเชงอำนาจ เพราะเหนวาแนวคดนสะทอนทศนะจากเบองลางทกลมชาตพนธหนงเขาเปนสมาชกหนงโดยการแตงงานนอกจากจะปรบตวจากวฒนธรรมเดมสวฒนธรรมใหมแลว ยงตองปรบเปลยนวถการดำรงชวตอยางสนเชง แตอยางไรกตามในการใชชวตคการตอรองยอมเกดขนกบสมาชกใหมทไปสมพนธกบสมาชกเดมทกลมใหญกวา และทดลองนำแนวคดดงกลาวเขามาอธบายคนทมชวตทเปนสมาชกของกลมหนงจะตองมาใชชวตรวมกบสมาชกของอกกลมหนง ในฐานะปฏบตการประจำวน เพอเผยใหเหนความซบซอนของการแสดงอตลกษณทางชาตพนธ และการตอรองของคแตงงานในฐานะปฏบตการประจำวน เพอใหเขาใจถงคแตงงานทมาจากประสบการณทแตกตางทางชาตพนธไดผกโยงวถชวตเขากบกลมชาตพนธทแตกตางกน เมอคแตงงานจะตองขามไปขามมาเพอปฏบตการประจำวน

นยามศพทเฉพาะ ปฏบตการในชวตประจำวน หมายถง กลวธในการดำเนนชวตประจำวนของคแตงงานขามกลมชาตพนธ เชน การปรบเปลยนวถการดำเนนชวตจากธรรมเนยมปฏบตแบบไทยพทธหรอชาวจนไปสธรรมเนยมปฏบตตามวถมสลมและการตอรองทเกดขนในการดำเนนชวตประจำวน การแตงงานขามชาตพนธ หมายถง การแตงงานขามกลมระหวางชาวไทยพทธกบมลายมสลม ชาวจนกบมลายมสลม พธนกะห หมายถง การแตงงานตามวถมสลม


วธการศกษา งานวจยครงนใชวธการวจยเชงคณภาพ และใหความสำคญกบการเกบขอมลภาคสนาม 1. พนททใชในการวจยในครงนคอ พนทอำเภอหาดใหญ จงหวดสงขลา เนองจากเปนพนททมการปะทะสงสรรคระหวางกลมชาตพนธทหลากหลาย มผคนทมความแตกตางทางดานวฒนธรรมอพยพหลงไหลเขามาตงหลกแหลงเพอทำมาหากน และหนภยคกคามความไมสงบ นอกจากนยงเปนพนทศนยกลางธรกจและศนยกลางการศกษาของภาคใต และยงเปนพนททเชอมตอกบประเทศมาเลเซย พนทนจงมคแตงงานทปฏสมพนธขามชาตพนธเปนจำนวนมาก 2. กลมผถกศกษา ไดแก ผใหขอมลหลกเปนคแตงงานทผวจยเลอกศกษา จำนวน 2 คซงเปนกลมชาตพนธ จน มลายมสลมและไทยพทธ สวนกลมผใหขอมลรอง ไดแก พอแม ญาตพนอง เพอน และลกจางของคแตงงาน จำนวน 4 คน 3. การเกบรวบรวมขอมล ผวจยไดเกบรวบรวมขอมลจากเอกสาร และทำงานภาคสนามโดยใชวธการสมภาษณเชงลกและสงเกตความสมพนธของคแตงงานกบคนอนๆ ในกจกรรมแตละวน เชน การทำงาน การคาขาย การแตงกาย การดแลคนในครอบครว การปฏบตกจตามศาสนา 4. การตรวจสอบขอมล การวเคราะหขอมล และการนำเสนอ การตรวจสอบขอมลผวจยใชวธตรวจสอบขอมลแบบสามเสาในขณะทเกบขอมลภาคสนาม โดยการตรวจสอบจากแหลงขอมล ดานบคคล สถานท และระยะเวลา หลงจากนนผวจยจะนำขอมลไปจดหมวดหมตามประเดนของการวจย และนำมาถอดรหส ตความ สรางขอสรป และนำเสนอขอมลโดยวธการพรรณนา

ผลการศกษา ผวจยนำเสนอผลการวจยตามวตถประสงค โดยแยกประเดนนำเสนอคอ ปฏบตการในชวตประจำวนกอนแตงงาน พธกรรมการแตงงานและหลงแตงงาน โดยสรปไดดงน1. ปฏบตการในชวตประจำวนกอนแตงงานกบอตลกษณชาตพนธ ในสวนนผวจยนำเสนอถงปฏบตการในชวตประจำวนกอนการแตงงานผานการศกษาอตลกษณทางชาตพนธของคแตงงานทมความแตกตางทางชาตพนธ โดยศกษาคแตงงาน 2 คคอ คแรกเปนคของกะนาและบงเซม ซงเปนคแตงงานระหวางชาวจนจากนครปฐมกบมสลมจากยะลา ทงคพบกนขณะทยงเรยนอยทมหาวทยาลยรามคำแหงในกรงเทพฯ สวนอกคหนงเปนชวตคของกะวานกบบงพจน โดยกะวานเปนมลายมสลม สวนบงพจนเปนไทยพทธ

การกนเหนยว (ภาษาถนใต) หมายถงการแตงงาน ทถอวาในพธกรรมจะตองมขนมททำดวยขาวเหนยวซงหมายถงอยรวมกนไดนาน


1.1 กลมชาตพนธมลายมสลม ไดแก บงเซมเปนคนเชอสายมลายนบถอศาสนาอสลามมการปฏบตตามหลกอสลามอยางเครงครด เชน การละหมาดครบหาเวลา วนเสารมเรยนศาสนาทมสยด การปฏสมพนธกบคนตางกลมชาตพนธ บงเซมชอบทจะเลาเรองหลกศาสนาอสลาม สวนกะวานเปนมสลมอำเภอจะนะ จงหวดสงขลา การแตงกายของกะวาน แตงกายปกปดมดชดเสอแขนยาว กระโปรงยาว แตไมไดคลมฮญาบ สอสารภายในกลมดวยภาษามลายถนแตสอสารกบคนตางกลมชาตพนธเปนภาษาถนใต มการบรจาคของใหกบคนทยากจนกวาการละหมาด และการถอศลอด กะวานจะทำเปนประจำ 1.2 กลมชาตพนธจน ไดแก กะนาเปนชาวจน พอแซเลา แมแซลม เกดทจงหวดนครปฐม หลงจากนนไดยายไปอยเชยงใหม หนาตาของกะนาจะคลายคนจน ผวขาวมความเชอทงพทธศาสนาและความเชอตามประเพณปฏบตของชาวจน ทบานมทงศาลเจาและศาลพระภมเจาท กอนแตงงานกะนาจะปฏบตตามวฒนธรรมจนตามคำสมภาษณดงน

“…พอถงตรษจน ไหวเจา วนสารท พวกเราลกๆ ตองตนแตเชาชวยแมเตรยมของ ตมไก ทำกบขาว ไมรแมทำทำไม ลกๆ ไมไดเขาใจหรอก แลวทำกบขาวเยอะแยะ ไหวเจา ไหวบรรพบรษเสรจกไมมใครกน เสยดาย...” (กะนา, สมภาษณ 2 กนยายน 2552)

บงเซมไดเลาใหผวจยฟงวา ไดรจกกบกะนาตอนททงคทำงานอยเชยงใหม บงเซมบอกวารจกกนในฐานะลกคา ไปกนนำชาทกะนาขาย และเหนเศราๆ กเลยคยเรองศาสนาใหฟงเพอใหรจกกบพระเจาจะไดผอนคลาย หลงจากนนกไปกนนำชาทรานของกะนาทกวนจนกระทงชอบพอกน (บงเซม, สมภาษณ วนท 21 สงหาคม 2552)

จากการทผวจยไดคลกคลสงเกต และสมภาษณคแตงงานทงสองค ตลอดจนพอ แมพ นอง เพอนๆ ของคแตงงานพบวากอนแตงงานคแตงงานเปนคนตางชาตพนธ จะดำเนนชวตตนตามความเชอ ศาสนาและวฒนธรรมของตนเองโดยพบวา กอนแตงงานคแตงงานจะมอตลกษณทางชาตพนธโดยจำแนกไดเปน 3 กลมดงน

เพอนของกะนาไดเลาใหผวจยฟงวาบคลกของบงเซมทพบกนครงแรกทำใหกะนารสกประทบใจ คอบงเซมจะแตงตวทมเอกลกษณของตวเอง ชดยาวสขาวคลมขอเทาแบบชาวตะวนออกกลาง โพกผา มหนวดและเครายาว แตงตวเหมอนคนทเครงศาสนา ทำใหเกดความรสกวา เปนผชายทไมเหมอนใคร มความเปนตวของตวเองเปนเอกลกษณ (รตนา และโสภ, สมภาษณวนท 22 สงหาคม 2552) 1.3 กลมชาตพนธไทยพทธ ไดแก บงพจนเปนคนไทยทนบถอศาสนาพทธ เกดทนครศรธรรมราช ชอบเลนพระเครองโดยเฉพาะการบชาหลวงปทวด และบชาจตคามรามเทพแมแตทกวนนบงพจนกยงวางหลวงปทวดไวหนารถ เพอเปนสรมงคล บงพจนเลาใหฟงวาทบานไปวดทกวนพระ มพธกรรมสารทเดอนสบเหมอนเชนคนใตทวๆ ไป ไมวาจะไปเรยนหนงสอหรอทำงานทใดกตองกลบบานเพอรวมพธกรรมทำบญใหกบบรรพบรษ (บงพจน, สมภาษณ2 กนยายน 2552)


2. ปฏบตการในชวตประจำวนผานพธกรรมการแตงงาน ในอดต การแตงงานเกดขนเฉพาะในกลมหรอชนเผา ทงนเนองจากลกษณะทางภมศาสตรทยากตอการเดนทางตดตอกนระหวางกลม ดงนนการแตงงานจงเปนการเลอกคครองภายในกลมหรอชนเผา หรอกลมชาตพนธเดยวกน ปจจบนดวยความเจรญกาวหนาในหลายๆดาน การปฏสมพนธระหวางกลมชาตพนธเปนเรองทสะดวกขน ทำใหเกดการแตงงานขามชาตพนธมากขนดวย และในขณะเดยวกนดวยความเจรญกาวหนาทางเทคโนโลยทำใหพธกรรมการแตงงานไดปรบเปลยนไปตามบรบทสภาวะแวดลอมดวย ในอดตการแตงงานจะใหความสำคญกบการจดพธกรรมทบาน โดยญาตผใหญของทงสองฝายรวมลงแรงกน แตปจจบนการแตงงานมการจดการและบรการโดยโรงแรมหรอภตตาคาร ทำใหสะดวกมากขนกวาเดมแตอยางไรกตามในหลกการของอสลามยงใหความสำคญเรองการแตงงาน ซงถอวาเปนกฎขอบงคบและเปนหนาททางศาสนา (สมาคมนกเรยนเกาอาหรบ, 2544) การแตงงานหรอนกะตองทำตามหลกอสลามอยางเครงครดไมวาคแตงงานจะอยภายในกลมชาตพนธหรอระหวางกลมชาตพนธ จากการทผวจยลงภาคสนามและไดสมภาษณพธกรรมการแตงงานของกะนากบบงเซมพบวา ไดจดพธกรรมการแตงงานแบบเรยบงายทมลายมสลมเรยกวา การนกะห มการปฏบตตามเงอนไขกอนการแตงงานคอการททงชายหญงมความศรทธาในพระเจา ฝายหญงตองมผปกครอง (วล) ใหคำยนยอม ฝายชายตองมมะฮรหรอของขวญใหกบฝายหญง ตองมพยานทนบถอศาสนาอสลามเปนมสลมมคณธรรม 2 คน และ มการกลาวเสนอและกลาวตอบรบของฝายหญงและฝายชายทเรยกวา ฮญาบและเกาะบล ซงเปนหวใจสำคญของพธการนกะหซงกะนากบบงเซมใหเหตผลวาเปนพธนกะหถอวาเปนการแตงงานทสมบรณแลว สวนพธกรรมการแตงงานของกะวานกบบงพจน มทำพธนกะหทบานของโตะอหมาม หลงจากนนมการเลยงการแตงงาน เรยกวาการกนเหนยว มการเชญแขกทงสองฝายมากนเลยงแบบโตะจนทบรเวณลานหนาบาน ตลอดทงวน สวนในเวลาเยนจะมเลนดนตร และเชญคแตงงานปรากฏตวหนาเวทเชญแขกคนสำคญมากลาวอวยพร3. ชวตคหลงแตงงาน ในฐานะปฏบตการในชวตประจำวน ปฏบตการในชวตประจำวนของชวตคหลงแตงงาน มลกษณะการขามพรมแดนทางชาตพนธคอ กะนาเดมเปนชาวจนเมอแตงงานกบบงเซม ซงเปนมลายมสลม ตองปรบเปลยนวถชวตไปนบถอศาสนาอสลาม ไมเพยงแตเปลยนแปลงการแตงกาย แตเปนการเปลยนแปลงความเชอ ความศรทธาไปดวย ซงพจารณาไดจากการเขารวมพธกรรมตามประเพณ และวฒนธรรมมลายมสลมอยางสมำเสมอ แมแตการกลบไปเยยมบานทเชยงใหม กะนายงคงเครงครดในหลกอสลามอย การขามพรมแดนทางชาตพนธไปมาหรอการรกษาพรมแดนทางชาตพนธรวมถงการลดการรกษาพรมแดนทางชาตพนธ จะเปลยนแปลงไปตามสถานการณของชวตในแตละวน


“...แมไหวเจา ไหวบรรพบรษ เราวาไรสาระ คนยคใหมไมเชอโลกยคหนา แตเมอแมเสย เพงเขาใจความหมาย เพงเขาใจถงความผกพนถงบรรพบรษ แตเราทำไมไดแลว เพราะเขาอสลาม...เคยมแฟนมาแลว แตคนนเปนคนแรกทพดเรองศาสนา สวนมากจะคยเรองทวไปเรองสนกสนาน เรองชวตประจำวน เรองอนาคตอยางนนอยางน เรองนรกสวรรคไมคอยเชอ คนนมาพดนะ วานรกสวรรคมจรงพระเจามจรงนะ พอเขาศาสนาอสลาม เลยแตงชดน เวลาเหลอไมมากแลวไมรวาจะตายเมอไหร รบทำความดไว …” (กะนา, สมภาษณ วนท3 กนยายน 2552)

กะนาไดเลาใหผวจยฟงเกยวกบความเชอครงกอน ๆ ของแมตนเองวา เมอกอนแมจะปฏบตตามพธกรรมของชาวจนเชน การไหวเจา ไหวบรรพบรษ ตรษจน สารทจน ฯลฯกะนามความคดวาแมของตนเองปฏบตแบบนนทำไม เพราะกะนาเหนวาการททำอาหารจำนวนมาก เชน ทำขนม ซอสงของเพอประกอบพธกรรม เปนสงทสนเปลอง แตบดนหลงจากทแมเสยชวต กะนาจงไดเขาใจแลววาการทแมของตนเองทำแบบนนเพราะอะไร เพราะเขาไดระลกถงพอและแม ญาตผใหญของเขาทแมผกพน ซงตวของกะนาเองไมไดผกพนอยกบตายาย กเลยไมเขาใจความหมายของการกระทำของแม มองวาเปนเรองไรสาระ เมอแมของกะนาเสยชวตกะนามความรสกวาอยากทำแบบนนใหกบแมของตนเองบาง แตทำไมไดเพราะผดหลกศาสนาอสลามดงคำใหสมภาษณของกะนา

สำหรบกรณของกะวาน หลงแตงงานไดสอนบงพจนในเรองของหลกอสลามทวไปและใหบงพจนไปเรยนตามมสยดทกวนเสารในสวนอน เชน อานอลกรอาน การละหมาดทกเยนวนศกร แตกไมไดเครงกบบงพจนมากนก หากบงพจนมงานหรอมธระ สวนการดแลลกของบงพจนจะดแลใหปฏบตตามหลกอสลาม กะวานยงคงใหความสำคญตอหลกปฏบตทงหาคอ การปฏญาณตนวาไมมพระเจาอนใดนอกจากอลลอฮเทานน การละหมาดครบหาเวลา การถอศลอดในเดอนรอมฎอน การจายซะกาต สวนนกะวานจะทำเปนประจำ เพราะกะวานชอบการชวยเหลอสงคม และในวยเดกกะวานระลกเสมอวาเคยลำบากมากอนจงเขาใจคนทลำบากเหมอนกน การทำบญจงถอวาเปนการชวยเหลอสงคม (กะวาน, สมภาษณ วนท 10 กนยายน 2553) นอกจากนนบงพจนยงใหขอมลวาปฏบตเทาททำไดแรกๆ กะวานสอนในเรองของหลกศรทธา หลกปฏบต และยงมโตะอหมามในหมบานสอนเกยวกบหลกศาสนาอนๆ อกดวยทกวนศกรกไปละหมาดทมสยด และอดอาหารในชวงเดอนถอศลอดตามอยางวถอสลาม


“…ความเชอไดหรอไม ไมร แตไดสมาธ ทำเพราะเอาใจเขาดวย...ไมอยากมปญหา ทำแลวชวยผอนคลาย เมอกอนเราเปนพทธศาสนกกสวดมนตบางไมสวดบาง ขอจำกดของพคอ เราไมลกซงกบหลกอสลามเพราะวาเรามภมหลงตดอย มนเชอมโยงกบอดตคอพทธศาสนา…”

(บงพจน, สมภาษณ วนท 8 มกราคม 2553)

นอกจากนนเพอนๆ ของบงพจน ยงไดเลาใหผวจยฟงวาเวลายสบปหลงจากแตงงานบงพจนบอกวาสงททำใหคดแลวมความสขคอการทไดไปปฏบตศาสนกจทมสยด บอยครงทไปแลวเจอคนมากมาย กสนกไดคยเรองนนเรองนกบคนในชมชน บางครงมงานในชมชนทงของผทนบถอพทธศาสนา และผทนบถอศาสนาอสลาม เชน งานแตงงาน งานขนบานใหม กทงชาวไทยพทธและมลายมสลมกมชวยเหลอซงกนและกน แตจะไมเขาไปเกยวของหรอเขาไปกาวกายในเรองของพธกรรมของแตละกลมชาตพนธ บางครงบงพจนไปชวยงานทวด เจาอาวาสกจะใหเหรยญหรอพระพทธรปมาบาง บงพจนจะเกบไวทหนารถ หรอในกลองใสพระ (สมชายและสนต, สมภาษณ วนท 9 กมภาพนธ 2553) จากปรากฏการณขางตนสะทอนใหเหนวาพนทการแตงงานในฐานะปฏบตการในชวตประจำวนทำใหเกดการขามพรมแดนระหวางกลมชาตพนธตาง ๆ โดยเฉพาะอยางยงกลมชาตพนธจน ไทย เมอแตงงานกบมลายมสลมทำใหตองขามพรมแดนชาตพนธไปถอวถปฏบตตามมลายมสลม แตอยางไรกตามถงแมจะมการขามพรมแดนแตกมบางเงอนไขหรอบางสถานการณทมการขยบเสนพรมแดนเขาออกและลดการรกษาพรมแดนลงเพอใหสามารถดำเนนชวตไดอยางราบรนภายในครอบครวตามท Barth (1969 อางถงใน เกตถวา บญปราการ,2551) ไดอธบายถงพรมแดนทางชาตพนธททำใหเหนถงอตลกษณของแตละชาตพนธทมความแตกตางกน

สรปผลและอภปรายผล จากผลการวจยพบวา กอนการแตงงานอตลกษณชาตพนธของแตละกลมมความแตกตางกนทงอตลกษณจน ไทยและมลายมสลม ทเปนเชนนเนองจากแตละกลมชาตพนธมความเชอวถปฏบตตามวฒนธรรมของตนเอง สำหรบอตลกษณมลายมสลมมวถปฏบตตามหลกศาสนาอสลามซงสอดคลองกบงานเขยนของเสาวนย จตตหมวด (2535) ทไดอธบายถงความเปนมสลมทเชอมโยงกบศาสนาอสลาม อสลามเปนวฒนธรรมหรอวถแหงการดำเนนชวตทไดวางรปแบบแหงพฤตกรรมของมสลมไวตงแตเกดจนตาย และในงานวจยของเกตถวา บญปราการ (2551)ยงพบวามสลมจะนยามตวเองตางจากกลมอน โดยใชวฒนธรรมของชาตพนธและวฒนธรรมความเชอในศาสนาในการนยามตวตนถงแมวาจะมการขามพรมแดนรฐ-ชาตกตาม สวนอตลกษณจนผวจยพบวา ชาวจนจะมความเชอและวถปฏบตตามวฒนธรรม และมพธกรรมของกลมชาตพนธจน ซงสอดคลองกบงานวจยของ แพร ศรศกดดำเกง (2546) ทอธบายถง


เมอศกษาถงพธกรรมการแตงงานในฐานะปฏบตการประจำวนพบวา คแตงงานมพธนกะหตามหลกการของศาสนาอสลาม แตในสถานการณและบรบททเปลยนไปในกระแสความทนสมยทำใหพธกรรมการแตงงานมการตอรองเกดขน นนคอ การผสมผสานพธกรรมดงเดมทมสลมถอปฏบตกบพธกรรมตามความนยมในระดบทองถน ดงนนจงเหนวาคแตงงานมการจดพธกรรมอนเพมเตมจากเดมคอ หลงจากมพธนกะหแลว มการกนเลยงแบบโตะจน มการนำดนตรมารองรำทำเพลงเพอใหงานครกครน หรอการแตงกายของคแตงงานจะเปนชดเจาสาวอยางสมยนยมเปนชดราตรสขาว สวนชดเจาบาวจะเปนการสวมสทผกไทต นงกางเกงขายาวสตามสท ทเปนเชนนเนองจากในภาคปฏบตการประจำวนของพธกรรมการแตงงานเจาบาวเจาสาว ซงเปนคนหนมสาวรนใหม ตองออกไปทำงานนอกบาน และมมมมองวาการแตงกายหรอการจดงานแตงงานตามหลกสากลบงบอกถงความทนสมย แตในสวนของกลมผใหญทยงเครงครดตามประเพณบางกลมกจะยงคงใหจดพธกรรมการแตงงานตามขนบธรรมเนยมประเพณทสบทอดกนมา แตอยางไรกตามคแตงงานทเปนมสลมบางคไดใชสถานทจดงานเปนโรงแรม เนองจากสะดวกสบายกวาจดทบาน หรอบงบอกถงสถานภาพของคสมรส ในพธกรรมการแตงงานตามหลกสากลทางโรงแรมจะจดเทยนไวใหคบาวสาวจดเทยน เปดไวนแลวรนใสแกวไวนซงจดเรยงไวใหลดหลน หรอมเคกใหคบาวสาวตดเคก ซงในพธกรรมของอสลามไมสามารถทำแบบนนได เนองจากขดกบหลกการของศาสนาอสลาม ในภาคปฏบตการประจำวนจงเกดการตอรองเกดขน นนคอใหมทกอยางครบ แตไมจดเทยน ไมเปดไวนเพราะไวนถอวาเปนสงมนเมา และเปนขอหามของอสลาม จากปรากฏการณดงกลาวสอดคลองกบแนวคดปฏบตการในชวตประจำวนของ de Certeau (1984 อางถงในสธารน คณผล, 2550)อธบายไววาวธการทำงานของชวตประจำวนจดสำคญคอ “การกระทำ” และ “วธการ” กลวธทเบยดแทรกเขาไปในพนทของอำนาจจากฝายทมอำนาจเหนอกวา de Certeau มองวาการดำเนนชวตประจำวนเปนเรองการแยงชงและตอรองความสมพนธเชงอำนาจระหวางผกำหนดกบผใช ทงหมดนไมใชความสมพนธทางเดยว แตเปนวงจรของอำนาจทหมนเวยนอยางไมมสนสดในชวตประจำวน

อตลกษณชาวจนวา ชาวจนจะมความเชอในเรองเทพเจา มประเพณและพธกรรมตางๆตามความเชอทผสมผสานระหวางความเชอดงเดมกบความเชอตามสภาพแวดลอมทอาศยอยสวนอตลกษณของชาวไทยพทธ อยางบงพจนพบวาเปนไปตามบรบทของคนทองถนใต ทนบถอศาสนาพทธ พดภาษาถนใต มวฒนธรรมและความเชอตามบรรพบรษ

สวนพธกรรมการแตงงานของมลายมสลมจงถกตอรอง และการดำเนนชวตหลงแตงงานบางสถานการณจงมการขามพรมแดนทางชาตพนธ และมการลดการรกษาพรมแดนลงเพอใหสอดคลองกบการดำเนนชวตประจำวน


ขอเสนอแนะ1. ขอเสนอแนะจากงานวจย จากการศกษาพบวา คแตงงานตางกลมชาตพนธจะมการรกษาพรมแดนและลดการรกษาพรมแดนลง ทงนขนอยกบเงอนไขและบรบทของแตละสถานการณ ดงนนผวจยจงเหนกลวธในการปรบตวของคแตงงานขามชาตพนธอยางยดหยน โดยไมจำเปนตองยดตดกบหลกการปฏบตของศาสนาทเขมงวด ทงนเนองจากทงคตางมเปาหมายในการดำเนนชวตทยดโยงกบหลกเหตผลในการตดสนใจ ผานปฏบตทไมตองการใหเกดความขดแยง ผวจยมองวาเปนสงทดทควรจะหยบประเดนเหลานมาสรางความสมานฉนท และเชอมโยงสายใยรกใหเกดขนในครอบครว และรวมไปถงการสรางใหชมชนเขมแขงไดโดยใหความสำคญกบสถาบนครอบครว

2. ขอเสนอแนะในการวจยครงตอไป ควรศกษาเกยวกบปฏบตการในชวตประจำวนผานพนทแตงงานของกลมชาตพนธอนๆเพอใหเหนถงปฏบตการในชวตประจำวนทหลากหลาย

เอกสารอางองเกตถวา บญปราการ. (2551) ปฏบตการในชวตประจำวนของผคามสลมขามแดนปาดงเบซาร ไทย - มาเลเซย. ปรชญาดษฎบณฑต (ไทศกษา) มหาวทยาลยมหาสารคาม.แพร ศรศกดดำเกง. (2546) ปฏสมพนธระหวางชาวมลายมสลมและชาวจนในยานสายกลาง จงหวดยะลา. วทยานพนธศลปศาสตรมหาบณฑต มหาวทยาลยศลปากร. (2549) องคความรการวจยความสมพนธพทธ-มสลม ในจงหวดชายแดนภาคใตในรอบ 49 ป. กรงเทพฯ: ภาควชามานษยวทยา คณะโบราณคด มหาวทยาลยศลปากร.ยศ สนตสมบต. (2548) มนษยกบวฒนธรรม. (พมพครงท 3) กรงเทพฯ: มหาวทยาลย ธรรมศาสตร.ศรรตน แอสกล. (2551, มกราคม-มถนายน) การแตงงานขามวฒนธรรมของผหญงชนบท ในเขตจงหวด. เอเชยปรทศน, 29(1) หนา 36-57.สมาคมนกเรยนเกาอาหรบ. (2544) ฟกฮซซนนะฮ เลม 1-3. นนทบร: มลนธ อซ - ซกรอ.สนต สวจฉราภนนท. (2552) ปญหาและความรของทวาง: ศกษาจากทฤษฎวาดวยทวาง ของฮองรเลอแฟรบ และมเชล เดอ แชรโต. ในรฐศาสตรสาร เลม 3 หนา 29 - 45.สธารน คณผล. (2550, พฤษภาคม - สงหาคม) เรองของชวตประจำวน รฐศาสตรสาร. 28(2) หนา 113 - 141.เสาวนย จตตหมวด. (2535) วฒนธรรมอสลาม. (พมพครงท 3) กรงเทพฯ: ทางนำ.อภญญา เฟองฟสกล. (2546) อตลกษณ: การทบทวนทฤษฎและกรอบแนวคด. กรงเทพฯ: คณะกรรมการสภาวจยแหงชาต สาขาสงคมวทยา สำนกงานคณะกรรมการวจยแหงชาต.


Barth, Fredrik. (1969) Ethnic groups and boundaries. Boston: Little Brown. de Certeau, Michel. (1984) The practice of everyday life. Berkeley: University of California Press.Lefebvre, Henri. (2004) Everyday life in the modern world. London: Routledge

บคลานกรมกะนา (2552, 2 - 3 กนยายน) สมภาษณทรานนำชาหลงตลาดศรตรง ถนนปณณกณฑ อำเภอหาดใหญ จงหวดสงขลา กะวาน (2553, 10 กนยายน) สมภาษณทรานขายไกทอดตลาดศรตรง ถนนปณณกณฑ อำเภอหาดใหญ จงหวดสงขลา บงเซม (2552, 21 สงหาคม) สมภาษณทรานนำชาหลงตลาดศรตรง ถนนปณณกณฑ อำเภอหาดใหญ จงหวดสงขลา บงพจน (2553, 8 มกราคม) สมภาษณทโรงชาง มหาวทยาลยสงขลานครนทร อำเภอหาดใหญ จงหวดสงขลา รตนา (2552, 22 สงหาคม) สมภาษณทรานนำชาตลาดศรตรง ถนนปณณกณฑ อำเภอหาดใหญ จงหวดสงขลา สมชาย (2553, 9 กมภาพนธ) สมภาษณทโรงชาง มหาวทยาลยสงขลานครนทร อำเภอหาดใหญ จงหวดสงขลา สนต (2553, 9 กมภาพนธ) สมภาษณทโรงชาง มหาวทยาลยสงขลานครนทร อำเภอหาดใหญ จงหวดสงขลา โสภ (2552, 22 สงหาคม) สมภาษณทรานนำชาตลาดศรตรง ถนนปณณกณฑ อำเภอหาดใหญ จงหวดสงขลา


Documents

The everyday life practice via cross-ethnic marriage