Upload
susana-losada
View
226
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
8/14/2019 Teatro grego: Bacantes e Lisstrata. Nivel ESO
1/12
teatro gregoteatro gregoteatro gregoteatro gregoteatro grego2 ciclo de ESO2 ciclo de ESO2 ciclo de ESO2 ciclo de ESO2 ciclo de ESO
ALUMN@:ALUMN@:ALUMN@:ALUMN@:ALUMN@:
ies de melideies de melideies de melideies de melideies de melidedepartamento de gregodepartamento de gregodepartamento de gregodepartamento de gregodepartamento de grego
Curso 2008-09Curso 2008-09Curso 2008-09Curso 2008-09Curso 2008-09
8/14/2019 Teatro grego: Bacantes e Lisstrata. Nivel ESO
2/12
Teatro de Dioniso, Atenas
Vista area do teatro de Epidauro
Santuario de Asclepio, en Epidauro
Capsa con volumesde papiro
8/14/2019 Teatro grego: Bacantes e Lisstrata. Nivel ESO
3/12
1. FUNCIN E CARACTERSTICAS BSICAS DO TEATRO EN GRECIA
O teatro grego ten o seu mximo esplendor na Atenas democrtica do s. V a. C, no chamado sculo de Pericles.A
representacin
teatral
un
acto:
Teatro grego. Px. 1
Relixioso: forma parte do culto a Dioniso e nel tena a sa orixe. As sas festas anuais eran no mes de xaneiro as Leneas , e no mes de marzo as Grandes Dionisias .
Social: un espectculo popular, de goce do ocio de forma colectiva. Implica a participacin do espectador, a sa reflexin sobre problemas humanos e temas polticos. A representacin teatral est organizada pola polis ou
Estado en forma de concurso, cun premio para o mellor poeta trxico e outro para o mellor poeta cmico. Os cidadns ricos costeaban as representacins co pago de impostos e reciban honores se a obra era
premiada. Estes patrocinadoresdenominbanse coregos.
2. ELEMENTOS ESCENOGRFICOS
Tdolos compoentes da obra teatral levaban mscara e disfrace. Na traxedia: vestiduras solemnes e luxosas, mscaras de expresin trxica e o coturno , un calzado de madeira con sola bastante grosa. Este calzado especial aumentaba a altura dos actores conferndolles unha elevacin moral .
Na comedia: disfraces de animais, mulleres e grotescos en xeral e mscaras cmicas.
En
cada
representacin
teatral
intervian:
Actores: ata un mximo de tres, polo que cada un deba representar varios papeis:
Protagonista: actor principal Antagonista: segundo actor Terceiro actor: faca todos os demais papeis
Os actores eran sempre homes e desempeaban papeis femininos cando era necesario. s veces podan intervir nenos e personaxes mudos , que non eran actores profesionais. Os actores recitaban e cantaban na escena. O coro: era fundamental na traxedia. Faca a funcin dun personaxe mis que dialogaba cos actores sobre o que estaba acontecendo. Os seu compoentes denominbanse coreutas; e estaban dirixidos polo corifeo , que
quen
toma
a
palabra cando
haba
que
recitar.
O
coro
cantaba
e
danzaba
na
orquestra.
En toda peza teatral, especialmente na traxedia, soe haber un momento de mxima tensin ou clmax que se sucede dun anticlmax. No clmax soe producirse a morte trxica do protagonista ou algn outro personaxe. A representacin da morte era tab no drama grego, polo que este momento non poda ser posto en escena e deba ser referido por outro personaxe, normalmente un mensaxeiro.
Un dos recursos para aumentar a tensin dramtica a chamada irona trxica , utilizada principalmente por Sfocles. Prodcese cando un personaxe vctima dun discurso de dobre sentido, que coecen os espectadores, pero el non.
Nas pezas teatrais haba unidade espacial e temporal: a accin desenvolvase nun escenario nico (un so lugar) e nunha xornada (un so da)
8/14/2019 Teatro grego: Bacantes e Lisstrata. Nivel ESO
4/12
3. OS XNEROS TEATRAIS
Traxedia Comedia Temas heroicos ou lendarios (mitolxicos) ficcin
Tratamento tono solemne e grandioso tono desenfadado Personaxes heroes ou heronas personaxes populares, animais, deuses ou heroes
ridiculizados...
Na traxedia grega exprsase claramente o sentimento trxico da vida: cntrase no dolor humano. CRONOLOXA
Todo xira en torno heroe trxico. Nas traxedias de Sfocles, o heroe un personaxe que, a pesares de ser moralmente superior s demais, non pode evitar cometer unha falta (hybris , en grego) que altera a orde moral establecida ou aceptada pola sociedade. O destino, que est por riba de deuses e humanos, equilibrar de novo a balanza. O heroe pasa por unha situacin de angustia que compartida polo pblico, espertando nel paixn e compaixn. final o heroe acepta o destino e a xustiza divina que o liberan da sa angustia.
490479 a. C. Guerras Mdicas: Os gregos vencen s persas (Batallas de Maratn, Termpilas, Salamina, Platea...)
477 Confederacin Dlica: alianza militar para controlar o perigo persa liderada polos atenienses, con base
na illa de Delos Talasocracia ateniense
462 a. C. Reformas democrticas de Pericles y Efialtes que aumentan competencias da asemblea
A funcin da traxedia era a de formar o pobo , darlle unha leccin de temperanza e moderacin. O pblico nas representacins liberaba as sas paixns, producndose nel unha liberacin (catarse, en grego).
431 404 a. C. Guerra do Peloponeso: Esparta enfrntase a Atenas para tentar frear a sa poltica imperialista. A comedia persegua fins semellantes s da traxedia:
liberar home das sas angustias e opresins. O heroe cmico por medios fantsticos consegue liberar a Atenas dos seus males: a guerra, os malos gobernantes, as incomodidades, os malos poetas... chegando a un estado de felicidade. Na comedia hai unha ensinanza mis directa, amsanos unha situacin menos distante que na traxedia. dicir, o espectador atpase mis cerca do heroe cmico, que vive unha situacin coti, que do heroe trxico que vive unha situacin extraordinaria.
429 Peste de Atenas: morre Pericles. 421 Paz de Nicias: tratado por 50 anos. 415 Expedicin a Sicilia: o belicista
Alcibades consegue permiso da Asemblea para axudar a colonias atenienses. contra Siracusa. Alcibades, desterrado por acusacin de sacrilexio, abandona a expedicin e refuxiase en Esparta. Esparta acude en axuda de Siracusa. Fracasa a expedicin. 4. PRINCIPAIS AUTORES TEATRAIS GREGOS
413 reandase a guerra. Esparta pide axuda a Persia e equipa a sa flota. Na batalla de Decelia Esparta cerca a Atenas por terra.
Trxicos: Esquilo (525 428 a. C.) do que se conservan 7 traxedias. Sfocles (496 406 a. C.) 7 traxedias
411
Triunfo
da
oligarqua,
rxime
non
democrtico, en Atenas. Sublevacin do exrcito e proclamacin de Alcibades como xefe supremo.
Eurpides (480 406 a. C.) 18 traxedias
Cmicos: Aristfanes (445 385 a. C.) 11 comedias (Comedia Vella ou poltica) Menandro (342 294 a. C.) 1 comedia e fragmentos (Comedia Nova)
405 Batalla de Egosptamos: derrota definitiva de Atenas.
404 Atenas derriba os muros longos e entrega a sa flota. Tirana dos Trinta: rxime de terror cun goberno oligrquico proespartano.
403 restablecemento da democracia en Atenas. Crises econmicas e sociais.
Teatro grego. Px. 2
8/14/2019 Teatro grego: Bacantes e Lisstrata. Nivel ESO
5/12
8/14/2019 Teatro grego: Bacantes e Lisstrata. Nivel ESO
6/12
Recibe as Penteo o castigo pola sa falta ou hybris , pola sa soberbia ao non querer recoecer ao deus e desor os consellos dos mis ancins e sabios, Cadmo e Tiresias, que lle aconsellaban prudencia, moderacin e humildade ante a divindade. Dioniso presntasenos coma un deus estrao e ambiguo: por un lado o que da a alegra, a felicidade, a vida, a liberdade..., pero tamn o deus da xtase, do exceso, do delirio e da morte.
Xenealoxa da estirpe de Cadmo, fundador de Tebas
Glosario das Bacantes
Acten: neto de Cadmo que viu espida a Artemisa e por elo morreu despezado polos seus propios cans de caza.
Aqueloo: deus ro de Etolia (noroeste de Grecia), pai da ninfa Dirce
Axio: ro de Macedonia (norte de Grecia), que desemboca no mar Exeo, perto de Salnica.
Bromio: sobrenome de Dioniso, que significa o que brama ou berra
Cbele, Cibeles:
deusa
frixia
da
Nai
Terra,
equivalente
a
Xea ou a Rea. Citern: monte prximo a Tebas. coribantes: bailarns con casco que celebraban o culto a Cibeles. Crico: promontorio de Cilicia (sur da actual Turqua) Chipre: illa na que, segundo os mitgrafos, naceu Afrodita Dirce: ninfa, filla do deus ro Aqueloo, que foi sacerdotisa de Dioniso que foi convertida en manancial. ditirambo: composicin potica interpretada por un coro en honor a Dioniso, antecedente da traxedia. Equin: un dos espartos, homes que naceron de dentes de dragn sementados por Cadmo. Destes dentes
xurdiran xigantes que ameazaban a Cadmo, quen guindou unha pedra entre eles e provocou unha pelexa. Equin sobreviviu e casou con gave, con quen tivo a Penteo.
Evoh!, evo!:
berro
das
Bacantes
para
invocar
a
Dioniso.
Febo: sobrenome de Apolo, que significa o luminoso Frixia: rexin de Asia Menor (actual noroeste de Turqua) Lidia, Lidios: rexin de Asia Menor (actual sudoeste de Turqua) Lidias: ro de Macedonia (norte de Grecia) que desembocaba no ro Axio Moiras: as tres deusas que tecan o destino dos homes, as Parcas romanas. Nisa: lugar ou monte de Tracia onde se supn que naceu e se criou Dioniso Rea: titnide, filla de Xea, irm e esposa de Cronos, nai de Zeus. s veces se identifica con Cibeles ou Cbele. Pafos: cidade de Chipre na que naceu Afrodita Pieria: rexin de Macedonia, nas ladeiras do Olimpo. Unha das sedes das musas. taso: compaa de Dioniso, composta polas Mnades ou Bacantes, stiros, silenos, prapos...
tirso:
vara
que
se
ataba
pias
e
follas
de
hedra
ou
vide,
cetro
simblico
nos
ritos
de
Dioniso.
Tmolo: monte de Lidia.
Teatro grego. Px. 4
8/14/2019 Teatro grego: Bacantes e Lisstrata. Nivel ESO
7/12
8/14/2019 Teatro grego: Bacantes e Lisstrata. Nivel ESO
8/12
6. ARISTFANES (445385 a. C.)
Ateniense e posiblemente procedente dunha familia de autores cmicos, Aristfanes vive un dos acontecementos de maior importancia e repercusin na historia de Grecia: a Guerra do Peloponeso.
Na sa obra estar sempre presente a situacin poltica do momento: os
enfrontamentos de Atenas con Esparta e as propias crises internas de Atenas. Por tratar os problemas da polis ou estado esta comedia denomnase comedia poltica. Conservamos 11 obras del. A primeira etapa a das comedias autenticamente polticas. Lisstrata pertence segunda etapa, nela trata tamn os problemas da polis pero a travs da evasin e propn situacins e solucins utpicas (ideais e irrealizables)
Estilo de Aristfanes A linguaxe de Aristfanes a lingua viva do pobo: directa, pero moi rica e imaxinativa. Recorre
constantemente s xogos de palabras, equvoco e dobre sentido. Gstalle parodiar a traxedia, utilizando o ton trxico para asuntos cmicos, e sorprender o espectador con frases finais non esperadas. En Lisstrata e recorre a tpicos como a loita de sexos, o mundo do revs, as mulleres facendo de homes e viceversa, e temas escatolxicos. Son frecuentes as escenas tpicas onde se poen de manifesto os defectos de ambos sexos: homes intiles e miaxoias, mulleres borrachas e obsesionadas polo sexo...etc. O seu humor basease na parodia, na stira e ataque contra os novos movementos intelectuais e os homes destacados no campo da poltica e da cultura (Clen, Pericles, Eurpides...).
As sas comedias son unha importante fonte para coecer o ambiente ateniense do s. V. a. C. Critica a tdalas clases sociais, pero escolle como protagonistas da sas obras s personaxes do pobo chan que queren vivir tranquilos e sen guerras.
Lisstrata Lisstrata foi estreada no 411 a. C, en plena guerra do
Peloponeso (ver cadro cronolx.) Nesta comedia cuestinase de novo a paz como obxectivo primordial e para elo Aristfanes busca unha situacin utpica: xa que os homes non chegan a ningunha solucin satisfactoria, unha muller, Lisstrata, idea un plan para salvar a toda Grecia. A estratexia das mulleres consiste en das accins: tomar a Acrpole e apoderarse do tesouro da cidade, e poerse en folga cos maridos, negndose a ter ningunha relacin carnal con eles. O plan comeza a dar resultado cando os homes de ambos bandos, ao non soportar a situacin, acceden a facer as paces. As podemos entender o nome de Lisstrata en grego, a que disolve os exrcitos.
Teatro grego. Px. 6
8/14/2019 Teatro grego: Bacantes e Lisstrata. Nivel ESO
9/12
CUESTIONARIO SOBRE LISSTRATA DE ARISTFANES
(Cuestins posibles a desenvolver no comentario de texto)
1. Explica como usa Aristfanes a utopa en Lisstrata. Ten en conta a situacin real da
muller en Atenas e explica si o plan de Lisstrata resultaba posible na sociedade de aquel momento.
2. Busca trazos do humor de Aristfanes presentes na obra: o uso dos tpicos, escenas tpicas...
3. Busca na obra alusins s diferentes formas de vida en Esparta e Atenas: a
educacin das mulleres, a organizacin poltica...
4. Busca exemplos da linguaxe viva do pobo: xogos de palabras e dobres sentidos (case sempre en clave ertica), metforas fora de contexto (Ex: a do campo ben abonado e traballado e sementado, a arma desenfundada...)
5. Buscar exemplos de humor sutil e humor mis fcil: humor de tortas e bastonadas, humor escatolxico.
6. Comentar a utilizacin da tcnica da sorpresa: frecuentemente acaba parlamentos e escenas con frases ou actitudes non esperadas. Tamn nos prlogos procura introducir a accin de forma misteriosa para causar expectacin no pblico.
7. En que lugares de que cidade se desenvolve a accin? Que se faca na Acrpole? Porque importante para as mulleres tomala? Mencinase o tesouro de deusa. Onde estaba? de onde provia? que lle proporcionou a Atenas?.
Consulta este artigo si tes dbidas: http://es.wikipedia.org/wiki/Confederaci%C3%B3n_de_Delos
8. Explica quen era o Alcibades que sae mencionado na obra.
9. Cal a situacin de Atenas, dende o punto de vista histrico? Poderas explicar a partir de aqu por que as mulleres deciden actuar?
10. Sita no mapa dos bandos belixerantes na guerra do Peloponeso os seguintes lugares que aparecen mencionados na comedia: Atenas, Esparta, Beocia, Peloponeso, Salamina, Tracia,
Corinto, Mileto, Samos, Mesenia, Pilos, monte Taixeto e ro Erotas.
Teatro grego. Px. 7
http://es.wikipedia.org/wiki/Confederaci%C3%B3n_de_Deloshttp://es.wikipedia.org/wiki/Confederaci%C3%B3n_de_Deloshttp://es.wikipedia.org/wiki/Confederaci%C3%B3n_de_Delos8/14/2019 Teatro grego: Bacantes e Lisstrata. Nivel ESO
10/12
MAPA DA GRECIA CLSICA
MAPA BANDOS BELIXERANTES NA GUERRA DO PELOPONESO
Teatro grego. Px. 8
8/14/2019 Teatro grego: Bacantes e Lisstrata. Nivel ESO
11/12
Versin de Lisstrata en cmic, por Knig
Representacin de Lisstratapolo grupo Hypnos
Representacin de Bacantes polo grupoHypnos
8/14/2019 Teatro grego: Bacantes e Lisstrata. Nivel ESO
12/12
1. FUNCIN E CARACTERSTICAS BSICAS DO
TEATRO EN GRECIA2. ELEMENTOS ESCENOGRFICOS
3. OS XNEROS TEATRAIS
4. PRINCIAPAIS AUTORES TEATRAIS GREGOS
5. EURPIDES.
6. ARISTFANES
BIBLIOGRAFA-Introduccins das obras-Diccionario de mitologa griega y romana.P. Grimal. Ed. Paids- Diccionarios de mitoloxa (signatura 292)-Diccionario de la Literatura Clsica. Hotwatson, Alianza Editorial. (En Diccionarios
03)-Historia de la literatura griega . Lpez Frez, J. A. (Ed.), ed. Ctedra (En lit. grega 875,
na biblioteca)- El mensaje liberador de Dioniso en lasBacantes de Eurpides, Lpez Puertas,
G. (http://www.ucm.es/info/especulo/numero28/dioniso.html)- Webs da Wikipedia eGallipedia- Imaxes da representacin: Grupo Hypnos (IES Francisco Ros, Crdoba):http://www.grupohypnos.com/site/