Shrimad Bhagavat : Dwadash Skandha

Srimad Bhagavat - 1 - ादश ःकध

www.swargarohan.org

महिषर यास कत

ौीमद भागवत ( ादश ःकध)

Sanskrit text of

Bhāgavat (12. Dwadash Skandha)


www.swargarohan.org

SRIMAD BHAGAVAT : AN INTRODUCTION

Bhagavat Purana (also known as Srimad Bhagavata, Bhagavatam or Bhagwat) is the most popular and widely circulated of all the Puranas. The word 'Purana' means 'narrative of olden times'. After the four vedas, the Puranas form the most sacred of the texts for devout Hindus. The highest philosophy found in Vedas and Upanishads was difficult for commoners to understand. Hence Puranas, which were recited at the time of sacrifices became popular. With the passage of time, Puranas involving different deities manifested.

Dear to devotees of Lord Vishnu, Bhagavat Purana consists of 18,000 verses, distributed amongst 332 chapters and divided into twelve cantos (skandhas). Sage Vyas, author of many great scriptures like Mahabharat and Vedas, compiled it. Bhagavat centers on the science of God and devotion to Him, and includes biographies of great devotees who followed the path of Bhakti and attained moksha. Though originally written in Sanskrit, Bhagavat has been explored and translated in major vernacular languages of India. Bhagavat holds a prominent position in India’s voluminous written wisdom and exercises a more direct and powerful influence upon the opinions and feelings of the people than any other of the Puranas.

From academic point of view, Bhagavata is a narration of a conversation between King Parikshit and Sage Shukadeva. King Parīkshit was cursed to die in seven days by Takshak, so he decided to relegate his stately duties and spend final days of his life in gaining knowledge about the goal of life. As he prepares for his impending death, Shukadeva, who has been searching for a suitable disciple to whom he might impart his great knowledge, approaches the king and agrees to teach him. Their conversation goes on uninterrupted for seven days, during which the sage explains that the ultimate aim of life lies in knowing the supreme absolute truth.

The most popular and characteristic part of Bhagavat is the tenth canto, which describes the life and works of Sri Krishna. The Bhagavata Purana depicts Krishna not as a Jagad-Guru (a teacher) as in the Bhagavad-Gita, but as a heroic lad brought up by cowherd parent, Nand and Yashoda, in a small village situated on the banks of Yamuna River. Young Krishna's childhood plays and acts of bravery in protecting villagers from demons steals the hearts of the cowherd girls (Gopis'). However, when Krishna leaves for Mathura on a mission, Gopis' love turns into grief. Their intense longing is presented as a model of devotion to the Lord. In a way, Bhagavat paved way to various schools of Bhakti Movement.

Bhagavata is the most complete and authoritative exposition of Vedic knowledge. It covers everything from the nature of the self to the origin of the universe, and touches upon all fields of knowledge. It raises and answers fundamental questions like what is life, what is a human being's role in life, what is meant by cycle of birth and death, what is the relation between God and man, what are ways of propitiating God etc. Bhagavata also adds fifth element of devotion (or divine service) besides well-known four aspects of life i.e. dharma (morality), artha (acquiring wealth), kama (pleasure) and moksha (liberation or salvation). Narrated in story-form its style is simple, lyrical and picturesque.

The impact of Bhagavata on Indian life over ages cannot be measured easily. It has served as the inspiration for countless works of literature, song, drama, painting, sculpture, folk-theatres and crafts. Dealing with exploits of Lord Krishna from childhood to Mahabharata battle, anecdotes and stories figure in one form or other in Vaishnava temple sculptures. Kaliya mardana, Gopika Vastra-harana, Gajendra-moksha, Govardhan-dharan are only few events which have kindled imagination of artistes and craftsmen through ages. All the important dance schools have themes from Bhagavata.

Find here the Sanskrit text of the Twelveth canto of Srimad Bhagavat. To read principal stories of Bhagavat in Gujarati, please visit www.swargarohan.org, where you will also find exclusive reference on its Characters [Glossary section].

☼ ☼ ☼ ☼ ☼


www.swargarohan.org

१. ौी शक उवाच

योऽ यः पर जयो नाम भिवयो बारहिथः । तःयामा यःत शनको ह वा ःवािमनमा मजम ॥०१॥

ोतसजञ राजान कतार य पालकः सतः । िवशाखयपःत पऽो भिवता राजकःततः ॥०२॥

न दवधरनःत पऽः प च ोतना इम । अ िऽशो रशत भोआय त पिथवी नपाः ॥०३॥

िशशनागःततो भा यः काकवणरःत त सतः । कषमधमार तःय सतः कषऽजञः कषमधमरजः ॥०४॥

िविधसारः सतःतःया जातशऽभरिवयित । दभरकःत सतो भावी दभरकःयाजयः ःमतः ॥०५॥

न दवधरन आजयो महान दः सतःततः । िशशनागा दशवत स य रशतऽयम ॥०६॥

समा भोआय त पिथवी करौ कलौ नपाः । महान दसतो राज शिागभ वो बली ॥०७॥

महाप पितः क न दः ऽिवनाशकत । ततो नपा भिवय त शिायाः वधािमरकाः ॥०८॥

स एक छऽा पिथवीमनलल घतशासनः । शािसयित महाप ो तीय इव भागरवः ॥०९॥

तःय चा ौ भिवय त समालयमखाः सताः । य इमा भोआय त मह राजान शत समाः ॥१०॥

नव न दा जः क प नान रयित । तषा अभाव जगती मौयार भोआय त व कलौ ॥११॥

स एव च िग व जो रा यऽिभषआयित । त सतो वा रसारःत तत ाशोकवधरनः ॥१२॥

सयशा भिवता तःय स गतः सयशःसतः । शािलशकःततःतःय सोमशमार भिवयित । शतध वा ततःतःय भिवता त हिथः ॥१३॥

मौयार त दश नपाः स िऽश छतो रम । समा भोआय त पिथवी कलौ करकलो ह ॥१४॥

अ निमऽःततःतःमा स य ो भिवता ततः । वसिमऽो भिक पिल दो भिवता सतः ॥१५॥


www.swargarohan.org

ततो घोषः सतःतःमा ळिमऽो भिवयित । ततो भागवतःतःमा वभितः क ह ॥१६॥

श गा दशत भोआय त भिम वशरतािधकम । ततः काणवािनय भिमयारःय यलपगणा नप ॥१७॥

श ग ह वा दवभित काणवोऽमा यःत कािमनम । ःवय क रयत रा य वसदवो महामितः ॥१८॥

तःय पऽःत भिमऽःतःय नारायणः सतः । काणवायना इम भिम च वा रश च प च च । शतािन ऽी ण भोआय त वषारणा च कलौ यग ॥१९॥

ह वा काणव सशमारण त यो व लो बली । गा भोआय य ीजातीयः क च कालमस मः ॥२०॥

कणनामाथ त ाता भिवता पिथवीपितः । ौीशा तकणरःत पऽः पौणरमासःत त सतः ॥२१॥

ल बोदरःत त पऽःतःमा चिबलको नपः । मघःवाित िबलकादटमानःत तःय च ॥२२॥

अिन कमार हालयःतलकःतःय चा मजः । पर भीरःत पऽःततो राजा सन दनः ॥२३॥

चकोरो बहवो यऽ िशवःवाितर र दमः । तःयािप गोमती पऽः पर मा भिवता ततः ॥२४॥

मदिशराः िशवःक दो यजञौीःत सतःततः । िवजयःत सतो भा य ििवजञः सलोमिधः ॥२५॥

एत िऽश नपतय वायर दशतािन च । प चाश च पिथवी भोआय त करन दन ॥२७॥

स ाभीरा आवभ या दश गदरिभनो नपाः । क काः षोडश भपाला भिवय यितलोलपाः ॥२७॥

ततोऽ ौ यवना भा या तदरश तरककाः । भयो दश गरणडा मौला एकादशव त ॥२८॥

एत भोआय त पिथवी दश वशरतािन च । नवािधका च नवित मौला एकादश किषितम ॥२९॥

भोआय य दशता य ग ऽी ण तः स ःथत ततः । कल कलाया नपतयो भतन दोऽथ व ग रः ॥३०॥

िशशन द त ाता यशोन दः वीरकः ।


www.swargarohan.org

इ यत व वशरत भिवय यिधकािन ॥३१॥

तषा ऽयोदश सता भिवतार बाि काः । पपिमऽोऽथ राज यो दिमरऽोऽःय तथव च ॥३२॥

एककाला इम भपाः स ा ीाः स कौशलाः । िवदरपतयो भा या िनधाःतत एव ह ॥३३॥

मागधाना त भिवता िव ःफ जरः पर जयः । क रय यपरो वणार पिल दयदमिकान ॥३४॥

जा ा भिय ाः ःथापिययित दमरितः । वीयरवा ऽम सा प व या स व प र । अनग गमायाग ग ा भोआयित म दनीम ॥३५॥

सौरा ाव याभीरा शरा अबरदमालवाः । ोा या जा भिवय त शिाया जनािधपाः ॥३६॥

िस धोःतट च िभागा कौ ती कामीरमणडलम । भोआय त शिा ोा या ा ल छा ा वचरसः ॥३७॥

तलयकाला इम राज ल छाया भभतः । एतऽधमारनतपराः फलगदाःतीोम यवः ॥३८॥

ीबालगो ज ना परदारधना ताः । उ दताःतिमताया अलपस वालपकायषः ॥३९॥

असःकताः बयाह ना रजसा तमसावताः । जाःत भ ियय त ल छा राज य िपणः ॥४०॥

त नाथाःत जनपदाःत छ लाचारवा दनः । अ यो यतो राजिभ य याःय त पी डताः ॥४१॥

* * * ०२. ौीशक उवाच

तत ान दन धमरः स य शौच मा दया । कालन बिलना राज न आय यायबरल ःमितः ॥०१॥

िव मव कलौ नणा ज माचारगणोदयः । धमर याय यवःथाया कारण बलमव ह ॥०२॥

दा प यऽिभरिचहतमारयव यावहा रक । ी व पः व च ह रितिवर व सऽमव ह ॥०३॥

िल ग एवाौम याताव यो यापि कारणम । अव या यायदौबरलय पा णड य चापल वचः ॥०४॥


www.swargarohan.org

अना यतवासाध व साध व द भ एव त । ःवीकार एव चो ाह ःनानमव साधनम ॥०५॥

दर वायरयन तीथ लावणय कशधारणम । उदरभरता ःवाथरः स य व धा यरमव ह । दाआय कट बभरण यशोऽथ धमरसवनम ॥०६॥

एव जािभदर ािभराक ण किषितमणडल । िव ऽशिाणा यो बली भिवता नपः ॥०७॥

जा ह ल ध राज यिनरघरणदरःयधमरिभः । आ छ नदारििवणा याःय त िग रकाननम ॥०८॥

शाकमलािमकषौि फलपपाि भोजनाः । अनाव या िवन आय त दिभर करपी डताः ॥०९॥

शीतवातातपाव हमर यो यतः जाः । कष या यािधिभ व स त ःय त च िच तया ॥१०॥

िऽश शित वषार ण । परमायः कलौ नणाम ॥११॥

कषीयमाणष दहष द हना किलदोतः । वणारौमवता धम न वदपथ नणाम ॥१२॥

पाणडचर धम दःयायष राजस । चौयारनतवथा हसा नानावि ष व नष ॥१३॥

शिायष वणष छागायास धनष । गहायवाौमष यौनायष ब धष ॥१४॥

अण ायाःवोधीष शमीायष ःथाःनष । िव ायष मघष श यायष स स ॥१५॥

इ थ कलौ गताय जनष खरधिमरष । धमरऽाणाय स वन भगवानवत रयित ॥१६॥

चराचरगरोिवर णोर रःया खला मनः । धमरऽाणाय साधना ज म कमारपन य ॥१७॥

श भलमामम यःय ा णःय महा मनः । भवन िवणयशसः क लकः ादभरिवयित ॥१८॥

अ माशगमार दवद जग पितः । अिसनासाधदमनम यरगणा वतः ॥१९॥

िवचर नाशना कषौणया हयनाितम ितः ।


www.swargarohan.org

नपिल ग छदो दःय को टशो िनहिनयित ॥२०॥

अथ तषा भिवय त मनािस िवशदािन व । वासदवा गरागाित पणयग धािनलःपशाम । पौरजानपदाना व हतव खलदःयष ॥२१॥

तषा जािवसगर ःथिव ः स भिवयित । वासदव भगवित स वमत द ःथत ॥२२॥

यदावतीण भगवा क लकधरमरपितहर रः । कत भिवयित तदा जासित सा वक ॥२३॥

यदा च ि सयर तथा ितयबहःपती । एकराशौ समय त भिवयित तदा कतम ॥२४॥

यऽतीता वतरमाना य भिवय त च पािथरवाः । त त उ शतः ो ा वशीयाः सोमसयरयोः ॥२५॥

आर य भवतो ज म याव न दािभषचनम । एत सरहॐ त शत प चदशो रम ॥२६॥

स ष णा त यौ पव यत उ दतौ दिव । तयोःत म य न ऽ यत य सम िनिश ॥२७॥

तनव ऋयो य ा ःत य दशत नणाम । त वद य जाः काल अधना चािौता मघाः ॥२८॥

िवणोभरगवतो भानः कणा योऽसौ दव गतः । तदािवश किलल क पाप यिमत जनः ॥२९॥

याव स पादप ा या ःपशनाःत रमापितः । ताव किलव पिथवी पराब त न चाशकत ॥३०॥

यदा दवयरः स मघास िवचर त ह । तदा व ःत किल ारदशा दशता मकः ॥३१॥

यदा मघा यो याःय त पवारषाढा महयरः । तदा न दा भ यष किलवरि गिमयित ॥३२॥

य ःम कणो दव यातःत ःम नव तदाहिन । ितप न किलयगिमित ाहः परािवदः ॥३३॥

द या दाना सहॐा त चतथ त पनः कतम । भिवयित तदा नणा मन आ मकाशकम ॥३४॥

इ यष मानवो वशो यथा स यायत भिव । तथा िव शििवाणा ताःता जञया यग यग ॥३५॥


www.swargarohan.org

एतषा नामिल गाना परषाणा महा मनाम । कथामाऽाविश ाना क ितररव ःथता भिव ॥३६॥

दवािपः शा तनोारता मर आवाकवशजः । कलापमाम आसात महायोगबला वतौ ॥३७॥

तािवह य कलर त वासदवानिशकिषतौ । वणारौमयत धम पवरव थिययतः ॥३८॥

कत ऽता ापर च किल ित चतयरगम । अनन बमयोगन भिव ा णष वतरत ॥३९॥

राज नत मया ो ा नरदवाःतथापर । भमौ मम व क वा त ह वमा िनधन गताः ॥४०॥

किमिव भःमसजञा त राजना नोऽिप यःय च । भती कत ःवाथ क वद िनरयो यतः ॥४१॥

कथ सयमखणडा भः पवम परषधरता । म पऽःय च पौऽःय म पवार वशजःय वा ॥४२॥

तजोऽब नमय काय गह वा मतयाबधाः । मह ममतया चोभौ ह वा तऽदशरन गताः ॥४३॥

य य भपतयो राज भ जत भवमोजसा । कालन त कताः सव कथामाऽाः कथास च ॥४४॥

* * * ०३. ौीशक उवाच

वा मिन जय यमा नपा हसित भ रयम । अहो मा िव जगी त म योः ब डनका नपाः ॥०१॥

काम एष नर िाणा मोघः ःया दषामिप । यन फनोपम िपणड यऽितिवौ भता नपाः ॥०२॥

पव िन जर य वग जयामो राजम ऽणः । ततः सिचवपौरा कर िानःय कणटकान ॥०३॥

एव बमण जयामः प वी सागरमखलाम । इ याशाब दया न पय य तकऽ तकम ॥०४॥

समिावरणा ज वा मा िवश य धमोजसा । कयदा मजयःयत मि रा मजय फलम ॥०५॥

या िवस यव मनवःत सता क ह । गता यथागत य ता मा जय यब यः ॥०६॥


www.swargarohan.org

म कत िपतपऽाणा ातणा चािप िवमहः । जायत सता रा य ममताब चतसाम ॥०७॥

ममवय मह क ःना न त मढित वा दनः । ःपधरमाना िमथो न त िय त म कत नपाः ॥०८॥

पथः प रवा गािधनरहषो भरतोऽजरनः । मा धाता सगरो रामः ख वा गो ध धहा रघः ॥०९॥

तणिब दयरयाित शयारितः श तनगरयः । भगीरथः कवलया ः कक ःथो न धो नगः ॥१०॥

हरणयकिशपवरऽो रावणो लोकरावणः । नमिचः श बरो भौमो हरणयाकषोऽथ तारकः ॥११॥

अ य च बहवो द या राजानो य मह राः । सव सवरिवदः शराः सव सवर जतोऽ जताः ॥१२॥

ममता म यवतर त क वो चमर यरधिमरणः । कथावशषाः कालन कताथारः कता िवभो ॥१३॥

कथा इमाःत किथता मह यसा िवताय लोकष यशः परयषाम । िवजञानवरा यिवव या िवभो वचोिवभतीनर त पारमा यरम ॥१४॥

यःत मः ोकगणानवादः स गीयतऽभीआणमम गल नः । तमव िन य शऋणयादभीआण कणऽमला भि मभी समानः ॥१५॥

ौीराजोवाच

कनोपायन भगव कलद षा कलौ जनाः । िवधिमय यपिचताःत म ह यथा मन ॥१६॥

यगािन यगधमा मान लयकलपयोः । कालःय र पःय गित िवणोमरहा मनः ॥१७॥

ौीशक उवाच

कत वतरत धमर तपा जनधरतः । स य दया तपो दानिमित पादा िवभोनरप ॥१८॥

स त ाः करणा मऽाः शा ता दा ता ःतित वः । आ मारामाः सम शः ायशः ौमणा जनाः ॥१९॥

ऽताया धमरपादाना तयाशो ह यत शनः । अधमरपादरनत हषास तो वमहः ॥२०॥

तदा बयातपोिन ा नाित हॐा न ल पटाः । ऽविगरका यीव ा वणार ो रा नप ॥२१॥


www.swargarohan.org

तपःस यदयादानवध ःवित ापर । हसात यनत षधरमरःयाधमरल णः ॥२२॥

यश ःवनो महाशीलाः ःवा याया ययन रताः । आ याः कट बनो ा वणारः ऽ जो राः ॥२३॥

कलौ त धमरपादाना तयाशोऽधमरहतिभः । एधमानः कषीयमाणो त सोऽिप िवन आयित ॥२४॥

त ःम ल धा दराचारा िनदरयाः शकव रणः । दभरगा भ रतषार शिदासो राः जाः ॥२५॥

स व रजःतम इित य त परष गणाः । कालस चो दताःत व प रवतर त आ मिन ॥२६॥

भव त यदा स व मनोब िया ण च । तदा कतयग िव ा जञान तपिस यििचः ॥२७॥

यदा कमरस का यष भि यरशिस द हनाम । तदा ऽता रजोवि रित जानी ह बि मन ॥२८॥

यदा लोभः वस तोषो मानो द भोऽथ म सरः । कमरणा चािप का याना ापर तिजःतमः ॥२९॥

यदा मायानत त िा िनिा हसा िवषादनम । शोकमोहौ भय द य स किलःतामसः ःमतः ॥३०॥

तःमा कषि शो म यारः कषिभा या महाशनाः । कािमनो िव ह ना ःव रणय योऽसतीः ॥३१॥

दःय क ा जनपदा वदाः पाणडदिषताः । राजान जाभकषाः िश ोदरपरा जाः ॥३२॥

अोता बटवोऽशौचा िभ व कट बनः । तप ःवनो मामवासा यािसनोऽ यथरलोलपाः ॥३३॥

ःवकाया महाहारा भयरप या गत यः । श कटकभािषणय ौयरमायोरसाहसाः ॥३४॥

पणियय त व कषिाः कराटाः कटका रणः । अनाप िप मःय त वाता साध जग सताम ॥३५॥

पित यआय त िनिर य भ या अ य खलो मम । भ य िवप न पतयः कौल गा ापय ःवनीः ॥३६॥

िपत ातस जञाती ह वा सौरतसौ दाः । नना यालसवादा द नाः णाः कलौ नराः ॥३७॥


www.swargarohan.org

शिाः ितमह य त तपोवषोपजीिवनः । धम वआय यधमरजञा अिधर ो मासनम ॥३८॥

िन य उ नमनसो दिभर करकिशरताः । िनर न भतल राजननावि भयातराः ॥३९॥

वासोऽ नपानशयन यवायःनानभ णः । ह नाः िपशाचस दशार भिवय त कलौ जाः ॥४०॥

कलौ का क णकऽ यथ िवग य सौ दाः । यआय त च िया ाणा हिनय त ःवकानिप ॥४१॥

न रकिषय त मनजाः ःथिवरौ िपतराविप । पऽा भाया च कलजा कषिाः िश ोदरभराः ॥४२॥

कलौ न राज जगता पर गर िऽलोकनाथानतपादप कजम । ायण म यार भगव तम यत यआय त पाणडिविभ नचतसः ॥४३॥

य नामधय ियमाण आतरः पत ःखल वा िववशो गण पमान । िवम कमारगरल उ मा गित ा नोित यआय त न त कलौ जनाः ॥४४॥

पसा किलकता दोषा ि यदशा मस भवान । सवार हरित िच ःथो भगवा परषो मः ॥४५॥

ौतः स क ितरतो यातः प जत ा तोऽिप वा । नणा धनोित भगवा ःथो ज मायताशभम ॥४६॥

यथा ह न ःथतो व दरवरण ह त धातजम । एवमा मगतो िवणय िगनामशभाशयम ॥४७॥

िव ातपःाणिनरोधमऽी तीथारिभषकोतदानज यः । ना य तशि लभतऽ तरा मा यथा दःथ भगव यन त ॥४८॥

तःमा सवार मना राज दःथ कर कशवम । ियमाणो व हतःततो यािस परा गितम ॥४९॥

ियमाणरिभ ययो भगवा परम रः । आ मभाव नय य ग सवार मा सवरसौयः ॥५०॥

कलद नध राज न ःत को महा गणः । क तरनादव कणःय म स गः पर ोजत ॥५१॥

कत य यायतो िवण ऽताया यजतो मखः । ापर प रचयारया कलौ त रक तरनात ॥५२॥

* * * ०४. ौीशक उवाच


www.swargarohan.org

कालःत परमाणवा द रपराधारविधनरप । किथतो यगमान च शऋण कलपलयाविप ॥०१॥

चतयरगसहॐ त णो दनम यत । स कलपो यऽ मनव तदरश िवशा पत ॥०२॥

तद त लयःतावा ा रािऽरदा ता । ऽयो लोका इम तऽ कलप त लयाय ह ॥०३॥

एष निमि कः ो ः लयो यऽ िव सक । शतऽन तासनो िव मा मसा क य चा मभः ॥०४॥

पराध वितबा त णः परमि नः । तदा कतयः स कलप त लयाय व ॥०५॥

एष ाकितको राज लयो यऽ लीयत । अणडकोःत स घातो िवघाट उपसा दत ॥०६॥

पजर यः शतवषार ण भमौ राज न व तर । तदा िनर न यो य भआयमाणाः कषधा दरताः । य याःय त शनकः कालनोपिताः जाः ॥०७॥

सामि द हक भौम रस सावतरको रिवः । र मिभः िपबत घोरः सव नव िवम चित ॥०८॥

ततः सवतरको व ः स कणरमखो थतः । दह यिनलवगो थः श या भिववरानथ ॥०९॥

उपयरधः सम ता च िशखािभवर सयरयोः । द मान िवभा यणड द धगोमयिपणडवत ॥१०॥

ततः चणडपवनो वषारणामिधक शतम । परः सावतरको वाित ध ख रजसावतम ॥११॥

ततो मघकला य ग िचऽ वणार यनकशः । शत वषार ण व तर नद त रभसःवनः ॥१२॥

तत एकोदक िव । ाणडिववरा तरम ॥१३॥

तदा भमगर धगण मस याप उद लव । मःतग धा त पिथवी लय वाय कलपत ॥१४॥

अपा रसमथो तजःता लीय तऽथ नीरसाः । मसत तजसो प वायःति हत तदा ॥१५॥

लीयत चािनल तजो वायोः ख मसत गणम ।


www.swargarohan.org

स व िवशित ख राजःतत नभसो गणम ॥१६॥

श द मसित भता दनरभःतमन लीयत । तजस ियाणय ग दवा वका रको गणः ॥१७॥

महा मस यह कार गणाः स वादय तम । मसतऽ याकत राज गणा कालन चो दतम ॥१८॥

न तःय कालावयवः प रणामादयो गणाः । अना न तम य िन य कारणम ययम ॥१९॥

न यऽ वाचो न मनो न स व तमो रजो वा महदादयोऽमी । न ाणब ियदवता वा न स नवशः खल लोककलपः ॥२०॥

न ःव नजाम न च त सष न ख जल भरिनलोऽ नरकर ः । सस व छ यवदतकय त मलभत पदमामन त ॥२१॥

लयः ाकितको ष परषा य योयरदा । श यः स लीय त िववशाः कालिविताः ॥२२॥

ब ियाथर पण जञान भाित तदाौयम । य वा यितरका यामा तवदवःत यत ॥२३॥

द प कष प च योितषो न पथ भवत । एव धीः खािन माऽा न ःयर यतमा तात ॥२४॥

ब जारगरण ःव नः सषि रित चो यत । मायामाऽिमद राज नाना व यगा मिन ॥२५॥

यथा जलधरा यो न भव त न भव त च । णीद तथा िव मवय यदया ययात ॥२६॥

स य वयवः ो ः सवारवयिवनािमह । िवनाथन तीयर पटःयवा ग त तवः ॥२७॥

य सामा यिवशषा यामपल यत स मः । अ यो यापाौया सवरमा तवदवःत यत ॥२८॥

िवकारः यायमानोऽिप यगा मानम तरा । न िन योऽः यणरिप ःया च च सम आ मवत ॥२९॥

न ह स यःय नाना वमिव ा य द म यत । नाना व िछियोयर योितषोवारतयो रव ॥३०॥

यथा हरणय बहधा समीयत निभः बयािभ यरवहारव मरस । एव वचोिभभरगवानधो जो या यायत लौ ककव दकजरनः ॥३१॥

यथा घनोऽकर भवोऽकर दिशरतो ।


www.swargarohan.org

काशभतःय च चकषःतमः ॥३२॥

एव वह गणःतद किषतो । ाशकःया मन आ मब धनः ॥३२॥

घनो यदाकर भवो िवद यरत चकषः ःव प रिवमी त तदा । यदा ह कार उपािधरा मनो जजञासया नयित त रनःमरत ॥३३॥

यदवमतन िववकहितना मायामयाह करणा मब धनम । िछ वा यता मानभवोऽवित त तमाहरा य तकम ग स लवम ॥३४॥

िन यदा सवरभताना ाद ना पर तप । उ पि लयावक सआमजञाः स च त ॥३५॥

कालॐोतोजवनाश यमाणःय िन यदा । प रणािमना अवःथाःता ज मलयहतवः ॥३६॥

अना तवतानन कालन रमितरना । अवःथा नव य त िवयित योितषा इव ॥३७॥

िन यो निमि क व तथा ाकितको लयः । आ य तक किथतः कालःय गितर शी ॥३८॥

एताः करौ जग धातनाररायणःया खलस वधा नः । लीलाकथाःत किथताः समासतः का ः यन नाजोऽ यिभधातमीशः ॥३९॥

ससारिस धमितदःतरमि तीष र । ना यः लवो भगवतः परषो मःय ॥

लीलाकथारसिनषवणम तरण । पसो भव िवधदःखदवा दरतःय ॥४०॥

पराणस हतामतामिषनाररायणोऽ ययः । नारदाय परा ाह कण पायनाय सः ॥४१॥

स व म महाराज भगवा बादरायणः । इमा भागवती ीतः स हता वदस मताम ॥४२॥

इमा वआय यसौ सत ऋिष यो निमषालय । द घरसऽ करौ स प ः शौनका दिभः ॥४३॥

* * * ०५. ौीशक उवाच

अऽानवणयरतऽभीआण िव ा मा भगवा ह रः । यःय सादजो ा रिः बोधसम वः ॥०१॥

व त राज म रयित पशबि िममा ज ह ।


www.swargarohan.org

न जातः ागभतोऽ दहव व न न आयिस ॥०२॥

न भिवयिस भ वा व पऽपौऽा द पवान । बीजा करव हाद यरित र ो यथानलः ॥०३॥

ःव न यथा िशरछद प च वा ा मनः ःवयम । यःमा पयित दहःय तत आ मा जोऽमरः ॥०४॥

घट िभ न घटाकाश आकाशः ःया था परा । एव दह मत जीवो स प त पनः ॥०५॥

मनः सजित व दहा गणा कमार ण चा मनः । त मनः सजत माया ततो जीवःय ससितः ॥०६॥

ःनहािध ानव यर न सयोगो यावद यत । ताव पःय द प वमव दहकतो भवः । रजःस वतमोव या जायतऽथ िवनयित ॥०७॥

न तऽा मा ःवय योितय य ा य योः परः । आकाश इव चाधारो ीवोऽन तोपमःततः ॥०८॥

एवमा मानमा मःथमा मनवामश भो । ब यानमानगिभरणया वासदवानिच तया ॥०९॥

चो दतो िववाकयन न वा धआयित त कः । म यवो नोपधआय त म यना म यमी रम ॥१०॥

अह पर धाम ाह परम पदम । एव समीआय चा मानमा म याधाय िनकल ॥११॥

दश त त क पाद लिलहान िवषाननः । न िआयिस शर र च िव च पथगा मनः ॥१२॥

एत किथत तात यदा मा प वा नप । हरिवर ा मन ा क भयः ौोतिम छिस ॥१३॥

* * * ०६. सत उवाच

एत नश य मिननािभ हत पर किषद । यासा मजन िन खला म शा समन ॥

त पादमलमपस य नतन म नार । ब ा जिलःतिमदमाह स िवणरातः ॥०१॥

राजोवाच

िस ोऽः यनगह तोऽ ःम भवता करणा मना ।


www.swargarohan.org

ौािवतो य च म साकषादना दिनधनो ह रः ॥०२॥

ना य तमह म य महताम यता मनाम । अजञष तापत ष भतष यदनमहः ॥०३॥

पराणस हतामतामौौम भवतो वयम । यःया खल मः ोको भगवाननवणयरत ॥०४॥

भगवःत का द यो म य यो न िबभ यहम । िव ो िनवारणमभय दिशरत वया ॥०५॥

अनजानी ह मा वाच य छा यधो ज । म कामाशय चतः वय िवसजा यसन ॥०६॥

अजञान च िनरःत म जञानिवजञानिन या । भवता दिशरत कषम पर भगवतः पदम ॥०७॥

सत उवाच

इ य ःतमनजञा य भगवा बादराय णः । जगाम िभकषिभः साक नरदवन प जतः ॥०८॥

पर किषदिप राजिषररा म या मानमा मना । समाधाय पर द यावःप दासयरथा तरः ॥०९॥

ाककल ब हरयासीनो ग गाकल उद खः । भतो महायोगी िनःस ग छ नसशयः ॥१०॥

त कः हतो िवाः ब न जसनना । ह तकामो नप ग छ ददशर पिथ कयपम ॥११॥

त तपरिय वा ििवणिनरव यर िवहा रणम । ज पित छ नः काम पोऽदश नपम ॥१२॥

भतःय राजषदहोऽ हगरला नना । बभव भःमसा स ः पयता सवरद हनाम ॥१३॥

हाहाकारो महानासी िव ख दकष सवरतः । िव ःमता भव सव दवासरनरादयः ॥१४॥

दवद दभयो नदगर धवार सरसो जगः । ववषः पपवषार ण िवबधाः साधवा दनः ॥१५॥

ज मजयः ःविपतर ौ वा त कभकिषतम । यथाजहाव स ब ो नागा सऽ सह जः ॥१६॥

सपरसऽ सिम ा नौ द माना महोरगान । व ि भयसिव नःत कः शरण ययौ ॥१७॥


www.swargarohan.org

अपयःत क तऽ राजा पार किषतो जान । उवाच त कः कःमा न द तोरगाधमः ॥१८॥

त गोपायित राज ि शबः शरणमागतम । तन सःत भतः सपरःतःमा ना नौ पत यसौ ॥१९॥

पार किषत इित ौ वा ाह वरज उदारधीः । सह िःत को िवा ना नौ किमित पा यत ॥२०॥

त वाजहविवर ाः सह ि त क मख । त काश पतःवह सह िण मर वता ॥२१॥

इित ो दताकषपः ःथाना द िः चािलतः । बभव स ा तमितः सिवमानः सत कः ॥२२॥

त पत त िवमानन सहत कम बरात । िवलोकया गरसः ाह राजान त बहःपितः ॥२३॥

नष वया मन य ि वधमहरित सपररा । अनन पीतममतमथ वा अजरामरः ॥२४॥

जीिवत मरण ज तोगरितः ःवनव कमरणा । राजःततोऽ यो नाः यःय दाता सखदःखयोः ॥२५॥

सपरचौरा निव यः कष या या दिभनरप । प च वम छत ज तभर आर धकमर तत ॥२६॥

तःमा सऽिमद राज सःथीयतािभचा रकम । सपार अनागसो द धा जन दर ह भ यत ॥२७॥

सत उवाच

इ य ः स तथ याह महषमारनय वचः । सपरसऽादपरतः पजयामास वाकपितम ॥२८॥

सषा िवणोमरहामाया बा ययाल णा यया । म यःयवा मभता भतष गणवि िभः ॥२९॥

न यऽ द भी यभया िवरा जता माया मवादऽसकदा मवा दिभः । न य वादो िविवधःतदाौयो मन स कलपिवकलपवि यत ॥३०॥

न यऽ स य सजतोभयोः पर ौय जीव िभर वतः वहम । तदतद सा दतबा यबाधक िनिष य चोम वरमत त मिनः ॥३१॥

पर पद वणवमामन त त नित नती यतद सस वः । िवस य दौरा यमन यसौ दा दोपग ाविसत समा हतः ॥३२॥

त एतदिधग छ त िवणोयर परम पदम ।


www.swargarohan.org

अह ममित दौजर य न यषा दहगहजम ॥३३॥

अितवादा ःतितकषत नावम यत क चन । न चम दहमािौ य वर कव त कनिचत ॥३४॥

नमो भगवत तःम कणायाकणठमधस । य पादा बरह याना स हताम यगािममाम ॥३५॥

ौीशौनक उवाच

पला दिभ यारसिशयवदाचायमरहा मिभः । वदा किथता यःता एत सौ यािभध ह नः ॥३६॥

सत उवाच

समा हता मनो णः परमि नः । ाकाशादभ नादो वि रोधा भा यत ॥३७॥

यदपासनया योिगनो मलमा मनः । ि य बयाकारका य ध वा या यपनभरवम ॥३८॥

ततोऽभ ऽवद कारो योऽ य भवः ःवरा । य लल ग भगवतो णः परमा मनः ॥३९॥

शऋणोित य इम ःफोट स ौोऽ च श य क । यन वा य यत यःय यि राकाश आ मनः ॥४०॥

ःवधा नो ा णः साकषा ाचकः परमा मनः । स सवरम ऽोपिन दबीज सनातनम ॥४१॥

तःय ास यो वणार अकारा ा भग ह । धायर त य यो भावा गणनामाथरव यः ॥४२॥

ततोऽ रसमा नायमसज गवानजः । अ तःथोमःवरःपशर ःवद घार दल णम ॥४३॥

तनासौ चतरो वदा तिभरवरदनिवरभः । स या ितका स कारा ातह ऽिवव या ॥४४॥

पऽान यापय ाःत ष कोिवदान । त त धम पद ारः ःवपऽ यः समा दशन ॥४५॥

त पर परया ा ाःत छयधरतोतः । चतयरगवथ यःता ापरादौ महिषरिभः ॥४६॥

कषीणायषः कषीणस वा दमधा वीआय कालतः । वदा य यःय दःथा यतचो दताः ॥४७॥

अ ःम न य तर भगवा लोकभावनः ।


www.swargarohan.org

शा ल कपालयारिचतो धमरग य ॥४८॥

पराशरा स यव यामशाशकलया िवभः । अवतीण महाभाग वद चब चतिवरधम ॥४९॥

ऋगथवरयजःसा ना राशीर य वगरशः । चतॐः स हता ब म ऽमर णगणा इव ॥५०॥

तासा स चतरः िशयानपाहय महामितः । एकका स हता नककःम ददौ िवभः ॥५१॥

पलाय स हतामा ा ब चा या उवाच ह । वश पायनसजञाय िनगदा य यजगरणम ॥५२॥

सा ना जिमनय ाह तथा छ दोगस हताम । अथवार गरसी नाम ःविशयाय सम तव ॥५३॥

पलः ःवस हतामच इ ििमतय मिनः । बाकलाय च सोऽ याह िशय यः स हता ःवकाम ॥५४॥

चतधार यःय बो याय याजञवलकयाय भागरव । पराशराया निमऽ इ ििमितरा मवान ॥५५॥

अ यापय स हता ःवा माणडकयमिष किवम । तःय िशयो दविमऽः सौभयार द य ऊिचवान ॥५६॥

शाकलयःत सतः ःवा त प चधा यःय स हताम । वा ःयम लशालीय गोखलयिशिशरवधात ॥५७॥

जातकणयर त छयः सिनर ा ःवस हताम । बलाकपलजाबाल िवरज यो ददौ मिनः ॥५८॥

बाकिलः ितशाखा यो वाल खलया यस हताम । चब वालायिनभर यः काशार व ता दधः ॥५९॥

ब चाः स हता ता एिभर िषरिभधरताः । ौ वत छ दसा यास सवरपापः म यत ॥६०॥

वश पायनिशया व चरका वयरवोऽभवन । य चरर ह याहः पण ःवगरोोरतम ॥६१॥

याजञवलकय त छय आहाहो भगव कयत । च रतनालपसाराणा च रयऽह सद रम ॥६२॥

इ य ो गरर याह किपतो या ल वया । िवावम ऽा िशयण मदधीत यजा ित ॥६३॥

दवरातसतः सोऽिप छ दर वा यजषा गणम ।


www.swargarohan.org

ततो गतोऽथ मनयो द शःता यजगरणान ॥६४॥

यजिष िति रा भ वा तललोलपतयाददः । ति र या इित यजः शाखा आस सपशलाः ॥६५॥

याजञवलकयःततो छ दाःयिध गवयन । गरोरिव मानािन सपतःथऽकर मी रम ॥६६॥

ौीयाजञवलकय उवाच

ओ नमो भगवत आ द याया खलजगतामा मःव पण काल । ःव पण चतिवरधभतिनकायाना ा दःत बपयर तानाम त रदयष ॥

ब हरिप चाकाश इवोपािधना यवधीयमानो भवानक । एव णलविनमषावयवोपिचतसव सरगणनापामादान ॥६७॥

िवसगार यािममा लोकयाऽामनवहित । यद ह वाव िवबधभर सिवतरदःतप यनसवनमहर ॥

अहरा नायिविधनोपित मानानाम खलद रतव जन । बीजावभजरन भगवतः समिभधीम ह तपन मणडलम ॥६८॥

य इह वाव ःथरचरिनकराणा िनजिनकतनाना मन ियास । गणानना मनः ःवयमा मा तयारमी चोदयित ॥६९॥

य एवम लोकमितकरालवदना धकारसजञाजगरमह । िगिलत मतकिमव िवचतनमवलोकयानक पया परमकार णक ॥

ई यवो था याहरहरनसवन ौयिस ःवधमार या माव । ःथन वतरयित ॥७०॥

अविनपित रवासाधना भयमद रय नटित प रत आशापालस । तऽ तऽ कमलकोशा जिलिभरप ताहरणः ॥७१॥

अथ ह भगवःतव चरणनिलनयगल िऽभवनगरिभरिभव दतम । अहमयातयामयज काम उपसरामीित ॥७२॥

सत उवाच

एव ःततः स भगवा वा ज पधरो रिवः । यज ययातयामािन मनयऽदा सा दतः ॥७३॥

यजिभररकरो छाखा दश प च शतिवरभः । जगहवारजस यःताः काणवमा य दनादयः ॥७४॥

जिमनः समगःयासी सम तःतनयो मिनः । स वाःत त सतःता यामकका ाह स हताम ॥७५॥

सकमार चािप त छयः सामवदतरोमरहान ।


www.swargarohan.org

सहॐस हताभद चब सा ना ततो ज ॥७६॥

हरणयनाभः कौशलयः पौय ज सकमरणः । िशयौ जगहत ा य आव यो िव मः ॥७७॥

उद याः सामगाः िशया आस प चशतािन व । पौय याव ययो ािप ता ा या च त ॥७८॥

लौगाकिषमार गिलः कलयः कशीदः ककिषरव च । पौय जिसया जगहः स हताःत शत शतम ॥७९॥

कतो हरणयनाभःय चतिवशित स हताः । िशय ऊच ःविशय यः शषा आव य आ मवान ॥८०॥

* * * ०७. सत उवाच

अथवरिव सम त िशयम यापय ःवकाम । स हता सोऽिप प याय वददशारय चो वान ॥०१॥

शौकलायिनर बिलम दोषः िप पलायिनः । वददशरःय िशयाःत प यिशयानथो शऋण । कमदः शनको जाजिल ा यथवरिवत ॥०२॥

बः िशयोऽथा गरसः स धवायन एव च । अधीयता स हत सावणार ाःतथापर ॥०३॥

न ऽकलपः शा त कयपा गरसादयः । एत आथवरणाचायारः शऋण पौरा णका मन ॥०४॥

ऽ यार णः कयप साव णररकतोनः । वश पायनहार तौ व पौरा णका इम ॥०५॥

अधीय त यासिशया स हता म पतमरखात । एककामहमतषा िशयः सवारः सम यगाम ॥०६॥

कयपोऽह च सावण रामिशयोऽकतोनः । अधीम ह यासिशया च वारो मलस हताः ॥०७॥

पराणल ण िषरिभिनर िपतम । शऋण व बि मािौ य वदशा ानसारतः ॥०८॥

सग ऽःयाथ िवसगर वि रकषा तरा ण च । वशो वशानचर त सःथा हतरपाौयः ॥०९॥

दशिभलर णयर पराण त दो िवदः । किच प चिवध महदलप यवःथया ॥१०॥


www.swargarohan.org

अ याकतगणकषोभा महत वतोऽहमः । भतसआम ियाथारना स भवः सगर उ यत ॥११॥

परषानगह तानामतषा वासनामयः । िवसग ऽय समाहारो बीजा ज चराचरम ॥१२॥

वि भरतािन भताना चराणामचरा ण च । कता ःवन नणा तऽ कामा चोदनयािप वा ॥१३॥

रकषा यतावतारहा िव ःयान यग यग । ितयर यरिषरदवष ह य त य यी षः ॥१४॥

म व तर मनदवा मनपऽाः सर राः । य शावतारा हरः वधम यत ॥१५॥

राजञा सताना वश कािलकोऽ वयः । वशानच रत तषा व वशधराःच य ॥१६॥

निमि कः ाकितको िन य आ य तको लयः । सःथित किविभः ो तधारःय ःवभावतः ॥१७॥

हतज वोऽःय सगारदरिव ाकमरकारकः । य चानशाियन ाहर याकतमतापर ॥१८॥

यितरका वयो यःय जाम ःव नसषि ष । मायामयष त जीववि वपाौयः ॥१९॥

पदाथष यथा ि य स माऽ पनामस । बीजा दप चता तास वःथास यतायतम ॥२०॥

िवरमत यदा िच ह वा वि ऽय ःवयम । योगलर वा तदा मान वदहाया िनवतरत ॥२१॥

एव ल णलआया ण पराणािन परािवदः । मनयोऽ ादश ाहः कषललकािन महा त च ॥२२॥

ा पा वणव च शव ल ग सगारड । नारद य भागवतमा नय ःका दसजिञतम ॥२३॥

भिवय ववत माकर णडय सवामनम । वाराह मा ःय कौम च ाणडा यिमित िऽ ॥२४॥

नद समा यात शाखाणयन मनः । िशयिशयिशयाणा तजोिववधरनम ॥२५॥

* * * ०८. ौीशौनक उवाच


www.swargarohan.org

सत जीव िचर साधो वद नो वदता वर । तमःयपार मता नणा व पारदशरनः ॥०१॥

आह राय मिष मकणडतनय जनाः । यः कलपा त वर रतो यन मःतिमद जगत ॥०२॥

स वा अःम कलो प नः कलपऽ ःम भागरवभरः । नवाधनािप भताना स लवः कोऽिप जायत ॥०३॥

एक एवाणरव ा य ददशर परष कल । वटपऽपट तोक शयान वकम तम ॥०४॥

एष नः सशयो भया सत कौतहल यतः । त न छ ध महायोिग पराणविप स मतः ॥०५॥

सत उवाच

ः वया महषऽय कतो लोकमापहः । नारायणकथा यऽ गीता किलमलापहा ॥०६॥

ा जाितसःकारो माकर णडयः िपतः बमात । छ दाःयधी य धमण तपःःवा यायसयतः ॥०७॥

बह ोतधरः शा तो ज टलो वलकला बरः । िब कमणडल दणडमपवीत समखलम ॥०८॥

कणा जन सा सऽ कशा िनयम रय । अ यकर गरिवा मःवचरय स ययोहर रम ॥०९॥

साय ातः स गरव भआयमा य वा यतः । बभज गवरनजञातः सक नो चदपोिषतः ॥१०॥

एव तपःःवा यायपरो वषारणामयतायतम । आराधय षीकश ज य म य सदजरयम ॥११॥

ा भगभरवो दकषो पऽा यऽपर । नदविपतभतािन तनास नितिव ःमताः ॥१२॥

इ थ बह ोतधरःतपःःवा यायसयमः । द यावधो ज योगी वःतकलशा तरा मना ॥१३॥

तःयव य जत महायोगन योिगनः । यतीयाय महा कालो म व तरडा मकः ॥१४॥

एत पर दरो जञा वा स मऽ ःम कला तर । तपोिवश कतो नारभ त घातनम ॥१५॥

ग धवार सरसः काम वस तमलयािनलौ ।


www.swargarohan.org

मनय यामास रजःतोकमदौ तथा ॥१६॥

त व तदाौम ज म हरमािः पा र उ र । पपभिा नद यऽ िचऽा या च िशला िवभो ॥१७॥

तदाौमपद पणय पणयिमलता चतम । पणय जकलाक ऋन पणयामलजलाशयम ॥१८॥

म मरस गीत म को कलक जतम । म ब हरनटाटोप म जकलाकलम ॥१९॥

वायः िव आदाय हमिनझरअरशीकरान । समनोिभः प रव ो ववाव भय ःमरम ॥२०॥

उ च ििनशावकऽः वालःतबकािलिभः । गोपिमलताजालःतऽासी कसमाकरः ॥२१॥

अ वीयमानो ग धवग तवा दऽयथकः । अ यता चापषः ःवः ीयथपितः ःमरः ॥२२॥

ह वा न समपासीन द शः शब क कराः । मीिलता दराधष मितरम तिमवानलम ॥२३॥

ननतःतःय परतः योऽथो गायका जगः । मद गवीणापणववार चबमरनोरमम ॥२४॥

स दधऽ ःवधनिष कामः प चमख तदा । मधमरनो रजःतोक इ िभ या यक पयन ॥२५॥

ब ड याः प जकःथलयाः क दकः ःतनगौरवात । भशम नम यायाः कशिवॐिसतॐजः ॥२६॥

इतःततो म ल या अन क दकम । वायजरहार त ासः सआम ऽ टतमखलम ॥२७॥

िवससजर तदा बाण म वा त ःव जत ःमरः । सव तऽाभव मोघमनीशःय यथो मः ॥२८॥

त इ थमपकवर तो मनःत जसा मन । द माना िनववतः बो या हिमवाभरकाः ॥२९॥

इती िानचरर धिषरतोऽिप महामिनः । य नागादहमो भाव न त चऽ मह स ह ॥३०॥

वा िनःतजस काम सगण भगवा ःवरा । ौ वानभाव षिवरःमय समगा परम ॥३१॥

तःयव य जत तपःःवा यायसयमः ।


www.swargarohan.org

अनमहायािवरासी नरनारायणो ह रः ॥३२॥

तौ शकलकणौ नवक जलोचनौ । चतभरजौ रौरववलकला बरौ ॥

पिवऽपाणी उपवीतक िऽवत । कमणडल दणडमज च वणवम ॥३३॥

प ा मालामत ज तमाजरन । वद च साकषा प एव िपणौ ॥

तप ड णरिपश गरोिचषा । ाश दधानौ िवबधभारिचरतौ ॥३४॥

त व भगवतो प नरनारायणावषी । वो थायादरणो चनरनामा गन दणडवत ॥३५॥

स त स दशरनान द िनवरता म ियाशयः । रोमाौपणारकषो न सह तावद किषतम ॥३६॥

उ थाय ा जिलः औ सकयादा नव । नमो नम इतीशानौ बभाश ग दा रम ॥३७॥

तयोरासनमादाय पादयोरविन य च । अहरणनानलपन धपमालयरपजयत ॥३८॥

सखमासनमासीनौ सादािभमखौ मनी । पनरान य पादा या ग र ािवदमवीत ॥३९॥

ौीमाकर णडय उवाच

क वणरय तव िवभो यदद रतोऽसः । सःप दत तमन वा न िया ण ॥

ःप द त व तनभतामजशवरयो । ःवःया यथािप भजतामिस भावब धः ॥४०॥

मत इम भगवतो भगव लोकयाः । कषमाय तापिवरमाय च म य ज य ॥

नाना िबभयरिवतम यतनयरथद । स वा पनमरसिस सवरिमवोणरनािभः ॥४१॥

तःयािवतः ःथरचरिशतर यमल । य ःथ न कमरगणकालरजः ःपश त ॥

य ःतव त िननम त यज यभीआण । याय त वद दया मनयःतदा य ॥४२॥


www.swargarohan.org

ना य तवा यपनयादपवगरमतः । कषम जनःय प रतोिभय ईश िव ः ॥

ा िबभ यलमतो पराधरिधणयः । कालःय त कमत त कतभौितकानाम ॥४३॥

त भजा यतिधयःतव पादमल । ह वदमा म छ द चा मगरोः परःय ॥

दहा पाथरमसद यमिभजञमाऽ । िव दत त त हर सवरमनीिषताथरम ॥४४॥

स व रजःतम इतीश तवा मब धो । मायामयाः ःथितलयोदयहतवोऽःय ॥

लीला धता यदिप स वमयी शा य । ना य नणा यसनमोहिभय या याम ॥४५॥

तःमा वह भगव नथ तावकाना । शकला तन ःवदियता कशला भज त ॥

य सा वताः परपमश त स व । लोको यतोऽभयमता मसख न चा यत ॥४६॥

तःम नमो भगवत परषाय भ न । िव ाय िव गरव परदवताय ॥

नारायणाय ऋय च नरो माय । हसाय सयतिगर िनगम राय ॥४७॥

य व न वद िवतथा पथरम ः । स त ःवकवसष िप कपथष ॥

त माययावतमितः स उ एव साकषाद । आ ःतवा खलगरोरपसा वदम ॥४८॥

य शरन िनगम आ मरहःकाश । म त यऽ कवयोऽजपरा यत तः ॥

त सवरवादिवयित पशील । व द महापरमा मिनग बोधम ॥४९॥

* * * ०९. सत उवाच

सःततो भगवािन थ माकर णडयन धीमता । नारायणो नरसखः ीत आह भग हम ॥०१॥


www.swargarohan.org

ौीभगवानवाच

भो भो िषरवय ऽिस िस आ मसमािधना । मिय भक यानपािय या तपःःवा यायसयमः ॥०२॥

वय त प रत ाः ःम व ह ोतचयरया । वर ती छ भि त वरदोऽ ःम वद सतम ॥०३॥

ौीऋिषरवाच

जत त दवदवश प नाितरहरा यत । वरणतावताल नो य वा सम यत ॥०४॥

गह वाजादयो यःय ौीम पादा जदशरनम । मनसा योगपकवन स भवा मऽकिषगोचरः ॥०५॥

अथा य बजपऽा पणय ोकिशखामण । िआय माया यया लोकः सपालो वद सि दाम ॥०६॥

सत उवाच

इती डतोऽिचरतः काममिषणा भगवा मन । तथित स ःमय ागा दयारौममी रः ॥०७॥

तमव िच तय नथरमिषः ःवाौम एव सः । वस न यकर सोमा ब भवायिवयदा मस ॥०८॥

याय सवरऽ च ह र भावि यरपजयत । कविच पजा िवसःमार मसरस लतः ॥०९॥

तःयकदा भगौ पपभिातट मनः । उपासीनःय स याया वायरभ महान ॥१०॥

त चणडश द समद रय त बलाहका अ वभव करालाः । अ ःथिव ा ममचःत डि ः ःवन त उ चरिभ वधारराः ॥११॥

ततो य य त चतः समिाः सम ततः आमातलमामस तः । समीरवगोिमरिभरमनब महाभयावतरगभीरघोषाः ॥१२॥

अ तबर ह ाि रित िभः खरः । शतदािभरपतािपत जगत ॥

चतिवरध वीआय सहा मना मिनर । जला लता आमा िवमनाः समऽसत ॥१३॥

तःयवम त ऊिमरभीणः भ जनाघ णरतवामरहाणरवः । आपयरमाणो वर र बदः आमाम यधा पवषार ििभः समम ॥१४॥

सआमा त र स दव सभागण ।


www.swargarohan.org

ऽलोकयमासी सह द भरा लतम ॥

स एक एवोवर रतो महामिनर । बाम िवकिष य जटा जडा धवत ॥१५॥

कष पर तो मकर ःतिम गलर । उपितो वीिचनभःवताहतः ॥

तमःयपार पिततो म दशो । न वद ख गा च प रौमिषतः ॥१६॥

बिच म नो महावत तरलःता डतः कविचत । यादोिभभरआयत कवािप ःवयम यो यघाितिभः ॥१७॥

कविच छोक कविच मोह कविच ःख सख भयम । कविच म यमवा नोित या या दिभरता दरतः ॥१८॥

अयतायतवषारणा सहॐा ण शतािन च । यतीयरमतःत ःम वणमायावता मनः ॥१९॥

स कदािच मःत ःम पिथ याः कक द जः । यामोधपोत द श फलपललवशोिभतम ॥२०॥

ाग रःया शाखाया तःयािप द श िशशम । शयान पणरपटक मस त भया तमः ॥२१॥

महामरकतयाम ौीम दनप कजम । क बमीव महोरःक सनस स दरवम ॥२२॥

ासजदलकाभात क बौीकणरदा डमम । िविमाधरभासच छोणाियतसधा ःमतम ॥२३॥

प गभाररणापा ग हासावलोकनम । ासज िलसिव न िन ननािभदलोदरम ॥२४॥

चावर गिल या पा ण याम नीय चरणा बजम । मख िनधाय िव िो धय त वीआय िव ःमतः ॥२५॥

त शरना तप रौमो मदा ो फलल पौलमिवलोचना बजः । रोमा तभावश कतः परःत ससार बालकम ॥२६॥

ताव छशोव िसतन भागरवः । सोऽ तः शर र मशको यथािवशत ॥

तऽा यदो यःतमच क ःनशो । यथा पराम दतीव िव ःमतः ॥२७॥

ख रोदसी भागणान िसागरा पा सवषार ककभः सरासरान ।


www.swargarohan.org

वनािन दशा स रतः पराकरा खटा ोजानाौमवणरव यः ॥२८॥

महा त भता यथ भौितका यसौ काल च नानायगकलपकलपनम । य क चद य यवहारकारण ददशर िव स दवावभािसतम ॥२९॥

हमालय पपवहा च ता नद िनजाौम यऽ ऋषी अपयत । िव िवपय विसता छशोव ब हिनररःतो यपतललया धौ ॥३०॥

त ःम पिथ याः कक द ढ वट च त पणरपट शयानम । तोक च त मसधा ःमतन िनर किषतोऽपा गिनर णन ॥३१॥

अथ त बालक वीआय नऽा या िधि त द । अ ययादितस कल ः प रव मधो जम ॥३२॥

ताव स भगवा साकषा ोगाधीशो गहाशयः । अ तदरध ऋषः स ो यथहानीशिनिमरता ॥३३॥

तम वथ वटो सिलल लोकस लवः । ितरोधािय णादःय ःवाौम पवरव ःथतः ॥३४॥

* * * १०. सत उवाच

स एवमनभयद नारायणिविनिमरतम । वभव योगमायायाःतमव शरण ययौ ॥०१॥


प नोऽः य यमल त प नाभयद हर । य माययािप िवबधा म त जञानकाशया ॥०२॥

सत उवाच

तमव िनभता मान वषण दिव पयरटन । रिाणया भगवािो ददशर ःवगणवरतः ॥०३॥

अथोमा तमिष वीआय िग रश समभात । पयम भगव व िनभता म ियाशयम ॥०४॥

िनभतोदझअोातो वातापाय यथाणरवः । कवरःय तपसः साकषा सिसि िसि दो भवान ॥०५॥


नव छ यािशषः कवािप िषरम म यत । भि परा भगवित ल धवा परषऽ यय ॥०६॥

अथािप सव दयामो भवा यतन साधना । अय ह परमो लाभो नणा साधसमागमः ॥०७॥


www.swargarohan.org

सत उवाच

इ यक वा तमपयाय भगवा स सता गितः । ईशानः सवरिव ानामी रः सवरद हनाम ॥०८॥

तयोरागमन साकषाद शयोजरगदा मनोः । न वद र धीवि रा मान िव मव च ॥०९॥

भगवाःतदिभजञाय िग रशो योगमायया । आिवश हाकाश वाय छििमव रः ॥१०॥

आ म यिप िशव ा त ड प गजटाधरम । य दशभज ाशम तिमव भाःकरम ॥११॥

यायचमार बर शल धन रविसचमरिभः । अ मालाडमरक कपाल परश सह ॥१२॥

िबाण सहसा भात िवचआय द िव ःमतः । किमद कत एवित समाधिवररतो मिनः ॥१३॥

नऽ उ मीलय द श सगण सोमयागतम । रि िऽलोककगर ननाम िशरसा मिनः ॥१४॥

तःम सपया यदधा सगणाय सहोमया । ःवागतासनपा ा यर ग धॐ धपद पकः ॥१५॥

आह वा मानभावन पणरकामःय त िवभो । करवाम कमीशान यनद िनवरत जगत ॥१६॥

नमः िशवाय शा ताय स वाय मडाय च । रजोजषऽथ घोराय नमःत य तमोजष ॥१७॥

सत उवाच

एव ःततः स भगवाना ददवः सता गितः । प रत ः स ना मा हसःतमभात ॥१८॥


वर वणीव नः काम वरदशा वय ऽयः । अमोघ दशरन यषा म य य दतऽमतम ॥१९॥

ा णाः साधवः शा ता िनःस गा भतव सलाः । एका तभ ा अःमास िनवराः समदिशरनः ॥२०॥

सलोका लोकपालाःता व द यचर यपासत । अह च भगवा ा ःवय च ह रर रः ॥२१॥

न त म य यतऽज च िभदामणविप च त ।


www.swargarohan.org

ना मन जनःयािप त मा वयमीम ह ॥२२॥

न मयािन तीथारिन न दवा तनो झताः । त पन यरकालन यय दशरनमाऽतः ॥२३॥

ा ण यो नमःयामो यऽःमिप ऽयीमयम । िब या मसमाधान तपःःवा यायसयमः ॥२४॥

ौवणा शरना ािप महापात कनोऽिप वः । श यर न यजा ािप कम स भाणा दिभः ॥२५॥

सत उवाच

इित च िललामःय धमरग ोपब हतम । वचोऽमतायनमिषनारत य कणरयोः िपबन ॥२६॥

स िचर मायया िवणोारिमतः किशरतो भशम । िशववागमत वःत कलशप जःतमवीत ॥२७॥


अहो ई रलीलय दिवरभा या शर रणाम । य नम तीिशत यािन ःतव त जगद राः ॥२८॥

धम माहियत ायः व ार द हनाम । आचर यनमोद त बयमाण ःतव त च ॥२९॥

नतावता भगवतः ःवमायामयवि िभः । न दयतानभावःतमारियनः कहक यथा ॥३०॥

स वद मनसा िव मा मनान िवय यः । गणः कवरि राभाित कतव ःव न यथा ॥३१॥

तःम नमो भगवत िऽगणाय गणा मन । कवलाया तीयाय गरव मतरय ॥३२॥

क वण न पर भम वर व रदशरनात । य शरना पणरकामः स यकामः पमा भवत ॥३३॥

वरमक वणऽथािप पणार कामािभवणारत । भगव य यता भि त परष तथा विय ॥३४॥

सत उवाच

इ यिचरतोऽिभ त मिनना स या िगरा । तमाह भगवा छवरः शवरया चािभन दतः ॥३५॥

कामो महष सव ऽय भि माः वमधो ज । आकलपा ता शः पणयमजरामरता तथा ॥३६॥


www.swargarohan.org

जञान ऽकािलक वजञान च िवरि मत । वचर ःवनो भया पराणाचायरताःत त ॥३७॥

सत उवाच

एव वरा स मनय द वागा य ई रः । द य त कमर कथय ननभत परामना ॥३८॥

सोऽ यवा महायोग म हमा भागरवो मः । िवचर यधना य ा हरावका तता गतः ॥३९॥

अनव णरतमत माकर णडयःय धीमतः । अनभत भगवतो मायावभवम तम ॥४०॥

एत किचदिव ासो मायाससितरा मनः । अना ावितरत नणा कादािच क च त ॥४१॥

य एवमत गवयर व णरत रथा गपाणरनभावभािवतम । सौावय सशऋणयाद तावभौ तयोनर कमारशयससितभरवत ॥४२॥

* * * ११. ौीशौनक उवाच

अथममथ प छामो भव त बहिव मम । समःतत ऽरा ा त भवा भागवत त विवत ॥०१॥

ता ऽकाः प रचयारया कवलःय िौयः पतः । अ गोपा गायधाकलप कलपय त यथा च यः ॥०२॥

त नो वणरय भि त बयायोग बभ सताम । यन बयानपणन म य यायादम यरताम ॥०३॥

सत उवाच

नमःक य ग वआय िवभतीवणवीरिप । याः ो ा वदत ऽा यामाचायः प जा दिभः ॥०४॥

माया नरविभःत वः स िवकारमयो िवरा । िनिमरतो यत यऽ सिच क भवनऽयम ॥०५॥

एत पौरष प भः पादौ ौः िशरो नभः । नािभः सय ऽकिषणी नास वायः कण दशः भोः ॥०६॥

जापितः जननमपानो म यर िशतः । त ाहवो लोकपाला मन िो वौ यमः ॥०७॥

ल जो रोऽधरो लोभो द ता यो ःना ःमयो मः । रोमा ण भरहा भ नो मघाः परमधरजाः ॥०८॥


www.swargarohan.org

यावानय व परषो याव या सःथया िमतः । तावानसाविप महा परषो लोकसःथया ॥०९॥

कौःतभ यपदशन ःवा म योितिबरभ यरजः । त भा यािपनी साकषा ौीव समरसा िवभः ॥१०॥

ःवमाया वनमाला या नानागणमयी दधत । वासछ दोमय पीत सऽ िऽव ःवरम ॥११॥

िबभितर सा य योग च दवो मकरकणडल । मौिल पद पारम य सवरलोकाभय करम ॥१२॥

अ याकतमन ता यमासन यदिधि तः । धमरजञाना दिभयर स व प िमहो यत ॥१३॥

ओजःसहोबलयत म यत व गदा दधत । अपा त व दरवर तजःत व सदशरनम ॥१४॥

नभोिनभ नभःत वमिस चमर तमोमयम । काल प धनः शा ग तथा कमरमयषिधम ॥१५॥

इ िया ण शरानाहराकतीरःय ःय दनम । त माऽाणयःयािभ यि मियाथर बया मताम ॥१६॥

मणडल दवयजन द कषा सःकार आ मनः । प रचयार भगवत आ मनो द रत यः ॥१७॥

भगवा भगश दाथ लीलाकमलम हन । धम यश भगवा ामर यजनऽभजत ॥१८॥

आतपऽ त वकणठ जा धामाकतोभयम । िऽव दः सपणार यो यजञ वहित परम ॥१९॥

अनपाियनी भगवती शऋईः साकषादा मनो हरः । िववकषनःत ऽमितरिवर दतः पादारिधपः । न दादयोऽ ौ ाःःथा तऽ णमा ा हरगरणाः ॥२०॥

वासदवः स कणरः नः परषः ःवयम । अिनर इित मितर यहोऽिभधीयत ॥२१॥

स िव ःतजसः ाजञःतर य इित वि िभः । अथ ियाशयजञानभरगवा प रभा यत ॥२२॥

अ गोपा गायधाकलपभरगवाःत चत यम । िबभितर ःम चतमरितरभरगवा ह रर रः ॥२३॥

जऋभ स एष योिनः ःवय क ।


www.swargarohan.org

ःवम हमप रपण मायया च ःवयतत ॥

सजित हरित पाती या ययानावताकषो । िववत इव िनर ःत पररा मल यः ॥२४॥

ौीकण कणसख व णय भाविनीग । राज यवशदहनानपवगरवीयर ॥

गोिव द गोपविनताोजभ यगीत । तीथरौवः ौवणम गल पा ह भ यान ॥२५॥

य इद कलय उ थाय महापरल णम । त च ः यतो ज वा वद गहाशयम ॥२६॥

ौीशौनक उवाच

शको यदाह भगवा वणराताय शऋणवत । सौरो गणो मािस मािस नाना वसित स कः ॥२७॥

तषा नामािन कमार ण िनय ानामधी रः । ह नः ौ धानाना यह सयार मनो हरः ॥२८॥

सत उवाच

अना िव या िवणोरा मनः सवरद हनाम । िनिमरतो लोकत ऽोऽय लोकष प रवतरत ॥२९॥

एक एव ह लोकाना सयर आ मा दक रः । सवरवद बयामल मिषिभबरहधो दतः ॥३०॥

कालो दशः बया कतार करण कायरमागमः । ि य फलिमित नवधो ोऽजया ह रः ॥३१॥

म वा दष ादशस भगवा काल पधक । लोकत ऽाय चरित पथ ादशिभगरणः ॥३२॥

धाता कतःथली हितवारसक रथक मन । पलः यःत बर रित मधमास नय यमी ॥३३॥

अयरमा पलहोऽथौजाः हितः प जकःथली । नारदः क छनीर नय यत ःम माधवम ॥३४॥

िमऽोऽिऽः पौरषयोऽथ त को मनका हहाः । रथःवन इित त शबमास नय यमी ॥३५॥

विस ो वरणो र भा सहज यःतथा हहः । शब ऽःवन व शिचमास नय यमी ॥३६॥

इ िो िव ावसः ौोता एलापऽःतथा गराः ।


www.swargarohan.org

लोचा रा सो वय नभोमास नय यमी ॥३७॥

िववःवानमसन याय आसारणो भगः । अन लोचा श खपालो नभःया य नय यमी ॥३८॥

पषा धन जयो वातः सषणः सरिचःतथा । घताची गौतम ित तपोमास नय यमी ॥३९॥

ऋतवरचार भर ाजः पजर यः सन ज था । िव ऐरावत व तपःया य नय यमी ॥४०॥

अथाशः कयपःताआयर ऋतसनःतथोवरशी । िव छऽमरहाश खः सहोमास नय यमी ॥४१॥

भगः ःफज ऽ र निम णर आय प चमः । कक टकः पवरिचि ः पयमास नय यमी ॥४२॥

व ा ऋचीकतनयः क बल ितलो मा । ापतोऽथ सत ज तरा इ भराः ॥४३॥

िवणर तरो र भा सयरवचार स य जत । िव ािमऽो मखापत ऊजरमास नय यमी ॥४४॥

एता भगवतो िवणोरा द यःय िवभतयः । ःमरता स ययोनरणा हर यहो दन दन ॥४५॥

ादशःविप मासष दवोऽसौ भरःय व । चर सम ता नत परऽह च स मितम ॥४६॥

साम यरजिभरःत लल गरयः सःतव यमम । ग धवारःत गाय त न य य सरसोऽमतः ॥४७॥

उ न त रथ नागा मामणयो रथयोजकाः । चोदय त रथ प नरता बलशािलनः ॥४८॥

वाल खलयाः सहॐा ण र य ऽमलाः । परतोऽिभमख या त ःतव त ःतितिभिवरभम ॥४९॥

एव ना दिनधनो भगवा ह रर रः । कलप कलप ःवमा मान य लोकानव यजः ॥५०॥

* * * १२. सत उवाच

नमो धमारय महत नमः कणाय वधस । ण यो नमःक य धमार वआय सनातनान ॥०१॥

एत ः किथत िवा िवणो रतम तम ।


www.swargarohan.org

भवि यरदह प ो नराणा परषोिचतम ॥०२॥

अऽ स क ितरतः साकषा सवरपापहरो ह रः । नारायणो षीकशो भगवा सा वता पितः ॥०३॥

अऽ पर ग जगतः भवा ययम । जञान च तदपा यान ो िवजञानसयतम ॥०४॥

भि योगः समा यातो वरा य च तदाौयम । पार किषतमपा यान नारदा यानमव च ॥०५॥

ायोपवशो राजषिवर शापा पर किषतः । शकःय भरःय सवाद पर किषतः ॥०६॥

योगधारणयो बा तः सवादो नारदाजयोः । अवतारानगीत च सगरः ाधािनकोऽमतः ॥०७॥

िवदरो वसवादः मऽययोःततः । पराणस हता ो महापरस ःथितः ॥०८॥

ततः ाकितकः सगरः स वकितका य । ततो ाणडस भितवराजः परषो यतः ॥०९॥

कालःय ःथलसआमःय गितः प सम वः । भव उ रणऽ भोध हररणया वधो यथा ॥१०॥

ऊ वरितयरगवाकसग रिसगरःतथव च । अधरनार रःयाथ यतः ःवाय भवो मनः ॥११॥

शत पा च या ीणामा ा कितर मा । स तानो धमरप ीना कदरमःय जापतः ॥१२॥

अवतारो भगवतः किपलःय महा मनः । दवह या सवादः किपलन च धीमता ॥१३॥

नव सम पि दर यजञिवनाशनम । ीवःय च रत प ा पथोः ाचीनब हरषः ॥१४॥

नारदःय च सवादःततः योत जाः । नाभःततोऽनच रतम भःय भरतःय च ॥१५॥

पवसरमिाणा िग रन पवणरनम । योित बःय सःथान पातालनरक ःथितः ॥१६॥

द ज म चतो यःत पऽीणा च स तितः । यतो दवासरनरा ःतयर नगखगादयः ॥१७॥

वा ःय ज मिनधन पऽयो दत रजाः ।


www.swargarohan.org

द य रःय च रत ादःय महा मनः ॥१८॥

म व तरानकथन गज िःय िवमो णम । म व तरावतारा िवणोहरयिशरादयः ॥१९॥

कौम मा ःय नारिसह वामन च जग पतः । कषीरोदमथन त दमताथ दवौकसाम ॥२०॥

दवासरमहाय राजवशानक तरनम । इआवाकज म त शः स नःय महा मनः ॥२१॥

इलोपा यानमऽो तारोपा यानमव च । सयरवशानकथन शशादा ा नगादयः ॥२२॥

सौक य चाथ शयारतः कक ःथःय च धीमतः । ख वा गःय च मा धातः सौभरः सगरःय च ॥२३॥

रामःय कोशल िःय च रत क लबषापहम । िनमर गप र यागो जनकाना च स भवः ॥२४॥

रामःय भागरव िःय िनः तईकरण भवः । ऐलःय सोमवशःय ययातनरहःय च ॥२५॥

दौम तभररतःयािप शा तनोःत सतःय च । ययात य पऽःय यदोवशोऽनक ितरतः ॥२६॥

यऽावतीऋणो भगवा कणा यो जगद रः । वसदवगह ज म ततो वि गोकल ॥२७॥

तःय कमारणयपारा ण क ितरता यसर षः । पतनासपयःपान शकटो चाटन िशशोः ॥२८॥

तणावतरःय िनपःतथव बकव सयोः । अघासरवधो धाऽा व सपालावगहनम ॥२९॥

धनकःय सहातः ल बःय च स यः । गोपाना च प रऽाण दावा नः प रसपरतः ॥३०॥

दमन कािलयःयाहमरहाहनर दमो णम । ोतचयार त क याना यऽ त ोऽ यतो ोतः ॥३१॥

सादो यजञप ी यो िवाणा चानतापनम । गोवधरनो ारण च शबःय सरभरथ ॥३२॥

यजञिभषकः कणःय ीिभः ब डा च रािऽष । श खचडःय दबर वरधोऽ र ःय किशनः ॥३३॥

अबरागमन प ा ःथान रामकणयोः ।


www.swargarohan.org

ोज ीणा िवलाप मथरालोकन ततः ॥३४॥

गजमि कचाणर कसाद ना तथा वधः । मतःयानयन सनोः पनः सा द पनगररोः ॥३५॥

मथराया िनवसता यदचबःय य यम । कतम वरामा या यतन ह रणा जाः ॥३६॥

जरास धसमानीत स यःय बहशो वधः । घातन यवन िःय कशःथलया िनवशनम ॥३७॥

आदान पा रजातःय सधमारयाः सरालयात । र कमणया हरण य म य तो हरः ॥३८॥

हरःय ज भण य बाणःय भजक तनम । ा योितपित ह वा क याना हरण च यत ॥३९॥

च पौणसकशालवाना द तवबःय दमरतः । श बरो िवदः पीठो मरः प चजनादयः ॥४०॥

माहा य च वधःतषा वाराणःया दाहनम । भारावतरण भमिनरिम ीक य पाणडवान ॥४१॥

िवशापापदशन सहारः ःवकलःय च । उ वःय च सवादो वसदवःय चा तः ॥४२॥

यऽा मिव ा खला ो ा धमरिविनणरयः । ततो म यरप र याग आ मयोगानभावतः ॥४३॥

यगल णवि कलौ नणामप लवः । चतिवरध लय उ पि िवधा तथा ॥४४॥

दह याग राजषिवर णरातःय धीमतः । शाखाणयनमषमारकर णडयःय स कथा । महापर व यासः सयरःय जगदा मनः ॥४५॥

इित चो जौ ा य प ोऽहिमहा ःम वः । लीलावतारकमार ण क ितरतानीह सवरशः ॥४६॥

पिततः ःखिलत ातरः कष वा वा िववशो गणन । हरय नम इ य चमर यत सवरपातकात ॥४७॥

स क यरमानो भगवानन तः ौतानभावो यसन ह पसाम । िवय िच िवधनो यशष यथा तमोऽक ऽिमवाितवातः ॥४८॥

मषा िगरःता सतीरस कथा न क यत य गवानधो जः । तदव स य तद हव म गल तदव पणय भगव णोदयम ॥४९॥


www.swargarohan.org

तदव र य रिचर नव नव तदव श मनसो महो सवम । तदव शोकाणरवशोण नणा यद मः ोकयशोऽनगीयत ॥५०॥

न य च ऽपद हरयरशो । जग पिवऽ गणीत क हरिचत ॥

त वा तीऋथ न त हससिवत । यऽा यतःतऽ ह साधवोऽमलाः ॥५१॥

त ा वसग जनताघस लवो य ःम ित ोकमब व यिप । नामा यन तःय यशोऽ कतािन य शऋणव त गाय त गण त साधवः ॥५२॥

नक यरम य यतभावव जरत । न शोभत जञानमल िनर जनम ॥

कतः पनः श दभिमी र । न िपरत कमर यद यन मम ॥५३॥

यशःिौयामव प रौमः परो वणारौमाचारतपःौता दष । अिवःमितः ौीधरपादप योगरणानवादौवणादरा दिभः ॥५४॥

अिवःमितः कणपदारिव दयोः किषणो यभिा ण च श तनोित । स वःय शि परमा मभि जञान च िवजञानिवरागय म ॥५५॥

यय जा या बत भ रभागा य छ दा म य खला मभतम । नारायण दवमदवमीशमजॐभावा भजतािववय ॥५६॥

अह च सःमा रत आ मत व ौत परा म परमिषरवकऽात । ायोपवश नपतः पर किषतः सदःयषीणा महता च शऋणवताम ॥५७॥

एत ः किथत िवाः कथनीयोरकमरणः । माहा य वासदवःय सवारशभिवनाशनम ॥५८॥

य एत ौावय न य याम णमन यधीः । ोकमक तदध वा पाद पादाधरमव वा ।

ौ ावा योऽनशऋणया पना या मानमव सः ॥५९॥

ादयामकादया वा शऋणव नाययवा भवत । पठ यन यतः पतो भवित पातकात ॥६०॥

पकर मथरया च ारव या यता मवान । उपोय स हतामता प ठ वा म यत भयात ॥६१॥

दवता मनयः िस ाः िपतरो मनवो नपाः । य छ त कामा गणतः शऋणवतो यःय क तरनात ॥६२॥

ऋचो यजिष सामािन जोऽधी यानिव दत ।


www.swargarohan.org

मधकलया घतकलयाः पयःकलया त फलम ॥६३॥

पराणस हतामतामधी य यतो जः । ो भगवता य त पद परम ोजत ॥६४॥

िवोऽधी या नया जञा राज योदिधमखलाम । वयो िनिधपित व च शिः श यत पातकात ॥६५॥

किलमलसहितकालनोऽ खलशो ह र रतरऽ न गीयत भीआणम । इह त पनभरगवानशमितरः प रप ठतोऽनपद कथास गः ॥६६॥

तमहमजमन तमा मत व जगददय ःथितसयमा मशि म । पितिभरजशबश करा दररविसतःतवम यत नतोऽ ःम ॥६७॥

उपिचतनवशि िभः ःव आ म यपरिचत ःथरज गमालयाय । भगवत उपल धमाऽध न सरऋभाय नमः सनातनाय ॥६८॥

ःवसखिनभतचताःत यदःता यभावो । ऽ य जतरिचरलीलाक सारःतद यम ॥

यतनत कपया यःत वद प पराण । तम खलव जन न याससन नतोऽ ःम ॥६९॥

* * * १३. सत उवाच

य ा वरण िरिमरतः ःत व त द यः ःतवर । वदः सा गपदबमोपिनदगारय त य सामगाः ॥

यानाव ःथतत तन मनसा पय त य योिगनो । यःया त न िवदः सरासरगणा दवाय तःम नमः ॥०१॥

प ा यदम दम दरिग रमावामकणडयनान । िनिालोः कमठाकतभरगवतः ासािनलाः पा त वः ॥

य सःकारकलानवतरनवशा लािनभना भसा । यातायातमत ित जलिनधनार ािप िवौा यित ॥०२॥

पराणस यास भितमःय वा ययोजन । दान दानःय माहा य पाठाद िनबोधत ॥०३॥

ा दश सहॐा ण पा प चोन च । ौीवणव ऽयोिवश चतिवशित शवकम ॥०४॥

दशा ौ ौीभागवत नारद प चिवशित । माकर णड नव वा च दशप च चतःशतम ॥०५॥

चतदरश भिवय ःया था प चशतािन च ।


www.swargarohan.org

दशा ौ ववत ल गमकादशव त ॥०६॥

चतिवशित वाराहमकाशीितसहॐकम । ःका द शत तथा चक वामन दश क ितरतम ॥०७॥

कौम स दशा यात मा ःय त चतदरश । एकोनिवश सौपण ाणड ादशव त ॥०८॥

एव पराणस दोह तलर उदा तः । तऽा दशसाहॐ ौीभागवत इयत ॥०९॥

इद भगवता पव ण नािभप कज । ःथताय भवभीताय कारणया स कािशतम ॥१०॥

आ दम यावसानष वरा या यानसयतम । ह रलीलाकथाोाता मतान दतस सरम ॥११॥

सवरवदा तसार य ा मक वल णम । वः व तीय त न कवलयकयोजनम ॥१२॥

ौ प ा पौणरमाःया हमिसहसम वतम । ददाित यो भागवत स याित परमा गितम ॥१३॥

राज त तावद यािन पराणािन सता गण । याव ागवत नव ौयतऽमतसागरम ॥१४॥

सवरवदा तसार ह ौीभागवतिमयत । तिसामतत ःय ना यऽ ःयािितः कविचत ॥१५॥

िन नगाना यथा ग गा दवानाम यतो यथा । वणवाना यथा श भः पराणानािमद तथा ॥१६॥

कषऽाणा चव सवषा यथा काशी न मा । तथा पराणोाताना ौीम ागवत जाः ॥१७॥

ौीम ागवत पराणममल य णवाना िय । य ःम पारमहःयमकममल जञान पर गीयत ॥

तऽ जञानिवरागभि स हत नक यरमािवःकत । त छणव सपठ वचारणपरो भक या िवम य नरः ॥१८॥

कःम यन िवभािसतोऽयमतलो जञानद पः परा । तिपण च नारदाय मनय कणाय तििपणा ॥

योगी िाय तदा मनाथ भगविाताय कारणयतस । त छ िवमल िवशोकममत स य पर धीम ह ॥१९॥

नमःतःम भगवत वासदवाय साकिषण ।


www.swargarohan.org

य इद कपया कःम याचचकष मम व ॥२०॥

योगी िाय नमःतःम शकाय िपण । ससारसपरद यो िवणरातमममचत ॥२१॥

भव भव यथा भि ः पादयोःतव जायत । तथा करव दवश नाथः व नो यतः भो ॥२२॥

नामस क तरन यःय सवरपाप णाशनम । णामो दःखशमनःत नमािम ह र परम ॥२३॥

* * *

Documents

Shrimad Bhagavat : Dwadash Skandha