Sâ 218thŸng 10, 2008

HiÎn nay, chîng tái nhºn ½Ùnh nhõ sau:1. ‡¨ng Cæng S¨n ViÎt Nam cÜ l¬nh thä, cÜ nh¡

nõèc, ½õìc cŸc nõèc cáng nhºn / bang giao, v¡ l¡ hæiviÅn LiÅn HiÎp Quâc.

- Nhùng kÀ cç hæi chð nghØa dúa v¡o ½Ü ½Ì khuyÆndò ngõéi ViÎt ph¨i ch¶p nhºn cæng s¨n.

2. ‡¨ng viÅn Cæng S¨n tranh gi¡nh, ½¶u ½Ÿ vË ½Ùa vÙ,vË quyËn lìi, v¡ mÜc ngo´c l¡m ¯n b¶t chÏnh nÅn ½¬ gi·ucÜ, tiËn r÷ng b­c biÌn nhõng tâi ½­i ½a sâ ½ãng b¡o v¹nbÙ tõèc ½o­t quyËn tõ hùu, quyËn sâng, quyËn mõu sinh,quyËn suy nghØ, v¡ miÍn cõëng khu¶t phòc b­o quyËn.

- Nhùng kÀ cç hæi chð nghØa dúa v¡o ½Ü ½Ì nÜi l¡ ½¬cÜ nhùng th¡nh ph·n ngo¡i ‡¨ng cÜ tiËn, cÜ quyËn, ½¶tnõèc ½¬ cÜ ½¶u tranh chÏnh trÙ v¡ cÜ m·m mâng tú dodµn chð.

3. ‡¨ng Cæng S¨n v¡ bÄo quyËn tú ½ãng nh¶t hÜa vèiTä Quâc, Quâc Gia, Dµn Tæc.

- Nhùng kÀ cç hæi chð nghØa cho r±ng nhùng ai cÝnchâng ‡¨ng, châng Nh¡ Nõèc l¡ kháng Ÿi quâc v¡ c¨ntrê cáng cuæc phŸt triÌn ½¶t nõèc.

4. Quâc TÆ Cæng S¨n ½¬ tan, nay ‡¨ng Cæng S¨nViÎt Nam nÜi chung, ½¨ng viÅn cæng s¨n nÜi riÅng, rasöc ca tòng cáng lao cða Hã ChÏ Minh v¡ cða ‡¨ng, gŸnhÆt tæi låi cho LÅ Du¹n, LÅ ‡öc Thà v¡ nhùng kÀ th¶tthÆ, ½Ì duy trÖ quyËn bÏnh v¡ ½Ùa vÙ.

- Nhùng kÀ cç hæi chð nghØa hïa theo, b¡y ra chuyÎn“½a nguyÅn” ½Ì duy trÖ sú hiÎn hùu cða ‡¨ng, hÝng tµngcáng v¡ ½õìc cho ¯n k¾.

5. ‡¨ng Cæng S¨n ViÎt Nam b¡y kÆ ph¨n t×nh, châng½âi cuæi, ½Ì trong trõéng hìp n¡o cñng ch× làt s¡ngxuâng nia: V¹n cæng s¨n phe n¡y, phe nà thâng trÙ.

- Nhùng kÀ cç hæi chð nghØa ca tòng phe ph¨n t×nhcuæi l¡ nhùng... chiÆn sØ tú do dµn chð, ½Ì quyËn bÏnh cÜv¡o tay phe n¡y, thÖ hà v¹n cÜ cç ¯n cÜ.

6. BÄo quyËn cæng s¨n kÅu gài lÝng thõçng yÅu ½¶t

nõèc, tán giŸo, ½ãng b¡o cða ngõéi gâc ViÎt Nam, ½Ìnhùng ngõéi n¡y bïi tai mang cáng cða vË ½Üng gÜp.

- Nhùng kÀ cç hæi chð nghØa xîi ngõéi gâc ViÎt Namtheo tÖnh tú vË nguãn, dò då ½·u tõ tiËn b­c, ch¶t xŸm,gøi tiËn nhiËu thÅm vË cho thµn nhµn ½Ì xµy dúng quÅhõçng, thúc ch¶t l¡ ½Ì tõ b¨n ½Þ v¡ tay sai bÞ tîi.

7. BÄo quyËn cæng s¨n ViÎt Nam phŸt ½æng m­nhchiÆn dÙch hÝa hìp hÝa gi¨i dµn tæc bÙp bìm ½Ì lõéngg­t nhùng ngõéi dÍ quÅn v¡ ngõéi trÀ tuäi Ït hiÌu biÆt vËcæng s¨n.

- Nhùng kÀ cç hæi chð nghØa tiÆp söc b±ng nhùng léilÁ “cao thõìng” xÜa bÞ hºn thï, quÅn quŸ khö ½Ì ru ngðngõéi gâc ViÎt Nam ê h¨i ngo­i.

8. ‡¨ng Cæng S¨n, bÄo quyËn v¡ ½¨ng viÅn cæng s¨ntiÆp tòc lÅn ¥n nhùng ngõéi thúc tµm châng b­o quyËn l¡ViÎt gian, ph¨n quâc, tay sai, giŸn ½iÎp ½Ì t­o ¶n tõìngb¶t lìi ê nhùng ngõéi kháng am tõéng v¶n ½Ë.

- Nhùng kÀ cç hæi chð nghØa ½ãng t¶u, cho nhùngngõéi châng b­o quyËn l¡ châng cæng l­c hºu, xç cöng,ngoan câ v¡ quŸ khÏch.

9. Cæng s¨n tung sŸch bŸo, b¯ng dØa, gøi v¯n cáng ½itrÖnh diÍn ½Ì lung l­c nhùng th¡nh ph·n tÝ mÝ, dÍ tÏnhv¡ chuæng l­.

- Nhùng kÀ cç hæi chð nghØa tiÆp tay b±ng viÎc cä vßgiao lõu ½âi tho­i mæt chiËu, loan tin, phÞng v¶n cŸcth¡nh ph·n cæng s¨n, thiÅn cæng, ph¨n ½âi viÎc châng½âi giao lõu mæt chiËu l¡ kháng tán tràng dµn chð v¡thiÆu tinh th·n tú do.

10. Cæng s¨n thuÅ mõèn nhùng kÀ ½Ün giÜ trê cé êmài l¬nh vúc, t÷ng bõèc lñng ½o­n cæng ½ãng ngõéi ViÎtNam h¨i ngo­i.

- Nhùng kÀ cç hæi chð nghØa tµng bâc nhùng tay sai½Ün giÜ trê cé n¡y l¡ thöc théi, phÜng khoŸng, cêi mê,yÅu nõèc v¡ biÆt thõçng xÜt ½ãng b¡o.

Trõèc b¶t kü léi lÁ, h¡nh ½æng n¡o cða cæng s¨n v¡cða nhùng ai tú xõng l¡ yÅu nõèc, l¡ trÏ thöc, chuyÅn gia,chÏnh trÙ gia, ½o¡n thÌ, ½¨ng phŸi, nÆu chîng ta thø suyx¾t theo nhùng nhºn ½Ùnh trÅn ½µy, thÖ r¶t cÜ thÌ th¶y rßhà thuæc th¡nh ph·n n¡o, muân cŸi gÖ, v¡ ngõéi ViÎt Namtrong v¡ ngo¡i nõèc cÜ lìi gÖ hay kháng.

Chîng tái hi vàng l¡ cŸc thµn hùu / ½æc gi¨ sÁ ½ÜnggÜp thÅm cŸc nhºn ½Ùnh khŸc v¡o b¡i nhºn ½Ùnh ½¯ngthõéng trúc n¡y, ½Ì chîng ta cïng suy g¹m v¡ ½Ì khÞibÙ b¿ lñ ph¨n bæi quâc gia, dµn tæc lõéng g­t, khiÆn ½¶tnõèc v¡ dµn tæc chÜng thoŸt Ÿch thâng trÙ cða chîng.

Trang 2 Ngõéi Dµn Sâ 218

KÏnhchiÆuyÅu

Ngõéi Dµn

Dµn Vèi Dµn

Bõèc sang tuäi 19, ½Ì tranh thð vèi sú tr¡n ngºpsŸch bŸo cæng s¨n, Ngõéi Dµn sÁ gøi tèi quÏ thµnhùu/½æc gi¨ n¡o GøI BœU PHIÆU MUA MæT NƒM BŸOcÜ k¿m bõu phÏ 3$ cho mæt cuân sŸch ½Ë 10.00, ho´c5$ cho mæt cuân sŸch ½Ë 20/30.00 do Ngõéi Dµn-VietBooks xu¶t b¨n (túa sŸch tïy û chàn lúa) ½Ì tðsŸch gia ½Önh cÜ nhùng t¡i liÎu trung thúc vË cŸc v¶n½Ë ViÎt Nam cða giai ½o­n 1940-2007, gãm: DØ V¬ng10$, Lñy Tre Xõa 10$, Mïa Thu Cuâi Lâi 10$, ‡éi V¡oThu 10$, ƒn âc NÜi MÝ 20$, NghØ Qu¸n ViÆt Quanh20$, Dµn NghØ, ViÆt, ‡àc V¡ NÜi 20$, Dµn û 22$, DµnLuºn 22$, Cæng S¨n ‡ang L÷ng Lùng Trê L­i 20$,BÅn LË Phºt GiŸo I 20$, BÅn LË Phºt GiŸo II 30$,Autumn 10$, Vietnamese Communists 20$. NÆu mua2, 3 n¯m bŸo (cÜ k¿m bõu phÏ), ½õìc chàn 2 cuân, 3cuân, vµn vµn,...

Duc Huynh, Bruxelles, BELGIUM:

‡àc NgD, tái xin gÜp û vèi mòc KÏnh ChiÆu YÅu:C·n nÜi rß r±ng CSVN l¡ bàn buán dµn bŸn nõèc, l¡mtay sai cho Trung Cæng, dµng Ho¡ng Sa Trõéng Sa,b°t nhùng ngõéi biÌu tÖnh châng Trung Cæng ½´t cçquan h¡nh chŸnh, xµy dúng phi trõéng, giam ngõ phð,rõèc ½uâc thÆ vºn; xu¶t kh¸u ná lÎ, bŸn phò nù, trÀ emcho cŸc ½æng m¬i dµm ngo­i quâc...

HiÎn nay, trÅn internet cÜ nhiËu b¡i kÅu gài ngõéiViÎt h¨i ngo­i ch¶p nhºn sú l¬nh ½­o cða ViÎt Cæng

ThŸng 10, 2008 Trang 3

Trong Sâ N¡yTranh dµn gian

tr.1

KÏnh chiÆu yÅuNgõéi Dµn, tr. 2

Dµn Vèi DµnNgõéi Dµn, tr. 3

Cµu ChuyÎn Hám Nay:Tú Do Ngán Luºn

Cáng Tán Nù, tr. 5Ho¡ng Sa, Trõéng Sa

TQLC Ninh KiËu, tr.7B·u BŸn

tr.8

Mæt V¡i V¶n ‡Ë ViÎt Nam:GiŸo DòcBŸt NhŸo, Qu¨n Lû �m ‡ãm

‡­i Dõçng, tr. 8Tr¯m Tæi Trît LÅn ‡·u Dµn Lao ‡æng

‡­i Dõçng, tr. 10Nhè vË ‡å Mõéi

NguyÍn Quâc Quünh, tr. 12V¯n Hàc, NghÎ Thuºt v¡ ‡éi Sâng

ThiÆt Trõìng, tr. 15T÷ ‡æc T¡i ½Æn Dµn Chð

Gene Sharp - ViÎt Tµn chuyÌn ngù, tr.19BiÌn Løa Caspian

NguyÍn Tr·n Ai, tr. 24Hºu VESAK TiËn ThÆ Vºn

NguyÍn Tr·n Ai, tr. 27Phãn Vinh Gi¨ T­o (tiÆp theo)

Thi Sçn, tr. 29T¡u D·u TsÖn (tiÆp theo)

NguyÍn Tr·n Ai, tr. 32Cöt Quý (tiÆp theo)

Mþ Læc, tr. 34V¡i HiÌu BiÆt Sç S¡i VË Cõ Dµn

Vïng ‡áng Nam Ÿ (tiÆp theo)Thîc NguyÅn, tr. 37

Theo tháng bŸo cða cáng ty ½iÎn tho­i, kÌ t÷ 23-2-2008, vÖ khu vúc Ngõéi Dµn thÅm mæt area code,sâ ½iÎn tho­i v¡ fax cða Ngõéi Dµn ph¨i b¶m ½ð...11 sâ nhõ sau (kÌ c¨ cïng khu vúc 714):

1-714-549-3443

KÏnh mong thµn hùu v¡ ½æc gi¨ tháng c¨m.

½Ì “cöu nõèc” trõèc viÎc Trung Cæng sÁ tiÆn cáng,nhõ VPS tä chöc hæi th¨o kÅu gài xµy dúng chÆ ½æ“x¬ hæi chð nghØa”.

KhŸ nhiËu ngõéi trÀ kháng hiÌu lÙch sø, sú viÎc½¬ bÙ ¨nh hõêng, cho r¡ng ½o¡n kÆt, hÝa gi¨i dõèisú l¬nh ½­o cða cæng s¨n sÁ cÜ thÌ châng l­i TrungCæng xµm lõìc. ‡µy l¡ mæt sú ngè ng¸n. NÆukháng cÜ nhùng b¡i viÆt phµn tÏch v¡ gi¨i thÏch, thÖnhiËu ngõéi sÁ bÙ ViÎt Cæng l÷a g­t.

BPT Ngõéi Dµn: Xin ho¡n to¡n ½ãng û vèi quÏhùu. Tuy nhiÅn NgD kháng cÜ ban biÅn tºp. Thµnhùu/½æc gi¨ thÏch ½Ë cºp ½Æn v¶n ½Ë gÖ, thÖ NgD½¯ng vË v¶n ½Ë ½Ü.Hi vàng sÁ cÜ vÙ n¡o ½Ü quan tµm vË chuyÎn quÏhùu nÅu lÅn. Thúc ra, theo chîng tái, ng¡y nay,muân cÜ kÆt qu¨... ho¡nh trŸng, thÖ ph¨i tiÆp cºn½õìc vèi cŸc vÙ trÀ tuäi, nhiËu t¡i n¯ng, nhiËu nhiÎthuyÆt. M¡ muân thÆ, thÖ ph¨i viÆt b±ng tiÆng Anh,tiÆng PhŸp. NgD kháng cÜ kh¨ n¯ng, nÅn ½¡nhtráng v¡o internet, v¡ tin ch°c r±ng trÅn ½Ü ½¬ cÜ ½ðlo­i tiÆng nÜi rãi. Thúc ra NgD l¡ mæt trong sâ bŸoViÎt ngù ½·u tiÅn lÅn web. Nhõng rãi vÖ thiÆu nhµnsú nÅn bÙ tròc tr´c mæt théi gian. HiÎn nay NgD½ang câ g°ng ½õa cŸc b¡i vê lÅn m­ng, ½Ì gÜp ûv¡o cáng cuæc quang phòc quÅ hõçng.

Do Sao, Raleigh, NC:

Xin låi quÏ áng. CŸi tuäi g·n ½¶t xa tréi ½ái khicñng thºt l¡ ½Ÿng trŸch. Måi khi nhºn ½õìc NgDl¡ c°m cîi ½àc, ch²ng quan tµm gÖ ½Æn nhùng chùXYZ.

‡Æn sâ 216, mê bŸo ra, th¶y cÜ thiÎp hãng mèibºt ngøa ngõéi rãi viÆt m¶y dÝng xin låi.

Tái gøi theo ½µy chi phiÆu ½Ì ½àc hai n¯m bŸov¡ gøi cho tái:

1/ Lñy Tre Xõa, Ho¡ng ThÙ2/ ‡éi V¡o Thu, Hãng Vµn.Cñng thÅm mæt ½iËu th°c m°c l¡ t­i sao “cµy

viÆt cä thò cða NgD” l­i thÏch dïng t÷ ngù tiÆngViÎt phŸt sinh sau 1975, ch²ng h­n chù “sú câ”trong b¡i “Ngõéi ViÎt thúc thi tú do ngán luºn nhõthÆ n¡o” trang 20 sâ 216, m¡ sao kháng viÆt t÷ ngù

n¡o cho dÍ hiÌu, bÖnh thõéng hçn.CÜ lÁ tái cñng hçi ½a ½oan, bêi tuäi 85, minh

m¹n cñng ch²ng cÝn bao! Xin ch¶m hÆt... Xin chîc quÏ áng m­nh khoÀ ½Ì tiÆp tòc gãng

gŸnh NgD d¡i d¡i.

BPT Ngõéi Dµn: ‡õìc bŸc thÏch ½àc l¡ mæt vinhh­nh, cÝn viÎc quÅn hay chºm trÍ chi phiÆu khángcÜ gÖ quan tràng, xin bŸc khÞi b¯n kho¯n.Hai chù “sú câ” n±m trong ph·n trÏch ½o­n thõ ng¡y4-6-08 cða hãng y-täng giŸm mòc ½Ùa phºn th¡nhHã Gioan Baotixita Ph­m Minh M¹n, kháng ph¨icða tŸc gi¨. “G·n múc thÖ ½en”, ê m¬i vèi lñ cængs¨n Ït nhiËu cñng ph¨i... ½Þ chö bŸc! ‡õìc bŸc quantµm ch× d¹n l¡ niËm khuyÆn khÏch r¶t lèn ½âi vèichîng chŸu.

LÅ V¯n M­nh, Boca Raton, FL:

Tái ½¬ hai l·n nhºn thiÎp hãng, ng­i l°m! NÅnvæi kÏnh gøi check cho quÏ anh.

Xin ½õìc ½àc tiÆp mæt n¯m bŸo. TiËn cÝn l­i,xin nhé quÏ anh chuyÌn cho tái:

Con yÅu rµu xanh‚o vàng mïa thuAnh hïng trong bÜng tâi.ThiÆu ½ð xin liÅn l­c tr¨ sau.KÏnh cŸm çn v¡ kÏnh chîc NgD trõéng tãn ½Ì

hõèng d¹n cáng cuæc chung, h·u lºt ½ä chÆ ½æcæng s¨n sèm, cho dµn tæc thoŸt khÞi Ÿch cai trÙCSVN.

ViÆt nÆu kháng ½õìc ½¡ng ho¡ng mong cŸc anh½iËu ch×nh cho. CŸm çn.

BPT Ngõéi Dµn: Cuân CYRX ½¬ hÆt, chõa in l­i,mong bŸc tháng c¨m. TiËn nong dõ ½ð rãi, bŸc khÞiquan tµm.Chîng chŸu ch²ng giŸm nhºn léi chîc cða bŸc.Ngay c¨ cŸc tŸc gi¨ viÆt cho NgD chîng chŸu ch°ccñng ch× l¡ trÖnh b¡y nhùng suy nghØ cða mÖnh,mong ½õìc ½æc gi¨ ch× d¹n ½Ì hàc hÞi, thay vÖhõÜng d¹n ai.Xin mang çn sú tÏn nhiÎm v¡ yÌm trì h¡o s¨ng cðabŸc cho NgD.

Trang 4 Ngõéi Dµn Sâ 218

Tú Do Ngán Luºn

Cáng Tán Nù

Tú Do Ngán Luºn l¡ mæt ½iËu chîng ta nµngniu. Nh¶t l¡ ½âi vèi ngõéi gâc ViÎt yÅu tú dochîng ta xõa nay chõa bao gié ½õìc tú do ngánluºn. Cho ½Æn khi ½Æn cŸi xö Hoa Kü n¡y: muânra bŸo, ra sŸch lîc n¡o cñng ½õìc; muân viÆt gÖ,nÜi gÖ cñng ½õìc. CÜ tú do ngán luºn thÖ kháng aicÜ thÌ che gi¶u b¶t cö cŸi gÖ, kháng ngõéi n¡ycñng ngõéi kia v­ch ra.

� Hoa Kü, ch²ng cÜ gÖ c¶m ½oŸn. Nhõng, váhÖnh trung, viÎc ngán luºn chia ra hai phŸi r¡nhm­ch: phŸi ½öng ½°n, phŸi nh¨m nhÏ. Do ½Ü súnguy h­i cÜ ch÷ng múc. Ngõéi n¡o ½öng ½°n thÖtÖm cŸc cç quan ½öng ½°n. CŸc cç quan n¡y phäbiÆn nhùng tin töc xŸc thòc, ½õa ra nhùng nhºn½Ùnh nghiÅm tîc. Ngõéi n¡o nh¨m nhÏ thÖ ½i tÖmcŸc cç quan nh¨m nhÏ, nh¨m ½Æn bao nhiÅu cñngch²ng bÙ c¶m ½oŸn.

� cæng ½ãng gâc ViÎt thÖ kháng cÜ ½õìc súphµn chia nhõ vºy. Ph·n lèn l¡ “bŸo chì, ½¡i chì”,nhùng té qu¨ng cŸo phŸt kháng, nhùng ½¡i truyËnthanh truyËn hÖnh rÀ tiËn. Th¡nh ra v¶n ½Ë bänphºn, trŸch nhiÎm quŸ nhÂ, nÅn ½¬ cÜ nhiËu quŸtrèn. Ch²ng nhùng kháng tú chÆ m¡ nhiËu ph·n l¡l­m dòng.

Theo tái nghØ mæt ph·n, do ngo¡i ngõéi gâcViÎt vèi nhau, ch²ng ai ½oŸi ho¡i tèi, mæt ph·n,giùa ngõéi gâc ViÎt vçi nhau, chîng ta dï cÜ b¶tm¬n cñng ch²ng biÆt l¡m gÖ. ‡æc gi¨ khoŸi ½àc,khoŸi nghe chuyÎn nh¨m. BÙ vu khâng, m­ lÙ m¡½i kiÎn thÖ trõèc hÆt tiËn mõèn luºt sõ quŸ n´ng,

sau l¡ gi¨ thø cÜ th°ng kiÎn thÖ tŸc gi¨, chð nhiÎm,chð bît, l¡ bàn trÅn r¯ng dõèi dÆ (t¡i s¨n do ngõéikhŸc ½öng tÅn) thÖ l¡ chuyÎn gŸnh bïn sang ao (½¬cÜ vò tÝa xø mæt té bŸo chù ViÎt bãi thõéng c¨chòc triÎu ½ãng, kháng tiËn khoŸng hºu trong lÙchsø bŸo chÏ Hoa Kü, m¡ bÙ can cÜ m¶t xu teng n¡o½µu, v¹n phµy phµy ê biÎt thú nguy nga, lŸi xeMercedes). ThÆ cho nÅn cö cÜ nhùng vò chøi rðanhau, moi mÜc chuyÎn riÅng tõ, bÙa ½´t tr°ng trìnb±ng nhùng ngán ngù ½·u ½õéng xÜ chì (nhõ vòcŸc anh hïng/anh h¿n-anh khán/anh khïng LûTâng-Tr·n M­nh Quünh ngay lîc n¡y).

Tuy nhiÅn cñng cÝn ê mæt ph­m vi n¡o ½Ü. VÖdï sao cñng cÝn nh¡ xu¶t b¨n, chð nhiÎm, chð bîtchÙu trŸch nhiÎm. Ngõéi ½àc cÝn dÍ lúa chàn: tÖm½àc hay t¸y chay. Ch²ng h­n trõéng hìp té NgõéiViÎt, té Viet Weekly.

ThÆ nhõng trõéng hìp internet thÖ hÖnh nhõ cŸitrŸch nhiÎm quŸ õ lÞng lÀo. Ai phÜng lÅn cŸi gÖcñng ½õìc, hÆt cÝn biÆt ho¡n to¡n bÙa ½´t hay cÜthúc.

Tái xin thî nhºn l¡ mï tÙt vË internet. H·u nhõkháng l¾o hŸnh, nÅn dØ nhiÅn ch²ng biÆt chît gÖ vËluºt lÎ cða nÜ. Nhõng qua cµu chuyÎn nghe lÜm vËcá con gŸi b¡ öng cø viÅn phÜ täng thâng cæng hÝathÖ ½­i khŸi cÜ ngõéi n¡o ½Ü ½õa tin trÅn net l¡ cáta chõa chãng m¡ ½¬ cÜ b·u. Rãi l­i thÅm tin l¡con ît 4/5 thŸng cða b¡ öng cø viÅn chÏnh ra l­icñng l¡ con cða cá gŸi cÜ b·u 5 thŸng ½Ü.

NÆu chuyÎn ½îng nhõ vºy, theo tái, cÜ nhùngv¶n ½Ë: ‡âi vèi nhùng ngõéi “khäng tø viÆt”, cágŸi ½Ü sèm hoang ½¡ng, cha m kháng s¯n sÜc concŸi, l­i cÝn l¡m nhùng chuyÎn khu¶t t¶t. ‡iËu suynghØ nhõ vºy, kháng nhiËu thÖ Ït, t¶t nhiÅn ¨nhhõêng ½Æn sâ phiÆu cða öng cø viÅn. Cho nÅn,cñng theo tái, Ït nh¶t cÜ hai nguãn phÜng ra cŸi tin½Ü:

1/ mæt ngõéi n¡o ½Ü hºn thï riÅng vèi cá gŸi,tÖnh cé l­i ½îng v¡o dÙp b¡ m l¡ öng cø viÅn,

ThŸng 10, 2008 Trang 5

Cµu CHUYÎN hám Nay

2/ phe dµn chð chçi ½âi thð.L­i cñng theo tái, c¨ hai trõéng hìp ½Ëu kháng

thÌ ch¶p nhºn ½õìc. QuŸ õ tiÌu nhµn, b¸n th×u. Ch×nhùng té lŸ c¨i (rag) mèi tiÆp tay loan tin.

VÖ, tái nghØ, cÜ gÖ l¡ x¶u xa ½µu. 17 tuäi, theoluºt, v¹n cÝn l¡ vÙ th¡nh niÅn. Nhõng theo thúc tÆ,thÖ th÷a trõêng th¡nh rãi. C¨ vË tinh th·n l¹n thÌxŸc. Nh¶t l¡ ê xö Hoa Kü n¡y, ê tuäi ½Ü, hiÆm cÜcha m buæc ½õìc con cŸi ph¨i thÆ n¡y, ph¨i thÆkia. CÜ b·u 5 thŸng ch²ng gi¶u ½õìc ai, m¡ cñngch²ng cÜ gÖ ph¨i gi¶u. ChuyÎn riÅng tõ kháng aicÜ quyËn mang ra rÅu rao cáng cæng. ChuyÎnnhºn chŸu l¡m con nhiËu ph·n l¡ xuyÅn t­c. DØnhiÅn nÆu l­i l¡ do ½æng lúc chÏnh trÙ thÖ cÝn b× äig¶p triÎu l·n.

ThÆ nhõng bÙ vu oan, bái x¶u b¶t cö chuyÎn gÖthÖ cñng v¹n ph¨i thanh minh, c¨i chÏnh, dï ngaykháng ph¨i l¡ mæt öng cø viÅn.

‡îng ra, giŸ m¡ l¡ tái, thÖ cö ngang nhiÅn tuyÅnbâ con chîng tái cÜ bã, cÜ b·u; chîng chàn cŸchsâng nhõ thÆ: yÅu nhau, cÜ con vèi nhau ngo¡i hánnhµn. Chîng cÜ b·u, l¡ chîng muân nhõ thÆ, vÖnh¡ trõéng ½¬ cÜ ch× d¹n, cÜ trõéng cÝn phŸt c¨“thiÆt bÙ” phÝng ng÷a. V¨ nÆu kháng muân, thÖphŸ thai m¶y hãi. ChuyÎn ½Ü ½µu cÜ gÖ l¡ khÜ?Chîng muân vºy, thÖ cha m n¡o thÖ cñng ph¨ich¶p nhºn nhõ vºy, vÖ h­nh phîc (lúa chàn) cðacon, vÖ lÝng yÅu con cða mÖnh. B±ng kháng nÜ bÞnh¡ ra ê riÅng, khai unwed mother, l¡ x¬ hæi ph¨ichu c¶p. ‡¡ng n¡o hçn?

‡¡ng n¡y chuyÎn hìp thöc hÜa hán nhµn ch×chöng tÞ mæt sú ½iËu ch×nh gõìng g­o, dÍ mang½Æn nhùng chuyÎn kháng xuái ch¿o mŸt mŸi saun¡y. Nhõng cÜ lÁ gi¨i quyÆt nhõ thÆ l¡ vÖ muânchöng tÞ chð trõçng cða cæng hÝa: b¨o thð, chângphŸ thai (pro-life).

Tuy nhiÅn, thanh minh, c¨i chÏnh nhùng chuyÎnmoi mÜc thúc ra ch²ng vèt vŸt ½õìc gÖ. ThiÎt h­i½¬ ho¡n t¶t (the damage is done).

CŸi b× äi l¡ ê chå ½Ü. NÆu l¡ mæt cuân sŸch,mæt b¡i bŸo, Ït nh¶t n­n nhµn cÝn cÜ thÌ kiÎn cŸo.CÝn trÅn internet, thÖ kháng biÆt cÜ ai trŸch nhiÎmbän phºn kháng. NÆu nÜi l¡ tŸc gi¨, m¡ rît còc l¡tÅn cha c¯ng chî kiÆt thÖ trŸch nhiÎm cŸi gÖ. KiÎncð khoai ¡?

‡ái khi gh¾ k¾ qua internet do b­n b¿ ½ang ½àc,tái th¶y cÜ nhùng mòc, nhùng b¡i thºt dç dŸy l¹nvèi nhùng b¡i ½öng ½°n (tái ch× nÜi vË ph·n ViÎtngù). Tái kháng hË l¡ kÀ ½­o ½öc, má ph­m m¡cñng chÙu kháng näi. Sú dât nŸt cða tái vË internetkhiÆn tái cÜ cŸi b¯n kho¯n: CÜ luºt lÎ, cç quan n¡ophò trŸch cŸi viÎc ng¯n ch´n cŸc b¡i vê ê internetxîc ph­m ½Æn ½éi tõ, thÌ diÎn, danh dú, h­nh phîccða n­n nhµn hay kháng.

DØ nhiÅn tái nÜi vË ph·n Anh ngù, chö ph·nViÎt ngù thÖ, nhõ ½¬ nÜi trÅn, cÜ ai ngÜ ng¡ng gÖ½Æn. CÝn giùa ngõéi (gâc) ViÎt chîng ta thÖ... hÆtnõèc nÜi!

TÜm l­i, ½iËu quan tràng trong vò n¡y l¡ cŸiquyËn tú do ngán luºn. QuyËn n¡y thºt l¡ quÏ bŸu.V¡ Hoa Kü cñng l¡ chÆ ½æ tán tràng nÜ v¡o bºcnh¶t trÅn thÆ gièi hiÎn nay. Ch× tiÆc r±ng ngõéi gâcViÎt chîng ta l­m dòng nÜ ½¬ ½¡nh, nhõng c¨ngõéi Hoa Kü chÏnh gâc cñng “½Ø ½iÆm hÜa” nÜkháng Ït.

Tái kháng biÆt gÖ nhiËu. Nhõng c¯n cö v¡onhùng gÖ x¨y ra t­i ViÎt Nam v¡ nhùng gÖ truyËnthanh, truyËn hÖnh, bŸo chÏ, sŸch vê Mþ viÆt lŸch,nÜi n¯ng, thÖ rß r¡ng gièi truyËn tháng ½¬ lìi dòngsú nh¡ nõèc tán tràng quyËn tú do ngán luºn ½ÌnÜi viÆt bºy b­, bÙa ½´t l¡m h­i quâc gia, l¡m h­i½ãng minh, l¡m h­i thÆ gièi. May m¡ cuâi cïngLiÅn Xá sòp ½ä. Ch× riÅng ngõéi ViÎt, ½¶t ViÎtchîng ta l¡ ph¨i gŸnh chÙu hºu qu¨ sú lõu manhcða ½Ÿm n¡y.

Do ½Ü, tái h±ng c·u Tréi kh¶n Phºt cho nhùngngõéi l¡m truyËn tháng gâc ViÎt cÜ mæt liÅm s× tâithiÌu ½Ì gi¨m bèt nhùng chuyÎn dç dŸy nhõ hiÎn

Trang 6 Ngõéi Dµn Sâ 218

nay. Thúc ra ½iËu n¡y l­i ho¡n to¡n tïy thuæc ½Ÿm

½æc gi¨ gâc ViÎt biÆt chàn nhùng cç quan ½öng½°n, t¸y chay nhùng cç quan nh¨m nhÏ.

HO�NG SA, TRœéNG SATQLC Ninh KiËu

Hám qua, 14-9-2008. ‡îng 50 n¯m ‡ãng (V¸u),thð tõèng CSVN, kû v¯n kiÎn xŸc nhºn l¬nh h¨i cðaCSTQ.

‡öng ½·u tºp ½o¡n chð trõçng viÎc n¡y l¡ cŸogi¡ (Hã), Ung V¯n KhiÅm, bæ trõêng ngo­i giao.‡µy l¡ tºp ½o¡n bŸn nõèc théi cºn ½­i.

Ung V¯n KhiÅm, vèi tõ cŸch bæ trõêng ngo­igiao, tuyÅn bâ tuyÅn m rïm beng, rãi Ph­m V¯n‡ãng kû cáng h¡m ngo­i giao. Hã, vÖ l¡ cŸo, trŸnhn¾, kháng ½Ì l­i d¶u tÏch, sì lÙch sø lÅn Ÿn nhõ LÅChiÅu Thâng bŸn nõèc c·u vinh.

HiÎn nay, trÅn kh°p thÆ gièi, chîng ta cÜ mætkhâi lõìng khŸ ½áng luºt gia låi l­c, t¡i ba. KÏnhmong quÏ vÙ n¡y phâi hìp vèi cŸc bºc thöc gi¨,chÏnh trÙ gia nghiÅn cöu, tÖm mài lºp luºn ½Ì ½õa vòHo¡ng Sa, Trõéng Sa ra tÝa Ÿn quâc tÆ. NÆu chîngta kháng ½ð tõ cŸch thÖ câ v¶n cho tºp ½o¡n “½×nhcao trÏ tuÎ cða lo¡i ngõéi” ½ang cai trÙ ê trong nõèc.

Ngõéi viÆt kháng r¡nh vË luºt, nh¶t l¡ cáng phŸpquâc tÆ. Nhõng, theo thiÌn nghØ, thÖ cŸi cáng h¡mm¡ TC cáng bâ ng¡y hám qua l¡ kháng hìp phŸp,vÖ lîc ½Ü CSVN ch× qu¨n lû t÷ vØ tuyÆn 17 trê rab°c. CŸc qu·n ½¨o Ho¡ng Sa Trõéng Sa do VNCHqu¨n lû, cÜ quµn ½æi tr¶n ½Üng. M¬i ½Æn thŸngGiÅng 1974, h¨i quµn Trung Cæng mèi ½em quµn½Æn khiÅu khÏch, l¶n chiÆm, gµy nÅn cuæc h¨i chiÆnm¡ kháng cÜ sú lÅn tiÆng can thiÎp giîp ½ë cða b¶tcö quâc gia n¡o, kÌ c¨ ½ãng minh Hoa Kü, cho dïmæt h¡nh ½æng cöu thõçng hay tÖm vèt ngõéi th¶tl­c ½çn vÙ.

ViÎc ‡ãng kû cáng h¡m xŸc nhºn chð quyËn cðaT¡u Cæng ½Ì l¶y lÝng quan th¡y l¡ ho¡n to¡n phiphŸp, cÜ thÌ vÏ dò nhõ thÆ n¡y: V¡o lîc Nga Mþ½ang cçm ch²ng l¡nh canh ch²ng ngàt, Nga kû

cáng h¡m ngo­i giao xŸc nhºn Alaska l¡ l¬nh thäcða Canada. Ho´c Mþ v¡ Venezuala ½ang tròc xu¶t½­i xö l¹n nhau, Venezuala kû cáng h¡m gøi CubaxŸc nhºn qu·n ½¨o Hawaii l¡ cða Cuba. V¡i n¯msau Canada v¡ Cuba cÜ ph¾p th·n lèn m­nh, mangcŸc cáng h¡m ½Ü tung ra ½Ì khai thŸc d·u ê Alaskav¡ Hawaii.

Chîng ta c·n ½o¡n kÆt, tÖm ½ð mài cŸch phðnhºn giŸ trÙ cða cáng h¡m á nhòc ½Ü. Thúc l¡ tðinhòc cho vong linh cha m ‡ãng (V¸u), cho con ¯nhàc, lÅn l¡m thð tõèng lµu nh¶t trong lÙch sø cºn½­i, ch²ng l¡m ½õìc viÎc gÖ giîp dµn cöu nõèc m¡cÝn cam tµm bŸn nõèc.

Sau khi th¶y ph¨n öng m­nh mÁ v¡ cõçng quyÆtcða Mþ trong viÎc hå trì cty Exxon Mobil khai thŸcd·u kkÏ t­i thËm lòc ½Ùa ViÎt Nam cñng nhõ sú lÅntiÆng cða C‡NV/HN v¡ sinh viÅn trong nõèc,Trung Cæng chuyÌn ½äi chiÆn lõìc, mËm n°n r°nbuáng: SŸng nay 15, TC v¡ VC kû tháng cŸo chunggiùa hai cáng ty d·u r±ng sÁ hìp tŸc khai thŸc êBiÌn ‡áng.

Chù “hìp tŸc” n¡y chîng ta c·n suy nghØ.Thö nh¶t, nÜ v÷a xoa dÙu ph¨n öng qu·n chîng

VN trong cñng nhõ ngo¡i nõèc v÷a røa m´t choCSVN, ra ½iËu kháng bÙ ch¿n ¾p. Nhõng lìi nhuºnchia chŸc cÜ khi 1/9, 2/8, 3/7 b¶t bÖnh ½²ng bÅntrong, miÍn sao ‡¨ng CSVN v¹n tãn t­i ½Ì ¯nhõêng, ½¿ ½·u, bÜp cä.

Chîng tung lÅn m­ng mæt ½e dàa nghiÅm tràng:‡Ü l¡ xµm l¯ng VN trong 31 ng¡y. Thúc hõ hõ thúc,lÎnh h¡nh quµn thuæc lo­i tâi mºt, ai l­i ½õa lÅninternet. ThÆ nhõng, r¶t cÜ thÌ bÏ quŸ l¡m c¡n, dµn1.3 t×, do chÏnh sŸch ngu ½æn nÅn nay nam dõ nùthiÆu, khðng ho¨ng tr·m tràng, mê chiÆn tranhnõèng thanh niÅn, nh¶t cø tam tö tiÎn. Théi ½Ÿnh êTriËu TiÅn, Mao giŸm ch¶p nguyÅn tø Mþ, chÆt hÆtcÝn v¡i chòc triÎu dõ ½Ì xµy dúng l­i.

ThÆ thÖ cŸi “½×nh cao trÏ tuΔ ½¬ t÷ng th°ng ba ½Æquâc x÷ng xÞ cÜ chu¸n bÙ gÖ chõa? L¡m thÆ n¡o ½Ìl¶y Ït ½Ùch nhiËu? CÜ nhÖn ra chå nhõìc cða TC?

VÖ quŸ tham lam, TC ng¯n ch´n b±ng nhiËu hÎthâng ½ºp ê thõìng nguãn cŸc con sáng lèn. ‡Ü l¡nhùng tîi nõèc khäng lã treo lç løng trÅn ½·u dµnT¡u. ‡×nh cao trÏ tuÎ ½¬ nghØ ra chõa: Tä chöcnhùng phi ½æi th·n phong c¨m tø, v¡o sµu næi ½Ùa

ThŸng 10, 2008 Trang 7

T¡u phŸ ½Å. Lñ lòt kh°p nçi, nõèc T¡u sÁ râi lo­n.CÝn trong nõèc, ph¨i cÜ xõÞng ½îc ½­n nhÞ ½Ì

châng chiÆn thuºt biÌn ngõéi, chu¸n bÙ s¨n xu¶t tîixŸc (body bag), giÆt ½Æn ½µu gÜi kþ, chán ½Æn ½Ü,trŸnh dÙch bÙnh cho dµn,...

B·U BŸNCÝn hçn thŸng nùa, chîng ta b·u täng thâng.C‡VN ½a sâ kháng thuæc ½¨ng n¡o, sú chàn lúa

cða chîng ta ph¨i thºt thºn tràng. Chîng ta ½¬ t÷ngnghe r¶t nhiËu nhùng höa hÂn cða cŸc öng cø viÅn,ngay t÷ lîc ê trong nõèc, cða ½Î I, ½Î II cæng ho¡,rãi CHXHXHCNVN. Sang ½Æn Mþ cñng l­i nhùngléi höa.

T÷ höa ½Æn l¡m cÜ mæt kho¨ng cŸch r¶t xa.Chîng ta kháng cÝn l¡ trÀ con, ½ð khán ngoan

½Ì ½âi chiÆu v¡ nhºn ra ½¶u l¡ höa cuæi, mÙ dµn,trŸo trê. Chîng ta c·n r¡ soŸt l­i quŸ khö, th¡nhtÏch; cµn nh°c nhñng ½iËu öng cø viÅn höa hÂn.

B·u cho ai l¡ quyËn cða måi ngõéi. Ch× mongmåi ngõéi ½Ëu nh°c vì chãng, con cŸi, dµu rÌ, chŸuch°t ½i b·u cho ½áng. ‡÷ng lo Anh ngù yÆu. Ch²ngcÜ gÖ phöc t­p. Ho´c cö ghi danh b·u v°ng m´t:PhiÆu b·u sÁ ½Æn tºn nh¡. Con chŸu ch× d¹n cŸch½iËn.

B·u ½áng l¡ thÌ hiÎn sú lèn m­nh cða cæng ½ãng.RiÅng cŸ nhµn tái cÜ mæt v¡i nhºn x¾t:�ng Obama thºt cÜ t¡i hïng biÎn, lái cuân ngõéi

nghe. CÜ ½iËu hÖnh ¨nh c¯n nh¡ b¡ næi áng ê KenyaxÎ quŸ. Cñng nhõ hÖnh ¨nh em trai áng ch× kiÆm½õìc dõèi 1 ½á la/ng¡y, than phiËn áng “nhõ ngõéixa l­”,... Vºy áng tÏnh giîp ai ½µy?

CÝn áng McCain cha l¡ mæt tõÜng l¬nh ½õçngquyËn, m¡ thºp niÅn 1960 dÆn nåi n¡o kháng xin½õìc mæt chå an to¡n trong quµn ½æi ho´c ½Æn mætchiÆn trõéng Ït hung hiÌm nhõ Nhºt, Nam H¡n,‡öc,... m¡ ph¨i tham chiÆn ê VN, ½Ì bÙ b°n rçi, bÙc·m tï. CÜ diËu hµu quŸ ch¯ng?

GIŸO DòC BŸT NHŸO,QU‚N Lû �M ‡ãM

‡­i Dõçng

G·n 22 triÎu hàc sinh t÷ m¹u giŸo ½Æn ½­i hàc½¬ bõèc v¡o niÅn hàc 2008-09 kÌ t÷ 03/09/08 vèivÀ m´t hèn hê ½õìm nhùng n¾t ph¶n kÏch l¹n µulo tïy ½æ tuäi v¡ c¶p hàc.

CŸc em m¹u giŸo tung t¯ng bõèc v¡o khánggian mèi l­ t÷ng th¿m thuãng, õèc mç nhiËu thŸng,nhõng l­i ròt r¿ trõèc cäng trõéng.

Hàc sinh tiÌu v¡ trung hàc tay b°t m´t m÷ngcïng b­n cñ, l¡m quen vèi ngõéi mèi, nhõng canhcŸnh bÅn lÝng nåi µu lo vË sŸt h­ch; thi tât nghiÎp;sinh ho­t ½o¡n, trõéng.

Sinh viÅn tºp tÌnh xŸc ½Ùnh kh¨ n¯ng tú lºp. T÷hàc tºp cho ½Æn nçi ¯n chân ê, vui chçi b¿ b­nkháng cÝn ½õìc cha m s°p ½´t v¡ giŸm sŸt ch´tchÁ, nhõng kiÆn thöc n¡o giîp cho viÎc lºp thµn tâtnh¶t h¬y cÝn xa l­.

Trong bâi c¨nh ph¶n kÏch træn l¹n µu lo cða hàcsinh l¹n phò huynh, gièi qu¨n lû giŸo dòc v¡ giŸogièi t­i Cæng hÝa x¬ hæi chð nghØa ViÎt Nam cÜkh¨ n¯ng trang bÙ kiÆn thöc ½·y ½ð v¡ c·n thiÆt chocŸc em trong théi ½­i tri thöc ch¯ng?

NhiËu nh¡ qu¨n lû giŸo dòc ViÎt Nam cö mçtõêng ½Æn nËn giŸo dòc kiÌu Thòy ‡iÌn nh±m kÆthìp nËn kinh tÆ thÙ trõéng vèi chð nghØa x¬ hæi.Tuy nhiÅn, m¬i m¬i nhõ gi¶c mç do cŸch hiÌu m¾omÜ v¡ Ÿp dòng sai l·m vË chð nghØa x¬ hæi.

Thòy ‡iÌn tán tràng chµn lû cÝn ViÎt Nam ½æcquyËn. X¬ hæi Thòy ‡iÌn mê, ViÎt Nam ½Üng.Quâc Hæi Thòy ‡iÌn hiÎn t­i cÜ 7 chÏnh ½¨ng,

Trang 8 Ngõéi Dµn Sâ 218

VIÎT NAM

ViÎt Nam duy nh¶t 1. B¶t cö cáng dµn n¡o ho´cbŸo chÏ ½Ëu ½õìc ph¾p xem v¯n kiÎn cða ChÏnhphð Thòy ‡iÌn m¡ kháng c·n nÅu lû do v¡ trÖnhthÀ c¯n cõèc. Cáng dµn VN kháng võìt qua ½õìcchiÆc cøa s°t "bÏ mºt quâc gia".

ChÏnh phð Thòy ‡iÌn qu¨n trÙ cŸc s¨n ph¸mgiŸo dòc th¡nh cáng nhé hÎ thâng chÏnh trÙ mê.Khi cáng dµn c¨m th¶y bÙ öc hiÆp ho´c thiÎt thÝicÜ thÌ tÖm ½Æn cŸc thanh tra viÅn ½æc lºp ½Ì ½õìcbÅnh vúc.

ViÎt Nam muân thúc hiÎn x¬-hæi-hÜa giŸo dòctheo hõèng siÆt ch´t viÎc kiÌm soŸt, ½Ùnh hõèng tõtõêng cáng dµn tõçng lai. Do ½Ü, ½·u ra cða s¨nph¸m giŸo dòc ViÎt Nam ch× ph¨n Ÿnh chð nghØamŸc lÅ v¡ tõ tõêng Hã ChÏ Minh r¶t xa l­ vèi thÙtrõéng tú do v¡ hõèng ½i cða nhµn lo­i thÆ ký 21.

Mæt trong 6 nhiÎm vò tràng tºm trong niÅnkhÜa 2008-09 do Bæ GiŸo dòc ‡¡o t­o ½Ë ra "hàctºp v¡ l¡m theo t¶m gõçng ½­o ½öc Hã ChÏ Minh".Nhùng cáng dµn tõçng lai sÁ nÜi dâi nhõ cuæi, coi½¡n b¡ nhõ mÜn ½ã chçi nÆu hàc tºp chuyÅn c·nmán tõ tõêng Hã ChÏ Minh!

Hoa hºu ViÎt Nam 2008, Tr·n ThÙ Thïy Dung,tuyÅn bâ ½¬ tât nghiÎp Phä tháng Trung hàc,nhõng HiÎu trõêng v¡ PhÜ trõéng Quang TrungxŸc nhºn hàc sinh n¡y ch× qua hÆt kü I cða lèp 12v¡ hàc b­ trÖnh lÅn ban giŸo kh¨o cuæc thi cÜ nhiËuchi tiÆt sai sú thºt.

HÎ thâng qu¨n lû giŸo dòc ViÎt Nam lo viÆt ‡ËŸn ½Ì moi tiËn ngo­i quâc v¡ bÝn rît ngµn sŸch b¶tch¶p hºu qu¨ mang l­i cho ½¶t nõèc.

Còc Cáng nghÎ Tháng tin thuæc Bæ GD‡T phäbiÆn cáng v¯n 273 ng¡y 12/08/08 yÅu c·u hàc½õéng nâi m­ng vèi Viettel, mæt cç quan viÍntháng do Quµn ½æi Nhµn dµn qu¨n lû.

ViÎc nâi m­ng cða cŸc trõéng ½¬ ½õìc thúchiÎn t÷ lµu qua cŸc ‡Ë Ÿn cða Bæ GD‡T.

N¯m 2002, Bæ GD‡T v¡ Bæ Bõu chÏnh ViÍntháng ½¬ xµy dúng m­ng Edunet nh±m thâng nh¶t,nâi kÆt giŸo dòc to¡n quâc v¡ internet.

Cuâi n¯m 2003, Täng Cáng ty Bõu chÏnh ViÍntháng tuyÅn bâ "½¬ ho¡n th¡nh ½õa Internet ½Æn

100% trõéng hàc ê t¶t c¨ cŸc t×nh, th¡nh".M­ng NghiÅn cöu v¡ GiŸo dòc ViÎt Nam

(VinaREN) do Bæ Khoa hàc Cáng nghÎ thúc hiÎn½¬ ½õìc Chµu „u hå trì 80% kinh phÏ ½õéngtruyËn quâc tÆ ½Æn thŸng 9/2008 v¡ 70% cho ½ÆnhÆt n¯m 2011. ‡Æn nay, ½¬ cÜ 41 ½­i hàc, viÎnnghiÅn cöu trong nõèc nâi vèi m­ng n¡y v¡ cÜ thÌtruy cºp trúc tiÆp ½Æn hçn 3.700 trõéng ½­i hàc,viÎn nghiÅn cöu trÅn thÆ gièi.

Nh¡ nõèc muân quy vË mæt mâi ½Ì dÍ d¡ngkiÌm soŸt, s¡ng làc tháng tin cñng nhõ ½æc quyËnvË khai thŸc cáng nghÎ tháng tin. Viettel sÁ ½õìcmæt khâi lõìng khŸch h¡ng lèn.

Mæt b¨n kh¨o sŸt vË 24 Trung tµm GiŸo dòcThõéng xuyÅn ½õìc cáng bâ hám 31/08/08 chobiÆt hàc viÅn yÆu chiÆm 28-58%, sâ thu thºp tâtkiÆn thöc ch× ½õìc t÷ 0,3-10%.

Kháng mæt hàc viÅn n¡o trong sâ 90 thuæc 2Trung tµm GiŸo dòc Thõéng xuyÅn cða t×nh Th÷aThiÅn-HuÆ tât nghiÎp trong kü thi THPT 2007-08.CŸc GiŸm ½âc bÙ dàa cŸch chöc ½¬ biÎn minh "dohÎ lòy t÷ th¡nh tÏch phä cºp Phä tháng Cç sê 2004,Trung tµm ph¨i nhºn cŸc em kháng v¡o ½õìc cŸctrõéng PTTH, giŸo viÅn thiÆu, hçn 1/3 hàc viÅn bätîc l¡ cŸn bæ x¬ nÅn kháng m¶y chuyÅn c·n".

T­i "Hæi nghÙ xµy dúng v¡ ho­t ½æng cða cŸctrõéng ‡H, C‡ th¡nh lºp t÷ n¯m 1998 ½Æn 2008",Vò trõêng ‡­i hàc v¡ sau ‡­i hàc, Tr·n ThÙ H¡,thî nhºn "trong 10 n¯m cÜ thÅm 78 ‡H v¡ 130 C‡ra ½éi, nhõng cÝn m°c khŸ nhiËu sai ph­m gµy khÜkh¯n cho cç quan qu¨n lû, kháng ½Ÿp öng ch¶tlõìng ½¡o t­o cho sinh viÅn".

Trong ½ìt kiÌm tra 59 trõéng, PhÜ thanh traTr·n BŸ Giao nh¶n m­nh "cŸc trõéng g´p khÜkh¯n vË ½¶t ½ai; thõ viÎn Ït sŸch; kháng cÜ chõçngtrÖnh, giŸo trÖnh; ½æi ngñ gi¨ng viÅn v÷a thiÆu, v÷ayÆu.

Cao ½²ng Kþ thuºt Cáng nghÎ V­n Xuµn ghigi¨ng viÅn cç hùu gãm 20 tiÆn sØ, 105 th­c sØ, 62cø nhµn, nhõng so vèi b¨ng lõçng thúc tÆ ch× cÜ 18ngõéi, vèi 1 tiÆn sØ, 6 th­c sØ v¡ 11 cø nhµn.

NhiËu trõéng ½¡o t­o võìt ch× tiÅu 70% nhõ

ThŸng 10, 2008 Trang 9

Cao ½²ng Kinh tÆ - Cáng nghÎ TPHCM. Sâ khŸctháng bŸo tuyÌn c¨ nhùng ng¡nh chõa ½õìc giaonhiÎm vò nhõ DH Dµn lºp Cøu Long, C‡ Kinh tÆ-Cáng nghÎ ‡áng Du.

B¨ng NghiÅn cöu cða Ngµn h¡ng ThÆ gièi ghinhºn hàc sinh ViÎt Nam ph¨i gŸnh g·n phµn nøachi phÏ hàc tºp.

Sinh viÅn, hàc sinh sÁ thu thºp ½õìc lo­i kiÆnthöc n¡o trong mái trõéng vá c¨m cða Nh¡ nõèc,sú b¶t lúc cða hÎ thâng qu¨n lû giŸo dòc, v¡ thŸi½æ vá-trŸch cða giŸo gièi?

TRƒM TæI TR˜T L‰N‡·U D„N LAO ‡æNG

To¡n bæ guãng mŸy Nh¡ nõèc Cæng hÝa x¬ hæichð nghØa ViÎt Nam ½¬ vºn dòng nhiËu biÎn phŸph¡nh chÏnh, luºt phŸp, x¬ hæi m¡ v¹n kháng än½Ùnh ½õìc tÖnh hÖnh lao ½æng trÅn c¨ nõèc.

Bæ Lao ½æng Thõçng binh X¬ hæi cho biÆt t÷n¯m 2006 ½Æn nay ½¬ cÜ g·n 1.400 cuæc ½Önh cángtú phŸt (kháng ½îng trÖnh tú do ‡¨ng Cæng s¨nViÎt Nam quy ½Ùnh) v¡ t¯ng tâc måi n¯m.

Trong ½Î nh¶t lòc cŸ nguyÎt 2008 ½¬ x¨y ra 354vò ½Önh cáng trÅn to¡n quâc vèi 277 ngo¡i quâcdoanh, m¡ Nam H¡n d¹n ½·u v¡ ‡¡i Loan, NhºtB¨n theo sau; 77 rçi v¡o khu vúc ngo¡i quâcdoanh.

Doanh nghiÎp nh¡ nõèc kÖm chÆ ½Önh cáng nhésø dòng ngµn sŸch ½Ì t¯ng lõçng ho´c thõêng chongõéi lao ½æng b¶t ch¶p tÖnh tr­ng kinh doanhléi/lå. ‡ãng théi, cáng nhµn bÙ b°t buæc gia nhºpcáng ½o¡n cç sê v¡ ngõéi kÏch ½æng ½Önh cángho´c t÷ bÅn ngo¡i sÁ bÙ tŸch ra khÞi tºp thÌ lao½æng.

NguyÅn nhµn ½Önh cáng, l¬n cáng, ng÷ng viÎctºp thÌ v¹n kháng ngo¡i cŸc yÆu tâ lõçng th¶p,t¯ng ca, nì b¨o hiÌm x¬ hæi, bùa ¯n trõa quŸ tÎ,l­m phŸt, hâ ng¯n cŸch gi¡u ngh¿o, bÙ ½âi xø tháb­o.

‡Önh cáng ch²ng nhùng gµy thiÎt h­i nghiÅm

tràng cho gièi ½·u tõ m¡ cÝn du ngõéi lao ½ængv¡o tÖnh c¨nh cç cúc, khân khÜ hçn. Té China PosttrÏch léi Chð tÙch HiÎp hæi Thõçng m­i v¡ CángnghiÎp ‡¡i Loan, Theodore Huang "cŸc nh¡ ½·utõ nõèc ngo¡i sÁ tiÆp tòc ½ä v¡o ViÎt Nam r¶t eng­i l¡n sÜng ½Önh cáng".

Tuy nhiÅn, ½Önh cáng l¡ vñ khÏ duy nh¶t ½Ìngõéi lao ½æng ½Ýi quyËn lìi chÏnh ½Ÿng so vèinhùng giàt mã hái ½ä ra m¡ ½îng lû Nh¡ nõècph¨i cÜ bän phºn b¨o vÎ chu ½Ÿo.

Ngõìc l­i, Nh¡ nõèc ½¬ vºn dòng to¡n bæguãng mŸy chÏnh trÙ, luºt phŸp, h¡nh chÏnh, x¬ hæi½Ì trît t¶t c¨ tæi låi lÅn ½·u nhùng ngõéi bŸn söclao ½æng cho sú phŸt triÌn cða ½¶t nõèc.

Hæi th¨o "v¯n hÜa nghË" do Bæ LDTB&XH tächöc hám 28/07/08 quy tò nhiËu trÏ thöc x¬ hæichð nghØa nhõ Täng thõ kû Hæi sø hàc, DõçngTrung Quâc; Vñ Tu¶n Anh thuæc ViÎn Kinh tÆ;Chð tÙch Hæi d­y nghË, NguyÍn ThÙ H±ng; GS.TSVñ Dñng - ViÎn trõêng ViÎn tµm lû; Ngá ThÆHiËn, tŸc gi¨ ½Ë Ÿn V¯n hÜa nghË ½¬ sŸng tŸc racáng thöc V¯n hÜa nghË = kiÆn thöc nghË + trÖnh½æ tay nghË + ½­o ½öc nghË + thŸi ½æ h¡nh nghË+ sú nhºn biÆt, kh¨ n¯ng xµy dúng v¡ thÏch nghimái trõéng.

Hà quy trŸch cáng nhµn bÞ viÎc, cáng chöc ½Æncç quan ngh× mŸt, lao ½æng xu¶t kh¸u bÞ trân ...do thiÆu "v¯n hÜa nghË" m¡ trŸnh tÖm hiÌu th¶u½Ÿo nguyÅn nhµn chÏnh yÆu.

Dõçng Trung Quâc nÜi "Mæt tµm lû chung diÍnra t­i cŸc khu cáng nghiÎp, khu chÆ xu¶t hiÎn nayl¡ "s³n s¡ng vË quÅ", châi t÷ nhùng yÅu c·u vËqu¨n lû cáng nghiÎp". (TrÏch VietNamNet29/07/08)

Náng dµn bÙ cŸn bæ tháng qua quy ho­ch cõèpm¶t ruæng, võén ph¨i lõu l­c tö xö kiÆm cçm l­ig´p cŸn bæ cáng ½o¡n quâc doanh toa rºp vèi nh¡chöc trŸch ½Ùa phõçng v¡ cŸc nh¡ ½·u tõ trongcñng nhõ ngo¡i nõèc ½Ì tr¨ lõçng chÆt ½Üi. Cángnhµn s³n s¡ng trê vË quÅ vÖ "Chîng tái ½¬ l¡m hÆtsöc mÖnh m¡ v¹n kháng ½ð sâng. Thø hÞi, cÜ aimuân l¡m viÎc ½Ì kiÎt söc v¡ nhºn ½ãng lõçng chÆt

Trang 10 Ngõéi Dµn Sâ 218

ThŸng 10, 2008 Trang 11

½Üi?". (TrÏch Ngõéi Lao ‡æng 14/07/08)Vñ Tu¶n Anh nhºn ½Ùnh vË tÖnh tr­ng "3 kháng:

kháng nghË, kháng ngo­i ngù, kháng tŸc phongcáng nghiÎp" cða lao ½æng xu¶t kh¸u.

Ngõéi lao ½æng ½Üng ½ð mài lo­i tiËn ½Ì ½õìc½¡o t­o tháng qua cŸc dÙch vò xu¶t kh¸u lao ½ængm¡ nÆu bÙ "3 kháng" thÖ ChÏnh phð ph¨i chÙu trŸchnhiÎm chö n¡o ph¨i cáng nhµn.

HiÎn t­i, ViÎt Nam cÜ 1.500 l¡ng nghË vèi hçn4,2 triÎu lao ½æng s¨n xu¶t b±ng cáng nghÎ l­chºu, ½iËu kiÎn an to¡n lao ½æng k¾m, nhµn cángkháng ½õìc ½¡o t­o l¡ låi cða Nh¡ nõèc hay cðangõéi lao ½æng?

Nh¡ nõèc ½¬ qu¨n lû nËn kinh tÆ mæt cŸch tãitÎ, d¹n tèi l­m phŸt phi m¬ l¡m cho ½ãng lõçngcáng nhµn ch× cÝn 2/3 giŸ trÙ nÅn rçi v¡o c¨nhkhân cïng, buæc hà muân sâng lµy l¶t ch× cÝncŸch ½Önh cáng ½Ýi t¯ng lõçng.

ChÏnh phð H¡ Næi quy ½Ùnh möc lõçng tâi thiÌuquŸ th¶p l­i m°c bÎnh "l¬nh c¨m" nÅn kháng c·n½iËu ch×nh kÙp théi trõèc cçn b¬o giŸ.

Nh¡ nõèc tú h¡o ½ang xµy dúng x¬ hæi cángbÖnh, nhõng theo Bæ L‡TBXH chÅnh lÎch giùalõçng cao nh¶t v¡ th¶p nh¶t l¡ 42 l·n t­i H¡ Næiv¡ 109 l·n t­i TPHCM.

"Nh¡ nõèc cða giai c¶p cáng nhµn" ½¬ ½Ì choh·u hÆt trÅn 1 triÎu ngõéi Lao ½æng ê cŸc khucáng nghiÎp v¡ khu chÆ xu¶t ph¨i thuÅ nh¡ trànhÆch nhŸc, thiÆu cŸc phõçng tiÎn thõ gi¬n sau giélao ½æng c¯ng th²ng nhõng l­i ngân m¶t 1/4 tiËnlõçng kho¨ng 1 triÎu ½ãng.

Bæ mŸy qu¨n lû ViÎt Nam b¶t lúc ½¬ ½Ì chogièi doanh nghiÎp nì 2.156 t× ½ãng B¨o hiÌm X¬hæi trong n¯m 2007 l¡m thiÎt thÝi quyËn lìi cðacáng nhµn; Cty TNHH WinBrothers bÙ xø ph­t v¡buæc ngõng ho­t ½æng vÖ kháng cÜ gi¶y ph¾p v¹nngang nhiÅn mê cøa. Thºm chÏ PhÜ GiŸm ½âc SêLDTBXH t×nh ‡ãng Nai ch× biÆt tráng ché "thiÎnchÏ cða doanh nghiÎp vÖ kháng thÌ n¡o can thiÎpsµu v¡o cáng viÎc cða hà ½õìc".

Täng LiÅn ½o¡n Lao ½æng ViÎt Nam ph¨i nhétèi quyËn lúc h¡nh chÏnh ½Ì b°t cŸc doanh nghiÎp

ph¨i ½Üng kinh phÏ cáng ½o¡n theo luºt phŸp [chx-hcnvn]. Nhõng kinh phÏ ½Ü cÜ ½õìc dïng ½Ì t­ophîc lìi cho t¶t c¨ ngõéi lao ½æng hay ch× ½Ì lophŸt triÌn cáng ½o¡n, bãi dõëng cho cŸn bæ, tächöc hæi hàp cáng ½o¡n cho "ho¡nh trŸng"?

PhŸt biÌu t­i Qu¨ng Ng¬i v¡o 30/07/08, ChðtÙch Täng LD, ‡´ng Ngàc Tïng lõu û "Næp kinhphÏ C‡ l¡ ½Ì phòc vò cho ngõéi L‡ ê nçi ½Ü chökháng ph¨i ½Ì tr¨ lõçng cho cŸn bæ C‡".

CŸn bæ cáng ½o¡n ½õìc hõêng mài quyËn lìinhõ cáng chöc thÖ t­i sao ph¨i ¯n thÅm ½·u lõçngt÷ kinh phÏ cáng ½o¡n?

‡´ng Ngàc Tïng ½¬ ch× ½­o hám 23/07/08"NÆu quyËn lìi cða cáng nhµn bÙ vi ph­m nghiÅmtràng thÖ cáng ½o¡n ph¨i ½öng lÅn l¬nh ½­o ½Önhcáng ½îng trÖnh tú phŸp luºt ½Ì ½Ýi quyËn lìi chongõéi lao ½æng".

ThÆ thÖ, ½¬ cÜ l·n n¡o trong hçn 1,400 vò ½Önhcáng do LDL‡ l¬nh ½­o? Ho´c gi¨ l¬nh ½­o cáng½o¡n ch²ng coi cŸc vi ph­m quyËn ngõéi lao ½ængt÷ trõèc ½Æn nay l¡ nghiÅm tràng?

Nh¡ nõèc mæt m´t b¨o vÎ giai c¶p cáng nhµnb±ng mãm, m´t khŸc ban h¡nh nhiËu v¯n b¨n phŸplû ½Ì tõèc ½o­t quyËn lao ½æng cða cáng dµn vân½õìc luºt phŸp quâc tÆ b¨o vÎ.

T÷ l¬nh ½­o cho tèi cŸn bæ l¡m gi¡u nhé nhùnggiàt mã hái, nhùng suâi nõèc m°t u¶t nghÂn cðangõéi lao ½æng, nhõng l­i ng¶m ng·m phòc vòquyËn lìi gièi chð.

Täng LDL‡ dúa thÆ ChÏnh quyËn cæng s¨n ½Ì½æc quyËn phŸt triÌn ½o¡n viÅn v¡ cïng vèi gièichð nhµn, nh¡ c·m quyËn ½Ùa phõçng câ g°ng bÜpchÆt cŸc vò ½Önh cáng t÷ trong tröng nõèc.

Con ½õéng sâng xöng ½Ÿng kiÆp ngõéi duy nh¶tbuæc ngõéi lao ½æng sø dòng mài phõçng tiÎn ½Ì½Ýi l­i quyËn lìi chÏnh ½Ÿng nhõ ½ãng lo­i trÅnkh°p qu¨ ½Ùa c·u ½ang hõêng.

QuyËn lìi m¡ ph¨i xin ½Ëu bðn x×n v¡ ti tiÎn.QuyËn lìi m¡ ½Ýi sÁ sung m¬n v¡ xöng ½Ÿng.

Trang 12 Ngõéi Dµn Sâ 218

NHè VË ‡å MœéI

NguyÍn Quâc Quünh

LTS: Chîng ta biÆt r¶t Ït vË lû lÙch cŸc l¬nh tò ViÎt Cæng.‡Ü l¡ mæt lû do khiÆn chîng ta thua hà. Ngõéi Dµn luánmong muân cÜ nhùng t¡i liÎu vË hà, h·u câng hiÆn thµnhùu/½æc gi¨, ½Ì hàc quŸ khö m¡ xµy dúng tõçng lai. B¡in¡y ½¯ng trÅn �c Trai, ½´c san H¿ 2008, cða Täng Hæi ŸiHùu SVSQ/Trõéng ‡HCTCT/‡¡ L­t. Ngõéi Dµn ½¬ xinph¾p ½´c san �c Trai cïng nguyÅn NguyÍn Quâc Quünhv¡ ½õìc ph¾p lòc ½¯ng.

Cõèp ChÏnh QuyËn ch× tân cÜ mæt viÅn ½­n!Còm t÷ Cõèp ChÏnh QuyËn v¡o théi ½iÌm 1945

r¶t phä tháng. Ngõéi cæng s¨n ViÎt Nam cÜ t¡i dïngchù kÏch thÏch, lái cuân ngõéi nghe, thuyÆt phòcngõéi dµn ch¶t phŸc, thúc th¡, ngay c¨ nhùng thanhniÅn nam nù cÜ ½ái chît hàc thöc, tinh th·n yÅu nõèccñng cáng nhºn “cõèp chÏnh quyËn” l¡ hìp lû, hìptÖnh châng PhŸp, Nhºt, thúc dµn, phŸt xÏt. ChÏnh phðB¨o ‡­i, Tr·n Tràng Kim l¡ phong kiÆn, bï nhÖn, taysai PhŸp, Nhºt. ‡Æn nhùng nh¡ trÏ thöc quan l­i caoc¶p, ½­i khoa b¨ng cñng hoang mang, xao xuyÆn, phÜm´c, ng¨ theo v¡, sau 30 n¯m CSVN ½æc t¡i, thângtrÙ v¹n kháng t×nh ngæ, cho l¡ Ït nh¶t hà cÜ cánggi¡nh ½æc lºp, thâng nh¶t ½õìc ½¶t nõèc.

Vua B¨o ‡­i, ch²ng biÆt ViÎt Minh l¡ ai, nhè½iËm x¶u “tháng lõìng chi Ÿch”, x¡ nh¡ ½iÎn ThŸiHÝa lµu ng¡y hõ hÞng, rçi xuâng ½îng chå nh¡ vuav÷a réi khÞi trõèc ½Ü m¶y phît, cho r±ng mÎnh tréi½¬ chuyÌn, nÅn kháng cõëng l­i söc ¾p cða cŸi bÜngma ViÎt Minh, thoŸi vÙ ng¡y 24 thŸng 8 n¯m 1945 vèiléi tuyÅn bâ: “Th¡ l¡m dµn mæt nõèc ½æc lºp cÝn hçnl¡m vua mæt nõèc ná lÎ.”

Ng¡y 19-8-1945, trõèc tiËn ½õéng nh¡ hŸt lèn H¡Næi, LiÅn ‡o¡n Cáng Chöc, Täng Hæi Sinh ViÅnHàc Sinh, cŸc nghiÎp ½o¡n, tä chöc biÌu tÖnh ðng hæchÏnh phð Tr·n Tràng Kim. ViÎt Minh trong bÜng tâilìi dòng cç hæi n¡y, cõèp micro, giõçng cé ½Þ saov¡ng, hŸt tiÆn quµn ca, há h¡o ½ãng b¡o ½¨ ½¨o chÏnh

phð bï nhÖn, thúc dµn PhŸp, phŸt xÏt Nhºt v¡ ½i cõèpchÏnh quyËn t­i Phð Khµm Sai, sau ViÎt Minh gài l¡B°c Bæ phð [1].

Theo V¯n Cao, nh­c sØ sŸng tŸc b¨n TiÆn QuµnCa, ngõéi b°n phŸt sîng lÎnh l¡ anh LÅ Tràng NghØa.Trong tr­i tï c¨i t­o, trong gié ½àc bŸo, tái ½õìc ngheb¡i viÆt “TiÆn Quµn Ca ½õìc hŸt l·n ½·u phŸt ½ængcõèp chÏnh quyËn CŸch M­ng ThŸng 8”, trong bŸoNhµn Dµn, cða V¯n Cao, l¡ b­n anh LÅ Tràng NghØa(tÅn thºt l¡ ‡o¡n Xuµn TÏn), sau l¡m ½­i tŸ còc trõêngcòc quµn bŸo, bæ Quâc PhÝng CSVN, cïng trà hàct­i nh¡ áng cºu, 15 ngß cha Mþ, Impasse Landais,g·n nh¡ thé Lèn -tÅn phâ cñ trõèc n¯m 1945- nhùngn¯m hàc trung hàc Gia Long. Tái sÁ viÆt vË LÅ TràngNghØa v¡ b¡y tÞ nhºn x¾t cŸ nhµn vË 2 nhºn ½Ùnh: 1/Cõèp chÏnh quyËn, CŸch M­ng thŸng 8, l¡ û nguyÎncða nhµn dµn, t¡i l¬nh ½­o cða ½¨ng cæng s¨n VN.Gi¡nh ½æc lºp, thâng nh¶t ½õìc ½¶t nõèc, ½em l­i túdo, h­nh phîc cho ½ãng b¡o. B¡i ca “con cŸ nÜ sângvÖ nõèc”, ½õìc ½¨ng cæng s¨n rÅu rao ½Æn nh¡m chŸn,v¡ g·n ½µy anh LÅ Tràng NghØa l­i xŸc ½Ùnh cáng laocða cæng s¨n VN l¡m tay sai cho cæng s¨n quâc tÆ,thúc hiÎn ¨o mæng thÆ gièi ½­i ½ãng. 2/ ‡ãng b¡o tÿn­n cæng s¨n v¡ ½ãng b¡o trong nõèc kháng ch¶pnhºn CS, luán luán lÅn Ÿn cæng s¨n l¡ tæi ½ã gµy th¨mhàa chiÆn tranh, 3 triÎu ngõéi chÆt, 3 triÎu ngõéi bÞnõèc ra ½i, chia ly, tan tŸc, ½¶t nõèc ngh¿o khÜ, tòthºu xuâng g·n cuâi trÅn thÆ gièi, tú h¡o ½Ÿnh Mþ cît,Ngòy nh¡o, nhõng nay tr¨i th¨m ½Þ, rõèc Mþ tèi, ½ÜnNgòy vË, hã hêi ph¶n khêi trong quþ ½­o ½á la) [2].

ChÏnh quyËn cõèp t÷ tay khµm sai Phan KÆ To­i[3] (cÜ con trai theo VM trong bÜng tâi) khi áng ½¬chao ½¨o ng¨ theo, nÆu kháng nÜi l¡ giŸc ngæ cŸchm­ng nhõ ngõéi cæng s¨n ½Ë cao áng v¡ sau cø ángl¡m Bæ Trõêng Bæ Næi Vò, ch× tân cÜ mæt viÅn ½­ncða anh LÅ Tràng NghØa!

DÍ quŸ, vÖ û nguyÎn cða nhµn dµn? Kháng! Ngõéidµn bÖnh thõéng hãi 1945 chõa cÜ û thöc vË cŸchm­ng. Ch× nhùng nh¡ cŸch m­ng ½ãng chÏ cðaNguyÍn ThŸi Hàc, NguyÍn H¨i Th·n, Lû ‡áng A,Trõçng Tø Anh,... v¡ cŸc thÆ hÎ hºu duÎ cða cŸc vÙtiËn bâi nhõ Phan Chu Trinh, Phan Bæi Chµu, Phan

ThŸng 10, 2008 Trang 13

V¯n Trõéng, NguyÍn ThÆ TruyËn,...mèi nhºn chµn½õìc cŸi gài l¡ cŸch m­ng thŸng 8.

ChÏnh vÖ khŸt khao ½æc lºp, thoŸt Ÿch ½á hæ cðango­i bang, châng PhŸp l¯m le trê l­i phòc hãi thuæc½Ùa cñ nÅn mài t·ng lèp nhµn dµn hõêng öng mau lÂcŸch m­ng thŸng 8, kháng cµn nh°c, kháng c·n biÆtVM l¡ ai, miÍn l¡ gi¡nh ½õìc ½æc lºp.

CŸch m­ng thŸng 8 cõèp chÏnh quyËn lan tr¡nnhanh chÜng trÅn to¡n quâc, dÍ nhõ chÀ tre.

CŸch m­ng thŸng 8 ê quÅ táiNgõéi l¬nh ½­o cõèp chÏnh quyËn t×nh H¡ Nam

(quÅ hõçng tái, ½õìc ½äi tÅn nhiËu l·n dõèi chÆ ½æ x¬hæi chð nghØa nhõ H¡ Nam Ninh, Nam H¡ v¡ nay trêl­i tÅn cñ H¡ Nam) ng¡y 22 thŸng 8 n¯m 1945, l¡“½ãng chÏ NguyÍn V¯n Lìi”. ‡Ùa ½iÌm tä chöc ch¡om÷ng cõèp chÏnh quyËn th°ng lìi, CŸch m­ng thŸng8 th¡nh cáng l¡ sµn vºn ½æng t×nh lÿ. Cñng t­i ½µy, 5thŸng trõèc cÜ cuæc mÏt tinh ch¡o m÷ng chÏnh phðquâc gia ½·u tiÅn Tr·n Tràng Kim. Tái ½¬ cÜ m´t, ½¬½õìc hõêng nhùng gié phît hµn hoan, vui sõèng ½Ænch¨y nõèc m°t nhÖn kÏnh lŸ cé quÀ ly [4] tõìng trõngnËn ½æc lºp quâc gia thu hãi sau 80 n¯m ná lÎ.

Ng¡y 22 thŸng 8 n¯m 1945, cñng v¹n ½Ùa ½iÌm ¶y,b·u tréi ¶y, tái cñng hµn hoan vui sõèng, nhõngkháng ch¨y nõèc m°t, vÖ l¡ l·n thö hai ch¡o m÷ng½æc lºp. Trong niËm vui l·n n¡y ph¨ng ph¶t nåi lo µu,vÖ ½¬ cÜ tin kháng l¡nh, xung ½æt giùa cŸc ½¨ng phŸichÏnh trÙ. Quang c¨nh buäi mÏt tinh biÌu tÖnh ½õìmkhÏ thÆ cŸch m­ng nãng nhiÎt. CŸc ½o¡n thÌ tham dú½Ëu vñ trang ½·y mÖnh. N¡o gõçm ½ao, giŸo mŸc,n¡o sîng mousqueton (sîng PhŸp théi b¨o hæ) sîngb°n chim 12, 16 ly. CŸc thán x¬ thõéng cÜ giŸo mŸc,gõçm ½ao, ½ã thé ê cŸc nçi phòng tú, ho´c tµn t­oc¶p tâc (lÝ r¿n), khi ½õìc tháng bŸo cõèp chÏnhquyËn.

‡o¡n thÌ n¡o cñng cÜ ngõéi ch× huy näi tiÆngh¯ng say tranh ½¶u trong vïng. Nhµn viÅn chÏnhquyËn cñ ½Ëu cÜ m´t. �ng ‡¡m Huy HuyÆn, tu·nphð, trê th¡nh t×nh trõêng trong chÏnh phð Tr·nTràng Kim, ½àc léi chîc m÷ng cŸch m­ng thŸng 8th¡nh cáng. ‡ãng chÏ NguyÍn V¯n Lìi thao thao b¶t

tuyÎt nhùng t÷ ngù cŸch m­ng mèi mÀ, há kh¸u hiÎuVN ½æc lºp muán n¯m, cŸch m­ng thŸng 8 th¡nhcáng, ½¨ ½¨o phong kiÆn, bï nhÖn, thúc dµn, phŸtxÏt,...½ãng b¡o há theo r·m tréi dºy ½¶t. MÏt-tinh kÆtthîc b±ng tu·n h¡nh biÌu dõçng vñ trang cõèp chÏnhquyËn. Thanh niÅn nam nù ½ãng phòc ½en, nµu, sç ming°n, ½ai lõng bÜ sŸt, qu·n d¡i âng tîm, d¾p cao su,nhÙp bõèc mæt hai, v÷a ½i v÷a há kh¸u hiÎu.

‡o¡n nhµn dµn vñ trang tiÆn vË huyÎn ThanhLiÅm, huyÎn lÿ n±m trong næi ½Ùa t×nh lÿ, d¹n ½·u cÜanh Vñ V¯n ChiÅm, to con, cõëi ngúa. �ng Vñ QuâcThîc, tri huyÎn, ½Ün th¡nh ph·n l¬nh ½­o cõèp chÏnhquyËn. �ng ½õìc méi lÅn l¡m câ v¶n ™y Ban H¡nhChŸnh huyÎn (giŸo sõ th­c sØ Vñ Quâc Thîc ½Ùnh cõt­i PhŸp sau 30-4-75.) CŸc ™y Ban Täng Khêi NghØacŸch m­ng thŸng 8 ê cŸc phð huyÎn xa t×nh lÿ ½õìcðy nhiÎm cõèp chÏnh quyËn ½Ùa phõçng.

‡õìc CŸch M­ng méi ½i hàpTrõa ng¡y cõèp chÏnh quyËn, th¡nh ph·n l¬nh ½­o,

ch× huy cŸc ½o¡n thÌ tºp trung liÅn hoan m÷ng cŸchm­ng t­i dinh tu·n phð. Kháng th¶y áng ‡¡m HuyHuyÆn, nhõng v¹n th¶y gia ½Önh áng tu·n phð cÝn ½Ü,trong cŸc phÝng phÏa sau cáng ½õéng. CŸch m­ng ánhÝa! Tái ½õìc ch× ½Ùnh ½­i diÎn thanh niÅn cáng giŸo.Ït ng¡y sau, cÜ tin áng tu·n ph𠇡m Huy HuyÆn½õìc méi ½i dú hàp, kháng th¶y trê vË. �ng thõçngtŸ Ph­m Trung Cán cñng ½õìc méi nhõ thÆ. Ngõéidµn biÆt chuyÎn tÞ vÀ nghi ngé. Rãi ½Æn nhiËu thµnh¡o, nhµn sØ trong t×nh, huyÎn n¡y, huyÎn khŸc m¶ttÏch. ‡µu l¡ sú thºt? Sú thºt hiÌn nhiÅn l¡ tu·n phð‡¡m Huy HuyÆn, thõçng tŸ Ph­m Trung Cán, ½õìcméi ½i hàp nhõng kháng bao gié trê vË nùa.Trõéng hìp ½Ïch xŸc hçn nùa l¡ cò Ho¡ng PhïngYÆn, nho sØ l¬o th¡nh, uy tÏn, nguyÅn quŸn x¬ BÏchTrÖ, huyÎn Thanh LiÅm, t×nh H¡ Nam, cñng ½õìcméi ½i hàp rãi kháng bao gié trê vË. Cò l¡ nh­c phòáng anh thîc bŸ vèi tái.

Thºt m×a mai! Nhùng léi cŸn bæ ViÎt Minh t÷bÜng tâi xu¶t hiÎn ra Ÿnh sŸng, l¬nh ½­o cõèp chÏnhquyËn, giŸo dòc hõèng d¹n qu·n chîng l¡m cŸchm­ng thŸng 8 cÝn v¯ng v²ng bÅn tai, dõ µm nhùng

Trang 14 Ngõéi Dµn Sâ 218

kh¸u hiÎu ½¨ ½¨o, ðng hæ, th¡nh cáng, th°ng lìi,muán n¯m, há lÅn ½Ÿp theo, cÝn vang vàng ½µu ½µy.Tú do, h­nh phîc chõa hõêng m¡ bao nhiÅu gia ½Önh½¬ ½¹m lÎ xÜt thõçng ngõéi thµn ½õìc méi ½i m¡ch²ng trê vË!

T×nh Bæ ViÎt Minh ½·u tiÅn ê H¡ NamKho¨ng nøa thŸng sau cõèp chÏnh quyËn m÷ng

cŸch m­ng thŸng 8, ™y Ban H¡nh ChŸnh T×nh ½õìcth¡nh lºp. �ng ‡´ng KiËu, chð ½ãn ½iËn trÅn ê chµuL­c Thðy, Nho Quan (sau trê th¡nh tr­i tï giam c¨it­o Nam H¡), ½õìc phµn cáng chð tÙch ðy ban. ‡ãngchÏ NguyÍn V¯n Lìi, ½¨m nhiÎm chð tÙch t×nh bæVM, áng KiËu, phÜ chð tÙch, áng NguyÍn QuâcQuünh, thõ kû, Chµu Tu¶n, ðy viÅn. (Tái ½õìc chànl¡m thõ kû cÜ lÁ vÖ c¯n gâc thanh niÅn cáng giŸo, cÜth¡nh tÏch tä chöc mÏt-tinh cáng giŸo ch¡o m÷ngchÏnh phð Tr·n Tràng Kim, ½õìc VM trong bÜng tâichî û).

Cuæc biÌu tÖnh biÌu dõçng tinh th·n ðng hæ t×nhbæ VM ½·u tiÅn diÍn ra trÅn ½õéng chÏnh thÙ x¬ PhðLû, t÷ ™y Ban H¡nh ChŸnh (tÝa sö cñ) ½Æn chì Ch¶n,rÁ xuâng bé hã, rãi gi¨i tŸn. Ban Ch¶p H¡nh t×nh bæ½öng h¡ng ngang trõèc Ty C¨nh SŸt. ‡ãng chÏ Lìi½öng giùa, áng KiËu, anh Tu¶n bÅn ph¨i, tái v¡ anhChµu bÅn trŸi, ½eo phï hiÎu cé ½Þ sao v¡ng, n°m tayngang vai, ch¡o ½o¡n biÌu tÖnh ½i qua hoan há t×nhbæ VM.

Sau buäi ra m°t t×nh bæ, tái ½õìc ½ãng chÏ Lìi yÅuc·u t­m trî t­i trò sê t×nh bæ (biÎt thú phÜ sö PhŸpcñ). Cïng ½õìc bâ trÏ t­m trî t­i ½µy cÝn cÜ anhChµu, chð nh¡ in, nh¡ xu¶t b¨n. Ban ng¡y ½ãng chÏLìi ½i khai hæi vèi cŸc cç quan cŸch m­ng mèi th¡nhlºp, bùa tâi, sau buäi cçm chiËu, sinh ho­t vèi anhChµu v¡ tái. �ng Lìi thõéng thao thao b¶t tuyÎt kiÌm½iÌm tinh th·n phŸt huy cŸch m­ng thŸng 8, cÜ tÏnhcŸch giŸo dòc ngõéi nghe vË cŸch m­ng thŸng 10LiÅn Sá, bàn ½Î tö Troskist, ph¨n ½æng Tito. Tái v¡anh Chµu chõa cÜ tŸc phong cŸch m­ng, thõéng ½õara nhùng cµu hÞi, cÜ khi quen miÎng chÅm tiÆngPhŸp, vË lû thuyÆt mŸc xÏt nhõ duy vºt sø quan, duyvºt biÎn chöng, th´ng dõ giŸ trÙ. �ng Lìi thõéng l¨ng

trŸnh tr¨ léi v¡ ½i v¡o kiÌm ½iÌm cáng tŸc. Mæt l·nchîng tái hÞi: - TiTo cÜ ph¨i l¡ chð tÙch liÅn bangYougoslavie kháng? �ng tr¨ léi: - Kháng, nÜ thuæcLiÅn Sá. Chîng tái ngë ng¡ng kháng giŸm hÞi thÅmvÖ nÆu hàc ½Ùa lû Chµu „u ai cñng biÆt Yougoslavie(PhŸp) hay Jugosslavita (Serbs), Nam Tõ L­p Phu(HŸn ViÎt) chù nho phiÅn µm, l¡ LiÅn Bang cŸc dµntæc Serbie, Kosovo, Montenegro, Slovenie, Bosnie,Macedoine, Trung Nam Ÿ Chµu, VÙnh Balkan.Kháng rß trÖnh ½æ hàc v¶n cða nh¡ cŸch m­ng l¬nh½­o cõèp chÏnh quyËn cða t×nh H¡ Nam ra sao?

Kho¨ng thŸng 10-1945, áng Lìi tuyÅn bâ áng½õìc ½iËu vË cáng tŸc trung õçng. Tái ½õìc b·u v¡oBCH cáng giŸo cöu quâc, cñng chuyÌn lÅn H¡ Næi,nhµn ½Ü g´p l­i áng Lìi 2 l·n t­i mæt tiÎm hèt tÜc v¡mæt quŸn ¯n. Sau kháng biÆt tin töc gÖ vË áng nùa c¨.

‡ãng chÏ NguyÍn V¯n Lìi v¡ ‡å MõéiT­i cŸc tr­i tï c¨i t­o, tái ph¨i khai quen biÆt

nhùng ai ho­t ½æng cŸch m­ng thŸng 8, t¶t nhiÅn ph¨ikhai biÆt áng Lìi l¬nh ½­o cõèp chÏnh quyËn, chð tÙcht×nh bæ VM ½·u tiÅn t×nh H¡ Nam. Ra tï cuâi n¯m1987, cÜ ngõéi chŸu rÌ ½Æn th¯m cho tái biÆt ½ãng chÏLìi théi n¯m 1945 l¡ áng ‡å Mõéi, ng¡y nay ½angphò trŸch ½Ÿnh tõ s¨n m­i b¨n t­i S¡i GÝn, tâi n¡ocñng gi¨i thÏch chð trõçng cða CŸch M­ng ½Ÿnh tõs¨n trÅn truyËn hÖnh. Tái ½Ün gié áng ‡å Mõéi xu¶thiÎn trÅn TV. Qu¨ ½îng! Dï théi gian cÜ xÜa ½inhùng n¾t trÀ trung cða áng Lìi, nhõng cø ch×, léinÜi, bæ r¯ng kh¶p khÌnh chÖa ra ngo¡i.

‡Æn gié phît n¡y, tái cÜ Ït dÝng vË áng, áng ½¬ngo¡i 90 tuäi. Nghe nÜi áng bÙ bÎnh tµm th·n, l¸nth¸n, tr¿o leo lÅn cµy hŸi lŸ. Cñng cÜ dõ luºn áng cÝnminh m¹n, l¡m câ v¶n cho BCT ½¨ng CSVN. Ng­cnhiÅn hçn nùa, ½àc tiÌu sø áng, khi áng ½°c cø tängbÏ thõ, kháng th¶y ½Ë cºp ½Æn vai trÝ l¬nh ½­o cõèpchÏnh quyËn, chð tÙch t×nh bæ VM ½·u tiÅn ê t×nh H¡Nam cða ½ãng chÏ Lìi v¡ l¡ chð tÙch t×nh bæ H¡ ‡áng½·u tiÅn. Mæt ngõéi l·m, nhõng c¨ t×nh H¡ Namkháng thÌ l·m, nhºn ra ngay. �ng ‡å Mõéi chÏnh l¡½ãng chÏ Lìi l¬nh ½­o cõèp chÏnh quyËn t×nh H¡Nam ng¡y 22 thŸng 8 n¯m 1945. Nhµn vºt ½ãng chÏLìi ph¨i biÆn v¡o hõ kháng vÖ nhùng vò méi ½i hàprãi bÙ thð tiÅu, kháng bao gié vË trong bõèc ½·u cŸchm­ng thŸng 8 l¡ nhùng tæi Ÿc vá cïng d¬ man, t¡n

ThŸng 10, 2008 Trang 15

b­o kháng thÌ n¡o che d¶u ½õìc. ‡¨ng CSVN v¡nhùng ngõéi l¬nh ½­o, t÷ áng HãChÏMinh trê xuâng,ph¨i ho¡n to¡n chÙu trŸch nhiÎm trõèc lÙch sø VN.

Th¡nh qu¨ cŸch m­ng thŸng 8, cõèp chÏnh quyËnl¡ thÆ ½Ü!

Ït ½iËu biÆt vË áng ‡å Mõéi, tái xin ½æc gi¨ lõìngthö cho, nÆu cÜ ½iËu gÖ khiÆm khuyÆt.

***VË chuyÎn áng ‡å Mõéi xu¶t thµn l¡m nghË

thiÆn heo (ho­n lìn), tái ½àc trong V¯n NghÎ TiËnPhong, th¶y cÜ cµu ½âi:

Nam thiÅn ½­i thiÎn nhµn nhµn thöcB°c quâc ½iËn th¯ng xö xö tri‡­i û l¡: Mài ngõéi ½Ëu biÆt tréi Nam (ViÎt

Nam) ½éi tât (½­i thiÎn), mài nçi ½Ëu hay xö B°c(T¡u) ruæng nõçng cao.

Khi cÜ ½æc gi¨ viÆt thõ hÞi BŸc sØ Tr·n ‡­i SØ,biÅn tºp viÅn thõéng xuyÅn VNTP, chuyÅn mòc"bÏ mºt phÝng the" (vÖ áng tháng chù nho, biÆt r¶tnhiËu chuyÎn ½áng tµy phÝng the, phµn tÏch theo½áng y t÷ cä chÏ kim, so sŸnh vèi tµy y), áng chor±ng tŸc gi¨ cµu ½âi ph¨i l¡ ngõéi tháng tiÆng ViÎtl¹n chù HŸn, ch°c kháng ai khŸc l¡ ngõéi ViÎt gâcHoa ê Chì Lèn, vÖ û tö sµu s°c chµm biÆm cængs¨n Hoa ViÎt.

Ngõéi ½àc bÖnh thõéng ch× hiÌu: "½­i thiÎn" l¡½éi tât, v¡ “½iËn th¯ng” l¡ ruæng lÅn cao, nhõngtheo luºt nÜi lŸi v¡ chçi chù trong tiÆng ViÎt thÖ ŸchiÌm l°m, vÖ chù “½­i” cñng cÜ nghØa l¡ “lèn”.NÆu câ tÖnh viÆt sai chù nho, ½àc lÅn sÁ th¶y “lènthiÎn” l¡ thiÆn lìn. Lìn l¡ tiÆng b°c, heo l¡ tiÆngnam.

Chî ThÏch cða Ngõéi Dµn:[1]. Thúc sú, ng¡y 17-8-1945 mèi l¡ ng¡y biÌu tÖnh ðnghæ chÏnh phð Tr·n Tràng Kim v¡ hám ½Ü ViÎt Minh chõa“cõèp”. Sang ½Æn ng¡y 19-8-1945, ViÎt Minh xin ph¾p thÙtrõêng Tr·n V¯n Lai cho mÏt tinh, biÌu tÖnh , rãi ½õìc bŸcsØ NguyÍn Xuµn Chù giao chÏnh quyËn.[2] Mong TŸc Gi¨ sèm viÆt v¿ nhµn vºt LÅ Tràng NghØa.[3]. Kháng ph¨i “cõèp” t÷ tay Khµm Sai Phan KÆ To­i(½¬ t÷ nhiÎm t÷ m¶y ng¡y trõèc), m¡ t÷ tay bs NguyÍnXuµn Chù (chî thÏch [1]).[4]. Trong cé n¡y, quÀ Ly ch­y d¡i suât chiËu d¡i hay n±mgiùa lŸ cé? Quû ½æc gi¨ n¡o biÆt, xin ch× d¹n.

V¯n hàc, NghÎ thuºt v¡ ½éi sâng

ThiÆt Trõìng

L¡m v¯n hàc nghÎ thuºt ½Ì kiÆm sâng cho b¨n thµnv¡ gia ½Önh qu¨ l¡ mæt ½iËu khÜ ½âi vèi ½a sâ ngõéiViÎt chîng ta, ½Ü l¡ chõa nÜi b¨n thµn cŸ nhµn v¯n nghÎsØ l­i sâng trong mæt chÆ ½æ kháng ½õìc ho¡n to¡n túdo sŸng tŸc.

ThÆ hÎ chîng ta, thuê hàc trÝ ngµy thç, kháng c¨mnhºn ½õìc nåi xÜt xa trong mõu sinh cða con ngõéinghÎ sØ, ½Ì l­i b¡i thç "Mïa h¿ bºn Ÿo báng":

Böc sât nhõng mÖnh v¹n Ÿo báng,Tõêng r±ng âm dºy, hÜa ra kháng.Mæt tuãng rŸch rõèi, con nhõ bâ,Ba chù nghÅu ngao, vì chŸn chãngCŸc cá cºu hàc sinh "khoŸi chÏ" vË cŸi tú tr¡o cða

thi sØ, nhõng ½µu biÆt bÅn trong ng·m chöa c¨ mæt tµmtõ chua xÜt ½°ng cay:

Lîc tîng toan lÅn bŸn c tréi,Tréi cõéi th±ng b¾ nÜ hay chçiHàc trÝ nhiËu ½öa cõéi cìt chÅ bai h¡nh ½æng "quŸ

½Ÿng" cða nh¡ thç:"Cao lµu thõéng ¯n quÙt, thä ½Ø l­i chçi lõéng"CÝn thi sØ T¨n ‡¡ l¡m v¯n nghÎ t÷ B°c xuâng Nam,

tºn S¡igÝn, nhõng suât ½éi v¹n sâng trong c¨nh tîngthiÆu, ngh¿o n¡n kháng thua gÖ áng tî l¡ng VÙ XuyÅn,ngh¿o ½Æn nõèc ph¨i kÅu lÅn thâng thiÆt:

"�i tréi! ái ½¶t! ái l¡ tÆt! ThŸng cºn n¯m cïng, g­o cñng hÆt."

(Than tÆt)hay: "TÆt ½Æn n¯m nay nghØ cñng buãn, TiËn thÖ kháng cÜ, nì ½Ýi luán."

(TÆt than viÎc nh¡)V¯n nhµn thi sØ ngh¿o ½Üi ½Æn nåi nh¡ v¯n, nh¡ bŸo,

thi sØ NguyÍn Vþ ph¨i "há hoŸn" trÅn diÍn ½¡n v¯nchõçng:

Nh¡ v¯n An-Nam khä nhõ chÜ!

Trang 16 Ngõéi Dµn Sâ 218

Cºn ½­i, HiÎp ½Ùnh Gen¿ve 1954 phµn chia ViÎtNam l¡m ½ái. V¯n nghÎ sØ hai miËn sŸng tŸc tïy theomái trõéng sinh sâng.

‡i sµu v¡o chi tiÆt nËn v¯n hàc nghÎ thuºt cða haithÌ chÆ ½âi nghÙch l¡ mæt ½Ë t¡i sµu ræng c·n nhiËu théigian v¡ ½i ½Æn nhiËu tranh c¬i.

Chîng ta ch× lõìc sç v¡i sú kiÎn, nhõ trõéng hìp hàcgi NguyÍn HiÆn LÅ, sau thŸng 4-1975, h·u nhõ trongvÝng g·n 10 n¯m tréi, trõèc khi qua ½éi n¯m 1984, ángkháng muân ra ½éi mæt tŸc ph¸m n¡o, µm th·m viÆtHãi Kû. Chð quan m¡ nÜi, trõèc 1975, áng kü vàng quŸnhiËu v¡o tÏnh ch¶t cáng b±ng x¬ hæi cða lû thuyÆtCæng s¨n, nhõng thúc tÆ ½¬ l¡m áng quŸ th¶t vàng. CŸikh°c nghiÎt cða ½éi sâng thúc tÆ ½¬ khiÆn áng ph¨i iml´ng, kháng dŸm biÌu hiÎn b±ng thŸi ½æ châng ½âi tiÅucúc, nhõ áng ½¬ t÷ châi gi¨i TuyÅn Dõçng Sú NghiÎpV¯n Hàc NghÎ Thuºt n¯m 1973, hay trõèc ½Ü gi¨ithõêng V¯n Chõçng To¡n Quâc n¯m 1967 khi ½õìcgi i cïng vèi Gi¨n Chi. Dï sao, cuâi cïng áng v¹n cÝntÏ can ½¨m nÜi lÅn cŸi nh·m l¹n cða mÖnh khi chõa sângvèi cæng s¨n trong Hãi Kû (…n b¨n kháng bÙ c°t x¾n int­i h¨i ngo­i).

CÝn "Chî Tõ C·u" LÅ XuyÅn ½¬ l¡m ngõéi ta thúcsú xîc ½æng khi tuyÅn bâ: "LÅ XuyÅn ½¬ chÆt!" Cµu nÜi½·y h¡o khÏ cða nh¡ v¯n Nam bæ, mang tiÆng l¡ viÆtv¯n chõçng dµm ½¬ng, lo­i tiÌu thuyÆt "½âi tho­i" ph¨inÜi bºc nh¶t, l¡m Üc tõêng tõìng ½æc gi nhõ bâc hÞa,chÏnh l¡ ph¨n khŸng tÏch cúc nh¶t ½âi vèi chÆ ½æ áng½ang sâng. CS dïng quyËn lìi vºt ch¶t dò LÅ XuyÅn c°tbÞ ch× kho¨ng 20 trang trong to¡n bæ tŸc ph¸m g·n10.000 trang, ½Ì ½õìc nh¡ c·m quyËn CS cho tŸi b¨n,LÅ XuyÅn nhöt ½Ùnh kháng chÙu. LÅ XuyÅn kháng vÖtiËn m¡ ph¨n bæi sú thºt. Sú thºt l¡ trong 20 trang sŸch½Ü LÅ XuyÅn má t¨ ½Ÿm cŸn bæ CS, ½´c biÎt l¡ ½ŸmchŸnh trÙ viÅn ½çn vÙ m¡ Tõ C·u ch× huy trong théiNam bæ KhŸng ChiÆn (45-47), v÷a ngu dât, v÷a hŸos°c, ham tiËn, b¿ phŸi. Sau théi gian ½i tï "c¨i t­o", LÅXuyÅn h¡nh nghË bŸn thuâc lŸ lÀ. Nghe nÜi "con chimphõìng ho¡ng ¸n mÖnh ché chÆt" LÅ XuyÅn buán bŸnlõçng thiÎn, gÜp nh t t÷ng ½ãng vèi nghË n¡y ½Æn lîcqua ½éi v¡o thŸng 3 , 2004.

Cñng trong nhùng ngõéi näi tiÆng v¯n chõçng Nam

bæ, Sçn Nam l¡ mæt nh¡ v¯n thµn Cæng, t÷ng v¡o tï rakhŸm v¡i l·n théi VNCH. TŸc ph¸m tiÅu biÌu g°n liËnvèi tÅn áng l¡ Hõçng R÷ng C¡ Mau. VÖ kháng l¡ ½¨ngviÅn CS, nÅn sau 30-4-1975, trong ½éi sâng ngh¿o tîngdõèi théi CS, áng cñng r¶t v¶t v¨ trong sinh kÆ.

Mèi ½µy, nhµn cúu thð tõèng CS Vß V¯n KiÎt "vËch·u BŸc", LÅ V¯n Nuái cÜ mæt b¡i viÆt xõng tòng"lÝng trµn tràng" cða chî SŸu Dµn Vß V¯n KiÎt ½âi vèitrÏ thöc v¡ v¯n nghÎ sØ. Chîng tái kháng ½Ë cºp ½Æn súkhán ngoan quý quyÎt cða Vß V¯n KiÎt, mæt l¬nh tòCS kû NghÙ ½Ùnh 31 CP qu¨n chÆ h¡nh chŸnh b¶t cö ai,mæt lo­i tï t­i gia "gian Ÿc nh¶t" cða CS, kÀ n°m quyËnthéi phong tr¡o võìt biÅn bŸn chÏnh thöc "bÞ v¡ng ½Ìra ½i, ½Ì mua b¬i", mæt "ngòy quµn tø" biÆt d¶u b¡n taymŸu trong bàc nhung, biÆt "th¨ con s¯n s°t b°t con cŸrá" cho cŸc "con nh­n la ½¡" uâng nõèc ½õéng, ½Ì thøphŸ r¡o, phŸ luºt, nÆu cÜ th¡nh qu¨ tât thÖ l¬nh tò hõêng"cáng lao c¨i cŸch, ½äi mèi", cÝn bÌ mŸnh thÖ ½ãng chÏl¬nh tò ½¬ höa "nÆu cÜ bÙ tï, tái sÁ th¯m nuái".

LÅ V¯n Nuái v¡ Huünh T¶n M¹m l¡ c´p b¡i trïngcða CS ½õìc g¡i v¡o ho­t ½æng trong gièi hàc sinh v¡sinh viÅn trõèc 1975. LÅ V¯n Nuái kÌ vË nh¡ v¯n SçnNam nhõ sau:

"... Mæt chuyÎn khŸc m¡ tái biÆt vË quan tµm, trµntràng cða chî SŸu Dµn ½âi vèi trÏ thöc - v¯n nghÎ sØ l¡chuyÎn liÅn quan nh¡ v¯n Sçn Nam, x¨y ra kho¨ng1977-1979. Do giao du thµn mºt vèi nh¡ v¯n Sçn Nam,mæt hám áng hÞi tái mæt cŸch thµn mºt: ‘Nuái, m¡y g·ngñi áng SŸu Dµn, tao nhé m¡y mæt chuyÎn. Théi khŸngchiÆn 1945, tao cÜ cïng tham gia ™y ban h¡nh chŸnhkhŸng chiÆn t×nh R­ch GiŸ, do áng SŸu l¡m chð tÙch. Bµygié tao ½ang g´p khÜ kh¯n, l¡ cŸi nh¡ nhÞ tao ê ½angnÜc dæt, cæt xiÅu, kháng cÜ tiËn søa. M¡ tao ½µu cÜ g´päng xin ½õìc, vºy nhé m¡y nÜi giïm!’.

V¡i bùa sau, tái ½Æn nh¡ chî SŸu th¯m, kÌ chuyÎnnh¡ v¯n Sçn Nam, hÞi chî SŸu cÜ nhè áng Sçn Namcïng ho­t ½æng khŸng chiÆn vèi chî ê R­ch GiŸ kháng,chî SŸu nÜi: ‘Nhè chö!’. Nhõng khi tái nÜi ½Æn chuyÎnáng Sçn Nam nhé giîp søa nh¡ thÖ chî SŸu la tái: ‘CángviÎc th¡nh phâ bË bæn, chuyÎn gÖ ê cç sê gi¨i quyÆt ½õìcthÖ chð ½æng gi¨i quyÆt, chö dãn hÆt lÅn chî thÖ sao chÙunäi!’. Tái g¬i ½·u, ¶p îng: ‘ChŸu cñng biÆt vºy, nhõng

ThŸng 10, 2008 Trang 17

chuyÎn giîp søa nh¡ c·n tiËn. M¡ ngh¿o rèt mãng tçinhõ chŸu thÖ sao giîp ½õìc’. ‘Thái ½õìc rãi! ‡Ì chî b¡nvèi V¯n phÝng Th¡nh ðy tÏnh. Ghi cho chî ½Ùa ch× nh¡áng Sçn Nam ½i’.

Tái thê ph¡o ra vË, bŸo tin cho áng Sçn Nam m÷ng.Mæt thŸng sau, áng Sçn Nam g´p tái khoe: ‘‰ Nuái, ángSŸu äng cho quµn xuâng søa nh¡ tao ngon l¡nh rãi!Ng¡y hám kia äng cÝn cho xe hçi tèi ½Ün tao cïng ängra nh¡ hŸt lèn coi c¨i lõçng. Rãi trÅn ½õéng vË nh¡ cÝnt´ng tao 500 ½ãng x¡i chçi. �ng SŸu ½âi xø vèi tao quŸnghØa tÖnh. M¡y th¶y hán!’ Nghe áng Sçn Nam kÌ m¡ táing¸n ngõéi. Kháng ngé chî SŸu tuy ban ½·u la tái,nhõng l­i tºn tÖnh vèi ½ãng ½æi cñ ½Æn vºy."

Mæt v¡i tiÅu biÌu cho th¶y v¯n nhµn nghÎ sØ VN bachÖm b¨y näi trong ½éi sâng, lÅnh ½Ånh theo vºn nõèc.Mèi ½µy, áng b­n gi¡ thi sØ cða ngõéi viÆt, mæt hám gài½iÎn tho­i giàng nÜi lºp cºp, run r¸y b¨o tái ph i tèig¶p g´p anh. Tõêng anh b­n s°p "½i vË miËn vØnh h±ng"cÜ ½iËu gÖ "bÏ mºt" d¶u vì, d¶u con c·n tr¯n trâi, b¿nhâi h¨ lŸi xe ½i. TrÅn ½õéng tèi chå anh ê, ½·u Üc nghØtèi léi nÜi "Con chim s°p chÆt hÜt tiÆng kÅu thõçng, conngõéi s°p chÆt nÜi léi thºt th¡". ‡Æn khi g´p anh b­nth¶y l¬o ta v¹n sâng nh¯n, cÝn nham nhê cõéi, b¨o r±ngcÜ v¡i ½iËu thÏch chÏ muân chia sÀ, nÆu kháng l¡m bæhât ho¨ng chõa ch°c tái ½¬ ½Æn ngay. L¬o chÖa ra haiba té gi¶y ½¬ in. Tái vè l¶y té ½·u tiÅn:

"... � MiËn Nam, v¯n nghÎ sþ ½õìc cŸi quû bŸu nh¶tcða cuæc ½éi l¡m nghË ‡Ü l¡ hà ½õìc Tú Do Sung Tîc,½õìc tú do viÆt b¶t cö cŸi gÖ m¡ hà c¨m th¶y, nhºn th¶y,kÌ c nhùng cŸi l¡m chÏnh phð cða hà ph¨i ½au ½·u.TÜm l­i: Hà ½õìc tºp trung ho¡n to¡n v¡o cáng viÎcsŸng t­o nghÎ thuºt. Hay hay chõa hay ch× l¡ do hà chõa‘vèi tèi’ m¡ thái! Kháng cÜ cŸi chuyÎn ‘trong thç ph¨icÜ th¾p’ ho´c bÙ khoŸc cho cŸi chöc vÙ ‘ngõéi chiÆn sþ(?) c·m bît, c·m ½¡n, c·m cà’ nhõ ê miËn B°c. V¡ h·uhÆt, hà ½Ëu kháng sâng nhé v¡o quþ lõçng cða mæt chÏnhphð, mæt ½¨ng phŸi chÏnh trÙ n¡o. NÜi cŸch khŸc Hàkháng l¡m chÏnh trÙ trong v¯n nghÎ!"

‡àc xong té n¡y, tái b¨o anh b­n: Anh ½ang l¡mthiÅn chöc cáng bæc cho Bæ Tháng Tin Dµn Vºn théiVNCH hay sao ½µy, kháng sì "trong ngo¡i VC" nÜuûnh cho tçi béi l¡ "châng cæng cuãng tÏn, ho¡i niÎm

mæt dØ v¬ng bÙa ½´t". Anh b­n vÅnh vŸo tr¨ léi: Cö ½àchÆt m¶y té trÏch sao ra, rãi ta cho biÆt sau. Tái ½¡nh ph¨icoi thÅm té kÆ tiÆp. Trõèc khi tái ½àc, anh b­n nÜi, cŸccò mÖnh biÆt rß "miÆng ¯n l¡ miÆng tãi t¡n" v¡ mæt sângõéi sÁ th¶y "th·n tõìng" mÖnh sòp ½ä:

“Nh¡ v¯n quµn ½æi- ‡­i TŸ NguyÍn Kh¨i, trõèc khiqua ½éi ½¬ tuyÅn bâ...‘MiËn B°c ½¬ cho tái ‡æc Lºp,miËn Nam ½¬ cho tái Tú do...’ CÝn tè, v¹n cÝn sângnh¯n r¯ng ½µy, tuyÅn bâ: ‘MiËn Nam ½¬ cho tè c¨ ‡æcLºp, c Tú Do v¡ c H­nh phîc nùa’. ‡æc lºp vË tõ duy,Tú do vË viÆt lŸch v¡... kháng viÆt lŸch. CÝn H­nh PhîcthÖ ... ‘½æc lºp v¡ tú do tÖm kiÆm h­nh phîc cho mÖnh...’

�i ! nghØ l­i m¡ khðng khiÆp cŸi théi ¯n chui, uângchui, mua chui, bŸn chui...., cŸi théi muân ¯n mæt bŸtphê bÝ thö thiÎt ph¨i ½i vÝng vo qua bao con hÀm to¡nhâ xÏ thïng, ½Ì ½Æn ½õìc vèi cŸi quŸn phê T­m Thõçng,y nhõ nhùng kÀ ¯n c°p, ¯n træm c ngõéi mua l¹n kÀbŸn! Nghe nÜi trong cuæc triÌn l¬m "cŸi théi bao c¶p"¶y n¯m ngoŸi, cÜ anh n¡o ½Ü ½Ùnh chõng lÅn t¶m ¨nhm¶y cò NguyÍn Tuµn, V¯n Cao, NguyÍn SŸng DiÎpMinh Chµu... ngãi bÎt ngay xuâng ½¶t ê "Chuãng Càp"(NguyÍn B×nh KhiÅm), uâng bia hçi "chui", vèi v¡i cðl­c rang, cða "tõ nhµn", nhõng t¶m ¨nh n¡y sau bÙ h­xuâng vÖ... tráng nÜ ... "d¬ man" quŸ ! Ch× vÖ tŸc gi¨ ½¬thu ½õìc v¡o âng kÏnh c mæt pha r¶t ½iÌn hÖnh: mæt chîŸo v¡ng ½ang tîm ngúc Ÿo mæt phò nù g·y gÝ tay d±ngl­i can bia chui bÙ tÙch thu, tay che ngúc, miÎng khÜcmÆu trõèc m´t m¶y vÙ "kþ sõ tµm hãn" tiÆng t¯m thÆ gièim¡ ch²ng ai dŸm giç mæt ngÜn ît tay can thiÎp!”

‡àc xong ½o­n n¡y, tái hÞi anh b­n: "Con chŸu còHã viÆt nhùng léi n¡y ¡?" Anh b­n gºt gï, dÏ v¡o tay táimæt té gi¶y khŸc, cÜ ½o­n sau:

"Tè V¡o Cuæc ChiÆn TrÅn M´t Trºn V¯n HÜa TõTõêng” - 11.03.2008.

Mæt sâ léi phi læ b¶t ½°c dØ.Sê dØ tè ph¨i viÆt nhùng dÝng sau ½µy l¡m phi læ vÖ

h¡ng lo­t entries tè sÁ viÆt sau ½µy:1- Ch°c ch°n sÁ cÜ l°m ngõéi ½àc xong chøi tè l¡ l¬o

gi¡ cuâi ½éi kháng biÆt an phºn hõêng læc Tréi cho, m¡cÝn liËu m­ng nÜi nhùng ½iËu trõèc ½µy 30 n¯m khángdŸm nÜi!

2- LiÎu áng gi¡ cÝn ½õìc ½Ë cao, cÝn ‘vi tÏn’ nhõ ng¡y

Trang 18 Ngõéi Dµn Sâ 218

mèi ½ä bæ xuâng XÖ GÝn, cÝn suy nghØ v¡ viÆt lŸch nhõdzºy kháng.

3- Ho´c tÎ hçn nùa l¡: Ch²ng qua, tè ch× l¡ lo­i ‘theo½Üm n t¡n’, th¶y phong tr¡o ½Ýi hÞi dµn chð trong v¯nnghÎ nay ½ang... cÜ mÝi phŸt triÌn nÅn cñng theo ½¡ ‘tŸtnõèc theo mõa’.

4- TÎ h­i hçn l¡ cÜ thÌ cÜ m¶y áng kiÅn ½Ùnh lºptrõéng châng cæng cúc ½oan l­i xÆp tè chung mæt rà vèibàn ‘dµn chð cuæi’ ho´c cç hæi, b¶t m¬n... nhµn dÙp cÜ‘gié v¡ng’ thö 25, nh¨y ra l¡m tÏ chÏnh trÙ m¡ quÅn ½iquŸ trÖnh tæi Ÿc nhõ bàn Tr·n ‡æ, Ho¡ng Minh ChÏnh,Bïi TÏn, Vñ Thõ HiÅn, Tr·n D·n.. (‘‡¡n chim ViÎt’ ng¡y9/3/008 cñng cÜ kÀ xÆp Tr·n D·n v¡o lo­i thç thÖ ‘ch²ngcÜ gÖ gài l¡ hay’ v¡ lû lÙch thÖ l¡... c mæt quŸ trÖnh bõngbá cæng s¨n ½¶y!)

VÖ nhùng lû do trÅn, tè ph¨i ra tuyÅn bâ:1- ChÏnh tè l¡ mæt trong nhùng ngõéi sèm nhºn ra

cŸi ‘con ½õéng chÆt’ cða cŸi thö ‘v¯n nghÎ cáng nángbinh’, cŸi thö gài l¡ ‘µm nh­c kháng son-phe’ v¡ cŸi½õéng lâi biÆn v¯n nghÎ th¡nh mæt thö ‘vñ khÏ, mæt bŸnhxe trong cå mŸy chuyÅn chÏnh vá s¨n’ (cÜ b­n n¡o giÞivi tÏnh, giîp tè up lÅn mæt ½Øa CD cÜ hÖnh v¡ tiÆng nÜicða tè cáng khai phð nhºn t¶t c nhùng gÖ tè ½¬ l¡mnghË tuyÅn truyËn, phòc vò kÙp théi suât c 30 n¯m tréi,hçn l¡ l¡m nghÎ thuºt.

2- VË nhùng tŸc ph¸m v¯n nghÎ ra ½éi ê miËn Nam,thÖ ngay t÷ nhùng ng¡y ½·u v¡o XÖ gÝn, tè kháng hË bÙb¶t ngé ½Æn möc ph¨i ngãi xuâng h¿ ½õéng m¡... khÜc(vÖ th¶y mÖnh bÙ... l÷a? ) nhõ nh¡ v¯n Dõçng Thu Hõçngmæt tÏ n¡o c , vÖ tè cÜ ½·y ½ð tang chöng v¡ lû luºn ½Ìkh²ng ½Ùnh t÷ r¶t sèm l¡: � MiËn Nam, v¯n nghÎ sþ½õìc cŸi quû bŸu nh¶t cða cuæc ½éi l¡m nghË ‡Ü l¡ hà½õìc Tú Do Sung Tîc...”

�ng b­n gi¡ ché tái ½àc hÆt, mèi hÞi: Xong chõa?Rãi kháng kÙp ½Ì tái cºt v¶n, hÞi ngõìc: "Mi cÜ khi n¡onghe b¨n nh­c Nò Cõéi Sçn Cõèc [1] chõa? CÜ biÆt tÅntŸc gi cða nÜ kháng?" Tái b¨o nghe quen quen, nhõngkháng nhè léi ca v¡ tŸc gi¨.

�ng b­n thi sØ mèi cho hay tŸc gi cða nhùng ½o­nv¯n trÅn l¡ Nh­c sØ Tá H¨i, n¯m nay ½¬ 82 tuäi. �ngnh­c sØ gi¡ ½¬ th²ng th°n nhºn ½Ùnh v¯n hàc nghÎ thuºtmiËn Nam khŸc xa miËn B°c cða áng trõèc kia, mæt nçi

chân áng ½¬ ½·u tõ g·n hÆt cuæc ½éi. VË hõu non 22n¯m trõèc (1986), áng l¬o nh­c sØ ½¬ tr¨ léi dïm chîngta, vèi nhùng ngõéi ½¬ hay ½ang miÎt thÙ "nhùng kÀ thuacuæc châng cæng mï quŸng, cúc ½oan gµy chia rÁ hºnthï". �ng l¬o nh­c sØ l¶y bît hiÎu Nhat Sy Bao Thu(kháng th¶y bÞ d¶u) trong b¡i viÆt.

Nh­c sØ Tá H i viÆt nhiËu nhºn ½Ùnh "thî vÙ" l¡máng b­n gi¡ thi sØ cða tái r¶t "khoŸi t×". Ch¨ h­n nhõ ángl¬o nh­c sØ nh°c l­i cµu ½¬ cÜ trong b¡i trÅn ê mæt b¡iviÆt khŸc, nhõng thÅm cŸi cµu cÜ chù ½ºm thºt l¡ hay:

"TÜm l­i l¡, nhõ tè ½¬ viÆt trong mæt entry, v¯n nghÎsþ miËn B°c chîng tè, so vèi anh em ê miËn Nam thÖ...thua ½öt ½i cŸi Tú Do SŸng TŸc! Hà kháng ph¨i viÆt theoyÅu c·u cða mæt cç quan, ½¨ng phŸi hay mæt tä chöc,nh¡ nõèc n¡o, kháng ¯n lõçng cða ai ½Ì l¡m v¯n nghÎ!(t¶t nhiÅn kháng thÌ trŸnh ½õìc cñng cÜ mæt sâ n¡o ½Üdïng v¯n nghÎ ½Ì kiÆm chŸc tÏ chÏnh trÙ) Nhõng ph¨ikh²ng ½Ùnh l¡ hà tú do, tú do v¡ tú do... kÌ c tú do l¡m...h­i cŸi chÏnh thÌ m¡ hà ½ang ph¨i sâng!"

Cñng vÖ áng l¬o nh­c sØ Tá H¨i ½¬ ph­ng Bïi TÏnnÅn "cúu ‡­i TŸ CS" n¡y ½µu cÜ ½Ë cºp ½Æn nhùng b¡icða áng m¡ ch× ½¯ng b¡i tuyÅn dõçng Nh¡ v¯n quµn½æi, ‡­i TŸ NguyÍn Kh i. (Trong b¡i viÆt cÜ túa ½Ë “‡iTÖm CŸi Tái ‡¬ M¶t” - Léi Tr¯n Trâi ‡·y Tµm HuyÆt,ng¡y 4 thŸng 7 n¯m 2008)

Th¶y áng b­n gi¡ h¯ng say quŸ vèi nhùng tÖnh tiÆtcða nh­c sØ Tá H¨i m¡ tái cñng muân tÖm hiÌu, nhõngcÜ chuyÎn ph i kiÆu t÷, ½¡nh nh°n nhð áng rŸng sõu tºpthºt nhiËu b¡i viÆt cða áng gi¡ gµn nh­c sØ "chÙu chçi"n¡y ½Ì b¡ con thõêng thöc.

Chî ThÏch cða TŸc Gi¨:[1]. Nò Cõéi Sçn Cõèc cða Tá H¨i sŸng tŸc n¯m 1947.

Léi ca nhõ sau (tÜm t°t 2 cµu ½·u):‘Tái nhè m¬i mæt chiËu xuµn.. chia phái, / mµy mé buáng

xuâng nîi ½ãi / v¡ trong lÝng mõa hçn c¨ ngo¡i tréi. CÞ cµy hoa lŸ, thõçng nhè m¬i ngõéi ½i / v¡ dµng s·u lÅn

mi m°t ngõéi vË... ‘B­n ½àc v¡o Website sau, cÜ thÌ nghe qua giàng hŸt H¡

Thanh: http://www.vntube.com/mov/view_audio.php?viewkey=3

3af36b3fa4.

ThŸng 10, 2008 Trang 19

T÷ ‡æC T�I ‡ÆN D„N CH™Mæt HÎ Thâng û NiÎm

VË Gi¨i PhÜng (Lºt ½ä chÆ ½æ ½æc t¡i)

Gene Sharp(ViÎt Tµn chuyÌn ngù)

Léi Mê ‡·uMæt trong nhùng quan tµm chÏnh cða tái trong nhiËu

n¯m tréi l¡ l¡m sao ngõéi ta cÜ thÌ ng¯n ng÷a hay phŸ ½äcŸc chÆ ½æ ½æc t¡i. Tái nuái dõëng õèc mç n¡y mæt ph·nvÖ tin r±ng kháng thÌ ½Ì con ngõéi bÙ l¶n Ÿp hay hðy ho­ibêi nhùng chÆ ½æ nhõ vºy. NiËm tin ½Ü ng¡y c¡ng thÅmm¬nh liÎt sau khi tái tÖm ½àc nhùng b¡i viÆt vË möc hÎtràng cða tú do, vË b¨n ch¶t cða cŸc chÆ ½æ ½æc t¡i (t÷nhùng tõ tõêng cða Aristotle ½Æn cŸc phµn tÏch vË chðnghØa to¡n trÙ), v¡ vË diÍn trÖnh lÙch sø cða cŸc chÆ ½æ ½æct¡i (cŸch riÅng l¡ nhùng hÎ thâng cai trÙ kiÌu ‡öc QuâcX¬ v¡ Stalin).

Trong nhùng n¯m qua, tái cÜ nhiËu cç hæi quen biÆtvèi nhùng ngõéi t÷ng khä sê dõèi sú cai trÙ cða ‡öc QuâcX¬, kÌ c nhùng ngõéi cÝn sâng sÜt sau nhùng n¯m thŸngtrong tr­i tºp trung. T­i Na Uy, tái g´p nhùng ngõéi cÝnsâng sau nhùng ng¡y thŸng ½öng lÅn châng l­i phŸt-xÏtv¡ ½õìc kÌ vË nhùng ½ãng ½æi cða hà ½¬ hy sinh. Tái ½¬trÝ chuyÎn vèi nhùng ngõéi Do ThŸi võìt thoŸt b¡n tayQuâc X¬ v¡ nhùng µn nhµn ½¬ giîp hà trân ch­y.

Sú hiÌu biÆt cða tái vË nåi kinh ho¡ng t­i nhiËu nõècdõèi chÆ ½æ Cæng S¨n ½Æn t÷ sŸch vê nhiËu hçn l¡ quacŸc tiÆp cºn vèi con ngõéi. ‡âi vèi tái, nåi kinh ho¡ng t÷nhùng hÎ thâng cai trÙ n¡y cÝn cay ½°ng hçn nhiËu, vÖ nܽõìc thi h¡nh nhµn danh gi i phÜng con ngõéi khÞi Ÿpböc v¡ bÜc læt.

Trong nhùng thºp niÅn g·n ½µy, qua giao tiÆp vèinhùng ngõéi sâng t­i cŸc nõèc bÙ cai trÙ ½æc t¡i nhõPanama, Ba Lan, Chi LÅ, Tµy T­ng, MiÆn ‡iÎn, ½´c tÏnhcða nhùng chÆ ½æ ½æc t¡i ng¡y nay hiÎn ra c¡ng lîc c¡ngrß hçn. T÷ kinh nghiÎm cða nhùng ngõéi Tµy T­ng ½¬t÷ng châng l­i sú hung h¬n cða Cæng S¨n Trung Quâc,nhùng ngõéi Nga t÷ng ch´n ½öng û ½Ùnh ½¨o chŸnh cða

cŸnh ngoan câ v¡o thŸng 8 n¯m 1991, v¡ nhùng ngõéiThŸi t÷ng dïng cŸch b¶t b­o ½æng ½Ì ch´n ½öng cŸnhquµn ½æi trê l­i n°m quyËn, tái d·n d·n thu thºp ½õìcnhiËu gÜc nhÖn r¶t ½Ÿng lo vË b¨n ch¶t tai h­i ng¶m ng·mcða cŸc chÆ ½æ ½æc t¡i.

NiËm ph¹n u¶t trong tái trõèc nhùng h¡nh vi thá b­ocïng vèi lÝng ngõëng phòc nhùng con ngõéi quŸ ½iËmtØnh, anh hïng v¡ can ½¨m c¡ng thÅm m­nh mÁ saunhùng chuyÆn tÖm hiÌu cða tái t­i mæt sâ vïng nguyhiÌm, m¡ nå lúc châng cú cða nhùng con ngõéi can ½¨mv¹n tiÆp diÍn. ‡Ü l¡ ½¶t nõèc Panama dõèi tay ángNoriega; vïng Vilnius thuæc Lithuania dõèi sú Ÿp böctriËn miÅn cða LiÅn Xá; qu¨ng trõéng ThiÅn An Mán t­iB°c Kinh trong nhùng ng¡y tõng b÷ng tung há tú do v¡trong ½Åm oan nghiÎp m¡ chiÆc thiÆt vºn xa ½·u tiÅn tiÆnv¡o; v¡ sau hÆt, ½Ü l¡ täng h¡nh dinh giùa r÷ng gi¡ cðalúc lõìng dµn chð ph¨n khŸng t­i Manerplaw trong vïng"MiÆn ‡iÎn gi i phÜng".

Th×nh tho¨ng tái cÜ dÙp th¯m viÆng nhùng nçi cÜ cŸcnh¡ ½¶u tranh ½¬ ng¬ gòc, nhõ tr­m phŸt hÖnh v¡ nghØa½Ùa t­i Vilnius, cáng viÅn Riga nçi dµn chîng bÙ b°n h¡nglo­t, trung tµm Ferrara t­i B°c û ‡­i Lìi nçi phŸt-xÏt gi¡ncŸc nh¡ khŸng cú ra xø tø, v¡ mæt nghØa trang ½çn sç t­iManerplaw ½·y xŸc nhùng thanh niÅn cÝn quŸ trÀ. Mætnhºn thöc buãn th¨m l¡ mài chÆ ½æ ½æc t¡i ½Ëu ½Ì l­i½±ng sau ½·y chÆt chÜc v¡ t¡n phŸ nhõ vºy.

T÷ nhùng quan tµm v¡ kinh nghiÎm n¡y, n¨y sinhtrong tái niËm hy vàng m­nh mÁ r±ng ng¯n ch´n ½æc t¡il¡ viÎc cÜ thÌ l¡m ½õìc, r±ng nhùng cuæc ½¶u tranh châng½æc t¡i cÜ thÌ ½­t tèi th¡nh cáng m¡ kháng ph i chÙu c¨nhch¾m giÆt tr¡n lan t÷ mài phÏa, r±ng cŸc chÆ ½æ ½æc t¡i cÜthÌ bÙ phŸ hðy v¡ ng¯n chºn kháng tråi dºy ½õìc nùa.

Tái ½¬ câ g°ng suy nghØ c¸n thºn vË nhùng cŸch m­nghiÎu qu cao nh¶t ½Ì l¡m tan r¬ chÆ ½æ ½æc t¡i vèi tâithiÌu tän th¶t vË sinh m­ng v¡ khä ½au. Trong nå lúc n¡y,tái ½¬ tham kh¨o kÆt qu nghiÅn cöu nhiËu n¯m cða táivË cŸc chÆ ½æ ½æc t¡i, nhùng phong tr¡o khŸng cú, cŸccuæc cŸch m­ng, nhùng giÝng tõ tõêng chÏnh trÙ, cŸc hÎthâng chÏnh phð, v¡ ½´c biÎt vË ½¶u tranh b¶t b­o ½ængtrong thúc tiÍn.

T¡i liÎu n¡y l¡ kÆt qu cða nå lúc nÅu trÅn. Tái ch°cch°n l¡ nÜ chõa ho¡n h¨o, nhõng cÜ lÁ nÜ ½Ë ra ½õìc mæt

Trang 20 Ngõéi Dµn Sâ 218

sâ khung sõén ½Ì giîp suy nghØ v¡ ho­ch ½Ùnh ra nhùngphong tr¡o gi i phÜng m¬nh liÎt hçn v¡ hiÎu qu hçn.

VÖ nhu c·u v¡ cñng do chð û cða tái, t¡i liÎu n¡y ch×tºp trung v¡o cŸc nguyÅn t°c chung l¡m sao phŸ bÞ mætchÆ ½æ ½æc t¡i v¡ ng¯n chºn mæt chÆ ½æ ½æc t¡i khŸc näilÅn. Tái kháng thÌ so­n ra mæt b¨n phµn tÏch chi tiÆt haymæt toa thuâc cho t÷ng quâc gia. Tuy nhiÅn, tái hy vàngnhùng phµn tÏch chung n¡y sÁ hùu Ïch cho nhùng dµn tæc½ang sâng dõèi Ÿch ½æc t¡i t­i nhiËu quâc gia. Hà sÁ l¡ngõéi x¾t xem cŸc phµn tÏch n¡y cÜ ½îng vèi trõéng hìpcða hà kháng v¡ cŸc ½Ë nghÙ cÜ thÌ Ÿp dòng v¡o cuæc ½¶utranh gi i phÜng cða hà kháng.

Tái mang çn nhiËu ngõéi trong quŸ trÖnh hÖnh th¡nht¡i liÎu n¡y. Bruce Jenkins, ngõéi phò tŸ ½´c biÎt cða tái,½¬ ½Üng gÜp vá kÌ qua viÎc nhºn d­ng cŸc khiÆm khuyÆttrong næi dung v¡ cŸch trÖnh b¡y, v¡ qua nhùng gÜp û cðaáng ½Ì cŸc û tõêng khÜ ½õìc trÖnh b¡y rß hçn v¡ m­nhhçn, cñng nhõ cŸc gÜp û vË bâ còc v¡ søa chùa. Tái cñngr¶t biÆt çn sú giîp ½ë biÅn so­n cða Stephen Coady. TiÆnsØ Christopher Kruegler and Robert Helvey ½¬ cung c¶pnhiËu phÅ bÖnh v¡ gÜp û quan tràng. TiÆn sØ HazelMcFerson v¡ tiÆn sØ Patricia Parkman ½¬ cung c¶p chotái dù kiÎn vË cŸc cuæc ½¶u tranh t­i Chµu Phi v¡ ChµuMþ La Tinh. M´c dï ½õìc nhºn nhùng hå trì tø tÆ v¡ræng lõìng ½Ü, tái xin chÙu mài trŸch nhiÎm vË nhùngphµn tÏch v¡ kÆt luºn trong t¡i liÎu n¡y.

Kháng mæt chå n¡o trong b¡i phµn tÏch n¡y m¡ tái túcho l¡ viÎc ph¨n khŸng l­i cŸc kÀ ½æc t¡i l¡ chuyÎn dÍ haykháng tân gÖ c . Mài cuæc ½¶u tranh ½Ëu cÜ r°c râi v¡ tänth¶t. Châng l­i cŸc kÀ ½æc t¡i dØ nhiÅn cñng kháng trŸnhkhÞi thõçng vong. Tuy nhiÅn tái hy vàng r±ng b¡i phµntÏch n¡y sÁ thîc ½¸y cŸc vÙ l¬nh ½­o ph¨n khŸng quan tµm½Æn nhùng chiÆn lõìc v÷a gia t ng söc m­nh ½¶u tranhl­i v÷a gi m thiÌu möc ½æ thõçng vong.

B¡i phµn tÏch n¡y cñng kháng h¡m û r±ng khi mæt chÆ½æ ½æc t¡i ch¶m döt thÖ mài v¶n ½Ë khŸc cñng sÁ biÆnm¶t. Sú sòp ½ä cða mæt chÆ ½æ cai trÙ kháng biÆn mætnõèc th¡nh ½Ùa ½¡ng. ‡îng hçn, nÜ ch× mê ra con ½õéngcho nhùng nå lúc kiÅn trÖ v¡ trõéng kü ½Ì xµy dúngnhùng mâi quan hÎ chÏnh trÙ, kinh tÆ, v¡ x¬ hæi cáng b±nghçn, v¡ xÜa ½i nhùng hÖnh thöc b¶t cáng v¡ Ÿp böc. Táihy vàng b¡i kh¨o sŸt ng°n gàn n¡y vË phõçng cŸch l¡m

tan r¬ mæt chÆ ½æ ½æc t¡i sÁ Ïch lìi cho b¶t cö dµn tæc n¡o½ang sâng dõèi sú khâng chÆ v¡ ½ang khao khŸt tú do.

Gene SharpNg¡y 6 thŸng 10 n¯m 1993Hàc ViÎn Albert EinsteinPO BOX 455, East Boston, MA 02128http://www.aeinstein.org

***

Chõçng 1 ‡âi DiÎn ChÆ ‡æ ‡æc T¡i Mæt CŸch Thúc TÆTrong nhùng n¯m g·n ½µy, ½ð lo­i chÆ ½æ ½æc t¡i, dï

cÜ gâc xu¶t phŸt t÷ trong hay ngo¡i nõèc, ½¬ sòp ½ä haynghiÅng ngøa khi ph i ½âi diÎn vèi mæt khâi dµn chîngb¶t phòc ½õìc huy ½æng. Tuy cÜ vÀ bŸm r¶t ch t v¡ kiÅncâ, nhõng nhiËu chÆ ½æ ½æc t¡i trong sâ n¡y kháng chÙu½úng näi söc ph¨n khŸng cÜ ½iËu hìp trÅn c 3 m t chÏnhtrÙ, kinh tÆ v¡ x¬ hæi cða qu·n chîng.

T÷ n¯m 1980 chÆ ½æ ½æc t¡i ½¬ sòp ½ä trõèc sú ph¨nkhŸng, m¡ ½a ph·n l¡ b¶t b­o lúc, cða dµn chîng Estonia,Latvia, Lithuania, Ba Lan, ‡áng ‡öc, TiÎp Kh°c,Slovenia, Madagascar, Mali, Bolivia, v¡ Phi LÏp Pin. Kh¨n¯ng khŸng cú b¶t b­o ½æng ½¬ ½¸y m­nh cŸc phong tr¡odµn chð t­i Nepal, Zambia, Nam H¡n, Chi lÅ, Argentina,Haiti, Brazil, Uruguay, Malawi, ThŸi Lan, Bun ga ri,Hung ga ri, Zaire, Nigeria v¡ nhiËu ph·n l¬nh thä thuæcLiÅn Xá cñ (½Üng vai trÝ quan tràng trong viÎc ½Ÿnh b­ivò ½¨o chŸnh thŸng 8 n¯m 1991 cða nhÜm giŸo ½iËu).

Ngo¡i ra, hiÎn tõìng ph¨n khŸng chÏnh trÙ [1] t÷ qu·nchîng cñng x¨y ra t­i Trung Hoa, Burma (MiÆn ‡iÎn),v¡ Tibet (Tµy T­ng) nhùng n¯m g·n ½µy. M´c dï nhùngcuæc tranh ½¶u n¡y chõa ch¶m döt ½õìc chÆ ½æ cai trÙ ½æct¡i hay Ÿch ngo­i xµm, nhõng ½¬ v­ch tr·n b¨n ch¶t t¡nb­o cða nhùng chÆ ½æ Ÿp böc ½Ü trõèc cæng ½ãng thÆ gièiv¡ cung c¶p cho qu·n chîng nhiËu kinh nghiÎm quû bŸuvË phõçng thöc ½¶u tranh n¡y.

HiÌn nhiÅn sú sòp ½ä cða chÆ ½æ ½æc t¡i t­i nhùngquâc gia nÜi trÅn chõa xÜa hÆt nhùng v¶n n­n x¬ hæikhŸc. ‡Üi ngh¿o, ph­m phŸp, quan liÅu thõ l­i, v¡ nhùnghðy ho­i mái sinh thõéng l¡ di s¨n cða b­o quyËn. TuynhiÅn, sú sòp ½ä cða cŸc chÆ ½æ ½æc t¡i Ït nh¶t cñng ½¬gi m thiÌu ½Ÿng kÌ nåi khä ½au cða nhùng n­n nhµn bÙ½¡n Ÿp, v¡ mê ½õéng cho viÎc xµy dúng l­i x¬ hæi vèi cŸcquyËn dµn chð chÏnh trÙ, tú do cŸ nhµn, v¡ cáng b±ng x¬

ThŸng 10, 2008 Trang 21

hæi sµu ræng hçn.

V¶n N­n CÝn TiÆp DiÍnQu thúc, trong m¶y thºp niÅn v÷a qua, trÅn kh°p thÆ

gièi ½¬ phŸt sinh xu hõèng dµn chð hÜa v¡ phŸt triÌn cŸcquyËn tú do ræng lèn hçn. Theo thâng kÅ thÆ gièi h¡ngn¯m cða viÎn Freedom House vË tÖnh tr­ng quyËn chÏnhtrÙ v¡ quyËn dµn sú, nhùng quâc gia ½õìc liÎt kÅ v¡o lo­i"cÜ tú do" ½¬ ½ang gia t ng ½Ÿng kÌ trong vÝng 10 n¯mqua [2].

Tuy nhiÅn, xu hõèng ½Ÿng vui m÷ng n¡y ph·n n¡o bÙ

söt mÀ vÖ con sâ ngõéi ½ang sâng dõèi cŸc chÆ ½æ to¡ntrÙ v¹n cÝn quŸ lèn. TÏnh ½Æn thŸng 1 n¯m 1993, 31% cðatäng sâ 5.45 t× ngõéi trÅn thÆ gièi ½ang sâng t­i nhùngquâc gia ho´c vïng l¬nh thä thuæc lo­i "kháng cÜ tú do",töc nhùng nçi m¡ cŸc quyËn chÏnh trÙ v¡ dµn sú bÙ gièih­n cïng cúc. C th¨y 38 quâc gia v¡ 12 vïng l¬nh thäthuæc lo­i "kháng cÜ tú do", bÙ thâng trÙ bêi ½ð lo­i ½æct¡i quµn phiÎt (nhõ Burma v¡ Sudan), phong kiÆn Ÿp böct÷ xa xõa truyËn l­i (nhõ ‚ Rºp Saudi v¡ Bhutan), nhùng½¨ng chÏnh trÙ khuynh loŸt (nhõ Trung Hoa, Iraq, B°cH¡n), quµn ngo­i xµm (nhõ Tibet, East Timor), ho´c½ang trong giai ½o­n chuyÌn tiÆp.

NhiËu quâc gia ng¡y nay ½ang trong tÖnh tr­ng thay½äi nhanh chÜng vË kinh tÆ, chÏnh trÙ, v¡ x¬ hæi. Tuy consâ nhùng quâc gia thuæc lo­i "cÜ tú do" gia t ng trong 10n¯m qua, nhõng mâi nguy cç lèn l¡ nhiËu quâc gia, vÖthay ½äi quŸ cç b¨n v¡ quŸ nhanh nhõ vºy, sÁ ½i v¡ohõèng ngõìc l­i v¡ rçi v¡o nhùng lo­i ½æc t¡i mèi. Nhùngtºp ½o¡n quµn ½æi, nhùng cŸ nhµn ½·y tham vàng, nhùngviÅn chöc dµn cø, v¡ nhùng ½¨ng chÏnh trÙ giŸo ½iËu sÁtÖm ½ð cŸch Ÿp ½ t tham vàng cða hà lÅn ngõéi khŸc. ‡¨ochŸnh sÁ tiÆp tòc l¡ hiÎn tõìng phä tháng. Mæt ph·n lènnhµn lo­i tiÆp tòc bÙ t÷ khõèc cŸc quyËn c¯n b¨n cða conngõéi v¡ cŸc quyËn chÏnh trÙ.

‡Ÿng tiÆc l¡ quŸ khö v¹n cÝn tãn t­i. TÎ n­n ½æc t¡icÝn h±n sµu. Dµn chîng nhiËu nõèc ½¬ chÙu ½úng c¨nh

Ÿp böc, dï cÜ gâc phŸt xu¶t t÷ bÅn ngo¡i hay trong nõèc,h¡ng thºp niÅn, hay ngay c h¡ng thÆ ký. Thõéng thÖ súquy phòc vá ½iËu kiÎn ½âi vèi cŸc quan chöc hay kÀ c·mquyËn ½¬ ½õìc nhãi nh¾t v¡o ½·u dµn chîng t÷ lµu ½éi.Trong nhùng trõéng hìp cúc kü tÎ h­i, nh¡ nõèc ho´c½¨ng c·m quyËn cÝn câ tÖnh l¡m suy yÆu, Ÿp ½ t quyËnch× huy ho´c ngay c thay thÆ nhùng ½Ùnh chÆ kinh tÆ,chÏnh trÙ, x¬ hæi, thºm chÏ c tán giŸo cÝn n±m ngo¡i súkiÌm soŸt cða chÆ ½æ b±ng nhùng ½Ùnh chÆ mèi réi r¬, v¡dïng nhùng ½Ùnh chÆ n¡y ½Ì kiÌm soŸt x¬ hæi. Ngõéi dµnthõéng bÙ nguyÅn tø hÜa (bÙ biÆn th¡nh mæt khâi nhùngcŸ nhµn ½çn ½æc), khiÆn hà kháng thÌ hìp lúc ½Ýi tú do,tin tõêng ê nhau, hay ngay c dŸm l¡m ½iËu gÖ tú phŸt.

HÎ qu cða chÏnh sŸch n¡y khŸ ½õçng nhiÅn: dµnchîng trê nÅn yÆu ½uâi, thiÆu tú tin, v¡ m¶t kh n¯ngkhŸng cú. Ngõéi dµn thõéng quŸ sì kháng dŸm chia sÀngay c vèi gia ½Önh v¡ b¿ b­n lÝng c¯m töc chÆ ½æ ½æct¡i v¡ nåi khŸt khao tú do cða hà. Dµn chîng thõéng quŸkinh h¬i ch²ng bao gié dŸm thúc sú nghØ ½Æn viÎc khŸngcú cáng khai. Hà luán tú nhð cÜ châng cñng ch²ng ÏchgÖ, v¡ thÆ l¡ tiÆp tòc ch¶p nhºn khä ½au kháng mòc ½Ïchv¡ nhÖn v¡o tõçng lai kháng m¨y may hy vàng.

TÖnh tr­ng dõèi cŸc chÆ ½æ ½æc t¡i hiÎn nay cÜ lÁ tãitÎ hçn trõèc nhiËu. Lû do l¡ vÖ mæt sâ ngõéi ½¬ thø khŸngcú l­i. Mæt sâ cuæc biÌu tÖnh hay ph¨n ½âi ng°n ngði cðadµn chîng ½¬ diÍn ra. CÜ thÌ tinh th·n cÜ ph¶n ch¶n nh¶tthéi. Cñng cÜ lîc, nhiËu cŸ nhµn hay nhÜm nhÞ ½¬ giõçnglÅn mæt sâ cø ch× dñng c¨m, tuy vá vàng, ½Ì nh¶n m­nhmæt sâ qui luºt luµn lû hay ½Ì ½çn thu·n biÌu thÙ thŸi ½æph¨n khŸng cða hà. M´c dï vèi nhùng ½æng lúc cao c¨nhõ vºy, lo­i h¡nh ½æng khŸng cú n¡y cða quŸ khöthõéng kháng ½ð ½Ì giîp dµn chîng võìt qua sì h¬i v¡thÜi quen tuµn phòc ½¬ cÜ t÷ lµu. ‡µy l¡ hai chõèng ng­iph i võìt qua trõèc hÆt ½Ì phŸ sºp mæt chÆ ½æ ½æc t¡i.Thºt ½Ÿng buãn khi nhùng h¡nh ½æng ½Ü, thay vÖ ½em l­ichiÆn th°ng v¡ hy vàng, thÖ ch× l¡m t ng thÅm khä ½auv¡ chÆt chÜc.

Gi¡nh Tú Do B±ng B­o Lúc?ThÆ thÖ ph¨i l¡m gÖ trong nhùng trõéng hìp nhõ

vºy? Nhùng gi¨i phŸp xem ch÷ng hiÌn nhiÅn thÖ l­i½Ëu vá dòng. Nhùng r¡ng buæc vË luºt phŸp v¡ hiÆnphŸp, nhùng phŸn quyÆt cða tÝa Ÿn, v¡ sú phŸn x¾t

CÜ Tú Do Tú Do BŸn Ph·n Kháng CÜ Tú Do1974 41 (27%) 48 (32%) 63 (41%)

1984 53 (32%) 59 (35%) 55 (33%)

1994 76 (40%) 61 (32%) 54 (28%)

2004 89 (46%) 54 (28%) 49 (26%)

Trang 22 Ngõéi Dµn Sâ 218

cða dõ luºn thõéng bÙ nhùng kÀ ½æc t¡i l¡m ngç. ‡iËudÍ tháng c¨m l¡ khi bÙ ½âi xø b±ng nhùng trÝ thá b­o,tra t¶n, thð tiÅu, v¡ giÆt chÜc ngõéi ta thõéng kÆt luºnr±ng ch× cÜ b­o lúc mèi cÜ thÌ kÆt thîc mæt thÌ chƽæc t¡i. ‡¬ cÜ nhùng n­n nhµn quŸ c¯m ph¹n, kÆt hìp½Ÿnh l­i nhùng tÅn ½æc t¡i thá b­o b±ng t¶t c¨ nhùngphõçng tiÎn quµn sú hay b­o lúc cÜ thÌ kiÆm ½õìc,b¶t kÌ sú chÅnh lÎch lúc lõìng giùa hai bÅn. ‡µy l¡nhùng ngõéi chiÆn ½¶u dñng c¨m, ½¬ tr¨ giŸ r¶t ½°tb±ng nhùng cúc hÖnh v¡ sinh m­ng cða chÏnh hà.Cñng cÜ khi hà ½­t ½õìc mæt sâ th¡nh qu¨ ½Ÿng phòc,nhõng r¶t hiÆm khi gi¡nh l­i ½õìc tú do. Nhùng cuæcb­o lo­n dÍ chµm ngÝi cho nhùng trºn ½¡n Ÿp t¡nb­o, ½Ì l­i hºu qu¨ mæt khâi qu·n chîng c¡ng th¶ymÖnh b¶t lúc hçn nùa.

Cho dï phõçng thöc dïng b­o lúc cÜ lìi Ïch gÖ ½inùa nhõng cÜ mæt ½iËu ½¬ r¶t rß l¡: Khi ½´t tin tõêngv¡o phõçng cŸch b­o lúc, cŸc nh¡ tranh ½¶u ½¬ chànngay cŸch ½¶u tranh m¡ nhùng kÀ ½¡n Ÿp h·u nhõluán luán chiÆm õu thÆ. Nhùng kÀ ½æc t¡i cÜ ½·y ½ðtrang bÙ ½Ì ½Ÿnh phð ½·u b±ng b­o lúc. Cho dï cŸcnh¡ dµn chð cÜ c·m cú ½õìc lµu hay chÜng, thúc tÆth¨m thõçng sau cïng cða viÎc ½âi chài b±ng sîngâng thõéng kháng trŸnh ½õìc. PhÏa ½æc t¡i h·u nhõluán luán n°m õu thÆ vË sîng âng, ½­n dõìc, phõçngtiÎn vºn chuyÌn, v¡ quµn sâ. Cho dï dñng c¨m tèi½µu, nhùng nh¡ dµn chð h·u nhõ luán luán kháng½Ÿng l¡ ½âi thð.

Khi nhºn ra viÎc näi lo­n theo kiÌu chiÆn tranh quiõèc l¡ kháng thúc tÆ, mæt sâ nh¡ ½âi khŸng chuyÌnsang chiÆn tranh du kÏch. Tuy nhiÅn chiÆn tranh dukÏch, hiÆm khi ½em l­i lìi Ïch cho khâi qu·n chîng bÙŸp böc hay ½em l­i ½õìc dµn chð. ChiÆn tranh du kÏchkháng ph¨i l¡ mæt gi¨i phŸp dÍ ch¶p nhºn, cŸch riÅngl¡ vÖ con sâ thõçng vong thõéng r¶t cao cða ½ãng ½æi.CŸch thöc n¡y cñng kháng ½¨m b¨o l¡ sÁ kháng th¶tb­i, cho dï ½¬ cÜ ½ð lo­i lû thuyÆt v¡ phµn tÏch chiÆnlõìc ½i k¿m, kÌ c¨ ½ái lîc cÜ viÎn trì quâc tÆ. CŸccuæc ½¶u tranh du kÏch thõéng k¾o r¶t d¡i. Dµn chîngthõéng bÙ gièi c·m quyËn buæc ph¨i bÞ nh¡ bÞ cøa,t­o thÅm vá sâ nhàc nh±n v¡ m¶t th¯ng b±ng trong x¬hæi.

Ngay c¨ trong trõéng hìp th¡nh cáng, chiÆn tranhdu kÏch thõéng ½Ì l­i nhùng hÎ qu¨ tai h­i lµu d¡i v¡cÜ tÏnh nËn mÜng cho ½¶t nõèc. Mæt hÎ qu¨ ngaytrõèc m°t l¡ khi chÆ ½æ cai trÙ bÙ t¶n cáng, hà c¡ngtrê nÅn ½æc t¡i hçn nùa ½Ì châng tr¨ l­i. CÝn nÆu cŸcnh¡ du kÏch sau cïng th°ng cuæc, chÆ ½æ mèi hÖnhth¡nh l­i thõéng ½æc t¡i hçn c¨ chÆ ½æ trõèc, do hiÎntõìng tºp trung quyËn kiÌm soŸt quµn ½æi trong lîcgia t¯ng thÅm quµn sâ, cñng nhõ do tÖnh tr­ng cŸc½o¡n thÌ v¡ ½Ùnh chÆ ½æc lºp ½¬ bÙ l¡m suy yÆu haytiÅu diÎt trong théi gian ½¶u tranh. CŸc tä chöc n¡yvá cïng c·n thiÆt ½Ì thiÆt lºp v¡ duy trÖ mæt x¬ hæidµn chð. Nhùng ngõéi tranh ½¶u ½Ì ch¶m döt ½æc t¡inÅn tÖm mæt gi¨i phŸp khŸc.

‡¨o ChŸnh, B·u Cø, hay tráng ché Cöu TinhNgo­i Quâc?

Phõçng cŸch ½¨o chŸnh quµn sú ½Ì lºt ½ä ½æc t¡itho­t nhÖn cÜ vÀ nhõ l¡ cŸch dÍ v¡ nhanh nh¶t ½Ì lo­itr÷ mæt chÆ ½æ ½Ÿng gh¾t. Tuy nhiÅn, phõçng cŸchn¡y cÜ nhiËu nhõìc ½iÌm r¶t nghiÅm tràng. Nhõìc½iÌm lèn nh¶t l¡ nÜ duy trÖ quyËn kiÌm soŸt chÏnhphð v¡ quµn ½æi trong tay mæt nhÜm nhÞ chö khángchuyÌn quyËn lúc ½Ü cho to¡n dµn. ViÎc lo­i tr÷ mætsâ ngõéi hay tºp ½o¡n ra khÞi cŸc vÙ trÏ chÏnh quyËn½çn thu·n ch× ½Ì cÜ chå cho nhùng nhÜm khŸc tõçngtú bõèc v¡o. TrÅn lû thuyÆt thÖ nhÜm mèi sÁ cõ xø ánhÝa hçn v¡ cêi mê hçn trong mæt gièi h­n n¡o ½Ü vËcŸc c¨i søa theo hõèng dµn chð. Tuy nhiÅn, trongthúc tÆ ngõéi ta thõéng ch× th¶y nhùng kÆt qu¨ ngõìcl­i.

Sau khi cðng câ ½Ùa vÙ, tºp ½o¡n mèi cÜ khi cÝnt¡n nh¹n v¡ nhiËu tham vàng hçn c¨ nhÜm cñ. KÆtcuæc, tºp ½o¡n mèi m¡ nhiËu ngõéi ½´t kü vàng ch×l¡m nhùng gÖ hà muân m¡ ch²ng ½Æm x×a gÖ ½Æn dµnchð hay nhµn quyËn. ‡¨o chŸnh, vÖ vºy, kháng ph¨il¡ gi¨i phŸp cÜ thÌ ch¶p nhºn ½Ì gi¨i quyÆt v¶n ½Ë caitrÙ ½æc t¡i.

B·u cø dõèi chÆ ½æ ½æc t¡i kháng ph¨i l¡ cŸchthöc ½Ì tiÆn tèi nhùng thay ½äi chÏnh trÙ ½Ÿng kÌ. Mætsâ chÆ ½æ ½æc t¡i, nhõ khâi ‡áng „u m¡ LiÅn Xákhuynh loŸt, cñng thõéng tä chöc b·u cø mæt cŸch

ThŸng 10, 2008 Trang 23

mŸy mÜc cho cÜ vÀ dµn chð. Nhùng cuæc b·u cø ½Ü½õìc kiÌm soŸt ch´t chÁ ½Ì cáng chîng ch× b·unhùng öng viÅn m¡ nhùng kÀ ½æc t¡i ½¬ chàn. CÜ ½áilîc, khi Ÿp su¶t quŸ lèn, mæt v¡i chÆ ½æ ½æc t¡i ch¶pthuºn cho tä chöc b·u cø nhõng rãi cñng gian lºn ½Ì½õa tay sai cða hà v¡o nhùng vÙ trÏ trong chÏnh quyËn.NÆu cŸc öng viÅn ½âi lºp ra tranh v¡ th°ng cø, nhõ½¬ x¨y ra ê Burma n¯m 1990, v¡ Nigeria n¯m 1993,thÖ kÆt qu¨ b·u cø bÙ xem nhõ kháng cÜ v¡ "cŸc ngõéith°ng" bÙ ½ð lo­i hï dàa, b°t bè, hay ngay c¨ xø tø.Kháng cÜ chuyÎn kÀ ½æc t¡i l­i ½Ì cho cŸc cuæc b·ucø tru¶t phÆ hà khÞi ghÆ quyËn lúc.

Nhùng ngõéi ½ang khä sê dõèi Ÿch ½æc t¡i tháb­o, hay v÷a ch­y thoŸt khÞi b¡n tay b­o quyËnthõéng kháng tin l¡ nhùng ngõéi ½ang bÙ ½¡n Ÿp cÜthÌ gi¨i phÜng chÏnh mÖnh. Hà tráng ché v¡o ngõéikhŸc sÁ cöu vèt dµn tæc hà, töc mæt lúc t÷ ngo­i quâcvÖ ch× cÜ sú giîp ½ë cða quâc tÆ mèi ½ð m­nh ½Ì tru¶tphÆ ½æc t¡i.

Quan ½iÌm cho r±ng nhùng ngõéi ½ang bÙ ½¡n Ÿpkháng thÌ h¡nh ½æng hiÎu qu¨ ½õìc th×nh tho¨ngcñng cÜ lîc ½îng. Nhõ ½¬ th¶y, nhùng ngõéi bÙ trÙthõéng kháng muân v¡ cÜ lîc kháng dŸm ½¶u tranhbêi vÖ hà kháng tin v¡o kh¨ n¯ng trúc diÎn b­o quyËncða hà, v¡ kháng tin cÜ cŸch n¡o cÜ thÌ gi¨i phÜnghà. VÖ vºy cÜ thÌ hiÌu ½õìc t­i sao hà ½´t sú chémong gi¨i phÜng t÷ ngõéi ngo¡i. ThÆ lúc bÅn ngo¡i½Ü cÜ thÌ l¡ cáng luºn quâc tÆ, LiÅn HiÎp Quâc, mætquâc gia n¡o ½Ü, hay nhùng biÎn phŸp c¶m vºn vËchÏnh trÙ v¡ kinh tÆ cða thÆ gièi.

Mæt viÍn c¨nh nhõ vºy nghe cÜ ph·n Åm tai,nhõng cñng cÜ nhiËu v¶n ½Ë nghiÅm tràng tronghõèng mong õèc dúa v¡o cöu tinh ngo­i quâc n¡y.Trõèc hÆt niËm tin cÜ thÌ bÙ ½´t sai chå, vÖ thõéng thÖch²ng cÜ cöu tinh n¡o ½Æn c¨, v¡ nÆu cÜ nõèc n¡o ½Ünh¨y v¡o can thiÎp thÖ cÜ lÁ l­i c¡ng kháng nÅn tinv¡o thiÎn û cða nõèc n¡y.

Mæt v¡i thúc tÆ phñ ph¡ng vË sú tráng cºy v¡onhùng can thiÎp cða ngo­i quâc c·n ½õìc nh¶n m­nhê ½µy:

* Ngo­i quâc thõéng ch¶p nhºn cho qua, v¡ ngayc¨ tÏch cúc hå trì mæt thÌ chÆ ½æc t¡i ½Ì ½¸y m­nh

cŸc quyËn lìi kinh tÆ hay chÏnh trÙ cða hà.* Ngo­i quâc cÜ thÌ bŸn ½öng mæt dµn tæc bÙ ½¡n

Ÿp, thay vÖ giù léi giîp gi¨i phÜng hà, khi c·n tr¨ giŸcho mæt mòc tiÅu khŸc.

* Mæt sâ chÏnh phð ngo­i quâc cÜ h¡nh ½ængchâng l­i chÆ ½æ ½æc t¡i nhõng ch× ½Ì gia t¯ng möckhuynh loŸt vË kinh tÆ, chÏnh trÙ hay quµn sú cða hàtrÅn ½¶t nõèc n¡y.

* Ngo­i quâc cÜ thÌ tÏch cúc tham gia vÖ cŸc mòctiÅu tât khi v¡ ch× khi phong tr¡o ½âi khŸng trongnõèc ½¬ b°t ½·u l¡m rung chuyÌn chÆ ½æ ½æc t¡i, v¡nhé ½Ü tºp trung ½õìc sú chî tµm cða thÆ gièi v¡ob¨n ch¶t thá b­o cða chÆ ½æ.

Chî ThÏch cða TŸc Gi¨:[1]. T÷ ngù dïng trong û nghØa n¡y ½õìc Robert Helveykhêi xõèng. "Ph¨n KhŸng ChÏnh TrÙ" l¡ phõçng thöc½¶u tranh b¶t b­o ½æng (bao gãm biÌu tÖnh, b¶t hìp tŸc,v¡ can thiÎp) ½õìc Ÿp dòng theo hõèng v÷a b¶t phòctïng v÷a chð ½æng vèi nhùng mòc ½Ïch chÏnh trÙ. T÷ n¡yra ½éi ½Ì gi¨i tÞa sú l¹n læn v¡ bÜp m¾o û nghØa khi cÜngõéi ½ãng hÜa phõçng thöc ½¶u tranh b¶t b­o ½æng vèichð nghØa c·u hÝa hay nhùng chð trõçng "b¶t b­o ½æng"theo giŸo lû hay luµn lû. T÷ "Ph¨n KhŸng" mang û nghØacâ tÖnh thŸch thöc gièi c·m quyËn b±ng h¡nh ½æng b¶ttuµn lÎnh, nh¶t ½Ùnh kháng ½Ì hiÎn tõìng chÙu khu¶tphòc x¨y ra. T÷ "Ph¨n KhŸng ChÏnh TrÙ" má t¨ máitrõéng m¡ trong ½Ü h¡nh ½æng b¶t tuµn chÏnh trÙ ½õìcŸp dòng ½Ì ½­t nhùng mòc tiÅu trong l¬nh vúc quyËn lúcchÏnh trÙ. T÷ n¡y ½õìc dïng chÏnh yÆu ½Ì diÍn t¨ viÎcdµn chîng ra tay gi¡nh l­i quyËn l¡m chð cŸc ½Ùnh chÆchÏnh phð khÞi tay chÆ ½æ ½æc t¡i b±ng cŸch t¶n cángkháng ng÷ng ngh× v¡o cŸc nguãn thÆ lúc cða chÆ ½æ; v¡chð tµm sø dòng cŸc kÆ ho­ch, cŸc cŸch vºn h¡nh chiÆnlõìc ½Ì thúc hiÎn ½iËu ½Ü. Trong b¡i viÆt n¡y, cŸc t÷ ngùph¨n khŸng chÏnh trÙ, khŸng cú b¶t b­o ½æng, ½¶u tranhb¶t b­o ½æng ½õìc dïng nhõ nhau; m´c dï hai t÷ sauthõéng nÜi vË nhùng cuæc ½¶u tranh ½Ì ½­t nhiËu mòctiÅu ræng hçn, ch²ng h­n nhõ x¬ hæi, kinh tÆ, tµm lû,v.v...[2]. BŸo cŸo cða viÎn Freedom House, túa ½Ë Freedomin the World: The Annual Survey of Political Rights andCivil Liberties, 1992-1993 (New Yçrk: Freedom House,1993), trang 66 (cŸc con sâ dïng cho n¯m 1993 ½õìctÏnh v¡o thŸng GiÅng, 1993). Coi trang 79-80 ½Ì ½õìcgi¨i thÏch vË cŸc phµn lo­i "CÜ Tú Do", " Tú Do BŸnPh·n" v¡ "Kháng CÜ Tú Do". [‡õìc cºp nhºt ½Æn 2004trong ¶n b¨n n¡y].

Trang 24 Ngõéi Dµn Sâ 218

BIÌN (LøA) CASPIAN[tiÆp theo]

NguyÍn Tr·n Ai

I.4. V¹N ‡…U KH¸U QUâC TÆCuæc ½¶u kh¸u quâc tÆ v¹n sái näi trong khi Nga

l¡m thºt. Mæt siÅu cõéng ½¶t ræng nhiËu ngõéi nhõ Nga

xµm l¯ng mæt nõèc lŸng giËng tÏ hon, Georgia, diÎntÏch 69,700km2 , dµn sâ 4.4 triÎu, quµn lúc gãm8,000 bæ binh, 3 t·u chiÆn nhÞ, 5 mŸy bay chiÆn ½¶uv¡ kho¨ng 10 xe t¯ng cñ.

Ng¡y 7.8.2008, Nam Ossetia n¬ liÅn thanh v¡sîng câi v¡o cŸc l¡ng Georgia lµn cºn. Georgiaph¨n cáng, phŸo kÏch thð phð Tskhinvali cða NamOssetia. Nga yÅu c·u LHQ ra ngay tuyÅn ngán ½Ìv¬n hãi hÝa bÖnh nhõng Tµy phõçng t÷ châi, cÜ lÁcâ û ché cho Georgia thu hãi Nam Ossetia. 12 giésau, Nga ph¨n cáng t¡n b­o. Vladimir Putin, mèinhõéng chöc TT cho Dmitry Medvedev ½Ë l¡m thðtõèng, ½ang dú TVH B°c Kinh, bay vË Vladikavkazch× huy chiÆn dÙch. Quµn ½o¡n 58 thuæc quµn khuB°c Caucasus tiÆn v¡o Nam Ossetia, ½õìc sõ ½o¡nkháng vºn 76 "Pskov" yÌm trì. Binh lÏnh Cossackthuæc cŸc vïng l¬nh thä Nga g·n ½¶y cñng thamchiÆn. H­m ½æi H°c H¨i Nga phong tÞa duyÅn h¨iGeorgia v¡ chu¸n bÙ ½ä bæ. CŸc hÞa tiÍn ½­n ½­o v¡kháng quµn Nga t¶n cáng cŸc c¯n cö quµn sú v¡nhiËu th¡nh phâ Georgia. Bom Nga nä rËn tréiGeorgia kÌ c¨ thð ½á Tbilisi v¡ xa læ xuyÅn quâcgia, h¨i c¨ng Poti quan tràng nh¶t bÙ tiÅu diÎt. G·nnhõ to¡n bæ kh¨ n¯ng chiÆn ½¶u cða quµn ½æiGeorgia bÙ tÅ liÎt. ‡Åm 11 r­ng 12, quµn Georgia bÞtrân vË tµy bæ Georgia v¡ tp Gori ê trung tµmGeorgia vÖ sì Nga tiÆn quµn vË thð ½á. Ng¡y 12,ngo­i trõêng Nga ch× trÏch n´ng nË Tµy phõçng ½¬kháng l¡m gÖ ½Ì thuyÆt phòc Georgia ngõng chiÆn.V÷a ¯n cõèp v÷a la l¡ng.

Lúc lõìng Nga tiÆn sµu v¡o l¬nh thä Georgia.TÖm th¶y nhiËu xŸc lÏnh Mþ ½en t­i Tskhinvali, thðphð Nam Ossetia. Mæt lÏnh ½Ÿnh thuÅ ngõéi Mþ da½en l¡ hu¶n luyÎn viÅn v¡ chuyÅn viÅn quµn cò cðaNATO bÙ Nga b°t l¡m tï binh ½em vË Vladikavkaz,ch°c l¡ ½Ì cúu trïm KGB Putin ½ang ê ½¶y khaithŸc. Nga v¡ Georgia kháng tuyÅn chiÆn v¡ v¹n cÜquan hÎ ngo­i giao h¡ng ½­i sö. ThÆ m¡ Nga l­i b°t½õìc tï binh chiÆn tranh trÅn ½¶t Georgia. L­ thºt,nhõng cñng ch²ng sao. ChÜ sða kháng c°n (tous leschiens qui aboient ne mordent pas) v¡ chÜ sða, ½o¡nxe v¹n ½i (Les chiens aboient, la caravane passe),Tµy nÜ nÜi t¡o lao nhõ vºy m¡ ½îng gèm.

Ng¡y 26, TT Nga Dmitri A. Medvedev kû nghÙ½Ùnh cáng nhºn Nam Ossetia v¡ Abkhazia ½æc lºp.Kháng mæt nõèc n¡o ½ãng û. HK v¡ LiÅn „u lºptöc lÅn Ÿn quyÆt ½Ùnh cða Nga l¡ vi ph­m luºt quâctÆ. T¡u v¹n cºp k¿ vèi Nga trong cŸc v¶n ½Ë quâctÆ cñng ch× nÜi bÜng nÜi giÜ, "quan tµm ½Æn nhùngthay ½äi ê Nam Ossetia v¡ Abkhazia" v¡ kÅu gài ½âitho­i ½Ì gi¨i quyÆt v¶n ½Ë.

C thÆ gièi ½ãng thanh lÅn Ÿn Nga. Næi ng¡y27.8.2008, dõ luºn ¡o ¡o näi lÅn kh°p nçi cáng kÏch Nga.

Trong mæt diÍn v¯n ½àc t­i Kiev, thð ½áUkraine, ngo­i trõêng Anh David Miliband tuyÅnbâ: "Ng¡y nay, Nga bÙ cá lºp hçn, Ït ½õìc tÏn nhiÎmv¡ kÏnh tràng hçn trõèc ½µy hai tu·n lÍ. Nga ½°c lìiquµn sú trong ½o¨n kü, nhõng vèi théi gian, sÁ c¨mth¶y nhùng m¶t mŸt kinh tÆ v¡ chÏnh trÙ". �ng cñngcho biÆt dú trù ngo­i tÎ Nga tòt xuâng cÝn $16 týv¡ b¨o phÏ ½·u tõ t¯ng vàt t÷ khi cuæc khðng ho¨ngGeorgia b°t ½·u.

Tns öng cø viÅn TT cða ½¨ng CH John McCainkhuyÆn khÏch viÎc rît tÅn Nga khÞi Khâi G-8.Miliband bŸc ½Ë nghÙ n¡y, cho ½¶y l¡ mæt ½Ýn "lÅngâi" (knee-jerk, cÜ thÌ dÙch sang tiÆng PhŸp l¡ coupbas, ½Ÿnh v¡o h­ bæ, nghØa l¡ chçi x¶u). V¡i nhµnvºt chÏnh trÙ Nga hÞi liÎu Nga cÜ c·n ê trong KhâiG-8 hay kháng, nghØa l¡ Nga kháng "ke" (care) dÅtŸi (tŸm), dÅ chÏn gÖ c¨.

HK, Anh, PhŸp, ‡öc, Gia N¬ ‡­i, û v¡ Nhºttrong Khâi G-8 lÅn tiÆng: "Tâ cŸo h¡nh ½æng cða

ThŸng 10, 2008 Trang 25

th¡nh viÅn G-8 cða chîng ta ½¬ cáng nhºn NamOssetia v¡ Abkhazia. VÖ quyÆt ½Ùnh cða Nga, ph¨i½´t l­i v¶n ½Ë cam kÆt cða nÜ vË hÝa bÖnh v¡ an ninhtrong vïng Caucasus".

PTT Dick Cheney nÜi trõèc hæi nghÙ AmericanLegion ê Phoenix, lÅn Ÿn Nga "t¶n cáng vá lû" v¡oGeorgia: "Dµn Georgia ½¬ tranh thð ½õìc tú do saubao n¯m ½æc ½oŸn v¡ hà cÜ thÌ tráng cºy v¡o tÖnhhùu nghÙ cða HK". Chõa th¶y HK cò thÌ hÜa tÖnhhùu nghÙ ¶y mæt cŸch cÜ hiÎu qu¨. Mèi ch× th¶y½Ÿnh vß mãm.

Phò tŸ bæ trõêng Ngo­i Giao HK ½´c trŸch „uChµu v¡ „u-Ÿ Sú Vò Daniel Fried tuyÅn bâ: "Töcgiºn v¡ tÖm cŸch phòc hºn trong chiÆn th°ng khángph¨i l¡ d¶u hiÎu cða mæt nõèc m­nh. ‡Ü l¡ d¶u hiÎucða mæt nõèc yÆu. Nõèc Nga sÁ ph¨i gi¨i quyÆt thúct­i, ho´c cÜ thÌ hÝa nhºp vèi thÆ gièi, ho´c cÜ thÌ l¡mæt anh hïng rçm (bully) tú cá lºp, nhõng kháng thÌcÜ c¨ hai. V¡ Nga ph¨i lúa chàn... Ba TT Mþ, Bush,Clinton v¡ Bush, måi vÙ mæt cŸch, ½¬ khuyÆn khÏchNga hæi nhºp thÆ gièi ræng hçn. ‡Ü l¡ mæt ½iËu tât,l¡ mæt chÏnh sŸch ½îng. Bµy gié Nga l¡m t¶t c¨th¡nh ra b¶p bÅnh, vÖ Nga kháng thÌ v÷a h¡nh sønhõ LBXV vèi cŸc lµn bang n¯m 1968 v÷a h¡nh ½ængnhõ trong n¯m 2008 khi v¡o WTO. CÜ nhùng vïngchîng ta cÜ chung quyËn lìi vèi Nga [ngò û vïngCaucasus] v¡ chîng ta muân l¡m viÎc vèi hà. V¶n ½Ël¡ hà cÜ kh¨ n¯ng l¡m viÎc vèi chîng ta hay kháng.Georgia l¡ mæt thÌ chÆ dµn chð cÜ tºt, mæt nËn dµnchð ½ang xµy dúng. B­ch hÜa nhùng v¶n ½Ë cða nÜhay b¨o vÎ mát quyÆt ½Ùnh x¶u kháng giîp ½õìc gÖ.Nhõng kháng c·n ph¨i ½¿ bÂp nÜ".

NÜi Nga kháng c·n "l¡m viÎc vèi chîng ta" cÝnnghe ½õìc hçn l¡ kháng cÜ kh¨ n¯ng. Nga vºn ½æng13 n¯m ½Ì xin v¡o WTO, bµy gié khÜ m¡ v¡o ½õìc,nhõng tt Vladimir Putin nÜi kháng th¶y v¡o WTOcÜ lìi Ïch gÖ, nghØa l¡ c¨ Mºu DÙch Quâc TÆ Ngacñng kháng "ke". Ng¡y 28, Putin tâ cŸo HK xîigiòc chiÆn tranh ê Georgia vÖ cuæc b·u cø TT s°ptèi, ½ãng théi c¶m 19 nh¡ ch¯n nuái gia c·m MþbŸn s¨n ph¸m sang Nga. G¡ KFC s°p ½­i h­ giŸ,mua cŸi ½ïi ½õìc t´ng cŸi cŸnh, thÅm miÆng lõén.

CŸm çn áng Putin.Ng¡y 29, Georgia ½o­n giao vèi Nga, ng¡y 30

rît nhµn viÅn ngo­i giao ê M­c Tõ Khoa vË, ch× ½ÌcŸc nhµn viÅn l¬nh sú ê l­i, vÖ cÝn nhiËu ngõéiGeorgia sinh sâng t­i Nga.

Ng¡y 1.9, LiÅn „u hàp t­i Brussels ½Ì th¨o luºncŸch ½âi phÜ vèi Nga ng¡y c¡ng sŸch nhiÍu, cÜ lÁkháng ½õa ra chÆ t¡i vèi Nga v¡ sÁ ch× cø mæt ½´cphŸi viÅn ½i Georgia ½Ì b¨o ½¨m lÎnh ngõng b°n½õìc tán tràng. T¡u hŸ miÎng m°c quai, thð kh¸unhõ (‡´ng TiÌu) bÖnh.

Thð tõèng Vladimir Putin giºn dù c¨nh cŸo „uChµu ½÷ng vË hïa vèi Mþ, v¡ b¨o Nga kháng sìTµy phõçng chÆ t¡i. Nga l­i kháng "ke" c¨ „u Chµul¹n HK.

ThÆ thÖ PhŸp l¡ ½õçng kim chð tÙch LiÅn HiÎp„u Chµu ph¨i "ke" vºy. Ng¡y 10, ngo­i trõêng PhŸpKouchner v¡ ngo­i trõêng Ph·n Lan Stubb, khángcho Nga biÆt, th¨o mæt thÞa õèc ngõng b°n, nghenÜi TT Saakashvili kû. ‡Ÿng lÁ hà ph¨i ½em v¯n b¨nn¡y ½Æn M­c Tõ Khoa nhõng kháng cÜ tin töc n¡onÜi hà cÜ ½Æn ½Ü. Dï sao v¯n kiÎn n¡y cñng ch× l¡miÆng gi¶y læn, bÙ ho´c Nga, ho´c Georgia bŸc bÞ.

Ng¡y 12, TT PhŸp Sarkozy bay sang M­c TõKhoa tÖm cŸch hÝa gi¨i. �ng ghi nhùng gÖ Ngamuân trÅn mæt v¯n kiÎn rãi bay vË Tbilisi ½õa choTT Georgia. TT Georgia Saakashvili kháng ½ãng ût÷ ngù "quy chÆ" trong ‡iËu 6 cða v¯n kiÎn: "PhŸtkhêi nhùng cuæc thõçng lõìng vË viÎc thu xÆpquy chÆ, an ninh v¡ än ½Ùnh cho cŸc vïngAbkhazia v¡ Nam Ossetia". Nga ½ãng û bÞ t÷ ngùn¡y vÖ cho r±ng an ninh v¡ än ½Ùnh cñng ½ð. TTGeorgia lîc ¶y mèi ½ãng û, nhõng kháng kû mætv¯n b¨n n¡o c¨.

Ng¡y 13/14, ngo­i trõêng Rice bay sang PhŸpg´p TT Sarkozy vèi û ½Ùnh nhºn v¯n b¨n ½Önh chiÆn½¬ ½õìc Nga kû kÆt ½Ì ½õa cho TT Georgia kû. Rice¾p Sarkozy viÆt mæt böc thõ cho Saakashvili ½Ì l¡msŸng tÞ hai ½iÌm trong thÞa õèc ngõng b°n v¡ l¡mthay ½äi û nghØa cða hai ½iÌm n¡y. Ng¡y 15, Rice ½iTbilisi v¡ TT Saakashvili kû b¨n thÞa õèc ngõngb°n sau khi xem böc thõ gi¨i thÏch cða Sarkozy.

Trang 26 Ngõéi Dµn Sâ 218

TrÅn ½õéng vË, t÷ mŸy bay, Rice ½iÎn ½¡m vèingo­i trõêng Nga Lavrov. Lavrov ½oan ch°c sÁ thih¡nh nghiÅm ch×nh lÎnh ngõng b°n nhõng muânxem chù kû cða Saakashvili trÅn v¯n b¨n ½¬. Ng¡y16, TT Medvedev kû v¯n b¨n chÏnh thöc do TTPhŸp gøi ½Æn. Nhõng khi trao ½äi cŸc v¯n kiÎn ½¬½õìc Georgia v¡ Nga kû riÅng biÎt thÖ th¶y cÜ dÙbiÎt. V¯n b¨n do Saakashvili kû thiÆu ph·n mê ½·u(preamble) nÜi r±ng v¯n b¨n l¡ kÆt qu¨ cða sú thÞathuºn giùa Medvedev v¡ Sarkozy. Lavrov b¨o sÁdïng ½õéng lâi ngo­i giao ½Ì xem ai ½¬ thay ½äi v¯nb¨n, cÜ û nghi cho Rice. Khi ½õa ra H‡BA/LHQ,Tµy phõçng muân thÅm t÷ ngù "to¡n vÂn l¬nh thä"cða Georgia. Nga kháng ½ãng û, ½Ýi giù nguyÅn v¯nb¨n ½¬ ½õìc kû kÆt, trong ½Ü cÜ quy ½Ùnh trongtõçng lai cÜ thÌ thõçng thuyÆt viÎc tŸch NamOssetia v¡ Abkhazia.

Khi ½õìc tháng bŸo b±ng ½iÎn tho­i vË böc thõSarkoszy gøi cho Saakashvili, Nga bÖnh luºn: "HàviÆt thõ tÖnh cho nhau, ¯n thua gÖ ½Æn chîng tái".

Böc "tÖnh thõ" viÆt "Nga ph¨i rît ngay khÞi t¶t c¨nhùng th¡nh phâ chÏnh t­i Georgia theo mæt hÝa õècnÜ ½¬ kû, m´c dï cÜ nhùng ½iËu kho¨n cho ph¾pnhùng biÎn phŸp an ninh phò thÅm . Nhõ tái ½¬ minh½Ùnh trong cuæc hàp bŸo chung cða chîng ta êTbilisi, nhùng biÎn phŸp an ninh phò thÅm n¡y ch×cÜ thÌ thi h¡nh ê ngay sŸt Nam Ossetia, ngo­i tr÷ b¶tcö ph·n n¡o khŸc cða l¬nh thä Georgia. Mæt cŸchchÏnh xŸc hçn, nhùng biÎn phŸp ¶y ch× cÜ thÌ thih¡nh næi trong mæt vïng v¡i cµy sâ t÷ ranh gièi h¡nhchÏnh giùa Nam Ossetia v¡ ph·n cÝn l­i cðaGeorgia, ½Ì kháng mæt trung tµm th¡nh thÙ n¡o bÙgãm v¡o ½Ü Tái ½´c biÎt nghØ ½Æn Gori ".

Kháng cÜ ½iËu kho¨n n¡o nÅu ra trong böc thõn¡y ½õìc ghi trong thÞa õèc r¶t ng°n ½¬ ½õìc kûkÆt. Nhùng ½iËu kho¨n n¡y, h­n chÆ viÎc Ÿp dòngbiÎn phŸp an ninh phò thÅm, kháng cÜ giŸ trÙ ½âi vèiNga v¡ Nga cÜ lû ½Ì kháng c·n tán tràng. Mæt v¯nkiÎn cÜ t·m quan tràng ½Æn tÖnh hÖnh an ninh quâctÆ m¡ ½·y h¡ tÖ thÖ thÆ gièi ng¡y nay, lõçn lÂo nhõthÆ, khÜ cÜ thÌ coi l¡ v¯n minh. CÜ mæt phõçngngán phŸp lû (adage juridique): "Le vice de forme,cause de nullit¾" (H¡ tÖ hÖnh thöc l¡ nguyÅn nhµn cðavá hiÎu). Vºy hÝa õèc, m¡ Sarkozy v¡ Rice l¯ngqu¯ng ch­y ngõìc ch­y xuái nhõ g¡ mÜt ½À ½Ì ½À

ra, l¡ mæt quŸi thai vá giŸ trÙ. T÷ ½Ü, sõ nÜi sõ ph¨i,v¬i nÜi v¬i hay. Nga ½¬ ch¶p nhºn ng÷ng tiÆn cángvèi ½iËu kiÎn l¡ quµn ½æi v¡ c¨nh sŸt Georgia cñngph¨i rît khÞi Nam Ossetia v¡ Abkhazia. ChÏnhquyËn Georgia th¶y kháng thÌ mong ½ìi b¨o vÎ cðaHoa Kü v¡ Chµu „u, ½¡nh ph¨i ch¶p nhºn ½Ýi hÞin¡y, biÆt l¡ nhõ thÆ sÁ m¶t hai t×nh ly khai.

Nam Ossetia v¡ Abkhazia vân thuæc Georgianhõng ly khai t÷ sau cuæc xung ½æt 1991-1992, t÷ngtuyÅn bâ ½æc lºp nhõng kháng ½õìc quâc gia n¡otrÅn thÆ gièi cáng nhºn v¡ v¹n bÙ Georgia coi l¡thuæc l¬nh thä cða mÖnh. Nga trõèc ½µy cñng khángth÷a nhºn chÏnh quyËn tú xõng t­i hai nçi n¡y,nhõng c¶p quâc tÙch cho h·u hÆt dµn ½Ùa phõçng.Theo thÞa õèc 1992 kû kÆt giùa Nga, Georgia v¡Nam Ossetia, quµn Nga ½õìc ½ãn trî ê Nam Ossetia½Ì duy trÖ hÝa bÖnh cïng vèi quµn Georgia v¡ NamOssetia. Bµy gié viÎn cè chiÆn sú, Nga khai triÌnnhùng tiËn ½ãn "an ninh phò thÅm" v¡o sµu ½¶tGeorgia. Tµy phõçng coi ½Ü l¡ vi ph­m hÝa õèc. Viph­m rãi sao nùa? (et alors? so what?)

Ng¡y 25.8, Quâc Hæi Nga tháng qua mæt nghÙquyÆt kháng cõëng bŸch ½Ë nghÙ TT DmitryMedvedev cáng nhºn Nam Ossetias v¡ Abkhazia l¡nhùng quâc gia ½æc lºp. TT Bush gài cho TTMedvedev b¨o ½÷ng thi h¡nh ½Ë nghÙ n¡y. Hám sau,Medvedev b¶t tuµn thõìng lÎnh, tuyÅn bâ trÅn ½¡itruyËn hÖnh: "Tái ½¬ kû nghÙ ½Ùnh vË viÎc LiÅn BangNga th÷a nhºn nËn ½æc lºp cða Nam Ossetia v¡ nËn½æc lºp cða Abkhazia", ½ãng théi yÅu c·u bæ Ngo­iGiao ½¡m phŸn vèi Abkhazia v¡ Nam Ossetia ½Ìso­n th¨o b¨n hiÎp õèc vË hìp tŸc, hùu nghÙ v¡tõçng trì. �ng cñng ra lÎnh cho Bæ Quâc phÝng½¨m b¨o viÎc gÖn giù hÝa bÖnh t­i hai nçi n¡y theo½Ë nghÙ cða l¬nh ½­o hai khu vúc. "Täng thâng"Sergei Bagapsh cða Abkhazia kh²ng ½Ùnh s³n s¡ngkû thÞa thuºn hìp tŸc quµn sú vèi Nga v¡ tiÆt læ:"Chîng tái thºm chÏ cÝn ½Ë nghÙ kû hìp tŸc quµn sútrõèc khi ½õìc cáng nhºn ½æc lºp". CŸi gÖ m¡ khángs³n s¡ng, kÌ c¨ xin l¡m ½·y tè cða Nga. TÅn Ba G¡(Bagapsh) n¡y ch°c ½¬ ½i H¡ Næi hàc lèp gia ná cao c¶p.

Ngo­i trõêng PhŸp Bernard Kouchner cho biÆtLiÅn „u ½ang xem x¾t viÎc Ÿp ½´t cŸc lÎnh tr÷ngph­t ½âi vèi Nga. CÜ tr÷ng ph­t ½õìc hay kháng cÝntïy tõçng quan lúc lõìng giùa cŸc phe liÅn hÎ.

[cÝn tiÆp]

ThŸng 10, 2008 Trang 27

HºU VESAK TIËN THÆ VºN[tiÆp theo]

NguyÍn Tr·n Ai

MÎt nh¶t cho T¡u cÜ lÁ l¡ thŸi ½æ Mþ trong nhùngng¡y g·n lÍ khai m¡c TVH.

Ng¡y 30.7.2008, H­ ViÎn HK biÌu quyÆt vèi 419phiÆu thuºn v¡ 1 phiÆu châng, tháng qua b¨n nghÙ quyÆtbuæc TT Bush ½´t õu tiÅn v¡o nhµn quyËn khi ½Æn B°cKinh, ½ãng théi yÅu c·u T¡u lºp töc ch¶m döt vi ph­mnhµn quyËn, tr¶n Ÿp nhµn dµn Tµy T­ng v¡ Duy NgáNhØ, hºu thu¹n quµn sú v¡ kinh tÆ cho cŸc chÏnh phðMiÆn ‡iÎn v¡ Sudan. Cïng ng¡y, áng tiÆp kiÆn ngo­itrõêng T¡u Dõçng KhiÆt TrÖ (Yang Jiechi). Cñng ng¡y¶y, áng l­i tiÆp 5 ngõéi T¡u tranh ½¶u dµn chð, trong sâ¶y cÜ Ngá Hãng ‡­t, Dõçng KiÆn Lìi v¡ Ngòy KinhSinh.

Ngá Hãng ‡­t tâ cŸo T¡u cÜ t÷ 200,000 ½Æn300,000 c¡nh sŸt chuyÅn kiÌm soŸt Internet. DõçngKiÆn Lìi phŸt biÌu r±ng nhùng v¶n ½Ë nhµn quyËn v¡tú do tán giŸo nâi liËn vèi nhùng nguyÅn t°c vË tú dov¡ dµn chð hÜa vân kháng thÌ tŸch réi vèi nhùng lìi ÏchchiÆn lõìc cða HK. Ngòy Kinh Sinh b¨o, "Hám thö tõ30.7, chîng tái ½Æn tÝa B­ch âc v¡ nÜi vèi TT Bushr±ng áng ½¬ sai l·m lèn khi ½Æn dú Olympics B°c Kinhv¡o lîc n¡y". TT Bush höa vèi hà sÁ ½em tháng ½iÎp túdo khi ½Æn B°c Kinh dú TVH.

Hám sau, Tµn Hoa X¬ trÏch d¹n léi phŸt ngán viÅnbæ Ngo­i Giao T¡u Lõu KiÆn SiÅu (Liu Jianchao):"Chîng tái b·y tÞ sú b¶t bÖnh m­nh mÁ v¡ cõçng quyÆtph¨n khŸng viÎc tiÆp xîc n¡y, khuyÆn cŸo HK tuµn thðnghiÅm ch×nh cŸc tiÅu chu¸n c¯n b¨n vË quan hÎ quâc tÆv¡ trŸnh l¡m tän thõçng quan hÎ T¡u-Mþ".

ChuyÆn bay cða phŸi ½o¡n Täng thâng Bush khêih¡nh t÷ Mþ ng¡y 4.8.2008, v¡ trê vË ng¡y 11. ‡o¡nd÷ng chµn t­i ThŸi Lan v¡ H¡n Quâc trõèc khi ½Æn B°cKinh v¡ ê t­i ½µy 4 ½Åm trõèc v¡ sau lÍ khai m­c TVH.

9g30 sŸng thö n¯m (gié Bangkok), TT Bush ½àc

diÍn v¯n ê thð ½á ThŸi Lan, tuyÅn bâ HK cõçng quyÆtph¨n khŸng viÎc T¡u giam giù nhùng ngõéi b¶t ½ãngchÏnh kiÆn, bÅnh vúc nhµn quyËn v¡ ho­t ½æng tán giŸo,"Chîng tái cä ½æng cho tú do bŸo chÏ, tú do hæi hàp, v¡quyËn lao ½æng châng l­i cŸc nh¡ l¬nh ½­o T¡u vÖ tinr±ng tú do hçn l¡ on ½õéng duy nh¶t ½Ì T¡u phŸt triÌn½·y ½ð tiËm n¯ng. Chîng tái thîc dòc sú phÜng khÜangv¡ cáng lû, kháng Ÿp ½´t nhùng ½iËu mÖnh tin m¡ cho dµnchîng T¡u ½õìc phŸt biÌu cŸc ½iËu hà tin. HK tin r±ngdµn T¡u xöng ½Ÿng ½õìc cÜ tú do c¯n b¨n l¡ quyËn túnhiÅn cða mài con ngõéi. T¡u kháng ½Ì cho dµn tú dophŸt biÌu quan ½iÌm v¡ tÏn ngõëng m¡ hà chàn l¡ mæt½iËu nh·m l¹n".

ç hay, cŸi nh¡ áng n¡y, méi áng ½Æn ½Ì áng gi¨ngluµn lû hay sao? ‡¬ thÆ áng l­i ch²ng û tö gÖ c , chànngay lúc sØ Lopez Lomong, biÎt danh l¡ "TrÀ L­c", l¡ngõéi tÿ n­n Sudan n¯m 1991 ½¬ bÞ nõèc trân ½i khimèi lÅn 6, ½Ì c·m quâc kü HK d¹n ½·u ½o¡n lúc sØ Mþ.�ng kháng biÆt T¡u nhæt khi nh°c ½Æn chiÆn tranh diÎtchðng Darfur ¡? Nh°c ½Æn Tµy T­ng, T¡u cñng nhætmuân chÆt. ThÆ m¡, áng l­i cho ph¾p cá Tseten DolkarLiushar, mæt phÜng viÅn cða ban Tµy T­ng ½¡i Chµu ŸTú Do (RFA) ½õìc ngãi cïng chuyÅn cç Air Forceo¬ne, thŸp tïng áng ½Æn B°c Kinh dú lÍ khai m­c TVH.�ng Jigme Ngapo, GiŸm ½âc ban n¡y, cho biÆt: "Chîngtái ½¬ t÷ng nhiËu l·n xin ½­i sö quŸn T¡u c¶p visa chophÜng viÅn Ban Tµy T­ng RFA v¡o T¡u, nhõng ½Ëu bÙ hàt÷ châi. L·n n¡y chîng tái kháng ½¯ng kû trúc tiÆp quasö quŸn T¡u nùa, m¡ ½¬ nhé Nh¡ Tr°ng hå trì trong thðtòc xin visa cho cá Dolkar ½Æn B°c Kinh, nhµn sú kiÎnquan tràng Olympic B°c Kinh, ½´c biÎt l¡ sau vò T¡u½¡n Ÿp cuæc näi dºy cða ngõéi dµn Tµy T­ng hãi ½·uthŸng ba 2008". Cá Dolkar höa hÂn sÁ dïng dÙp n¡y ½ÌkÌ l­i cho thÏnh gi cða mÖnh nghe nhùng gÖ m°t th¶ytai nghe, kháng ch× liÅn quan ½Æn sú kiÎn thÌ thao thÆgièi, m¡ vË t¶t c mài m t trong ½éi sâng chÏnh trÙ-x¬hæi ê T¡u, ThŸi Lan, v¡ H¡n Quâc, ½´c biÎt l¡ lØnh vúcnhµn quyËn v¡ dµn chð. Ngo¡i cá Dolkar, ban Tµy T­ngcÝn cø phÜng viÅn Dhondup Namgyal Gonsar ½Æn B°cKinh tŸc nghiÎp nhµn sú kiÎn Olympic n¡y. PhÜng viÅnNamgyal sÁ ê l­i B°c Kinh cho ½Æn ng¡y bÆ m­c ½Ìtõéng trÖnh to¡n bæ diÍn tiÆn cða sú kiÎn thÌ thao n¡y.

Trang 28 Ngõéi Dµn Sâ 218

PhÜng viÅn Namgyal ½¯ng kû theo IOC nÅn cÜ nhiËuhy vàng sÁ kháng bÙ chÏnh quyËn T¡u t÷ châi visa nhõnhùng l·n trõèc.

T¡u thu hãi chiÆu khŸn cða lúc s× huy chõçng v¡ngJoey Cheek vÖ tæi ho­t ½æng ðng hæ dµn Sudan vïngDarfur. HK sÁ ph¨n khŸng viÎc n¡y.

CŸc tay ½ua xe ½­p Mþ Mike Friedman, Bobby Lea,Sarah Hammer v¡ Jennie Reed ½¬ b× m´t T¡u khi v÷a½Æn B°c Kinh l¡ ½eo ngay kh¸u trang, vÖ tuy T¡u ½¬ chiUS$18 tý ½Ì l¡m cho b·u kháng khÏ B°c Kinh trongs­ch, nhõng nÜ v¹n mÙt mï sõçng khÜi r¶t mæng mç. �B°c Kinh thÖ "mæng mç vèi nghÂt thê mæt v·n". Hà sÁtú nguyÎn viÆt thõ xin låi T¡u vË viÎc l¡m thiÆu tÆ nhÙn¡y. Thúc ra kháng oan cho T¡u. T¡u b¨o cÜ 84 micro-grams vºt li ti (particulate matter) trong 1m3 kháng khÏB°c Kinh. BBC b¨o cÜ 292 micrograms. TiÅu chu¸ncða Tä Chöc Söc KhÞe ThÆ Gièi (WHO) l¡ 50 micro-grams.

Ng¡y 5.8, TT Bush ½Æn HŸn Th¡nh, ½õìc hçn10,000 ngõéi Ki tá giŸo H¡n Quâc ½Ün m÷ng t­i tiËn½Önh tÝa ½á chÏnh v¡ cïng ½àc kinh vèi áng. Hà tú ½ængchö kháng ph i l¡ do chÏnh quyËn tä chöc. G·n ½¶y,kho¨ng 100 ngõéi cñng tò tºp ½Ì ph¨n ½âi áng.

TT Lû Minh BŸc (Lee Myung-bak) phµn bua: "‡asâ dµn Cao Ly nÜng lÝng mong TT ½Æn, v¡ dØ nhiÅn½¡ng sau hà cñng cÜ nhùng ngõéi ph¨n ½âi". TT Bush½Ÿp: "Tái thÏch thî ½Æn mæt x¬ hæi tú do, nçi m¡ dµnchîng cÜ thÌ phŸt biÌu û kiÆn". ‡µy l¡ mæt cŸch nÜi mÜcT¡u. ‡àc kinh cñng l¡ cŸch ½Ÿ giÝ lŸi T¡u. ‡Æn B°cKinh, TT v¡ phu nhµn l­i ½i lÍ t­i mæt nh¡ thé Tin L¡nhcÜ "gi¶y ph¾p h¡nh nghË" cða nh¡ nõèc.

T¡u méi TT Bush ½Æn l¡m khŸch danh dú trong lÍkhai m­c TVH ½îng l¡ rõèc voi vË gi¡y mã. Voi (biÌutõìng cða ½¨ng Cæng HÝa cða TT Bush) n¡y l­i l¡ voi½iÅn, b­ ½µu hîc ½¶y. Vºy m¡ B°c Kinh v¹n ph i tr ith¨m ½Þ ½Ì ½Ün áng, ½Î nh¶t phu nhµn Laura v¡ Ÿi nùBarbara. Ngo­i trõêng Dõçng KhiÆt TrÖ ra tºn chµn c·uthang mŸy bay ½Ün m÷ng. Nhõng trõèc ½Ü, bæ Ngo­iGiao T¡u ½¬ ra mæt tuyÅn bâ gay g°t r±ng kháng ai½õìc xÏa v¡o næi bæ T¡u.

Hai bÅn k¿n cúa nhõng v¹n c·n nhau. KÏch thõèccða 2 ½­i sö quŸn chöng minh ½iËu n¡y. Ng¡y

29.7.2008, ½­i sö quŸn T¡u ræng 250,000 bæ vuáng, l¡tÝa ½­i sö lèn nh¶t t­i Hoa ThÙnh ‡ân, ½õìc ngo­itrõêng Dõçng KhiÆt TrÖ c°t b¯ng khŸnh th¡nh. ‡­i söquŸn HK t­i B°c Kinh, kiÆn thiÆt vèi kinh phÏ $434 triÎutrÅn 10 m¹u (acre) ½¶t t­i khu ngo­i giao mèi th¡nh lºp,l¡ tÝa ½­i sö HK lèn thö nhÖ trÅn thÆ gièi, ch× sau tÝa ½­isö Mþ t­i Baghdad. Ng¡y 8.8.2008, TT Bush cïng vèiBush bâ v¡ Kissinger ½Æn khŸnh th¡nh. ‡µy l¡ 3 vØ nhµn½¬ tŸc th¡nh cho cŸi phãn vinh cða T¡u.

TÅn Kissinger l¡ b¡ mò ½ë ½À. ChÏnh h°n kÌ l­i: "Lûdo chÏnh ½Ì tÖm cŸch tiÆp cºn T¡u l¡ tŸi lºp tÏnh thángthoŸng (fluidity) cho tÖnh hÖnh quâc tÆ chung. NÆu cÜn¯m ½¶u thð v¡ ta kháng thÌ chçi vèi mæt thÖ sÁ sinh racöng r°n (rigidity). Thö hai, chîng tái muân chöng minhcho cáng chîng Mþ r±ng ViÎt Nam l¡ mæt nh·m l¹n...Thö ba, chîng tái muân cá lºp ViÅt Nam ... Nhµn tiÎn,khi tái nÜi "chîng tái", tái muân nÜi l¡ Nixon v¡ tái..."(vË tÅn ma ½·u chÏnh trÙ n¡y, xin xem l­i b¡i "T¡u D·uTsÖn", Ngõéi Dµn 195, trg 30). ChÏnh h°n ½¬ phŸi còBush bâ sang T¡u ½Ì d¹n d°t sú phî cõéng T¡u nhùngbõèc ½i ½·u ½éi (xin xem l­i b¡i cða Quâc Huy, NgõéiDµn 215, trg 18 v¡ 19). Trong chõa ½·y 8 n¯m, Bushcon ½¬ khiÆn phî cõéng ¶y t¯ng trõêng nhõ ½i hia b¸yd´m. T÷ ng¡y áng l¬nh ½­o ½¶t nõèc, HK nì T¡u $1.5nghÖn tý, cÜ nghØa l¡ måi cáng dµn nõèc Mþ gi¡u cÜnh¶t thÆ gièi ph i vay cða måi cáng dµn nõèc T¡ungh¿o m­t rÎp $4,000. Måi ng¡y HK l­i nì T¡u thÅm$1 tý. Cho ½Æn bao gié?

VÖ thÆ Hã C¸m ‡¡o ½¬ th¡nh thºt khi ca tòng TTBush t­i Trung Nam H i: "‡µy l¡ l·n thö tõ TT th¯mviÆng nõèc chîng tái, khiÆn ng¡i th¡nh vÙ TT Mþ khi t­ichöc ½Æn T¡u nhiËu nh¶t. ‡iËu n¡y chöng minh ½·y ½ðt·m quan tràng to lèn m¡ ng¡i TT liÅn kÆt vèi viÎc phŸttriÌn cŸc quan hÎ T¡u-Mþ".

Hã C¸m ‡¡o tŸn dõçng nhùng quan hÎ n¡y nhõngdµn Mþ v¹n bÙ dµn T¡u kháng õa. Ch× mæt ng¡y sau lÍkhai m­c TVH, Todd Bachman, 62 tuäi, mæt nh¡ trãngt×a näi tiÆng ê Lakeville, Minneapolis, ½ang tham quanngái ThŸp Trâng, mæt kiÆn trîc xµy t÷ tk XIII ½Ì c·mcanh cïng vèi ThŸp Chuáng g·n Tø C¶m Th¡nh, thÖ bÙmæt ngõéi T¡u 47 tuäi tÅn l¡ ‡õéng VØnh Minh (TangWangming), quÅ ê H¡ng Chµu (Hangzhou), ½µm chÆt

ThŸng 10, 2008 Trang 29

rãi nh¸y xuâng nËn ½Ÿ tú tø. Vì áng l¡ Barbara ½i cïngáng cñng bÙ tràng thõçng. Con áng b¡ l¡ cúu nù lúc sØTVH ½¶u thð bÜng rä Elisabeth Bachman, vì hu¶nluyÎn viÅn bÜng rä Hugh McCutcheon, cñng cÜ m tnhõng kháng bÙ thõçng tÏch. 12g30 trõa hám sau, ½æibÜng cða áng sÁ ½¶u vèi ½æi Venezuela. Vò Ÿm sŸt n¡yl­i phð thÅm m·u tang tÜc lÅn TVH B°c Kinh.

T¡u khai m­c TVH b±ng hai "tiÌu x¨o". Cá b¾ LµmDiÎu Kh (Lin Miaoke), 9 tuäi, xinh ½Âp duyÅn dŸng rahŸt "B¡i Ca ‡¶t MÂ" ½Ì mê m¡n TVH l¡ ca sØ gi .ChÏnh ngõéi hŸt thºt l¡ b¾ Dõçng Bæi Ïch (Yang Peiyi),7 tuäi cÜ giàng ca oanh v¡ng nhõng ph¨i cŸi mŸ phÏnhv¡ r¯ng kh¶p khÌnh. Nh¡ so­n nh­c PhŸp näi tiÆng Tr·nKü Gang (Chen Qigang) giù tràng trŸch ph·n µm nh­ccða TVH cho biÆt nhõ vºy trÅn trang nh¡ Sina.com, ch×chèp nhoŸng sau, ½o­n tin n¡y bÙ xÜa trÅn Internet T¡u.L­i nùa, mæt ph·n nhùng d¶u chµn ½i trÅn kháng t÷ThiÅn An Mán ½Æn vºn ½æng trõéng "Tä Chim" buäikhai m­c TVH do phŸo báng t­o ra cñng l¡ gi , ½¬ ½õìccomputer t­o ra v¡ thµu hÖnh trõèc, hám ¶y chiÆu lÅn,vÖ sì théi tiÆt ng¡y khai m­c kháng tât. TiÅu Cõéng(Xiao Qiang), mæt nh¡ ly khai, nay l¡ giŸm ½âc Dú ŸnInternet T¡u t­i ½­i hàc California Berkeley bÖnh luºnnhùng mŸnh khÜe n¡y minh hàa tÏnh chÏnh trÙ cða TVHT¡u, ½îng ra ph¨i nÜi l¡ minh hàa thiÅn khiÆu m­o hÜaT¡u.

TVH sÁ kÆt thîc ng¡y 24.8 sau 16 ng¡y phï du. T¡u½¬ bÞ ra biÆt bao cáng cða v¡ má hái nõèc m°t cða dµn½Ì ½­t ½õìc nhùng gÖ, khi tái viÆt b¡i n¡y thÖ chõa thÌl¡m b¨n kÆt trõçng (bilan). CÜ ½iËu ch°c ch°n l¡ T¡u½ang t­m nhÙn mài viÎc cho l¡ khiÅu khÏch, nhõ viÎcCSVN dŸm méi cty Mþ khai thŸc d·u ê Trõéng Sa v¡thanh tr÷ng tõèng l¬nh thµn T¡u, viÎc dµn Duy Ngá NhØnäi lo­n, viÎc ph i xuâng nõèc ½¡m phŸn vèi Tµy T­ng,viÎc bÙ HK (Quâc Hæi chö kháng ph i TT) l i nh i láinhµn quyËn v¡ tú do tÏn ngõëng ra bái nhà...

Khi b¡i n¡y ½Æn tay ½æc gi , cÜ thÌ T¡u ½¬ xu¶t mætv¡i chiÅu "µn oŸn giang hã" ngo­n mòc kháng k¾mTVH B°c Kinh.

PHãN VINH GI‚ T­O(Thµn Phºn Cáng Nhµn

trong ThiÅn ‡õéng Cáng Nhµn CSVN)

[TiÆp theo]

Thi Sçn

II.2.4. ‡ÖNH C�NGKháng thÌ tráng cºy v¡o ½µu, cáng nhµn kháng

chÙu näi nùa ch× cÝn cŸch l¬ng cáng hay ½Önhcáng. Luºt lao ½æng cða CSVN kháng c¶m ½Önhcáng nhõng qui ½Ùnh nhiËu ½iËu kho¨n r¶t kh°t khecho ngõéi lao ½æng nÅn h·u hÆt cŸc cuæc ½Önhcáng ½Ëu b¶t hìp phŸp, nhõng v¹n cö x¨y ra.

Ng¡y 22.5.1992, cáng nhµn cty may Nh¡ B¿l¬ng cáng 2 ng¡y. Ng¡y 19.1.1993, hçn 300 cángnhµn Mountech ½Önh cáng. Ng¡y 6.2.1993, 600cáng nhµn cða cty hìp doanh ViÎt-H¡n Reeyoung½Önh cáng. ThŸng 3.1994, l·n ½·u tiÅn cáng nhµnmæt h¬ng quâc doanh ½Önh cáng. Theo thâng kÅnh¡ nõèc, n¯m 1994 cÜ 24 vò ½Önh cáng, n¯m1995 cÜ 48 vò, sŸu thŸng ½·u n¯m 1996 cÜ 35 vò...sâ vò ½Önh cáng t¯ng m¬i.

Theo phîc trÖnh cða nhÜm Navigos, n¯m 2007,½·u tõ ngo­i quâc trúc tiÆp (FDI) v¡o VN lÅn ½ÆnUS$20.3 tý v¡ 15,000 cty mèi ½õìc th¡nh lºpkhiÆn lao cáng thiÆu hòt. H¡ng n¯m lúc lõìng lao½æng t¯ng 22% trong khi nhu c·u t¯ng 67%. CÜ lÁvÖ thÆ phong tr¡o ½Önh cáng t¯ng m­nh trÅn c¨nõèc, nhõng cñng chÏnh vÖ thÆ, nh¡ nõèc ra m´tcáng khai bÅnh vúc gièi chð ngo­i quâc.

Theo tin Täng LiÅn ‡o¡n Lao ‡æng CSVN,n¯m 2007 ½¬ cÜ 1,600 vò ½Önh cáng, dõèi ½µy ch×kÌ mæt sâ vò:

Ng¡y 2.7 t­i cty ‡­i LiÅn Minh may sç mi xu¶tkh¸u ê quºn BÖnh Tµn, S¡i GÝn; ng¡y 3.7 t­i ctyPhî ThŸi s¨n xu¶t gi¡y ê quºn Tµn BÖnh, S¡i GÝn,do ngõéi ‡¡i Loan ½iËu h¡nh; ng¡y 12.7 t­i ctyJeongho ê H¨i PhÝng; ng¡y 13.10, t­i cŸc cty

Trang 30 Ngõéi Dµn Sâ 218

Oleer, Sheang Lih Cycle, Poh Huat, Asama,Shining, Ellen, Shinex Coatings v¡ Juki VN ê KhuCáng NghiÎp (KCN) SÜng Th·n 2, DØ An, BÖnhDõçng; ng¡y 14.10, t­i cŸc cty Dae Sung Vina v¡Yueh Wang VN ê KCN ‡ãng An, x¬ BÖnh HÝa,huyÎn Thuºn An, t×nh BÖnh Dõçng; t­i cŸc ctyTrõéng Lìi, Ho¡ng Anh Gia Lai, Phî Hõng v¡To¡n Th°ng ê KCN BÖnh ChiÌu, Thð ‡öc, S¡iGÝn; ng¡y 17.10, t­i cty gi¡y Fuluh ê x¬ Tµn Kim,huyÎn C·n Giuæc, t×nh Long An; ng¡y 2.11, t­i ctyTohuku Pioneer ê KCN Nomura, H¨i PhÝng; ng¡y2.11, t­i. cty Kad Industrial SA Vietnam cða NamH¡n ê KCN HÝa KhŸnh, ‡¡ N³ng; t÷ ng¡y 29.9½Æn 20.10, cÜ 34 vò t­i cŸc cty Freetrend, Fenix v¡mæt sâ cty khŸc ê Khu ChÆ Xu¶t (KCX) LinhTrung 1, 2 v¡ KCN BÖnh ChiÌu, S¡i GÝn; ng¡y17.12, t­i cty Orion-Hanel ê KCN S¡i ‡áng B,Long BiÅn, H¡ Næi; cïng ng¡y, t­i cty Dorry Vinaê quºn BÖnh Tµn, S¡i GÝn; ng¡y 5.10 t­i xÏ nghiÎpgi¡y ViÎt Lºp cða ‡¡i Loan ê KCN BÖnh Dõçng,x¬ BÖnh An, huyÎn DØ An;

Cty ViÎt Lºp l¡ mæt cty con cða cty ThõçngM­i-Xu¶t Kh¸u Thanh LÍ cða Huünh Phi Dñngtöc "Dñng LÝ Vái" trong vò c¨nh sŸt giao tháng‡å Ho¡ng Phõçng Minh ½­i nŸo phi trõéng ‡¡N³ng ng¡y 15.8.2007, ½¬ nÜi ½Æn trõèc ½µy. ChÏnhDñng LÝ Vái l¡ giŸm ½âc cty quâc doanh ThanhLÍ trúc thuæc ™y Ban Nhµn Dµn BÖnh Dõçng,½õìc th¡nh lºp theo quyÆt ½Ùnh sâ 06/Q‡-UB ng¡y25.2.1991. Cty ½õìc c¶p 160 m¹u tµy ½¶t trõèc kiathuæc c¯n cö Thðy Quµn Lòc ChiÆn VNCH, sauth¡nh doanh tr­i cða Quµn ‡o¡n 4 CSVN. Cty½õìc ½´c cŸch thuÅ ½¶t t­i khu cáng nghiÎp SÜngTh·n vèi giŸ rÀ. �ng Dñng lºp thÅm cty Phi Longgãm to¡n thµn nhµn, cho vì ½öng tÅn giŸm ½âc.Thð tõèng quy ½Ùnh giŸ thuÅ khu SÜng Th·n l¡ 65tý ½ãng, t×nh BÖnh Dõçng ch× tÏnh 2 cty Thanh LÍv¡ Phi Long cÜ 21 tý ½ãng. N¯m 1994, áng Dñngkû 57 hìp ½ãng ½Ì bŸn l­i mæt ph·n ½¶t n¡y cho13 cty tõ nhµn h·u hÆt thuæc nhÜm cŸc cty MinhPhòng-Epco, Phi Long ½õìc chia tiËn léi 30 tý½ãng (US$1.8 triÎu), tÏnh ½Æn cuâi n¯m 1995, ph·n

léi cða cty n¡y l¡ 84 tý ½ãng (US$5 triÎu). ThŸng9.1995, tt Vß V¯n KiÎt phÅ duyÎt phõçng Ÿn ½·utõ cða khu cáng nghiÎp SÜng Th·n. N¯m 1996,�ng Dñng lºp ra mæt cty mèi cñng l¶y tÅn l¡Thanh LÍ, sau ½äi tÅn l¡ ‡­i Nam, do áng ½öngtÅn l¡m chð tÙch v¡ con áng l¡ Huünh Tr·n PhiLong l¡m täng giŸm ½âc, cÝn Thanh LÍ cñ do kÆtoŸn trõêng ‡¡o thÙ Thanh NguyÅn l¡m täng giŸm½âc. B¡ n¡y l¡ cä ½áng Phi Long v¡ ½õìc gia ½Önhá. Dñng mua l­i cä ph·n. �ng Dñng tiÆp tòc bŸn½¶t. Trong 5 n¯m, cty Phi Long ½õìc chia léi 177tý ½ãng (US$11 triÎu).

Hai cuæc ½Önh cáng quan tràng mê m¡n chon¯m 2008. Ng¡y 31.1, hçn 10,000 cáng nhµn ctyKeyhinge Toys ViÎt Nam cða Hõçng C¨ng t­iKCN HÝa KhŸnh, ‡¡ N³ng, chuyÅn s¨n xu¶t ½ãchçi b±ng nhúa cho McDonald ½Önh cáng vÖ ph¨il¡m 12 gié/ng¡y v¡ cty thõêng TÆt Ït. Ng¡y 29.3,hçn 15,000 cáng nhµn t­i xõêng l¡m gi¡y choNike cða cty Ching Luh, ê BÆn Löc, Long An dongõéi ‡¡i loan l¡m chð ½Önh cáng. HiÎn cÜ kho¨ng50 xõêng l¡m gi¡y cho Nike ê ViÎt Nam, s¨n xu¶tkho¨ng 1/3 täng sâ s¨n ph¸m cða ½­i cty gi¡y thÌthao n¡y.

CŸc cuæc ½Önh cáng chÏnh trong n¯m 2008 liÎtkÅ nhõ sau: ng¡y 8.1, t­i 3 cty ê KCX Tµn Thuºn;ng¡y 10-1, t­i cty J. Young v¡ Dae Woong ê x¬‡áng Th­nh, huyÎn HÜc Mán, S¡i GÝn; ng¡y 11.1,t­i cŸc cty DooSol (H¡n Quâc), Sung Chang (‡¡iLoan), M.Text (Nhºt), 3Qvina (H¡n Quâc),Fujimatsu (Nhºt) ê S¡i GÝn; ng¡y 21.1, t­i ctyNidec Copal ê KCX Tµn Thuºn; ng¡y 21.1, t­i ctyChÏ Hïng ê ThŸi HÝa, Tµn UyÅn, BÖnh Dõçng;ng¡y 31.1, t­i cŸc cty TTTI, ‡áng Ÿ, Sanyo v¡ 3cty khŸc ê KCX Tµn Thuºn; cïng ng¡y, t­i cty ‡ÆVõçng ê Long An; ng¡y 30.1, t­i 2 xõêng B°c Mþ„u Chµu v¡ xõêng tám cða cty Cafatex (Nhºt) êQuâc læ 1A, x¬ Tµn Phî Thanh, huyÎn ChµuTh¡nh, t×nh Hºu Giang; ng¡y 21.1, t­i cty liÅndoanh ChÏ Hïng ê x¬ ThŸi HÝa, huyÎn Tµn UyÅn,t×nh BÖnh Dõçng; ng¡y 13.2, t­i cŸc cty Yazaki,Toyota Gosei v¡ Toyata Bosuka cða Nhºt trong

ThŸng 10, 2008 Trang 31

KCN Nomura ê huyÎn An Dõçng, H¨i PhÝng;ng¡y 13.3, t­i cty Gi¡y Da HuÅ Phong ê quºn GÝV¶p, S¡i GÝn; cïng ng¡y, t­i cty s¨n xu¶t nù trangInahVina cða Nam H¡n; ng¡y 27.3, t­i nh¡ mŸy xølû rŸc th¨i v¡ phµn vi sinh ê x¬ Thðy Phõçng,huyÎn Hõçng Thðy, HuÆ; ng¡y 31.3, t­i cty MayThÅu Xu¶t Kh¸u Nhºt-ViÎt ê KCN Tµn BÖnh, S¡iGÝn; ng¡y 17.4, t­i cty Thanh Tµm khai thŸc, chÆbiÆn titan ê Qu¨ng TrÙ; ng¡y 25-4, t­i cty cángnghÎ thúc ph¸m PATAYA cða ThŸi Lan ê KCNTr¡ NÜc, C·n Thç; ng¡y 17.5, t­i xõêng s¨n xu¶tthî nhãi báng cða cty Lucky Vietnam, vân 100%Nam H¡n, ê quºn Tµn BÖnh, S¡i GÝn; ng¡y 22.5,t­i cty Sao V¡ng ê H¨i PhÝng; ng¡y 26.7, t­i ctygi¡y Hwa Sung Vina cða H¡n Quâc ê ‡ãng Nai;ng¡y 19.8, t­i cty Yen of London ê H¨i PhÝng...

Phong tr¡o ½Önh cáng ½¶u tranh lan ra ½Æn tºnnhùng vïng xa nhõ ng¡y 8.5, t­i cty xu¶t kh¸u baobÖ Hoa H­ ê l¡ng My ‡iËn, x¬ Ho¡ng Ninh, huyÎnViÎt YÅn, t×nh B°c Giang. TÖnh tr­ng cáng nhµn½Önh cáng ng¡y c¡ng lan ræng v¡ nghiÅm tràng, bætrõêng Lao ‡æng, Thõçng Binh, X¬ Hæi (bæL‡TBXH) NguyÍn thÙ Kim Ngµn ph¨i bay t÷ H¡Næi v¡o hàp vèi cŸc viÅn chöc S¡i GÝn, BÖnhDõçng v¡ ‡ãng Nai l¡ nhõng nçi phong tr¡o ½Önhcáng ½ang lÅn cao, b°t cŸc cty ngo­i quâc t¯nglõçng tâi thiÌu nhõng kháng nÜi gÖ ½Æn lõçng cángnhµn cŸc xÏ nghiÎp quâc doanh v¡ do ngõéi trongnõèc l¡m chð.

II.2.5. NGHÙ ‡ÙNH 11/2008/N‡-CPChÏnh quyËn CS th¶y phong tr¡o ½Önh cáng cÜ

thÌ bïng lÅn th¡nh mæt cuæc cŸch m­ng, ng¡y30.1.2008, ½¬ ban h¡nh nghÙ ½Ùnh sâ 11/2008/N‡-CP chiÆu ½iËu 176 Bæ Luºt Lao ‡æng, quy ½ÙnhtrŸch nhiÎm bãi thõéng thiÎt h­i, möc bãi thõéngthiÎt h­i v¡ hÖnh thöc bãi thõéng thiÎt h­i cða tächöc, cŸ nhµn tham gia ½Önh cáng, gµy thiÎt h­i.CÜ 5 trõéng hìp ho¬n (kháng quŸ 50 ng¡y) ho´cng÷ng (kháng quŸ 60 ng¡y) cŸc cuæc ½Önh cáng.Khi nhºn ½õìc quyÆt ½Ùnh ho¬n ho´c ng÷ng ½Önhcáng cða thð tõèng, næi trong 1 gié chð tÙch

UBND c¶p t×nh ph¨i cáng bâ cho ban ch¶p h¡nhcáng ½o¡n cç sê ho´c ½­i diÎn tºp thÌ nÆu khángcÜ tä chöc cáng ½o¡n biÆt v¡ tä chöc thúc hiÎnquyÆt ½Ùnh ho¬n ho´c ng÷ng ½Önh cáng.

ChÏnh quyËn CSVN ra m´t bÅnh vúc ngo­inhµn ½em tiËn v¡o ½·u tõ coi thõéng quyËn lìicáng nhµn. VÖ thÆ cÜ nhùng tä chöc phi chÏnh phð½õìc lºp ra ½Ì tranh ½¶u cho cáng nhµn nhõng bÙnh¡ c·m quyËn CS coi nhõ b¶t hìp phŸp.

Tä Chöc LiÅn HiÎp Cáng Náng Thâng Nh¶t(United Workers-Farmers Organization) l¡ tächöc v¹n yÅu c·u lºp cŸc cáng ½o¡n ½æc lºp bÙ nh¡nõèc CSVN c¶m ho­t ½æng, mæt sâ th¡nh viÅn ½¬bÙ cáng an b°t v¡ bÞ tï. Ng¡y 20.10.2006, Cáng‡o¡n ‡æc Lºp t­i VN ½¬ ½õìc nh¡ bŸo NguyÍnKh°c To¡n th¡nh lºp. Theo b¨n tin mèi nh¶t, ½¬ cÜ1361 ngõéi minh danh ðng hæ. ™y Ban B¨o VÎNgõéi Lao ‡æng VN ½õìc th¡nh lºp, trò sê ½´t t­iWarszawa, Ba Lan, cÜ website l¡ www.baove-laodong.com ½Ì giîp cáng nhµn VN thõçng thuyÆtvèi tõ b¨n quâc tÆ. ™y Ban n¡y cñng ½õìc th¡nhlºp t­i Hoa ThÙnh ‡ân, thð ½á HK vèi áng NguyÍnCao QuyËn l¡m chð tÙch, b¡ Jackie Báng l¡m phÜchð tÙch ngo­i vò, áng Tr·n Nhºt Kim l¡m tängthõ kû kiÅm thð qñy.

Ng¡y 11.5.2007, t­i PhÝng G5 ræng lèn v¡trang nghiÅm trong tÝa nh¡ Dirksen, trò sêThõìng ViÎn HK, lÍ ký niÅm n¯m thö 13 Ng¡yNhµn QuyËn Cho VN ½¬ ½õìc cø h¡nh long tràngvèi sú hiÎn diÎn ½áng ½¨o quan khŸch ViÎt, Mþ,trong ½Ü cÜ ½­i diÎn tä chöc lao ½æng AFL-CIOlèn nh¶t HK vèi trÅn 10 triÎu ½o¡n viÅn. �ng ½¬lÅn tiÆng ph¨n ½âi nh¡ c·m quyËn CSVN ½¡n Ÿpv¡ b°t giù cŸc cáng nhµn vºn ½æng ½Ì th¡nh lºpcŸc cáng ½o¡n ½æc lºp v¡ kh²ng ½Ùnh truyËn thângAFL-CIO luán luán sŸt cŸnh vèi gièi cáng nhµntrÅn thÆ gièi tranh ½¶u cho nhùng quyËn lìi chÏnh½Ÿng cða mÖnh. Cá Mina NguyÍn, phò tŸ thötrõêng T¡i ChŸnh HK, nÅu tÖnh tr­ng thiÆu luºt lÎminh b­ch t­i VN. B¨n tin cða bŸo Thanh NiÅnng¡y 22.10.2007 cho biÆt thö trõêng Lao ‡ængHK Charlotte Ponticelli c·m ½·u phŸi ½o¡n ½Æn

Trang 32 Ngõéi Dµn Sâ 218

H¡ Næi hàp vèi thö trõêng L‡THBXH CSVNHuünh ThÙ Nhµn ½Ì th¨o luºn cŸc v¶n ½Ë an to¡nlao ½æng, bÎnh nghË nghiÎp, b¨o hiÌm x¬ hæi v¡cŸc tiÅu chu¸n cç b¨n.

Lõçng cŸn bæ cáng nhµn viÅn nh¡ nõèc r¶tth¶p, kháng tham nhñng sâng kháng näi. Mæt sâ,ho´c câ giù thanh liÅm, ho´c kháng cÜ hay ½¬ hÆt½iËu kiÎn tham nhñng, ph¨i bÞ viÎc ½i tÖm cángviÎc cÜ ½ãng lõçng kh¨ quan hçn. T÷ ½Ü n¨y raphong tr¡o "T÷ Quan", ½ang lan tr¡n nh¶t l¡ t­i S¡iGÝn. H·u hÆt nhµn viÅn chð chât cða UBNDphõéng NguyÍn Cõ Trinh t÷ chöc ra l¡m cho cŸccty. Trong n¯m 2007, t­i sê Giao Tháng CángChŸnh cÜ 33 nhµn viÅn xin ngh×. NhiËu nhµn viÅnsê H¨i Quan cñng xin chuyÌn ng¡nh. PhÜ giŸm½âc Sê KÆ Ho­ch ‡·u Tõ Lõçng V¯n Lû t÷ chöcra lºp cty tõ v¶n ½·u tõ.

Trong mæt böc thõ ngÞ phä biÆn ng¡y12.4.2008, ½õìc bŸo Tuäi TrÀ v¡ VietnamNet½¯ng t¨i, cúu tt Vß V¯n KiÎt nhºn ½Ùnh: "Nh¡ nõèc½¬ l¡m gÖ cho dµn ngh¿o khi viÎc ch¯m lo chongõéi ngh¿o l¡ cam kÆt lÙch sø cða cŸch m­ng...NÆu kháng cÜ chÏnh sŸch hìp lû v¡ kháng châng½õìc tham nhñng ½Ì quŸ trÖnh tÏch lñy tõ b¨n diÍnra nhõ théi hoang d¬ thÖ kháng bao gié t­o ra ½õìccáng b±ng v¡ sú phŸt triÌn bËn vùng. TÏch lñy tõb¨n diÍn ra nhõ théi hoang d¬ cÜ nghØa l¡ nhé hâim­i quyËn lúc v¡ cÜ ½õìc ½´c quyËn khai thŸc t¡inguyÅn, ½´c biÎt l¡ ½¶t ½ai... Cáng nghiÎp hÜa ½áthÙ cða chÆ ½æ hiÎn t­i kháng phŸt xu¶t t÷ sâ ½ángngõéi ngh¿o thÖ kho¨ng cŸch gi¡u ngh¿o sÁ c¡ngsµu hçn.

‡¶t ½ai l¡ v¶n ½Ë théi sú. H¡ng ng¡y "dµn oankhiÆu kiÎn" tò tºp ½áng ½¨o t­i H¡ Næi v¡ S¡i GÝnl¡ mæt b±ng chöng cða sú kiÎn n¡y.

[cÝn tiÆp]

T·ud·u tsÖn

(tiÆp theo)NguyÍn Tr·n Ai

Léi tŸc gi¨: B¡i n¡y b°t ½·u viÆt cŸch nay ½õìc g·nmæt n¯m nÅn nhiËu chi tiÆt ½¬ m¶t tÏnh cŸch théi sú,nhõng tŸc gi¨ v¹n muân giù, ½Ì viÎc trÖnh b·y ½õìcliÅn tòc, ch× thÅm nhùng dù kiÎn mèi.

BiÌn ‡áng cÜ hai quâc gia r¶t nhÞ nhõng r¶t gi·u. **

BRUNEI, ½àc c¨ tÅn l¡ Negara BruneiDarussalam, tàa l­c trÅn bé biÌn tµy b°c cða ½¨oBorneo (½¨o lèn thö ba trÅn thÆ gièi, 743,330 km², doBrunei, M¬ Lai v¡ Nam Dõçng chia nhau), giùa haitb Sabah v¡ Sarawak cða M¬ Lai, diÎn tÏch 5,765km2(2,226 d´m vuáng), ch× nh×nh hçn tb Delaware mætchît, kinh ½á l¡ Bandar Seri Begawan. Dµn sâ n¯m2008 õèc lõìng 381,371, chia ra M¬ Lai 66.3%, T¡u11.2%, b¨n ½Ùa 3.4%, linh tinh 19.1%, theo Hãi giŸo(quâc giŸo) 67%, Phºt giŸo 13%, Ki tá giŸo 10%, linhtinh 10%.

Theo huyËn tho­i, hçi giâng cä tÏch nõèc ta, kÌtrong trõéng ca "Sha er Awang Semaun", Brunei cÜ14 anh em th·n nhµn anh hïng. D¬ sø Syair AwangSemaun kÌ r°ng thðy tä Dewa Emas Kayangan giŸngtr·n dõèi hÖnh thöc qu¨ tröng, cÜ nhiËu con vèi cŸcthiÆu nù thä dµn, mæt ngõéi con theo Hãi giŸo trêth¡nh sultan (vua) ½·u tiÅn.

‡¬ cÜ hai triËu ½­i trõèc khi võçng quâc (sul-tanate) Brunei th¡nh hÖnh nhõ ng¡y nay. V¡o tk VII,triËu ½­i Vijayapura t­i tµy b°c Borneo l¡ chõ h·u cða½Æ quâc Srivijaya hïng cõéng t­i Sumatra. TriËu ½­ithö hai l¡ nh¡ Po-ni (cÝn viÆt l¡ P o-li, Puli) l¡ dµnPhï Nam (T¡u gài l¡ Funan hay Kumlun, …n gài l¡Sailendra, ‚ Rºp gài l¡ Kamrum) theo Phºt giŸo v¡…n giŸo, bÙ dµn Khmer ½Ÿnh ½uäi ch­y sang ngú trÙv¡ buán bŸn ê cøa sáng Brunei t÷ n¯m 692, ½Æn ½·utk IX bÙ ½Æ quâc Sumatra Srivijaya theo Hãi giŸo thán

ThŸng 10, 2008 Trang 33

tÏnh. ‡Æ quâc n¡y cñng thâng trÙ c¨ b°c Borneo v¡ PhiLuºt Tµn. N¯m 977, vua Po-ni cø 3 lŸi buán Hãi giŸol¡m ½´c phŸi viÅn ½Æn triËu ½Önh nh¡ Tâng. LiÅn l­cthõçng m­i mºt thiÆt tiÆp tòc vèi nh¡ Minh. CÜ thÌtrong mæt giai ½o­n n¡o ½Ü, Po-ni ph¨i næp câng choT¡u.

V¡o tk XIV, Po-ni (lîc ¶y sŸch Nagarakertagamacða Prapanca viÆt n¯m 1363 gài l¡ Berune) bÙ ½Æ quâcJava Majapahit theo …n giŸo chÆ ngú, h¡ng n¯m ph¨inæp câng ph¸m l¡ mæt hñ nõèc cât qu¨ cau. ‡·u tkXV, võçng quâc Majapahit suy thoŸi, dµn BruneinhiËu ngõéi theo Hãi giŸo v¡ Brunei th¡nh lºp mætvõçng quâc (sultanate) ½æc lºp cõéng thÙnh t÷ tk XVI.

CŸc vua ½·u tiÅn ½õìc gài l¡ Sang Aji, do tiÆngPh­n cÜ nghØa l¡ tán võçng. N¯m 1365, Awang AlakBetatar, vua mæt võçng quâc hïng m­nh ê TµyBorneo, cõèi mæt cáng chîa Johore, lÅn l¡m vua,truyËn ngái cho ½Æn tºn bµy gié. �ng theo Hãi giŸov¡ ½äi tÅn l¡ Sultan (thö nh¶t) Muhammad Shah(1363-1402), tú nhºn l¡ hºu duÎ cða ngán söMuhammed. �ng g¨ mæt cáng chîa cho ho¡ng tø nh¡Minh tÅn l¡ Ong Sum Ping sau ½äi tÅn l¡ PengiranMaharaja Lela. Sultan Abdul Majid Hasan (cÝn ½õìcgài l¡ Maharaja Karna) lÅn ngái n¯m 1402, n¯m 1406gøi mæt phŸi ½o¡n sang T¡u rãi 1408 áng ½Ïch thµncáng du T¡u (T¡u gài áng l¡ Ma-na-je-ka-na) v¡ b¯ngh¡ t­i ½Ü mèi cÜ 28 tuäi, ½Ì l­i ho¡ng tø Hsia-wang(Si Awang), 4 tuäi. Giùa tk XV, Po-ni bang giao mºtthiÆt vèi ½Æ quâc Malacca theo Hãi giŸo.

TÅn nõèc vân l¡ Barunai do Ph­n ngù Varuna(varas = kháng gian, bË ræng) cÜ nghØa l¡ "bao gãmt¶t c¨" (all-encompassing), l¡ biÌn, l¡ m´t tréi, l¡ tÅnvÙ th·n PhÎ ‡¡ cä nh¶t, l¡ cßi trung gièi... Sultan thöhai Ahmad (1408-1425) l¡ ngõéi ½äi tÅn nõèc l¡Brunei. Trong Salasilah Raja Raja Brunei (Luºt lÎ cðacŸc vua Brunei), áng ½õìc gài l¡ Pateh Berbai(Pengiran Bendahara Seri Maharaja). �ng l¡ anh c¨cða 14 anh em. N¯m 1406, áng c¶m ½·u phŸi ½o¡nBrunei sang T¡u. Sø T¡u gài áng l¡ Ma-na-je-ka-na.�ng cõèi cáng chîa Puteri Kinabatangan (tÅn gài êBrunei), em gŸi ho¡ng tø Ong Sum Ping.

Sultan Berkat (Ngõéi ½õìc ban phõèc l¡nh) töcsultan Sharif Ali (1425-1432), ngõéi Ba Tõ quÅ êTaif, l¡ con chŸu trúc hÎ cða ngán sö Muhammad,sang truyËn ½­o Hãi, kÆt hán vèi cáng chîa, con vua

Ahmad, n¯m 1425 lÅn l¡m sultan thö ba, thÅm v¡oquâc hiÎu chù Darussalam tiÆng ‚ Rºp cÜ nghØa l¡"Trî sê cða HÝa BÖnh". �ng kiÆn thiÆt nhiËu ½Ën théHãi giŸo v¡ Kota Batu (½ãn ½Ÿ), qua sáng Brunei.

ThŸi tø nâi ngái l¡ Sultan (thö 4) Sulaiman, (1432-1485), cÝn cÜ tÅn l¡ Adipati hay Sang Aji Brunei,ho¡n t¶t Kota Batu v¡ truyËn bŸ Hãi giŸo. �ng thoŸivÙ n¯m 1485 v¡ b¯ng h¡ n¯m 1511.

TriËu ½­i cða sultan thö 5, Sultan Bolkiah (1485-1584), ½õìc coi l¡ théi ho¡ng kim cða Brunei. �nglÅn ngái sau khi phò võçng Sultan Sulaiman thoŸi vÙ.�ng ½õìc ½´t tÅn l¡ Nakhada Ragam, nghØa l¡ thuyËntrõêng hay hŸt vÖ nhùng cuæc h¨i trÖnh näi tiÆng cðaáng, ½i ½Ì hàc hÞi nhùng ½iËu mèi l­ rãi ½em vË b°tqu·n th·n nghiÅn cöu Ÿp dòng Ïch quâc lìi dµn.Kháng nhùng ½i ½Ì hàc, áng cÝn ½i ½Ì chiÆm ½¶t,b¡nh trõèng l¬nh thä ra tºn Seludong (Manila ng¡ynay) v¡ cŸc võçng quâc Sambas, Pontianak,Banjarmasin, Pasi Kotei, Balongan, qu·n ½¨o Sulu v¡cŸc h¨i ½¨o Balabac, Banggi, Balambangan v¡Palawan. Thõçng gia Brunei cÜ m´t t­i Ligor, XiÅmLa, v¡ cÜ nhùng vïng thiÅn cõ ê vÙnh Manila. �ngquy ½Ùnh nghi thöc ho¡ng triËu cÝn tãn t­i cho ½Ænng¡y nay. N¯m cuâi ½éi (1521), vua tiÆp phŸi bæFerdinand Magellan. Antonio Pigafetta ngõéi û trongphŸi bæ má t¨ sú huy ho¡ng cða triËu ½Önh v¡ c¨nhtõìng cða ½Æ ½á: "CŸc ngõéi „u Chµu cõëi voi phðlòa v¡o triËu kiÆn vua, ½õìc ½¬i tiÎc vèi ½Øa sö. CŸccung nhµn ½Üng khâ b±ng g¶m thÅu ch× v¡ng v¡ lòa,gi°t dao g¯m cŸn v¡ng giŸt ngàc trai v¡ ½Ÿ quû, tay½eo nhiËu nh¹n". Ho¡ng cung cÜ lñy b±ng g­ch b¨ovÎ vèi nhiËu ½­i bŸc b±ng ½ãng v¡ s°t. Th¡nh phâ cÜ25,000 gia ½Önh ê trÅn nh¡ s¡n (sur pilotis), khi nõèclÅn, ½¡n b¡ bçi xuãng ½i bŸn h¡ng. Ngõéi ho¡ng tæcBrunei l¶y ngõéi ho¡ng tæc Nhºt v¡ M¬ Lai ½Ì gµythÅm thanh thÆ. Vua cõèi cáng chîa Peturi LelaMechanai, con vua Sulu v¡ cáng chîa con vua Datu Kemin.

TriËu ½­i cða áng kháng ph¨i lîc n¡o cñng Åmth°m. N¯m 1536, Bã ‡¡o Nha t¶n cáng ngõéi HãigiŸo ê Moluccas. ‡­i sö Bã ph¨i t÷ gi¬ Brunei vÖ vuaŸc c¨m. N¯m 1565, Tµy Ban Nha cÜ nhiËu trºn h¨ichiÆn vèi Brunei, 1571, chiÆm Manila lîc ¶y thuæcBrunei; 1579, chiÆm Sulu v¡ cuâi n¯m t¶n cángBrunei sau khi bÙ vua kháng cho cŸc nh¡ truyËn giŸoKi tá giŸo v¡o gi¨ng ½­o, nhõng cuâi cïng ph¨i rît

Trang 34 Ngõéi Dµn Sâ 218

lui. Khi áng b¯ng h¡, áng ½õìc mai tŸng t­i Kota Batu

cïng vèi cáng chîa Lela Mechanai. Sau áng, Brunei suy thoŸi vÖ lo­n cung ½Önh tranh

nhau ngái vua v¡ cñng vÖ cŸc nõèc „u Chµu ½i chiÆmthuæc ½Ùa. Ho¡ng tø Abdul Kahar (1524-1530) nâingái l¡m sultan thö 6, l¡ mæt ngõéi sïng ½­o cÜ ph¾pth·n tháng (berkeramat). N¯m 1511, Bã ‡¡o Nhaxµm l¯ng Malacca. Brunei mê cøa giao thõçng vèicŸc lŸi buán Hãi giŸo. Võçng quâc Brunei dúa trÅnviÎc kiÌm soŸt thõçng m­i hçn l¡ l¬nh thä. ThÌ chÆn¡y gài l¡ thalassocracy (do Hi ngù thalassa = biÌn),cho cŸc thõçng thuyËn thuÅ kho v¡ thu tiËn m¬i læ.N¯m 1521, Ferdinand Magellan v¡ Antonio Pigafetta½Æn th¯m áng khi áng ½ang l¡ phÜ võçng (PemangkuSultan). Dõèi triËu ½­i cða áng, nhiËu nh¡ th·n hàcHãi giŸo ½Æn Brunei truyËn ½­o. �ng chÆ ra ½çn vÙtiËn "pitis". �ng thoŸi vÙ n¯m 1530, ½õìc phong tõècPaduka Seri Begawan Sultan Abdul Kahar, b¯ng h¡n¯m 1578.

Ngõéi kÆ vÙ áng l¡ Sultan (thö 7) Saiful Rijal(1530-1582), truyËn bŸ Hãi giŸo kh°p Borneo v¡ sangc¨ Phi Luºt Tµn. Sultan (thö 8) Shah Brunei (1582)nâi ngái nhõng áng n¡y kháng cÜ con, nhõéng ngáicho em l¡ Sultan (thö 9) Muhammad Hasan (1582-1598). Ngai v¡ng truyËn cho Sultan (thö 10) AbdulJalilul Akbar (1598-1659), Sultan (thö 11) AbdulJalilul Jabbar (1659-1660), Sultan (thö 12) HajiMuhammad Ah (1660-bÙ giÆt t­i Asar ng¡y6.11.1661), Sultan (thö 13) Abdul Hakkul Mubin(1661-1673), Sultan (thö 14) Muhyiddin (1673-1690),Sultan (thö 15) Nasruddin (1690-1710), Sultan (thö 16v¡ 17) Husin Kamaluddin (1710-1730 v¡ 1737-1740),Sultan (thö 18) Muhammad Alauddin (1730-1737),Sultan (thö 19) Omar Ah Saifuddien I (1740-1795),Sultan (thö 20 v¡ 21) Muhammad Tajuddin (1795-1804 v¡ 1804-1807). Sultan (thö 22) MuhammadKanzul Alam (1826-1828) xø lû thõéng vò cho SultanMuhammad Tajuddin v¡ tráng viÎc triËu chÏnh chocon áng l¡ Sultan (thö 23) Omar Ali Saifuddien II(1828-1852), Sultan (thö 24) Abdul Momin (1852-1885) kháng cÜ con, Sultan (thö 25) Hashim JalilulAlam Aqamaddin (1885-1906), Sultan (thö 26)Muhammad Jamalul Alam II (1906-1924), Sultan(thö 27) Ahmad Tajuddin (1924-1950).

[cÝn tiÆp]

C�T Quý[tiÆp theo]

Mþ Læc

NIF v¡ SPLM/SPLA(M´t Trºn Quâc gia Hãi GiŸo (NIF=National Islamic Front)

Phong Tr¡o Gi¨i PhÜng MiËn Nam Sudan (SPLM= Sudan

People’s Liberation Movement) v¡ Quµn ‡æi Nhµn Dµn Gi¨i

PhÜng Sudan (SPLA=Sudan People’s Liberation Army)

TÖnh hÖnh cÝn r°c râi thÅm vÖ chiÆn sú Chad.N¯m 1960, Chad gi¡nh l­i ½æc lºp dõèi sú l¬nh½­o cða François Tombalbaye. N¯m 1969, phongtr¡o du kÏch FROLINAT ½Ùnh lºt TTTombalbaye. Al-Mahdi cho ph¾p phong tr¡o n¡ylºp hºu cö ê Darfur. ViÎc n¡y l¡m m¶t lÝng TTMuammar al-Gaddafi cða Libya ½ang ½Ë nghÙthâng nh¶t Sudan v¡ Lybia ½Ì lºp "vÝng ½ai HãigiŸo" b±ng ngõéi ¨ Rºp. �ng gøi chÏ nguyÎn quµn½Æn Cæng hÝa Chad, l¶y Darfur l¡m c¯n cö lºt ½ächÏnh phð cða tõèng Gaafar Numeiri lîc ¶y mèilÅn l¡m täng thâng. Gaddafi ½Ýi D¨i Aozou v¡xoay ra ðng hæ FROLINAT châng l­i TombalbayeKi tá giŸo da ½en.

N¯m 1975, Tombalbaye bÙ Ÿm sŸt, F¾lixMalloum lÅn l¡m TT Chad, ½õìc Numeiri ðng hæ.Gaddafi phŸi 1,200 quµn t¶n cáng Khartoum, bÙth¨m b­i. L¬nh tò Hiss¿ne Habr¾ näi tiÆng chângLibya ½õìc Numeiri hºu thu¹n v¡ cho ph¾p rîtquµn vË Darfur khi c·n. N¯m 1979, Numeiri bänhiÎm mæt ngõéi kháng ph¨i l¡ dµn b¨n ½Ùa l¡mt×nh trõêng Darfur ½Ì tráng nom viÎc hå trìHabr¾, khiÆn dµn Darfur b¶t m¬n näi lo­n kh°pnõèc. Ba sinh viÅn bÙ giÆt chÆt.

Giùa thºp niÅn 1970 tÖm ½õìc d·u t­i vïng TµyNile Thõìng (Western Upper Nile) ê miËn nam.Dµn sâ vïng n¡y õèc kho¨ng 1.2 triÎu gãm 2 bæ

ThŸng 10, 2008 Trang 35

tæc Nuer v¡ Dinka l¡ 2 kÀ thï truyËn kiÆp vÖ tranhgi¡nh ½¶t v¡ nõèc. Nuer Ït ngõéi nhõng thiÎn chiÆnv¡ cÜ tä chöc hçn Dinka. Vïng n¡y l¡ mæt trongnhùng vïng cÜ nhiËu d·u v¡ khoŸng s¨n nh¶t NamSoudan v¡ cñng l¡ vïng dµn chîng khân ½ân nh¶tvÖ næi chiÆn. TT Gaafar Numeiri muân chiÆm d·ucho miËn b°c, ngang nhiÅn v­ch l­i ½õéng phµnranh b°c nam ½Ì chuyÌn vïng cÜ d·u v¡o ½Ùa gièimiËn b°c v¡ ½Ùnh lºp mæt Sudan liÅn hiÎp gãm c¨miËn nam Sudan, thŸng 6.1983 hðy ThÞa œècAddis Ababa, thŸng 9, Ÿp dòng luºt Hãi giŸoSharia cho c¨ miËn nam Ki tá giŸo. Dµn nam näilo­n. TT Numeiri tuyÌn mæ v¡ vñ trang mæt sâdµn quµn Nuer ½Ì dÂp dµn nam.

N¯m 1983 v¡ 1984 kháng mõa, n­n ½Üi khðngkhiÆp khiÆn t÷ 60 ½Æn 80,000 ngõéi Darfur tr¡n vËKhartoum kiÆm ¯n. ChÏnh phð b¨o hà l¡ dµn tÿn­n Chad v¡ l¶y xe vºn t¨i chê hà vË Kurdufannhõng ê ½µy kháng cÜ gÖ ¯n, hà l­i quay vËKhartoum. Dµn sâ Darfur 3.1 triÎu, 95,000 ngõéichÆt ½Üi, tuy r±ng cŸc nh¡ nghiÅn cöu cho r±ngviÎc cöu ½Üi r¶t dÍ d¡ng. Hà chÆt vÖ chÏnh sŸchdiÎt chðng.

Theo ngán ngù Madi, næi chiÆn ½õìc gài l¡anyanya, nghØa l¡ nàc r°n. Anyanya I b°t ½·u n¯m1955, Anyanya II t÷ n¯m 1983. Mæt nhÜm ph¨nlo­n cñng l¶y tÅn l¡ Anyanya II. N¯m n¡y, phe ‚Rºp Hãi giŸo miËn b°c th¡nh lºp t­i KhartoumM´t Trºn Quâc gia Hãi GiŸo (NIF = NationalIslamic Front) do tiÆn sØ Luºt khoa ½­i hàcSorbonne, Paris Hassan al-Turabi l¬nh ½­o. ‡ãngthéi, phe Phi Chµu Ki tá giŸo miËn nam cïng vèinhÜm Anyanya II v¡ cŸc ½çn vÙ quµn ½æi näi lo­n,lºp ra Phong Tr¡o Gi¨i PhÜng MiËn Nam Sudan(SPLM) v¡ Quµn ‡æi Nhµn Dµn Gi¨i PhÜng Sudan(SPLA = Sudan People s Liberation Army) ½´tdõèi quyËn ch× huy cða John Garang, thuæc bæ l­cDinka, n¯m 1981 tât nghiÎp tiÆn sØ (PhD) kinh tÆhàc t­i ‡­i Hàc tb Iowa, ½õìc LiÅn Xá v¡ TT

Ethiopia Mengistu Haile Meriem theo cæng s¨n håtrì, châng l­i quµn chÏnh phð. Ng¡y 22.3.1985,SPLM/SPLA (gài chung l¡ SPLM/A) triÎu tºp mætNghÙ Hæi Lºp HiÆn To¡n Quâc vèi mòc ½Ïch hÝagi¨i cŸc phe nhõng tiÆc r±ng ng¡y 5.4.1985,Numeiri, ½õìc HK hå trì tºn tÖnh, bÙ lºt nÅn viÎckháng th¡nh.

Al Sadiq al-Mahdi, thð l¬nh ½¨ng Umma v¡ l¡áng ½­o (Imam) cða Ansar, mæt giŸo phŸi sufi(mºt táng Hãi giŸo), vË ½iËu ½Önh vèi Gaddafi sÁgiao Darfur cho Libya nÆu Gaddafi t¡i trì cho ángth°ng cø. ‡·u thŸng 8.1985, Gaddafi phŸi 800quµn cïng phŸi ½o¡n viÎn trì nhµn ½­o ½Æn tr¶n½Üng Al-Fashir v¡ vñ trang cŸc s°c tæc Baggara½õìc coi l¡ ½ãng minh ‚ Rºp cða Libya. ThŸng4.1986, HK oanh t­c Tripoli. Libya cung c¶p quµncò v¡ yÌm trì kháng lúc cho Sudan.

Ng¡y 4.5.1986, Al Mahdi ½õìc b·u lÅn l¡m thðtõèng, lºp chÏnh phð dµn chð, dïng ½o¡nJanjaweed ½Ì ½Ÿnh ½uäi cõ dµn miËn nam ½¬ sinhsâng t­i ½µy nhiËu ½éi ½Ì chiÆm nhùng vïng cÜd·u. Janjaweed l¡ nhùng dµn du mòc thuæc bæ l­cBaggara ½õìc chÏnh phð vñ trang v¡ tºn dòngtrong chiÆn thuºt châng ph¨n lo­n. Vèi Janjaweed,½­i hàa cða dµn miËn nam l·n n¡y tÎ hçn l·n trõécnhiËu. Hà m¶t ½¶t, m¶t nh¡, m¶t gia sîc, cÜ khim¶t c¨ gia ½Önh v¡ tÏnh m­ng.

N¯m 1986, SPLM/A l­i triÎu tºp mæt nghÙ hæit­i tp Koka-Dam ê Ethiopia, cÜ trÅn 50 ½­i biÌucða mài lúc lõìng chÏnh trÙ Sudan tham dú, tr÷NIF v¡ DUP (Democratic Unionist Party), ratuyÅn cŸo Koka-Dam näi tiÆng, quyÆt nghÙ vË cŸcv¶n ½Ë chÏnh cða Sudan, gãm c¨ nhu c·u thÆ tòchÜa nh¡ nõèc v¡ dµn chð hoŸ Sudan. Nå lúc hÝagi¨i n¡y kháng kÆt qu¨ vÖ cuæc b·u cø 1986 ½õa½¨ng UMMA lÅn c·m quyËn vèi 101 ghÆ v¡ DUP69 ghÆ trong khi phe ½âi lºp NIF ½õìc cÜ 51 ghÆ.100 cÝn l­i trong sâ 320 ghÆ Quâc Hæi kháng aitranh, chia cho cŸc ½¨ng phŸi nhÞ.

Trang 36 Ngõéi Dµn Sâ 218

Sadiq Al-Mahdi kháng thi h¡nh thÞa õèc Koka-Dam, l¶y lû do ngõéi nhµn danh ½¨ng cða áng kûkháng ½õìc ðy quyËn kû v¡ ½ãng minh cða chÏnhphð DUP kháng kû. SPLM tiÆp xîc v¡ thuyÆtphòc ½õìc DUP kû hÝa õèc DUP/SPLM 1988thay ½äi tuyÅn ngán. Ng¡y 21.12.1988, UMMAbÞ phiÆu ph¨n ½âi hÝa õèc DUP/SPLM khiÆnDUP ph¨i rît khÞi chÏnh phð liÅn minh, do ½ÜchÏnh phð Sadiq tan h¡ng. UMMA lºp mæt chÏnhphð liÅn minh khŸc vèi NIF, ½¸y DUP sang h¡ngngñ ½âi lºp cïng vèi cŸc nhÜm miËn nam v¡ cŸcnhÜm khŸc.

Ng¡y 30.6.1989, ½­i tŸ Omar Hasan Ahmad al-Bashir v¡ Hassan al-Turabi (anh em rÌ cða Sadiqal-Mahdi); ½¨o chÏnh kháng ½ä mŸu, lºt tt Sadiqal-Mahdi, ½õa NIF lÅn lºp chÏnh phð thiÅn HãigiŸo rãi lºp ra CŸc Lúc Lõìng Quâc PhÝng NhµnDµn (al Difaa al Shaabi), phŸ vë cuæc ½¡m phŸnho¡ bÖnh vèi SPLA. Vñ khÏ T¡u do Sadiq ½´t muacho Sudan ½õìc Iran ½öng ra tr¨ tiËn. ThŸng 11,Anyanya II cæng tŸc vèi quµn chÏnh phð châng l­iSPLA ch´n ½õéng tiÆp tÆ t÷ Ethiopia ½Æn Bahr al-Ghazal ê Nile Thõìng.

Næi 4 thŸng ½·u n¯m 1989, SPLA t¶n cáng v¡chiÆm Torit, Liria, Magwe, Parajok, Nimule, Bor,Waat Akobo, khiÆn quµn ½æi cïng dµn chîng yÅuc·u chÏnh phð cáng nhºn HÝa õèc DUP/SPLMnhõ l¡ c¯n b¨n ½Ì thõçng lõìng hÝa bÖnh. Quµn½æi ra tâi hºu thõ cho thð tõèng trong 7 ng¡y ph¨i½Ÿp öng yÅu sŸch 21 ½iÌm. ThŸng 4, thð tõèngnhõìng bæ, ch¶p nhºn HÝa õèc DUP/SPLM. NIFnäi giºn b°t áng t÷ chöc. Sid Ahmed Hussein(DUP) th¡nh phÜ thð tõèng, thŸng 5, c·m ½·u phŸi½o¡n chÏnh phð ½i Addis Ababa th¨o luºn chi tiÆtHæi NghÙ Lºp HiÆn Quâc Gia (HNLHQG) vèiSPLM/A. Ng¡y 30.6, Næi CŸc ch¶p thuºn hÝa õècv¡ ¶n ½Ùnh ng¡y 18.9 triÎu tºp HNLHQG. Cïngng¡y, NIF do tõèng Omar al-Bashir l¬nh ½­o ½¨ochÏnh, ½Önh ch× HiÆn PhŸp, c¶m cŸc ½¨ng ½âi lºp

ho­t ½æng, Ÿp dòng luºt Hãi giŸo. ChiÆn tranhnam-b°c th¡nh thŸnh chiÆn (jihad). ThŸng 8,SPLM/A thõçng lõìng vèi NIF vèi mòc ½Ïch ½­t½õìc hÝa bÖnh. ‡µy l¡ l·n ½·u cða hçn 1 chòc l·nSPLM/A thõçng thuyÆt hÝa bÖnh trong 7 n¯m NIFc·m quyËn, ½Ëu th¶t b­i.

ThŸng 4.1990, cuæc ½¨o chÏnh châng NIF b¶tth¡nh, 28 sØ quan quµn ½æi v¡ nhiËu h­ sØ quancïng quµn lÏnh bÙ xø tø. ThŸng 6, John Garang,l¬nh tò SPLA, loan bŸo s°p cÜ cuæc thõçng thuyÆtgiùa SPLA v¡ Bashir. ThŸng 8, chiÆn tranh VïngVÙnh Ba Tõ bïng nä, Khartoum vË phe Iraq, bÙc¶m vºn, Iran ngõng tiÆp tÆ Sudan. ThŸng 9, TTIran Ali Akbar Hashemi Rafsanjani tuyÅn bâ ðnghæ Sudan v¡ cuæc chiÆn t­i miËn nam l¡ thŸnhchiÆn. Hçn 60 luºt sõ v¡ quan tÝa bÙ sa th¨i, 15 h­sØ quan Nuba trong quµn ½æi Sudan bÙ xø tø vÖ "µmmõu v¡ cæng tŸc vèi SPLA", 45 sØ quan bÙ b°t.

N¯m 1991, Kenya trung gian hÝa gi¨i SPLM/Avèi chÏnh quyËn. ThŸng 5, TT Mengistu HaileMariam bÙ M´t Trºn Nhµn Dµn CŸch M­ng Gi¨iPhÜng Ethiopia ½¨o chÏnh (ng¡y 26.5.2008 bÙ TâiCao PhŸp ViÎn Ethiopia xø tø hÖnh khiÆm diÎn vËtæi diÎt chðng trong 17 n¯m c·m quyËn), SPLM/Am¶t nguãn tiÆp tÆ quµn nhu, quµn dòng, ½ang kiÌmsoŸt ½Æn 90% vïng quÅ v¡ t×nh nhÞ, trong 3 n¯mkÆ tiÆp m¶t nhiËu ½¶t vË tay chÏnh phð. Garangdãn hÆt lúc lõìng chiÆn Jaba, tp lèn nh¶t miËnnam, nÆu ½õìc, thanh thÆ cða áng sÁ lÅn r¶t cao.VÖ nhu c·u t­i m´t trºn Equatoria, áng k¾o nhiËuquµn nhµn t÷ Nile Thõìng v¡ Bahr el Ghazal vËdõèi quyËn áng.

[cÝn tiÆp]

ThŸng 10, 2008 Trang 37

V¡i HiÌuBiÆt Sç S¡i

VËCœ D„N

VïNG ‡�NG NAM Ÿ(TiÆp theo)

Thîc NguyÅn

Vua Souligna Vongsa m¶t, L¨n X¨ng l­i hånlo­n. Ngõéi con rÌ cõèp ngái. Hai ngõéi chŸu næiph¨i bÞ Vientiane, trân sang Luang Prabang.Ngõéi chŸu sinh ê HuÆ tÅn l¡ Say Ong HuÆ (=VinhQuang Sinh � HuÆ), n¯m 1700, mang quµn ViÎt vËl¶y Vientiane v¡ Luang Prabang. Hai áng ho¡ng½ang ¸n nŸu ê câ ½á trân sang SÙp Song Phan N¡,lîc ¶y cÜ ngõéi chŸu ½ang cai trÙ ê ½Ü, mõìn quµnLú vË khái phòc Luang Prabang.

Ngõéi anh lÅn ngái n¯m 1701, hiÎu l¡ Kissarath(=Vua Ng¡nh ˜t). �ng n¡y tuyÅn bâ ½æc lºp vèiVientiane. �ng ho¡ng ê Champassak cñng tuyÅnbâ ly khai n¯m 1713. (Champassak, t÷ nhùng thÆký ½·u Cáng NguyÅn l¡ ½¶t cða ngõéi Ch¡m thuæctæc M¬ Lai. V¡o thÆ ký thö V, ngõéi Khmer t÷miËn b°c tr¡n tèi chiÆm cða ngõéi Ch¡m rãi lºp ranõèc Chµn L­p. Nõèc n¡y bÙ ngõéi Phï Nam,cñng thuæc tæc M¬ Lai, Ÿp chÆ. M¬i ½Æn giùa thÆký thö VI, ngõéi Khmer mèi thoŸt Ÿch Phï Nam,rãi ½Æn n¯m 627 l­i chinh phòc ½õìc Phï Nam. ‡Æquâc Chµn L­p mê mang sang kh°p hai xö CaoMiÅn v¡ Nam ViÎt bµy gié. ‡¶t Chµn L­p cñ ê H­L¡o tãn t­i trong miËn Bhavapura töc l¡ miËnChampassak bµy gié v¡ ½õìc gài l¡ Lòc Chµn L­p.‡¶t Chµn L­p mèi mê mang ê Cao MiÅn v¡ NamViÎt bµy gié ½õìc gài l¡ Thðy Chµn L­p. T÷ thÆký thö XV ½Æn thÆ ký thö XVII, Champassakthuæc vË nõèc L¨n X¨ng cða ngõéi L¡o. Sau ½Ü,nÜ trê th¡nh võçng quâc ½æc lºp trong mæt théi

gian ng°n, ch× cÜ ba vua).ThÆ l¡ nõèc L¨n X¨ng cða F­ Ngõm bÙ chia vòn

th¡nh nhiËu nõèc nhÞ: ba nõèc Vientiane (V­nTõìng töc ViÅng Ch¯n), Luang Prabang (NamChõêng töc L¬o Qua) v¡ Champassak cða ngõéiL¡o, Xieng Khouang (Bãn Man töc Tr¶n Ninh)cða ngõéi L¡o Phuan, Sayaboury cða ngõéi L¡oYuan, Houaphan (Ai Lao töc Höa Ph¡n; =Ng¡nGia Trõêng) cða ngõéi ThŸi Neua (=ThŸi ThõìngNguãn töc ThŸi Nguãn),...

Lîc n¡y XiÅm La ½ang suy b­i, kháng ½ð lúc½Ì can thiÎp v¡o næi bæ cŸc nõèc chung quanh. ‡­iViÎt ½ang bÙ xµu x¾ bêi næi chiÆn: TrÙnh-NguyÍnphµn tranh 1613-1777, rãi Tµy Sçn khêi nghi¬1778-1802. MiÆn ‡iÎn l­i ½ang cõéng thÙnh. N¯m1753, quµn MiÆn chiÆm Luang Prabang; Vientiane½öng ngo¡i. N¯m 1771, Luang Prabang ½ŸnhVientiane: MiÆn ‡iÎn bÅnh Vientiane, ½Ÿnh LuangPrabang. Rãi XiÅm La hãi söc. N¯m 1778, quµnXiÅm chiÆm Vientiane v¡ can thiÎp d¡i d¡i. N¯m1791, Vientiane ½Ÿnh chiÆm Luang Prabang nhµnlîc nõèc n¡y ½ang cÜ cuæc tranh ngái, v¡ sŸp nhºpluán Houaphan. CÜ lÁ XiÅm La nghi áng vuaVientiane n¡y cÜ mõu ½ã lèn nÅn h­ bÎ áng v¡ chongõéi em áng ta l¡ Anouvong (cÝn gài l¡ CaoAnou, sø ViÎt gài l¡ A Nå) lÅn thay.

Anouvong (1805-1828) l¶y lÝng ngõéi XiÅmb±ng cŸch giîp hà dÂp lo­n Laven trÅn cao nguyÅnBolavens (=Xö Ngõéi Laven), bæ tæc Anh ‡á NÅquan tràng nh¶t trÅn cao nguyÅn ½Ÿ løa n¡y. Xön¡y gãm bân t×nh cða H­ L¡o l¡ Saravane, Sekong,Attopeu, Champassak. Anouvong ½i nõèc ½ái,triËu câng c¨ vua Gia Long (1802-1820) cða ViÎtNam.

N¯m 1826, t¡u chiÆn Anh ½Ÿnh Bangkok (VàngCŸc), kinh ½á cða XiÅm La. Anouvong tin r±ng sÁ½õìc ViÎt Nam v¡ Xieng Khouang tiÆp tay, tungra ba ½­o quµn ½Ÿnh XiÅm La, bÙ tõèng XiÅm l¡Phya Bodin ph¨n cáng, ½Ÿnh cho tan t¡nh ê NongBua Lamphu (ê tµy-nam Udorn). Anouvong xinXieng Khouang, Luang Prabang v¡ Chieng MaiviÎn binh nhõng kháng ½õìc vÖ nhùng nõèc n¡y

Trang 38 Ngõéi Dµn Sâ 218

½Ëu sì XiÅm La tr¨ thï. N¯m 1828, áng sang HuÆc·u cöu. Vua Minh M­ng (1820-1840) sai tõèngPhan V¯n Thîy ½õa áng vË Tr¶n Ninh (XiengKhouang). �ng kháng ê yÅn, mang quµn L¡o vËl¶y l­i Vientiane. VË ½Æn nçi thÖ quµn XiÅm ½¬ bÞ½i t÷ trõèc, b°t theo sŸu ng¡n gia ½Önh, tha cho bânng¡n gia ½Önh ê l­i. Quµn XiÅm quay l­i t¡n phŸg·n hÆt cŸc ½Ën ½¡i cða th¡nh phâ. Anouvong l­itrân sang Xieng Khouang. N¯m 1831, thð l¬nhXieng Khouang l¡ ChiÅu Næi b°t áng næp choXiÅm La. Ngõéi anh hïng Vientiane chÆt êBangkok n¯m 1835. XiÅm La sŸp nhºp Vientiane.(Chîng tái sÁ nÜi ½Æn viÎc ChiÅu Næi b°tAnouvong næp cho XiÅm La ê ½o­n s°p tèi).

Vua Luang Prabang l¡ Manthathurath (=GiÞiMa Thöc: 1817-1836) l¡ mæt ngõéi r¶t thºn tràng,hai l·n t÷ châi liÅn minh vèi Anouvong. N¯m1828, áng cÝn gøi 3.000 quµn giîp tõèng XiÅmPhya Bodin. Nhõng trõèc sú ½e dàa cða XiÅm La,áng th·n phòc ViÎt Nam v¡ l¶y l­i Houaphan. Khiáng m¶t, ngõéi con ½ang l¡m con tin ê BangkokvË lÅn ngái, hiÎu l¡ Sutha Sien (=Ngõéi H­nhPhîc: 1836-1850). Nhùng ngõéi nâi tiÆp ngáiLuang Prabang l¡ Cautha Kouman (=Con Cða M´tTr¯ng: 1851-1869), rãi Un Kham (1869-1895).Trong théi ‡­i ViÎt cÜ næi chiÆn (1613-1802), cŸctr¶n ngo­i biÅn thái kháng triËu câng nùa. ‡Æncuâi thÆ ký thö XVIII thÖ xö L¡o rçi v¡o qñi ½­oXiÅm La. Quµn XiÅm lìi dòng sú v°ng m´t cðaquµn ViÎt m¡ tha hã Ÿp böc ngõéi L¡o, cai trÙ h¡kh°c, sõu cao thuÆ n´ng, thºm chÏ cÝn b°t ngõéivË l¡m ná lÎ. Vua Minh MÎnh triËu NguyÍn theo½uäi chÏnh sŸch ''nhu viÍn'', ½­i lõìng vèi ngõéi êxa ½Ì hà theo vË mÖnh. N¯m 1827, XiÅm La v¡Luang Prabang qu¶y nhiÍu Xieng Khouang. Trõècsú ½e dàa ¶y, tï trõêng ChiÅu Næi d¹n 3.000 dµn½inh qua ViÎt Nam xin b¨o hæ v¡ dµng luán 28 sêruæng ê Xieng Khouang l¡m næi thuæc. Vua ½äitÅn Xieng Khouang l¡m phð Tr¶n Ninh, v¡ phongChiÅu Næi l¡m Tr¶n Ninh phÝng ngú sö, cai qu¨nb¨y huyÎn v¡ phong cŸc thä mòc l¡m thä tri huyÎn

v¡ thä huyÎn th÷a. Vua NguyÍn ½âi xø nhõ thÆ l¡r¶t hºu. N¯m 1831, ChiÅu Næi tú û b°t vuaVientiane l¡ Anouvong næp cho quµn XiÅm. VuaMinh MÎnh töc giºn ChiÅu Næi ½¬ c¨ gan næpngõéi ½õìc nh¡ vua che trê. Vua ra lÎnh giÆt ChiÅuNæi. Tin ViÎt Nam chÙu b¨o hæ v¡ giîp cŸc thädµn châng l­i XiÅm La v¡ Luang Prabang lan ½ÆncŸc bæ l­c thiÌu sâ khŸc ê L¡o. Tï trõêng Tam‡æng (Tourakom) v¡ L­c PhŸn (Paksan) ê miËnBorikhamxay, trõèc kia lÎ thuæc Vientiane, cñngdµng ½¶t xin næi thuæc. Vua ½´t l¡m hai phð l¡Tr¶n TØnh v¡ L­c BiÅn, giao cho cŸc ½·u mòc b¨n½Ùa cai qu¨n. VË sau cÜ thÅm nhiËu tï trõêng vËxin næi thuæc, t¶t c¨ ½Ëu ½õìc vua nhºn b¨o hæ v¡phong quan. Vua lºp thÅm ba phð l¡: Tr¶n Mantrúc thuæc Thanh HÜa, gãm S·m Nöa (Sam Neua),Ngàc Ma (Na Noi), Mõéng Duy (Mouan Yut),TrÖnh Câ (mæt ph·n Xieng Khouang); Tr¶n BiÅntrúc thuæc NghÎ An, gãm S·m Tæ (Sam Teu), XaHä (Sa Noi), Mang So­n (Mouan Som), Mang Lan(Mouan Ham); Tr¶n ‡Ùnh trúc thuæc Qu¨ng BÖnh,gãm Cam CŸt (Kham Keut), Cam Muán (KhamMouan), Cam Linh (Kham Len). CŸc nhÜm thiÌusâ ê phiŸ nam cñng xin næi thuæc. Vua gom l­i l¡mphð Cam Læ trúc thuæc Qu¨ng TrÙ v¡ chia l¡mchÏn chµu: Mang Vang (Na Khang), Na BÏ(Prasie), Thõìng KÆ (Keng Koh), T¨ Bang (TaLam), Xõçng ThÙnh (Songkhone), T·m Bãn(Tch¾pone), B¡ Lam (Pha Lane), Mang Bäng(Mouan Phin), Lang Théi (Phak Kha Nhia). TuyViÎt Nam ½¬ cÜ ½õìc thÆ m­nh ê L¡o, nhõng cÜthéi quµn XiÅm ½¬ xµm ph­m v¡o cŸc chµu phòthuæc ViÎt Nam ê m­n Qu¨ng TrÙ. Khi quµn cðatõèng Ph­m V¯n ‡iÌn ½i tiÍu tr÷ thÖ hà mèi chÙurît vË nõèc.

[cÝn tiÆp]

ISSN # 1065 6871:‡­i diÎn : Ban Phò TrŸch Ngõéi DµnChàn b¡i : Võçng ‡­oThúc hiÎn : ‡öc & MþPhµn phâi : Mai V¯n & „n

ThÌ LÎ ChungXin gøi b¡i ½Æn NgD b±ng Email ho´c floppy disk (tât nh¶t l¡ ½Øa

CD ½Ì trŸnh hõ h­i dàc ½õéng, v¡ xin cho biÆt ½¬ dïng lo­i tiÆng ViÎtn¡o, cïng lo­i program n¡o). Trõéng hìp viÆt tay ho´c ½Ÿnh mŸy, xinch× dïng mæt m´t gi¶y. TŸc gi¨ cÜ thÌ dïng nhiËu bît hiÎu, nhõng ph¨icho biÆt tÅn thºt, ½Ùa ch×, sâ ½iÎn tho­i ½Ì tiÎn liÅn l­c khi c·n.

B¡i gøi cho NgD xin ½÷ng gøi cho cŸc bŸo khŸc v¡ ngõìc l­i. NgDkháng tr¨ l­i b¨n th¨o, floppy disk.

B¡i muân ½¯ng kÙp sâ, xin gøi tèi trõèc ng¡y 15 thŸng trõèc. Ngo­i tr÷ nhùng b¡i ½¯ng chù vuáng (Swiss/Helvetica), mài û kiÆn

l¡ cða ngõéi viÆt, kháng nh¶t thiÆt l¡ cða NgD. B¡i trÏch ½¯ng t÷ NgD, xin nÅu rß xu¶t xö.

GiŸ BŸoT­i Hoa Kü: $US 2. 00/sâ, hay cho 12 sâ:

gøi Bulk Rate $US 18. 00gøi First Class $US 30. 00

(xin vui lÝng ghi rß First Class)T­i Canada, „u chµu: $US 34. 00 (12 sâ, gøi Air Mail)T­i ˜c, Ÿ v¡ Phi chµu: $US 40. 00 (12 sâ, gøi Air Mail)

Sau khi nhºn ½õìc chi phiÆu, NgD sÁ gøi sâ bŸo ½·u tiÅn v¡o l·nphŸt h¡nh kÆ tiÆp. NÆu kháng nhºn ½õìc bŸo trong vÝng mæt thŸng, xinvui lÝng liÅn l­c vèi Ban Phò TrŸch ½Ì tÖm nguyÅn nhµn.

Khi ½äi ½Ùa ch×, xin vui lÝng tháng bŸo trõèc tâi thiÌu 30 ng¡y ½Ì kÙp½iËu ch×nh danh sŸch cho l·n phŸt h¡nh kÆ tiÆp. NÆu kháng nhºn ½õìcbŸo sau khi ½Æn ½Ùa ch× mèi, xin bŸo cho NgD ½õìc rß.

Chi phiÆu, thõ t÷, liÅn l­c xin ½Ë:

Ngõéi DµnPO Box 2674 - Costa Mesa, CA 92628, USATel: 1-714-549 3443 - Fax: 1-714-549 3443

SŸch MèiVIETNAMESE COMMUNISTS

Viet Thuong, 500 pages, $20.00

AUTUMNMai Phuong, 300 pages,

$10.00

C¨M ÕNBPT th¡nh thºt tri µn cŸc thµn hùu/½æc gi¨ nhiÎt tÖnh ðng hæ, mua, ho´c mua t´ng bŸo d¡i h­n dõèi ½µy: CÜ nhùng

trõéng hìp chi phiÆu ½Æn lîc bŸo ½¬ lÅn khuán ho´c phŸt h¡nh rãi, nÅn nÆu cŸc b­n kháng th¶y liÎt kÅ tÅn m¡ v¹n nhºn½õìc... hãng thiÎp, xin vui lÝng xŸ tæi v¡ bÞ qua cho.

BPT cñng th¡nh thºt mang çn cŸc ½ãng nghiÎp v¡ thµn hùu gøi cho NgD cŸc t¡i liÎu, b¨n tin, bŸo:

Ti Vi Tu·n San 1168-69-70-71 måi sâ 1$50/2$00 ˜c (49 Victoria Parade, Collingwood, Vic 3066, ˜c);Florida ViÎt BŸo 213 kháng ½Ë giŸ (P.O Box 277625, Miramar, Fl 33027-7625); HiÎp Hæi 215 kháng ½ËgiŸ (P.O. Box 22 Chidori, Tokyo 146-8691)

Tr·n Anh KiÎt, Queen Valley, NSW, 1 n¯m 40.00Nguyen Sang, Tucson AZ, 1 n¯m 20.00Tran Tinh, Louisville KY, 1 n¯m 50.00Nguyen Anh Anh, San Diego CA, 2 n¯m 40.00Nguyen D. Nhon, Reading PA, 1 n¯m 25.00Berkeley CA, 1 n¯m 18.00Nguyen Do Luong, Redmond WA, 1 n¯m 20.00

Do Sao, Raleigh NC, 2 n¯m 40.00Ho¡ng Tµn, San Jose CA, 1 n¯m 20.00LÅ V¯n ‡iËn, Houston TX, 1 n¯m 20.00LÅ V¯n M­nh, Boca Raton FL, 1 n¯m 20.00Bui Son, Tampa FL, 1 n¯m 20.00L¬ Ho¡ng Trung, Westminster CA, 100.00Tr·n ThÆ KiÎt, Los Angeles CA, 100.00

tð sŸch Ngõéi Dµn

Ngõéi DµnP. O. Box 2674Costa Mesa, CA 92628USA

PRESORTED STANDARDU. S. POSTAGE PAID

SANTA ANA, CAPERMIT NO. 4085

T÷ bao lµu nay, ngõéi thõéng dµn chõa hË cÜ tiÆng nÜi.Ch× cÜ cŸc nh¡ bŸo, nh¡ v¯n chuyÅn nghiÎp, cŸc vÙ khoab¨ng, cŸc tä chöc, ½¨ng phŸi nÜi giïm.

Nhùng tiÆng nÜi trÅn kháng sai, nhõng kháng ½ð. Ph¨i cÜsú lÅn tiÆng cða ngõéi dµn ê mài th¡nh ph·n, ½Ì t­o mæt sú½ãng thuºn cho tõçng lai ½¶t nõèc. NÆu kháng, mài viÎc sÁl­i diÍn ra nhõ cñ: mæt thiÌu sâ l¬nh ½­o l­i v¹n quyÆt ½Ùnhsâ phºn cða dµn tæc, b¶t ch¶p nhùng ½Ýi hÞi thiÆt thúc cða½a sâ.

BiÆn câ ngo­n mòc nh¶t cða n¯m 89 l¡ sú tan r¬ liÅn tòccða khâi cæng s¨n. Cao tr¡o ½Ýi gi¨i phÜng con ngõéi ½Ì ½õìctú do dµn chð cða nhùng ngõéi cïng khä trong cŸc nõèc cængs¨n ½ang t¶n cáng v¡o th¡nh trÖ chð nghØa MŸc.

Sú tan r¬ cða cæng s¨n t­i ViÎt Nam l¡ ½iËu t¶t yÆu. V¶n½Ë ch× cÝn l¡ théi gian. Khi cæng s¨n ½ä, v¶n ½Ë lèn lao c¶pbŸch cho ViÎt Nam l¡ l¡m sao hãi sinh ½õìc mæt dµn tæcmÞi mÎt, ngh¿o ½Üi, m¶t niËm tin. V¡, t÷ ½Ü, t­o dúng mæt½¶t nõèc ¶m no, tú do, dµn chð.

Trong lîc n¡y, nhùng û kiÆn khŸc nhau cða mài t·ng lèpê kh°p nçi c·n ph¨i ½õìc trao ½äi v¡ th¨o luºn mæt cŸchnghiÅm trang, trong tinh th·n th¡nh kh¸n, tán tràng l¹nnhau, nh±m ½­t sú ½ãng thuºn vË mæt m¹u múc tât ½Âp chox¬ hæi ViÎt Nam mai sau.

NÜi cŸch khŸc, chîng ta muân nghe t÷ nhau, muân nÜivèi nhau vË nhùng khŸt vàng: L¡m sao thîc ½¸y l hçn tiÆntrÖnh sòp ½ä cða cæng s¨n? L¡m sao ½Ì ½¶t nõèc ¶m no, ½Ìtú do ½õìc tán tràng, ½Ì dµn chð ½õìc thi h¡nh?

Cñng xin thõa:Nhùng ngõéi khêi xõèng t­p chÏ Ngõéi Dµn chõa bao gié

cÜ kinh nghiÎm l¡m bŸo nÅn nhùng tráng ½ìi ê mæt té bŸochuyÅn nghiÎp sÁ l¡ ½iËu mài ngõéi kháng th¶y ê NgõéiDµn,

VÖ mòc ½Ïch l¡ t­o tiÆng nÜi cho mài t·ng lèp, nÅn næidung cŸc b¡i vê kháng nh¶t thiÆt cïng mæt quan ½iÌm.Ngõéi Dµn kháng cÜ chð biÅn, trì bît, ban biÅn tºp m¡ gãmb¡i vê cða b­n ½àc kh°p nçi.

***

Rß l¡ Ngõéi Dµn ½ang l¡m viÎc ngõìc ½éi: l¡m bŸo m¡kháng chuyÅn nghiÎp, kháng sâng b±ng qu¨ng cŸo, kháng

c¨ triÌn vàng sâng b±ng tiËn bŸn bŸo, l­i kháng cÜ chðbiÅn, trì bît, ban biÅn tºp!

ThÜi thõéng, ngõéi viÆt bŸo ph¨i thuæc lo­i t¡i n¯ng, hàcræng biÆt nhiËu, mang sê trõéng ra ½Ì mua vui ho´c ch× d¹nngõéi ½àc. Ngõéi ta kháng ché ½ìi nhùng ngõéi t·m thõéngviÆt nhùng cŸi t·m thõéng.

Ngõéi Dµn kháng nghØ thÆ. Sú l·m l¹n to lèn cða nhùngngõéi bÖnh thõéng l¡ ½¬ kháng phä biÆn nhùng õu tõ, th°cm°c, nhùng mong õèc, ½Ýi hÞi bÖnh thõéng nhõng vá cïngthiÆt ½Ÿo, khiÆn mài viÎc ½¬ ½õìc gi¨i quyÆt mæt cŸch xa véi,kháng liÅn quan ½Æn ½a sâ, ½îng hçn, luán luán thiÎt h­icho ½a sâ.

‡Ü l¡ tÖnh tr­ng chung cða ½¶t nõèc v¡ dµn tæc trong giai½o­n lÙch sø g·n ½µy: mæt nõèc náng nghiÎp m¡ náng dµnkháng cÜ tiÆng nÜi. Cho nÅn, nÆu ê trong nõèc, t¶t NgõéiDµn l¡ cða náng dµn ch¶t phŸc. Nay ê h¨i ngo­i, Ngõéi Dµnl¡ cða ngõéi trÀ hàc tºp, l¡m ¯n, ½Üng gÜp cho xö sê cõumang v¡ hõèng vË viÎc quang phòc quÅ hõçng.

VÖ:Khi ra ½i, måi gia ½Önh Ït nh¶t cÜ mæt v¡i em, n¯m, mõéi

tuäi. Nay tuäi trÀ l¡ th¡nh ph·n ½a sâ cða cæng ½ãng di t¨n.Hà cÝn cÜ mæt chît quŸ khö, cÝn ½õìc sú kËm c´p cða phòhuynh ½Ì cÜ ½æng lúc câ g°ng v¡ m¬n nguyÎn vèi sú th¯ngtiÆn tõçng ½âi.

Lèp ½¡n em hà, sinh trõêng nçi xö ngõéi, sÁ kháng cÝnnhùng ½iËu kiÎn tõçng tú, trong khi thu nhºn mæt nËn v¯nhÜa b¨n xö m¡ kháng thÌ xoŸ bÞ nhùng kü thÙ ½õçng nhiÅn.SÁ cÜ nhùng khÜ kh¯n v¡ d±n v´t nÆu kháng ngay tú bµygié t­o näi niËm h¬nh diÎn vË nguãn gâc, û thöc ½õìc ph¨il¡m gÖ, l¡m nhõ thÆ n¡o.

Cho nÅn Ngõéi Dµn hiÎn diÎn, l¡m diÍn ½¡n chung ½Ìcïng nhau trao ½äi û kiÆn, kinh nghiÎm, tri thöc trong màing¡nh nghË, phŸc hàa má thöc tõçng lai. VÖ thÆ, nÜ khángtr÷u tõìng, m¡ nám na thiÆt thúc giîp ½ë nhau hàc tºp.

V¡ sú tÏch cúc tham gia vË mài m´t cða ngõéi ½àc l¡ ½iËum¡ Ngõéi Dµn thiÆt tha mong ½ìi. VÖ Ngõéi Dµn l¡ cða BŸc,cða Chî, cða Anh, cða ChÙ, cða Em v¡ cða chîng ta.

Vºy xin méi. Ngõéi Dµn l¡ diÍn ½¡n cða B­n. NÜ tïythuæc B­n ½Ì tãn t­i.

T­p chÏ Ngõéi Dµn ra ½éi vèi mòc ½Ïch t­o phõçng tiÎn cho nhùngngõéi dµn bÖnh thõéng nÜi lÅn sú suy nghØ cða mÖnh vË nhùng mongõèc, õu tõ ½âi vèi b¨n thµn, ½¶t nõèc.