“For a greener future of rural area”

Teritorija, Energija i Zapošljavanje

TERRE (SEE/D/0276/4.2/X) - Territory, Energy & Employment (Teritorija, Energija i Zapošljavanje) se sufinansira izTransnacionalnog programa Jugoistočne Evrope.

2

Kod projekta:SEE/D/0276/4.2/X

Web stranica projekta:www.terre-project.eu

Budžet projekta:2.184.420,00 €

Početak / kraj projekta:2012-12 / 2014-12

TERRE

•

•

•

•

•

•

•

•

•

•

•

•

•

Territory, Energy & Employment (Teritorija, Energija i Zapošljavanje) se sufinansira iz Transnacionalnog programa Jugoistočne Evrope.

Projektni partneri: Glavni partner / Province RI - Provincija Rimini, Italija

Province RO – Provincija Rovigo, Italija

IUAV – Univerzitet u Veneciji, Italija

LG Ujszilvas – Lokalna uprava Ujszilvas, Mađarska

SZMJVO – Opština Szolnok, Mađarska

TOB – Tehnološko Unapređenje Burgenlanda d.o.o., Eisenstadt, Austrija

EEE – Evropski Centar za Obnovljive Izvore Energije, Gussing, Austrija

ODSEC – Opština Odorheiu Secuiesc, Rumunija

CTRP Kranj – Centar za održivi Ruralni Razvoj Kranj, Naklo, Slovenija

Opština Dimitrovgrad – Bugarska

IRENA – Istarska Regionalna Energetska Agencija d.o.o., Labin, Hrvatska

LIR Evolucija – Banja Luka, Bosna i Hercegovina

CCIT – Privredna i Industrijska Komora Tirane, Albanija

3

O projektu TERRE Projekat TERRE (TERritory, eneRgy &Employment), tj. Teritorija, Energija i Zapošljavanje nastoji da pokaže da razumna i integrisana eksploatacija prirodnih resursa u cilju proizvodnje obnovljive energije (iz različitih izvora kao što su biomasa, sunce, voda, vjetar), predstavlja efektivan pokretač za samogenerisan i održiv lokalni razvoj u ciljnim regijama, baziran na partnerstvu između javnih institucija (regiona, provincija, opština), pojedinaca (poljoprivrednih proizvođača, uzgajivača stoke i prerađivača drveta, te investitora u izvore obnovljive energije) i lokalnih zajednica, sve u cilju porasta prihoda i mogućnosti za zapošljavanje u manje razvijenim i marginalizovanim područjima, čime se promoviše rast i razvoj baziran na adekvatnoj upotrebi lokalnih resursa.

Projekat TERRE će uspostaviti dugotrajne pozitivne efekte na lokalnu energetsku politiku kojom se mogu prevladati ideološke prepreke za ulaganja u energetska postrojenja u civilnom društvu i kojima će ubjediti donosioce političkih odluka da prihvataju modele i obrazce za ulaganje u obnovljive izvore energije na temelju multi-sektorskog pristupa, koji se zalaže za zaštitu okoline i promociju društvenih vrijednosti, poput pravedne raspodjele resursa i podsticaja zapošljavanju. Kroz eksploataciju prirodnih resursa u cilju proizvodnje energije, nastoji se uticati na porast zaposlenosti u nedovoljno produktivnim ili slabo nastanjenim područjima.

4

Partnerstvo projekta TERRE uključuje uravnoteženu kombinaciju lokalnih vlasti, energetskih i razvojnih agencija, univerziteta i privredne komore, raspoređenih u 9 različitih zemalja: Italija, Austrija, Mađarska, Bugarska, Slovenija, Rumunija, Hrvatska, Bosna i Hercegovina, te Albanija.

TERRE uključuje 13 regiona Jugoistočne Evrope koja imaju slične karakteristike, a time i zajedničke izazove: urbanu polarizaciju s posljedičnim rizikom od depopulacije perifernih zona (obično ruralnog, brdovitog i planinskog kraja) i rizik od smanjenja produktivnosti usjeva.

S obzirom na dostupnost prirodnih resursa, sva navedena područja imaju visok potencijal za lokalni razvoj na temelju ulaganja u obnovljive izvore energije.

Projekat TERRE želi olakšati donošenje održivih modela javno-privatnog partnerstva u sektoru obnovljivih izvora energije, uzimajući u obzir zaštitu okoline i prirodno okruženje.

5

Menadžeri nevladinih organizacija

Menadžeri i zaposleni u lokalnim razvojnim

agencijama

Donosioci političhih odluka

Ostali: žene, djeca, mladi, penzioneri, invalidi, itd.

Interesne grupe

Farmeri, uzgajivači, prerađivači drveta

Lokalne zajednice uključene u lokalni razvoj

Menadžeri kompanija koje se bave obnovljivim

izvorima energije

Menadžeri investicionih tijela

Zbog višestrukturnog i međusektorskog obilježja projekta TERRE i činjenice da nije striktno energetski projekat, ciljne i interesne grupe pripadaju različitim aktivnostima i disciplinama:

Interesne i ciljne ÇÒÕÐÅ

Ciljne grupe

6

Ciljevi projekta TERRE

Analizirati posebne karakteristike svakog područja (poput prirodnih i ljudskih resursa, karakteristika pejzaža, te kulturnih i ekonomskih); njegov potencijal za dobijanje biomase iz šuma, poljoprivrednih i aktivnosti uzgoja; snage sunčevog zračenja i dostupnosti površina za uspostavljanje fotonaponskih elektrana; potencijala hidroenergije i snage vjetra; kao i dobijanje podataka o lokalnoj potrebi za energijom (uključujući i grijanje)

Izraditi, na temelju procijenjenog potencijala za proizvodnju obnovljive energije i kroz primjenu transnacionalnog sistema za podršku odlučivanju, tehničko-ekonomsko-finansijski plan za svako područje projekta, kako bi se promovisao ekonomski, socijalno i ekološki održiv lokalni razvoj

Ojačati trajnost i održivost lokalnog razvoja kroz strukturisane procese izgradnje kapaciteta i podsticanje većeg učešća javnih i privatnih aktera u lokalnom razvoju. Cilj je izraditi Katalog sa mogućnostima ulaganja u obnovljive izvore energije (OIE) u projektnim područjima, te ga podijeliti s javnim institucijama, zainteresovanim akterima (privatni preduzetnici i investitori u obnovljive izvore energije) i lokalnim zajednicama.Promovisati ciljanu izgradnju kapaciteta, smatrajući znanje i ljudske resurse kao najjaču i trajnu "obnovljivu energiju", obratiti se grupama političara i funkcionera koji bi na temelju dobijenih rezultata trebali razviti sposobnosti u integrisanom planiranju i upravljanju razvojem lokalnih područja, utemeljenom na javno-privatnom partnerstvu (JPP) i umrežavanju različitih institucionalnih nivoa (regija, provincija, opština) na regionalnom, nacionalnom i transnacionalnom nivou.

7

TERRE će analizirati potencijale OIE u svakom od navedenih 13 projektnih područja kroz sedam različitih sektora:

TERRE želi promovisati lokalni razvoj kroz podsticanje proizvodnje energije iz obnovljivih izvora kao što su: biomasa, sunce, voda i vjetar.

8

Biomasa

Poljoprivredni sektor ima ključnu ulogu u razvoju korištenja obnovljivih izvora energije. Poljoprivredni sektor obezbjeđuje pristup velikim površinama gdje se mogu izgraditi postrojenja za proizvodnju energije iz obnovljivih izvora i takođe posjeduje velike količine biomase koja se može koristiti u OIE projektima. Biomasa u ruralnom području se može pronaći u obliku: poljoprivrednih usjeva i životinjskog otpada; ostataka od šumarskih djelatnosti i organskih ostataka iz komunalnog otpada.

9

Razne vrste goriva mogu se proizvesti iz biomase dobijene iz poljoprivrednog sektora, poput tekućih goriva, etanola, metanola, biodizela, Fischer-Tropsch dizela i gasovitih goriva kao što su hidrogen i metan. Iz poljoprivrednog sektora najviše se koristi stajsko gnojivo i biljni ostaci, prvenstveno iz proizvodnje kukuruza i žitarica. Razne regionalno značajne kulture, kao što su pamuk, šećerna trska, riža i razne vrste voća takođe mogu biti dobar izvor biljnih ostataka.

Potencijalnu biomasu iz životinjskog otpada predstavlja prvenstveno otpad iz peradarskih farmi, farmi svinja, farmi goveda i klaonica. Biogoriva dobijena iz životinjskog otpada se najčešće koriste za pogon vozila, zagrijavanje domova i kuhanje. Osim korištenja kao energenta, za biogoriva se uopšteno smatra da nude i brojne druge koristi poput smanjenja emisije stakleničkih gasova, podrške poljoprivredi i regionalnom razvoju, kao i sigurnost snabdijevanja energijom.

10

Biomasa dobijena iz šumarskog sektora može se koristiti za proizvodnju nekoliko oblika energije, uključujući električnu, toplotnu energiju, kombinaciju toplotne i električne energije, te dobijanje tekućih biogoriva. Takva vrsta biomase najčešće se koristi za toplotnu energiju, grijanje prostora pomoću posebnih peći i kotlova ili za stvaranje procesne toplote (grijanje u industrijskom procesu ili korištenje topline u sušionicama drveta).

Električna energija može biti proizvedena pri paljenju šumaske biomase, čime se zagrijava voda i stvara para. Para onda vrti turbinu koja proizvodi električnu energiju. Iz biomase prikupljene u šumarskom sektoru izrađuju se razni proizvodi poput peleta, briketa i trupaca, koji se potom pale u industrijskim kotlovima ili posebno dizajniranim stambenim pećima. Tekuća biogoriva, uključujući celulozni etanol, bio-ulja, ili biodizel se takođe mogu proizvesti iz drvne biomase. Drvna biomasa se kroz biohemijski ili termohemijski proces pretvara u šećer, koji se zatim fermentiše za proizvodnju etanola. Celulozni etanol se može koristiti kao zamjena ili u kombinaciji sa tradicionalnim benzinom. Zbog aktuelnog tržišta električne energije i nedostataka tehnologija koje postoje za izradu tekućih biogoriva iz drveta, ekonomski i energetski najefikasnije je korištenje biomase dobijene iz šumarskog sektora za generaciju toplinske energije. Ta vrsta biomase može zamijeniti korištenje lož ulja

11

i plina u manjim javnim ustanovama i privatnim prostorima u ruralnim područjima.

Stambeni, poslovni i institucionalni otpad sadrži značajan udio organskog materijala koji se može smatrati biomasom, odnosno koristiti kao obnovljivi izvor energije. Organski otpad, iskorišteno ulje za kuhanje, životinjske masti, otpad iz proizvodnje skroba, otpad iz industrije za preradu drveta, sve su primjeri ostataka koji se mogu naći u ruralnom području i iskoristiti kao obnovljivi izvori energije.

12

Sunce Sunčeva energija, zračenje svjetlosti itopline sa Sunca, prikuplja se koristeći se nizom tehnologija u stalnom razvoju, poput solarnih sistema za grijanje vode, raznih fotonaponskih sistema, solarne arhitekture i vještačke fotosinteze.Sunčeve tehnologije se karakterišu kao pasivne ili aktivne, zavisno od načina prikupljanja, preobražaja i raspodjele sunčeve svjetlosti. Aktivne sunčeve tehnike uključuju primjenu fotonaponskih ploča, pumpi i ventilatora kako bi se sunčevo svjetlo pretvorilo u upotrebljive oblike. Pasivne sunčeve tehnike uključuju odabir materijala sa povoljnim termičkim osobinama, dizajn prostora u kome zrak prirodno kruži i orijentaciju zgrada prema suncu. Aktivne sunčeve tehnologije povećavaju dotok energije i smatraju se tehnologijama proizvodnje, dok pasivne tehnologije smanjuju potrebu za drugim izvorima i uglavnom se smatraju tehnologijama potrošnje.Velika dostupnost neiskorištenog zemljišta u ruralnim oblastima, čini solarne energetske sisteme, posebno fotonaponske, atraktivnim opcijama za stanovništvo ruralnih područja. Fotonaponski sistemi se mogu koristiti za kućnu i komercijalnu proizvodnju energije. Osim toga, tu je i pregršt aplikacija u poljoprivrednom sektoru, kao što su pokretanje vodenih pumpi i navodnjavanje. Fotonaponski sistemi osiguravaju pouzdano i potpuno samostalno snabdijevanje vodom po niskoj cijeni - bez generatora na fosilna goriva, baterijskih sistema ili dugih vodova. Fotonaponski projekti zahtijevaju relativno niske kapitalne investicije, te se mogu razviti u malom i srednjim rasponu.

13

Voda

Hidroenergija ili energija vode, je snaga dobijena iz sile ili energije tekuće vodene mase, koja se može pretvoriti u električnu energiju. Trenutno je u upotrebi ili razvoju više oblika korištenja energije vode. Neki oblici su isključivo mehanički, ali većina je okrenuta pretvaranju energije vode u električnu energiju. Najčešći način dobijanja energije iz vode je izgradnja posebnih brana, gdje voda silazi kroz područje koje uzrokuje rotiranje turbina koje potom pokreću generator. Ostali oblici su: vodenice; energija vodenih tokova, koja se dobija iz energije kretanja (kinetičke energije) rijeka, potoka i okeana; vrtložna energija; energija plime i oseke; energija valova; osmotska energija, odnosno energija gradijenta saliniteta, pomoću koje se energija dobija iz razlike u koncentraciji soli između morske i riječne vode; energija morskih struja; te energija dobijena iz razlike temperature okeana na različitim dubinama.

Jedan od nedostataka korištenja hidropotencijala je da oni ponekad mogu promijeniti prirodni tok vode, što može naškoditi biljkama i životinjama u vodi. Takođe, izrada brane dovodi do plavljenja zone, što dodatno negativno utiče na okolinu. Međutim, postoji i mnogo pozitivnih razloga za upotrebu hidroenergije, poput: manjih troškova proizvodnje električne energije nego kod ostalih metoda, ne proizvode stakleničke gasove i imaju veliku pouzdanost dobijanja energije. Dakle, potrebno je izvršiti analizu pozitivnih i negativnih efekta prije nego što se odluči za korištenje hidropotencijala u cilju snabdijevanja električnom energijom.

14

Vjetar Energija vjetra je dobar alternativninačin proizvodnje električne energije, iako je cijena još uvijek viša nego kod tradicionalnog dobijanja električne energije. Energija vjetra se najčešće koristi u udaljenim ruralnim područjima, te se uglavnom može vidjeti u obliku velikih vjetrenjača koje prekrivaju prazna polja ili malih vjetrenjača koje se koriste za napajanje privatnih seoskih posjeda. Vjetrenjača ima mogućnost čuvanja energije, pa se prikupljena energija može koristiti kasnije. Problem sa električnom energijom dobijenom iz energije vjetra je što ona varira iz sata u sat, dnevno i sezonski. S obzirom na to, može se kratkoročno predvidjeti količina energije koju možemo dobiti, ali dugoročnije predviđanje iznosa dobijene energije iz vjetra nije uvijek pouzdano. Zbog velike cijene ugradnje i smanjivanja prodajne cijene električne energije dobijene iz vjetrenjača, činjenica je da korištenjem vjetrenjača neće doći do brze zarade, ali to ne umanjuje značaj ovog čistog obnovljivog izvora energije, koji ne zagađuje vazduh i čijom se većom upotrebom može smanjiti potrošnja neobnovljivih izvora energije.

15

Očekivani rezultati projekta TERRE

Razvoj 12 scenarija o obnovljivim izvorima energije i potencijalnim socio-ekonomskim i ekološkim uticajima na projektna područja, na temelju primjene zajedničkog sistema za podršku odlučivanju

Definisanje TERRE transnacionalnog modela koji ćese odnositi na održivo i uravnoteženo iskorištavanje obnovljivih izvora energije kao podsticaja za lokalni razvoj uz pomoć pripreme tehničkih i financijskih lokalnih planova u svrhu privlačenja investicija Izdavanje jednog transnacionalnog Kataloga investicionih mogućnosti za korištenje obnovljivih izvora energije u svrhu podsticanja lokalnog razvoja

Izdavanje jednog transnacionalnog Kataloga investicionih mogućnosti za korištenje obnovljivih izvora energije u svrhu podsticanja lokalnog razvoja

Realizacija tri pilot projekta i niz aktivnosti da se privukuinvesticije u OIE Povećanje znanja javnih uprava i lokalnih zajednica o obnovljivim izvorima energije kroz organizaciju seminara i stručno osposobljavanje,kao i analiza interesa, preferencija i vizija ciljnih grupa, te prevladavanje eventualnih sukoba u vezi iskorištavanja OIE u projektnim područjima Uključenost, zahvaljujući korištenju odgovarajućih komunikacionih kanala, više od 260.000 ljudi iz 13 projektnih područja

16

Kontaktwww.terre-project.eu