การประเมนการบรโภคอาหารในผปวยทไดรบการบ าบดทดแทนไตดวยการลางชองทองถาวร โดยใชแบบประเมนการบรโภคอยางงาย (อดเอ)

THE ASSESSMENT OF DIETARY INTAKE AMONG CONTINUOUS AMBULATORY PERITONEAL DIALYSIS PATIENTS USING EASY DIETARY ASSESSMENT (EDA)

ฐายกา คณงาม

นกศกษา สาขาอาหารและโภชนาการเพอการพฒนา กลมวชาโภชนาการเพอการปองกนและบ าบด

สถาบนโภชนาการ มหาวทยาลยมหดล

บทคดยอ

การขาดโปรตนและพลงงานเปนปญหาทางโภชนาการทพบในผปวยทไดรบการบ าบดทดแทนไตดวยการลางไตทางชองทองถาวร (ผปวย ซ เอ พ ด) เนองจากการไดรบอาหารไมเพยงพอและมการสญเสยโปรตนไปกบน ายาลางชองทอง (5-15 กรม/วน) ซงเปนสาเหตทท าใหอลบมนในเลอดต า อนน าไปสการเกดภาวะแทรกซอนและความเสยงตอการเสยชวต โดยในการศกษาครงน เปนแบบภาคตดขวาง มวตถประสงคเพอประเมนปรมาณการบรโภคโปรตนและพลงงานในผปวยซเอพด โดยใชแบบฟอรมการประเมนการบรโภคอยางงาย (EDA) แลวน าไปเปรยบเทยบกบใบสงแพทย ผเขารวมวจยจ านวน 243 คน ประกอบดวยเพศชาย 117 คน เพศหญง 126 คน อายเฉลย 55.24 ป ประชากรสวนใหญมน าหนกเกนเกณฑมาตรฐานและอวน คดเปนรอยละ 55.5 น าหนกอยในเกณฑมาตรฐาน คดเปนรอยละ 37.0 และน าหนกต ากวาเกณฑมาตรฐาน คดเปนรอยละ 7.4 การประเมนปรมาณโปรตนและพลงงานทบรโภค ใชแบบฟอรมEDA ปรมาณโปรตนและพลงงานตามใบสงแพทยของผปวย ซเอพด อยในชวง 35 – 80 กรม โดยมคาเฉลยอยท 57.28 กรมตอวน ในขณะท ปรมาณพลงงานอยระหวาง 810 – 2,500 กโลแคลอร โดยมคาเฉลยอยท 1,589.19 กโลแคลอรตอวน การศกษาน มผปวยซเอพด มากกวาครงทบรโภคโปรตน และพลงงานนอยกวาในใบสงแพทย คดเปนรอยละ 58.3 และ 58.5 ตามล าดบ สรป การบรโภคโปรตนและพลงงานในคนไข ซเอพด ต ากวาทก าหนด แตอยางไรกตาม ในการศกษาครงน พบวาผปวยสวนใหญยงคงมน าหนกตวทเกนกวาเกณฑมาตรฐาน EDA เปนเครองมอทสามารถใชในการประเมนการบรโภคไดงายและรวดเรว สามารถน ามาเปนแนวทางในการใหค าปรกษาดานโปรตนและพลงงานใหเหมาะสม เพอปองกนภาวะทพโภชนาการในผปวยได ค าส าคญ: แบบประเมนภาวะโภชนาการอยางงาย/ ผปวยทไดรบการบ าบดทดแทนไตดวยการลางไตทางชองทองถาวร/โปรตน/พลงงาน

Abstract

Protein-energy malnutrition (PEM) is one of the common nutritional problems among continuous ambulatory peritoneal dialysis (CAPD) patients. Because inadequate food intake and protein loss during dialysis (5 – 15 g per day) leads to hypoalbuminemia which causes complications and mortality risks in CAPD patients. This study aimed to assess protein and energy intake in CAPD patients using EDA and then compared it with the recommendation. A cross - sectional survey on two hundred and forty - three CAPD patients were studied. There were 117 males and 126 females whose average age was 55.24 years old. Most of the subjects (55.5%) were overweight and obese, 37.0% were in the normal range, and 7.4% were underweight. Protein and energy intake were collected using Easy Dietary Assessment (EDA) tools. Protein and energy recommendations among patients were in the range of 35-80 g of protein with an average of 57.28 g per day, whereas the energy was between 810-2500 kilocalories (kcal) with an average of 1589.19 kcal per day. More than half of the CAPD patients in this study had protein (58.3%) and energy (58.5%) intake less than the recommendation. This dietary survey indicated that both protein and energy intake in most CAPD patients using EDA was lower than recommended. Therefore, EDA can be used as an easy and rapid tool in assessing the dietary intake. It can also be used as a guide for appropriate protein and energy counseling in order to prevent malnutrition. KEY WORDS: EDA / ASSESSMENT / DIETARY INTAKE / CONTINUOUS AMBULATORY PERITONEAL DIALYSIS

บทน า การลางไตทางหนาทอง เปนหนงในวธการรกษาส าหรบผปวยโรคไตวายระยะสดทาย โดยอาศยการแลกเปลยนสารและของเหลว ระหวางหลอดเลอดฝอยทผนงหนาทอง กบสารละลายปรมาตร 2 ลตร ทใชลางชองทอง ผานทางผนงหนาทอง ซงจะท าวนละ 4 รอบ (1) วธการน ของเสย , น าสวนเกน ,กรดอะมโน ทจ าเปน และสารอาหารอนๆ จะเคลอนออกโดยวธการแพรแบบออสโมซส นอกจากน สงทควรใหความส าคญกคอ ความสมพนธระหวางสารอาหารทสญเสยไปกบน ายาลางชองทองในระหวางการลางชองทองกบสภาวะโภชนาการ (2-4) ภาวะทพโภชนาการจากการขาดโปรตนและพลงงานเปนอบตการณทเกดขนกบผปวยซเอพด ผลเสยตางๆเปนผลเชอมโยงมาจากภาวะทพโภชนาการ สาเหตของภาวะทพโภชนาการจากการขาดโปรตนและพลงงานมหลายปจจยไดแก การไดรบอาหารทไมเพยงพออนเนองมาจากการไมอยากอาหาร อาการผอมแหงอนมสาเหตมาจากภาวะยรเมย และอาจรวมไปถงความเปนพษจากยรเมย การไดรบสารอาหารไมเพยงพอ การเสยโปรตน 7-15 กรมตอวน (1,5) กรดอะมโนและสารอาหารอนๆไปกบสารละลายทใชลางชองทอง การอกเสบและโรครวม (6-10) ภาวะทพโภชนาการจากการขาดโปรตนและพลงงานเปนหนงในปญหาของผปวยซเอพด ทเพมความเสยงตอการเจบปวยและการเสยชวต (10) Marsha W. และ Cynthia R. (11,12)ไดรายงานเกยวกบภาวะโภชนาการในผปวย ซเอพดวา ภาวะทพโภชนาการจากการขาดโปรตนและพลงงานเปนปญหาทมนยส าคญในผปวยซเอพดซงเปนปจจยส าคญทน าไปสการเจบปวยและการเสยชวต ภาวะทพโภชนาการเพมความเสยงของการเจบปวยและการเสยชวตของผปวยทตองลางไตทงหมดโดยเฉพาะอยางยงใน

ผปวยซเอพด ผปวยทมระดบอลบมนต ากวา 3.5 มลลกรมตอเดซลตร มนยส าคญทสงของการตายมากกวาผปวยอนๆทมระดบอลบมนสงกวาน (13) กลมอาการอกเสบและภาวะทพโภชนาการ อาจน าไปสการเปลยนแปลงของเยอบภายในชองทอง การแลกเปลยนสารผานเยอบชองทองทสงขน การรวของโปรตนไขขาว การหมนเวยนของสารในระบบตองใชน าตาลกลโคสเพมสงขน และปรมาตรการกรองสารลดลง การมน าเกนเปนปญหาทพบไดโดยทวไปในผปวยซเอพดซงสงผลตอความเจบปวยและการเสยชวตในผปวยเหลาน การรกษาโดยวธการลางไตทางชองทองเพมขนอยางรวดเรว ตงแตมนโยบาย PD-First ในป 2008 (14) อตราสวนของการอกเสบของเยอบชองทองเนองจากเชอจลนทรยชนดลบเพมขนและสงผลตอการลดลงของความพงพอใจตอนโยบาย PD-First การคนพบเหลานชใหเหนวามนเปนสงจ าเปนทจะตองเตรยมความพรอมในเบองตนใหเหมาะสมส าหรบปองกนและรกษาภาวะเยอบชองทองอกเสบจากการลางไตทางชองทองไปพรอมๆกบโครงการโภชนาการในนโยบาย (15) การวดการบรโภคเปนหนงในความสนใจพเศษของนกก าหนดอาหาร ซงถกน ามาใชในการส ารวจประชากร,การประเมนทางคลนก,การวจยในงานทดลองและระบาดวทยาทเกยวกบโภชนาการ มความหลากหลายของขบวนการตางๆ ทใชในการวดการบรโภค โดยทวๆไปแลวจะประกอบทงการสงเกตจากจ านวนของการส ารวจในวนทตางกน, ใชการจดบนทก, สมภาษณจากรายการทท าไวแลว และการบนทกการบรโภคใน 24ชวโมง หรอการพยายามทจะใหไดการบรโภคโดยเฉลยจากการถามเกยวกบความถโดยปกตของการบรโภคอาหาร หรอประวตการบรโภคและขบวนการสมภาษณความถในการบรโภคอาหารโดยใชแบบสมภาษณ. ในทกวธการทใชประเมนการบรโภค การประเมนบางอยางกตองใชน าหนกของอาหารทบรโภคในการพจารณาสารอาหารหรอองคประกอบของอาหารอนๆทบรโภคหรอค าอธบายท เหมาะสม เพอใชกบตารางอาหารหรอเพอใชในการวเคราะหทางเคม ท งนในแตละวธการกลวนมขอจ ากด ดงนนแบบประเมนการบรโภคอยางงาย (อดเอ) จงเปนนวตกรรมใหมของวธการทใชในการประเมนการบรโภคโปรตนและพลงงาน ซงสมาคมนกก าหนดอาหารแหงประเทศไทย สมาคมโรตไตแหงประเทศไทยและชมรมพยาบาลไตไดน ามาใชในการประเมนการบรโภคของผปวยโรคไตเรอรง(16) ใหเปนวธการทมประโยชนอยางสงสดในอนาคตเพอกระจายไปยงเจาหนาทอนในสาขานตอไป วตถประสงค ค าถามวจย

ผปวยทลางไตทางชองทองรอยละ 50 บรโภคโปรตนและพลงงานไมเปนตามใบสงแพทย วตถประสงคทวไป

การศกษานเพอประเมนการบรโภคโปรตนและพลงงานของผปวยทลางไตทางชองทองใชแบบประเมนการ

บรโภคอยางงาย (อดเอ)

วตถประสงคเฉพาะ

เพอเปรยบเทยบการบรโภคโปรตนและพลงงานตามปกตกบตามใบสงแพทยในผปวยทลางไตทางชองทอง

ขอบเขตและวธการศกษา การศกษานเปนการศกษาแบบภาคตดขวาง ในชวงเดอนธนวาคม 2555 – กมภาพนธ 2556 ซงผปวยทท าการ

ลางไตทางชองทอง (ซเอพด) จะถกประเมนปรมาณโปรตนและพลงงานทบรโภคใชอดเอ (EDA) จากนนขอมลจะถกบนทก สรปและเปรยบเทยบกบปรมาณโปรตนและพลงงานทไดรบตามปกตกบในใบสงแพทย

1. การพจารณาดานจรยธรรม การศกษาไดรบอนมตจากคณะกรรมการจรยธรรมการท าวจยในคน มหาวทยาลยมหดล ประเทศไทย

ผเขารวมวจยแตละทานจะผานการอนมตหลงจากทไดรบค าอธบายเกยวกบสวนทตองเขาไปเกยวของ และใหความมนใจไดวาจะเปนความลบ

2. ประชากรและการเลอกตวอยาง ประชากรประกอบดวยคนไข 600 คน ทปวยเปนไตวายระยะสดทาย (อเอสอารด) ซงไดรบการลาง

ไตทางชองทอง (ซเอพด)อยางนอย 3 เดอน ทร.พ.บานแพว (องคกรมหาชน)บางกอก,ประเทศไทย ขนาดตว อยางค านวณตามสตรYamane โดยคดคาระดบความเชอมนรอยละ 95

n = 240

n = ขนาดของตวอยาง N = จ านวนคนไขทลางไตทางชองทองท รพ.บานแพว มคาเทากบ 600 d = ความคลาดเคลอน มคาเทากบ 0.05

2.1 เกณฑการคดเขา : ผเขารวมการวจยมเกณฑการคดเขาในการศกษาดงน - อายอยระหวาง 30-75 ป - ผปวยไตวายเรอรงระยะสดทายทไดรบการลางไตทางชองทองอยางนอย 3 เดอน - ยนยอมเขารวมในการวจย - มเจตจ านงในการใหความรวมมอ

2.2 เกณฑการคดออก : ผเขารวมการวจยมเกณฑการคดออกในการศกษา ดงน - ผปวยทไดรบอาหารทางปากโดยปกตไมได - คนไขทไดรบการวนจฉยวา เปนโรคความจ าเสอม - ไมสามารถสอสารทางการพดได

n = N ______________

1 + N (d2)

n = 600 ______________

1 + 600 (0.052)

- คนไขทไมสามารถตอบแบบสมภาษณดวยตนเองได 2.3 เกณฑการยต

- คนไขไมใหความรวมมอและถอนตวจากโครงการ - แพทยมความเหนวาคนไขนนควรยตจากการศกษา

3. การเกบขอมล การเกบขอมลโดยใชแบบประเมนการรบประทานอาหารอยางงายส าหรบผปวยโรคไตเรอรง (EDA) โดย

การซกถามผปวย CAPD และเพอการประเมนการรบประทานอยางงายตามแบบฟอรม โดยแบบฟอรมแบงออกเปน 4 หนา ซงขอมลทงหมดผวจยจะเปนผกรอกขอมลเอง ดงน

หนา 1 เปนขอมลทวไปของคนไข, โปรตนและพลงงานตามใบสงแพทย, ปรมาณโปรตนและพลงงานทบรโภคไดจรง , สรปการประเมน, ค าแนะน าและการตดตามในครงตอไป โดยหนาแรก ผวจยหรอเจาหนาทจะเปนคนเกบรวบรวมขอมลทงหมด

หนา 2 แสดงรปภาพและโปรตน แคลอร และโซเดยมทมอยในอาหาร ซงแบงเปน 6 หมวดไดแกอาหารจานเดยว, ตมจด,แกงเผด, ผดผกและน าพรก

หนา 3 เปนสวนของแบบบนทกอาหารและตวอยางส าหรบผเขารวมวจย ทจะท าการบนทกดวยตนเอง หนา 4 ประกอบดวยแบบฟอรมในการค านวณสารอาหาร ซงจะถกค านวณโดยผวจย โดยจะใชเวลาทงสน

ประมาณ 15 นาท จากนนน าขอมลดงกลาวทไดรบจากแบบฟอรมมาวเคราะหขอมลพนฐานของกลมตวอยาง โดยการหา

คาความถ คาเฉลย คาเบยงเบนมาตรฐาน และคารอยละ ขอมลเกยวกบการบรโภค น ามาหาคาความเฉลย และคารอยละ โดยรายงานผลขอมลพนฐานของกลมตวอยาง และปรมาณโปรตน และพลงงานทผปวยทไดรบการบ าบดทดแทนไตดวยการลางชองทองถาวรบรโภคได ใน 1 วน

4. การวเคราะหขอมล ขอมลทใชวเคราะหของประชากรจะใชความถ, คาเฉลย, สวนเบบงเบนมาตรฐานและรอยละ เพออธบาย

แตละสวนในแบบสมภาษณ เพอเปรยบเทยบขอมลของประชากร, ความถ, คาเฉลยและรอยละ ทถกน ามาวเคราะห การวเคราะหใช SPSS (statistical analysis statistical package for social science version 16.0 ( SPSSInc,

Chicago, Ilinois, Usa) และ Microsoft Exel 2007

รปท 1 แบบประเมนการรบประทานอาหารอยางงายส าหรบผปวยโรคไตเรอรง (EDA)

รปท 2 แบบประเมนการรบประทานอาหารอยางงายส าหรบผปวยโรคไตเรอรง (EDA)

เครองมอทใชในการศกษา แบบฟอรมการประเมนอาหารอยางงาย อดเอ ( EDA) และอปกรณชงตวง เชน ชอนโตะ ถวยตวง ชอนชา กลก

ไมขดไฟ ผลการศกษา การศกษานเปนการศกษาส ารวจแบบภาคตดขวาง ซงท าระหวาง เดอนธนวาคม 2012 ถงเดอนกมภาพนธ 2013 มผเขารวมการวจย จ านวน 213 คน การบรโภคโปรตนและพลงงานจะถกส ารวจ

ผลการศกษาประกอบดวย 5 สวน ดงน สวนท 1 ขอมลทวไปของคนไข สวนท 2 ขอมลดชนมวลกายของผเขารวมการวจย สวนท 3 การบรโภคโปรตนและพลงงานของผเขารวมการวจยจากอดเอ (EDA) สวนท 4 ปรมาณโปรตนและพลงงานตามใบสงแพทยของผเขารวมการวจย สวนท 5 การเปรยบเทยบการบรโภคโปรตนและพลงงานกบใบสงแพทย 1. ขอมลทวไปของคนไข ขอมลทวไปของผเขารวมวจย เปนชาย 117 (48.1%) เปนหญง 126 (51.9%) อายอยระหวาง 18-83 ป (คาเฉลย

55.24+/- 13.54 ป) โดยรอยละ 0.8 อายนอยกวา 20 ป, รอยละ 5.3 อายระหวาง 21-30 ป , รอยละ 7.4 อายระหวาง 31-40 ป , รอยละ 21.8 อายระหวาง 41-50 ป , รอยละ 22.2 อายระหวาง 51-60 ป , รอยละ 32.1 อายระหวาง 61-70 ป , รอยละ 9.9 อายระหวาง 71-80 ป และรอยละ 0.4 อายมากกวา 80 ป ตามล าดบ ดชนมวลกาย, น าหนกและสวนสงของการศกษา คาเฉลยดชนมวลกาย คอ 24.28+/- 4.86 (พสย 15.3 – 47.8) ก.ก/ม2 ในขณะทน าหนกเฉลย คอ 61.87±13.55 (พสย 34.5 - 121.0) กก คาเฉลยความสงคอ 159.83 ±8.68 (พสย 140.0 - 180.0) ซม. ตารางท 1 แสดงการแบงชนขอมลดชนมวลกายของการศกษา มผเขารวมวจย 18 คน (คดเปนรอยละ 7.4) ทน าหนกต ากวาเกณฑ 90 คน (คดเปนรอยละ 37.0) มน าหนกตวปกต 50 คน (คดเปนรอยละ 20.6) ทน าหนกเกนเกณฑ ในขณะท 56 คน (คดเปนรอยละ 23.1) ทอวนระดบ 1และอก 29 คน (คดเปนรอยละ 11.9) ทอวนระดบ 2 ตามล าดบ

ตารางท 1 ขอมลการแบงชนขอมลดชนมวลกายของการศกษา คณลกษณะ ความถ(n) รอยละ(%)

น าหนกต ากวาเกณฑ 18 7.4 น าหนกปกต 90 37.0 น าหนกเกนกวาเกณฑ 50 20.6 อวนระดบท 1 56 23.1 อวนระดบท 2 29 11.9

ระดบอลบมน แสดงในตารางท 2 ซงประกอบไปดวยผเขารวมวจย 140 คน (คดเปนรอยละ 57.6) ทม ระดบอลบมนต ากวา 3.5 มก/ดล และ103 คน (คดเปนรอยละ 42.4) มระดบอลบมนปกต ในขณะทคาเฉลยระดบอลบมน คอ 3.28+/- 13.55 มก/ดล

ตารางท 2 ขอมลระดบอลบมน ตวแปร ความถ(n) รอยละ (%)

คาต าสด = 1.50 คาสงสด = 4.70 คาเฉลย = 3.28 สวนเบยงเบนมาตรฐาน = 0.57 < 3.5 (มก/ดล) 140 57.6 3.5 -5.0 (มก/ดล) 103 42.4

ตารางท 3 แสดงการบรโภคโปรตนและพลงงานของผเขารวมวจยจากอดเอ (EDA) คาเฉลยของการบรโภคโปรตน คอ 0.79 ±0.34 กรม/กโลกรม/วน ในขณะทคาเฉลยการบรโภคโปรตนคอ 46.2 ±18.42 กรม/วน สวนคาเฉลยของการบรโภคพลงงานคอ 21.4± 8.54 กโลแคลอร/กโลกรม/วน และคาเฉลยของการบรโภคพลงงานคอ 1209.13± 483.25 กโลแคลอร/วน

ตารางท 3 ขอมลการบรโภคโปรตนและพลงงานของผเขารวมวจยจากแบบประเมนการบรโภคอยางงาย (อดเอ)

ตวแปร คาต าสด คาสงสด คาเฉลย± สวนเบยงเบนมาตรฐาน

โปรตน(กรม/กโลกรม/วน) 0.24 1.94 0.79 ±0.34

โปรตน(กรม/วน) 11.40 123.90 46.20± 18.42

พลงงาน(กโลแคลอร/กโลกรม/วน) 6.18 47.04 21.40 ± 8.54

พลงงาน(กโลแคลอร/วน) 325.00 2646.50 1209.13± 483.25

ตารางท 4 แสดงปรมาณโปรตนและพลงงานตามใบสงแพทยของผเขารวมวจย คาเฉลยของโปรตน คอ 0.95± 0.19 กรม/กโลกรม/วน ในขณะทคาเฉลยของโปรตน คอ 57.16± 10.64 กรม/วน สวนคาเฉลยของพลงงาน คอ 26.19± 6.28 กโลแคลอร/กโลกรม/วน ขณะทคาเฉลยของพลงงานตามใบสงแพทย คอ 1587.14±393.16 กโลแคลอร/วน

ตารางท 4 ขอมลปรมาณโปรตนและพลงงานตามใบสงแพทยของผเขารวมวจย

ตวแปร คาต าสด คาสงสด คาเฉลย± สวนเบยงเบน

มาตรฐาน

โปรตน(กรม/กโลกรม/วน) 0.57 1.55 0.95 ± 0.19

โปรตน(กรม) 35.00 80.00 57.16 ±10.64

พลงงาน(กโลแคลอร/กโลกรม/วน) 14.24 43.51 26.19 ±6.28

พลงงาน(กโลแคลอร) 810.00 2500.00 1587.14 ±393.16

ตารางท 5 แสดงการเปรยบเทยบปรมาณโปรตนและพลงงานทบรโภคจรงกบใบสงแพทยโดย 73 คน (รอยละ 29.9) บรโภคโปรตนไดตามใบสงแพทย ในขณะท 72 คน (รอยละ 29.5) บรโภคพลงงานไดตามใบสงแพทย ดงตาราง

ตารางท 5 ขอมลการเปรยบเทยบปรมาณโปรตนและพลงงานทบรโภคจรงกบใบสงแพทย ตวแปร ความถ(n) รอยละ (%)

โปรตน นอยกวาใบสงแพทย 138 56.6 เปนไปตามใบสงแพทย 73 29.9 มากกวาใบสงแพทย 33 13.5 พลงงาน

นอยกวาใบสงแพทย 144 59.0 เปนไปตามใบสงแพทย 72 29.5 มากกวาใบสงแพทย 28 11.5

ประโยชนทไดรบจากการศกษา 1 เพอใหทราบคาเฉลยของการบรโภคโปรตนและพลงงานในผปวยทลางไตทางชองทอง 2 เพอใหทราบการจดการบรโภคโปรตนและพลงงานทไมเพยงพอในผปวยทลางไตทางชองทอง 3 ปองกนภาวะทพโภชนาการจากการขาดโปรตนและพลงงาน 4 ใชอดเอเปนเครองมอในการประเมนผปวยโรคไตและประยกตใชตอไปยงกลมอนๆ

สรป และอภปรายผล ภาคนเขยนขนเพออภปรายผลการทดลองของการศกษา ซงมพนฐานอยบนงานวจยทสมพนธกนตามล าดบ โดย

มความคลายคลงกนในสวนของผลการทดลอง 1. อภปรายผล 1.1 ลกษณะของผรวมวจย

คาเฉลยอายของคนไขในการศกษาน คอ 55.14 ป ซงเปนชาย 117 (รอยละ 48.1)และเปนหญง 126 (รอยละ 51.9) และสาเหตโดยทวไปสวนมากของโรคไตเสอมระยะสดทายของคนไขลางไตทางชองทอง คอ เบาหวานชนดท 2 และความดนโลหตสงการศกษานสอดคลองกบการศกษากอนหนาน ซงท าการศกษาโดย ศรวงศ และคณะ (17) วาคาเฉลยอายของคนไขลางไตทางชองทองในประเทศไทย จ านวน 322 คน คอ 56.7 ป โดยรอยละประมาณ55 เปนชาย และมากกวารอยละ 50 มพยาธสภาพโรค คอ เบาหวาน และ ความดนโลหตสง เซยนเซยรสโซ ป และคณะ (18) ไดท าการศกษาภาคตดขวางในคนไขลางไตทางชองทองจ านวน 224 คนในอตาลพบคาเฉลยของอายคอ 60.2 ป และรอยละ 70 เปนชาย การศกษาเหลานนสอดคลองกบในประเทศสหรฐอเมรกา, องกฤษและออสเตรเลย (4-7) ซงมากกวารอยละ 50 ของพยาธโรคเปนเบาหวานและความดนโลหตสง

1.2 ขอมลดชนมวลกาย (บเอมไอ) ของผเขารวมวจย ผลของการศกษากอนหนานในคนไขลางไตทางชองทองจ านวน 20 คน ณ โรงพยาบาลพรนซเซส อเลก

ซานดรา บงชวา 29คน(รอยละ 58) มบเอมไอปกต 14 คน(รอยละ 28) มบเอมไอมากกวา 27.5 กก./ม2 7คน(รอยละ 14 ) มบเอมไอนอยกวา 20 กก./ม2 ผลการศกษาเหลานสอดคลองกบผลการศกษาของเราซงระบวา คนไขลางไตทางชองทองจ านวน 243 คน พบวา 90คน(รอยละ 37.0) มน าหนกอยในเกณฑปกต 56คน (รอยละ 23.1) อวนระดบ 1 29คน(รอยละ 11.9 ) อวนระดบ 2 และ 18คน(รอยละ7.4) มน าหนกนอยกวาเกณฑ

1.3 การบรโภคโปรตนและพลงงานของผเขารวมวจย คาเฉลยของการบรโภคพลงงานทงหมดของผปวยลางไตทางชองทองคอ 1209.13 กโลแคลอร/วน (21.40

/กโลกรม/วน) ซงนอยกวาในใบสงแพทย (30-35 กโลแคลอร/กโลกรม/วน) จากการศกษากอนหนา น พาเทล เอมจ และ ราฟเทอร เอมเจ (19) รายงานวา มากกวารอยละ 90 ของผปวยลางไตทางชองทองในองกฤษ มการบรโภคพลงงาน 26.5 กโลแคลอร/กโลกรม/วน ซงนอยกวาในใบสงแพทย เอสพโนซา จแอล และคณะ (20) รายงานดวยวา คนไขทงหมดมการบรโภคพลงงานต า (21.96 กโลแคลอร/กโลกรม/วน) เหมอนกบการศกษาของหวง เอวาย และคณะ (21) ในฮองกง ซงรายงานวาคนไขทลางไตทางชองทอง มการบรโภคพลงงานทต ากวาอยางมนยส าคญ (28.4 กโลแคลอร/กโลกรม/วน)

ในการศกษาของเรา คาเฉลยของการบรโภคโปรตน (46.20 กรม/วน, 0.79 กรม/กโลกรม/วน) ของคนไขต ากวาในใบสงแพทย (1.0 กรม/กโลกรม/วน) นอาจจะเปนผลมาจากการสญเสยโปรตนไปในระหวางการลางชองทองและการบรโภคโปรตนไดไมเพยงพอเนองจากการเบออาหารอนเกดจากภาวะยรเมยรวมทงการดดซมน าตาลกลโคสจากน ายา ลางไตเขาสรางกาย มผลใหผปวยบางคนไมรสกหว การศกษาของเราสอดคลองกบพาเทล เอมจ และราฟเทอร เอมเจ, เอสพโนซา และคณะ และหวง เอวาย และคณะ (19-21) ระบวาคนไขเหลานนมการบรโภคโปรตนต าดวย (0.85-1.1 กรม/กโลกรม/วน)

การประเมนภาวะโภชนาการควรท าในผปวยทกราย และถาพบปญหาทพโภชนาการทงทางดานโปรตนและพลงงานตองรบแกไขทนท เพราะถาไมแกไขจะท าใหเพมความเสยงตอการตดเชอ และการเกดเยอบชองทองอกเสบ ผปวยควรไดรบการเพมปรมาณสารอาหารใหเพยงพอโดยการดดแปลงอาหารทยอยงาย เชน เปนอาหารออน หรอเปนอาหารเหลวท ไมระคายเคอง ไมเผดรอน มกากใยนอย หรออาจเปนเครองดมทใหพลงงานสง อาหารไมควรมอณหภมทรอนจดหรอเยนจดเกนไป ในผสงอายทไมมฟน ควรบดอาหารเพอใหกนงายและ ยอยงายขน แบงอาหารเปนหลายมอ แทนทจะจดมอใหญ 3 มอควรจ ากดน าดมใ นผปวยทมภาวะบวม เพราะถามภาวะบวม กจะตองดงน าสวนเกนออกมาดวยการเพมความเขมขนของน าตาลกลโคสทใชในน ายาลางไต ท าใหการดดซมกลโคส มากขน ซงมผลท าใหความอยากอาหารลดลง ดงนนผปวยควรไดรบค าแนะน าใหจ ากดน าดม ถาผปวยมภาวะทพโภชนาการทรนแรงอาจใหอาหารทางสายใหอาหาร โดยใชอาหารเหลวชนดปนเองตามทแพทยก าหนด หรออาหารทางการแพทยทเหมาะกบพยาธสภาพของผปวยหรอใชทงสองอยางตามความเหมาะสมหรอใหอาหารทางหลอดเลอดด าควบคไปกบการใหอาหารทางปาก

2. สรป

สาเหตหลกของภาวะทพโภชนาการดานโปรตนและพลงงานในคนไขโรคไตระยะสดทายทไดรบการรกษาดวยการลางไตทางชองทอง คอ การบรโภคโปรตนและพลงงานต ากวาในใบสงแพทย อนเปนผลมาจากการบรโภคพลงงานไมเพยงพอ และการสญเสยโปรตนไปในระหวางลางชองทอง จดประสงคของการศกษานคอ เพอประเมนการบรโภคโปรตนและพลงงานในผปวย ซเอพด โดยใช อดเอ แลวท าการเปรยบเทยบขอมลทประเมนไดกบในใบสงแพทย

การศกษานชใหเหนวาการส ารวจทางโภชนาการทงการบรโภคโปรตนและพลงงานในคนไข ซเอพดโดยใช อดเอ สวนใหญต ากวาปรมาณทแนะน า ดงนน อดเอสามารถเปนเครองมอทมประโยชนเพอประเมนภาวะโภชนาการของคนไข ซเอพด โดยเฉพาะอยางยงการบรโภคโปรตนและพลงงาน ซงสามารถน าไปสการปองกนภาวะทพโภชนาการในคนไข ซเอพด และกลมอนๆ และยงสามารถใชเปนแนวทางในการใหค าปรกษาทางโภชนาการทเหมาะสมแกคนไข ขอเสนอแนะ

1. แบบประเมนการบรโภคอยางงาย (อดเอ) ควรจะน าไปใชตอไดในคนไขฟอกเลอด 2. อดเอ ควรไดรบการท าใหเทยงตรงยงขน 3. อดเอ ควรมรายการอาหารมากกวาน เชน ของหวาน เปนตน

อางอง

ชนดา ปโชตการและ สนาฏ เตชางาม (2554). EDA : การประเมนอาหารทบรโภคอยางงาย (Easy Dietary Assessment) ใน สนาฏ เตชางามและ คณะ บรรณาธการ การประชมวชาการประจ าป 2554 เรอง นวตกรรมอาหารบ าบดโรคสการปฏบต กรงเทพมหานคร. หจก. เมตตากอปปปรน; 2554:207-212

สมชาย เอยมออง, เกรยง ตงสงา, เถลงศกด กาจนบษย และคณะ. (2551). Textbook of peritoneal dialysis. กรงเทพฯ: บรษทเทกซ แอนดเจอรนล พบลเคชนจ ากด, 1, 1-871.

ส านกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต. (2552).รายงานการสรางหลกประกนสขภาพถวนหนา ประจ าป 2552, 28-31. Gokal, R and Mallick. (1999). Peritoneal dialysis. Lancet, 353, 823-828. Kathryn, J., David, W., Jonathan, C., et al. (2007). Treatment of peritoneal dialysis-associated peritonitis: a

systematic review of randomized controlled trials. Am J Kidney Dis, 50(6), 967-988. Wolfson, M. (1996). Nutritional management of the continuous ambulatory peritoneal dialysis patient. Am J Kidney

Dis., 27(5), 744-749. Cooper, S, Lliescu E.A. and Morton, A. R. (2001). The relationship between dialysate protein loss and membrane

transport status in peritoneal dialysis patients. Adv Perit Dial, 17, 244-247. Sirivongs, D., Pongskul, C., Keobounma, T., et. al. (2006). Risk factors of first peritonitis episode in Thai CAPD

patients. J Med Assoc Thai, 89, 138-145. Jernej, P., Andrej, G, Radoslav K., et al. (2008). Impact of dialysis duration and glucose absorption on nutritional

indices in stable continuous ambulatory peritoneal dialysis patients. J Ren Nutr, 18 (6), 503–508.

Chung SH, Lindholm B and Lee HB. (2003). Is malnutrition an independent predictor of mortality in peritoneal dialysis patients? Nephrol Dial Transplant, 18, 2134–2140

Mutsert, R., Grootendorst, D., Indemans F., et. al. (2009). Association between serum albumin and mortality in dialysis patients is partly explained by inflammation, and not by malnutrition. J Ren Nutr, 127-135.

Wolfson, M. (1999). Effectiveness of nutrition interventions in the management of malnourished patients treated with maintenance dialysis. J Ren Nutr, 9, 126-128.

Ra, C. (2005). Protein supplementation in patients using peritoneal dialysis. J Ren Nutr., 15, 260-264. Blake, PG, Flowerdew G, Rose M, et al. (1993). Serum albumin in patients on continuous ambulatory peritoneal

dialysis-predictors and correlations with outcomes. J Am Soc Nephrol, 3, 1501-1507. Treamtrakanpon W., Katavetin P., Yimsangyad K., et al. (2011). From the “PD First” Policy to the Innovation in PD

Care. J Med Assoc Thai, 94: 13 Treamtrakanpon W., Katavetin P., Yimsangyad K., et al. (2011). From the “PD First” Policy to the Innovation in PD

Care. J Med Assoc Thai, 44: 51 Sirivongs D, Pongskul C, Keobounma T, et al. (2006). Risk factors of first peritonitis episode in Thai CAPD patients.

J Med Assoc Thai, 89, 138-145. Cianciaruso B, Brunori G, Kopple JD. (1995). Cross-sectional comparison of malnutrition in Continuous Ambulatory

Peritoneal Dialysis and Hemodialysis patients. Am J Kidney Dis, 26:475–486 Patel MG, Raftery MJ. (1997). Successful percutaneous endoscopic gastrostomy feeding in continuous ambulatory

peritoneal dialysis. J Renal Nutr, 7(4):2008-211. Espinoza GL et al. (2011). Complementarity of Subjective Global Assessment (SGA) and Nutritional Risk Screening

2002 (NRS 2002) for predicting poor clinical outcomes in hospitalized patients. Clin Nutr., 30(1),49-53. Wang, A.Y, Sea MM, Ng K, et al. (2007). Nutrient intake during peritoneal dialysis at the Prince of Wales Hospital

in Hong Kong. Am J Kidney Dis., 49(5), 682-692.