Upload
transforming-timor-leste-for-sustainable-development-human-rights-and-peace
View
135
Download
5
Tags:
Embed Size (px)
DESCRIPTION
In English and in TetumPart of a debate about philosophies of agriculture in Timor-Leste, see the previous power point from HASATIL'S Arsenio Pereira
Citation preview
MAF program support by
ACIAR & AusAID
Programa MAP nian hetan suporta husi
ACIAR & AusAID
Goal: “Improved food security in Timor Leste”.
Purpose: “The use by farmers of improved crop varieties and associated
technologies which result in increased food production”.
Objetivo: “Hasa’e Seguransa ai han iha Timor Leste”.
Idea: “utiliza variedades nebe iha potensia diak
no teknologia nebe apropriado atu
hasa’e rezultadu produsaun ai han”.
SoL develop 2 components activities:
Comp I.Conducting research & direct involve farmers on new variety
testing ):
Research at research station centre
On Farm Demonstration trial (OFDT)
Social impact study (Sosek)
Seed production and distribution
Kompanente II.
Capacity building:
Support staff following various training that relevant to development of agriculture sector
Actividades nebe programa SoL hala’o fahe ba kompanente 2 mak:
Komp I.Hala’o pesquisa & diretamente
involve agricultores):
Hala’o pesquisa iha Centro pesquisa
Hala’o pesquisa iha to’os nain
sira nia to’os (OFDT)
Hala’o pesquisa hodi buka
hatene impaktu implementasaun actividade (Sosek)
Habarak fini hodi distribui ba to’os nain sira
Kompanente II.
Hasa’e kapasidade ba staff sira:
Suporta staff sira tuir treinamentu nebe relevante iha dezenvolvimento seitor agricultura
Crops tested by SoL Maize
Peanuts
Sweet Potatoes
Rice
Cassava
Alimentar nebe programa SoL koko implementa ba to’os nain sira
Batar Fore rai Fehuk midar Hare Ai farina
The number of crop varieties testing at research station centre 2005/07:
Crops Number of
varieties
New (Introduce)
Local
Maize 27 23 4
Rice 20 19 1
Peanut 12 11 1
Sweet potato 12 10 2
Cassava 41 39 5
Total variedades husi kada alimentar ne’ebe koko iha centro pesquisa 2005/07:
Alimenta Total
variedades
Foun (Introdus)
Lokal
Batar 27 23 4
Hare 20 19 1
Fore rai 12 11 1
Fehuk midar 12 10 2
Ai farina 41 39 5
Integrated system of variety testing and release
Farmers Select new Varieties
Identify newLocal and introduced
Varieties
Test 10-25Varieties
On ResearchStation
Measure production and
Suitability on farm
Identify Farmers
Requirements
Test 1-3 Varieties on
Farm
Recommend new varieties
Sistema integrado koko variedade no fo rekomendasaun
To’os nain hili variedades foun
Identifika variedades foun ho lokal
Koko vareidade 10-25
Iha Centropeskiza
Sukat produsaun no kontinua
koko
IdentifikaTo’os nain sira
nia hakarak
Koko variedade 1-3 hamutuk ho to’os nain
Fo rekomendasaunba variedade foun
Research StationsSOL & MAP Research Stations:
•Quinta Portugal (Aileu)•Betano Research Station
(Same),•Loes Research station
•Fatumaca College (Baucau)•Corluli (Maliana)
Research Stations Estasaun Pesquisa
MAP-SOL nian :•Quinta Portugal (Aileu)
•Estasaun Pesquisa Betano (Same),•Estasaun Pesquisa Loes (Maubara)
•Colegio Fatumaca (Baucau)•Corluli (Maliana)
Part of activities that conduct at research station centre:
Research about:
Variety adaptation (dry & wet seasons)
Plant distance
Seed per hill
Characteristic of; cobs, tubers exp. short or tall
Seed storage
Invite farmers to select
( Farmers field day)
Seed production (Foundation seed)
Etc
Actividades balu nebe hala’o iha centro pesquisa mak :
Hala’o Pesquisa konaba:
Adaptasaun varidades foun (tempo udan & Bailoro)
Distancia kuda
Musan kada rai kuak
Karakteristika fulin, isin, badak ou naruk
Sistema rai fini
Konvida to’os nain sira mai hare no koko (Loron visita ba to’os nain)
Habarak Fini (Fundasaun fini)
Hsst
Conducting OFDTs • Introduce farmers to SoL program (Discuss new varieties & objectives)• Measure 5m x 5m demplots• Record data about the farmers
method of planting• Visit the farmer regularly to monitor
plant growth• Data collection • Harvest the demplots together with
the farmers• Weigh the yields• Introduce farmers to grain bags for
seed storage• Analyze data and compare results of
new varieties to local varieties• Farmers feedback information
Hala’o actividade Esperimenta iha to’os nain sira nia to’os
• Introdus programa SoL ba To’os nain sira (Hato’o konaba variedades foun & objetovo)
• Sukat sira nia to’os 5m X 5m• Foti informasun konaba metodu to’os nain sira
kuda ai horis• Ba visit bei-beik to’os nain sira hodi observa
kondisaun ai horis • Foti dadus (kolekta dadus)• Koilheta hamutuk fatin esperimenta ho to’os
nain sira• Tetu rezultadu• Hatudu ba to’os nain sira sistema foun rai batar
uza saku plastiku• Analiza dadus no kompara rezultadu entre
variedade foun no Lokal• Hato’o fila fali informasaun ba to’os nain sira
Districts of SoL program implementation
Aileu (2005)
Baucau (2005)
Bobonaro (2008)
Ainaro-Maubesi (2008)
Liqiuça (2005)
Manatuto-Barique (2008)
Manufahi (2005)
Viqueque (2008)
Distrito hirak nebe implementa Programa SoL
Aileu (2005)
Baucau (2005)
Bobonaro (2008)
Ainaro-Maubesi (2005)
Liqiuça (2005)
Manatuto-Barique (2008)
Manufahi (2005)
Viqueque (2008)
District and number of farmers are involving on SoL program implementation 2005-2009
Total distrito 8
Village 114
OFDT ± 2000 farmers
Receive seed from MAF-SoL and NGOs or others agencies ± 10000 farmers
Distrito no total to’os nain nebe inklui iha implementasaun programa SoL
2005-2009
Total distrito 8
Sucos 114
To’os nain nebe inklui iha actividade
OFDT ± 2000
Nebe inklui simu fini diretamente husi
MAP-soL nune’e mos NGOs ± 10000
Collaboration organizations/institutions
National/Local
Caritas Baucau
OISCA
Fundasaun Halerae
Loda
Santalum
UNTL (Agr.Faculty)
INTERNATIONAL
Care International
OXFAM Hongkong
UNOPS (OCAP Oecusse)
World Vision
CCF
Concern
PADRTL
Kolabora ho organizasaun/institusaun
Nacional/Lokal
Caritas Baucau
OISCA
Fundasaun Halerae
Loda
Santalum
UNTL (Agr.Faculty)
INTERNACIONAL
Care International
OXFAM Hongkong
UNOPS (OCAP Oecusse)
World Vision
CCF
Concern
PADRTL
Process of selection and variety release
OFDT yield resultsResearch station results Farmer selection
Public release from MAP and Seeds of Life
Prosessu halo seleksaun no fo sai variedades
Resultadu husi OFDTResultadu husi
estasaun pesquisaSelesaun husito’os nain sira
Fo sai ba Publiku husi MAP-SoL
Varieties Recommended by MAP• MAF has released 7
food crop varieties for general use.– Maize (Sele and
Suwan 5)– Sweet potato
(Hohrae1,2 and 3)– Peanut (Utamua)– Rice (Nakroma)
Variedades nebe MAP fo sai ou rekomenda tiha ona
• MAP rekomenda tiha ona variedades 7 nebe bele uza ba publiku– Batar (Sele & Suwan 5)– Fehuk midar – (Hohrae1,2 and 3)– Fore rai (Utamua)– Hare (Nakroma)
Why release new public variety?
Base on research showing that can help to improve food security development in TL:
Good adaptation of various climatic zone in TL
High yield (if compare with local variety)
Similar resistance to pest & disease as well local
Good taste according to farmers’ opinion
Can consider as increase biodiversity in TL
Tambasa fo sai/rekomenda variedades foun ba publiku?
Bazeia ba peskiza hatudu katak bele ajuda hasa’e seguransa ai han iha rai laran hanesan:
Adapta diak ho iklima iha zona oi-oin iha TL
Resultadu produsaun bo’ot liu (se kompara ho lokal)
Resistensia ba moras ho pesti atu hanesan ho lokal
Sabor han diak /gostu tuir to’os nain sira nia
hakarak
Bele konsidera hanesan aumenta biodiversidade
iha rai laran
Maize yield comparing of New variety vs local (OFDT result)
2.4
1.7
2.6
0
0.5
1
1.5
2
2.5
3
Sele Local Suwan 5
Variedade
Pro
du
sau
n (
ton
/ha)
Komparasaun resultadu produsaun batar Var.foun vs lokal (resultadu OFDT)
2.4
1.7
2.6
0
0.5
1
1.5
2
2.5
3
Sele Local Suwan 5
Variedade
Pro
du
sau
n (
ton
/ha)
Rice yield comparing of New variety vs local (OFDT result)
3.42.8
0
0.5
1
1.5
2
2.5
3
3.5
4
Nakroma Lokal
Variedade
Prod
usau
n (to
n/ha
)
Komparasaun resultadu produsaun Hare Var. foun vs Lokal (resultadu OFDT)
3.42.8
0
0.5
1
1.5
2
2.5
3
3.5
4
Nakroma Lokal
Variedade
Prod
usau
n (to
n/ha
)
Sweet potato yield comparing of New variety vs local (OFDT result)
12.7
5.57
13.22 13.27
0
2
4
6
8
10
12
14
Hohrae 1 Local Hohrae 2 Hohrae 3
Variedade
Pro
dusa
un (t
on/h
a)
Komparasaun resultadu produsaun fehuk midar Var. foun vs Lokal
12.7
5.57
13.22 13.27
0
2
4
6
8
10
12
14
Hohrae 1 Local Hohrae 2 Hohrae 3
Variedade
Prod
usau
n (to
n/ha
)
Peanuts yield comparing of New variety vs local (OFDT result)
1.85
1.22
00.20.40.60.8
11.21.41.61.8
2
Utamua Lokal
Variedade
Pro
dusa
un (t
on/h
a)
Komparasaun resultadu produsaun fore rai Var. foun vs Lokal (resultadu OFDT)
1.85
1.22
00.20.40.60.8
11.21.41.61.8
2
Utamua Lokal
Variedade
Pro
dusa
un (t
on/h
a)
Activities of Social Economic:
Cropping calendar (4 districts)
A study of household consumption
Impact study of new variety that SoL distribute to farmers
Seed mapping
Market survey
Aktividade Sosio Ekonomia:
Halo kalendario cultivasaun (distrito 4 ) Buka hatene informasaun konaba
konsumu ai han Hala’o studu atu buka hatene benefisio
husi variedades nebe SoL dezenvolve ba to’os nain sira
Mapa fini Survey mercadoria
Adoption of all tested varieties across all districts in 2006/07
Crop Variety % Adoption
Maize Sele 79
Suwan 5 76
Peanuts Utamua 69
Sweet potato
Hohrae 1 57
Hohrae 2 35
Hohrae 2 69
Rice Nakroma 81
Adopsaun ba variedades nebe testu iha distrito hotu 2006/07
Alimentar Variedade % Adopta
Batar Sele 79
Suwan 5 76
Fore rai Utamua 69
Fehuk midar
Hohrae 1 57
Hohrae 2 35
Hohrae 2 69
Hare Nakroma 81
Seed production and distribution 2008/2009
38
100.5
23.50
20
40
60
80
100
120
Maize (Sele) Raice (Nakroma) Peanut (Utamua)
Crop
Yie
ld (t
on/h
a)
Fini nebe habarak no distribui ba agricultores sira iha tinan 2008/2009
38
100.5
23.50
20
40
60
80
100
120
Batar (Sele) Hare (Nakroma) Fore rai(Utamua)
Alimentar
Pro
du
sa
un
(to
n/h
a)
Seed distributed of sweet potato cutting 2008/09
Year Cutting
2008 2030
2009 69363
Total 89663
Total cutting distributed to farmers of 3 varieties (for the farmers who fill the list)
Fini Fehuk midar nebe distribui iha 2008/09
Total fini fehuk midar husi variedades 3 nebe distribui ba to’os nain sira (sira nebe hatama lista foti fini)
Tinan Fini fehuk kain
2008 2030
2009 69363
Total 89663
Type of seed population that SoL develop ?
All varieties : Open pollination Varieties (OPV and
(Pure line)
Purpose; Farmers can use for many years,
cheaper and easier relation to farmers
condition in TL
SoL Program never introduce GMO or Hybrid varieties.
Tipos populasaun fini nebe programa SoL desenvolve ?
Variedades hotu nebe uza mak:
Variedades funan livre (OPV) & Fini linha Puru (Pure line)
Ho hanoin katak to’os nain sira bele kuda iha tinan barak no baratu i fasil liu tuir kondisaun to’os nain iha TL.
Programa SoL nunka hatama variedades parte husi GMO nomos Hibrida.
All varieties use by SoL collaborating with International Crop centre:
CIMMYT
IRRI
CIP
ICRISAT
CIAT
Variedades nebe SoL uza kolabora ho organizasaun/centro bo’ot dezenvolve
alimentar Internacional hanesan:
CIMMYT
IRRI
CIP
ICRISAT
CIAT
Collaborating technique Support from:
University of Western Australia
Australian National University
Institute Plant Breeding of Philippines University
Bogor Agriculture University (IPB)
Universidade Nacional Timor Loro Sa’e (UNTL)
Kolabora hodi hetan suporta tekniku ho:
University of Western Australia
Australian National University
Institute Plant Breeding of Philippines University
Bogor Agriculture University (IPB)
Universidade Nacional Timor Loro Sa’e (UNTL)
For more information visit
website:
http://sponsored.uwa.edu.au/sol/index
orMINISTÉRIO DE AGRICULTURA E PESCAS
Direcção dos Serviços de Produção Alimentar &
Direcção dos Serviços de Pesquisa
Fini ba Moris - PO Box 221, Dili Timor-Leste
Informasaun klaru bele hetan iha
website:
http://sponsored.uwa.edu.au/sol/index
ouMINISTÉRIO DE AGRICULTURA E PESCAS
Direcção dos Serviços de Produção Alimentar &
Direcção dos Serviços de Pesquisa
Fini ba Moris - PO Box 221, Dili Timor-Leste
Thank You