AuthorsMargaret Hobstetter, JD, MPH

Meredith Walsh, MPH, RNJennifer Leigh, MPH

Catherine I. Lee, MPH Cari Sietstra, JD

Angel M. Foster, DPhil, MD, AM

This is the executive summary of Hobstetter M, Walsh M, Leigh J, Lee C, Sietstra C, Foster A. Separated by borders, united in need: An assessment of reproductive health on the Thailand-Burma border. Cambridge, MA: Ibis Reproductive Health, 2012.

An electronic version of the full report (in English only) as well as executive summaries and key findings in Burmese, English, Karen, and Thai can be found at: http://ibisreproductivehealth.org/work/other/thaiburmaborder.cfm

Photos & graphic design by Nancy Chuang.

SePARAteD by boRDeRS

An assessment of reproductive health on the Thailand-Burma border

uNIteD IN NeeD

1

လပငနးစမခန႕ခြမ႕ ကဥးခပတငျပခက

နဒါနး

ျမနမာျပညအေရ႕ပငးေဒသတစခလးသညလ႕အခြငအေရးမားအလြသးစားျပလပျခငးနငသေဘာထားကြလြမႈ႕ပဋပကၡမားအထ၌ နစျမပေနပါသည။ ယခင ျမနမာ စစတပ အာဏာသမး အရာရမား အဖြ႕ ( နအဖ၊ နငငေတာေအးခမးသာယာေရး ဖြျဖး ေရး ေကာငစ) နင ယခ အရပသားအစးရတြင အဆပါေဒသတစဝနးလးတြင ျဖစပကေနေသာ အတငးအဓမၼ အလပမားခငး ေစျခငး၊ ဥပေဒျပငပ၌ သတျဖတျခငးမား၊ အဓမၼျပကငျခငး၊ မလေနရပမ အတငး အဓမၼ ေရြ႕ေျပာငးခငးျခငး၊ ဖမးဆး ေထာင ချခငး ႏင အစာရကၡ အေထာကအပမား ဖကဆးျခငး အပါအဝင လ႕အခြင အေရး ခးေဖာက မႈ႕မားအတြက တာဝနရပါသည။ ျမနမာျပညအေရ႕ပငးရ လ႕အခြငအေရးအေျခအေနေၾကာင ၄ငးေဒသတစဝနးလးမ သနးေပါငးမားစြာေသာ ျပညသမားသည စစေဘးႏင ဖႏပမႈ႕မားေၾကာင ျပညတြငးမ ေရြ႕ေျပာငးေနထငလာသမား ေနရာ (ဝါ) ျမနမာျပညအေရ႕ပငး နယစပတြင သး ျခားရြာငယမားျဖငလညးေကာငး၊ ထငးနငင အတြငးရ ေရြ႕ေျပာငးျမနမာရပကြကမားနင ဒကၡသညစခနးကးခ အတြငး၌ လညးေကာငး အသးသး ေရြ႕ေျပာငး ေနထငလာရျခငး အကးဆကက ျဖစေပၚလာေစခသည။ လငနင မးဆကပြားကနးမာ ေရးဆငရာ အသပညာေပးမား၊ မျပညစေသာ ပဋသေႏၶ တားဆးျခငး အတြက လအပမႈ႕မားနင မရညရြယထားေသာ ကယ ဝနရရမ႕ႏႈနး၊ အႏရာယရေသာ ကယဝနဖကချခငး၏ဆးကးႏင မခငေသဆးမႈ႕ အပါအဝင သေႏၶတားျခငးျဖင သား သမးအေရအတြကထနးခပျခငး(မးဆကျခား ကနးမာေရး) အေထာကအကမားအား ရရမႈ႕နညးပါးေနသညက ၄ငးေဒသအန႕အျပားျဖစပြားေနသည မးဆကပြားကနးမာေရး လကၡဏာမားက ေဖာျပေနပါသည။

ေဒသတြငးလဦးေရခြျခားေလလာခက (နယစပေဒသတြငေနထငေသာလမား၊ေရြ႕ေျပာငးေနထငသမား၊ဒကၡသညမား)ဤတငျပခကတြငနယစပေဒသတြငေနထငသမား (cross-border population) ဆသညမာ IDPဧရယာအတြငး၌ေနထငေသာလမားသာမကပဋပကၡျဖစပြားလကရေသာထငး-ျမနမာနယနမတအတြငးရေကးရြာမားတြငေနထငေသာလအားလး

2

ကအကးဝငေစပါသည။စစေဘးႏငဖႏပမႈ႕မားေၾကာငေရြ႕ေျပာငးလာသမား (IDP)ႏင ထငး-ျမနမာပဋပကၡေဒသအတြငး ေနထငသမားသည ဆကလကျဖစပြားေနေသာ အသက အႏရာယျခမးေျခာကမႈ႕မား၊ စးပြားေရး ပတဆ႕မား နင ဆငးရႏြမးပါးမႈ႕မား က ရငဆငၾကေတြ႕ေနရပါသည။

ပဋပကၡမားနငၾကေတြ႕ခစားရေသာသမားသာလင ထငးနငငရဒကၡသညစခနးကးခတြင မတပတငစာရငးေပးသြငး နငပါသည။ ထဒကၡသညစခနးမားတြင ၂၀၀၅ ခနစမစ၍ တရားဝငမတပတင ျပလပေပးျခငးမရေတာပါ။ ထငးနငငသ႕ ထသ႔ေသာဒကၡသညနစသနးငါးေသာငးခန႕သည လ႕အခြငအေလးခးေဖာကမႈ႕မားကခရေသာေၾကာငျမနမာျပညမထြကေျပးလာခသညဟယဆရပါသည။ မတပတငမျပလပထားျခငးမရေသာေရြ႕ေျပာငးေနထငသအေျမာကအျမားသညဆငးရႏြမးပါးေသာဘ၀ေပးအေျခအေန တ႔ ေၾကာင႔ေနထငရေသာပတဝနးကငတြငကနးမာေရးေစာငေရာကမႈ႕၊မလာေရဆးနတစနစနငေရသန႕ကသ႕ အေျခခလအပခကမားမၿပည႔စဘ စကရအလပရမားနငစကပးေရးလပငနးမားတြင အလပ လပကင၍ ထငးနငငတြင ေနထငေနရပါသည။

ဒကၡသညနင နငငေရးခလႈသအေယာက ၁၄၀,၀၀၀ ေကာသည ကမာၻေပၚရ ကာလအၾကာရညဆးေသာ ဒကၡသည ခလႈ႕သညေနရာမားအနကမ ေနရာတစချဖစေသာ ထငးနငင အတြငးရ ဒကၡသညစခနးကးခတြင ေနထငၾကပါသည။ ၄ငးစခနးမားအတြငး ေနထငၾကသမားသည အေျခခအစားအစာ(ရကၡာ)၊ အမ၊ ပညာေရး ႏင ေဆးဝါး အေထာကအပမားက ရရပါသည။ ၂၀၀၅ခနစ မစ၍ ေရာကရလာသမားက မတပတင စာရငး ေပးသြငးျခငးမျပေတာပါ။ ဒကၡသညစခနး၌ မတပတငစာရငးေပးသြငးထား ေသာ လဦးေရသည စခနး၌အမနတကယရေနေသာ လဦးေရထက သသသာသာ နညး ပါသည။

စမကနးလပေဆာငမႈ႕ ရညမနးခက

ဤလအပခကမားက ေလလာအကျဖတရျခငး၏ ရညရြယခကမာ ထငး-ျမနမာ နယစပေဒသတစလးရ ေရြ႕ေျပာငးေနထငသ၊ ဒကၡသညႏင နယစပေဒသတြင ေနထငသ (Cross-border population) လအားလး၏ မျပညစေသာ မးဆကပြားကနးမာေရး ဆငရာ လအပခကမားက ေဖာထတေဆြးေႏြးရနျဖစပါသည။ ဤစမကနးသည ပဋသေႏၶတားဆးျခငး၊အႏရာယရေသာ ကယဝန ဖကချခငးနင မခငေသဆးမႈ႕စသည႔ မၿပည႔စမမားအတြက အဓက ရညရြယထားပါသည။ ဤအစရငခစာ သည ထငး-ျမနမာ နယစပတြင လပကငေနၾကသည အစးရမဟတေသာ အဖြအစညးမားနင လမ႕အသငးအဝငးက အေျခခေသာ အဖြ႕အစညးမားအၾကားတြင အတတကြ ပးေပါငးေဆာငရြကျခငးနင သတငးမေဝျခငးအတြက အေထာကအက တစခ ျဖစေစဖ႕ရညရြယပါသည။ ထ႕အျပငကညပပးေပးနငဖြယေသာအလႈရငမားအတြကလညး အေထာကအက တစချဖစေစဖ႕ ရညရြယပါသည။

ေလလာေဆာငရြကခေသာ နညးလမးမား

ဤေလလာအကျဖတခကမားကကမာၻအန႕ကနးမာေရးဆငရာလမးညြနမႈ႕ (GHAP)ႏင Ibis မးဆကပြားကနးမာေရး (Ibis)တ႕မ သေသသနျပလပသမားက ေလလာ စစညးထားေသာ နညးလမးပစအသြယသြယမ အေျခခထားပါသည၊ Ibis ႏင GHAPမ သေသသနျပလပသမားသည အဖြ႕အစညးကယစားျပသမားနင ေတြ႕ဆ ေမးျမနးချပးေဒသခအဖြအစညး၏စာရငးအငးအခကအလကမားကျပနလညဆနးစစညႏႈငးခပါသည။ထ႕အျပငကနးမာေရးဝနထမးမား၊ေရြ႕ေျပာငးေနထငသမား ႏငအတ အပစဖြ႕ ေဆြးေႏြးမႈ႕မား (FGDs) ျပလပျပး လပငနးမားေရးဆြေလကငျခငးျဖင ကညမႈ႕ ျပလပခသည။ Ibis ႏင GhAPမ သေသသနျပသန ျပလပသမားသည Cross-border populationက ကညထမးေဆာငေနေသာ အဖြအစညး

3

ဆယခမ ကယစားလယ မားႏငလညးေကာငး၊ ေရြ႕ေျပာငးေနထငသမားက ကညထမးေဆာငေနေသာ အဖြအစညး ၁၄ ခမ ကယစားလယမား ႏင လညးေကာငး၊ ဒကၡသည စခနးကးအနက ခႏစခတြင ကညထမးေဆာငေနေသာ အဖြ႕အစညး ေလးခမ ကယစားလယဦး တ႕နငလညးေကာငး ေတြ႕ဆေမးျမနးခပါသည။ စာရငးဇယား အခကအလကမား ေသခာမႈ႕ရေစရန အဖြအစညးတစခခငးစမ ကယစားလယမားႏင ထပမ၍ ေတြ႕ဆေမးခကမားက ျပ လပခပါသည။ ထသေသသနအဖြ႕သည ထငး-ျမနမာနယစပ တစေလာကရ ကနးမာေရး ဝနထမးမား၊ အမေထာငကျပးေသာ အရြယေရာကသမား၊ အမေထာငမကေသးသည လငယလရြယမားစသည လအမးမးနငလညး အပစဖြ႕ ေဆြးေႏြးမႈ႕ (FGDs) ၁၈ ခ ျပလပ ခပါသည။

အကျဖတေလလာေတြ႕ရခကမား (Cross-border Populations)

သေႏၶတားျခငးျဖင သားသမးအေရအတြကထနးခပျခငး(မးဆကျခား) ေဆြးေႏြး လမးညြနမႈ႕နင အေထာကအပမားရရရနအခြငအလမးမားရရမႈ႕ နညးပါျခငးျမနမာျပညအေရ႕ပငးတြငေနထငသမားသညမးဆကျခားေဆြးေႏြးလမးညြနမႈမားကရရဖ႕အခြငအလမးအနညးငယ သာရပါသည။သေႏၶတားျခငးဆငရာနညးလမးမားနငပတသက၍အသပညာေပးခကကရရနငေသာသတငးအခကအလက အနညးအကဥးသာရပါသည။ ဘာသာေရးႏင႔ ယဥေကးမဆငရာ အယအဆႏင႔ ဘကလကမမားေၾကာင႔ ဆယေကာသကအရြယမားသညသေႏၶတားျခငးဆငရာနညးလမးမား၊အၾကေပးေဆြးေႏြးမမား က ရာေဖြအသးၿပမ နညးပါးလပါသည။ျမနမာျပညအေရ႕ပငးရအခကအခအတားအဆးမားေၾကာငအျခားသမား၏ေထာကပမႈ႕မရေသာကယအားကယကးကနးမာေရးေဆးခနးမားနငနယလညကနးမာေရးဝနထမးမား၏လႈပရားမႈ႕သ႕မသားစသားဆကျခားဆငရာအ ေထာကအပမားကအဖြ႕အစညးအနညးငယကကညပပးေပးပါသည။ အဓကအမားဆးမေဝေပးေသာသေႏၶတားနညးလမး မားမာအမးသားကြနဒးမား၊ သေႏၶတားသညေသာကေဆးမား ႏင ဟမနးဓါတပါေသာ ေဆးထးျခငး တ႕ ျဖစပါသည။

အေရးေပၚသေႏၶတားေဆးအသးျပမႈ႕ႏငအသပညာနညးပါးမႈ႕မားနယစပေဒသတြငေနထငသမား အၾကားတြင အေရးေပၚသေႏၶတား အသးျပျခငးအတြက အသပညာနညးပါးေနသည က ေတြ႔ရရပါသည။ အသးျပရန တကေသခာေသာအခနကာလ ၊ ေရာဂါကစားရန ေလကငမႈနညးစနစ၊မနကနသညအရညအခငးမား၊အသးျပေသာေဆးဝါးပစၥညးမေဘးထြကဆးကးမားႏငပတသကေသာသတငးအခကအလကအမားေပးမျခငးသညအဓကျပနာျဖစပါသည။ကညေထာကပေနေသာ အဖြအစညးအခ႕သာလငအေရးေပၚသေႏၶတားေဆးမားကေပးေဝပါသည။ကနးမာေရးဝနထမးမားသညေဆးဝါးပစၥညးမားကမညကသ႕ညြနၾကားေပးေဝရမညကမသၿခငးအၿပင လထအဖြ႕ဝငမား အေန ျဖငလညး ECPs ေဆးဝါးမားနင ရငးနးကၽြမးဝငမႈ႕ မရေသာေၾကာင ထေဆးဝါးပစၥညးမား က ေတာငးခရမညက မသနားမလညခပါ။

သေႏၶတားျခငးျဖငသားသမးဦးေရထနးခပမႈဆငရာနညးလမးမား (မးဆကျခားလပထးလပနညးမား)အတြကအခြငအလမးနညးပါးျခငး ျမနမာျပညအေရ႕နယစပေဒသတြငေနထငသမားအတြငး၌သားအမတြငးထညပစၥညး(IUD)နငဟမနးဓါတပါဝင ေသာပစြညးအား ခႏၶာတြငးသ႕ ထညသြငးျခငး ႏင သားသမးမရေစရန လပထးလပနညးမား အပါအဝင မးဆကျခားေရး နညးလမးမားကရရဖ႕အခြငအေရးမရသေလာကနညးပါးပါသည။၄ငးနညးလမးမားအားလးကျမနမာျပညရအစးရေဆးရ မား၌မအရျပလပျပးျဖစသည။သ႕ေသာလညးျမနမာေဆးရမား၏စတခမယၾကညရျခငးနငဖြစညးတညေဆာကပနငဆင ေသာအခကအခအတားအဆးမားေၾကာငအထကပါဝနေဆာငမႈ႕အခြငအေရးမားကထသမား (CBPs)ရရသည အေထာက အထားမရပါ။ ပဋပကၡျဖစပြားေနေသာေနရာအတြငးေနထငၾကေသာ IDP အမးသမးမားသည

4

သားအမတြငးထညထားေသာ ပဋသေႏၶတားပစၥညးမား(IUDs) က ဖယရားဖ႕ ျပနလာလမမညမဟတပါ။ ထကသ႔ ဆကလကၿဖစပြားႏငေသာ ဆးကးမားေၾကာင႔ Cross-border အဖြအစညးမားအၾကား စးရမဖြယရာမား ရပါသည။ ထ႔အၿပင နယစပေဒသ ေဆးခနးမားရ မခငနငကေလး ကနးမာေရးဝနထမးမားအား IUD (သ႕မဟတ) ခႏၶာကယ တြငးထညပစၥညး ထညသြငး/ဖယရားျခငး၊ အမးသား သားေၾကာျဖတျခငး၊ အမးသမး သားေၾကာျဖတျခငးႏငပတသက၍ေလကငသငၾကားေပးထားျခငးမရပါ။နယစပထငးေဆးရမားနင မယေတာေဆးခနးကသ႕နယစပေဒသရေနရာအနညးငယသ႕သာလနာမားကကသရနေဆးပညာကၽြမးကငသမားက ေစလႊတနငပါသည။

မးဆကျခား ေဆြးေႏြးလမးညြနမႈ႕နင အေထာကအပ နညးလမးမား ရရရန အဓကအတားအဆးအခကအခမား တြင ေလကငပ႕ေဆာငထားေသာ ကနးမာေရး ဝနထမးမား၏ အရညအခငးျပညဝမႈ႕နညးပါးျခငး၊ လငခြျခားဆကဆျခငး၊ အသက အရြယအေပၚ ကန႕သတဟန႕တားမႈ႕မား၊border community ေခါငးေဆာငမား ၏ ကညေထာကပမႈ႕ နညးပါးျခငး ၊မသားစအတြငး သားဆကျခားနညး သေႏၶတားျခငး နညးလမးမားနင ပတသက၍ မားယြငးေသာအယအဆမား၊ မးဆကပြား ကနးမာေရးဆငရာ အသပညာႏင သတငးရရမႈ႕ အားနညးျခငး၊ ျမနမာေဆးရမား၏ စတခမယၾကညရျခငး၊ ရနပေငြ အားနညးျခငး၊ ေနရာေဒသ ေဝးကြာျခငး စသညအခကအခမား ပါဝငသည။

ကၽြမးကငေသာ သားဖြားသမား မရျခငး ၊ ကေလးေမြးဖြားျပးေနာက ေသြးသြန/လြနျခငး ႏင အႏရယရေသာ ကယဝနဖကချခငးေၾကာင မခငေသဆးရန အဓကဖနတးေသာ အေၾကာငးအရာမားေနရာေဒသ အထးကနဆနသညအျဖစေၾကာင ပဋပကၡျဖစပြားေနသည ေနရာမားသ႕ ကနးမာေရးေစာငေရာကမ႕ မား ေပးေဝရာတြင ရငဆငၾကေတြ႕ရမႈ႕မား၊ ေထာကပပ႕ေဆာငေရး အခကအခမား၊ မခငေသဆးမ႕နနးမား စသည Cross-border အတြငးျဖစပြားေနမ႕မားသည ထငးျမနမာတစခြငလးတြငထကသ႕ ျဖစပြားေနမႈ႕မား ထက ပမားနငပါသည။ ေလကငသငၾကားထားျခငးမရေသာ ရးရာလကသညမား အတြငး အေရးေပၚသားဖြားကညေစာငေရာကမ႕နငပတသကျပး အသပညာ နညးပါးမႈ႕နင ကၽြမးကငေသာ သားဖြားဆရာ/ဆရာမမား ရားပါးျခငး၏ အကးဆကမာ ကေလးေမြးဖြားသညမခင

5

ေသဆးျခငးျဖစပါသည။ မခငေသဆးရျခငးအတြက အဓကတငျပေသာအေၾကာငးအရာမာ ကေလးေမြးဖြားျပး ေသြးသြန ျခငးနင အႏရာယရေသာ ကယဝနဖကချခငး စသညတ႕ျဖစပါသည။

CBPမားအၾကား မခငေသဆးမႈ႕ေလာခရန အခကအခမားတြင ေဆးဝနထမးေလကငမ႕ မလေလာကျခငး ၊ ေဆးပညာကၽြမးကငေသာ ဝနထမးမား အေရြ႕အေျပာငးနင အစားထးမႈ႕မားျပားျခငး၊ လအပေသာ အေထာကအပမား ရားပါးျခငး၊ ေလကငသငၾကားထားျခငးမရေသာ ရးရာလကသညမားနင ကၽြမးကငေသာ ေဆးဝနထမး( ဆရာဝန) မားအ ၾကား ဆကသြယေရးအခကအခမား၊ ဆရာဝနမား၏ ကသမႈ႕အတြငး ပ႕ေဆာငေထာကပေရး အခကအခမား၊ သငတနးသား မား ႏင အေထာကအပမားလအပမ႕ စသညအခကအခမား ပါဝငသည။ နယစပေဒသတြင ေနထငသမားက ဝနေဆာငမ႕ ေပးေနေသာ အဖြ႕အစညးမားသည ကၽြမးကငေသာ ေဆးဝနထမးမား ျဖစရန ေလကငသငၾကားေပးျခငး၊ အမတငရာ ေရာက ဝနေဆာငမ႕ပစမား ၊TBAs ႏင ကနးမာေရးဝနထမးအခ႕က အဓကေသာ အေျခခမးဆကပြားဆငရာ ကနးမာေရး ေစာငေရာကမႈ႕ပ႕ခေပးျခငးက သေဘာတေဆာငရြကျခငးျဖင ၄ငးအခကအခမားက ေျဖရငးချပးျဖစပါသည။

အမးသမးမားသည တရားဝငကယဝနဖကချခငးနင ကာကြယေစာငေရာကမႈ႕ အခြငအလမး နညးပါေနျပး TBAမားသည အႏရာယရေသာလပထးလပနညးမားက ျပလပေနပါသညျမနမာျပညတြငတရားဝငကယဝနဖကချခငးနင ကာကြယေစာငေရာကမႈ႕ အခြငအလမးမား မရသေလာကနညး ပါး ပါသည။ ၿမနမာၿပညတြငး၌ ကယ၀နဖကခမမားက မညမမားၿပားသညက တငၿပထားရာတြင ကြလြမမားရေသာလညး အဖြ႕အစညးမားႏင ပဂၢလကမားက အႏရာယရေသာ ကယဝနဖကခမ အမားအၿပားရသညဟ တငၿပၾကပါသည။ ႕ထဖကခမနညးလမး မားတြင ဝမးဗကအား ႏပျခငး ၊ ငကဖားေဆးမား ေသာကျခငး၊၊ ရးရာ တငးရငး ေဆးမား အသးျပျခငး၊ သားအမလမးေၾကာငးအတြငးသ႕ တတ ခတ အထပ သ႕မဟတ အျခားပစၥညးတခခ ထညသြငးျခငး စသညနညးလမးမား ပါဝငေနပါသည။ အႏရာယရ ေသာကယဝနဖကခမႈ႕က ေလကငသငၾကားထားျခငး မရေသာ ရးရာလကသညမားက မၾကာခဏဆသလ အမားဆးျပလပေနပါသည။ အဖြအစညးမားနင FGD ပါဝငသ မားက ေဖာျပမတသားထားေသာ ေနာကဆကတြရငဆငရသည ကနးမာေရး အႏရာယမားတြင ကယဝနဖကခမႈ႕ မေအာငျမငျခငး၊ ေရာဂါကးစကမႈ႕၊ အဖားေရာဂါ၊ ေသြးထြကသယျဖစျခငး၊ ေရာဂါေဝဒနာခစားရမ႕၊ အားအငကနခမးမ႕ ႏင ေသဆးျခငး စသညတ႕ပါဝငပါသည။ အဖြ႕အစညးမားသည Cross-border တြငေနထငသမားအတြငး မသားစသားဆကျခား ဆငရာ အခြငအလမး နညးပါးမ႕နင အႏရာယရေသာ ကယဝနဖကခမ႕က ဆကစပေျပာၾကားေလရပါသည။ ေျဖၾကားသအားလး နးပါးသည ေဆးတကေကၽြးျခငးေၾကာင ကယဝနဖကခမႈ႕နငပတသက၍ လမႈအဖြ႕အစညးမားမ ရ႔ခမမားရသညဟ တင ျပခပါသည။

အကျဖတေလလာေတြ႕ရခကမား (Migrants)

သေႏၶတားျခငးျဖင သားသမးအေရအတြကထနးခပျခငး(မးဆကျခား) ေဆြးေႏြး လမးညြနမႈ႕နင အေထာကအပမားရရရနအခြငအလမးမားရရမႈ႕ နညးပါျခငးမသားစမးဆကျခားဆငရာေဆြးေႏြးလမးညြနမ႕ႏငအေထာကအပမားက ေရြ႕ေျပာငးလမႈ႕အဖြ႕အစညးမားအတြငး ရရရန အခြငအေရးအနညး ငယသာရပါသည။ အစးရမဟတေသာ အဖြအစညးမားႏင လမႈ႕အသငးအဝငး ကအေျခခေသာ အဖြအစညးမားမား၏အစအစဥအလးစတြင တစဦးျခငး သ႕မဟတ အပစဖြ႕ေဆြးေႏြး ျခငးမား၊ အလပရမားႏင ပညာေရး စသညတ႕ ပါဝငပါသည။ မးဆကျခားဆငရာ အေထာကအပမားက မယေတာေဆးခနးမ CBO (လထက အေၿခခေသာ အဖြ႔စအစညးမား) ၊ Adolescent Reproductive Health Network Youth Center (ဆယေကာသက မးဆကၿပန႔ပြားမဆငရာ ကနးမာေရးကြနယက) ကသ႕ အဖြ႔အစညးမားမတဆင႔ ေထာကပ႔ေပးေလ႔ရပါသည။

6

သားဆကၿခားေရးအတြက အမားဆးအသးၿပသညမာ OCP ႏင႔ အမးသားကြနဒးတ႔ၿဖစပါသည။ ထငးေဆးခနးမားတြင ထပစၥညးမား ရႏငေသာလညး အကြာအေ၀း၊စစေဆးေရးစခနး၊ အလပခနပကကြကၿခငး၊ ေငြေရးေၾကးေရး ႏင႔ ထငးကနးမာေရး၀နထမးမားအား ယၾကညမမရၿခငး စသညတ႔ေၾကာင႔ ေရြ႔ေၿပာငးလပသားမားက ထနညးလမးက မသးႏငၾကပါ။

မသားစသားဆကျခားဆငရာ လပထးလပနညးမား- သားအမတြငးထည ပစၥညး(IUD)အသးျပျခငးႏင ဟမနး ဓါတပါဝငေသာပစြညးအား ခႏၶာတြငးသ႕ ထညသြငး ျခငး- က ထငးေဆးရမားတြင ရရနငပါသည။ သ႕ေသာလညး အလပခြငနင ေနထငခြငကဒ ရသမားသာ အခမရရပါသည။ သားသမးမရနငေသာ ခႏၶာကယတြငး ထညပစၥညးမား ျပနလညဖယထတထားေသာအမးသမးမား၏ ေနာကပငးျဖစလာမည အကးဆကက ခစားရနငေသာေၾကာင ေရြ႕ေျပာငးအမးသမးမား အတြငး ဟမနးဓါတပါေသာ ခႏၶာကယတြငးထညပစၥညးမားနင သားအမတြငးထညပစၥညးမား (IUD)အသးျပျခငးနင ပတသက၍ စးရမပပနမႈ႕မားက အဖြ႕အစညးမားက ေဖာျပခပါသည။ ၄ငး အျခားသေႏၶတား ပစၥညးမား ႏင နငးယဥလင ခႏၶာကယတြငး ထညပစၥညမား၊ IUD ပစၥညးမားအတြကကနက မည စရတမားၾကးမား သည အေပၚ၌လညး စးရမပပနမႈ႕ရပါသည။ သားဆကျခားနညးလမးမားနငပကသက၍ ေနရာအန႕ သတငးအမားမား ျဖစ ေပၚေနသညအခနအေတာအတြငး ၄ငးနညးလမးမား အသးျပျခငးက တားဆးထားပါသည။ ေရြ႕ေျပာငးလမႈ႕ အဖြအစညး အတြငး မသားစသားဆကျခားဆငရာ ေဆြးေႏြး လမးညြနမႈ႕အေထာကပ မားနင နညးလမးမား ရရရန အဓက အခကအခ အတားအဆး မား တြင မသာစသား ဆကျခားနညးနငပတသက၍ သတငးအမားမားေပးမျခငး၊ အေထာကအပမားေရရည မရရနငျခငးနင အကန႕အသတ ျဖငရျခငး၊ ထငးကနးမာေရး စငတာမား၏ ယၾကညမမရျခငး၊ ကနးမာေရးဌာနမားနင အလမးေဝးျခငး၊ အသပညာနညးပါးျခငး၊ လျခေရး အႏရာယ၊ အသကအရြယနင လငပငးဆငရာခြျခားမႈ႕ စသည အခကအခ အတားအဆးမား ပါဝငေနပါသည။

ဖြ႔စညးပဆငရာ အတားအဆးမားက မခငေသဆးျခငး၏အဓက တရားခ ျဖစေသာ ကေလးေမြးဖြားျပး ေသြးသြနမႈ႕ နနးမား၊ ကယဝနဖကချခငး၊ ငကဖားေရာဂါ မားစသညတ႕က ၿဖစေစတတပါသည။ကေလးေမြးဖြားျပးေနာက ေသြးသြနျခငး၊ ေဆးေသာကျခငးေၾကာင ကယဝနပက ကျခငး၊ ငကဖားေရာဂါစသည အေၾကာငးအရာမားက ေရြ႕ေျပာငးေနထငသမားအၾကား မခငေသဆးျခငးက တကရကသ႕မဟတ သြယဝကေသာနညးျဖင ျဖစေစသည အဓက အမားဆးျပသနာမားအျဖစ တငျပပါသည။ အမတြင TBAေခၚ ရးရာလကသညျဖင ကေလးေမြးဖြားေလရေသာ ေရြ႕ေျပာငးေနထငသမားသည ထငးေဆးရမား၊ မယေတာ ေဆးခနး(MTC)၊ Shoklo Malaria Research Unit Migrant Clinic သးခထမ ေဆးခနး တစခခတြင ကၽြမးကငသညသားဖြားဆရာမားျဖင ကေလးမးဖြားနငသည အခြငအေရး ရပါသည။ ေထာကပမႈ႕ဆငရာ ကန႕သတခကမား(ေငြေၾကးလအပခကမား)၊ ဘာသာစကား အခကအခ၊ လျခေရး အခကအခမား အပါအဝင ဖြ႕စညးတညေဆာကမႈ႕ ဆငရာ အခကအခမားက ျဖတေကာျပးမသာလင အထကေဖာျပထားေသာ ကေလး ေမြးဖြားသည အခြငအေရးမားက ကေလးမးဖြားသည အမးသမးမား (အေရးေပၚသားဖြား ေစာငေရာကမႈ႕ေနရာမားသ႕ ပ႕ေဆာငရနလအပေသာ အမးသမးမား) ရရနငမည ျဖစပါသည။

အႏရာယရေသာ ကယဝနဖကခမ ပ႕န႕ေနပါသည။ထငးနငငအတြငး တရားဝင ကယဝနဖကခခြငဥပေဒမား နငေျပာငးေရြ႕လမ႕အဖြအစညး မား အတြငး ကယဝနဖကခမႈ႕ပစမားေၾကာင႔ ကယဝနဖကခမႏနးမားက ခန႕မနးရနခကခပါသည။ သ႕ေသာလညး အဖြအစညးမားနင ပဂၢလကမားက ရညရြယခကပါေသာကယဝနဖကခမႈ႕ မား နယစပေဒသ တစခြငလးတြင ပ႕န႕ေနသညက တငျပထားပါသည။ FGDအသငးဝငမားႏင အဖြအစညးဆင ရာ ေတြ႕ဆေမးျမနးခကမား အရ ေရြ႕ေျပာငး လမႈ႕အဖြ႕အစညးအတြငး

7

အႏရာယရေသာ ကယဝနဖကခမ႕မားက ေလကငသငထား ျခငးမရေသာ ရးရာလကသညမား၊ မသားစဝငမားနင ကာယကရငကယတင က အမားဆး ျပလပေလရေၾကာငး သရပါသည။ ၂၀၀၉ ခနစတြင ကယဝနဖကခ/ပကကျပးေနာက ေစာငေရာကကမ႕နင စပလဥး၍ သားဖြားမးယပသည ၁၅ရာခငးနနးက ၾကညရႈ႕ ကသ ေပးခသည။ ကယဝနဖကချခငး၏ကနးမာေရးဆးကး မားတြငအျခားမားေရာဂါကးစကခရျခငး၊ေသြးသြနျခငး၊ အေပါက မားျဖစျခငး၊ ေသြးထြကသယျဖစျခငး နင အသကေသဆးျခငး စသည ဆကးမားပါဝငပါသည။

အကျဖတေလလာေတြ႕ရခကမား (Refugees)

စခနးအတြငးရ ေဆးခနးမားသည သားဆကျခားနညးလမးမားအတြက ေဆြးေႏြးညနငးမ႕မား ျပလပေပးျပးလအပေသာအေထာကအပမားက ကညပပ႕ေပး ပါသည။ စခနးအတြငးရ အဖြအစညးမားက သေႏၶတားေဆးမားဟမနးဓါတပါဝငေသာပစြညးအား ခႏၶာကယတြငးျခငး၊ ကြနဒး(အမးသား၊အမးသမး)စသညသေႏၶတားျခငးဆငရာလကအပသညအေထာကအပမားကေပးေဝပါသည။ထကသ႕နညးလမးအမးမးျဖငသေႏၶတားေန ၾက ေသာလညး လအပပါက သားအမတြငးထည ပစၥညး(IUD)မား၊ အမးသား သားး၊ အမးသမး သားေၾကာ ျဖတျခငး တ႕က ထငးေဆးရးမားတြင ေျပာငးေရြ႕ျပလပနင ပါသည။ ဒကၡသညမား အၾကား သေႏၶတားျခငးျဖင သားသမး အေရအတြကထနးခပျခငး (မးဆကျခား) ေဆြးေႏြး လမးညြနမႈ႕ အေထာကအပႏင နညးလမးမားရရရန အဓက အခကအခအတားအဆးမားတြင သားေၾကာျဖတျခငးနင ပဋသေႏၶတားျခငးႏင သကဆငေသာ သတငးအမားမားရရျခငး၊ အသကအရြယနင လငခြျခားဆကဆမႈ႕ စသည အတားအဆးမားပါဝငပါသည။

စခနးအတြငး အေရးေပၚသေႏၶတားေဆး(ECPs)မားေပးေဝျခငးနင အသပညာနညးပါး ေနပါသညစခနးအတြငး ECPေဆးမားက ကယျပန႕စြာ အသးမျပနငဘ ၄ငးေဆးမားရရဖ႕ အခကအခအတားဆးမားလညး ရပါသည။ အေရးေပၚသေႏၶတားေဆးအသးျပမႈ႕သည စခနးတြငး စရကလကၡဏမားနင ရငးနးကၽြမးဝငမႈ႕မရေၾကာငးက အဖြ႕အစညးမားက တငျပထားပါသည။ သေႏၶယလျခငးမရဘ လငဆကဆျခငးခရသည အမးသမးမား ၏ အေရးေပၚ အေျခအေနႏငရငဆငရမည ျပသနာမားက ၾကတငေတြးေတာျခငးမရဘ စခနးအတြငးရအမးသမးECP ေဆးမားေထာကပ ေပးေဝျခငးက သေဘာမတမႈ႕မား လညးရပါသည။ ထ႕အျပင ECP ေဆးမားက သးစြမ႕မားယြငးျခငးနင ထပတလလ အသးျပျခငးေၾကာင ျဖစလာနငသည အႏရာယနင ေဘးထြကဆးကးမား အေပၚ စးရမမ႕မားလညးရေနပါသည။

စခနးတြငး ကနးမာေရးေဆးခနးမား၌ ကယဝနေဆာငသညမားသည ကၽြမးကငေသာ သားဖြားဆရာျဖင မးဖြားနငပါသညဒကၡသညစခနးအတြငးရ ေဆးခနးမားအတြငး ကယဝနေဆာင သညမားသည ကၽြမးကငေသာ သြားဖြားဆရာမား ျဖင မးဖြားနငပါသည။ သ႕ေသာလညး ထစခနးမားအတြငး မခငေသဆးမ႕သည ထငးနငငတစခလး အတြငးမခငေသဆးမ႕ ထကပ၍ မားျပားလာသညဟ ယဆရပါသည။

အႏရာယရေသာ ကယဝနဖကချခငး၊ ထငးကနးမာေရးဌာနမားသ႕ တတေရာကရ ခြင နညးပါးျခငးIDPႏင Migrant မားကသ႕ ဒကၡသညစခနးမားအတြငး၌လညး ကယဝနဖကခမႈ႕မားျပားေနျခငးနငပတသက၍ သတငးအခကအလကမားက ဆးျဖတဖ႕ ခကခေနပါသည။ကယဝနဖကချခငးက စခနးတြငးဘာသာေရးအဖြ႕အစညး ေခါငးေဆာငမားက ျပငးျပငးထနထန ဆန႕ကငကန႕ကြကပါသည။ ထအဖြ႕အစညး မားက ကယဝနဖကခေသာ အမးသမး မားကျပစတငရ႕ခေလရသည ဟ ေတြ႕ဆေမးျမနးခကမႈ႕မားတြင တငျပထားပါသည။ CBOs မတငျပထားေသာ ကယဝနဖက ချခငး၏ ကနးမာေရးဆးကးတြင အလြနအမငး ေသြးထြကသယျဖစျခငး၊ ေမေမာျခငးႏငအသကေသဆးျခငး စသည ဆးကးမားပါဝငပါသည။ ဒကၡသည အမး သမးမားအတြက ကယဝနဖကခရနလျခေသာ အခြငအေရးမားမာ

8

ထငး ေဆးရ မားသ႕ ေရြ႕ေျပာငး တတေရာကနငျခငးျဖစပါသည။ သ႕ေသာလညး ထငးဥပေဒအရ အဓမၼျပ ျပကင ခရျခငးေၾကာင ကယဝနရရသမာသာလင ထငးေဆးရမားတြင တရားဝင ကယဝနဖကခခြငရပါသည။

အကျဖတေလလာ ေထာကခမ႕မား

ေလ႔လာေတြ႔ရခကမားသည သကဆငရာအဖြ႔အစညးမား၊ibis ႏင႔ GHAP တ႔မ သေတသနပညာရငတ႔ေဖာၿပထားေသာ အေၾကာငးအရာ ၆ ခက အေၿခခထားပါသည။ ဘ႑ာေရးနင မဟာဗဟာအစအစဥမား အတြက ဦးစားေပးေနရာမားတြင ေအာကပါအတငး ပါဝငေနပါသည။

သားဆကျခားဆငရာ သတငးအခကအလက၊ ေဆြးေႏြးညႏငးမ႕မား၊ အေထာကအပမားႏင လပထးလပနညးမား- လထ သးမးစလးမမးဆကပြားမးဆကျခားကနးမာေရးနငပတသက၍အသပညာနညးပါးမ႕ကအဓကမးဆကပြားကနး မာေရးျပနာ တစခအျဖစတငျပထားပါသည။အဖြ႔အစညးမားမ ပညာေပးလပငနးမား၊ အရညအခငးျပည႕ဝေသာ ကၽြမးကငသမား (အထးအားၿဖင႔ ကြမးကငသလငယမား) နစစဥေလကငေပးျခငး အပါအဝင၊ ေထာကပေရးပစၥညးမား ေရရညရရ႕ ေရးတ႔သည အဓကကေသာ ဘ႑ာေရး မ႑ငတစခအျဖစ ပါဝငသငပါသည။

အေရးေပၚသေႏၶတားျခငး နင ဗဟသတတးပြားေရး ၾကးပမးမႈ႕မား စတငလပေဆာငပါ- ၄ငးေဒသသးခအတြငး ေနထငသမားအၾကား ECP ေဆးမား သးစြမႈ႕ နညးပါးပါသည။ ဒကၡသညေဆးခနးမားတြင ECP ေဆးမားနငသကဆငေသာမဝါဒမားက ခမတထားျပးျဖစေသာလညး ကနးမာေရးဝနထမးမား၊ အစအစဥညြနၾကားသမားႏင အဖြဝငမား သည အေျခခေလကငေဆာငရြကမႈ႕မားနင အည ECP ေဆးမားက ေပးေဝရယရနအတြက လေလာကေသာ အသပညာ နညးပါးေနပါသည။ ေယဘယအားၿဖင႔ အဖြ႕အစညးတြင ပါဝငသမားနင လထ နစဘကစလး၌ အတငးအခကအလကနင အသပညာမား လအပေနပါသည။

အရညအခငးျပညဝေသာ သားဖြားသမား တးျမငပါ- နယစပအဖြအစညးမား ၾကေတြ႕ရေသာ အခကအခအေတာမားမားက ေထာကထားၿခငးအားၿဖင႔ မခငေသဆးမႈ႕က ေလာခရန ေရရညျပလပျခငးအတြက အဖြအစညးက နစစဥေထာကပထားနငေသာ ဘ႑ာေရးသည အေရးၾကးပါသည။

အႏရာယရေသာကယဝနဖကချခငးမာေဘးအႏရာယဆးကးမားေလာခရန မဟာဗဟာမားခ႕ထြငပါ- မခငေသဆးျခငးကသ႕ ကယဝနဖကချခငးမ ေဘးအႏရာယဆးကးမားေဒသအန႕အျပားတြငဆကလကျဖစပြားေနပါသည။ အထးသျဖင လမ႕အဖြ႕ အစညးေခါငးေဆာငမားနင အစအစဥ ညြနၾကားသမားအၾကား Migrants ႏင Cross-border ဧရယာအတြငးရအႏရာယရေသာကယဝနဖကခမ႕နငပတသက၍ျပညစေသာအျပနအလနေဆြးေႏြးမႈ႕တစချပလပရန လအပေနပါသည။ ထ႔အၿပင တရားဝင ကယဝငဖကခနငမ႕ အခြငအေရးနညးပါးျခငးသည အႏရာယရေသာကယဝနဖကချခငးက ကာကြယရန လထအားလးအတြက(IDPs,Migrants & Refugee) အၾကးမားဆးေသာအခကအခအတားအဆးပငျဖစသည။ တရားဝငကယဝငဖကခခြငနငကာကြာရနနညးလမးမားကမတးျမငပါကေဒသတြငး၌လကရအေနအထားအတငးအႏရာယရေသာကယဝနဖကခမ႕မား ဆကလကျဖစပြားေနမည ျဖစပါသည။

အရြယေရာကသ မးဆကပြားကနးမာေရးဆငရာ လအပခကမားက လမးညြနေျဖရငးရန ခြနအားမားက အသးခပါ- ငယရြယသမားအတြက မးဆကပြားဆငရာ ကနးမာေရး ကဏၰက အထးမၿပေသာ အဖြ႔အစညးမား၏ လငယလလြတမား အတြက သားဆကၿခားေရး ၀နေဆာငမ၊ ေဆြးေႏြးလမးညြနမ မားသည ပေသမရပါ။ ထ႔ေၾကာင႔ မးဆကပြားကနးမာေရးကေထာကပေပးေသာ အဖြအစညးမားအားလးအတြငး၌ သးသန႕အေနျဖငဆယ ေကာသကမးဆကပြားကနးမာေ

9

ရးအတြက အမတငရာေရာကဝနေဆာငမႈအဖြ႕အစညးမားနင ငယရြယသမးဆကပြားကနးမာေရး ကြနယကမားက အသပညာေပးေဆာငရြကရန လအပပါသည။

ညနငးေဆာငရြကျခငးနင ဆကသြယေရးမားအတြက ေနာကထပနညးလမးမား တညေဆာကပါ- အဖြ႕အစညးတြငပါဝငသမားအတြငး၌ ညႏႈငးေဆာငရြကျခငး သည ပးတြစမကနးမားေအာငျမငမႈ႕အတြက အေရးပါေသာအရာတစခၿဖစပါသည။ပးေပါငးေဆာငရြကျခငးႏငဆကသြယေရးအတြကဦးစားေပးေနရာမားတြငအခကအလကစေဆာငးျခငးနင ေပးေဝျခငးတ႕ ပါဝငပါသည။ ထငး-ျမနမာ နယစပရ မးဆကပြားကနးမာေရးဆငရာ ညနငးေဆာငရြကမႈ႕အတြက အလႈ႕ရင ေထာကပမႈ ထပမလအပေနပါသည။ဆကသြယေရးႏင႔ ညႏငးေဆာငရြကၿခငး အတြက အခကအလကမားစေဆာငးေ၀မၿခငး သည အဓကကၿပး ကနးမာေရးထနးသမးေစာငေရာကမႏင႔ သပၺနညးက စမးသပေအာငၿမငထားေသာ လပထးလပနညးမား အတြက အေထာကအက ၿဖစေစႏငပါသည။

နဂး

ကၽြနပတ႕၏ ေတြ႕ရခကမားသည ေနရာတငးတြငျဖစပြားေနေသာ မးဆကျခား ကနးမာေရး အေထာကအပမား နညးပါးျခငး၊ အရညအခငးျပညဝေသာ သားဖြားသမား တးျမငရန အတြက လခကမ႕ နင လထအားလးအတြငး၌(IDPs, Migrants and Refugee ) အႏရာယရေသာ ကယဝနဖကချခငးေၾကာငခစားရေသာ ေဘးအႏရာယ ဆးကးမားက ေဖာျပ ထား ပါသည။ အဖြ႕အစညးမားသည ကနးမာေရးအကး ေကးဇးမား ရရေစျခငးျခငးျဖင သသာထငရားေသာ တးတက ျဖစထြနးမႈ႕မားက ျပလပျပးျဖစပါသည။ ထငး-ျမနမာနယစပသည ထခကခစားအလြယဆးေသာ လအခ႕ က သမငယ အားေလာေစပါသညသည။ သ႕ေသာလညး ေဒသအတြငး မးဆကပြား ကနးမာေရး တးတကလာေစရန အဖြ႕အစညးမားက ေအာငျမငေသာစမကနးမား ျဖစေပၚေအာင ဆကလကေဆာငရြကေနပါသည။ ထ႕အျပင မျပညစေသာမးဆကပြား ကနးမာေရး ဆငရာ လအပခကမားက ေျဖရငးရန အလႈရငမားနငအဖြ႕အစညးမား၏ နယစပ community တစခမ ကညပပးမႈ႕သည လထအားလးအတြက မရမျဖစလအပ ေသာအရာ ျဖစပါသည။