Susan Forward & Donna Frazier--szantaż Emocjonalny

7/25/2019 Susan Forward & Donna Frazier--szanta Emocjonalny

1/331

Susan Forward i Donna Frazier

Szanta emocjonalny

przekad:

Magorzata Majchrzak

GDASKIE

WYDAWNICTWO PSYCHOLOGICZNE

Gdask 1999

Tytu oryginau: EMOTIONAL BLACKMAIL

When the People in Your Life Use Fear, Obligation and Guilt to Manipulate You

Copyright 1997 by Susan Forward. Published by arrangement with HarperCollins Publishers, Inc.

Copyright for the Polish edition by

Gdaskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdask 1999


2/331

Wydanie pierwsze w jzyku polskim

Redakcja: Bogumia Cirocka

Korekta: Anna Maria ebrowska

Opracowanie graficzne: Agnieszka Wjkowska

Skad: Kamila Kwiek

ISBN 83-85416-91-9

Druk: Drukarnia Stella Maris "

Gdask

Gdaskie Wydawnictwo Psychologiczne

81-753 Sopot, ul. Bema 4/1 a, tel./fax 551 61 04

e-mail: [email protected], www.gwp.gda.pl


3/331

SPIS TRECI

Wstp 9

Co to jest szanta emocjonalny? 12

Zagubieni we MGLE 12

Zrozumie sytuacj 13

Do szantau trzeba dwojga 14

Rola, jak odgrywamy

w emocjonalnym szantau 15

Cena, jak pacimy 16

Zrozumie i przystpi do dziaania 17

Nowy sownik wyborw 17

Cz I

ZROZUMIE TRANSAKCJ SZANTAU 19

Rozdzia 1. Diagnoza: Szanta emocjonalny 21


4/331

Sze miertelnych symptomw 22

Jeli to jest tak wyrane, dlaczego tego nie dostrzegamy? 24

Prawo do stawiania granic 25

Jeden konflikt, dwa rozwizania 27

Jaki jest prawdziwy motyw? 30

Od elastycznoci do zamroenia 31

Rozdzia 2. Cztery oblicza szantau 34

Prokurator" 35

Biczownik" 42

Cierpitnik" 45

Kusiciel" 48

Wszystko, co odnosi skutek 52

Rozdzia 3. Wszechobecna mga 53


5/331

Lk 54

Poczucie obowizku 60

Poczucie winy 65

Spltane nici 67

5

Bez przedawnienia . 68

Kiedy uzasadnione poczucie winy wymyka si spod kontroli 69

Zdezorientowani i zagubieni we mgle 70

Rozdzia 4. Narzdzia pracy szantaysty 71

Propaganda 72

Wmawianie choroby - patologizacja 75


6/331

Szukanie sprzymierzecw 81

Negatywne porwnania 84

Rozdzia 5. Wewntrzny wiat szantaysty 87

Z czym wie si frustracja 87

Od frustracji do utraty 88

Deprywacja i zaleno 89

Mieszanina przyczyn 90

Kiedy kryzys staje si katalizatorem 91

ycie usane rami 93

Obcy najblisi 94

Tylko oni si licz 95

Z igy widy 96

Wygra bitw, przegra wojn 98

Korzyci z karania 99


7/331

Zmniejszy straty 100

Udzieli nam lekcji 101

Stara walka, nowe ofiary 102

Zacienianie zwizku 103

To nie chodzi o ciebie 105

Rozdzia 6. Trzeba dwojga 106

Wyzwalacze" 107

Cechy, ktre sprawiaj, e jestemy podatni na szanta 108

Uzalenienie od aprobaty 109

Unikanie zoci i denie do zgody za wszelk cen 112

Przyjmowanie oskare 115

Krwawice serce" 119

Brak wiary w siebie 123


8/331

Kwestia rwnowagi 125

Szkolenie szantaysty 125

Szantaowanie samego siebie 128

Sowo ostrzeenia 129

Rozdzia 7. Wpyw szantau 130

Wpyw na nasz szacunekdo samych siebie 131

Wpyw na nasze samopoczucie 135

6

Zdradzanie innych w celu uagodzenia szantaysty 137

Wpyw na zwizek 138

Cz II


9/331

PRZEOY WIEDZ NA CZYNY 143

Wstp: Czas na zmian 145

Krok po kroku 146

Rozdzia 8. Zanim zaczniesz 149

Pierwszy krok 150

Zmiana ulegych zachowa 152

Sygnay SOS 155

Krok pierwszy: Sta 155

Krok drugi: Obserwuj 164

Rozdzia 9. Czas na decyzj 170

Trzy kategorie da 170

Niewielki problem 171

Kiedy stawka jest wysza 176

Wane yciowe decyzje:Traktuj je z uwag 180


10/331

Rozdzia 10. Strategia 191

Strategia 1: Niedefensywna komunikacja 192

Strategia 2: Zmieni szantayst w sprzymierzeca 203

Strategia 3: Wymiana handlowa 206

Strategia 4: Posuenie si humorem 210

Ocena rezultatw 211

Bdziesz silniejszy 214

Rozdzia 11. Przebi si przez MG 215

Stare uczucia, nowe reakcje 216

Zacznijmy od uczu 216

Wyczy wyzwalacz" lku 217

Wyczy wyzwalacz" poczucia obowizku 227

Wyzwalacz" poczucia winy 231


11/331

Epilog 240

Cud zmiany 240

Powrt do domu 242

7

WSTP

Powiedziaam mowi, e jeden wieczr w tygodniu chciaabym powici na kurs, a on tym swoim

spokojnym gosem zacz si temu sprzeciwia: Rb, co chcesz, i tak zawsze robisz po swojemu, ale

nie spodziewaj si, e bd na ciebie czeka. Ja zawsze mam dla ciebie czas, dlaczego ty nie moesz

mie czasu dla mnie?" Wiedziaam, e jego argumenty nie maj sensu, ale poczu

am si tak egoistk. Zrezygnowaam z kursu. (LIZ) Zaplanowalimy sobie z on, e na wita

Boego Narodzenia wybierzemy si w podr. Czekalimy na te wakacje od miesicy. Kiedy

zadzwoniem do mamy, by jej powiedzie, e wreszcie kupilimy bilety, bya bliska paczu. Ale co ze

witecznym obiadem?" - zapytaa. - Zawsze si spotykamy w Boe Narodzenie. Jeli wyjedziecie, to

zepsujecie wszystkim ten dzie. Jak moecie mi to robi? Jak mylisz, ile wit Boego Narodzenia

jeszcze mi zostao?" No i oczywicie poddaem si. ona mnie zabije, ale nie mgbym cieszy si

wyjazdem, majc takie poczucie winy wobec mamy. (TOM) Weszam, by powiedzie szefowi, e

potrzebuj pomocy albo ustalenia bardziej realistycznego terminu ukoczenia projektu. Kiedy tylkowspomniaam, e nie mog da sobie rady, rozpocz przemow: Wiem, e chcesz wicej czasu


12/331

spdza w domu, z rodzin. Ale myl, e chocia brakuje im ciebie, doceni awans, ktry chcemy ci

przyzna. Potrzebujemy kogo do pracy w grupie, kto jest bardzo oddany swemu zajciu - kogo

takiego, kim wedug mnie jeste ty. Ale jak chcesz - moesz spdza wicej czasu z dziemi. Tylko

pamitaj, e jeli to jest dla ciebie najwaniejsze, to bdziemy musieli ponownie rozway twoj

przyszo w firmie". Poczuam si cakowicie zdruzgotana.

Teraz nie wiem, co robi. (KIM)

O co tu chodzi? Dlaczego w kontaktach z pewnymi ludmi czsto mylimy: Znw przegraem. Zawsze

si poddaj. Nie powiedziaem tego, co naprawd czuj. Dlaczego nigdy nie przedstawiam swego

punktu widzenia? Dlaczego nie potrafi si obroni?" Wiemy, e dalimy si 9

przechytrzy. Dostrzegamy wasn frustracj i al i zdajemy sobie spraw, e chcc zadowoli kogo

innego zrezygnowalimy z czego, czego pragniemy. Nie mamy jednak pojcia, jak temu zaradzi.

Dlaczego niektrzy ludzie potrafi pokona nas emocjonalnie, sprawiajc, e czujemy si ich

ofiarami?

Osoby, ktrym przeciwstawiamy si w tych niemoliwych do wygrania potyczkach, to zrczni

manipulatorzy. Pozwalaj nam zbliy si do siebie, kiedy dostaj to, czego chc. Jednak gdy pragn

postawi na swoim, uciekaj si do grb i obarczaj nas poczuciem winy, jeli nie speniamy ich

da. Moe si nam wydawa, e dokadnie planuj, jak uzyska od nas to, czego pragn, ale czsto

nie s nawet wiadomi swego zachowania. Tak naprawd wiele spord takich osb sprawia wra

enie miych, czy nawet cierpicych, i nie przychodzi nam na myl, e mog stanowi zagroenie.

Zazwyczaj jest to jedna szczeglna osoba - partner, rodzic, brat, siostra, przyjaciel - ktra manipuluje

nami tak konsekwentnie, i zupenie zapominamy, e umiemy sobie radzi. Chocia moemy by

wszechstronnie uzdolnieni i osiga sukcesy w innych dziedzinach naszego ycia, to gdy przebywamy

z tymi osobami, czujemy si zdezorientowani i bezsilni. Owijaj nas sobie dookoa maego palca.

Wemy na przykad moj klientk Sarah, sprawozdawc sdowego. Sarah, energiczna brunetka,

prawie od roku spotykaa si z Frankiem, inynierem budowlanym. Oboje dobiegali trzydziestki i byo


13/331

im ze sob dobrze,dopki nie pojawi si temat lubu. Wtedy, powiedziaa Sarah, stosunek Franka do

niej diametralnie si zmieni. Frank zacz

zachowywa si tak, jakby chcia j sprawdzi. Wszystko stao si jasne pewnego weekendu, kiedyzaprosi j na miosn randk do swojego letniego domu w grach. Sarah opowiadaa:

- Kiedy przyjechalimy, w caej chacie byo peno puszek z farbami i folii. Frank wrczy mi pdzel. C

miaam robi? Zaczam malowa.

Pracowali w prawie cakowitym milczeniu przez cay dzie, a kiedy wreszcie usiedli, by odpocz,

Frank wyj zza pazuchy piercionek zarczynowy z ogromnym diamentem.

- Zapytaam go: O co tu chodzi?" - powiedziaa Sarah - a on na to, e chcia si przekona, czy lubi

takie prace i wcz si do nich, i czy nie bd oczekiwa, e w maestwie tylko on bdzie zajmowa

si takimi sprawami.

Oczywicie na tym nie zakoczya si ta historia.

Ustalilimy dat lubu, ale midzy nami byo raz lepiej, raz gorzej. Wci obsypywa mnie prezentami,

ale nie przestawa mnie sprawdza. Kiedy pewnego weekendu nie chciaam zaj si dziemi jego

siostry, powiedzia, e nie przejawiam uczu rodzinnych i moe powinnimy odwoa lub. A kiedy

mwiam, 10

e chc si rozwija zawodowo, dla niego znaczyo to, e nie jestem mu wystarczajco oddana. Wic

oczywicie zrezygnowaam ze swoich planw. Takie sytuacje zdarzay si wielokrotnie i zawsze si

poddawaam. Powtarzaam sobie jednak, e Frank to taki wspaniay mczyzna, wmawiaam sobie, e

by moe obawia si maestwa i musi poczu si ze mn bardziej bezpieczny.


14/331

Frank wyraa swoje groby spokojnie, ale byy one bardzo skuteczne, poniewa przeplatay si z

okazywan Sarah czuoci, z blisko

ci na tyle atrakcyjn, e przysaniaa prawdziwy obraz sytuacji. I tak jak wikszo nas, Sarahwracaa po wicej.

Poddawaa si manipulacjom Franka, poniewa w tym momencie wydawao si jej, e zadowalanie

go ma sens - tak duo przecie mogaby straci. Podobnie jak wielu z nas w takiej sytuacji, Sarah czua

roz

alenie i frustracj zpowodu grb partnera, ale swoj ulego usprawiedliwiaa pragnieniemspokoju.

W takich zwizkach koncentrujemy si na potrzebach drugiej osoby i podporzdkowujemy im wasne.

Ulegamy chwilowej iluzji bezpieczestwa, jakie uzyskalimy, poddajc si. Uniknlimy konfliktu,

konfrontacji... a take pozbawilimy siebie szansy na zdrowy zwizek.

Opisane interakcje nale do najczstszych przyczyn konfliktw, do ktrych dochodzi w niemal

kadym zwizku, rzadko jednak zauwa

a si je i rozumie. Czsto te przykady manipulacji okrelamy mianem nieporozumie. Mwimy

sobie: Ja kieruj si uczuciami, a on - intelektem", albo: Mamy rne punkty widzenia". Ale w

rzeczywistoci przyczyna tar nie ley w stylu porozumiewania si. Raczej w tym, e jedna osoba chce

zawsze postawi na swoim, nie baczc na potrzeby partnera. To wicej ni zwyczajne

nieporozumienie - to prba si.

Przez lata poszukiwaam sposobw na opisanie tych walk oraz cyklu zachowa, do ktrych prowadz,

i zauwayam, e ludzie prawie zawsze wiedz, o czym mwi, kiedy nazywam to po prostu

szantaem

- szantaem emocjonalnym.


15/331

Zdaj sobie spraw, e termin szanta wywouje ponure obrazy kryminalistw, grb i wymuszania

pienidzy. Z pewnoci nie chcemy myle w tych kategoriach o wasnym mu, rodzicach,

rodzestwie czy dzieck;;. Doszam jednak do wniosku, e szanta to jedyne okrelenie, ktre

waciwie opisuje to, o co tu chodzi. Ostry wydwik tego sowa pomaga nam dostrzec zaprzeczanie i

chaos, jakie panuj w tak wielu zwizkach, i zyska jasno widzenia.

Pozwlcie, e zapewni was: samo istnienie emocjonalnego szantau w bliskim zwizku nie skazuje

tego zwizku na zagad. Oznacza po prostu, e musimy uczciwie przyzna si do zachowa, ktre s

przyczyn naszego cierpienia, skorygowa je i ponownie oprze zwizek na solidnych podstawach.

11

Co to jest szanta emocjonalny?

Szanta emocjonalny to potna forma manipulacji, polegajca na tym, i nasi bliscy gro nam - czy

to bezporednio, czy porednio - e nas ukarz, jeli nie zrobimy tego, czego sobie ycz. U podoa

kadego szantau tkwi jedna podstawowa groba, ktr mona wyrazi na wiele sposobw, np. tak:

Jeli nie bdziesz zachowywa si tak, jak chc, to bdziesz cierpia. Kryminalista szantaujcy jak

osob moe grozi, e wykorzysta informacje dotyczce jej przeszoci i zniszczy jej reputacj. Na og

da pienidzy za dochowanie tajemnicy. Szanta emocjonalny uderza w nas osobicie. Posugujca

si nim osoba wie, jak bardzo cenny dla nas jest zwizek z ni. Zna nasze saboci i najgbsze sekrety.I nawet jeli bardzo jej na nas zaley, to kiedy si obawia, e nie postawi na swoim, wykorzystuje

swoj wiedz o nas, by sformuowa groby, ktre przynosz jej to, czego pragnie: nasz ulego.

Wiedzc, e potrzebujemy miocii aprobaty, nasz szantaysta grozi, e nas ich pozbawi, albo te

swoim zachowaniem utwierdza nas w przekonaniu, e musimy sobie na nie zasuy. Jeli na przykad

jeste dumny ze swojej szczodroci i troskliwoci, to szantaysta moe nazywa ci samolubnym i

nieczuym, kiedy nie podporzdkowujesz si jego woli. Jeeli cenisz pienidze i bezpieczestwo

finansowe, to szantaysta moe zapewnia ci je tylko pod pewnymi warunkami lub grozi, e ci ich


16/331

pozbawi. I jeli mu uwierzysz, to moesz przyzwyczai si do poddawania jego kontroli swoich decyzji

i swojego zachowania.

Znalaze si w tacu szantau, w tacu z niezmiern liczb krokw, figur i partnerw.

Zagubieni we MGLE

Dlaczego bardzo wielu zdolnych, zaradnych ludzi bezskutecznie prbuje zrozumie zachowanie, ktre

widziane z boku wydaje si tak oczywiste? Dzieje si tak gwnie dlatego, e szantaysta nie pozwala

nam dostrzec, jak nami manipuluje, gdy jego czyny pokrywa gsta mga.

Walczylibymy, gdybymy mogli, ale szantaysta bardzo si stara, bymy nie dostrzegli, co si dzieje.

Sowo mga" bdzie naszym skrconym sposobem odwoywania si do lku, poczucia obowizku i

poczucia winy* -

* Angielski odpowiednik sowa mga" - fog stanowi skrt sw, Fear, Obligation, Guilt- lk",

poczucie obowizku" i poczucie winy" - przyp. tum.

12

narzdzi procederu szantaysty. Szantayci pompuj wszechogarniajc mg w swoje zwizki i

sprawiaj, e obawiamy si im przeciwstawi, czujc si zobowizani do dawania im tego, czego chc,

a winni, jeli im tego skpimy.

Poniewa niezwykle trudno przebi si przez t mg i rozpozna emocjonalny szanta, kiedy mamy z

nim do czynienia - a nawet na dugo potem - przygotowaam list, ktra pomoe ci stwierdzi, czy

stae si ofiar szantaysty.


17/331

Czy wani w twoim yciu ludzie:

Gro, e utrudni ci ycie, jeli nie zrobisz tego, czego chc?

Nieustannie gro, e zerw z tob, jeli nie zrobisz tego, czego chc?

Mwi ci lub sugeruj, e bd zaniedbywa siebie, obowizki, zrobi sobie krzywd lub popadn w

depresj, jeli nie zrobisz tego, czego chc?

Zawsze chc wicej, niezalenie od tego, ile im dajesz?

Zazwyczaj zakadaj, e im ustpisz?

Zazwyczaj ignoruj czy deprecjonuj twoje uczucia i pragnienia?

Wiele ci obiecuj, ale spenienie tych obietnic uzaleniaj od twego zachowania i rzadko ichdotrzymuj?

Obsypuj ci wyrazami aprobaty, kiedy im ulegasz, a dezaprobaty, kiedy nie chcesz ulec?

Posuguj si pienidzmi jako rodkiem do postawienia na swoim?

Jeli odpowiedziae twierdzco choby na jedno z tych pyta, to jeste emocjonalnie szantaowany.

Chc ci jednak zapewni, e natychmiast moesz wprowadzi w ycie wiele zmian, ktre poprawi

twoj sytuacj i samopoczucie.

Zrozumie sytuacj


18/331

Zanim bdziemy mogli wprowadzi w ycie zmiany, musimy zrozumie, jak funkcjonuje nasz zwizek

z szantayst. To niezwykle istotny krok w procesie eliminowania szantau z naszego zwizku,

poniewa nawet jeli staramy si rozproszy MG , szantaysta pompuje nowe jej warstwy. Chocia

w ostatnich latach sporo si dowiedzielimy o naszej psyche, o naszych nastrojach i motywacjach, to

kiedy mamy do czynienia z MG, nasze zmysy staj si stpione, a wraliwe czujniki, ktre

zazwyczaj kieruj naszym postpowaniem w zwizku, przestaj dzia

a. Szantayci potrafi zrcznie maskowa presj, wywieran na nas, 13

i dlatego czsto nie jestemy pewni tego, co widzimy. Poza tym istnieje ogromna rnica pomidzy

tym, co nasi szantayci robi, a tym, jak interpretuj swoje zachowania; mwi i sobie, i nam, e jest

w nich tylko troska i mio. Czujemy si zagubieni, zdezorientowani i rozaleni. Ale nie jestemy

sami. Emocjonalny szanta to problem, z jakim borykaj si miliony udzi.

W tej ksice, w opisanych historiach przypadkw, spotkasz ludzi, ktrzy padli ofiar emocjonalnego

szantau i znaleli sposb, by si od niego uwolni. To historie prawdziwych ludzi, ich prawdziwych

uczu i konfliktw. S to osoby, z ktrymi bdziesz si identyfikowa - kobiety i mczyni, ktrzy

potrafi bardzo kompetentnie i skutecznie dziaa w wielu dziedzinach swego ycia, a mimo to wpadli

w puapk szanta

u. Moesz si od nich wiele nauczy. Ich historie s jak wspczesne banie - ucz i wskazuj drog

do uwolnienia si od twego problemu.

Do szantau trzeba dwojga

W pierwszej poowie tej ksiki poka ci, jak dziaa emocjonalny szanta i dlaczego niektrzy spord

nas s na niego szczeglnie podatni.

Szczegowo wyjani, na czym polega transakcja szantau, czego chce kada z zaangaowanych

stron, co otrzymuje i jak to otrzymuje. Opisz psychik szantaysty, co zrazu wydawa si moe

zadaniem niezwykle trudnym, jako e nie kady szantaysta odznacza si tymi samymi cechami

charakteru - niektrzy z nich s bierni, inni raczej agresywni; jedni bezporedni, drudzy niezwykle

subtelni; niektrzy precyzyjnie informuj nas, jakie bd konsekwencje naszej odmowy, pozostali


19/331

podkrelaj, na jakie cierpienia ich naraamy. Jednak niezalenie od tego, jak rni si wydaj,

wszyscy maj pewne cechy wsplne, cechy, ktre sprzyjaj ich manipulacjom. Poka, jak nasi

szantayci posuguj si MG oraz innymi narzdziami, i pomog ci zrozumie, co nimi kieruje.

Poka, e obawa - przed strat, przed zmian, przed odrzuceniem, przed utrat wadzy - tkwi u

podoa dziaa szantaystw. U cz

ci z nich te lki zakorzenione s w dowiadczanym od dawna niepokoju i poczuciu niesprawdzania

si w yciu. U innych stanowi reakcj na mniej oddalon w czasie niepewno oraz stresy, ktre

podwayy ich pewno siebie i poczucie kompetencji. Zademonstruj, jak gwatownie ronie

potencja szantaysty, kiedy w jego yciu pojawia si lk. Poka te, jak wydarzenia takie jak

odrzucenie przez ukochan osob, utrata pracy, rozwd, przejcie na emerytur czy choroba mog

zmieni blisk nam osob w szantayst.

14

Nasi bliscy, ktrzy posuguj si szantaem, rzadko nale do osb budzcych si rano z jedn

uporczyw myl: Jak mog zniszczy moj ofiar?". S raczej osobami, dla ktrych szanta jest

biletem do uzyskania poczucia bezpieczestwa i sprawowania kontroli nad sytuacj.

Niezalenie od tego, jak pewnymi siebie ludmi wydaj si nam szantayci, u podstaw ich dziaa

tkwi duy niepokj.

Nasi szantayci mog poczu si silni tylko wtedy, gdy my podskakujemy, ilekro oni strzel z

palcw. Emocjonalny szanta staje si ich obron przed poczuciem krzywdy i lkiem.

Rola, jak odgrywamy

w emocjonalnym szantau


20/331

Bez naszej pomocy jednak szanta nie mgby si zakorzeni w naszym zwizku. Pamitaj: do

szantau potrzeba dwch osb - to jest t r a n s a k cja - i w kolejnej czci ksiki przyjrzymy si, jaki

wkad w t transakcj ma ofiara szantaysty.

Kady z nas wnosi do zwizku spory zestaw wyzwalaczy" - nagromadzonych alw, niepewnoci,

lkw, zoci. To s nasze wraliwe miejsca, ktrych dotykanie wywouje bl. Do emocjonalnego

szantau moe doj tylko wtedy, kiedy pokaemy komu, e odkry nasze wyzwalacze", i bdziemy

reagowa, kiedy ich dotknie. W tej ksice poka

, jak nasze yciowe dowiadczenia uksztatoway automatycznereakcje emocjonalne, ktre

uruchamiaj nasze wyzwalacze".

Z zafascynowaniem obserwowaam, jak ludzkie zachowania ewoluuj od stanu, w ktrym

postrzegamy samych siebie jako ofiary, do momentu gdy jestemy gotowi przej odpowiedzialno

za wasne ycie iwasne problemy. Nigdzie nie wydaje si to tak wane jak w wypadku szantau

emocjonalnego. atwo jest koncentrowa si na zachowaniu innych ludzi i myle, e jeli to oni si

zmieni, wszystko bdzie dobrze. Ale tak naprawd potrzebujemy zaangaowania i odwagi, by

zrozumie siebie i zmieni sposb, w jaki oddziaujemy na potencjalnego szantayst i w jaki on

oddziauje na nas. Trudno przyzna, e kapitulujc, uczymy szantayst, jak moe nas szantaowa.

Ale bolesna prawda jest taka: nasza ulego nagradza szantayst, a za kadym razem, kiedy

nagradzamy kogo za konkretny czyn, czy to wiadomie, czy niewiadomie, bardzo wyranie dajemymu do zrozumienia, e moe zrobi to ponownie.

15

Cena, jak pacimy

Emocjonalny szanta rozrasta si jak bluszcz, a jego pdy zaczynaj oplata kady aspekt naszegoycia. Jeli jestemy szantaowani w pracy, to czsto po przyjciu do domu odgrywamy si na


21/331

dzieciach. Jeli mamy ze relacje z ktrym z rodzicw, to przelewamy nasze negatywne uczucia na

partnera. Nie moemy po prostu woy konfliktu do pudeka z napisem szef "czy m" i oddzieli

go od reszty naszego ycia.

Zdarza si, e powielamy dynamik, ktra przysparza nam cierpie, i sami stajemy si szantaystami,

odreagowujc swoje frustracje na kim sabszym czy bardziej wraliwym od nas.

Wielu spord szantaystw to nasi przyjaciele, koledzy i czonkowie rodziny. cz nas z nimi wizy,

ktre chcemy chroni i wzmacnia. Mog to by ludzie, ktrych kochamy za wspaniae chwile, jakie

spdzilimy razem, za wci dzielon z nimi blisko i za wsplne prze

ycia. Uwaamy nasze zwizki z nimi za dobre, cho oczywicie nadszarpnite przez szanta. Nie

moemy pozwoli, by szanta wcign

nas - i wszystkich nam bliskich - w swj wir.

Cena, jak pacimy, kiedy wielokrotnie poddajemy si szantaowi, jest przeogromna. Sowa i

zachowania szantaysty sprawiaj, e stale czujemy si wytrceni z rwnowagi, zawstydzeni, gnbi

nas poczucie winy. Wiemy, e powinnimy co zrobi, by zmieni t sytuacj, i stale obiecujemy

sobie, e to zrobimy, ale zaraz znw dajemy si szantaycie przechytrzy czy wcign w zasadzk.

Zaczynamy wtpi w moliwo dotrzymania zoonych sobie obietnic, tracimy wiar we wasn

skuteczno. Nasze poczucie wasnej wartoci gwatownie sikurczy. A by moe najgorsze ze

wszystkiego jest to, e za kadym razem, kiedy kapitulujemy w obliczu emocjonalnego szantau,

tracimy kontakt ze swoim wewntrznym ja" - kompasem, ktry pomaga nam okreli, jakie powinno

by nasze zachowanie i wyznawane przez nas wartoci. Chocia emocjonalny szanta nie jest

powanym naduyciem, nie myl ani przez chwil, e cena, jak pacisz, nie jest wysoka. Emocjonalny

szanta obecny w naszym yciu niszczy nas i narasta a do poziomu, w ktrym zagraa naszym

najwaniejszym zwizkom i naszemu szacunkowi do samych siebie.

Zrozumie i przystpi do dziaania

Od ponad dwudziestu piciu lat pracuj jako terapeutka. W tym czasie zajmowaam si wieloma

tysicami ludzi i jeli wolno mi sformuowa 16


22/331

jakie uoglnienie, to nie obawiajc si pomyki, mog stwierdzi, e najbardziej przeraajcym

sowem w naszym jzyku jest zmiana.

Nikt nie lubi zmian, prawie kadego czowieka napawaj one lkiem i wikszo ludzi, wcznie ze

mn, wykazuje si wyjtkow inwencj, kiedy chce ich unikn. Nasze postpowanie moe nas

unieszczliwia, ale myl o tym, e powinnimy je zmieni, przeraa nas o wiele bardziej.

Zarwno z osobistego, jak i z zawodowego dowiadczenia wiem jednak, e nic nie zmieni si w

naszym yciu, jeli nie zmodyfikujemy swojego zachowania. Na nic si nie zda to, e uzyskamy wgld

w sytuacj. Zrozumiawszy, dlaczego dziaamy przeciwko sobie, nie przestaniemy tego robi. Proby i

groby innej osoby take nie pomog. Musimy dziaa. Musimy wykona pierwszy krok na nowejdrodze.

Nowy sownik wyborw

Wszystkie moje ksiki zorientowane byy na rozwizania, tak jest i tutaj - w drugiej czci tej ksiki

przeprowadz ci krok po kroku przez krain wyborw, jakie stoj przed tob, jeli pade ofiar

emocjonalnego szantau. Czsto dziaamy, dysponujc ograniczon wiedz o dostpnych namwyborach; zazwyczaj mamy wicej moliwoci, ni nam si wydaje. wiadomo faktu, e mamy

wybr, dodaje nam si. Poka ci, jak mimo lku nie ugi si w obliczu szantau, i pomog zachowa

pozytywne uczucia wobec samego siebie, kiedy nie speniasz da szantaysty. Przedstawi test,

proste wiczenia, scenariusze zachowa i konkretne niedefensywne techniki porozumiewania si. S

to techniki, ktre doskonaliam i ktrych uczyam przez ostatnich dwadziecia pi lat i ktre

okazyway si skuteczne!

A co rwnie wane, omwi niezwykle istotne pytania natury etycznej, moralnej i psychologicznej,ktre wszyscy zadajemy sobie w obliczu emocjonalnego szantau:

Kiedy jestem samolubny, a kiedy pozostaj wierny wasnym pragnieniom i temu, co uwaam za

najwaniejsze?

Ile mog zrobi czy ofiarowa bez poczucia rozalenia czy przygnbienia?


23/331

Czy naruszam swoj integralno (wewntrzne ja"), kiedy ustpuj szantaycie?

Dam ci narzdzia, ktrepomog ci okreli, gdzie zaczyna si i koczy twoja odpowiedzialno wobec

innych ludzi - uwiadomienie 17

sobie tego jest jednym z najwaniejszych krokw na drodze do uwolnienia si od manipulacji.

Jednym z najwikszych darw, jakie moesz otrzyma,jest pomoc w zmniejszeniu i opanowaniupoczucia winy, jakie wzbudza w tobie zachowanie twego szantaysty. Poka ci, jak znie

nieunikniony dyskomfort, ktry pojawi si, kiedy zaczniesz zmienia swoje zachowanie, i jak uwolni

si od niezasuonego poczucia winy. Zademonstruj, jak zmniejsza si twoje poczucie winy, kiedy

zachowujesz si w pozytywny sposb. I udowodni, e jeli nie dowiadczasz poczucia winy, to szanta

ysta jest bezsilny.

Bd towarzyszy ci w procesie dokonywania wewntrznych zmian, ktre umoliwi ci odrzucenie

twych automatycznych reakcji na emocjonalny szanta i zastpienie ich wiadomymi, pozytywnymi

decyzjami dotyczcymi tego, ile chcesz da komu kosztem wasnego dobra.

Pomagajc ci oprze si szantaowi, pomog te zdecydowa,kiedy szanta nie jest wart, by kruszy

kopie, a nawet kiedy ulego wobec szantaysty moe si okaza sprytn strategi. W kilku

ekstremalnych wypadkach jedyn desk ratunku pozostaje cakowite rozstanie si z szantayst i

zajm si tym, dlaczego i jaknaley to zrobi, jeli wszystko inne zawiodo.

Kiedy wreszcie zrozumiemy cay proces i zdobdziemy behawioralne umiejtnoci, dziki ktrym

moemy uwolni si od straszliwego cyklu emocjonalnego szantau, odzyskamy nasz ywotno i

energi.

- Umiaam powiedzie mojemu chopakowi nie" i zdaam sobie spraw, e jego dania byy

irracjonalne - relacjonowaa moja pacjentka Maggie. - Nie robiam nic, by go skrzywdzi, chocia on

udawa


24/331

skrzywdzonego. I po raz pierwszy nie obwiniaam si i nie zadzwoniamdo niego w dziesi minut

pniej, by go przeprasza i zgodzi si na wszystko, czego da.

Napisaam t ksik dla kadego, kto stara si pozosta w bliskim zwizku z partnerem, rodzicem,

koleg czy przyjacielem, ktry zatruwa wartociowy zwizek swoimi manipulacjami.

Zrozum, prosz, e chocia nie mog by z tob, kiedy bdzie si dokonywa proces zmian w twoim

zwizku, ksika ta zapewni ci moralne wsparcie na kadym etapie twojej drogi, kiedy podejmujesz

trudne dziaania, ktre odmienia twoje ycie.Pomog ci w twojej pracy budowania nowych,

zdrowych zwizkw, nie tylko z szantayst w twoim yciu, ale take ze sob samym.

Stawienie czoa emocjonalnemu szantaowi wymaga nie lada odwagi. Ta ksika da ci si, by to

zrobi.

18

CZ I

Zrozumie

transakcj

szantau


25/331

ROZDZIA 1

Diagnoza: Szanta emocjonalny

wiat szantau emocjonalnego jest bardzo zagmatwany. Niektrzy spord emocjonalnych

szantaystw jasno wyraaj swoje groby, inni natomiast wysyaj do nas niejednoznaczne sygna

y - s dla nas na og mili, a tylko od czasu do czasu uciekaj si do szantau. To wszystko sprawia, e

trudno nam dostrzec, kiedy w zwizku zaczynaj si rozwija wzorce manipulacji.

Oczywicie istniej niedwuznacznie zdeklarowani szantayci, ktrzy zawsze otwarcie mwi, co si

stanie, jeli si im nie podporzdkujesz, i przedstawiaj konsekwencje twojego nieposuszestwa w

sposb niepozostawiajcy cienia wtpliwoci: Jeli mnie opucisz, to nigdy nie zobaczysz dzieci",Jeli nie wesprzesz mojego projektu, to nie wystawi ci rekomendacji". Jasne groby, wyrane

intencje.

Czciej jednak szanta emocjonalny jest o wiele bardziej subtelny i dochodzi do niego w zwizku,

ktry przejawia wiele pozytywnych cech. Wiemy, e druga osoba naprawd robi wszystko najlepiej

jak potrafi, i pozwalamy, by nasze wspomnienia miych przey przysoniy przemone uczucie, e co

jest nie w porzdku. Emocjonalny szanta wkrada si niepostrzeenie, normalne, moliwe do

zaakceptowania zachowania przeksztacaj si powoli w transakcje pocztkowo lekko zabarwione, a

potem wrcz przesiknite" elementami, ktre zagraaj naszemu dobru.

Zanim nazwiemy czyje zachowanie szantaem emocjonalnym, musimy sprawdzi, czy zawiera ono

okrelone skadniki. Prbujc postawi diagnoz, moemy zrobi to prawie tak samo, jak lekarz, gdy

21


26/331

przyglda si objawom. W przykadzie, ktry opisz, poznasz par kochajcych si ludzi, ale

wymienione symptomy bd zawsze te same, niezalenie od tego, czy osobami, ktre popady w

konflikt, s przyjaciele, koledzy z pracy czy czonkowie rodziny. Problemy mog si rni, lecz taktyka

i dziaania pozostan te same - i wyranie rozpoznawalne.

Sze miertelnych symptomw

Dwjka moich modych znajomych, Jim i Helen, jest razem od okoo roku. Helen wykada literatur w

college'u. Ma due brzowe oczy i pikny, szczery umiech. Poznaa Jima podczas przyjcia i od

pocztku bya nim oczarowana. Jest wysoki i delikatny. Odnosi sukcesy jako autor piosenek. Obdarzyli

si nawzajem wielkim uczuciem. Jednak dla Helen przyjemno bycia z Jimem stopniowo malaa. Ich

zwizek przeszed

przez sze etapw emocjonalnego szantau.

Aby wyranie zobaczy sze symptomw emocjonalnego szanta

u i uczucie, jakie wywouj, przeledmy uproszczon wersj konfliktu pomidzy Jimem i Helen.

Zauwaysz, e niektre spord tych objaww opisuj zachowanie Jima, a inne koncentruj si na

Helen.

1. danie. Jim chce czego od Helen. Sugeruje, e spdzaj ze sob za mao czasu i e byoby lepiej,

gdyby razem zamieszkali. Praktycznie ju u ciebie mieszkam" - mwi. Tylko to zalegalizujmy".

Mieszkanie Helen jest due i Jim ma tu ju poow swoich rzeczy. To bdzie proste" - argumentuje.

Szantayci nie zawsze mwi, czego chc, tak wyranie jak Jim, ale staraj si, bymy to odgadli. Jim

mgby przekaza swoje pragnienia nie wprost, na przykad dsajc si po lubie przyjaciela i

oczekujc, e Helen wycignie z niego sowa: Chciabym, bymy stali si sobie blisi; czasem czuj si

taki samotny", i wreszcie mwic, e chciaby si do niej wprowadzi.

W pierwszej chwili sugestie Jima wydaj si mie i nie maj pozoru dania, ale wkrtce staje si

jasne, e on jest ju zdecydowany si wprowadzi i nie ma ochoty tego omawia czy zmienia swojej

decyzji.


27/331

2. Opr. Helen ten pomys wcale si nie podoba; mwi, e nie jest jeszcze gotowa na tak zmian w

ich relacjach. Bardzo jej na nim zale

y, ale chce, by mieszkali osobno.

Gdyby bya osob mniej bezporedni, mogaby opiera si na inne sposoby. Mogaby na przykad

wycofa si i okazywa Jimowi mniej 22

czuoci lub powiedzie mu, e zdecydowaa si wymalowa mieszkanie i e Jim ma zabra swoje

rzeczy na czas remontu. Jakkolwiek wyrazi swj sprzeciw, informacja jest jasna. Jej odpowied brzmi

nie".

3. Presja. Nie doczekawszy si upragnionej odpowiedzi, Jim nie prbuje zrozumie uczu Helen. Stara

si skoni j do zmiany zdania.

Na pocztku zachowuje si tak, jakby chcia wszystko z ni omwi, ale dyskusja przeksztaca si w

monolog, a raczej wykad. Wedug Jima opr Helen wiadczy o jej wadach. Sam przedstawia swoje

pragnienia i dania w bardzo pozytywnym wietle: Chc tylko tego, co dla nas najlepsze.

Pragn ci tak wiele da. Kiedy ludzie si kochaj, marz o wsplnym yciu. Dlaczego nie chcesz by ze

mn? Gdyby nie bya tak skupiona na sobie, zrobiaby w swoim yciu miejsce dla mnie".

Nastpnie prbuje wykorzysta swj wdzik i mwi: Czyby nie kochaa mnie na tyle, by pragn,

bymy stale byli razem?" Inny szantaysta mgby zwiksza presj, upierajc si, e jego

przeprowadzka poprawiaby ich relacj i zbliya ich do siebie. Niezalenie od stylu, pojawia si

presja, chocia bywa zawoalowana - Jim mgby na przykad da Helen do zrozumienia, jak bardzo

rani go jej odmowa.

4. Groby. Jim nadal stara si zmieni decyzj Helen i daje jej do zrozumienia, e odmowa pocignie

za sob pewne konsekwencje. Szantayci mog grozi, e zadadz nam bl czy wrcz nas

unieszczliwi.


28/331

Mog nam uwiadamia, jak wielk krzywd im wyrzdzamy. Zdarza si, e zasypuj nas obietnicami

nagrd czy wielkiego uczucia, jakim nas obdarz, jeli im ulegniemy. Jim pracuje nad Helen za

pomoc wyraanych nie wprost grb: Jeli nie potrafisz zwiza si ze mn, chocia tyle dla siebie

znaczymy, to moe nadszed czas, by kade z nas zaczo spotyka si z kim innym". Nie groziwprost, e odejdzie, ale Helen nie moe nie zauway takiej sugestii.

5. Ulego. Helen nie chce utraci Jima i cho cay czas odczuwa niepewno, wmawia sobie, i moe

nie ma racji. Tylko powierzchownie omawiaj z Jimem jej wtpliwoci, a Jim w aden sposb nie stara

si ich rozwia. Po kilku miesicach Helen przestaje si opiera i Jim wprowadza si do niej.

6. Powtrzenie. Zwycistwo Jima zapocztkowao spokojny okres.

Teraz, kiedy postawi na swoim, przesta wywiera presj i wydaje si, i ich zwizek si stabilizuje.

Helen nadal nie jest do koca zadowolona z obecnej sytuacji, ale odczuwa ulg, e Jim przesta j

naciska, a ona odzyskaa jego mio i aprobat. Jim przekona si, e wywieranie nacisku na Helen i

narzucanie jej poczucia winy jest pewnym sposobem 23

na uzyskanie tego, czego pragnie. A Helen zobaczya si, i najszybsz drog do tego, by unikn

presji Jima, jest poddanie si. Pooone zostay fundamenty pod schematy da, naciskw i

kapitulacji.

Sze opisanych cech stanowi istot syndromu szantau emocjonalnego i bdziemy do nich wraca i

analizowa je na dalszych kartach tej ksiki.

Jeli to jest tak wyrane, dlaczego tego nie dostrzegamy?

Opisane symptomy wydaj si tak wyrane i tak kopotliwe, e wydaje si nam, i usyszelibymy

dzwony, gdyby si pojawiy. Ale czsto stajemy si ofiar szantau emocjonalnego, zanim to

zauwaymy. Dzieje si tak po czci dlatego, e emocjonalny szanta maksymalnie wyolbrzymia

zachowanie, z ktrym si spotykamy i ktrym posugujemy przez cay czas: manipulacj.


29/331

Istnieje wiele niekopotliwych form manipulacji. Wszyscy od czasu do czasu zrcznie sterujemy

innymi i dajemy si sterowa. Nauczyli

my si posugiwa wieloma grami, by skoni innych do spenienia naszych oczekiwa. Jedna z moich

ulubionych to: Yhmm, chciabym, by kto otworzy okno", zamiast: Czy mgby otworzy okno?"

Zdumiewajce, jak trudno przychodzi niektrym z nas bezporednie komunikowanie si nawet w

mniej wanych kwestiach, a tym bardziej w sytuacjach, kiedy wiele jest na szali i kiedy pragniemy

czego, co jest dla nas wane. Dlaczego po prostu nie zapyta? Bo pytanie jest ryzykowne. Co bdzie,

jeli zapytana osoba odpowie nie"? Niewielu z nas potrafi wyranie i bezporednio powiedzie

innym, czego pragnie. Boimy si naraa i powiedzie komu, czego chcemy czy te jak si czujemy.Bo jeli w rezultacie tylko si rozzocimy? Albo co gorsza - rozczarujemy si? Natomiast jeli wyranie

nie zapytamy, to gdy druga osoba odmwi, to nie bdzie prawdziwa odmowa, prawda? Moemy

zminimalizowa kady dyskomfort.

Jeeli nie wyraamy naszej proby otwarcie, to nie sprawiamy wraenia zbyt agresywnych lub zbyt

potrzebujcych. atwiej znale porednie sposoby sygnalizowania innym naszych pragnie w

nadziei, e oni bd czyta midzy wierszami, np. Wyglda na to, e pies chce wyj na spacer".

Czasem robimy to nawet bez sw. Istniej wyrane lub subtelne sygnay - westchnienie, odcie warg,

wymowne spojrzenie. Wszyscy si nimi posugujemy i wszyscy odbieramy takie sygnay od innych,

nawet 24

w najlepszych zwizkach. Istnieje jednak granica, za ktr niewinna manipulacja zmienia si w co

bardziej szkodliwego. Manipulacja przeksztaca si w szanta emocjonalny, kiedy stosowanajest

wielokrotnie, by zmusi nas do poddania si daniom szanta

ysty kosztem naszych pragnie i naszego dobra.

Prawo do stawiania granic


30/331

Kiedy mwimy o szantau emocjonalnym, automatycznie mamy na myli take konflikt, wadz i

prawa. Kiedy jedna osoba czego chce, a druga tego nie chce, to w jakim stopniu kada z nich moe

si upiera przy swoim? Kiedy presja wywierana przez ktr z nich idzie za daleko? To trudny teren,

poniewa tak duy nacisk kadziemy obecnie na wyraanie uczu i wyznaczanie granic. Wane jest, bynie opatrywa etykiet szantau emocjonalnego kadego konfliktu czy kadej ekspresji silnych uczu,

a ju zwaszcza przykadw zdrowego wyznaczania granic.

Aby uatwi ci wyraniejsze dostrzeenie tej rnicy, chciaabym pokaza kilka sytuacji, w ktrych

granice s wyznaczane we waciwy sposb, a nastpnie przedstawi te same sytuacje, w ktrych

granice emocjonalnego szantau zostaj przekroczone.

Sytuacje, w ktrych nie wystpuje szanta

Niedugo po sprzedaniu albumu, nad ktrym pracowaa prawie rok, moja znajoma, Denise,

opowiedziaa mi o tym, co wydarzyo si pomidzy ni a Amy, jej blisk przyjacik, take

fotografikiem. Amy i Denise, zanim zdecydoway si na prac w charakterze wolnego strzelca",

pracoway razem w agencji. Denise zastanawiaa si, czy Amy nie szantauje jej emocjonalnie.

Oto opowie Denise:

Zawsze mogymy rozmawia o wszystkim. Potrafiymy przez dugie godziny porwnywa nasze

wraenia dotyczce trudnoci, z jakimi spotykaymy si w pracy na wasny rachunek i wymienia

uwagi o wykonywaniu zlece dla du

ych firm - obie zaczymy pracowa dla takich firm i obie czasem tego aowaymy. Duomwiymy o lku, jaki wywoywao w nas bycie wolnymi strzelcami", i wiele sobie pomagaymy.

Byymy sobie naprawd bliskie, dopki nie zaczam pracowa nad t ksik.

Wydawao si, e Amy cieszy si wraz ze mn, ale ktrego dnia zadzwonia i powiedziaa mi:


31/331

25

- Wiesz, troch ci zazdroszcz. Pracuj teraz tak ciko, a niewiele si dzieje.

Byabym ci wdziczna, gdyby nie mwia o swojej pracy i o tym, jak si z niej cieszysz - to trafia w

mj saby punkt.

- Dobrze - odparam.

I jakby nic si nie stao, zmieniymy temat i zaczymy rozmow o jej pracy.

Teraz, jeli tylko wspomn o moim albumie, to przerywa mi i mwi:

- Byoby najlepiej, gdybymy o tym w ogle nie rozmawiay.

To staje si denerwujce, ale lubi j i staram si dostosowa do jej yczenia.

Na pierwszy rzut oka moe si wydawa, e Amy wywiera presj na Denis, chcc postawi na swoim, i

kontroluje kontakty pomidzy nimi, decydujc, o czym mog, a o czym nie mog rozmawia. Ale taknaprawd Amy uczciwie ujawnia swoje uczucia i dba o siebie, wyznaczajc swoje granice, to znaczy

okrelajc, ile dobrych wieci od Denis chce usysze.Ma do tego pene prawo. Odczuwanie

zazdroci, kiedy kto inny otrzymuje to, czego pragniemy, szczeglnie wtedy, gdy sami jeste

my w doku, jest przecie najzupeniej ludzkie. Kady z nas pragnie unikn pewnych tematw i,

podobnie jak Amy, ma prawo wytyczy granice. Denis take ma prawo zdecydowa, e nie podobaj

jej si ograniczenia postawione przez Amy, i moe wyrazi swoje niezadowolenie lub spdza z

przyjacik mniej czasu.


32/331

W tej sytuacji Amy ani bezporednio, ani porednio nie grozi, e zrobi co, jeli Denis nie speni jej

proby. Nie wywiera te na przyjacik presji, wyraa tylko swoje uczucia i potrzeby. Tak, doszo tu

do konfliktu. Rzeczywicie, Denise nie czuje si dobrze z tak zmian w relacjach. Owszem, pojawiy

si silne uczucia. Nie jest to jednak szanta emocjonalny.

Przekroczenie granicy

Przyjrzyjmy si teraz tej samej sytuacji i dodajmy element emocjonalnego szantau. Myl, e

zauwaysz, jak zmienia si atmosfera i scenariusz. Powiedzmy, e wysuchawszy wieci Denis, Amy

reaguje tak:

- Ciesz si, e przygotowujesz ten album! Wiem, e bdziesz miaa teraz mnstwo pracy. Czy nie

byoby wspaniale, gdybymy mogy pracowa razem? Mog by twoj asystentk.

Kiedy Denis odpowiada, e nie potrzebuje pomocy, Amy mwi:

- Mylaam, e jeste moj przyjacik. Zdajesz sobie spraw, e nie jest mi teraz lekko.

Wystarczajco trudne byo rozstanie z Rogerem.

A poza tym wiesz, jak krucho u mnie z pienidzmi od czasu, kiedy musiaam zapaci ten ogromny

podatek. Byam tak przygnbiona, e ledwie mogam pracowa. Mylaam, e naleysz do osb, ktre

pomagaj przyjacioom w biedzie.

26

Po dalszych sprzeciwach Denis Amy zwiksza presj, odwoujc si do wielkodusznoci przyjaciki:


33/331

- Przecie nic ci si nie stanie, jeli podzielisz si ze mn twoim szczciem - mwi. - Wiesz, e

zrobiabym dla ciebie to samo.

Zaczyna nazywa Denis samolubn i zachann i podkrela swoj trudn sytuacj. Jednoczenie grozi,

e zerwie z przyjacik, jeli ta nie pozwoli jej zosta asystentk. W kocu Denis si poddaje.

Ten scenariusz zawiera wszelkie elementy emocjonalnego szantau: danie, opr, presj, groby i

ulego. I ten scenariusz moe si powtarza.

Jeden konflikt, dwa rozwizania

Skierowana do kogo proba, by nie porusza draliwego tematu, jest raczej nieszkodliwa. Ale co si

dzieje, jeli konflikt dotyczy sprawy powaniejszej: romansu partnera, problemu drugiej osoby z

naduywaniem alkoholu, czyjej nieuczciwoci w pracy? W takich wypadkach ludzie mog mwi

sobie nawzajem okropne rzeczy, a wyznaczanie granic zaczyna czasem wyglda jak emocjonalny

szanta, poniewa uczucia s tak silne. Ale nawet wwczas istnieje wyrana granica pomidzy

zdrowym wyznaczaniem granic a emocjonalnym szantaem. Jeszcze raz porwnajmy dwie podobne

sytuacje.

Romans

Jacka i jego on, Michelle, znaam od wielu lat i zawsze podziwiaam ich maestwo. Oboje byli

muzykami i grali w orkiestrze symfonicznej. Dzielia ich dua rnica wieku - Jack by o pitnacie lat

starszy -

ale wydawao si, e ich czy szczeglna blisko. Pewnego wieczoru Jack zaproponowa, e

podwiezie mnie na spotkanie grupy operowej, do ktrej oboje naleelimy. W drodze powrotnej

zapytaam:

- Co takiego sprawia, e jest wam ze sob tak dobrze? Jaki jest sekret doskonaego poycia

maeskiego?


34/331

Odpowied Jacka bardzo rnia si od tego, czego oczekiwaam: Mwic szczerze, nie zawsze byo

tak idealnie. W kadym razie mnie daleko byo do doskonaoci. Powiem ci co, o czym wie niewielu

ludzi. Trzy lata temu zrobiem co bardzo gupiego.Zaczem spotyka si z mod kobiet,

skrzypaczk, ktra gocinnie wystpowaa z nasz orkiestr. Romans by krtki, ale miaem potworne

poczucie winy. To bya gupota. Bezmylno. Nie potrafiem 27

utrzyma tego w tajemnicy przed Michelle i wiedziaem,e nigdy nie bd mg

by z ni naprawd blisko, jeli wszystkiego jej nie wyznam. Zdecydowaem wic, e najlepiej bdzie,

jeli zaryzykuj i powiem jej o romansie.

Z pocztku mylaem, e mnie zabije. Przez kilka tygodni prawie si do mnie nie odzywaa, a ja

przeniosem si na d, do pracowni. A potem zrobia co, co bardzo mnie zaskoczyo. Powiedziaa, ewszystko przemylaa i dosza do wniosku, e jeli chcemy by razem przez cae ycie, to potrzebny

jest nam plan. Nie krya, e jest wcieka, ale zaproponowaa mi umow: ona nie bdzie wracaa do

tego tematu i robia mi wyrzutw ani nie wykorzysta tego jako broni, kiedy bdzie czego ode mnie

chciaa. Ale jeli nie zobowi si do wierno

ci, nie wyrzekn nieuczciwoci i nie pjd z ni na terapi, to nie bdziemy mogli pozosta razem.

Jeeli nie przyjm takich zobowiza, to ona nie moe by moj on, bo nie chce y w niepewnoci,

z brakiem poczucia bezpieczestwa i cigymi podejrzeniami.

Powiedziaam Jackowi, e mia szczcie, gdy Michelle w zdrowy sposb wyznaczya granice. Proces

wyznaczania granic przedstawi i omwi szerzej w drugiej czci ksiki. Michelle rozwizaa

problem w nastpujcy sposb:

zdefiniowaa swoje stanowisko;

stwierdzia, czego potrzebuje;

okrelia, co bdzie, a czego nie bdzie akceptowa;

umoliwia Jackowi powiedzenie tak" lub nie".


35/331

Nalegaa te, by na terapi zgosili si oboje.

Wszyscy mamy prawo da innym do zrozumienia, e nie akceptujemy ich postpowania, tak jak

zrobia to Michelle. Wszyscy mamy prawo do tego, by nic nie zatruwao naszego zwizku, czy bdzieto nieuczciwo, czy nag, czy te naduycia wobec nas.

Jeeli kto otwarcie ocenia nasze niewaciwe postpki, to chocia jego sowa i uczucia mog by

mocne, dopki nie pojawiaj si groby ani presja, nie jest to szanta. Waciwe wyznaczanie granic

nie ma nic wsplnego z wymuszaniem, presj czy powtarzajcym si obarczaniem drugiej osoby

win. Jest po prostu stwierdzeniem, jakiego rodzaju zachowania akceptujemy, a jakich nie.

Podejcie szantaysty

Porwnaj sposb, w jaki Michelle zareagowaa na kryzys, z tym, w jaki zachowaa si para moich

klientw sprzed kilku lat. Maestwo Stephanie i Boba zawiso na wosku - kiedy do mnie przyszli,

prawie si do siebie nie odzywali. Oboje byli atrakcyjnymi czterdziestolatkami. Bob -

prawnik specjalizujcy si w sprawach podatkowych - prowadzi szerok 28

praktyk, Stephanie pracowaa jako porednik w handlu nieruchomo

ciami. Poniewa to Bob zaproponowa, by do mnie przyszli, jego poprosiam o rozpoczcie sesji.

Oto, co powiedzia:

Nie wiem, ile jeszcze potrafi wytrzyma. Ptora roku temu zrobiem co strasznego, co do tej pory

niszczy nasz zwizek. Miaem krtki romans z kobiet, ktr poznaem w podry subowej.

Przyznaj si do winy. To nie powinno si zdarzy, ale si zdarzyo. I staram si jak mog, by

wynagrodzi to Stephanie. Kocham j i chc z ni zosta. Dobrze nam razem, mamy dwoje licznychdzieci. Ale ona traktuje mnie teraz jak seryjnego morderc. Nie chce zostawi tegotematu w spokoju.


36/331

Wspomina o moim romansie za kadym razem, kiedy czego chce. Decyduje o tym, kiedy jej rodzice

do nas przyjad i na jak dugo pozostan, podejmuje decyzje nawet w tak drobnych sprawach, jak ta,

jaki film mamy obejrze. Mwi mi, co mam jej kupi, by j zadowoli. Teraz chce, bymy pojechali do

Europy, i to w czasie, kiedy zaczynam prowadzi powan spraw i naprawd nie mog wzi urlopu.Bardzo bym chcia, by pojechaa z przyjacik, ale ona upiera si, by zawsze byo tak, jak ona chce.

Oczekuje, e rzuc wszystko i pojad.

To tak, jakbym musia to zrobi, bo j zdradziem. Jakby mwia: Jeste moim dunikiem. Nawet

gdyby y tysic lat, i tak nie zdoasz naprawi tego, co mi zrobie". Jeli nie chc jej ustpi, to

przypomina mi,jakim byem niegodziwcem. Potrafi nawet powiesi na apteczce kartk z napisem:

Oszust". Jak mam jej nie ustpowa? Boj si, e jeli nie bd si zgadza na wszystko, czego

pragnie, to mnie opuci. To prawda - zachowaem si jak oszust i okropnie si z tym czuj. Ale duejju tego nie znios. Jak mamy wydosta si z tego bagna?

Stephanie, podobnie jak Michelle, miaa prawo by za. Ale jej postawa wobec Boba polegaa na

karaniu go i kontrolowaniu. W gruncie rzeczy by to szanta. Czujc si przeraona i niepewna, kiedy

dowiedziaa si o romansie Boba, Stephanie bdnie zaoya, e przywie go do siebie, wzbudzajc

w nim tak wielkie poczucie winy, e zrobi on wszystko, czego tylko bdzie chciaa. Nieustannie

stwierdzaa, e m jest moralnie gorszy od niej i bezwartociowy i wci wykorzystywaa jego

postpek jako bro. Jej groba bya wyrana i niezmienna: Jeli nie dostan tego, czego pragn, to

bdziesz tego aowa". Co znaczyo po prostu: Teraz ja tu rzdz".

Kryzys taki jak romans jest dowiadczeniem nioscym ze sob zarwno zagroenie, jak i moc

moliwoci. Stanowi take jedn z tych trudnych sytuacji yciowych, w ktrych atwo moe doj do

szantau.

Michelle wykorzystaa to dowiadczenie jako szans przebudowy zwizku z Jackiem i powiedzenia

mu, czego oczekuje od niego, od siebie i od 29

maestwa. Stephanie natomiast pogrya si w gniewie i pragnieniu zemsty.


37/331

W kadej sytuacji, w ktrej zdecydowalimy si na utrzymanie zwizku po powanym wykroczeniu

partnera - zdradzie, niszczcym kryzysie w rodzinie, odkryciu, e oszuka nas przyjaciel - istniej

moliwoci wyrzdzenia sobie wzajemnie krzywdy, ale i uzdrowienia zwizku. Ale jeli obie strony

przejawiaj dobr wol i naprawd chc rozwiza kady problem, ktry niszczy zwizek, to niema

miejsca na emocjonalny szanta.

Jaki jest prawdziwy motyw?

Skd moemy wiedzie, czy kto jest bardziej zainteresowany pokonaniem ciebie, czy rozwizaniem

problemu? Przecie nam tego nie powie.

Nie oznajmi nam: Nie obchodzi mnie, czego chcesz, chctylko postawi na swoim". W sytuacji, w

ktrej doznajemy silnych emocji, nasza zdolno postrzegania rzeczywistoci sabnie, a pogarsza si

jeszcze bardziej, kiedy kto wywiera na nas presj. Oto lista, ktra pomoe ci zdia-gnozowa

emocjonalny szanta, umoliwiajc wyjanienie celw i intencji lecych u podstaw zachowania

drugiej osoby.

Jeli druga osoba naprawd chce w uczciwy sposb, z poszanowaniem twoich uczu rozwiza

konflikt, jaki zaistnia pomidzy wami, to:

Otwarcie rozmawia z tob o konflikcie.

Interesuje si twoimi uczuciami i troskami.

Prbuje si dowiedzie, dlaczego nie chcesz tego, czego ona chce.

Przyjmuje wspodpowiedzialno za konflikt.

Tak jak widzielimy to w przypadku Michelle i Jacka, mona odczuwa wobec kogo zoi nie stara

si niszczy go emocjonalnie. Konflikty, nawet te powane, nie musz czy si z obraaniem drugiej

osoby czy negatywnym osdzaniem jej.


38/331

Jeli podstawowym celem drugiej osoby jest pokonanie ci, to:

Prbuje ci kontrolowa.

Ignoruje twoje protesty.

Upiera si, e jej charakter i motywy dziaania s lepsze od twoich.

Unika przyjcia jakiejkolwiek odpowiedzialnoci za konflikt.

Jeli widzisz, e inny czowiek prbuje postawi na swoim niezalenie od tego, ile miaoby to

kosztowa ciebie, to masz do czynienia z emocjonalnym szantayst.

30

Od elastycznoci do zamroenia

Przygldajc si sytuacjom, ktre mog przeksztaci si w szanta emocjonalny, a take szukajc

symptomw i motyww dziaania, zadaj sobie kolejne pytanie: Jak bardzo jestem elastyczny i na jak

elastyczno sam pozwalam w tym zwizku?

Kiedy emocjonalny szanta zaczyna zatruwa nasz zwizek, zauwaamy wielk zmian otaczajcej nas

atmosfery. Tak jak widzieli


39/331

my to u Stephanie i Boba, zwizek moe utkn w martwym punkcie.

Groby i presja staj si staym elementem codziennych interakcji. Pojawia si emocjonalny chd i

tracimy wikszo elastycznoci, ktra pozwala nam pynnie omija rafy.

Jeli za relacje s elastyczne, to moemy atwo uzna ten stan zaoczywisty. Kadego dnia bez

wielkiego trudu i traumatycznych przey negocjujemy na temat milionw drobnych spraw

wypeniajcych nasz egzystencj - do ktrej restauracji si wybierzemy, jaki film obejrzymy, na jaki

kolor pomalujemy pokj dzienny czy gdzie urzdzimy piknik dla pracownikw naszego biura. W wielu

wypadkach wynik tych negocjacji nie ma wielkiego znaczenia, a osoba majca najsilniejsze

preferencje z reguy wygrywa. Ale pomimo normalnych rnic zda i manipulacji, istnieje rytm

dawania i brania, poczucie rwnowagi i sprawiedliwoci.

W wielu sprawach moemy ustpi z niewielkim negatywnym skutkiem i szybko uleczy nasze ego i

odzyska energi. Jednoczenie oczekujemy od innych, e take od czasu do czasu pozwol nam

przeprowadzi nasz wol.

Kiedy ch kompromisu zaczyna znika, status quo staje si wzorcem na przyszo. To tak, jakby nie

wolno byo nam si zmienia czy zrezygnowa z roli, ktra nie zawsze nam odpowiada. Jestemy zahi-

bernowani.

Kiedy byam dzieckiem, bawiam si z kolegami i koleankami w gr, ktr nazywalimy mroonym

berkiem". Jedno z nas byo berkiem i gonio inne dzieci, starajc si ich dotkn. Dziecko, ktre

zostao dotknite, zamierao w jednej pozycji i nie mogo si poruszy do koca gry. Trawnik, na

ktrym si bawilimy, w miar postpu gry zaczyna

wyglda jak wystawa rzeb, by usiany dzieciakami stojcymi nieruchomo w dziwnych, czasem

trudnych do utrzymania pozycjach. Emocjonalny szanta jest w duym stopniu podobny do tej gry. A

nie jest zabaw. Kiedy dotyka zwizek, ten usztywnia si, zastyga we wzorcach da i kapitulacji. Nie

wolno nam skorygowa naszej postawy, zmieni pozycji.

Allen to pogodny, dowcipny mczyzna, waciciel niewielkiej firmy meblarskiej. Jednak kiedy

przyszed do mnie po raz pierwszy, by

w ponurym nastroju. Zacz mwi o problemach ze sw now on, Jo.


40/331

31

- Mylaem, e Jo to wanie taka kobieta, jakiej potrzebuj. Jest wspaniaa, ma ogromne poczucie

humoru, jest bardzo bystra - zacz.

- To brzmi niele - odparam. - Skd wic ta smutna mina?

Po prostu nie wiem, czy to wszystko ma sens. Jestem pewien, e Jo mnie kocha, ale nie podoba mi si

to, co si midzy nami dzieje. Jeli tylko zasugeruj, e moglibymy spdzi troch czasu osobno - a

koledzy czsto namawiaj mnie, bymyposzli po pracy do kina czy do pubu - Jo okazuje, jak bardzo j

to boli. Patrzy na mnie tymi swoimi wielkimi oczyma i mwi: Co si stao? Czy ju ci si znudziam?

Ju nie chcesz ze mn by? Mylaam, e za mn szalejesz". Kiedy zaczynam planowa jakie wyjcie,

robi kwan min, prosi, bym zosta, pokazuje, jak bardzo j unieszczliwiam. Nie wiedziaem, e tak

wiele potrzebuje. Ja nie mam nic przeciwko temu, by wysza z koleankami, ale ona ogranicza

wszystkie swoje dawne kontakty. Tak jakby chciaa, bymy si nie rozstawali. Raz, kiedy odwayem

si wyj z kolegami, nie odzywaa si do mnie przez cay tydzie. Mylaem, e to wanie ta jedyna,ale teraz mam do niej duy al. Nasz zwizek by taki wspaniay. Ale, do diaba, ona chce, by wszystko

ukadao si po jej myli.

Kiedy zalene, majce wiele potrzeb osoby wchodz w zwizek, czsto wpadaj w panik, jeli

partner pragnie spdza troch czasu bez nich. Lkaj si opuszczenia i odrzucenia i zamiast mwi o

tym, ukrywaj swoje lki. S przecie dorose i powinny" by niezalene, a nie czu si jak

przeraone dzieci. Kiedy Jo zobaczya, e Allen pragnie wicej wolnoci, zamiast porozmawia z nim o

swoich uczuciach, wyrazia je nie wprost. Obarczaa ma poczuciem winy, cho chcia po prostuspdzi troch czasu bez niej.

Allen stara si ze wszystkich si zrozumie on.

Nie miaa atwego dziecistwa i to dlatego tak bardzo mnie potrzebuje. Nie wini jej za to, e czuje

si zagroona. Czasami dobrze mi z tym, e jestem z kobiet, ktra pragnie mnietak bardzo, e nie

chce spuszcza mnie z oka.


41/331

Ale mwic szczerze, zaczyna mi to doskwiera. Jo dostaje to, czego chce, kiedy obarcza mnie tym

cholernym poczuciem winy. A ja czuj si jak ofiara losu, bo cay czas jej ustpuj.

Chocia Allen nie chcia si do tego przyzna, zdawa sobie spraw, e za bagalnymi spojrzeniami Jo ijej czarujcymi zapewnieniami o mioci stay dania i presja. Jo oczekiwaa, e m bdzie spdza

z ni cay swj wolny czas - bya to jedyna rola, na jak chciaa mu pozwoli. Nie wolno mu byo mie

wasnych zaj czy zainteresowa.

Allen zrobi jednak co, co robi wiele szantaowanych emocjonalnie osb, zwaszcza na pocztku:

wyjani na korzy Jo swoje wtpliwoci 32

i zracjonalizowa jej kurczowe trzymanie go przy sobie, poniewa wsp

czu jej z powodu trudnego dziecistwa i ywi do niej gbokie uczucie.

Podobnie jak wielu ludzi, kiedy wywiera na nich nacisk osoba bardzo zaborcza i majce wielkie

potrzeby, Allen bdnie zinterpretowa to jako oznak ogromnej mioci. Jak zobaczymy w dalszej

czci tej ksiki, zrozumienie i wspczucie dla emocjonalnego szantaysty do niczego ci nie

doprowadz. Tak naprawd stanowi tylko wod na jego myn.

Kiedy ju dostrzeesz symptomy szantau emocjonalnego w twoim zwizku, poczujesz si, by moe,tak jakby ziemia usuwaa ci si spod ng. Nagle zdasz sobie spraw, e tak naprawd nie znasz swego

partnera, rodzica, brata, szefa czy przyjaciela. Ze czego zaczyna w waszym zwizku brakowa. e nie

ma w nim miejsca na kompromis czy elastyczno. Rwnowaga si przestaje istnie, tracisz poczucie,

e raz jedno z was stawia na swoim, raz drugie. Tam, gdzie przedtem nie bya wymagana zapata" za

mio i szacunek, teraz to, czy nie wypadniesz z ask szantaysty, uzalenione jest od ustpowania

mu na kadym kroku.


42/331

33

ROZDZIA 2

Cztery oblicza szantau

Gdyby naprawd mnie kocha..."

Nie opuszczaj mnie, bo... (zrobi co, odejd...)"

Jeste jedyn osob, ktra moe mi pomc..."

Mgbym wiele dla ciebie zrobi, gdyby tylko..."

W jzyku szantau wszystkie te zdania s sposobami przedstawiania da. Rni si jednak

pomidzy sob, gdy kade z nich odzwierciedla inny typ szantau. Kiedy dokadnie przygldamy si

emocjonalnemu szantaowi, to, co wydaje si jednym typemzachowania, rozdziela si na cztery

rodzaje tak odmienne, jak warstwy kolorw pojawiajce si, kiedy wiato przechodzi przez pryzmat.

Najatwiej rozpozna prokuratorw", ktrzy dokadnie okrelaj, czego chc i jakie konsekwencje

czekaj nas, jeli im nie ustpimy.

Mog zachowywa si agresywnie lub uparcie milcze, ale niezalenie od ich zachowania, zo, ktr

czuj, kiedy natrafiaj na sprzeciw, jest zawsze skierowana bezporednio przeciw nam. Nalecy do

drugiej kategorii, biczownicy" podkrelaj, co sobie zrobi, jeli nie uda im si dopi swego.

Cierpitnicy" to utalentowani oskaryciele, ktrzy lubi obarcza nas poczuciem winy i czsto

zmuszaj nas do odgadywania ich pragnie, uwaajc, e to my powinnimy je spenia. Kusiciele"


43/331

poddaj nas serii testw i obiecuj wspaniae nagrody, ktre otrzymamy, jeli bdziemy im ulegli.

Kady typ szantaysty posuguje si odmiennym sownictwem i kady nadaje odmienne cechy

daniom, presji, grobom oraz wystawianym nam negatywnym ocenom, stanowicym elementyszantau.

34

Rnice te utrudniaj rozpoznanie szantau, nawet jeli uwaamy si za wystarczajco bystrych, by go

zauway. Jeeli uwaasz, e wszystkie ptaki wygldaj jak orze, to moesz si zdziwi, kiedy kto ci

powie, e przepywajcyobok abd to te ptak. Podobnym zaskoczeniem moe by pojawienie si

nieznanej formy emocjonalnego szantau w twoim yciu. Ale kiedy ju poznasz cztery rodzaje

szantau, zaczniesz dostrzega alarmujce sygnay w zachowaniach innej osoby i stworzysz system

wczesnego ostrzegania, ktry pomoe ci przewidzie emocjonalny szanta, przygotowa si do niego,

a nawet mu zapobiec.

Prokurator"

Ten przewodnik po kwartecie szantaystw zaczynam od prokuratorw", nie dlatego, e jest ich

najwicej, ale dlatego, e ich szanta jest najbardziej oczywisty. Nie moesz nie zauway, espotkae si z prokuratorem", poniewa kady przejaw oporu natychmiast napotyka jego zo.

Moe wyraa j agresywnie, poprzez bezporednie groby - nazywam t grup aktywnymi

prokuratorami" - lub przejawia arzc si wcieko, tak jak robi to prokuratorzy" bierni.

Niezalenie od stylu, prokuratorzy" pragn zwizku, w ktrym to oni rzdz. Cokolwiek czujesz,

jakiekolwiek s twoje potrzeby, prokurator" lekceway twoje prawa. Ignoruje je.

Prokuratorzy" aktywni


44/331

Jeli wrcisz do pracy, to ci opuszcz".

Jeeli nie przejmiesz rodzinnej firmy, to pomin ci w testamencie".

Jeli sprbujesz si ze mn rozwie, to nigdy ju nie zobaczysz dzieci".

Jeli nie przyjmiesz tych godzin nadliczbowych, to moesz zapomnie o awansie".

Sowa te brzmi zdecydowanie - i budz lk. Czsto odnosz skutek, gdy daj nam wyran wizj

tego, co si stanie, jeli nie ustpimy agresywnemu prokuratorowi". Moe on wyrzdzi namkrzywd. Prokuratorzy" nie zawsze s wiadomi penego oddziaywania swoich sw, nie zawsze

zauwaaj, jak czsto gro nam swoj dezaprobat, mwi innym, jacy jestemy okropni, czy

odbieraj nam co cennego. Mog nie 35

spenia nawet dziewidziesiciu procent swoich grb, a w czasie ciszy przed burz potrafi bynawet mili, ale poniewa wymieniane przez nich konsekwencje naszego nieposuszestwa mog by

powane, yjemy w staym lku.

Liz, szczupa, ciemnooka kobieta o niskim, spokojnym gosie, przysza do mnie, podobnie jak wiele

innych kobiet przez lata mojej pracy, szukajc pomocy. Chciaa si dowiedzie, czy da si jeszcze

uratowa co z romansu, ktry przeksztaci si w chodne, wypenione emocjonalnymi naduyciami

maestwo. Spotkaa Michaela na sesji szkoleniowej dla sprzedawcw komputerw, kilka lat po

ukoczeniu szkoy redniej.

Kiedy pracowali w jednym zespole, zachwyci j jego autorytatywny sposb postpowania z ludmi i

umiejtno docierania do istoty kadego problemu. Atrakcyjny wygld mczyzny by dodatkowym

atutem.

Na pocztku Michael wydawa mi si wspaniay. Taki opiekuczy i odpowiedzialny. Jeszcze teraz

bywa midzy nami bardzo dobrze. Duo czasu upyno, zanim zauwayam, jakim bywa wadczym

potworem. W rok po naszym lubie zaszam w ci. Kiedy urodziy si blinita, wpadam w rutyn


45/331

macierzystwa. Gdy dzieci poszy wreszcie do szkoy, pomylaam, e sama te mogabym si

doksztaca. W naszej pracy albo si jest na czasie, albo wypada si z gry. Ale Michael uwaa, e

powinnam pozosta wdomu, dopki nasze dzieci chodz do szkoy. I koniec. Gasi mnie za kadym

razem, kiedy pytam, czy dzieci nie mogyby zostawa w wietlicy po lekcjach i czy mog zapaci

czesne w szkole, do ktrej chciaabym chodzi.

Jestem bardzo sfrustrowana. Powiedziaam Michaelowi, e nie wiem, czy nadal chc by jego on. I

wtedy wszystko si zaczo. Powiedzia, e jeli go opuszcz, to zatrzyma wszystkie pienidze i

wyrzuci mnie na ulic. Zachowywa si jak kto zupenie mi obcy.

- Czy nie lubisz naszego piknego domu? Nie lubisz takiego stylu ycia? Sprbuj tylko wystpi o

rozwd, a bdziesz musiaa sta pod latarni, jak niektre

damy". I kiedy ju mj prawnik rozprawi si z tob, nigdy wicej nie zobaczysz dzieci. Daj sobie wic

spokj z rozwodem i zachowuj si przyzwoicie - wykrzykiwa.

Nie miaam pojcia, czy da si tak ponie zoci, czy te naprawd posunby si a tak daleko.

Powiedziaam wic prawnikowi, e rezygnuj, i przerwa

am procedur rozwodow. Teraz nienawidz Michaela i nie wiem,co robi.

Jak przekonaa si Liz, najwiksze pole do popisu prokuratorzy"

maj wtedy, gdy w maestwie pojawiaj si trudnoci, gdy koczy si romans lub gdy dochodzi do

rozwodu. By moe najgroniejszymi szantaystami s osoby podobne do Michaela, ktre w czasie

wielkiego stresu, gdy odczuwaj bl, mog grozi, e zniszcz partnerowi ycie, pozbawiajc go

zabezpieczenia materialnego czy uniemoliwiajc kontakty 36

z dziemi, i posuwajc si do kadej groby, jaka tylko przyjdzie im do gowy. Ludzie, ktrzy prbuj

radzi sobie z takim szantayst, zawsze znajduj si w niezwykle trudnym pooeniu. Jeli si

opieraj i staraj nie poddawa, to podejmuj ryzyko, e prokurator" zrealizuje swoje groby. Jeli


46/331

kapituluj albo staraj si zyska na czasie, to ogarnia ich ogromna zo: zo na szantayst za

stworzenie tak trudnej sytuacji i na samych siebie za to, e nie potrafi podj walki.

Dzieci to my

Nie zaskakuje nas fakt, e to rodzice najlepiej potrafi zmienia kompetentnych dorosych ludzi w

dzieci. Czsto rodzice utrzymuj nad nami kontrol dugo po opuszczeniu przez nas rodzinnego

gniazda i uwaaj, e musz pomaga nam w podejmowaniu decyzji, z kim wzi lub, jak

wychowywa dzieci, gdzie i jak mieszka. Ich ogromna wadza nad nami moe si wywodzi z naszej

lojalnoci wobec nich i lku przed wywoaniem ich dezaprobaty. Zdarza si, e lk ten ronie, kiedy

rodzice, chcc umocni swj autorytet i nasze posuszestwo, wywieraj na nas presj, posugujc si

testamentem czy obietnic obdarowania nas pienidzmi.

Mj klient, Josh, trzydziestodwuletni projektant mebli, spotka

mio swego ycia, energiczn businesswoman, Beth. Byby bardzo szczliwy, gdyby niejeden

problem - dezaprobata jego ojca, Paula.

Mj ojciec zawsze byt dewotem - jestemy katolikami - i w naszej rodzinie lub zawsze musia

odbywa si w kociele. A ja miaem takie szczcie, e zakochaem si w ydwce, ktr spotkaem

grajc w softball. Prbowaem rozmawia o tym z ojcem, ale on wpada we wcieko. Grozi, e jeli

oeni si z Beth, to nie bdzie yrowa poyczki, ktr chc zacign, by mc rozwija moj firm, a

na tej poyczce opieram wszystkie moje plany. Mwi te, e skreli mnie z testamentu. I wiesz co? On

moe to zrobi. Nie mog przyprowadza Beth do domu rodzicw ani nawet o niej wspomina - i to

jest okropne.

Nie ma sensu nawet z nim o tym rozmawia -ju prbowaem. Owiadcza wtedy, e nie ma zamiaru

znw porusza tego tematu i wychodzi z pokoju.

Cay czas zadaj sobie pytania: Czy jestem na sprzeda? Ilewarta jest moja dusza? Czy mam przesta

widywa si z moj rodzin, czy te lepiej kama i udawa, e Beth nie istnieje? To mnie wykacza.

To wicej ni pienidze -

zawsze miaem bliskie kontakty z rodzin, a teraz nie mog wej do domu, jeli nie skami.


47/331

Rodzice, ktrzy nale do prokuratorw", czsto zmuszaj dzieci do dokonania wyboru pomidzy

nimi a innymi ukochanymi osobami.

Doprowadzaj w ten sposb do sytuacji, w ktrej kady wybr to zdrada.

37

A ich szantaowane dzieci czsto ulegajzudzeniu, e jeli zrezygnuj z nieodpowiedniego"

partnera, by utrzyma pokj w rodzinie, nastpnym razem uda im si znale kogo, kto pomylnie

przejdzie test.

Oczywicie, to tylko zudzenie. Rodzice posugujcy si takim szanta

em bez wtpienia dostrzeg wady take w nastpnej osobie i w nastpnej, i w kadym, kto moe im

przeszkadza w kontrolowaniu dorosego dziecka.

Josh stawa na gowie, starajc si zadowoli ojca, nie rezygnujc jednak z tego, czego pragn dlasiebie. Mia przed sob tylko takie wybory, ktre zagraay jego wewntrznemu ja". Mg

podporzdkowa si ojcu - ale wtedy musiaby zrezygnowa z Beth, czego nie chcia -

albo tylko udawa, e uleg, i y w kamstwie.

Kiedy manewrujemy, by unikn kary, jak chc nam wymierzy tacy szantayci, i agresywnoci, z

jak nas traktuj, zaczynamy czasem robi co, co zaskakuje nas samych - kamiemy, ukrywamypewne fakty, oszukujemy - aby zachowa pozory posuszestwa. Zachowujc si jak buntownicze


48/331

nastolatki, amic nasze wasne zasady,pogbiamy jeszcze niezadowolenie z samych siebie, ktre

odczuwamy, kiedy nie sprzeciwilimy si szantaycie.

Milczenie

Prokuratorzy" nie musz wiele mwi, by poinformowa nas o swoim stanowisku. Rwnie skuteczni

jak szantayci, ktrych poznalimy do tej pory, s szantayci, ktrzy milcz i dsaj si, wyraajc

swoj zo niewerbalnie.

Jim, autor piosenek, ktrego spotkalimy w poprzednim rozdziale, wkrtce po zamieszkaniu z Helen

okaza si milczcym szantayst, a jej opis tego, jak wywiera na ni presj, jest dobrym przykademtakiego stylu szantaowania.

Nie wiem, co zrobi. Kiedy jest ze mnie niezadowolony, zamyka si w sobie i wydaje si taki odlegy.

Wiem, e jest wcieky, ale tego nie mwi. Pewnego wieczoru wrciam do domu pno. Okropnie

bolaa mnie gowa. Prowadziam tego dnia niezwykle wyczerpujce lekcje, a szef zada ode mnie

raportu o zatrudnieniu, ktry musia przedstawi wraz z projektem budetu, nie miaam wic nadziei

na wieczorny odpoczynek. Jim przygotowa kolacj, zapali wiece i wspaniale mnie przywita. Byam

naprawd wzruszona. Potrafi by taki miy.

Kiedy potem chcia si przytuli, ju wiedziaam, czego ode mnie oczekiwa.

Zazwyczaj nie miaabym nic przeciwko temu, ale wtedy wci pkaa mi gowa, i mylaam o pracy,

ktr musiaam jeszcze wykona. Czuam si tak zainteresowana seksem jak papierowa torba.

Prbowaam bardzo delikatnie powiedzie, e w tej chwili jest to niemoliwe, i zaproponowa mu,

bymy to przeoyli.

38


49/331

Ale Jim byt bardzo zawiedziony. Nie odezwa si ani jednym sowem. Zacisn

szczki, spojrza na mnie tym szczeglnym spojrzeniem i wsta. Za chwil usyszaam trzaniecie

drzwiami jego pracowni i muzyk z magnetofonu.

Przeduajce si lodowate milczenie tych szantaystw jest trudne do zniesienia. Gotowimy chyba

zaprzeda dusz, by je przerwa. Powiedz co" - bagamy. Krzycz na mnie. Wszystko jest lepsze ni

ta cisza". Zazwyczaj im bardziej staramy si skoni nadsanego szanta

yst, by powiedzia, o co mu chodzi, tym bardziej si zacina i wycofuje, przeraony perspektyw

skonfrontowania si z nami czy te z wasn zoci.

Nie wiedziaam, co robi. Przytaczao mnie poczucie winy. Zachowa si tak romantycznie, a ja

zrewanowaam si takim chodem. Poszam wic do niego i prbowaam porozmawia. Siedzia tam

i patrzy, jakby mnie nie widzia, po czym powiedzia: Nie odzywaj si do mnie".

Musiaam co zrobi, by si z nim pogodzi. Zaoyam wic bia satynow koszul nocn, weszam

do pracowni, zarzuciam mu rce na szyj i przeprosi

am go. Skoczyo si to tym, e kochalimy si w pracowni. Brzmi to moe ekscytujco, ale dla mnie

wcale nie byo przyjemne. Wci bolaa mnie gowa i byam strasznie spita. Ale tak bardzo zaleao

mi, by ze mn normalnie rozmawia. Nie mogam znie tej ciszy.

Milczcy szantayci barykaduj si za cian ciszy i obarczaj nas ca odpowiedzialnoci za sweuczucia. Podobnie jak Helen, bardzo le si czujemy, kiedy kto karze nas w ten sposb. Zauwaamy,

e w tej ciszy narasta zo szantaysty, i wiemy, e stanowimy jej cel. Szantaysta chwyta nas w

puapk stresu i napicia, i wikszo nas, tak jak Helen, szybko si poddaje, bo to najprostsza znana

nam droga do doznania ulgi.

Podwjna kara


50/331

Kiedy jeste w podwjnym zwizku, w ktrym twj kochanek jest twoim szefem lub twj najlepszy

przyjaciel - partnerem w interesach, moliwo karania zwiksza si. Szantaysta moe przenosi

kady problem z jednego zwizku w drugi.

Moja klientka, Sherry, dwudziestoomioletnia ambitna kobieta o urodzie modelki, bya niezwykle

poruszona, kiedy przysza do mnie po raz pierwszy Prbowaa zerwa romans z mczyzn, dla

ktrego pracowaa. Sherry zdecydowaa si pracowa jako sekretarka, by pozna wiat filmu, i szybko

zostaa asystentk szefa dziau efektw specjalnych, energicznego pidziesiciodwuletniego

filmowca, Charlesa.

39

Charles, podobnie jak Sherry, ukoczy jeden z najlepszych uniwersytetw w Stanach. czya ich

mio do czarno-biaych niemych filmw i wspczesnej sztuki. Sherry szybko zainteresowaa si

mczyzn, ktry traktowa j powanie. Ich rozmowy byy bardzo oywione. Ze wzgldu na

stanowisko Sherry, Charles wprowadza j w tajniki wiata filmowego biznesu i zawierania

kontraktw. Przez wiele miesicy szkoli j i przygotowywa do pracyna stanowisku kierownika, tak

by moga uczestniczy w spotkaniach z klientami i pomaga mu w prowadzeniu firmy.

Przyjaciele Sherry ostrzegali j, by nie wizaa si ze swym szefem, tym bardziej e jest onaty.

Charles wydawa si jej jednak duo bardziejinteresujcy ni mczyni w jej wieku i chocia nie od

razu jej si spodoba, dugie godziny intensywnej pracy zbliyy ich do siebie.

Rosnce erotyczne napicie pomidzy nimi miao sw kulminacj w gorcym romansie.

Wiem, wiem. Podstawowa zasada to nigdy nie romansowa z szefem. Ale Charles to taki niezwyky

mczyzna. Nikt nigdy nie dziaa na mnie tak jak on.

Lubi obserwowa, jak pracuje jego umys, lubi jego atwo wypowiadania si. Moe mnie tak

wiele nauczy. A to, e mog by jego ulubion studentk, sprawia, e czuj si, jakbym wygraa los

na loterii. Uwielbiam by z nim tak blisko, uwielbiam wiadomo, e tyle nas czy. Mamy t sam

wizj firmy.


51/331

Charles nie moe rozmawia z on o swojej pracy - ona jest alkoholiczk, wci nieobecna duchem.

Ju zanim rozpocz si nasz romans, mwi, e kiedy tylko ona stanie na nogi, opuci j. Wic si nie

zastanawiaam.

Romans by gwatowny, seks - fantastyczny, dowiadczenia w pracy bardzo satysfakcjonujce. Ale

miny dwa lata, a Charles nie wykona

adnego ruchu, by rozsta si z on. W miar upywu czasu Sherry zauwaya, e nie zanosi si, by

mia kiedykolwiek si rozwie.

Po dwch latach niespenionych obietnic zrozumiaam, e Charlesowi bardzo odpowiada sytuacja

onatego mczyzny, ktry ma kochank. Ja jednak nie chciaam odgrywa tej roli przez cae ycie.

Chciaabym kiedy mie prawdziw rodzin. Pewnego dnia, przy obiedzie poinformowa mnie, e na

wakacje wyjeda z on i crk do Parya. Wiedzia, jak bardzo kocham Pary, czasem mwilimy, e

tam si pobierzemy, ale wiem, e yam w krainie fantazji.

Byam zaamana, kiedy to sobie uwiadomiam, i w kocu powiedziaam Charlesowi, e chc cofn

nasze relacje do tego miejsca, w ktrym bylimy przed romansem. Przyznaam, e bdzie to smutne,ale byam przekonana, e damy sobie rad.

Charles zawsze by dla mnie tak miy i dobry, e jego reakcja wprawia mnie w zdumienie. Powiedzia,

e jeli przestan si z nim spotyka, to mog te poegna si z prac. Nie wiem, czy potrafi

poradzi sobie z rozstaniem 40

i jednoczenie z utrat pracy. Byam ju tak blisko robienia tego, co lubi...

Boj si, e on naprawd zatrzanie przede mn drzwi do kariery. Ale gdybym z nim pozostaa,

czuabym si jak prostytutka. Nie mogabym spojrze sobie woczy. Nie potrafi uwierzy, e w ogle

bior to pod uwag.


52/331

Charles stan przed utrat namitnej kochanki, z ktr zwizek prawdopodobnie odmadza go i

dodawa mu energii. Kiedy zrozumia, e moe to straci, zdesperowany uciek si do grb, majc

nadziej, e w ten sposb utrzyma Sherry przy sobie. Taka reakcja zaszokowaa j, ale biorc pod

uwag silne uczucia wywoane koczeniem si romansu, nie bya wcale nietypowa.

Sherry musiaa zmierzy si z sytuacj, z ktr ludzie, a zwaszcza kobiety, spotykaj si od lat.

Wizanie si z osob, ktra ma nad nami wadz, zawsze niesie ze sob due niebezpieczestwo.

Jeeli dojdzie do kryzysu, to moesz - podobnie jak Sherry - odkry, e stres i rozczarowanie skaniaj

osob, ktra wypeniaa du cz twojego ycia, do karania ci. Ale jak zobaczymy pniej, Sherry

nie bya tak bezradna, jak jej si w pierwszej chwili wydawao. Stay przed ni rne moliwoci, ktre

omwi w dalszej czci ksiki.

Ich zalepienie - i nasze

Im bliszy zwizek, tym wicej mamy do stracenia i tym bardziej jeste

my podatni na manipulacje prokuratorw". Nie chcemy rozstawa si z osobami, na ktrych bardzo

nam zaley i z ktrymi wi nas dugotrwae wizi, czy te - jak w wypadku Sherry - od ktrych zaley

nasza praca. Czsto duo znosimy, by unikn przeciwstawienia si takim osobom. Nadal chcemy

ufa szantaujcym nas osobom i nasze prawdziwe pogldy na temat ich postpowania spychamy na

samo dno wiadomoci. Josh, na przykad, nie potrafi dostrzec, e jego ojciec, chocia twierdzi, i

chodzi mu wycznie o dobro syna, stawia mu dania egoistyczne i w ogle nie bra pod uwag

uczu Josha. dania

prokuratorw" rzadko s inne.

W miar rozwoju sytuacji konsekwencje, jakimi grozi szantaysta, mog by zatrwaajce:

porzucenie, emocjonalne odcicie si, odmowa dostarczania pienidzy czy innych dbr, rosnca

zo, ktrej jestemy celem. I najbardziej przeraajce - groba uczynienia nam fizycznej krzywdy.

Najstraszniejsze groby zamieniaj si w naduycia emocjonalne, kiedy przechodz w zastraszanie, a

jedna osoba przejmuje cakowit kontrol nad zwizkiem.

W gorczce szantau emocjonalnego, zalepieni intensywnoci wasnych potrzeb, prokuratorzy"

wydaj si obojtni wobec naszych uczu i niezbyt krytyczni wobec samych siebie. Szczerze wierz w

suszno 41


53/331

tego, co robi, oraz w to, e maj prawo do realizowania swoich pragnie.

Stawienie im czoa wymaga ogromnej wewntrznej siy, ale jest moliwe.

Dysponujc odpowiednimi narzdziami i korzystajc z moich rad, wszystkie osoby spord moich

klientw, ktre stay si celem szantau, potrafiy odzyska zaufanie do siebie i zdoay w kocu

powiedzie - i okaza -

e nie dadz si wicej szantaowa.

Biczownik"

Kady z nas spotka kiedy kilkuletniego szantayst, ktry rozpoczyna awantur, mwic na

przykad: Jeli nie pozwolisz mi zosta i oglda filmu, to przestan oddycha i zrobi si niebieski!".

Doroli ludzie, ktrzy gro ukaraniem samych siebie, s moe nieco bardziej wyrafinowani, ale

zasada jest identyczna. Informuj nas, e jeli nie zrobimy tego, czego chc, to bd smutni i moe

nawet nie bd mogli normalnie funkcjonowa. Przyrzekaj na przykad, e zrobi co, by zrujnowa

sobie ycie albo wyrzdzi sobie krzywd. Wiedz, e najskuteczniejszym sposobem manipulowania

nami s groby, e zmarnuj swoje zdrowie czy szczcie. Nie k si ze mn, bo zachoruj albo

wpadn w depresj". Musisz mnie uszczliwi, bo inaczej rzuc prac". Jeli nie przestaniesz

spotyka si z X., to przestan je i pi, przestan spa i bra lekarstwa. Zrujnuj sobie ycie". Jeli

mnie rzucisz, zabij si". To groby takiego szantaysty.

Allen, biznesmen, ktrego poznalimy w rozdziale pierwszym, powoli zacz zdawa sobie spraw, e

jego ona, Jo, szantauje go, kiedy opisuje, co si z ni stanie, jeli on si jej nie podporzdkuje. Z

czasem jej nie koczce si dania, by spdza z ni wicej czasu, oraz jej niech do wszelkich

samodzielnych zaj zaczy mu coraz bardziej doskwiera.

Nie jestem pewien, czy potrafi wykona jaki drastyczny ruch, a nic innego do niej nie dociera.

Prbowaem jej powiedzie, e tak duej by nie moe, ale ona nie chce o tym rozmawia. Milczy i


54/331

czasem widz, jak jej oczy zachodz zami. Potem zamyka si w sypialni. Prosz, by wysza,i w kocu

zaczyna mwi, ale zawsze jest to mowa oskarycielska.

Ostatnio chciaem tylko pojecha do siostry do Oregonu i spdzi u niej troch czasu. Jo zareagowaa,jakbym opuszcza nasz planet i nie zostawia adresu.

- Wiesz, e kiedy ci nie ma, nie mog ani spa, ani pracowa - powiedziaa.

- Potrzebuj ci. A teraz mam taki ciki okres w pracy. Liczyam na to, e z twoj pomoc zbior siy

przed sezonem wyprzeday. Jeli ci tutaj nie 42

bdzie i nie pomoesz mi si zorganizowa, to wszystkosi zawali. W takim napiciu nie bd moga

wykonywa swoich obowizkw. Nie obchodzi ci, e ci potrzebuj? Jeli chcesz zmarnowa mi

ycie, to wyjedaj sobie, dokd tylko masz ochot i kiedy tylko chcesz!

Powiedziaem jej:

- Przecie to nie koniec wiata. Chc tylko spdzi troch czasu z moj siostr.

Ale wedug niej opuszczaem j. Odwoaem wyjazd i udaj, e nigdy nie chcia

em jecha. Od chwili, gdy powiedziaem, e zostaj w domu, Jo jest niezwykle mia i czua, jakby to

by drugi miesic miodowy. Czasem jednak mam uczucie, e si dusz.

Dramatyczne sowa, histeria i atmosfera kryzysu (wywoanego przez ciebie, oczywicie) otacza

biczownikw", ktrzy s osobami majcymi wielkie potrzeby i zalenymi. Maj oni tendencj do

tworzenia spltanych" zwizkw z bliskimi sobie ludmi i czsto ogromnie trudno przychodzi im

przyjcie odpowiedzialnoci za wasne ycie. Jeli uciekaj si do szantau, to usprawiedliwiaj swoje

dania, winic ci za wszelkie trudnoci yciowe czy to rzeczywiste, czy wyimaginowane. Taknaprawd cechuje ich niezwyky talent do obarczania ci poczuciem odpowiedzialnoci za to, co im


55/331

si przydarza. Prokuratorzy" zmieniaj ofiar szantau w dziecko, biczownicy" natomiast obsadzaj

swoje ofiary w roli dorosego -jedynego dorosego w zwizku. Jestemy tymi, ktrzy maj spieszy do

nich, kiedy pacz, uspokaja ich, gdy s smutni; mamy dowiedzie si, co jest przyczyn ich

niezadowolenia i naprawi zo. Powinnimy by kompetentnymi osobami, ktre uchroni ich przed

nimi samymi, wyzwol z bezradnoci, otocz opiek ich delikatne ja".

Przez ciebie nie wyzdrowiej

Najwicej telefonw do mojego programu radiowego pochodzi od rodzicw w rednim wieku,

pragncych dowiedzie si, jak radzi sobie z dorosym dzieckiem, ktre naduywa narkotykw, nie

chce pracowa ani chodzi do szkoy, i ktre zmuszeni s utrzymywa. Zawsze, kiedy rodzice prbuj

zmieni t sytuacj, spotykaj si z grobami: Dobrze, wyprowadz si. Zao si, e bdziecie

zadowoleni, widzc mnie na ulicy. I tak nigdy mnie nie kochalicie". Zostan prostytutk i wtedy

bdziecie szczliwi". Zastraszeni rodzice zgadzaj si na utrzymanie status quo, chocia jest to

destruktywne dla wszystkich zaangaowanych osb.

Moja klientka, Karen, emerytowana pidziesicioletniapielgniarka, rozpocza terapi, chcc

uzdrowi swj zwizek z crk; ciko nad tym pracuje. Aby pomc Melanie w pokonaniu powanego

43

uzalenienia od alkoholu, Karen opacia kosztowny program rehabilitacyjny, znalaza pomoc dla

siebie, wstpia doAl-Anon i namwia crk na uczestniczenie w programie szkoleniowym w

szpitalu, w ktrym wczeniej pracowaa. Nie oczekiwaa wdzicznoci, ale nie spodziewaa si te

szantau.

Melanie to wspaniaa dziewczyna, jestem dumna z tego, co zrobia, by odmieniswoje ycie. Cigle

jednak kcimy si o pienidze. Kiedy wysza za Pete'a, zaplanowali kupno domu i poprosili mnie o

poyczk na pierwsz wpat. Wiesz, jak wyglda pensja pielgniarki. Bardzo chciaam im pomc, ale

nie miaam adnych oszczdnoci oprczmego funduszu emerytalnego,, a tych pienidzy nie

chciaam rusza. To cae moje zabezpieczenie na przyszo. Ale Melanie miaa do mnie al, e mam

pienidze, a ona musi sobie radzi bez nich. Musia

a mie ten dom. Martwi si, bo mam wraenie, e jej uniezalenienie si od alkoholu jest jeszczeniepewne, a ona sama miewa bardzo chwiejne nastroje. Wic to tak jakby mwia mi: Musisz na


56/331

mnie uwaa, bo inaczej mog wrci do naogu". Groba brzmi: Jeli nie bdziesz traktowa mnie

tak, jak chc by traktowana, to znw zaczn pi". Nie mam wyboru, musz pomc im w spacie

domu.

Bardzo czsto sysz takie stwierdzenia od osb, ktre stay si celem szantaysty. Odzwierciedlaj

one ich poczucie, e s ofiarami.

Karen tak naprawd miaa kilka moliwoci, ale musiaa wykona pewn prac, by nauczy si je

dostrzega i wykorzystywa. Groby Melanie, e powrci do naogu, trafiay jej matk wprost w

serce. Jak uwiadomiam Karen, bya to taktyka silnej rki, ktra w ogle nie pasowaa do opisu

Melanie jako osoby sabej i delikatnej. Biczownicy" czsto dla kamuflau korzystaj z etykietki

czowieka sabego i bezradnego.

Ostateczna kara dla samego siebie

Ostateczna groba, jak mog wysun biczownicy", jest przeraajca: sugeruj, e popeni

samobjstwo. Taka groba - a nigdy nie mona jej lekceway - moe by stosowana regularnie przez

szantayst, ktry orientuje si, e odnosi ona najlepszy skutek. Stale lkamy si, e po latach

faszywych alarmw ktrego dnia wrcimy do domu i zobaczymy przed nim karetk.

Eve to moda, atrakcyjna artystka, ktra mieszka z Elliotem, wybitnym czterdziestoletnim malarzem.

Ich zwizek na pocztku by bardzo silny, ale kiedy zamieszkali razem, romantyczne oddanie

przeksztacio si w drczc zaleno. Eve dostrzegaa zmienne nastroje Elliota, ju kiedy si

spotykali, lecz przypisywaa je wraliwoci i artystycznemu temperamentowi" mczyzny. Bya

zupenie nieprzygotowana na to, by 44

radzi sobie z jego nawracajc depresj i uzalenieniem od tabletek nasennych. Coraz bardziej

oddalali si od siebie. Nie czy ich ju seks, nie ma midzy nimi bliskoci. Eve pracuje jako asystentka

Elliota, on j utrzymuje. Elliot sprzeciwia si wszelkim podejmowanym przez ni prbom zajcia si

wasn karier. Nalega nawet, by ich prace byy wystawiane razem.


57/331

W kocu zdaam sobie spraw, e musz odej i mie wasne ycie. Jednak za kadym razem, kiedy

wykonuj jaki ruch w tym kierunku, Elliot grozi, e przedawkuje tabletki nasenne. Pierwszy raz tylko

si rozemiaam. Powiedzia

am, e chc zapisa si na lekcje rysunku, a on na to:

- Chcesz wic, ebym umar.

Tak bardzo lubi takie przedstawienia, e mylaam, i artuje. Ale stale powtarza Nie mog bez

ciebie y", Jeli mnie opucisz, to nie dam sobie rady". To wcale nie jestju zabawne, to

przeraajce. Wspczuj mu z powodu jego cierpienia, ale jednoczenie jestem na niego wcieka.Dlaczego postawi mnie w tak trudnej sytuacji? Chciaam tylko pj na kurs.

W typowy dla tego rodzaju szantau sposb, groby Elliota oddziauj na silne poczucie

odpowiedzialnoci Eve.

- By dla mnie taki dobry. Nie znajduj w sobie siy, by go opuci.

Gdyby co sobie zrobi, nigdy bym sobie tego nie wybaczya - powiedziaa Eve. A po chwili dodaa z

penym przekonaniem: - Poczucie winy by mnie zabio.

Wikszo biczownikw" nie posuwa si tak da

Documents

Susan Forward & Donna Frazier--szantaż Emocjonalny