çré-jagannätha-vallabha-näöakam Sources: Kuçakratha’s published translation and Krishna Das Babaji (Kusumasarovara-wallah)’s edition (n.d.)

(1)

pürva-rägo näma prathamo’ìkaù

svaräïcita-vipaïcikä-muraja-veëu-saìgétakaà tri-bhaìga-tanu-vallaré-valita-valgu-häsolbaëam | vayasya-kara-tälikä-raëita-nüpurair ujjvalaà muräri-naöanaà sadä diçatu çarma loka-traye ||1||1

api ca –

smitaà nu na sita-dyuti-taralam akñi nämbhoruhaà çrutir na ca jagaj-jaye manasijasya maurvé-latä | mukunda-mukha-maëòale rabhasa-mugdha-gopäìganä- dåg-aïcala-bhavo bhramaù çubha-çatäya te kalpatäm ||2||2

api ca –

kämaà käma-payonidhià måga-dåçäm udbhävayan nirbharaà cetaù-kairava-känanäni yaminäm atyantam ulläsayan | rakñaù-koka-kuläni çoka-vikaläny ekäntam äkalpayann änandaà vitanotu vo madhuripor vakträpadeçaù çaçé ||3||3

naöa-rägeëa (1)

mådula-malayaja-pavana-taralita-cikura-parigata-kalapakam | säci-taralita-nayana-manmatha-çaìku-saìkula-citta-sundaré-jana-janita-kautukam ||4 manasija-keli-nandita-mänasam | bhajata madhuripum indu-sundara-ballavé-mukha-lälasam || dhruvam || laghu-taralita-kandharaà hasita-nava-sundaram gajapati-pratäparudra-hådayänugatam anudinam sa-rasaà racayati rämänanda-räya iti cäru ||4||

1 vipaïcikä véëä | vallaré latä ||1|| 2 smiteti apahnuty-alaìkäro’yam | rabhaso harña-vegayor iti koñaù ||2|| 3 udbhävayan vardhayan | yaminäà yoginäm | kokaç cakraväkaù | äkalpayan kurvan ||3|| 4 säci taralita-nayanaç cäsau manmatha-çaìku-saìkula-cittaç ceti säci-taralita-nayana-manmatha-çaìku-saìkula-citta evambhütena sundaré-janena janitaà kautukaà yasya tam ||

nandy-ante5 sütradhäraù: alam ativistareëa | priye ! ita itaù | (praviçya) naöé: ajja esa hmi ni-a-kiìkari-anaà caraëa-padidaà vilo-ana-pasadehià pasanna-hi-a-aà kaduà bhatta paraà pamanam |6 sütradhäraù (sa-harñam): cira-samayaà vidagdhocita-veçena yauvana-viläsam anubhavatu bhavati | naöé: ajjena kudo ahudamhi ?7 sütradhäraù: priye na viditaà bhavatyäù prasäda-kathanam etat | naöé: sampadi ta soduà mama hi-a-aà kuduhalehià vippharidaà öattadi | sütradhäraù: priye çåëu | adya khalu vasanta-vasarävasare taruëa-bhäsvad-vimukta-dakñiëa-dig-viläsiné-stana-malayäcalävalambi-veëé-bhujaìga-saìgi-saméraëa-mürchita-virahiné-jana-jévätu-vayasy-äsväsa-vacaù-prasäre vikasita-sita-kiraëa-prasüne ca vimala-nabho-vana-projjåmbhamäna nava-navonmélita-nistala-muktäphala-tulita-tara-mukula madhyävalambiné säsüya-nirbhara-nirékñamäna-virahiné-jana caïcala-locanäïcala-latägra-vartiné nirupama-känti-lakñmé-lubdhalakñmé-ramaëävasthänocita-citta-dugdhäbdhinä vibhävädi-pariëata-rasa-rasäla-mukula-rasäsväda-kovida-puàs-kokilena çré-kaëöha-hära-sahacara-guëa-muktäphala-maëòita-hådayena kià bahunä |

yan-nämäpi niçamya sanniviçate sekandharaù kandaraà svaà vargaà kala-varga-bhümi-tilakaù säsraà samudvékñate | mene gurjara-bhüpatir jarad iväraëyaà nijaà paööanaà väta-vyagra-payodhi-potagam iva svaà veda gauòeçvaraù ||5||

käya-vyüha-viläsa éçvara-girer dvaitaà sudhädédhiter niryäsas tu himäcalasya yamakaà kñirämburäçer asau | säraù çärada-väridasya kim api svar-vähiné-väriëo dvairäjyaà vimalé-karoti satataà yat-kérti-räçir jagat ||6||

yad-dänämbukadamba-nirmita-nadé-saàçleña-harñäd asau riìgat-tuìga-taraìga-niùsvana-miñät prastauti yaà väridhiù | nitya-prastuta-sapta-tantubhir abhisyütäà mano näkinäà yenaitat pratimä-cchalena yad amé muïcanti na praìganam ||7||

tena pratibhäöa-nåpa-ghaöa- kälägni-rudreëa çrémat-pratäparudreëa |

5 guru-deva-dvijäténäà stutur yatra pravartate | äçérvacana-saàyuktä sä nändé parikértitä || 6 ärya eñäsmi nija-kiìkaré-janaà caraëa-patitaà vilokana-prasädaiù prasanna-hådayaà kartuà bhartä paraà pramäëam | 7 äryeëa kasmäd ähutäsmi ?

çré-hari-caraëam adhikåtya kam api prabandham abhinetum adiñöo’smi ||8||

yad-uktam

madhuripu-pada-lélä-çälé tat-tad-guëäòhyaà sahådaya-hådayänäà kämaà ämoda-hetum | abhinava-kåtim anyac-chäyayä no nibaddhaà samabhinaya naöänäà varya kiïcit prabandham ||9||

naöé: tat kathaya | sütradhäraù: katham ? ärädhanéyo vidyänäà nidhiù | yato’sminn abhidhätu-kämo väkpatir api pratipatti-müòhaù syät | (kñaëaà vimåñya) äà småtam | naöé: ta kià so | sütradhäraù: priye sarva-vidyänädi-viläsa-gämbhérya-maryädä-sthairya-prasädädi-guëa-ratnäkärasya suraguru-praëéta-néti-kadamba-karambita-mantrasrävi-kåta-praguëa-påthvéçvarasya çré-bhavänanda-räyasya tanujena çré-hari-caraëälaìkåta-mänasena çré-rämänanda-räyena kavinä tat-tad-guëälaìkåtaà çré-jagannätha-vallabha-näma gajapati-pratäparudra-priyaà rämänanda-saìgéta-näöakaà nirmaya samarpitam abhineñyämi | tathä cäyaà kaviù sa-vinayam idam avadét –

na bhavatu guëa-gandho’py atra näma prabandhe madhuripu-pada-padmotkértanaà nas tathäpi | sa-hådaya-hådayasyänanda-sandoha-hetur niyataà idam ato’yaà niñphalo na prayäsaù ||10||

tadädiçyantaà kuçélavä varëika-parigrahäya | naöé (saàskåtam äçritya): yad äjïäpayati svämé (puro’valokya) paçya paçya –

mådula-malaya-vätäcanta-véci-pracäre sarasi nava-parägaiù piïjaro’yaà klamena | prati-kamala-madhünäà päna-matto dvirephaù svapiti kamala-koçe niçcaläìgaù pradoçe ||11||

sütradhäraù: (sa-harñam) priye sädhu sädhu man-manaù kutühala-jalanidhi-vivarte nihitaà bhavatyä yato gopäìganä-çatädhara-madhu-päna-nirbhara-keli-klamälasäpaghanaù kvacit prauòha-vadhü-stanopadhanéya-maëòita-hådaya-paryaìka-çäyé pétämbaro näräyaëaù smäritaù | (nepathye)

dvatriàçal-lakñaëair yukto

deva-deveçvaro hariù | gopäla-bälakaiù särdhaà jagäma yämuna-vanam ||12||

kedära-rägeëa (2)

mådutara-maruta-vellita-pallava-valli-valita-çikhaëòam | tilaka-viòambita-marakata-maëi-täla-bimbita-çaçadhara-khaëòam || yuvati-manohara-veçam | kelaya kalänidhim iva dharaëém anu pariëata-rüpa-viçeñam ||dhruvam|| khelä-dolayita-maëi-kuëòala-ruci-ruciränana-çobham | helä-taralita-madhura-vilocana-janita-vadhü-jana-lobham || gajapati-rudra-narädhipa-cetasi janayatu mudam anuväram | rämänanda-räya-kavi-bhaëitaà madhuripu-rüpam udäram ||13||

sütradhäraù: (sa-cakitam) priye mat-kanéyän çré-kåñëa-våndävana-gamanam ävedayati | tad vayam api sva-nepathyopacitäya yäma | (iti niñkräntau)

prastavanä (tataù praviçati yathä-nirdiñöaù kåñëaù |) kåñëaù: sakhe ratikaëòala ! paçya paçya ! rämaëéyakaà våndävanasya | tathä hi –

uddäma-dyuti-pallavävali-calat-spåço’mé sphurad bhåìgäliìgita-puñpa-saïjana-dåço mädyat-pikänäà ravaiù | arabdhotkalikä latäç ca taravaç cälola-mauli-çréyaù praty-äçäà madhu-sampadäd iva rasäläpaà mithaù kurvate ||14||

vidüñakaù: bho bayassa tujjha edaà bundaanaà ramanijjaà mama una bhoaëälao jjebba | jaththa kahimpi sihariëi kahimpi rasälä kahimpi surahi ghioà kahimpi säli-bhattam |8 kåñëaù: sakhe |

vasanta-rägeëa (3)

aparicitaà tava rüpam idam bata paçyad ivocita-khelam |

8 bho vayasya ! tavedaà våndävanaà ramaëéyaà mama punar bhojanälaya eva | yatra kuträpi çikhariëé, kuträpi rasälä, kuträpi surabhi-ghåtaà, kuträpi çälibhaktam ||

lalita-vikasvara-kusume-cayair iva hasati ciräd ati-velam || kalaya sakhe bhuvi säram | tvad-upagamäd iva sarasam idaà mama våndävanam anuväram || dhruvam || mådu-pavanähati-caïcala-pallava-kara-nikarair iva kämam | naröitum upadiçatéva bhavantaà santatam idam abhirämam || sukhayatu gajapati-rudra-manoharam anudinam idam abhidhänam | rämänanda-räya-kavi-racitaà rasika-janaà su-vidhänam ||15||

sakhe ! ati-madhuro’yaà kokilänäà ravaù | vidüñakaù: bho baassa tujjha baàsie rao, ido bi mahuro tado bi ahmäëaà kaëöha-rao | tä tue baàsi bädiadu mae bhi kaëöha-rao kadabbo |9 kåñëaù: yad abhirucitaà vayasyäya | (vaàçéà vädayate |) vidüñakaù: bho sudo de vamsi-rao | mamäbi kaëöha-rao suniadu |10 (iti mukha-vaikåtya-päruñaà nadati |) (taru-çikharän avalokya) bho jidam anmehià tujjha baàsie raehià ede däsée puttaä koilä nihadaà öhidä | maha uëa kaëöha-raehià kahià bi paläidä | tä baassa mä gabbo de hodu |11 kåñëaù: sakhe paçya paçya | kenäpy akaruneëa bhagnäni naväçoka-pallaväni cetaù khedayanti | vidüñakaù: bho bayassa mae däsie dhidäo gobiäo eththa kusumäëi äharanti | (sa-parihasam) tumaà bi tado jjeba edaà bundaäëaà ëa muïcasi |12 nepathye:

våndävane viharato madhusüdanasya veëu-svanaà çruti-puöena nipéya kämam | udyan-manoja-çithilé-kåta-gäòha-lajjä rädhä viveça kutukena sakhé-kadambam ||16||

goëòakiré-rägeëa (4)

kalayati nayanaà diçi valitam |

9 bho vayasya ! tava vaàçyä rava ito’pi madhuraù | tato’pi asmäkaà kaëöha-ravaù | tasmät tvayä vaàçé vädyatäà mayäpi kaëöha-ravaù kartavyaù | 10 çrtuas te vaàçyä ravaù | mamäpi kaëöha-ravaù çrüyatäm | 11 jitam asmäbhis tava vaàçyä ravair ete däsyäù putrakäù kokilä nibhåtaà sthitäù mama punaù kaëöha-ravaiù kuträpi paläyitäù | tad vayasya mä garvas te bhavatu | 12 bho vayasya mayä däsyä putrikä gopikä atra kusumäni äharanti | tvam api tata eva idaà våndävanaà na muïcasi |

paìkajaà iva mådu-märuta-calitam || keli-vipinaà praviçati rädhä | pratipada-samudita-manasija-bädhä || dhruvam || vinidadhaté mådu-manthara-pädam | racayati kuïjara-gatim anuvädam || janayatu rudra-gajädhipa-muditam | rämänanda-räya-kavi-gaditam ||16||

vidüñakaù: (karëaà dattvä) bho suñöhu mae janidam | kåñëaù: kim ? vidüñakaù: maà jjeva pucchasi | (tataù praviçati sakhébhir anugamyamänä rädhikä madanikä vana-devatä ca |) vidüñakaù: (purato’valokya) bho bayassa ! pekkha pekkha ! keëäbi indaälieëa saïcälido kaëaa puttaliä ëiara idha jjeba äacchadi | tä edaà ekkaà gohëia paläissaà mama daridda baòuassa edäe jjeba kidäththadä hubissadi |13 (iti svairaà svairaà dhartum upasarpati |) kåñëaù: dhiì mürkha ! näyaà kanaka-puööalikä-nikaraù | kintu gopé-kadambakam idam | vidüñakaù: (nirüpya vihasya) suñöhu tue takkidaà | ta phalidaà de bundäaëägamaëam |14 kåñëaù: dhiì mürkha ! kià phalaà mama våndävanägamanasya ? vidüñakaù: edäëaà däsie dhédänaà saäsado bundäaëa-naa-pallabäëaà padibälanam tti bhaëämi |15 rädhä: (purato’valokya) ajje maaëie ! ko eso ëéluppala-dala-komala-ccha-i kaëaa-ëiara-biccha-basaëo isia alambia kandharaà mahura-mahuraà beëuà bädei |16 madanikä: sakhi ! na jänäsi yas tava mayä kathitaù ?

so’yaà yuvä yuvati-citta-vihaìga-çäkhé säkñäd iva sphurati païcaçaro mukundaù |

13 bho vayasya ! paçya paçya ! kenäpi indrajälikena saïcäritaù kanaka-puttalikä-nikara ita eva ägacchati | tata ita ekäà gåhétvä paläyiñye | mama daridra-baöukasya etayaiva kåtärthatä bhaviñyati | 14 suñöhu tvayä tarkitam | tasmät phalitaà te våndävanägamanam | 15 idänéà däsyäù putrikäëäà sakäçäd våndävana-nava-pallavänäà pratipälanam iti bhaëämi | 16 ärye madanike ! ka eña nélotpala-dala-komala-cchaviù kanaka-nikara-sadåça-vasana éñad avalambita-kandharaà madhura-madhuraà veëuà vädayati |

yasmin gate nayanayoù pathi sundaréëäà néviù svayaà çithilatäm upayäti sadyaù ||17||

kåñëaù: (manäg avalokya svagatam) aho çubha-samaya-jätatvaà kasyacid vastunaù | tathä hi –

yad api na kamalaà niçäkaro vä bhavati mukha-pratimo mågekñaëäyäù | racayati na tathäpi jätu täbhyäm upamétir anya-pade padaà yad asya ||18||

vidüñakaù: janidaà mae däsie dhédäehià gobiähià ukkaëöhida-hiao sambutto bhavam | ta ehi edäëaà daàçaëa-pathädo gadua sihariëéhià rasälähià bi appäëaà nibbudaà karehma | pekkha majjhaëëo jädo |17 kåñëaù: sakhe ! samyag upalakñitam | tathä hi –

katham iva parikhinnä vyoma-mäträ prayätuà yad iha galita-vegä väjino yüyam ittham | iti vitata-karäntaù sann upälabdhum açvän gaganam iva miméte madhyam adhyäsya bhänuù ||19||

vidüñakaù: (akuïcita-locanaà ciraà nirékñya) baassa mae baëëidabbo rai-maëòalo | arobia ccakkabhamià bhamido jaha bissa-kammaëä süro | ajjabi taha sakkäraà bhamidaà rai-maëòalaà takkemi |18 madanikä: sakhi ! cira-vihära-pariçräntäsi | tad ehi gacchäva | (iti niñkräntaù sarve |)

iti pürva-rägo näma prathamo’ìkaù

--o)0(o--

(2)

bhäva-parékñä näma dvitéyo’ìkaù

(tataù praviçati madanikä |) madanikä: (purato’valokya) katham iyam açoka-maïjaré | açoka-maïjaré: dei bandijjasi | gahida-kajja-bhärabba kià pi cintaanté kahià paththidäsi |19 17 jïätaà mayä däsyäù putrébhir gopikäbhir utkaëöhita-hådayaù saàvåtto bhavän | tasmäd ehi idänéà darçana-pathäd gatvä çikhariëébhé rasäläbhir api ätmänaà nirvåtaà kurmaù | paçya madhyähno jätaù | 18 vayasya mayä varëitavyo ravi-maëòalam | äropya cakra-bhramir bhramito yad viçva-kamaëä süryaù | adyäpi tasya saàskäraà bhramitaà ravi-maëòalaà tarkayämi | 19 devi ! vandyase | gåhéta-kärya-bhäreëa kim api cintayanté kutra prathitäsi |

madanikä: vatse ! mahaté khalv iyaà värtä | açoka-maïjaré: kathaà bia ?20 madanikä: vatse ! na jänäsi priya-sakhéà rädhäm ädäya kusuma-vihärärthaà gatäù smaù ? açoka-maïjaré: adha ià taththa |21 madanikä: taträçoka-taru-müle tayä locanätithé-kåto’yaà mukundaù | açoka-maïjaré: na kkhu vilasidaà kià pi kusumäuhena ?22 madanikä: atha kim | açoka-maïjaré: tä eththa kià paòibannaà taththa bhodie ?23 madanikä: ayi sarale ! taträpi prañöavyäsmi | açoka-maïjaré: aëusaridabbo muundo |24 madanikä: atha kim | açoka-maïjaré: adha kadhaà täe lajjä-taraläe hiaaà tue ëëädam |25 madanikä: bacche !

tävad eva trapä-varma balänäà hådaye sthiram | yävad viñama-bäëasya na patanti çilémukhäù ||1||

açoka-maïjaré: tahabi kià täe jjeba sphuòékidaà tumhehià bä aëumidam |26 madanikä: mayaivänumitam | açoka-maïjaré: kadhaà bia |

20 katham iva ? 21 atha kià tatra ? 22 na khalu vilasitaà kim api kusumäyudhena ? 23 tasmäd atra kià pratipannaà bhavatyä ? 24 anusmartavyo mukundaù | 25 atha kathaà tasyä lajjä-taraläyä hådayaà tvayä jïätam | 26 tathäpi kià tayaiva sphuöékåtaà yuñmbäbhir vä anumitam |

madanikä: çaçini nayana-päto nädaräd unmadänäà rutam anu ca pikänäà karëa-rodhaç chalena | prativacanam apärthaà yat-sakhénäà kathäsu smara-vilasitam asyäs tena kiïcit pratétam ||2||

gändhära-rägeëa

hari hari candana-märuta-pika-rutam anu tanur atanu-vikäram | tirayitum iva sä kati kati sahasä racayati na çiçu-vihäram || upanata-manasija-bädhä | abhinava-bhäva-bharän api dadhäti çiva çiva sédati rädhä || dhruvam || avidhaya-niçcala-nayana-yugala-galad-ambu-kaëän anuväram | rahasi haöhäd upayäti sakhém anu racayati sauhåda-säram || gajapati-rudra-mano-häram ahar ahar idam anu rasika-samäjam | rämänanda-räya-kavi-bhaëitaà viharatu hari-pada-bhäjam ||3||

madanikä: tvaà punaù kutra prasthitäsi ? açoka-maïjaré: ahaà pi täe bhaëidä sahi ahiëaa pa-uma-dala sejjä pajjussuamhi tä ubaëehi tärisäià pau-ma-daläim ado tad-aththaà paththidahmi |27 madanikä: (svagatam) aye ati-niñöhuraà vilasati puñpacäpaù çrutaà mayä |

sa dakñiëänila-kuhü-ruta-bhåìga-näda- vyäjåmbhamäëa-madanä su-ciraà vicäryam | kiïcit sakhéà çaçimukhéà sumukhé vivikte paryäkuläkñaram idaà nijagäda rädhä ||4||

toòé-varäòé-rägeëa

vidalita-sarasija-dala-caya-çayane | värita-sakala-sakhé-jana-nayane || valate mano mama satvara-vacane | püraya kämam imaà çaçi-vadane || dhru || abhinava-viña-kiñalaya-caya-valaye | malayaja-rasa-pariñevita-nilaye ||

27 aham api tayä bhaëitä sakhi abhinava-padma-dala-çayyä-paryutsukäsmi tasmäd upanaya tädåçäni padma-daläni atas tad-arthaà prasthitäsmi |

sukhayatu rudra-gajädhipa-cittam | rämänanda-räya-kavi-bhaëitam ||5||

madanikä: sädhaya çiväù santu te panthänaù | aham api mukundam anusariñyämi | açoka-maïjaré: ta vandijjasi | (iti niñkräntä |) madanikä: (parikramya äkäçe lakñyaà baddhvä) bhoù çukäù ! jänéta kuträyaà drañöavyo mukundaù ? kià brüta ? bhäëòéra-taru-müle çaçimukhé-dvitéyaù prativasatéti ? bhavatu | niyojitä mayaiva tatra çaçimukhé | (pretya) kià brüta tvaà kutra prasthitäséti ? tatraivätmänam apavärya çrotavyo’yaà våttäntaù | iti tatraiva gacchämi | (iti niñkräntä |)

viñkambhakah |28 (tataù praviçati çaçimukhé-dvitiyaù kåñëaù |) kåñëaù: ita itaù | çaçimukhé: (anaìga-pätrikäm arpayati |) kåñëaù: (väcayati)

suiraà vijjhasi hiaaà lambha-i maaëo kkhu dujjasaà baliaà | désasi saala-disasu tumaà désa-i maaëo ëa kuttäbi ||6||29

kåñëaù: (svagatam) aye atibhümià gato’sya rägaù | tad äkalayämy audäsyenäsya hådaya-sthairyam | (prakäçaà sävahittham) sakhi !

ko väyaà madanäbhidhaù katham itaù kià väparäddhaà tayä ? yenäyaà vidayaà dunoti sudåçaà kaàsasya kià ko’py asau ?

(säöopam) tad ädeçaya kväsau ?

adyainaà bhuja-yugma-mätra-çaraëaù saàmardya bäläm imäm avyagräà racayämi kià mayi saté träso vraja-stré-jane ||7||

vidüñakaù (äpäöi-kñepeëa praviçya): bho bayassa na kkhu eso kaàsassa ko bi ahaà jjebba maaëäbhio tä tue kià maha bahmaëassa kädabbam ?30 28 bhävi-bhüta-vastv-amçä-sücakaù | 29 suciraà vidhyasi hådayaà labhate madano khalu duryaço baléyaù | dåçyase sakala-dikñu tvaà dåçyate madano na kuträpi || 30 bho vayasya ! na khalu eña kaàsasya ko’pi aham eva madanäbhidhas tat kià tvayä mama brähmaëasya kartavyam ?

kåñëaù: dhiì mürkha ! alaà parihäsena | vidüñakaù: bhoadi ahmäëaà pia-baassassa haththe laòòua-jualaà tue dädabbaà | pia-baassa taththa gadua maaëaà niräkarissadi |31 madanikä: (karëaà dattvä) aye nisåñöärtheyaà düté | yataù –

iyaà tat-tad-vaco våndä- vane mädhava-sannidhau | rädhä-rüpa-kathä-vyäjäd uväcäsatti-kovidä ||8||

(nirüpya vihasya)

amuñyäù pronmélat-kamala-madhu-dhärä iva giro nipéya kñévatvaà gata iva calan-maulir adhikam | udaïcat-kämo’pi sva-hådaya-kalä-gopana-paro hariù svairaà svairaà smita-subhagam üce katham ayam ||9||

tad bhavatu atibhümià gato rägo mädhuryam avahäti | kåñëaù: (punar api pätrikäà väcayitvä) sakhi samyäg idaà nävakalitam |

gopäla-bälaka-våto yamunä-taöänte våndävane kim api keli-kaläà bhajämi | kasmäd iyam diçi diçi sphuöa-rüpa-bhäjam mäm eva paçyati kuraìga-kiçora-neträ ||10||

sama-gurjaré-räga

gopa-kumära-samajam imaà sakhi påccha kadä nu gato’ham | katham iva mam anupaçyati diçi diçi katham iva kalayati moham || sakhi parihara vacana-viläsam | gopa-çiçünäà viditam idaà mama janayati guru-parihäsam || dhruvam || yadi ca kuläcalayäpi kula-sthitir anayä pariharaëéyä | kim iti tadä ratir ativikalä bäle kila karaëéyä || gajapati-rudra-mude madhusüdana-vacanam idaà rasikeñu | rämänanda-räya-kavi-bhaëitaà janayatu mudam akhileñu ||11||

31 bhavati asmäkaà priya-vayasyasya haste laòòuka-yugalaà tvayä dätavyam | priya-vayasyas tatra gatvä madanaà niräkariñyati |

çaçimukhé: (svagatam) aho pia-sahie aththäëäëuräo tä kià eththa kadabbam |32 vidüñakaù: bho kim edäe duööha-gobé-dhédäe bhaëidäe baassa ! pekkha pekkha |33

ra-iara-calida haàsé maggai cchäaà kamala-gucchassa | märua-dhuaara-attä pekkhasi jaà taà niäredi ||12||34

kåñëaù: (svagatam) aho vacana-bhaìgé dhürtasya | (prakäçam) dhiì mürkha ! kim aprastutam älapasi | vidüñakaù: bho baassa ! mae jjebba paththudaà bhaëidam |35 madanikä: (svagatam) sarvathä kåtärthäsi aye rädhike ! çaçimukhé: (prakäçam) mahä-bhäa asarisaà tuhmärisäëa anugada-baïcaëam |36 kåñëaù: bhadre ! anyad apy äkalaya |

dayito dayitas tasyä bäleyaà kula-pälikä | akäëòe kim asau mugdhe dhattäm äcära-viplavam ||13||

vidüñakaù: bhodi ahmäëaà pia-baasso dhamma-saraëo tä osaradu bhodé | (kåñëasya hådi hastaà dattvä) bhodi ma uttamma sä jjebba pia-baassassa hiae kurakuräadi | tä mae jjeva phuòaà kadabbaà sabbam | (karëe) bho baassa ! tuhmehià pi sä sibiëe bara sahassaà diööhä | emhià késa aththijjanto appä atthäbijjadi |37 kåñëaù: dhiì mürkha ! mama svapna-våttäntaù kathaà tvayä jïätaù ? vidüñakaù: sibine bi kià pariharasi tahià jjebba ahmehià pi dittham |38 kåñëaù: (svagatam) yadyapy anena väcäöa-baöunä parihäsa-çélatayälapitaà tathäpi sad-vädo våttaù | bhavatu | tathäpi jijïäsanéya-svabhävä hi bälä-ramaëyaù | (prakäçam) bhadre ! tan nivartyatäm asädåçät sähasäd iyaà bälä | (vidüñakaà prati) vayasya ! tad ehi | vayaà api

32 priya-sakhyäù asthänänurägaù tat kim atra kartavyam | 33 bhoù kim etayä duñöa-gopé-putrikäyä bhaëityä vayasya paçya paçya | 34 ravi-kara-calitä haàsé mågayati chäyäà kamala-gucchasya | märuta-dhutatarätmä paçyasi yat täà nivärayati ||12|| 35 bho vayasya mayaiva prastutaà bhaëitam | 36 mahä-bhäga asadåçaà tvädåçänäà anugata-vaïcanam | 37 bhavati asmäkaà priya-vayasyo dharma-çaraëaù | tad apasaratu bhavaté | bhavati mä uttämya saiva priya-vayasyasya hådaye kurakuräyate | tasmän mayaiva sphuöaà kartavyaà sarvam | bho vayasya yuñmäbhir api sä svapne bära-sahasraà dåñöä | idänéà kasmäd arthamäna ätmä arthäpayasi | 38 svapne’pi kià pariharasi api tu na tasminn eväsmäbhir api dåñöam |

vatsähäraëäya yämaù | bhadre ! tvam api sänunayäm enäà nivartayeti |

mallära-rägeëa

çaçini na rägaà bhajate naliné | ravim anu naiva våñasyati rajané || çaçimukhi väraya värija-vadanam | anucita-viñaya-vikasvara-madanam || dhruvam || kula-vanitänäm idam äcaritam | para-puruñädhigame guru-düritam ||39 sa yadi gaëayati na kula-caritram | kim iti vayaà kalayäma na citram ||

udayatu rudra-gajädhipa-hådaye | rämänanda-bhaëitam ati-sadaye ||14||

(iti niñkräntäù sarve |)

iti bhäva-parékñä näma dvitéyo’ìkaù

--o)0(o--

(3)

bhäva-prakäça-nämä tåtéyo’ìkaù (tataù praviçati açoka-maïjaré) açoka-maïjaré: ae sudaà mae maaëiäe baëa-deadäe sasimuhée saddhaà kimpi rahassaà kuëanté mähavé-ladä-maëòaba-saäse pia-sahé ciööhadi tä pekkhia gamissaà | (agrato’valokya samupasarpya ca |) ae edäo lahu lahu kimpi jampanti tä ëa jujjadi ettha parisidum |40 (iti niñkräntä |) (tataù praviçati çaçimukhé-madanikäbhyäà prabodhyamänä rädhä |) rädhä: (dérgham uñëaà ca niçvasya) saccakaà jjebba parihidamhi mähavena |41 39 kula-stréëäm idam äcaraëaà käkvä naivety arthaù kathaà taträha para-puruñeti | guru-duritam iti utkaöaà päpaà bhavatéty arthaù | 40 aye çrutaà mayä madanikayä vana-devatayä çaçimukhyä ca särdhaà kim api rahasyaà kurvaté mädhavé-latä-maëòapa-sakäçe priya-sakhé tiñöhati tat prekñya gamiñyämi | aye etä laghu laghu kim api jalpanti tan na yujyate’tra praveñöum | 41 satyam eva parihåtäsmi mädhavena |

samagujjari-räga

kula-vanita-jana-dhåtam äcäram | tåëavad agaëayaà galita-vicäram || çiva çiva kià väcaritam açastam | vidhir adhunä vada vaçayatu kas tam || dhruva ||42 çiçur api yuvatir ivähita-bhävä | vigalita-lajjitäm aham iva kä vä || gajapati-rudra-mude samudétam | rämänanda-räya-kavi-gétam ||1||

çaçimukhé: viëëädo jebba sabbo buttanto tä saaà jebba biäréadu |43 rädhä: (saàskåtam äçritya)

çrävaà çrävaà su-säma-çruti-samita-para-brahma vaàçé-prasütam därçaà därçaà tri-loké-vara-taruëa-kalä-keli-lävaëya-säram | dhyäyaà dhyäyaà samudyad-dyumaëi-kumudiné-bandhu-rociù sa-rociç chäyäà çré-känta-saìgaà dahati mama mano mäà kukülägni-däham ||2||44

çaçimukhé: sahi muïca aththäëägaham |45 (saàskåtam äçritya)

yad yad-vyaïjitam aïjana-pratikåtau kåñëe tvad-arthaà mayä tat tat tena niväritaà çiçu-daçä-bhäva-prakäçair alam | ästäm utkalikä-prasüna-vigalan-mädhvéka-naddhaà viñaà kåñëa-dhyänaà ito’nyataù suvadane saìkalpam äkalpaya ||3||

sahavi-rägeëa

hénaà patià bhajate ramaëé | keçariëäà kim u kalayati hariëé || rädhike parihara mädhava-rägam aye || dhruvam || kñiëe çaçini ca kumuda-vanéyam | bhajati na bhävam kim u ramaëéyam ||

42 vidhir vidhänam | taà kåñëam | 43 varëita eva sarva-våttäntaù tat svayam eva vicäryatäm | 44 susämaà çäntaà çruti-samitaà deva-tulyaà ca yad vaàçyä prasütaà para-brahma tat punaù punaù çrutvä | dyu-maëiù süryaù | kumudiné-bandhuç candraù | kukülägnis tuñägniù | 45 sakhi muïca asthänägraham |

sukhayatu gajapati-rudra-nareçam | rämänanda-räya-gétam aniçam ||4||

rädhä: (säsram) devi madanike kaù prakäraù ?

prema-ccheda-rujo’vagacchati harir näyaà na ca prema vä sthänästhänam avaiti näpi madano jänäti no durbaläù | anyo veda na cänya-duùkham akhilaà no jévanaà väçravaà dvi-träny eva dinäni yauvanam idaà hä hä vidhe kä gatiù ? ||4||

madanikä: katham evam uttämyasi ? yataù –

samäkåñöä dürät kim api yadi sä ketaki-vana- prasünenonmélat-surabhi-bhara-säreëa niyatäm | atha bhrämaà bhrämaà rajasi rasam älokya na manäg api pränta-präptä pariharati tan no madhukaré ||5||

rädhä: (dhairyam avalambya, ”parityakta eva” ity ardhoktena sa-sädhvasotkampam) devi ! näyaà mamäparädhaù –

yadä yaöo daivän madhu-ripur asau locana-pathaà tadäsmäkaà ceto madana-hatakenähåtam abhüt |

(kñaëaà sthitvä dérgham uñëaà ca niùçvasya |)

punar yasminn eña kñaëam api dåçor eti padavéà vidhäsyämas tasminn akhila-ghaöikä ratna-khacitäù ||6||

madanikä: (svagatam) atibhümià gato’syä anurägas tad atipriya-kathanenänya-manasaà racayämi | (prakäçam) vatse ! paçya paçya –

yo’yaà tvayä sva-kara-puñkara-sikta-mülaù saàvardhitaù sutanu-bäla-rasäla-çäkhé | jätaù sa te mukula-dantura-maulir éñan manye tad eva madhupäù priyam älapanti ||7||

rädhä: (sa-träsotkampam) halä çaçimukhi ! smartavyäsmi | madanikä: (svagatam) aho keyam anartha-paramparä svayam upasthitä | (prakäçam) vacche mätiviklavä bhüù | upalakñitam eväsya sänuräga-hådayam |46

deçäga-rägeëa

46 asya çré-kåñëasya |

sa-rasa-kathäsu kathaà pulakäcitam änana-kamalam ajasram | kalayata cäru-hasita-nava-valitaà parihåta-keli-sahasram || mugdhe ! parihara saìkitam adhikam aye || dhruvam || adara-madhuram imam anuvelaà katham älapati sa-säram | sumukhi ! sakhéà tava tad api mano bata kalayati kim u na vicäram || gajapati-rudra-narädhipa-hådaye vasatu ciraà rasa-säre |47 rämänanda-räya-kavi-bhaëitaà paricita-keli-vicäre ||8||

rädhä: devi !

anumitam ambu-payode tanu-parikalitä dävänala-jvälä | vapur atilalitaà bälä çiva çiva bhavitä kathaà hariëé ||9||

madanikä: vatse niyojitäpi mayä mädhavé tat-parijïänäya tvat-praticchandaka-sa-nätha-citra-phalaka-hastä | (tataù praviçati citra-phalaka-hastä mädhavé |) mädhavé: devi ! vande | madanikä: vacche svägatam | te’pi viditaà rahasyam ? mädhavé: atha kim | madanikä: tad ävedaya | mädhavé: phalakam ävedayati | rädhä: (sa-lajjaà phalakaà yäcate |) mädhavé: dehi me paritoñakam | madanikä: (svagatam)

dhruvaà tad asyä hådayaà pratétya sphuöaà mukundo’pi cakära rägam | bhagnaù kadäcid yad ayaà pramadät premäìkuro yojayituà na çakyaù ||10||

47 ciraà cira-kälaà vyäpya |

(prakäçam) vacche, upanaya phalakam | mädhavé: (manäg darçayitväïcalenäcchadayati |) çaçimukhé: (baläd gåhitvävalokayati |) ae kadhaà eda-ià akkharäià ?48 (iti väcayati |)

mä saìkiñöhaù sumukhi vimukhé-bhävam etasya na syäd änandäya prathama-mukulä padminé kasya kämam | äghrayaiva praçithila-dhåtir gandham asyäs tathapi nälambeta kñaëam api yuvä kià nu madhyastha-bhävam ||11||

mädhavé: sahi vaddhase piyäëuräeëa |49 rädhä: (dérgham uñëaà ca niùçvasya |) halä kahià däëéà ahmänaà érisaà bhäa-dheam ? (madanikäà prati) ettha ko attho |50 madanikä:

tavaitad eva hådayaà pratétya sphuöaà mukundo’pi cakära rägam | bhagnaù kadäcid yad ayaà pramadät premäìkuro yojayituà na çakyaù ||12||

tad vatse mätiviklavä bhüù | phalito’smäkaà manaskära-taruù |51 rädhä: ajjabi na paccemi ta ettha bhodi jjebba saranam |52 madanikä: eñähaà calitäsmi | tad anumanyasva | rädhä: (sa-praëämaà saàskåtam äçritya) bhagavati !

nikuïjo’yaà guïjan-madhukara-kadambäkulataraù prayätaù präyo’yaà carama-giri-çåìgaà dinamaëiù | marun mandaà mandaà taralayati mallé-madhukarän kim anyad vaktavyaà vidhur api vidhätä samudayam ||13||

karëäta-rägeëa

maïjutara-guïjad-ali-kuïjam ati-bhéñaëam | manda-marud-antaräga-gandha-kåta-düñaëam ||

48 aye katham etäni akñaräëi ? 49 sakhi ! sukhaà vardhase priyänurägeëa | 50 katham idäném asmäkam édåçaà bhäga-dheyam ? atra ko’rthaù ? 51 citta-paripürëatä-rüpa-taruù | citta-bhogo manaskära ity amaraù | 52 adyäpi na pratyemi tad atra bhavaty eva çaraëam |

sakalam etad éritam | kià ca guru-païcaçara-caïcalaà mama jévitam || dhruvam || matta-pika-datta-rujam uttamädhikäraà vanam | saìga-sukham aìgam api tuìga-bhaya-bhajanam || rudra-nåpam äçu vidadhätu sukha-saìkulam | räma-pada-dhäma-kavi-räya-kåtam ujjvalam ||14||

madanikä: vatse ! asmin bakula-padapopakaëöhe drañöavyäsmi (iti niñkräntä | itarä api niñkräntäù |)

iti çré-jagannätha-vallabha-näöake bhäva-prakäço näma

tåtéyo’ìkaù ||3||

--o)0(o--

(4)

rädhäbhisära-nämä caturtho’ìkaù (tataù praviçati madanikä |) madanikä: aye çrutaà madanä-maïjaré-mukhäd yad bakula-pädapopakaëöhe baöu-dvitéyo vasati mukundaù | tat tatraiva gacchäméti | (purato’valokya) aye mukundo’yaà baöunä saha kim api mantrayan sa-viñädam äste tad dhruvam eva vilasitam atra kusuma-çäyakena | tan mädhavé-gucchäntaritä çåëométy ätmänam apavärya sthitä | (tataù praviçati madanävasthäà naöayan vidüñakena sahälapan kåñëah |) madanikä: (svagatam)

mälava-rägeëa

vadanam idaà vidhu-maëòala-madhuraà vidhuraà bata sucireëa | kalayad-anaìga-çarähatim aniçaà nalinam ivendu-kareëa || mädhava-vapur ati-khedam | janayati cetasi çatadhä bhedam || dhruvam ||

parihåta-häraà hådayam udäraà dhüsaritaà virahena | marakata-çaila-çilä-talam ähatam ahaha kim indu-kareëa || gajapati-rudraà sukåta-samudraà çaçi-kiraëäd api çétam | rämänanda-räya-kavi-bhaëitaà sukhayatu ruciraà gétam ||1||

kåñëaù:

sa ced utpala-locanä sahacaré-vaktreëa me nirbharaà premäëaà prakaöé-cakära tad ayaà häso mayä kalpitaù | hä hä çukti-dhiyä mahä-maëir abhüt tyakto mayä daivato yäyäl locana-gocaraà punar iyaà puëyair agaëyair mama ||2||53

vidüñakaù: bho baassa ! bhaëidaà jebba mae mä esä aëuräiëé pariharéadu tti | eëahià késa uttammasi ? bhoaëecchäe niuttäe laòòua-modaehià kià kädabbaà ? tä ettha ahaà jebba ubäo |54 kåñëaù: katham iva ? vidüñakaù: ahaà bahmaëo mantam abaöia abaöia imaà ääòòhaissam |55 kåñëaù: jïätaà te brähmaëyam | tad äkalaya madanikäm | (praviçya) madanikä: svasti vatsäya | kåñëaù: (purato’valokya) katham iyaà madanikä | (sa-präçrayam) devi ! svägataà te ? madanikä: (sa-smitam) maha-bhäga ! mukha-candra-darçanena | vidüñakaù: kusumasara-bbathido amhäëaà pia-baasso | tä äëéadu sä jebba goba-kumäriä |56 kåñëaù: (sa-lajjam) dhiì mürkha ! maivaà bhaëa | vidüñakaù: ahme bahmaëä ujjuä phuòaà jebba bhaëämo |57 madanikä: (sa-smitam) vatsa, api näma amithyä-vacano’si | vidüñakaù: adha ià | pekkhadha pekkhadha edäià pauma-pattäià | (iti marmara-paträëi darsayati | saàskåtam äçritya |)

53 bhäva-pradhäna-nirdeçät gocaratvam ity arthaù | 54 bho vayasya bhaëitam eva mayä eñä anurägiëé parihrityäm iti | idänéà kasmäd uttämyasi ? bhojanecchäyäà nivåttäyäà laòòuka-modakaiù kià kartavyam ? tad aträham evopäyaù | 55 ahaà brähmaëo mantram ävartya ävartya imäm äkarñayiñyämi | 56 kusumaçara-vyathito’smäkaà priya-vayasyaù | tasmäd änéyatäà sä gopa-kumärikä | 57 vayaà brähmaëä åjavaù | sphuöam eva bhaëämaù |

duùkhi-varäòé-rägeëa

nalina-vanaà vanamälé-kåte kåtam ujjhita-kusuma-paläsam | pallavam api våndävanam anu kalayasi lalita-vikäsam || sarale paçyasi kim u na hi kåñëam | tvayi nihitäçäà galita-viläsaà cätakam iva ghana-tåñëam || dhru || vidhum iva vékñya vidhuntudam änaya capalam iti prativelam | vadati kathaà vada yadi madano hådi na vasati viracita-khelam || gajapati-rudra-mudaà tanutäm iti rämänanda-räya-sugétam | nibhåta-manobhava-viçikha-paräbhava-hari-viraheëa sametam ||3||

madanikä: kim etävatä ? vidüñakaù: tum pi pia-baasso jädo jäëidampi ëa jäëäsi tä saaà jebba gadua mae äëidabbä | aham pi ëisiööhattho düdo |58 (iti gantuà icchati |) kåñëaù: (uttaréye gåhëäti |) madanikä: vatsa kåñëa ! kim iti mayy eva gopayasi ? kåñëaù: devi, kiïcit prañöavyäsi | madanikä: viçrabdham abhidhéyatäm | kåñëaù:

taväsyäd etasyä vadana-rucam äkarëya çaçinaù kåtävajïä yasmäd ayam api rujaà tad vitanutäm | tad-aìgenäsaìgaà bhajata iti yo me bahumataù kathaà so’pi präëair mama malaya-väto viharati ||4||

madanikä: (svagatam) kåtärthäsmäkaà manorathena särdhaà rädhikä tad asyä api virahävasthäà prakäçayämi | (prakäçam) vatsa säpi lävaëya-mätra-çeñä kalyäëé | tathä hi,

çilä-paööe haime tuhima-kiraëaà candana-rasair iyaà tanvé piñöä tanum anu vilepaà mågayate | kñaëaà sthitvä hä hä sarasa-viçiné-pätra-çayane samuttasthau yäväê jvalati na cirän marmaram idam ||5||

58 tvam api priya-vayasyo jätaù | jïäpitam api na jänäsi tat svayam eva gatvä mayä änetavyä | aham api nisåñöärtho dütaù |

samatodi-rägeëa

niravadhi-nayana-salila-bhava-säde | patita-kåñä paricalati na päde || mädhava gurutara-manasija-bädhä | hari hari katham api jévati rädhä || dhruvam || nivasasi cetasi katham iva vämam | çiva çiva çamayasi tad api na kämam ||59 gajapati-rudra-nåpatim avigétam | sukhayatu rämänanda-su-gétam ||6||

vidüñakaù: bhodi sähasiyäo gobiäo honti tti takkemi | jam canda-candanehim aëulebaëaà maggenti | ahmäëaà pia-baasso uëa candaà pekkhia diëaara bia ulüo kahià bi obavärida-saréro ëaaëa-jualaà muddia ciööhadi | candaëäëaà bäaà pi lambhia siddha-tantaà bia bhuaìgo ido tado osaredi |60 kåñëaù: (svagatam) sädhu bhaëitam | (prakäçam) dhiì mürkha ! mätiväcälo bhava | madanikä: etasya hådaya-parékñaëäya kati kati prakäçitä na dharmäù | kåñëaù: (svagataà säöaìkam) api näma nivåtteyaà mad-abhiläñataù | madanikä: tad astu |

yadä näsau doñaà gaëayati gurüëäà kuvacane na vä toñaà dhatte sarasa-vacane narma-suhådäm | viñäbhaà çré-khaëòaà kalayati vidhuà pävaka-samaà tad asyäs tad våttaà tvayi gaditum aträhaà agamam ||7||

kåñëaù: (socchväsam)

tvaà ced avaïcana-pare smara-väri-räçer uddhartum eñi tad akäraëa-vatsaläsi | tat keçara-druma-nikuïja-gåhe prasädya täm änayasva naya-kovidatäà tanuñva ||8||

madanikä: vatsa ! satyam evedam | 59 säde kardame | niñaddharastu jambälaù paìko’stré säda-kardamau ity amaraù | iveti väkyälaìkäre | vämaà pratikülaà | samayasi davayasi | tad api tathäpi avigétaà nirdoñam | 60 bhavati sähasikä gopikä bhavanti iti tarkayämi yac candra-candair anulepanaà mågayanti asmäkaà pirya-vayasya punaù candraà prekñya dinakaram iva ulükaù kuträpi apavärita-çaréro nayana-yugalaà mudrayitvä tiñöhati | candanänäà vätam api labdhvä siddha-tantram iva bhujaìga itas tato’pasarati |

vidüñakah: bhodi ujjue ! saccakaà jebba edaà ettha ahaà jebba paòibhü bahmaëo |61 kåñëaù: alam anyathä sambhävanayä | kuru mat-pratikäram | madanikä: iyaà prasthitäsmi svasti vatsäya | (iti niñkräntä |) (tataù praviçati saìketocita-veñä rädhikä |) rädhä: sahi mahavi ! vippalambhidähmi bhavadéhim |

käma-keli-rägeëa

timira-tirohita-saraëé | giriñu daréñu mameva hi dharaëé || cirayati kià sakhi devi | vidhir api mayi kim u na hi hita-sevé || dhruvam || ativahitam atibhémam | viphalam idaà kim u gahanam asémam || sukhayatu rudra-gajeçam | rämänanda-räya-kåtam aniçam ||9||

mädhavé: sakhi ! alam anyathä sambhävanayä | ägatäm iva devém avadhäraya | (tataù praviçati madanikä |) madanikä: vatse ! diñöyä vardhase | rädhä: (sa-harñocchväsam) devi ! adha ko tattha buttanto |62 madanikä: balavati madana-jvare yaù syät | rädhä: kadhaà bia ?63 madanikä:

induà nindati candanaà vikirati pralambakaà muïcati präleyät trasati priyaà parijanaà näbhäñate samprati | govindas tava viprayoga-vidhuraù kià kià na va ceñöate

61 bhavati åjuke satyakam evedaà taträham eva pratibhür brähmaëaù | 62 atha kas tatra våttäntaù | 63 katham iva ?

tvat-kuïjodara-talpa-kalpana-paraà rädhe tam ärädhaya ||10||64 (atha nikuïje kåñëaù |) kåñëaù: sakhe kathaà cirayati65 madanikä | (säöaìkam)

iyaà tanvé péna-stana-jaghäna-bharälasa-gatir vidüre kuïjo’yaà mama racita-saìketa-vasatiù | svato bhérur bälä gahanam api ghorändha-tamasaà kathaà käram sä mäm abhisaratu ko me’tra çaraëam ||11||

(kñaëaà cintäà naöayitvä dérgham uñëaà ca niùçvasya |)

kim eñä matvä66 mäm aparicita-bhävaà vimukhatäà prayätä viçväsaà kim u sahacaré-väci na gatä | atha bhräntä vartmany ati-timira-bhäjéha vipine na çaktä tanv-aìgé smara-çara-hatä vä pracalitum ||12||

(purato’valokya) aye katham udita-präyo’yaà candraù | tathä hi

yathedaà kokänäà prasaratitaraà käku-virutaà yathä sphétaà sphétaà bhavati paritaù kairava-kulam | yathä mürcchän mürcchät pratipatam idaà värija-vanaà tathä çaìke candraù prathama-giri-véthyaà viharati ||13||67

(sa-khedam)

sakhyä väci kathaïcana pratiyäti bäländha-kärocite naiñä veña-bhareëa vä gatavaté vartmany athärdhe mama | asmin çakra-diçaà çaçäìka-hatake sandüñayaty unmanä nägantuà na ca gantum adya caturä kià vä kariñyaty asau ||14||68

(sa-vinayäïjalià baddhvä)

re pürva-parvata sakhe kåpayä mama tvaà tuìgäny amüni tanu çåëga-çatäni kämam | yäte vilocana-pathaà çaçini prayäëo vighno bhaven måga-dåço mama jévite ca ||15||

64 prälambakaà åju-lambi-mälam | präleyät néhärät | 65 vilambaà karoti | 66 buddhvä | 67 sphétaà sphétaà atiphullam | mürcchan mürcchat abhimlänaà | pratipadaà pratisthäne | värija-vanaà padma-vanam | 68 asmin samaye çakra-diçaà pürva-diçaà | unmanä utkaëöhita-mänasä |

vidüñakaù: (karëaà dattvä) bho suëéadu kià ruëu ruëu saddaà kuëai |69 (nepathye)

tan-maïjéra-ravaù kim eña kim u vä bhåìgävalé-nisvanas tat-käïcé-raëitaà nu manmathavatäà kià särasänäà rutam | evaà kalpayato vikalpam aciräd älambya sakhyaù karaà govindasya nikuïja-keli-sadane bhüñäbhavad rädhikä ||16||70

malava-çré-rägeëa

cikura-taraìgaka-phena-patalam iva kusumaà dadhati kämam | natad-apasavya-dåçä diçatéva ca nartitum atanum avämam || rädhä mädhava-vihärä | harim upagacchati maöhara-pada-gati-laghu-laghu-taralita-härä || dhru || çaìkita-lajjita-rasa-bhara-caïcala-madhura-dåg-anta-lavena | madhu-mathanaà prati samupaharanté kuvalaya-däma-rasena || gajapati-rudra-narädhipam adhunätana-madanaà madhureëa | rämänanda-räya-kavi-bhaëitaà sukhayatu rasa-visareëa ||17||71

vidüñakaù: (purato’valokya) bho baassa ! amhehià jidaà esä tattha-bhodé äacchadi tti lakkhéadi |72 (tataù praviçati madanikä |) madanikä: vatsau sampannaç cireëa suhådäà manorathaù | tan mäm anumanyasva sthänäntara-väsa-gamanäya | vidüñakaù: mam pi niuïjäntara-väsa-gamaëassa | (iti niñkräntaù sarve |)

iti çré-jagannätha-vallabha-näöake rädhäbhisäro näma

caturtho’ìkaù ||4||

69 bho çrüyatäà kià ruëu ruëu çabdaà karoti | 70 maïjéro nüpuraù | pädäìgadaà tuläkoöir maïjéro nüpuro’striyäm ity amaraù | käïcé-raëitaà kñudra-ghaëöikä-dhvaniù | stré-kaöyäà mekhalä käïcé saptaké rasanä tathä | klébe sä rasanaïcyätha puàskaöyäà çåìkhalaà triñu | kaläyataù kurvataù | 71 apasavya-dåçä dakñiëa-dåçä vämaà çaréraà savyaà syäd apasavyaà tu dakñiëam ity amaraù | rasena kautukena | adhuneti idänéntana-kandarpam | 72 bho vayasya ! jitam asmäbhir eñä tatrabhavaté ägacchatéti lakñyate |

--o)0(o--

(5)

rädhä-saìgama-nämä païcamo’ìkaù (tataù praviçati çaçimukhé |) çaçimukhé: ae ajja niuïje kalläëähi-nivesäëaà ko buttanto tti ëa jäëéadi | tä deéà aëu saria jäëissam | (purato’valokya) ae kadhaà esä niddä-muulida-loaëä lahu lahu idha jebba äacchadi |73 (saàskåtam äçritya)

svairaà svairaà katham api dåçau manda-niñpanda täre vinyasyanti çithilita-bhuja-dvandva-sannämitäàçä | manda-nyäsa-skhalita-caraëä vyasta-manjéra-ghoñä devé nidräkulatara-tanur modam äviñkaroti ||1||74

sukha-sindhuòä-rägeëa

dara-mukuläruëa-locanam änana iha gata-känti-vikäçe | kamalam iväruëam uñasi vidhäv anubimbitam ambu-sakäçe || kim idam iyaà praviçanté | bhajati mano mama rati-viratäv iva vanitä käpi calanté || dhruvam || çithila-bhujä-mådu-raëita-kanaka-maëi-kaìkaëaà idam anuväram | visakala-päda-niveça-nivärita-nüpura-lalita-vihäram || gajapati-rudra-narädhipa-hådaye mudam idam ätanuteti | rämänanda-räya-kavi-bhaëitaà vilasati rasika-jane’ti ||2||75

(tataù praviçati yathokta-veñä) madanikä (cakñuñi vimåjya purato’valokya): aho ramaëéyatä vasanta-yäminé-pariëämasya | tathä hi –

ito mandaà mandaà sarasija-vané-väta-laharé 73 aye’dya nikuïje kalyäëäbhiniveçayoù kovåktänta iti na jïäyate tat devém anusåtya jïäsyämi aye katham eñä nidrä mukulita-locanä laghu laghu ihaivägacchati | 74 svairaà svairaà mandaà mandaà yathä syät tathä | mandam alpaà çithilitena çithilébhütena bhuja-dvandvena san nämito’sau yasyäù sä | 75 daraà éñan mudritam | uñasi prätaù-käle jala-nikaöa-stha-candre pratibimbita-pahyam iva | idaà kim äçcaryaà bhajait änandayati |

tataç cütäsväda-pramudita-pikänäà kalakalaù | kvacit phulläà vallém anu madhukaräëäà svara-kathä kutaçcit kokänäà mådu-madhuram änanda-lapitam ||3||

(dvi-träëi padäni parikramya änandam abhinéya |)

uddäma-smara-cäturé-paricayäd anyonya-rägäd imäà rätrià jägaritäni sadmani yuva-dvandväni yac cerate | tat teñäm çvasitänilena tulanäm äsädayiñyann iva pronmélat-kamalävaléñu valate çrékhanda-véthi-marut ||4||76

(purato’valokya sa-vismayam |)

cakita-cakitaà kväpi kväpi pramoda-nirantaraà kvacana vanitäkuëöhotkaëöhaà nidhäya vilocane | kalayati tathävasthäm eñä rathäìga-kuöumbiné bhavati na yayä cänteväsé vidagdha-vadhü-janaù ||5||77

(kñaëam anyato gatvä säçcaryam) aye ! ati-ramaëéyam idaà vartate | tathä hi –

unmélat-kamalodare madhu-bhare dåñövänubimbaà nijaà manvänä dayitaà kathaïcid adhunä notkaëöhayä dhävati | utkaëöhopanataà punaù sahacaraà dåñövä vilakñä muhur na sthätuà na ca gantum atra caturä bhåìgé ciraà bhrämyati ||6||

çaçimukhé: iyam78 ati-präbhätika-ramaëéyakähåta-cittatayä na mäm avalokayati | tad upañrtya vande | (ity upañrtya) devi ! vandyase | madanikä: kathaà çaçimukhi vatse me ciram anya-cittatayä nävadhäritäsi ? çaçimukhé: devi kathaà nidräkuläm iva bhagavatéà tarkayämi | madanikä: vatse ! iveti kathaà tathaiva ? çaçimukhé: atha katham iva ? madanikä:

rädhä-madhavayor adya nikuïjam adhitiñöhitoù | tat tat kutukita-lokän

76 rätrim iti avicchede dvitéyä | 77 rathäìga-kuöumbiné cakraväké | yayävasthäyä vidagdha-vadhü-janaù | anteväsé çiñyo na bhavatéti näpi tu bhavaty evety arthaù | chätränteväsinau çiñyo ity amaraù | 78 devé

niçeyam ativähitä ||7||79 çaçimukhé: atha kédåças tatratyo våttäntaù ? madanikä: çåëu | (nayane pramåjya) vatse ! jänäsi nikuïja-praveñävadhi | çaçimukhé: adha kim | madanikä: tad-anantaram,

yaù stambho mura-vidvisaù samabhavat tenapi mano- mädhyasthyaà pariçaìkate bhaya-mano-janma-trapä-nirbharam | kämeñu-vraja-pakña-väta-visara-präptodayo na kñaëäd açväsaà hariëé-dåço vitanute tasya prakampo yadi ||8||80

çaçimukhé: priyaà me priyaà kåtärthäsmi | madanikä: itaù param api suhådäà kåtärthatä | çaçimukhé: api näma dåñöaà devyä anyad api | madanikä: samastam eva | çaçimukhé: tatas tataù | madanikä: vatse !

säçaìkaà sa-manobhava-prahasitaà säpatrapaà sa-smayaà säsüyaà sa-manoharätmaka-padaà sa-prema sotkaëöhitam | rädhäyä madhusüdanasya ca tadä kuïje tadäséd rataà yenäsén madano’pi vismaya-rasa-snigdhäntaro nirbharam ||9||

ahéra-rägeëa

mådu-maïjéra-ravänugataà gatam anayä çayana-samépam | madhuripunäpi padäni kiyanty api calitaà kiyad anurüpam || çaçimukhé kià tava bata kathayämi | rädhä-mädhava-keli-bharäd aham adbhutam akalayämi || dhruvam ||

79 ativähitä laìghitä | 80 madhyasthaà stambhena rädhäyäs täöasthyam | çaìkate tadä ity ühyam | mano-janmä kandarpaù | visaraù samühaù | tasya çré-kåñëasya |

militam idaà kila tanu-yugalaà punar äpa na kaïcana bhedam | viñama-çaräçuga-kélitam iva sakhi galita-cirantana-khedam || nakhara-radävali-khaëòitam api guru-niùçvasitäyata-bhétam | rudra-gajädhipa-mudam ätanutäà rämänanda-räya-sugétam ||10||81

çaçimukhé: devi ! asambadddham ivedaà pratibhäti mäm |82 madanikä: katham iva ? çaçimukhé: tayoù katham édåçaà saurata-kauçalaà jätam | madanikä: ayi sarale !

upadiçati gurur guru-prayatnät tad api ca käla-vaçät prayäti päkam | iti kila niyatäù samasta-vidyäù surata-kaläù svata eva sambhavanti ||11||

aträntare surata-keli-kaläsu täsu präyeëa çikñita ivaiña çaçé cireëa | yogyaà tataù kim api kartum iva prakämaà saàsevate sma caramäà diçam ädareëa ||12||83

çaçimukhé: samprati ca kalyäëinoù –

abhimata-surata-pramoda-laksmé- paricaya-nirvåtim äyatoç cireëa | nakha-pada-daçanäìka-cäru-bhüñä- lalitatamaà vapur ékñituà mano me ||13||

(tataù praviçati satvarä rädhikä katicid düre kåñëaç ca |) rädhä: (purato’valokya) äpasannäià diçäà muhäéà | tä kadhaà obärida-sarérä gamissam | (satvaraà dvi-träëi padäni parikramya valita-grévam avalokate |)84 kåñëaù: (kñaëaà nirvarëya) aho bhaya-manmatha-saàvalanä mågäkñé |

dvi-träny eva padäni gacchati javäd dvi-träni mandaà punas träsotkampam athäpi paçyati diçaù säküöam etäù punaù |

81 kiyanti padäni vyäpya | viñam açaräçugaù kandarpa-bäëaù | kélitaà baddhaà baddhe kélita-saàyatäv ity amaraù | galito dürébhütaç cirantanaù khedo yatra tat tanu-yugalaà kriyä-viçeñaëaà vä | 82 asambaddhaà asaìgatam | 83 antare avasare | 84 ä éñat prasannäni diçäà mukhäni tat katham apavärita-çarérä gamiñyämi |

yo na syäd api gocare nayanayor nediñöam etaà janaà sampraty eti pade pade vyavahitaà mäà antike’pi priyä ||14||85

rädhä: (punaù satvaraà parikrämati |) madanikä: vatse ! paçya paçya purato rädhikäà katicid düre mädhavaà ca | iyaà hi

na vyäläd api sambibheti purataù sthäëor yathä dürato nodvignä kari-garjitäd api yathä käkävalé-niùsvanät | naiveyaà timire’pi muhyatitaraà kämaà prakäçe yathä tan manye virahe’pi naiva vidhurä käntasya yoge yathä ||15||

lalita-rägeëa

abhimata-gäòha-manoratha-samucita-ratipati-samara-viçeñe | vijaya-parajaya-paricaya-vimuñita-cetasi valad-abhiläñe || lulita-manohara-deha | kathayati paricayam iyam ati-nipuëaà mådu-pada-kamala-laveha || kusuma-çaräsana-çara-nikara-dhvani-maëita86-manohara-ghoñe | guëa-paripäöitayä parikalpita-nakha-daçana-kñata-doñe || gajapati-rudra-narädhipa-vidite rasika-janähita-toñe | rämänanda-räya-kavi-bhaëite hådayaà kuruta vidoñe87 ||16||

tad atibhaya-katareyaà vatsä | tad upañrtya sambhävayämäs tävad enäm | (ity upañrtya) vatse svägataà te | rädhä: (sa-sambhramam avalokya) atra kadhaà esä deé | (sa-lajjaà vandate |) (nepathye kalakalaù) abrahmaëyam abrahmaëyam | (sarväù çrutim abhinayanti |) (punar nepathye)

çåìgäbhyäà ca khuräïcalena ca baläd eña kñamäm ullikhan kalpänta-stanayitnu-garjita-ghana-dhvanair diço därayan | ulkärcih-pratimallam akñi-yugalaà krodhäd ivändolayann eña vyäpadi majjayan vrajam abhüd daiväd ariñöo’grataù ||17||88

85 etäm adadhikaraëébhütä diçaù | antike nikaöe sthitam Pai mäà vyavahitaà jänäti | priyä rädhä | 86 maëitaà rati-küjitam | 87 vidoñe nirdoñe |

(sarve nikuïjodare ätmänam apavärya paçyanti |) kåñëaù: (säöopam upasarpan) abhayaà ghoña-niväsinäm | (sa-garvaà bähum udyamya)

dåpyad-dänava-çérëa-çaila-valaya-kñauëé-mahälambane vairi-vyäkula-çakra-çäntika-makha-proddäma-yüpe’pi ca | asmin kåñëa-bhuje’pi jägrati bhayaà nityaà tad ekäçrayän ghoña-sthän api samspåçed ahaha kià präëair mama kréòati ||18||

(iti säöopaà parikrämati |) (nepathye) bhoù kañöaà kañöaà |

yäbhyäà giréëäm api çåìgavattvaà soòhuà na çaktena vidäritäs te | tayor anenotpala-komaläìgo lakñyé-kåto bäla-tanur mukundaù ||19||89

madanikä: (vilokya säsram)

adya kñauëé sahasva bhäram atulaà deva jayäçä kutaù çré-devi vratam äcara vraja-janäù kvänanda-värtäpi vaù | mätar devaki90 kià bhaviñyasi gatä nandädayo rädhike çünyaà te jagad adya jätam adhunä hä hä hatäù smo vayam ||20||

rädhä: (çrutim abhinéya sätaìkam) haddhi haddhi maha manda-bhäéëäe eärisaà duddebba-vilasidaà jädam |91 çaçimukhé: sakhi samäçvasihi samäçvasihi | eña khalu mukundah | (nepathye)

yatronmélati mélitaà tri-bhuvanam yatronnamaty änataà yasmin bhrämyati na bhramanti viyati präyeëa vätä api | ksiptvä kanduka-lélayä tam adhunä våndävanäd dürato hatväriñöam ariñöam etad akarot çrémän mukundo jagat ||21||

(tataù praviçati kåñëaù | sarväù sa-sprham älokayanti |) madanikä: aho rämaëéyakaà jaya-çré-bhüñaëasya vatsasya | tathä hi – 88 kñamäà bhümim | arciù çikhä | pratimallaà sadåçam | vyäpadi viçiñöa-vipattau | 89 giréëäà çåìgavatvam | nu vitarke | soòhuà açaktena anena yäbhyäà te girayo vidäratäù | nayoù çåìgayoù | anena ariñöena | 90 devaki yaçode | dve nämné nanda-bhäryäyä yaçodä devakéti ca iti vacanät | 91 hä dhik mama manda-bhäginyä etädåçaà durdaiva-vilasitaà jätam |

visrastälaka-vallaré-parimilat-svedoda-bindütkara- vyäliptälika92-candanaù krama-galat-keki-cchadottaàsakaù | pada-kñepa-samucchalat-kñiti-rajo-ramyäìga-rägaç ciräd änandaà vitanoty ayaà nayanor ävirbhavan mädhavaù ||22||

(upañrtya) diñöyä dåñöo’si vatsa jaya-çré-svayaàvaräliìgitaù | kåñëaù: (dåñövä sa-harñam) devi ! svägataà te | madanikä: svägatam adhunä vatsena jaya-çré-bhüñaëena dåñöena tad vatsa kñaëam iha bakula-pädapopavéthyäà viçramyatäm | kåñëaù: yad abhirucitaà devyai | (ity upaviçati |) madanikä: (sa-sneham aìgaà spåçati) vatsa kåta-duñkara-karmaëaù kim api paritoñakaà ditsämi |93 kåñëaù: yad abhirucitaà devyai | madanikä: (niñkramya rädhäm ädäya praviçya) vatsa !

naväbhisaìga-vidhuräà träsonmélita-locanäm | madhurälokanenainaà sambhävaya ciräd iva ||23||

kåñëaù: (sa-spåham älokayati |) madanikä: vatse !

krüra-saìgara-pariçramollasat- sveda-bindu-nikaraiù karambitam | aïcalena nija-väsasaù priyaà véjaya priya-giräbhinandya ca ||24||

(rädhä sa-spåhaà véjayati |) madanikä: itaù paraà kià te priyaà sampädayämi ? kåñëaù: devi ! itaù paraà kim api priyam asti ?

92 alikaà laläöam | 93 ditsämi datum icchämi |

païceñor viçikhävalébhir abhito nistakñyamäëena ced änandaika-nidänam eëa-nayanä präptä prasädät tava | bhüyät säyam älambhi käcana dåçoù péyüña-dhärä mayä kià vätaù param asti devi bhuvane kiïcit priyaà mädåçäm ||25||

maìgala-gujjari-rägeëa

pariëata-çärada-çaçadhara-vadanä | militä päëi-tale guru-madanä || devi kim iha param asti mad-iñöam | bahutara-sukåta-phalitam anudiñöam || dhruvam || pika-vidhu-madhu-madhupävali-caritam | racayati mäm adhunä sukha-bharitam || praëayatu rudra-nåpe sukham amåtam | rämänanda-bhaëita-hari-ramitam ||26||

tathäpédam astu –

çraddhä-baddha-matir mama pratidinaà gopala-lélasya yaù saàseveta rahasyam etad atulaà lélämåtaà lola-dhiù | tasmin mad-gata-mänase kila kåpä-dåñöyä bhavatyä sadä bhävyaà yena nijepsitäà vraja-vane siddhià samäpnoti saù ||27||

madanikä: tathästu | (iti niñkräntäù sarve |)

iti çré-jagannätha-vallabha-näöake rädhä-saìgamo näma

païcamo’ìkaù ||5||

--o)0(o--

iti çré-rämänanda-räya-kavi-särvabhauma-viracitaà

çré-jagannätha-vallabha-näöakaà samäptam