Sosyo-Kiiltiirel Hayatta Din (Mersin'de Tarim ve Sanayi iSqisi …isamveri.org/pdfdrg/D01949/2009_34/2009_34_KARAMANR.pdf · Dini Arapmnalar, Mays-Agustos 2009, Cilt: 12, s. 34, ss

Dini Arapmnalar, Mays-Agustos 2009, Cilt: 12, s. 34, ss. 27-57.

Sosyo-Kiiltiirel Hayatta Din (Mersin'de Tarim ve Sanayi iSqisi Kesimleri) *

Ramasan KUMMAN- Abstract

With in this investigation, the dimension of influnence on religion and community of industrialisation that has been happening with the transition from agriculture to industry. The incident of industrialisation that has universal qualityn has been seached as comparison of religious living in the sector of agriculture and industry Labour's in Mersin.

In the lastpart the solutions have been put forwart, commeting on the practical searching datas having taken related to the comparicon of religious living of the labour's from agricultre and industrial sectors in Mersin.

The community including the labours vorking in the sector of agriculture and industry with in the border of city centre of Mersin. Has been taken into consideration as an application area

In agricultural sector 358 persons, and in industrial sector 147 persons have been interviewed asfimMng to a large scale of envirenmentfrom the printed form we can apply on occosion that the enverimental border woulddt have been de termined because of the un certainty not only in industrial sector but in agricultural sector as well in our searching area An interview form has been used, including 97 questions for this search.

By this investigation it is aimed at finding out the dimension of changing in the sake of religion and social manner while transiting from agricultural sector to the industrious sector. In the first part of this the is the birth of industralisation and growing up and the injluences on the commint in the world and in Turkey has taken in to consideration in the second hart in the capasity and the framework of the agricultural sector and community in Turkey have been dwelled onIn the thirt part the conection badwen religion and industry has been explained In the fourt the framework of the city center's socio- economics.

Key Words: ReZrgous Life, Mersin, Agriculture, Indushy, ~ndustrialisation, Social Changes

* Bu makale, "Mersin'de Tanm ve Sanayi Kesimi Gaerinde Dini Ya~aygln Kar~~lqtmlmasl" , (Doktora Tezi, S e l w hiversitesi, Sosyal Bilimler Enstitiisii, Konya, 1992) isimli $@ma- rmzdan hazulamqa)

** Yrd Doq. Dr, Hitit ~niversitesi hahiYat Fakiiltesi dsetim ~ y e s i , e- posta: ramazankara- [email protected]

Bu qahgmada, din-sanayilegme iligkisi ele h a k t a , bu iligkinin boyutunu kavrayabilmek iqin, sanayllegmenin dini hayata etkisini ortaya koyabilmek bakmmdan, teknolojik geligme ve ~ehirlegmenin d id hayata etkisi incelenmigtir.

Tanm ve sanayi kesimi igqilerinde d id yagaylg uzerine yapllan aka- demik bir tez qahgmasi olan bu saha aragmasmda, genelde evren, iilke- mizdeki tiim tanm ve sanayi kesimi igqileridir. Cahgma evreni ise, Mersin merkez ilqe s~nvlan iqindeki tanm ve sanayi kesiminde faaliyette bulunan igqilerin olugturdu& butiindiir. Her iki kesimdeki igqilerin sosyo- eko- nomik, kiiltiirel, psikolojik, d i d inanq ve pratikleri vb. goriiniim ve statii- lerini ortaya qlkarmaya qahg~@mz bu bilgiler anket ve miil&at uygula- narak elde edilrnigtir.

1990 y&, Temmuz- Eyliil tarihlerinde -Mersin'de tanmda qahgma se- zonu olmas~ sebebiyle- evrenin temsil giiciine uygun olarak tanm kesiminden 358 igqi ile, resm? gorevimiz sebebiyle somestr tatilinde 1991 yrlr, Ocak- Subat aylannda sanayi keshinde 147 igqi ile goriigme yaphp aragtlrma kapsamma almmgtu:

Did inanq ve ibadetlerle ilgih tutum ve davrmglann yam slra, sosyo-kultiirel hayatm ahIak, aile, iktisat, siyaset, eglence ... gibi qegitli toplumsal kurum ve sistemler ve faaliyet alanlan ve etkilegimine de d e w - mek gayesiyle hipotezlerirnizi test etmeye yonelik yoneltti@miz sorulara aldl&.miz cevaplardan sosyo-kiiltiirel alanlara iligkin tespitlerhizi ortaya koymaya qahgacaBz.

PROBLEM

memizde, tanm ve sanayi kesiminde faaliyette bulunan insan top- lulub; onemli bir yekiin oluqturmaktadu: Bununla i lgh olarak, toplumun, tanm ve sanayi toplum tiplerinden her ikisine de d W o l d u ~ u , tanm toplumundan sanayi toplumuna geqig siirecinde o l d u ~ u z u da belirtmek gerekir.

BilindiB gibi, bilim ve teknifjin son birkaq y i i d iqerisinde kaydettik- leri bag dondiiriicu ilerlemeler, iqinde yaga&@rmz IW. yiizyda erigmig bulunan giiniimuz toplumlannda uzay qa- baglamas~yla yeni boyut- lara ulaalrken ins& da, d i i n y m her yerinde benzer h z ve oranlarda olmarnakla birlikte yeni buluglann beraberinde getirdig modem mede- niyeti-n gerekleri karglsmda koklii deggmelere sahne olmuqtur. 0te yan-

RAMAZAN KARAMAN 029

dan toplum iqinde sosyal hayatm en hakim noktasmda bulunan din de ister istemez bu defjigmelerden etkilenmektedir.'

Emile Pin'e gore, sanaydegme surecine girmig bulunan insan, din? degerlere kargi ilgisiz bir hale gelmig gibi goriinmektedir. Sanaydegme fenomeninin evrensellifji ve geriye dondiiriilemez gerqekliB kargismda baziian dinin tedrici bir gekilde kaybolacaa sonucunu qlkardiiar. Bah'da yapiian cah~malardan a h a n omekleri incelediwzde; Fransiz ihtilalin- den once (1789), Bat1 Avrupa'm Katolik iilkelerinde pratik dini hayatta gerileme yok gibiydi. Sadece qok buyuk gehirler dini hayatm geriledime gahit oluyorlardi. K ~ s a l bolgelerde, kiiqiik ve orta buyukliikteki gehirlerde dini hayata b a g m tamdi. Sehirlerin ve h s a l bolgelerin geride kalan- lan bugunku gibi bir tezat iqinde deaerdi .

k s a l alan Hristiyanl~@, hayat tarzi ve ritmi itibariyle koylerinkine benzeyen ve hallu ziraatle ilgh her tiirlu faaliyette qevredeki koyler ve insanlan ile sllu munasebet iqinde olan kiiqiik gehirlerde bile giiciinii kay- bediyordu. Sanaydegrnig buyuk gehirlerin etrafuu qevreleyen h s a l alanlarda pratik d id hayahn nisbeti daha da dugiiktiir:

G. Le Bras ve Fernard Boulard tarafindan @en gema, "Fransa'da kll-sal alanlarda did hayat" bize bunun d o ~ u ~ u kolayca gostermektedir. Ya- zarlar; Paris'in etrafh qevreleyen yiiz ila ikiyiiz kilometrelik bir bolgenin &- gmda kalan ger@ bir sahayl, Hristiyanhk geleneklerine bighe olarak tasvir etmektedirler. Bu bolgelerde yqayanlann vaftize, ilk kominyona veya did M a evlilige ve cenaze merasimlerine (dini) Qtirak ettiklerini, bunlann dqmda olan diger did pratikleri yerine getirmedjklefi soyluyorlar. Eger lursal bolgeleri b~alup gehre yerlegmege veya sanayi hayama angaje olmak iqin gidenler araslndaki biiyuk bir qo$judu&~ hayah incelenirse, bunlann pratik did yqayqi terk ettikleri miigahade edilk?

Endustri ve gehirlegmenin, Bah Avrupa ve Amerika'm yerlegik endiistriyel t o p l u m l m dqlnda milyonlarca kiginin hayat1111 etkiledifjini B. R. Scharf da ifade etrnektedir:

"Endustrilegmenin etkisi konusunda hem tarihi ve hem de qagdag m a l h a t vard~r. 1ngdtere haklundaki gahidin en onemli parcylanndan bi- risi, 1851 Dini Niifus saylmdlr. Normal bir pazar giiniinde bir ibadet yerine devam eden niifusun o r m olqmek iqin girigilen bu qaba, hzh en-

1 ~ n v e r Giinay, "Modem Sanayi Toplumlannda Din: F', E.u.~.F. Dergisi, Say:3, Kayseri 1986, s.42.

2 Emile Pin, "Din ve Sanayi 0ncesi Medeniyetten Sanayi Medeniyetine Ger;i$"' Cev.: M. Kos- t q , Din ogretimi Dergisi, Say: 8, Ankara 1987, s. 95 - 96.

diistrilegmeden bir aslr sonra, yeni endiistriyel gehirlerde kiliselerin zaylf- h@ konusunda birqok uyanc~ seslerin igitildifji bir slrada yapddi. Saylm sonuqlan bu uyanlan teyid etti ... Sehrin buyukliiM ile kiliseye devam diizeyi araslnda genig bir ters korelasyona ramen, endustrilegme siireci- nin, dinsizlim veya en azlndan did uygulama konusundaki gerilemenin tek bagma dofp-udan bir sebebi olmadi&m ima eden istisnalar vardi. jlk olarak, birqok buyuk fabrikalara sahip olma anlammda, o zamanlar endiistriyel bir gehir olmayan Londra'da, diigiik bir devam (Hiseye devam) oram vardi. Niifusu fabrika ve madencilik bolgelerininki kadar hzh bir gekilde biiyiimugtii; fakat Londrahlar'm igtigal ettifji igler biiyuk qapta hizmet, daii;lhm ve kii* olqekli endiistri sahalanndayh. Buna ramen Lond- r a ' m kiliseye gidig rakamlan, Manchester, Sheffield ve Birmingham'mki kadar dugiiktii. Hatta onun, dini uygu lamm gerilifji konusundaki goh- reti, yagmg oldugu endiistrilegmeden daha once gelir. Bu, biiyuk olqude endiistriyel olup olmadrklanna bakrlmaksizm, buyuk gehirlerdeki hayahn, dini uygulamayl zaydlatmaya bagladl- ima etrnig tir... Endiistrileg- me tek ve kannaglk olmayan bir siireq degdir; bu sebeple din?, uygulama uzerindeki her bir far& unsurun etkilerinin aynnhh bir biqimde ortaya konmasi gerekir.'13 diyerek E. Pin G. Le Bras ve Fernard Boulard'dan farkh bir biqimde din? uygulamada goriilen gerilemenin sadece sanayileg- meden kaynaklanrnadi&m ortaya koyrnaktadlr.

Bah'daki bu tiirden araghrma ornekleri sonu&mmn yam slra, geleneksel tanm toplumundan sanayi toplumuna geqigte Bahh toplumlardan seksen- yiiz yd sonraslnda sanayilegme siirecine gkmkj olan toplumumuzda sanayilegme, teknoloji, kentlegme olgulan uzerine sosyolog Miibeccel Kiray'm qahgmasi gibi sanayi-toplum miinasebeti konusunda yapdan Fa- hgmalarda ya da bir diti;er Sosyolog Serif Mardin'in din ve ideoloji iizerine yaps@ qdqmasmda ve Begir Atalay'm Sanayllegme ve Sosyal Defjigme qahgmasmda sanaydegme-din iligkisine, yine sanayilegmeyle beraber geligen kentlegme olgusunun dini hayatla iligkisine dolayh bilgi ve deger- lendimelerin varll&m gordiik. Biz qahgmmzla "sanayilegmenin ve kentlegmenin dini hayata etkisi bakmmdan iilkemizde var olan problemi in- celemek ve toplumumuzdaki d m u tespit etmek amac~yla "Mersin'de T a m ve Sanayi Kesimi kjqilerinde Dini Yagaylgln KargllagtlIllmas~" ile "Sa- nayllegmenin Dini Hayata Etkisini" araghrmak istedik. Buna gore:

3 BJZTIY R Scharf, "EndiismyelToplumlarda Din", (;ev.: Biinyamin Solmaz, s.u.~.F. Dergisi, Say:3, Konya 1990, s. 443

Araghrmmzla il& varsaylmlar; "Sanayllegmenin ve kentlegmenin igqilerin dini yagaygma etkisine"

iligkin temel varsaylmlar iki ana varsayun halinde ifade edilmigtir. Birinci h a Varsayim, "tanm igqileri kesiminde geleneksel din anlay-

gi yaygm olup, dini yagayga COB& ve sosyo- kiiltiirel faktorlerin etkisinin olduh, bunun yam slra koyden- kente, tanm iqqilimden sanayi igqi- l i m e geqenlerde, baglangqta yeni qevre ve yeni ig gartlanna uyma giiqlii- @inden kaynaklanan bocalamadan dolay dini yagaygm olurnsuz yonde etkilendifji, bunun da faaliyet a l m d a geqen siireye bakh olarak, ferdin igine ve qevresine uyum gosterip, sosyal ve ekonomik durumunda gelig- meler meydana geldimde dini inanq ve pratiklerinde olumlu yonde de- fjigmeierin oldu&nun esas ahyordu.

h c i h a Varsaynn, " t m Qgileri kesiminde dini pratiklere ilgi ve iste- @II yuksek diizeyde ve pratiklerin yerine getirilme s f i m yo&n olaca&, Sanayi iy$eri kesiminde ise ilgi ve istern yuksek diizeyde olabilecejji fakat, yerine getirilme s f i & oraruTlln diigiik seviyede olacaw diigiiniilmekteydi.

Araghrmm defjigkenlerine gore de varsaylmlar olugtunilmug ve a r a g m a a l m d a smanm~g, ortaya qlkan sonuqlar tablolagtmhp, yiizde- ler halinde beliriihigtir. Bu qahgmada ise; araghrmmzda ulagllan bir luslrn sonuqlara ve bazi onerilere yer verilmektir.

Araghrma g r u p l m z olan tanm ve sanayi kesimi igqileri haklunda verilecek gene1 bilgder ile, a raghrmm onemi daha aylmtd olarak ortaya konulabilecektir. Araghrma gruplanrmzm ozellikleri ile birlikte, arag- h r m m bazi defjigkenleri de aq~klanrmg olacakhr.

Tanm kesimi igqilerinden soz ederken t d a r n a problemi ile kargi kargiyayz. Tanm igqisinin nitel ve nice1 yonden tamm problemin esasm olqturur.

"...Aynmlara dayah olarak lur kesiminde yagayan niifusun tanm ig giicii, gehir kesimindeki niifusu ise tanm dig1 ig giicii kabul etmek yanl~g olacakhr. KE- kesiminde tanm dig1 faaliyetlerde u&aganlar o l d u e gibi, gehir kesiminde tanmsal faaliyetlerde qahganlar vard lr... 0te yandan, y- h belirli aylannda tanmsal faaliyetle u&agan bir kigi bog zamanlannda yalun gehirsel yerlegim iinitelerine giderek tanm dig1 sahalarda qahgmak- tadlr. Buna kargm, yd.m belirli zamanlannda tanm dig1 sektorlerde qahgan

kigilerin de koylerine donerek geqici olarak tanmsal faaliyetlerle meggul olduklan izlenmektedir.. .'"

~lkemizde tanmsal iiretimin biiyuk olqiide iklim gartlanna bagh kal- mas1 tanm faaliyetlerinin siireklilim azaltmaktadlr. Bahqecilik, sebzeci- lik gibi yam tanm kesimlerinde dahi ig giiciiniin istihdarm siirekli ola- mamaktadlr. Kzg aylan hemen hemen tiimiiyle igsiz gepekte, ilkbahar aylannda ig mevsirni baglamakta bolgelere gore Temmuz- Awstos aylannda ve Eyliil- Ekim aylannda en yuksek seviyeye q h a k t a b .

T m igqileri genelde biiyuk gehirlerin ve sanayi merkezlerinin diglnda bulunduklanndan, devletin sunmug olduw bazi sosyal haklardan yararlanmakta zorluk qekmektedirler. Boyle bir yerlegim durumu, bu igqilerin kamuoyu yaratmalarm da giiqlegtirmektedir.

Bu igqiler araslnda geleneklerine b a i r n da yay@ oldu&mdan, diinya goriiglerine kadercilik, ihtiyaqsizhk gibi olgular etkili olabilmektedir.

Egtirn diizeyleri sanayi igqilerine gore daha diigiiktiir. Bu nedenle yeni teknolojilere adapte olrnalan zorlagmaktadlr.

Esasen bunlann onernli bir lusm tanrnla ujjragmakta ve yeterli geliri saglayamadlklanndan geqici olarak qahgmaktadlrlar ve bu nedenle de ig- lerinde bir siireklilik olama~naktadlr.~

Aragtumarmzda, deneklerin gene1 yag durumlan ve yag gruplanna gore da&hu tablo l'de goriilmektedir.

Aragurmmzda tanm kesiminde qok kiiqiik ve qok ileri yaglarda (yqh) denilebilecek kigilerin qahgmakta oldusnu gozlernledik. Bu durumda tanm kesimindeki insanlarrrmzln qahgma g a r t l m bir sonucu olarak ortaya qhaktadu:

Aragurmarmza kaulan deneklerden t m kesiminde %63.97'si erkek,%36.03'6 kadm, sanayi kesiminde hepsi erkektir. Sanayi kesiminde kadm igqilerin hem s a y i s m az olmasi hem de sanayi igqilimden qok hizmet sektorii igqilig n i te l im tag~malanndan omekleme d m edilme- miglerdir. Bu kargilagtu-maIi bir qahgmada eksiklik gibi goriilse de sadece kadm denekler arasmda olup; tanm ve sanayi kesimleri araslndaki k q i - laqurma yapmmza engel degdir. Kaldi ki, kadlnlar toplumun birqok kesiminde egtim, sanat, ekonomi, siyaset vb. gibi yeterli oranda yer ala-

4 m- i$, TARIM -I$, Gezici Tanm ig@lerinin Sorunlan, Panel, Konferans, Ankara, 5 Kaslrn 1985, s.4- 5.

5 Yqar Giirgen, ve digerlexi,"Tanrn ip$erinin Sorunlan ve CoziimYollan7' Tiirkiye Ziraat Mii- hendisli@,lII. Teknik Kongresi (8-12 Ocak 19901, Ankara 1990, s. 730-731.

Tablo- 1: Yag Durumu

Tablo - 2: Cinsiyet Durumu

YA$ GRUBU

1 Bdan kiic;iik 16-20 21-25 26-30 3 1-35 36-40 41-46 47-5 1 52-58 59-65 65 +

1

Cevapslz TOPLAM

Tablo- 3: 0&enim ~urumu

TARIM

CNSIYET D U R W Erkek Kadln

TOPLAM

SANAY~

s a y %

SANAY~

8 22 22 51 36 7

1 147

E Say %

TARIM Say 147

147

SANAY~ Say %

76 5 1.70 19 12.93 47 31.97 2 1.36 3 2.04

147 100.00

OG~NMDURUMU

Okur-yazar dew Okur-yam &old Oaaold Lise ve Dengi O M Yiiksek W s l z TOPLAM

K say %

5.44 14.96 14.96 34.69 24.48 4.76

0.68 100.00

13 37 30 32 37 36 14 12 10 2 2 4

229

r Say 229 129 358

% 100.00

100.00

10 29 8 2 1 19 18 5 3 4 7 1 4

129

5.67 16.15 13.10 13.97 16.15 15.72 16.11 5.24 4.36 0.87 0.87 1.75

100.00

% 63.97 36.03 100.00

TARIM

7.75 22.48 6.34 16.27 14.72 13.95 3.87 2.32 3.10 5.42 0.77 3.10

100.00

@)Say %

20 8.73 14 6.11 163 71.18 23 10.04 7 3.06

2 0.88 229 100.00

(K) Say %

55 42.63 12 9.30 54 41.86 7 5.43

1 0.78 129 100.00

mamakta o ldua gozlenmektedir. Neticede bu durum sosyal bir tespit olarak kargmza qhaktadlr.

Goriildiim gibi, t m kesiminde eatim diizeyi bir hayli diigiiktiir. Bu da gosteriyor ki, toplumumuzun onemli bir kesiminde e@tim- o$$etim gibi i n s m temel ihtiyallamdan olan bir husus goz a r d ~ edilmigtir. Sup- hesiz, eatim- o$$etim ferdin toplum iqinde fonksiyonunu yerine getirme- sinde onemli bir faktor olmakta, i n s m geligmesinde ve toplumun kal- b a s m d a dinamik bir giil kaynaadlr.

Tablo- 4: Mersinde Dowp Biiyiime Dururnu

Gene1 goriiniim olarak her iki kesirnde aragtlrma elemanlarum % 70'lik boliimii bagka yerlerden (bagka iller ve Mersin'in illelerinden) go1 yoluyla gelenlerden olugmaktadlr.

Mersin'e Adana ilinden gelenlerinin, sanayi kesiminde faaliyette bu- lunduklan ortaya qhaktadlr. Bunun y m d a Ad~yaman, Aksaray, K.Ma- rag, Karaman, Hatay, $.Urfa gibi illerden t m kesiminde fad olanlann o r m ise yuksek diizeydedir. Mersin'e, bagka illerden gelenlerin oranl tanm kesimi erkekler de, N30.77, kadlnlarda 9635.ll.sanayi kesiminde %28.72'lik bir diizeydedir.

D O & J P B ~ Y ~ ~ ~ E DuRmlu

Evet Haylr TOPLAM

Tablo - 5: Yerlegme Siireleri

SANAY~

Say % 44 29.93 103 70.07 147 100.00

TARIM

s m 0 - 20 Yll 3-5Yll 6- 10 Yll 11 -14 Yll 15-19Yll 2DtYll Cevapslz TOPLAM

ERKEK

Say % 60 26.20 169 73.80 229 100.00

KADJN

Say % 35 27.13 94 72.87 129 100.00

SANAY~

Say % 2 1.94 14 13.59 13 12.62 15 14.56 31 30.11 25 24.27 3 2.91 103 100.00

TARIM ERKEK

Sap % 55 32.55 18 10.65 42 24.85 13 7.69 20 11.83 21 12.43

169 100.00

KADIN Say %

15 15.96 14 14.89 30 31.91 10 10.64 15 15.96 10 10.64

94 100.00

.Tablo 5'de tanm kesimi erkeklerden 0- 2 ydhk siireyle oturmakta o l a n l m %32.54'liik oranla en fazla, k a M m % 15.96'hk bir orana sahip olduklan goriilmektedir. Sanayi kesiminde ise %1.94'liik oranla en diigiik seviyededir. Bu yerlegme siiresi diliminde tanmda mevsimlik ve gezici igqilerin varhD bu yo&n.lu2j;a sebep olmaktadlr. Sanayi kesiminde, 10 yd ve daha fazla siiredir gehirde bulunanlann toplam o r m % 54.3Tdir. Bu durum sanayi igqisinden gehir hayatma dahil [email protected] ortaya koy- maktah.

Tablo - 6: Calrgma Durumu

Giindelikqi olarak qahgan tanm kesimi igqilerin oram % 45.41, ka- d d m % 77.52'dir. Bu durum, tanmda giindelikqi bagka bir deymle yevmiyecilirn yaygm bir qahgma biqimi [email protected] gostermektedir. 3- 6 ayhk siireli qahgan tanm kesimi erkekler toplam % 3.06, kaddar % 0.78 oramndadlr. Sanayi kesimi i~qileri ise dairni olup bir yd ve daha fazla siire- den beri qahganlam o r m % 100'diir.

"Bagka" seqeneme cevap verenlerin iqinde icarci ve yanc~ ortakqu yaparak tanm igqi1ijj-i tammma uygun diiger nitelikte olan ve toplam ora- m erkeklerde % 51.53, kaddarda % 21.71 olan tanm igqilerinde daha qok dikkat qekmektedir. Bunlar her ne kadar kendi hesaplama ~ahgir go- riinseler de aym zamanda bagkalama giindelikqilige de gitmekte olduk- l m ifade etmektedirler.

CAIJSMA SURELER~

Giindelik~i 3-4Ayllk 6 Ayhk 1 y l l ~ k + Ba~ka TOPLAM

Toplumun dini yagaylgmn sosyolojisi bakmmdan, orada miinhaslran dini inanq ve ibadetlerle il@ tutum ve d a v r m g l m y m slra, sosyo-kiiltii- re1 hayatln ahl&, aile, iktisat, siyaset, eglence.. . gibi qegitli toplumsal kurum ve sistemler ve faaliyet alanlan ve etkilegimine de de-ek gerekir.

SANAY~

Say %

147 100.00

147 100.00

TARIM ERKEK

Say %

104 45.41 4 1.75 1 0.44 2 0.87

118 51.53 229 100.00

KADIN

Say %

100 77.52

1 0.78

28 22.48 129 100.00

Aile biitiin insan toplumlmda bulunan ilk gruptan, i n s m en derin ve koklii lusmen organik nitelikteki ozelliklerine dayanan aile evren- sel bir sosyal k~rumdur.~Aile-Din iligkisine baluld~&nda, qok tan& dinle- rin geqerli oldu& gruplarda, aile ve aile oca& olan ev, iqinde dini toren ve tapmmalam yapil&& yerlerdir. ~yeleri arasmda kan bama eklenen din birlig, onlm slluca birbirine kenetlernigtir. Din bag diger baglardan qok daha giiqlii, etkili ve daym~mal~du .~

A- Aile fqi figkilerde Din

Din, sosyal -am hepsine birden etkide bulunan bir ozellige sahip olup, ailenin de olugumundan itibaren, saghkh bir biqirnde devam etmesini saglayarak siirekli bir etkileme iqindedir. Din, ailenin kurulma- smda ilk basarnaklar sayllan nigan torenlerinde, daha soma nik& ve du- rn torenlerinde de etkilerini gosterip bu tiir sosyal olaylann her birine dini ve sosyal birer olay olma nitelig kazandud~& goriilmektedir.

Ailenin tegekkiilii olan evlilikte egler arasmda resmi veya hem dini, hem resmi nitelikte bir evlilik anlqmasi (nik&)'m yapllQ& bilinmektedir.

Tablo- 7: Nik* T W Durumu

Tablo Tden deneklerin evlilikte d id nik&tan vazgeqemediklerini, buyuk oranda her iki n i k h birlikte yapman anlagrlmaktad~r. Yahzca dinE nikaa sahip olanlar, en fazla tanm kesimi kadlnlarda olup, % 11.37 ormdadu . Her iki n i k h birlikte tercih edilmesinin yaygm olmasr, ilgili kanunun dini nikatan once resmi n i k h zorlamasi ve toplumun bek- lentisinin bu yonde olugmas~ ile aqlklanabilir. Ancak, aragtmna grubu-

6 Sulhi, Donmezel; Sosyoloji, Savag Yay., 8. Baslrn, wa 1982, s.214. 7 Mehmet Taplarnaao$jIu, Din Sosyolojisi, 3. Baslm, kU.LF.Yay., Ankara 1983, s.226.

SANAY~

Sap %

6 4.17 138 95.83 144 100.00

~~~ Resmi Did Her ikisi TOPLAM

TARIM ERKEK Say %

15 9.03 151 90.97 166 100.00

KADIN Sap %

10 11.37 78 88.63 88 100.00

RAMAZAN KARAMAN -37

muzda sadece resmi n ikwa evli deneklerde rastlan~lrnaylqi, dinin tesir giiciiniin geqerlilim korumakta oldu&nu ortaya koymaktadlr.

Deneklerin eg seqiminde ortaya koyduklan kriterler iqinde d id nitelikte olanlann durumu tablo'da goriilmektedir.

Tablo- 8: Evlenilecek Kimsede &anan ~zellikler Durumu

Goriildiis gibi, bilgih ve gorgulii olma ozellijji sanayi kesiminde yuksek orandadn. Bunun y m d a dine b a g W ozellijji % 14.29 olup en yuksek yiizeydedir. Tanm kesiminde bu ozelli@ tercih edenlerin o r m yuksek olmasi da tanmdan sanayiye do@ d id dejjiqmenin yoniinii ve dere- cesini aqddamaktadn.

Tablo- 9: Krz-Erkek Beraberlime JGwgi Tuturnlar

SANAY~

Say %

1 14.29

5 7 1.42 1 14.29

7 100.00

EVLWECEK ~ E D E ARANAN

OZELLDSLER Zenginljk, soyluluk, giizellik, yalagklhk BilgiP ve gorgiilii olmak Die baghlk B ~ k a Cevapslz TOPLAM

Tablo 9'da goriildiis gibi, evli olmayan luz ve erkeklerin beraber olmalam diger bir t d a flort etmelerini "normal" gorenlerin tanm kesiminde yuksek oranda, sanayi kesimde diigiik diizeyde olmasi, giinah

TARIM ERKEK

s a y I %

9 14.28

11 17.47 27 42.86 13 20.63 3 4.76 63 100.00

SANAY~

Say %

23 15.65

26 17.69 59 40.14 32 21.76 7 4.76

147 100.00

KIZ-ERKEK BERABERL~GBXE WI

'IuwMLm N o m l

AYP Giinah Ba~ka Cevapslz

TOPLAM

KADIN

s a y I %

9 21.95

9 21.95 16 39.03 6 14.63 1 2.44 41 100.00

TARIM

ERKEK

s a y %

55 24.02

54 23.58 83 36.24 3 1 13.54 6 2.62

229 100.00

KADIN

s a y %

52 40.31

22 17.05 32 24.81 22 17.05 1 0.78

129 100.00

diyenler tanm kesiminde dugiik, sanayi kesiminde yuksek oldurn tespit edilmig olup, elde ettijjhiz bulgulardan farkh bir bulgu olarak karglrmza qlkmaktadlr. Bunun da toplurnda var olan durumun ortaya konulmasi balurmndan onemi bulunmaktadx-. Bununla birlikte tanm kesimi kadm- larda "normal" olarak gorenlerinin oramrun % 40.31 duzeyinde olmasl- 111, bu kesimde kadmlann, kadm- erkek iligkisinde toplurndan gordiikleri sosyal basluya bir tepkinin sonucu olarak aqlMamak miimkiindiir.

1. Eg ve (;ocuklarla hgili Tutumlar

Ailede egler, k a r g W haklar ve sorumluluklan paylaglrken, qocukla- ra karg~da sorumluluk sahibidirler. Cocu&n yetigmesinde ve ejjitiminde oncelikle anne- baba sorumludur.

Tablo- 10: 0rtiinrne Durumu

Goriildiifi gibi, kendi istejjiyle ortiiniir diyenler tanm kesiminde % 43.42, sanayi kesiminde % 67.86 orarundadlr. 1stedim iqin ortiiniir diyenler, tanm kesiminde % 6.43 oranmdadlr. Kendi istejji ile ortiinenlerin sanayi kesiminde, tams kesiminin oniine gelmesini, tanmda egin giyimine etki edenlerin oranmdaki yuksek diizeye baglarnak miimkiindiir. IOrsal alan e r k e w daha otoriter, basluci olma e @ . h m m sanayi kesiminde daha dugiik oranda o l d u ~ u % 6.43 oramnda egine etki ederek ortiin- d i i w i i ileri siirenlerle aq~klamak miimkiindiir. Sanayi kesiminde deneklerde % 4.29 oramnda bir grubun eginin ortiinmesine izin vermemekte o ldub ortaya qlkmaktadrr.

Tablo ll'den goriildiiH gibi, deneklerden luzi iqin kendi istejjiyle ortiiniir diyenler, tarrm. kesiminde % 30.13; sanayi kesiminde, % 45.45 ormdadx-. 1stedim iqin ortiiniir diyenler, tanm kesiminde % 28.85; sanayi kesiminde, % 24.39 orarundadr. T& kesiminde erkeklerin oto-

E$ERiN GMMbJE kG1 DURUMU

Kendi istegiyle ortiiniir Istedigim iqin ortiiniir Kan~myorum Ortiinmeye izin vermiyor Basks Cevapsiz TOPLAM

TARIM Say % 66 43.42 46 30.26 22 14.47

15 9.87 3 1.97

152 100.00

SANAY~ Say % 95 67.86 9 6.43 16 11.43

6 4.29 8 5.71

140 100.00

Tablo- 11: IClzln Giyimine ]jZgi Durumu

riter bashc~ tutuma sahip oluglan ortaya qhnakta; kangmyorum diyenlerin t m d a , % 8.33 oramnda iken, % sanayi kesiminde % 19.70 orarunda olmas~ da bu dururnu desteklemektedir. ortiinmeye izin vermeyenle- re, yahzca sanayi kesiminde r a s t l m q olup, % 3.79 o r m d a h . Simdiye kadar, inanqlaq ibadetler ve din? tuturnlarla ilgh tablolarda belirgmlik kaza- nan bu oran dine tamamen k q ~ olanlan ifade etmektedir diyebiliriz.

Tablo- 12: f sirn Verme Durumu

SANAI'I

say %

60 45.45 19 14.39 26 19.70

5 3.79

17 12.88

5 3.79

132 100.00

KlZIN Gmh&JF, ILGI D U R W

Kendi isteljjyle ortiiuiir I s t e d i a ipin ortiiniir K ~ W Y O W

&ye izin vermiyor

Cevapslz

TOPLAM

Tablo l2'de goriilecea gibi, gocuklanna dini isirnler secenlerin dine e w e r i n i n bu tutumlanna bagh oranda o l d u b varsayhsa, t m kesimi erkeklerle sanayi kesimi erkekleri araslnda % 3.00 gibi bir deagme ortaya qd.crnaktadlr. Giincel isim seqme balurmndan sanayi kesiminin, % 24.04 oramnda olmasi bu de@gmeyi daha da belirgdegtirmektedir.

Did ve geleneklere baghhk duygusunun diglnda olan giincel isim seqimi, yagayan iinliiler, artistler, sporcular, garhcllar vb. ile ilgili olmakta bunlara ilgi duzeyinin armas1 ise toplum da d i d deger ve ge lenek le~ deagmesinin yonunu gostemektir diyebiliriz.

TARIM

say %

47 30.13 45 28.85 13 8.33

50 32.05

1 0.64

156 100.00

2. Anne-Baba ve Komgularla &gkiler fie fijlgi2i Tutumlar

Din, sosyal iligkilere kurallar koyup, bu iligkilerin diizenli olarak siir- diiriilrnesini gaye edinmigtir. 1 s l h dini neslin (insan soyunu) d e v m istemig, aile kurumunu saglam esaslarla temellendirilmigtir. Dini hayatm unsurlann~ olugturan anne- baba ve gocuklar arasi k a r g W hak ve gorev komquluk iligkilerinde deneklerin dini tuturnlan ili ilgh sorularla iggile- rin bu baglamda ki dini yagayglan yani, dinin gereme uygun davrana- bilmeleri sorgulanmak istenmigtir.

Komgular, birbirine enyakm aileler ve bu ailenin fertleridir. 1slam dini komgulan en yalun akraba ve h s d a r l a birlikte degerlendirir. "Mah'a ibadet edin ve O'na hiqbir geyi ortak kogmaym. Sonra anaya ve babaya iyilik edin, akrabaya da, oksiizlere de, yoksullara da, y h komguya da, yakm arkadaga da, yolda kahglara, ellerinizdelu kolelere de..."8

0zeUikle giiniimiizde, gehirlegmenin ve sanayinin biiyuk gehirlere topla&$$ insan kalabahklan, mutlaka 1slam'm komgu hakk~ ve vazifesi haklundaki sundufju degerlere sanlmaga mecburdur. Aksi takdirde, lag- dag teknolojinin ve ekonominin diizensizlikleri iginde sinir kxizleri geqi- ren topluluklar, birbirilerini yemeye her zaman hazlr vaziyettedirler. On- lan birbirine baglayacak, aralannda biitiinlegmeyi saglayacak din kural- ~andu.~

Tablo- 13: Ziyaret Durumu fie fim Tutumlar

8 Kur 'h , Nisa, 36. 9 M. Aydm, islam Dini ilmihali, HibQ Yay., Konya 1984, s.346.

ANNE - BABAYI Z~XWETDURUMU

Her giin Haftada bir k;y: giin Haftada bir giin Ayda bii Dinibayramlarda Daba seyrek BG Cevapsu TOPLAM

S A N A ~ ~

ST%

7 6.14 20 17.54 12 10.53 26 22.81 24 21.05 20 17.54 1 0.88 4 3.51

114 100.00

TAR~M ERW(

say % 10 7.81 15 11.72 6 4.69 21 16.41 55 42.96 14 10.94 6 4.69 1 0.78

128 100.00

WIN Say%

3 4.41 5 7.35

13 19.12 30 44.12 13 19.12 4 5.88

68 100.00

RAhWZAN KARAMAN -41

T m kesiminde hiq ziyaret etmeyenler, % 5.00 duzeyinde olup, bu d u m u lursal alanda erkek qocuklan luzlardan ustiin tutmalan, miras- tan dogan anlagmazhk vb. gibi sebeplerle aqlklamak miimkiindiir. Tanm kesimi kadlnlardan daha seyrek ziyaret edenlerin, % 19.12'lik o r m ka- drnlann yakm a k r a b a l m ziyarette yeterli firsata sahip olrnad~g yoniin- de aqlklanabilir.

Tablo- 14: Komgularr Ziyaret Durumu

Tablo 14'de goriilduH gibi, evli deneklerden, qok slk denebilecek arahklarla (Her giin, haftada bir veya daha qok) komgulan ziyaret edenlerin, tanm kesimi erkekler, % 67.08, kadrnlar % 81.82; sanayi kesiminde, % 47.92 o r m d a d u : Komgu ziyaretlerinde ve komguluk dqkilerinde- ki h s a l alan-gehir f a r k h h k l m sonucu bu oranlarda ortaya q h g olup, t m ve sanayi kesimleri araslnda % 20.00'lik bir farkhlaqma goriilmektedir. Kapah toplurn hayamda yer alan k a d m yeghe sosyal iligkisi komguluk iligkisi olup, % 81.82 o r m d a k i komqu ziyaretlerini bunun sonucu olarak gorebiliriz.

Deneklerin komgu ziyaretleri durumu, daha az s W t a (ayda bir d id bayramlarda, daha seyrek) k o m g u l m ziyaret edenlerin t m kesiminde oranlan diigiik diizeylerde iken, sanayi kesiminden yuksek duzeydedir. Anne- baba ziyaretleri, tanm kesiminde y o w u k kazamrken komguluk ziyaretleri, sanayi kesiminde yo&duk gostermektedir. Bu dururn lursal alanda anne- babaya daha yakm olugu, qehirde ise t m kesiminden sanayiye geqigle fertlerin ailelerden uzak b a s 1 sonucu ailenin yerine komguluk iliqkilerine onem verilmesinin sonucu olarak ortaya qlkrnaktad~r diyebiliriz.

EvLiLErn KOMSULARI ~ A R E T

DURUMU

Her giin, haftada bukaq giin, haftada bir. Ayda bir d i d bay ramlarda, daha seyrek Hiq. B*. Cevapslz. TOPLAM

SANAY~

Say %

69 47.92

70 48.61

4 2.78 1 0.69

144 100.00

T A ~

ERKEK

Say %

108 67.08

9.26

7 4.35 11 6.83 4 2.48

161 100.00

W I N

Say %

72 81.82

13 14.77

2 2.27 1 1.14

88 100.00

B- Ailenin Dindarlrfp ve hadete Etkisi

Ailenin ferdin gerek sosyal, gerekse dini hayatma etkisi, fonksiyonunu yerine getirmesi ile ilgdi olumlu ve olurnsuz sonuqlar ortaya koyacak- Ur. Bu anlam da dini ve kollektif hayana ailenin kazandn-acaD inanqlar, t u r n ve davrmglar, temelli ve kahci izler blrakacaD muhakkakur.

Tablo- 15: Ailenin Dindarlrfp ve ibadete Etkisi Durumu

Tablo 15'de goriildiifjti gibi, deneklerden kendini qok dindar veya dindar gorenler, tanm kesimi erkekler, % 64.19, kadlnlar % 58.14, sanayi kesiminde % 38.78 orarundadlr. Orta derece de dindar, dinle ilgisi az olarak gorenler, slrasiyla, % 34.50, % 40.31, % 58.50 oranlanndadlr. Bu du- nunda, sanayi kesimine nazaran, tanm kesiminde ailelerin dindarhb ora- ~ll~lln yuksek diizeyde o l d u s ortaya qhaktadlr.

Ailenin ibadet yapmaya etkisi durumunda, deneklerden ailesini ibadet yapmaya her zaman etki e t t i w soyleyenler tanm kesimi erkekler, % 58.92, kaddar, % 58.92, sanayi kesimi % 9.52 orarundadlr. Bazen ya da genellikle etkide bulunanlar, tanm kesimi erkekler, % 25.76, kadlnlar % 30.23, sanayi kesiminde, % 36.06 oranmdadu:

Bu durumda, her zaman etki edenlerin tanm kesiminde yuksek oranda, sanayide qok diigiik oranda olduw, bunun yam slra zaman zaman etkili olanlann en yuksek oranda sanayi kesiminde bulunmasi ve yine sanayi kesiminde, hiq bir zaman etkide bulunmaz diyenlerin % 53.06, tanm kesiminde, % 10.00'lar da seyremesi de ailenin dine etkisinin sanayilegme ile ters o r a n d o l d u s ortaya qhaktadlr. Boylece, gelenek iqinde daha qok aile biiyuklerinin etkileri ile gekillenen ibadet hayau gehir hayatma geqigle, aile tarafindan o l u g t d a n bas- kaybolduw, daha serbest ve hana gevsetici gartlar ortammda, yo@du&nu kaybetmekte o ldub anlagrlmaktadrr.

AbENiN DINDARLI~ TARIM SANAa

iLE ~ L G M DURUM ERKEK KADIN Say %

Say % Cok dindar, dindar. Orta derecede dindar, Dine ilgisi az

Hit: Basks Cevapslz TOPLAM

147 64.19

79 34.50

3 1.31

229 100.00

75 58.14

52 40.31

2 1.55

129 100.00

57 38.78

86 58.50

4 2.72 147 100.00

1. Din E g t i m i ve Mahiyeti

~nsanlann ferdiyet ve gahsiyetinin saglam bir gekilde tegekkiilii ve geligmesi balurmndan da her seviye ve yagtaki insanlara din egtimi veril- melidir. Ciinkii insan ~ahsiyeti "Sonsuz VarW huzurunda hem cinsleriyle yan yana duydu& varhk hissi ile geligir ve biitiinlegir. Bu manada gahsiye- tin tegekkiilii ve geligmesinde dinin rolii en onde gelir. Hans Freyer'in biiyuk bir vukufla belimig gibi, qa&rmzda bin bir ihtisas dah arasmda gahsiyeti iyi tegekkiil edemernig yahut d a m ? ve parqalamg bir gahsi- yete sahip i n s m biitiinlegtiren dindir. hsana bu gahsiyeti ne ilim verebilir ne de ahla. Bu ancak dinin sosyallegmesi ile ~erilebilir.~

bin i@n birim insandn- ve onun, her insan~ bigunlendireceg gahsiyet degerleri vardlr. 0yle ise, din egtiminin ihrnal edeceg ne farkh yag grup- lan, ne de farkh sosyal kiimeler soz konusu olabilir. Cocuga din egtimi gereklidiq gence gereklidiq ergin insana gereklidiq yaghya gereklidir. Do- W d a n oliime bir gahsiyet qizgisidir i n s m . Aym gekilde, zengin, fakir, igqi, patron, erkek, kadm, her meslem, her cinsin insani boyutunu din efjitimi belirler1°

Din e$jitiminin insanlardaki ruhi s h t l l a n giderecem, toplumla biitiinlegmesini s a ~ l a y a c a ~ , boylece egtim ve GBetimden beklenen gayeye ulagdabilecem soylemek miimkiindiir.

2. 1gc;ilerde Din i l e ve Dini Bilgi Edinme ile bgili Tutumlar

Toplumda var olan dinle il@ kanaat ve diigiincelerin igqi kesiminde ki da- goyledir.

Tablo 1Bdan anlagdaca@ gibi, bu diinya ile ilgil~ (saadete erme, moral kazanma geklinde) gorenlerin sanayi kesiminde ki o r m yuksek diizeyde ve dini, iihiret iqin gerekli gorenlerin or- onceki durumun aksine diigiik diizeyde olrnas~, tarimdan sanayiye geqigle birlikte, sanayilegme ve gehirlegmenin sonucu olarak, "uhrevflik"ten, "diinyevilegme" (seculerite)'ye yonelindim ortaya koyrnaktadn-. Ancak, Islam dininin, "diinya ve iihiret" dengesini saf$maya dayah oldu& bilinmektedir. Sa-

9 S. Hayri Bolay, "Din Estirninin $umaiin, I. Din Es t imi Semineri, Ankara 23- 25 Nisan 1981, s. 99.

10 Ahmet Tqgetiren, "Din Estirni" Alhnoluk Dergisi, istanbul, Kas~rn, 1990, s.45.

Tablo- 16: Dine jChtiyaq Durumu

nayllegmenin sebep oldu& sosyal problemlerin bagmda gelen ''din? krizn- lerin seculer bir din a n l a y g m toplum da yay& kazanmaslndan qlk- a@ soyleyebiliriz. Deneklerin din? bilgiye ihtiyaq duyma ile il@ tutum- 1- dajjdum tablo'da gosterilmigtir.

Tablo- 17: D i d Bilgiye ihtiyaq Durumu

SANAY~

Say %

24 16.33

11 7.48 9 6.12 86 58.50 1 0.68 5 3.40 11 7.49 147 100.00

D~NE BITWAG DURUMU

Diinyada saadete erne

Kotii giinde moral kaynag Ahiret iqin Her iki diinya iqin Dine gerek yok B@ka Cevapslz TOPLAM

Tablo lTde goriildiig gibi, deneklerden dini bilgiye ihtiyaq duymakta olanlann oram oldukqa yuksek diizeydedir. Tanm kesimi erkekler ile sanayi kesimi arasmda % 17.39 oranmda f a r k l a bulunmaktah. fismen ihtiyaq duyanlar, yeterli bilgi aldi& iqin istemeyeder ve gereksiz gorenlerin oranlm da sanayi kesiminde nisbi art12 gostermektedir.

Bu durumda, dine ve d id hayatla ilgili olarak sanayi kesimindeki problemler, t m kesiminden daha yo&n goriilmekte iken, t m kesiminde din? bilgiye ihtiyaq duymay, hem dine ilginin yo&du&na, hem de gerqek dini, dinin as11 ve esasma uygun olarak eksiksiz ~Benebilmeye isteMi oluglmyla aqiklayabiliriz.

TARIM ERKEK

Say %

l9 8.30 11 4.80 63 27.51 132 57.64

3 1.31 1 0.44

229 100.00

S A N A ~

Say %

115 78.24 13 8.84

8 5.44 5 3.40 6 4.08

147 100.00

D M B i L G m ~ A C DURUMU

htiyaq duyuyorum Ktsmen ihtiyaq duyuyorum Yeterli bilgiyi al&@ iqin lhtiyacun yok Gereksiz goriiyorum Cevapslz TOPWM

KADIN Say %

5 3.88

1 0.78 39 30.23 83 64.33

1 0.78

129 100.00

TARIM EmCEK

Say % 219 95.63 -

8 3.49 1 0.44 1 0.44

229 100.00

KADIN Say % 117 90.70 6 4.65

6 4.65

129 100.00

RAMAZAN KARAMAN 45

Tablo- 18: C;ocuga D M EHtirn Verme Dumunu

Tmamen d id ejjitim verenler; tanm kesimi erkekler, %24.34; sanayi kesiminde %10.94 ormdadlr . Bu durum, aym zamanda deneklerden bu oranlardaki kimselerin, qocuklanrun tamamen dine bagh olarak yetig- melerini isteyen" ategli dindar" olarak tammlayabilecewz bir grubun varh$$ru ortaya koymaktadu:

Gerejji kadar d id ejjitim veriyonun diyenlerin oranmda kesimler arasl biiyuk f a r W a r goriilmekte olup, bu da toplum da yaygm ve geqerlilik- te olan, ne kadar olsa kabul eden kesimi temsil eden bir anlaygar diyebiliriz .

Hiq din? ejjitim vermeyenler, sanayi kesiminde %7.82 ormdadlr . Bu oran dine tamamen ilgisiz ve kargi olanlan kapsar niteliktedir.

DM E G ~ T ~ I DURUMEJ

Tammen dini egitim veriyor Geregi kadar dini egitim veriyor Hi9 dini egitim vemiyor Ba~ka Cevapslz TOPLAM

Din? grup ve tarikatlara mensup olrna ile d i d hayattaki, inanq, ibadet ve pratiklerin yo@du& araslnda domdan bir iligkinin var oldu& kabul edilebilir.

Tasawllf ehli olarak bilenen tarikat mensup1am.m (miiritlerin) irg- id-1 k&d (geyhin) in rehberlimde 1slam dini s~~llr lan iqinde kalarak sa- mind bir agk ve heyecanla din? tecriibe yagayanlam, d id hayat bakumn- dan "ategli birer dindar" olduklan gozlenrnektedir.

Tablo 19'da goriildiif$i gibi, tanm kesimi erkeklerde, % 12.22, ka- dmlarda, % 7.75, sanayi kesiminde, % 5.44 o r m d a tarikat mensubu olup, tanm kesimi ile sanayi kesiminde goriilen farklhk, tanm kesiminde cinsler @ a h - erkek) araslnda da bulunrnaktadx. Miiliikatlmz da bu

SANAa

Say %

14 10.94

94 73.43

10 7.82 7 5.47 3 2.34 128 100.00

TARIM ERKEK

Say %

37 24.34

106 69.74

2 1.32 7 4.60

152 100.00

W L N Say %

4 4.82

78 93.98

1 1.20

83 100.00

46 D ~ I ARASTIRMALAR

Tablo- 19: Dini Gruba Mensup Olma Durumu

deneklerin, din? heyecanmn, dine ait bilgi ve motifleri daha qok ortaya koymalan (dua, zikir, tespih vb.)ile yuksek diizeyde o l d u k l m gozlemle- di$jimizi belirtmemiz gerekir.

Tablo- 20: Dini Kurum ve Kuruluqlar da AkIS Gorev Alma Durumu

SANAY~ Say%

8 5.44 132 89.80

7 4.76 147 100.00

Dm GRUBA MENSI.JP OLMA DURUMU

Evet H a p Cevapslz TOPLAM

Tablo 207de goriildiirn gibi, deneklerden dini kurum ve kuruluglarda aktif gorev alanlar, tanm kesimi erkekler, % 1.55, sanayi kesimi, % 8.16 oranlarmda olup, kesimler araslnda az da olsa tanm kesimi lehinde fa&- hk goriilmektedir.

T a m kesirninde kadlnlann oranmn qok dugiik duzeyde olmasm, lursal alanda k a d m boyle tegekkiil ve faaliyetlere a M olarak kathasl- nln sosyal qevre bashslyla miimkiin olma&& geklinde aqrklayabiliriz. Din? heyecan bakuzlmdan, h a p igleme duygusuyla kaclnlann daha qok dini yardunda bulunmakta olduklan ve b u m lursal alanda yaygm olduii;u da bilinmektedir.

TARIM

2. ig@nin Toplumda Kendini Degerlendirmesine iligkin Tutumlar

ERmK Say %

28 12.23 200 87.34

1 0.44 229 100.00

S A N A ~

Say % 12 8.16

131 89.12 4 2.72

147 100.00

Dm KURTJMLARDAGOREV

ALMA DuRUMU

Evet Ham Cevapsiz TOPLAM

Kesimler arasmda, igqinin kendini toplum uyesi olrna bakuzlmdan, degerlendirmesinde farkhlagmm olabileceg varsayllabilir.

KADm Say % 10 7.75

118 91.47 1 0.78

129 100.00

TARIM

ERKEK

Say % 25 10.92

203 88.65 1 0.44

229 100.00

KADIN

sayl % 2 1.55

126 97.67 1 0.78

129 100.00

RAMAZAN KARAMAN 47

Tablo- 2 1: Toplumda ~~lr;inin Kendisi ile hgili Tutumla

Tablo 2l'de goriildus gibi, deneklerden, tanm kesimi erkeklerde, % 25.77, kadmlar, % 22.48, sanayi kesiminde, % 34.69 oranlannda igqi sosyal kimli@ni "Musliirnanlik" tan almaktadlr. Bu durum dinin sanayi kesiminde tesir giiciiniin var oldujjunu ve dinin sosyal a n l m geqerli- li@ni ortaya koyrnaktadr.

1kinci derecede yo@mluk, "Tiirkliik" ten sosyal kimlik almakta olan- lardadx. "fgqilik" ten sosyal kimlik alanlar, sanayi kesimin.de en fazla duzeyde olup % 21.00 oranmdadlr. Kendinin "geldi@ yere" ait oldujjunu belirtenler, tanm kesiminde erkekler % 17.03, kaddar, % 20.16 oranlamdadlr. Denekleri genelde gehir merkezine diqandan gelmelerine ba& olarak "Mersin'li" kimlim tagiyanlar en az sanayi kesiminde olup, %2.72 ormdadlr. Bu sanayi igqilerinin gehirde yagamalanna ramen gehirli kim- l i b d e n qok, dine, rnilliyete, suufa ve dogdu@ yere ait oldujjunu ortaya koyaz:

fddia edildig gibi igqilerde, smf guuru yuksek ve yaygm duzeyde olmayp, sanayi kesimi de d m , ancak iiqiincii derecede goriilmektedir. 1zmir'de yapllan Sosyolojik bir a r a q k a d a sanayide sosyal kirn1ijjin.i "Miis- I i i r n W tan alanlann % 40.007a y h oranda oldu&mu,"igqilik" ten alanlann oranlarum % 6.00 olarak vermektedir.ll

Deneklerin, toplurnda siyasi tercihlerinde dindar olan adaya ilgderi ile d id kimlik taglma yada din hayatl ve dindarMan ile dojjrudan bir iligkinin olabileceg dugiiniilebilir.

Oy kullanrnada adayln dindarh@na bakar msmz? Sorusuna evet diyenler, tanm kesimi, erkekler % 43.88, kaddar % 40.00, sanayi kesimi %23.13 oranmdadx Bu durum da sanayi kesimin.de "dindar" aday tercih tanm kesirndeki ilginin yam slra y a h bir diizeydedir. Sanayi kesiminde % 25.85 oranmda da "lusmen" diyerek, "haw diyenlerden farkh tutum-

TOPLUMDA ISCiNIN KENDISI ~ L E i L ~ i L i

TUTUML,M Mersin'li Geldigi yer Isqi Miisliiman Tiirk Cevapsrz TOPLAM

SANAY 1

Say %

4 2.72 6 4.08

32 21.78 51 34.69 48 32.65 6 4.08

147 100.00

, TARIM ERKEK

Say % 25 10.91 39 17.03 36 15.72 59 25.77 67 29.26 3 1.31

229 100.00 ,

WIN - say % 22 17.05 26 20.16 22 17.05 29 22.48 26 20.16 4 3.10

129 100.00

Tablo- 22: Oy Kullanma da Adayzn Dindarlr-a Bakma Durumu

da olanlann birlikte diigiindu@muzde, tanm kesimi duzeyine ulagmak- la, sanayi kesiminde kararslzlann varl~B, tanmdan sanayiye do@ ortaya pkan dini ve sosyal alanlarda ki deggmeyi aqlklamaktadlr diyebiliriz.

Ara~t~rrnamzm genel konusu haklunda deneklerin gorii~lerine ba8- vurup, elde e t t i w z bulgularla kargllagmak gayesiyle, deneklerin top- lurnumuzda dini yagaylgm zaylflamakta o l d u w a ili~kin tutumlan da og- renilmek istenmistir.

Tablo- 23: Toplumda DM Yaaayqin Zaysflama Durumu

sANAY~

S a y %

34 23.13 38 25.85 72 48.98 3 2.04

147 - 100.00

OY I c m u m U D A ADAYIN D ~ A R L I G I N A

BAKAR M I S W ?

Evet &men H a p Cevapslz TOPLAM

Deneklerden, toplumda dirii yagaylpn zaylflamakta oldu& anlammda ''Eve? diyenler, tanm kesimi erkekler % 79.04, kadmlar, N74.42, sanayi kesiminde S46.94 orarwndadlr. "Haylr" diyenler, tanrn kesirni erkekler % 14.85, kadldar % 13.95, sanayi kesiminde % 31.97 orwdadlr .

Bu durumda, tanm kesimi..de dini hayat balurmndan ilgi ve e w , sanayi kesimine oranla hep yuksek duzeyde iken, dini yagaylgln zaylflamakta oldu&mu belirtenler tanm kesiminde yuksek duzeydedir. Bunun aksine genel olarak d id bilgi ve e&knleri dii~iik diizeyde o l d u s sanayi kesiminde, toplumda dirii yagaylgrn zaylflamakta oldu@mu kabul etme- yenlerin oraru yuksek duzeydedir.

TARIM

S A N A ~

Say % 69 46.94 31 21.08 47 31.97 1 0.68 147 100.00

TOPLWA D~ YA$AYI$IN ZAYIFLAMA

D U R W

Evet & m n Haylr Cevapsu TOPLAM

ERKEK Sayr % 86 43.88 7 3.57

98 50.00 5 2.55

196 100.00

KADIN Say % 38 40.00 8 8.42

49 51.58.

95 100.00

TARIM

ERKEK

Say % 181 79.04 14 6.11 34 14.85

229 100.00

KADIN

S a y % 96 74.42 15 11.63 18 13.95

129 100.00

Sanayi ve t m kesimleri bakmmdan aragurmarmzda elde e t t i w z bulgularm farW@, il@ som ile her iki kesirnde goriiglerin ters yonde iligki gostennesi, bu tespitin gerqeklim ortaya koyrnaktadlr. Ciirikii, dine ilgisiz ve kargl olanlar herhangi bir durumda dini geligme ve ilerlemeye itiraz ederek, "dinin toplurnda qok etkili oldu&mu, saluncah o l a c a w iddia ettiklerine pek qok rastlanmaktadu.

Dine ilgi ve e m e r i fazla olanlarda "daha qok dindar olunrnasm, dinin kendilerinin yaga&& donem gibi kuwetli ve yo&m olarak yagan- masm, deggik din? gruplar da en iyi kendilerinin dini yagaylp, dine hizmet ettikleri" gibi goriig ve kanaatler yaygm olup, yaganan dini hayau ve din? geligmeleri eksik, hatta giin geqtike zaylflamakta oldu&mu ileri siir- me e@hderi de yaygmdu. Ancak alan aragurmalanyla toplumda var olan d u d a r tespit edilerek, gerqeklik yakalamp, gerekli onlernler de var olan problemlerin qoziimiinii saglayabilir.

3. iqc;ilerin Yagamlamna &akin Diger Baghca Tutumlar Bahl inanqlara inanma, sigara ve alkollii iqki kullanrna, bog zarnanla-

n degerlendirme, arkadag olunacak kiginin ozelliklerine iligkin, zen& ve zengin olmaya iligkin tumalarla il& sorular yoneltilmig ve pek qok onemli bulgular elde edilmig, yorurnlamgtlr.

a. Bad inandara inanma ile ilgili t u t d a r Deneklerin din2 hayatlarmda, kesimlere gore biiyii, huriife vb. i n q -

lara baglanma ve ilgi diizeyinde f a r W a r olrnaktadlr. Geleneksel din- darhkta onemli derecede ilgi oda@ olan bu inmglarm, kentsel toplum yaplslna geqigle, deggme ve gerileme gosterdig soylenebilir. Tablo'da bu tutumun da@m gosterilmigtir.

Tablo -24: Bat11 inandma inanma durumu

SANAY 1

Say %

66 44.90 16 10.88 55 37.41 37 25.17 3 2.04

177 120.40

BATIL INAN-

NazarCarpilma, Cinli olmak Biiyii, Sihir, Muska Sans,Kximet, Fa1 Hiqbiri Cevapslz TOPLAM

TARIM ERKEK

Say % 136 59.39 89 38.86

134 58.51 54 23.58 1 0.44

414 180.78

WIN % say

66 51.16 53 41.08 49 37.98 48 37.21

216 167.43

Tablo 24'de goriildiiii;ii gibi, nazar, qarpllrna ve cinli olmaya inanan- lann her iki kesimde de oram en yuksek duzeydedir. Tanm kesimi erkekler, % 59.39; kadmlar, % 51.16; sanayi kesiminde, % 44.90 oranmdadlr. Sans, lusmet ve fal'a inananlam oram da yuksek duzeyde olup, ikinci slrada yer almaktadu: Biiyii, sihir ve muska7ya olan ilgi duzeyi, tanm kesiminde % 407a yakm diizeyde iken sanayi kesiminde % 10.88 oranmdadlr. Wsal alan yagam biqiminde halk sagh@ ve tedavisinde b a g a d a n buyii, sihir ve muska, a p zamanda olmasm istedikleri arzulanmn yerine geti- rilmesinde de bagvurulan qareler olarak yay- gosterirken; kentsel, yagamda, ilrnin ve doktorlum geqerli ve ulagabilrne i r n k M m olma- SI gibi sebeplerle biiyii, sihir ve muskaya ilgi ve e m azaltlp, yarar sag- ladiMa da inarulmamakta oldu@nu soyleyebiliriz.

b. Sigara ve alkollii iqki kullanrna ile ilgili t u W a r

Tablo- 25: Sigara ve alkollii iqki kullanma durumu

Tablo 25'de goriildii@ gibi, deneklerden sigarayl d e v d kullanan- laq her iki kesimde erkeklerdeki oran % 48.907dlr. Tanm kesimi kaddar ise % 6.20 ormdadr. Hiq kullanmayanlar, tanm. kesimi erkekler; % 40.17; kadmlar, % 93.02; sanayi kesiminde % 28.57 oramndadlr.

DeneMerden alkol kull-a kadlnlarda hiq rastladmaylp, erkeklerden tanm kesiminde, % 1.75; sanayi kesiminde % 4.76 oranlarmda de-

S A N A ~

S a p %

72 48.98 14 9.53

16 10.88 42 28.57 3 2.04

147 100.00

7 4.76 29 19.73 35 23.81 73 49.66 3 2.04

147 100.00

SIGARA VE ALKOLLU 1p.I KULLANMA

D U R W

S I G m Devamh Ara s m Cok seyrek HiG Cevapsu: TOPLAM

ALKOL Devamh Ara s m Cok seyrek HiG Cevapsu: TOPLAM

ERKEK

Say %

112 48.91 19 8.30 6 2.62 92 40.17

229 100.00

4 1.75 11 4.80 29 12.66 185 80.79

229 100.00

TARIM KADIN

Sa Y %

8 6.20 1 0.78

120 93.02

129 100.00

129 100.00

129 100.00

vamh kullananlar gordmektedir. Sanayi kesiminde alkol k u l l m o r m yuksek diizeyde seyretmektedir. Hiq kullanmayanlann o r m tanm kesimi er- kelderde % 80.79 iken, sanayi kesiminde, % 49.66 o r m a diigerken sanayilegme ve kentlegmenin alkol ba&nhh&na sebep oldu@ lasmen de olsa soylenebilir. (&n.kii bu kesimde devamh, ara slra ve qok seyrek olarak alkol kul- lananlann oram toplam % 48.30 araslnda olup, hiq kullanmayanlara egitrir.

Bu durumda d i d balumdan yasak olan iqki ku l l admasm bu duzeyde olrnas~, bu kesimde did hayatln n i t e l iw (dini emirlere baglhk, in an^ biitiinliiw ve pratikleri uygulama balummdan) anlamarmzda yeterli aqiklama getirirken; sanayi kesiminde dini krizlerin yagand~m, dine ilgi ve e m azal&&m soyleyebilir.

c. bog zamanlan degerlendirme ile ilgili tutumlar:

Tablo- 26: Boq zamanlarr degerlendirme durumu

Tablo' 26 da tanm kesimi erkeklerde bog zamanlan degerlendirme faaliyetleri araslnda "Kahvehane" ye gidip oturmak, % 33.62 oramyla en yuksek diizeyde oldu& goriilmektedir. Kahvehanede otunnak sanayi kesiminde % 19.05 oramnda ikinci derecede iken, % 26.53'liik oranda Rad- yo-Teyp, TV. gibi kitle iletigim a r a q l m izleyenler birinci derecede yo- wuk gostemektedir. Kitap okurna faaliyeti de % 9.52 oramnda olup, tanm kesimindeki % 3.00 orana nazaran bir hayli y o w kabul edilebilir. Kadlnlardan en yo&n faaliyet % 48.06 oramnda ev igleri ile ubagmak, ondan soma % 24.81 o r m d a Radyo-Teyp, TV izlemek gelrnektedir.

Did hayatla dowdan ilgil~ olarak Kui an okumak Tanm kesimi erkekler % 3.06; sanayi kesiminde % 4.08 oramndadlr.

BOS ZAMANLART DE~ERWEND~RME

F A A L ~ T L E ~ Gezme Spor, Av Ev igleri Kahvehane Radyo Teyp TV. Kitap Okuma Kur'an Olcuma Iqki iqme Bqka Cevapslz TOPLAM

SANAY~

Say %

9 6.12 14 9.52 5 3.40 28 19.05 39 26.53 14 9.52 6 4.08 2 1.36 11 7.48 19 12.94 147 100.00

TAW ERKEK

Say I % 9 3.93 30 13.10 14 6.1 1 77 33.62 61 26.64 5 2.18 7 3.06 1 0.44

23 10.04 3 1.31

229 100.00

KADIN Say %

62 48.06

32 24.81 4 3.10

31 24.03

129 100.00

d. ~rkadag olunacak kiginin ozelliklerine itigkin tutumlar

~rkadag ve arkadag grubunun ferdin d id ve sosyal kigilik kazanma- , ~ d a dowdan etkili oldu@, arkadag ve arkadag gruplanndaki ortak duygu, diigiince, t a w ve dawmglardan anlag~lmaktad~r. hsan, iyi ve diir~st bir kimse ile arkadag oldu* zaman bu yonde ahgkanltklara yijne- lece@, hatta bu ozellikleri birlikte paylagacaB bilinmelidir.

~eneklerin arkadag olunacak kiginin ozelmerine ilginin yonii onla- dhA inanq, d u y p ve diigiince ibadet ve pratiklerine eMeyici nitelikte

olaca& diigiiniilebilir.

Tablo- 27: Arkadag olunacak kiginin a z e W e r i d m U

Tablo 2Tde goriildii@ gibi, arkadag olunacak kigide dine b a g m 6zeI,Ii@i arayanlar t a m kesimi erkeklerde en fazla oranda olup, % 32.32 oramndad~. Tatnm kesimi kadmlar, % 24.03; sanayi kesiminde, % 19.73 oranlanndadu: Buna karga, dig& ozellikler, t m kesimi kadlnlar ve sanayi kesiminde yuksek diizeydedir. -

BU durumda arkadagta aranan ozelliklerden dine bagh olmak o n e d bir yer rutmakta oldu@ ortaya qlkmaktadu:

m A $ O L U N A C A K ~~j-&NozEUmE~

sggili, gorgulii, a@ b@J, ,,gin, d, q&$can ve CeSW Dine b a 3 sempatik ve giiler MU Basks CfmPm TOPLAM

e. Baqarrya ulagmada gerekli olan ozelliklere iligkin tutumlar :

i n s m hayatta b a g d olmaslna etki eden pek qok faktorler bulun- rnaktadlr. Fertlerin kendilerini baganya gotiirecek faktorii seqrnedeki tu- &an ile did hayatlan araslnda bir iligki varsayllabilir.

ERKEK TM

KADIN Say % Say %

73 31.88 43 33.33

74 32.32 31 24.03 .2 0.87 7 5.43

78 34.06 46 35.66 2 0.87 2 1.55

229 100.00 , 129 1000.00

SANAY~

Say %

106 72.11

29 19.73 7 4.76 4 2.72 1 0.68

, 147 100.00

RAMAZAN KARAMAN 53

Tablo- 28: Bagariya ulqmada gerekli olan ozellikler

Tablo 28'de goriildiifjii gibi, deneklerden baganya ulagmada gerekli olan ozelliklerde farkl~ oranlarda tutumlara rastlanmaktab.

Cahgkan, kabiliyetli olmak diyenler, tanm kesimi erkekler, % 44.97; kadmlar, % 44.96; sanayi kesiminde, % 31.98 ormdadlr . Ahlakh, diiriist olmak diyenler tanm kesimi erkekler % 20.09; kadmlar, % 15.50; sanayi kesiminde, % 34.01 oranlamdadlr.

Bu durumda qahgkan kabiliyetli ve Ahlakh diiriist olunarak bagad olunacaB kanaati yaygmhk kazanmaktadlr. Ancak, kaymlmak, kaderlilik, gansh olmak ve v a r W (zengin) olmak gerekir diyenlere de dejjigik oranlarda rastlanmaktadlr.

BQARI iqm G E R E ~ OZELL~KLER

@l~&an, kabiliyetli Kaylnlmak Kaderli, Sansli, v a r w OM. Ahlakll, diiriist B w ~ Cevapsrz TOPLAM

f. Zenginlik ve zengin olmaya iligkin tutumlar:

Zengmhjji isteme, zengin olmak iqin baS;rurulan yollarla ve zengdi- $ji istememe gibi tutumlarda dinin etkili oldufy diigiiniilebilir.

Tablo- 29: Zengin olma istejji fie figili durum

SANAa

Say %

47 31.98 7 4.76

15 10.20

50 34.01 24 16.33 4 2.72

147 100.00

TARIM ERKEK

Say % 103 4.97

4 1.75

33 14.41

46 20.09 42 18.34

1 0.44 229 100.00

Tablo 29'da biiyuk qo@duk zenginh$ji istemekte, tanm kesiminde bu istek, % 10.00 o r m d a daha yuksek diizeyde seyretmektedir. Gelir seviyesi daha diigiik olan bu kesirn zengdijji daha qok istemektedir.

mrN Say I % 58 44.96 3 2.33

25 19.38

20 15.50 2.3 17.83

129 100.00

"ZENG~N OLMAK~STER ~ f , q & ? l ~

Evet Haylr Cevapsz TOPLAM

- EmC TARIM

KADIN Say % Say % 193 84.28 112 86.82 36 15.72 17 13.18

229 100.00 129 100.00

S A N A ~

Say %

110 74.83 35 23.81 2 1.36

147 100.00

~ ~ b l ~ - 30: zenginli@ isternerne ile ilgili tutumlar

Tablo 3oYda goriildiiH gibi, zen&& istememeye iligkin tutumlar, diinya m a h a &ern vermemek ve Zen@@ ffel&et olduw geklinde olup, dig momerle dowdan iligkili goriilmektedk Zenghh@n ge@i im- kdc l olduwu, zen&@ dinden uzaklagtlraca@m ileri siirenler de

mevcuttur. zen@gi isteyen deneklere, hangi yolla zengin olmak istediklerini

soddu@& &an cevaplardan bu konudaki tununlarda dinin onemli e ~ e r i n i n bulundu@ ortaya qkmaktadu-.

ZENG~NLIGI 1s~- ~ L E ~ L G L ~ ~ ~ ~ M L A R

- ~ i j n ~ m h a onem verrnem Zenginlik, felaket. Bash Cevapslz - TOPLAM -

~ ~ b l ~ - 31; zengin olmak ic;in seflen yo1 ile il@ tut-

.. .. .." .. ~ ~ b l ~ 311de goruldugu gibi, deneklerden biiyuk co&du& her iki kesimde de held J'oldan, ldgar* zengin olmak istemektedir. Hak etme- den ve haram elan kazan~ y o l l m istememektedir. Faizle zengin o h & isteyene rastlanmmStu: Sana~i kesiminde % 17.85 orarunda, kumar, define, piyango, spofloto Yoluyla zengin olma e@hinde olanlar vardlr

Miras y~luyla Ya da zentple evlenerek zengin olm& isteyenlerin oraru ise diiSuk diizeydedir.

S A N A ~

Say %

19 54.29

10 28.57 4 11.43 2 5.71

35 100.00

TARIM

~ G M OLMAKIC~\~ SEW YOLLAR

i%G&ZGGra* Faizle w, Define, p i p g o Spor Toto ~ k , zen&e evlenerek

Basks Cevapsu TOPLAM

ERKEK say %

4 11.11

23 63.89 9 25.00

36 100.00

KADIN say %

6 35.29

7 41.18 4 23.53

17 100.00

SANAYI

Say %

77 68.75

20 17.85

9 8.04 3 2.68 3 2.68

112 100.00

TARIM EmEK

Say % 139 72.02

3 1.55

1 1 5.70 40 20.73

193 100.00

W I N Sap %

69 61.60

9 8.04 18 16.07 16 14.29

112 100.00

RAMAZAN KARAMAN -55

Bu durumda sanayi kesiminde megru olmayan, kazanq yollanna ilginin daha fazla duzeyde oldu& anlag~lrnaktadlr.

Sanayi inlulilbi sonrasi Avrupa'da koklii deggmeler ortaya qlkrmgm. Sanayilegme toplumda yahzca teknik ve ekonomik alanda bir ilerleme olmaylp, toplumsal boyutlu etkilegim ve deggmelere sebep olarak, tanm toplumundan sanayi toplumuna geqig siirecini de baglatrmgtu:

Sanayilegme, toplum tiplerini de@girmig, feodal toplum yerine sanayi toplumu geqerli olmugtur. Feodal toplum yapislnln m a s 1 ile aqlk top& geligmigtir. Sanayi merkezleri niifus hareketlerinin qekim merkezi olmug, lurdan kente goqle kapah toplum yapisi daha da qoziilmug, artan niifuslu kentlerde sanaydegme daha hzlanmigm. Bunun sonucu olarak sanaydegme ve kentlegme olgusu birbirinden ayn olarak dugiiniilemez olmugtur. Niifus hareketleri sosyal yapiyl busbiitiin deggtirme yoniine gir- mi?, insanlar bagh olduklan qevrede, aileden, sosyal statii ve meslem- den kopmak durumuna gelmig, yeni sosyal tabakalagma sistemi ortaya qlkrmgm. Bu arada sanayi toplumunda eatim, sosyal hareketlili- te- me1 dinamiklerinden biri olarak onem kazanrmgm.

Avrupa'da sanaydegme ile ortaya qlkan sosyal deagmeler, 19. aslrdan itibaren yaygnhk kazanarak evrensellegmigtk Hasik gehir tipleri dejjig- mig, sanayi merkezi olarak kurulan gehirler, sanayi toplum tipini sergile- yip, merkezde sanayi kurulugu ve qevresinde geligen yeni kentler geklinde geligmigtir. Kent toplumu ozellikleri sanayi toplumu ozellikleri ile oz- deqlegmiqk.

Turkiye'de tanmda makinelegme ve traktor saylsmda 1960'larda onemli artlglar meydana gelmig, nufus patlamasi ve tanm kesimindeki igsizlerin qogalrnasiyla koyden kente goq baglam~gm. ~gsizliklerin istihda- m a qozum olarak sanaydegme dugiiniilmug, boylece buyuk sanayderin qevresinde yeni kentler olugurken, gehirde sanayi kuruluglannda qahg maya baglayanlar da koyle gehir hayati arasmda bir geqig ozeUi~ tagiyan, gehrin digmda kendi d i i n y a l m "Gece kondu" mahallelerini olugtur- muglardlr. Sanaydegme ve gehirlegme birbirinin sonucu olarak ortaya qi- karkeb, sosyal deggmelere de yo1 aqrmglardlr. Aile, egtim, din ve ekono- mide deagmeler bunlardandu:

Cumhuriyetin ilk ydlannda bir koy olan Mersin, co&afi konumu, ula- glm baiurmndan hem kara hem de deniz yolu avantajma sahip olmasiyla,

genig bir hinterlandmn bulunmasi, ticaret ve turizm merkezi o l m m yam swa, sanayi b m d a n konumunun elveriglilig sayesinde 1960'lar- dan itibaren biiyuk sanayi kuruluglanm kurulmasiyla sanayllegme ve gehirlegme siirecini baglamgtrr.

Mersin'de sanayinin yanrnda faaliyet a l m olarak tanm genig bir ya- plya sahip olmakta, ozellikle qapa t m uygulandi&ndan mevsimlik tanm igqisine ihtiyaq duyulrnaktadr. Hatta sanayi kesirni igqileri bile tanma olan baE:Warm ortaya koyan igler yapmaktadular.

Bu genellemelerden sonra aragurmmzm varsaylmlarm bulgularla karg~lagmdi&mzda gu sonuqlar ortaya q~kmaktadu:

Sanayilegmenin igqilerin did yagaygma etki etmesine iligkin temel varsaylmlar genelde dofjrdanrmgtw. Nitekim elde edilen bulgular, Birinci Ana varsaymmuzi dofjrdar niteliktedir. Haen tanm kesirninde geleneksel din anlaylg1m.n yaygm oldu@ tespit edilmigtir.

h c i Ana Varsaylm; tanm igqileri kesirninde din? pratiklere ilgi ve istern yuksek duzeyde ve pratiklerin yerine getidme s~~ yam olaca@, sanayi igqileri kesimde ise ilgi ve iste@n yuksek diizeyde olabile- cej$ fakat, yerine getidme s&i& orarum diigiik seviyede olacab dugu- niilrnekteydi. Bulgulara gore, varsaylrmrmz dofjrdanmarmg, aksine tanm kesiminden daha yuksek diizeydedir. T~anm kesirni igqilerinin qahgma gart- lan ve tiimuyle sosyal ve ekonomik durumlanrun sanayi kesimi igqilerinden geride olmasi, ibadet hayatlanrun olumsuz yonde etkilenrnesine sebep oldu@ goriilmiigtiir. Did inanq ve ibadetlerle i l a Ntum ve davra- mglann y m swa, sosyo-kiiltiirel hayatm ahlak, aile, iktisat, siyaset, eglence.. . gibi qegitli toplumsal l<urum ve sistemler ve faaliyet alanlan ve etkilegimine iligkin tespitler de yapdrmgtrr. Aragtu-manm deggkenlerine gore olugturulan varsaylmlar da gene1 olarak dojjmlanrmg bulunrnaktadx

Buyuk sanayi merkezlerinde toplanan qok r e d insan yw, top- l d a biitiinlegmeye kadar, intibaksizhk, karmagWc, b u n m a r ve du- zensizlikler goriihektedir. Mersin'e sanayide qahrjmak iqin gelenlerin buyuk qo$mlu& tagradan ve tanm kesiminden olup, tanm kesimindeki mevsimlik y o w igqi talebi diger ilqeler ve daha qok bagka illerden kargi- lanmaktadlr. Bu d m , biitiinle~memig bir sosyal yapiya sahip olan Mer- sin'de biitiiniiyle ortaya qhaktadr . Sehir merkezinde tanmsal faaliyet ve sanayi faaliyet a l m iideta yan yana bulunmakta, dolayslyla BaaJdaki anlamda sanayi igqilig ve sanayi igqilig ozellif$ne kavugmug bir kitlenin araqhnna bolgemizde yer e a e d i g ortaya qrkmaktadlr. Sanayide qal~gan-

lar, tanmsal iligkiler iqinde olup, sanayi igqi1ii;;ini tam anlarmg, benirnseye- bilmiq dewerdir.

Sonuq olarak, sanayilegmenin bir ekonomik olay olmad~jjm, bununla birlikte pek qok sosyal problemlerin de ortaya qikabileceB, sanaydeq- me planlam da goz oniinde tutulmah, egtimde kiiltiirde ve insan yetig- tinne diizeninde, sanayilegme politikasi ile biitiidiik iqinde ortaya konul- m&h.

Sanayrlegme ve gehirlegmenin ortaya qikard~a modem diigiince ve anlayqm, kitle egtim ara~1am.m ve egtimin yaygmlagmas~ ile, toplumsal ig boliimii ve uzmanlagmm artmaslnln neticesi olarak dinin pek qok kiiltiir alanlan iizerindeki etkilerinin de azalacaa ve bir qok toplumsal fonks~yonlanm bagka kurumlara buakacaba kugku yoktur. o.~iinay' m belirttig gibi, "Modern qevrelerde ve genq kugaklar arasmda dine karg~ ilgisizlik geklinde ortaya @an tutuma bakarak, sanaydegme, kentlegme ve modernlegmenin artmas1 olqiisiinde dinin de toplum yagantlsl iqindeki onemini yitirecea ve hatta giderek ortadan kalkacaw beklemek hatah olur. Tersine toplum ilerleyip modernlegtikse ve qegitli Mtih unsurlan aralannda ahenkli bir biqimde biitiinlegtikqe, kendi a l m a qekilip derin- legen, bilgisizlik, gekilcilikve geleneksellikten s~yI-llan ve zengmlegen din? inanca duyulan ihtiyacm fazlalagacaba ve boylece dinin toplum yagan- tlsi iqindeki gorevinin oneminin ar tacaba kugku yoktur. Ciinkii, gerqek- te sosyolojik olarak toplumsal yagamm bir realitesi ve gereB olan din, modernlegmenin ziddi olan bir yagayq dewdir. Geleneksel yapidan modem yapiya yonelen toplumlarda dinin geqirmekte oldu@ sarsmtl, sanaydegme, modernlegme ve kentlegme oncesi bir kiiltiir ve uygarhk biqimi- ne uyumu pr~blernidir."'~ demek miirnkiindiir.

Documents

Sosyo-Kiiltiirel Hayatta Din (Mersin'de Tarim ve Sanayi iSqisi …isamveri.org/pdfdrg/D01949/2009_34/2009_34_KARAMANR.pdf · Dini Arapmnalar, Mays-Agustos 2009, Cilt: 12, s. 34, ss