12
SoTa rusTavelis saxelmwifo universitetis gazeTi #1. ianvari. 2013. rwmenisa da codnis erTianobis sa- kiTxi yovelTvis iyo kacobriobis ga- naTlebuli, saukeTeso warmomadgen- lebis kvlevis sagani. es kargad Cans rogorc istoriul, ise literatu- rul wyaroebSi: X saukunis qarTveli mwerlis giorgi merCules, saqarTve- los mefis da ganmanaTleblis arCil II, vaxtang VI, anton kaTalikosis, gabri- el qiqoZis, ilia WavWavaZis SromebSi. rwmenisa da codnis erTianobis ide- iT iyo gamsWvaluli imereTis episko- posis gabriel qiqoZis cxovreba da moRvaweoba. ilia WavWavaZe mis Sesaxeb ambobda: `bevrs hgonia, rom mecniereba da sarwmunoeba erTmaneTSi mourigebe- li da mouTavsebelni arian. igia (gab- riel qiqoZe) magaliTi am morigebisa da moTavsebisa. ...Znelad ipoviT maga- liTs, rom mecniereba gaewiros sarwmu- noebisaTvis, an sarwmunoeba-mecniere- bisaTvis. gabrieli mecnierebas asarw- munoebda da sarwmunoebas amecniereb- da~ (i. WavWavaZe, 1941, 542). gabriel qi- qoZis rwmenisa da codnis erTianobis SesaniSnavi magaliTia misi cdiseuli fsiqologiis safuZvlebi~, romelic 1858 w peterbugSi gamoqveynda~. rwmenisa da codnis erTianobis aseTi midgoma Sewyda sabWoTa peri- odSi aTeisturi ideologiis batono- bis periodSi rwmenisa da codnis urTierTSer- wymis idea postsabWour saqarTvelo- Si dakavSirebulia saqarTvelos pat- riarqis, uwmindesisa da unetaresis ilia II saxelTan. man es idea pirvelad 1988 wlis 1 seqtembers gaaJRera Tbi- lisis sasuliero akademiis gaxsnisad- mi miZRvnil sxdomaze warmoTqmul sityvaSi da idealuri pirovneba uwo- da sasuliero da saero ganaTlebis mqone adamians. is aRniSnavda: ”SemTx- veviTi ar aris, rom daviT aRmaSene- belma, umaRlesi saswavlebeli monas- terTan daaarsa. asketizmi da mecnie- reba, orive rCeulTa xvedria da misi Serwyma idealur pirovnebaSi xdebo- da (epistoleni, sityvani, qadagebani, 1997w. 162). iqve gulistkiviliT brZa- nebs patriarqi, rom gasulma saukunem memkvidreobiT dagvitova axalgazr- da Taobis calmxrivi ganaTleba, pi- rovnebas daukarga naTeli azrovneba, suliereba, WeSmariti realobis Segr- Znebis unari, misi survilebi daviw- rovda da gauxeSda, dairRva urTier- Toba mSoblebsa da Svilebs Soris. axalgazrda moswyda ojaxis keras, tradiciebs da bednierebis Zebna mis gareSe daiwyo. saqarTvelo iqca aspa- rezad CvenTvis ucxo da miuRebeli ideologiebis, religiebis da seqte- bis TareSisa. warsuli aTwleulebis ZiriTadi simZime eklesias da inteligencias da- awva, radgan isini gansazRvraven eris sulier da gonebriv potencials, Se- sabamisad didi iyo survili maTi da- monebisa an ganadgurebisa saqarTvelos kulturuli, inte- leqtualuri, materialuri potenci- alis aRorZineba sulieri amaRlebiT unda daiwyos. mecnierebis da mis war- momadgenelTa sulieroba iqneba saTa- ve Cveni qveynis ganaxlebisa – migviTi- Tebs uwmindesi da unetaresi. „RmerTi ars saTave da mizezi yovlisa, wyaro sicocxlisa, sadac cxreba vnebebi, wynardeba Seurigebeli, dapirispire- buli energiebi, radgan Semoqmedisa- gan yvelas mieniWeba misi keTili adgi- li, ufleba da Rirebuleba. Cvens cxovrebaSi RvTis neba, RvTis gange- buleba gamovlindeba WeSmariti re- ligiiT – marTlmadidebeli eklesiis swavlebiT. im eklesiisa, romlis Sesa- xebac macxovari brZanebs: „kldesa ze- da aRvaSeno eklesiai Cemi da bWeni jo- joxeTisani ver ereodian mas“ (maT. 16, 18)“ (epistoleni, sityvani, qadagebani, 1995w. 162). kiTxvaze – eyofa Cvens xalxs Zala, rom ipovos taZrisaken mi- mavali gza? uwmindesi da unetaresi saqarTvelos patriarqi Tvlis, rom am sasicocxlo nabijis gadadgmaSi xalxs daxmareba Cvenma mravaltan- julma, magram suliT gautexelma in- teligenciam gauwios. es inteligen- ciis ZiriTad movaleobad miaCnia. `roca vuyurebT winaaRmdegobebiT savse Cvens awmyos da vcdilobT davi- naxoT arcTu ise didi imedismomcemi xvalindeli dRe, aSkarad igrZnoba, rom Tu sulierebis da inteleqtua- luri azrovnebis warmomadgenlebi saqarTvelos kaTolikos-patriarqi uwmindesi da unetaresi ilia II rwmenisa da codnis erTianobis Sesaxeb (gagrZeleba me-2 gverdze) vulocavT uwmindessa da unetaress, sru- liad saqarTvelos kaTolikos-patriarqs, mcxeTa-Tbilisis mTavarepiskoposs, biWvin- Tisa da cxum-afxazeTis mitropolits, ilia meores aRsaydrebidan 35-e da dabadebidan 80 wlisTavs. ufalma xangrZlivi da janmrTeli sicocx- le mogceT erisa da qveynis mfarvelobisa da warmatebisaTvis. gazeTi `baTumis universitetiC M Y K

saqarTvelos kaTolikos-patriarqi uwmindesi da unetaresi ... · (gaz. sapatriarqos uwyebani, 5 ianvari 2009w). rwmenisa da codnis erTianobas, mecnierebisa da religiis daaxloebis problemas

  • Upload
    others

  • View
    2

  • Download
    0

Embed Size (px)

Citation preview

SoTa rusTavelis saxelmwifo universitetis gazeTi #1. ianvari. 2013.

rwmenisa da codnis erTianobis sa-

kiTxi yovelTvis iyo kacobriobis ga-

naTlebuli, saukeTeso warmomadgen-

lebis kvlevis sagani. es kargad Cans

rogorc istoriul, ise literatu-

rul wyaroebSi: X saukunis qarTveli

mwerlis giorgi merCules, saqarTve-

los mefis da ganmanaTleblis arCil II,

vaxtang VI, anton kaTalikosis, gabri-

el qiqoZis, ilia WavWavaZis SromebSi.

rwmenisa da codnis erTianobis ide-

iT iyo gamsWvaluli imereTis episko-

posis gabriel qiqoZis cxovreba da

moRvaweoba. ilia WavWavaZe mis Sesaxeb

ambobda: `bevrs hgonia, rom mecniereba

da sarwmunoeba erTmaneTSi mourigebe-

li da mouTavsebelni arian. igia (gab-

riel qiqoZe) magaliTi am morigebisa da

moTavsebisa. ...Znelad ipoviT maga-

liTs, rom mecniereba gaewiros sarwmu-

noebisaTvis, an sarwmunoeba-mecniere-

bisaTvis. gabrieli mecnierebas asarw-

munoebda da sarwmunoebas amecniereb-

da~ (i. WavWavaZe, 1941, 542). gabriel qi-

qoZis rwmenisa da codnis erTianobis

SesaniSnavi magaliTia misi cdiseuli

fsiqologiis safuZvlebi~, romelic

1858 w peterbugSi gamoqveynda~.

rwmenisa da codnis erTianobis

aseTi midgoma Sewyda sabWoTa peri-

odSi aTeisturi ideologiis batono-

bis periodSi

rwmenisa da codnis urTierTSer-

wymis idea postsabWour saqarTvelo-

Si dakavSirebulia saqarTvelos pat-

riarqis, uwmindesisa da unetaresis

ilia II saxelTan. man es idea pirvelad

1988 wlis 1 seqtembers gaaJRera Tbi-

lisis sasuliero akademiis gaxsnisad-

mi miZRvnil sxdomaze warmoTqmul

sityvaSi da idealuri pirovneba uwo-

da sasuliero da saero ganaTlebis

mqone adamians. is aRniSnavda: ”SemTx-

veviTi ar aris, rom daviT aRmaSene-

belma, umaRlesi saswavlebeli monas-

terTan daaarsa. asketizmi da mecnie-

reba, orive rCeulTa xvedria da misi

Serwyma idealur pirovnebaSi xdebo-

da (epistoleni, sityvani, qadagebani,

1997w. 162). iqve gulistkiviliT brZa-

nebs patriarqi, rom gasulma saukunem

memkvidreobiT dagvitova axalgazr-

da Taobis calmxrivi ganaTleba, pi-

rovnebas daukarga naTeli azrovneba,

suliereba, WeSmariti realobis Segr-

Znebis unari, misi survilebi daviw-

rovda da gauxeSda, dairRva urTier-

Toba mSoblebsa da Svilebs Soris.

axalgazrda moswyda ojaxis keras,

tradiciebs da bednierebis Zebna mis

gareSe daiwyo. saqarTvelo iqca aspa-

rezad CvenTvis ucxo da miuRebeli

ideologiebis, religiebis da seqte-

bis TareSisa.

warsuli aTwleulebis ZiriTadi

simZime eklesias da inteligencias da-

awva, radgan isini gansazRvraven eris

sulier da gonebriv potencials, Se-

sabamisad didi iyo survili maTi da-

monebisa an ganadgurebisa

saqarTvelos kulturuli, inte-

leqtualuri, materialuri potenci-

alis aRorZineba sulieri amaRlebiT

unda daiwyos. mecnierebis da mis war-

momadgenelTa sulieroba iqneba saTa-

ve Cveni qveynis ganaxlebisa – migviTi-

Tebs uwmindesi da unetaresi. „RmerTi

ars saTave da mizezi yovlisa, wyaro

sicocxlisa, sadac cxreba vnebebi,

wynardeba Seurigebeli, dapirispire-

buli energiebi, radgan Semoqmedisa-

gan yvelas mieniWeba misi keTili adgi-

li, ufleba da Rirebuleba. Cvens

cxovrebaSi RvTis neba, RvTis gange-

buleba gamovlindeba WeSmariti re-

ligiiT – marTlmadidebeli eklesiis

swavlebiT. im eklesiisa, romlis Sesa-

xebac macxovari brZanebs: „kldesa ze-

da aRvaSeno eklesiai Cemi da bWeni jo-

joxeTisani ver ereodian mas“ (maT. 16,

18)“ (epistoleni, sityvani, qadagebani,

1995w. 162). kiTxvaze – eyofa Cvens

xalxs Zala, rom ipovos taZrisaken mi-

mavali gza? uwmindesi da unetaresi

saqarTvelos patriarqi Tvlis, rom am

sasicocxlo nabijis gadadgmaSi

xalxs daxmareba Cvenma mravaltan-

julma, magram suliT gautexelma in-

teligenciam gauwios. es inteligen-

ciis ZiriTad movaleobad miaCnia.

`roca vuyurebT winaaRmdegobebiT

savse Cvens awmyos da vcdilobT davi-

naxoT arcTu ise didi imedismomcemi

xvalindeli dRe, aSkarad igrZnoba,

rom Tu sulierebis da inteleqtua-

luri azrovnebis warmomadgenlebi

saqarTvelos kaTolikos-patriarqi uwmindesi da unetaresi ilia II

rwmenisa da codnis erTianobis Sesaxeb

(gagrZeleba me-2 gverdze)

vulocavT uwmindessa da unetaress, sru-

liad saqarTvelos kaTolikos-patriarqs,

mcxeTa-Tbilisis mTavarepiskoposs, biWvin-

Tisa da cxum-afxazeTis mitropolits, iilliiaa

mmeeoorreess aRsaydrebidan 35-e da dabadebidan 80

wlisTavs.

ufalma xangrZlivi da janmrTeli sicocx-

le mogceT erisa da qveynis mfarvelobisa da

warmatebisaTvis.

ggaazzeeTTii `bbaaTTuummiiss uunniivveerrssiitteettii“

C M Y K

2 iiaannvvaarrii

erTmaneTs ar dauaxlovdebian, msof-

lio dadgeba gauTvaliswinebeli sabe-

diswero kataklizmebis winaSe.... (ka-

Tolikos patriarqi ilia II, 1995, 158).

swored amitomac mecnieruli

codnisa da religiuri rwmenis urTi-

erTdamokidebulebis Seswavla Cveni

Tanamedrove cxovrebiTaa nakarnaxe-

vi. amis naTeli dadastureba iyo 2009

wlis 24 dekembers TbilisSi, sastum-

ro qorTiarT mariotSi Catarebuli

saerTaSoriso samecniero konferen-

cia - rwmena da codna, rogorc msof-

lio kulturis safuZveli (Tanamed-

rove samecniero aRmoCenebis fonze).

konferencias eswrebodnen sasulie-

ro da saero warmomadgenlobiTi de-

legaciebi msoflio sapatriarqodan -

antioqiis eklesiidan, amerikidan, ru-

seTidan da somxeTidan. evrokavSiris

eqsperti gregor meieri. konferencia

gaxsna saqarTvelos patriarqma, uw-

mindesma da unetaresma ilia II–m, misa-

salmebeli sityvebi warmoTqva msof-

lio sapatriarqos warmomadgenelma,

orenburgisa da buzulutis mitro-

politma valentinma. moxsenebiT ga-

movidnen politologi ediSer Weli-

Ze, ruseTis prezidentis mrCeveli mi-

xeil Svidkovi, medicinis mecniereba-

Ta doqtori, arqimandriti adami, mar-

Tlmadidebeli erebis saerTaSoriso

fondis prezidenti, filosofiis

doqtori valeri aleqseevi, amerike-

li beri sinas mTidan janstin hiqsi,

biolog-anTropologi, doqtori gu-

ram kacitaZe, genetikosi oTari leJa-

va, kibernetikosi arCil frangiSvili

(gaz. sapatriarqos uwyebani, 5 ianvari

2009w).

rwmenisa da codnis erTianobas,

mecnierebisa da religiis daaxloebis

problemas xSirad miaqcevda sazoga-

doebis yuradRebas Tavis epistole-

ebsa da qadagebebSi uwmindesi da une-

taresi sabWoTa xelisuflebis wleb-

Sic da Tvlida, rom rwmenisa da cod-

nis gaerTianebis saqmeSi inteligen-

cia, moazrovne fena, didi potenciu-

ri Zalaa, romelic Cveni qveynis war-

suli drois umZimes periodSic ner-

gavda ganaTlebisa da socialuri

progresis maRal idealebs. cdilob-

da miaxloveboda Rrma filosofiur

sakiTxebs da absoluturi WeSmarite-

bis problemas. magram mas aklda WeS-

mariti sarwmunoebis sruli gaazreba.

patriarqis azriT, inteligencia ma-

Sin SeZlebs Tavisi funqciis sworad

Sesrulebas, roca is Tavis codnas

rwmenas daukavSirebs. patriarqi iwo-

nebs qarTvel mecnierTa survils da

moTxovnas gelaTis akademiis, ro-

gorc samecniero centris aRdgenis

Sesaxeb. da isev axsenebs sazogadoe-

bas, rom daviT mefis mecadineobiT

akademia iqca axal ierusalimad da me-

ore aTenad, anu sulierobisa da mec-

nieruli kvlevis centrad, riTac man

gaagrZela klimenti aleqsandrielis

gza. saqarTvelos kaTolikos patri-

arqi ilia meore klimenti aleqsan-

driels 1995 wlis saaRdgomo episto-

leSi ase axasiaTebs: „II saukunis cno-

bili mecnieri, klimenti aleqsandri-

eli aris saukeTeso magaliTi codnisa

da rwmenis Serwymisa. mas uwodebdnen

“dabadebidan profesors“, „upirates

misioners“, „pirvel qristian mecni-

ers“ .... igi mRvdeli iyo, magram mxo-

lod samoZRvro saqmianobiT ar ifar-

gleboda. gamorCeul sulier cxovre-

basTan erTad is guldasmiT swavlob-

da sibrZnes. hqonda mWidro kavSiri

aleqsandriis saRvTismetyvelo da

filosofiur skolebTan. Tu tertu-

lianes devizi iyo: „ierusalimi da ara

aTeni“ – anu ganSoreba mecnierebisa-

gan, klimenti aleqsandrieli mTeli

Tavisi cxovrebiTa da naSromebiT

aRiarebda rwmenisa da mecnierebis

sinTezs–anu „ierusalimsa da aTens“.

oRond upirveles mniSvnelobas rwme-

nas aniWebda, Semdeg ki rwmenaze age-

bul mecnierebas.“ (kaTolikos patri-

arqi ilia II, 1995, 162).

patriarqi Tvlis, rom WeSmariti

mecniereba da WeSmariti codna auci-

leblad miiyvans adamians RmerTTan.

codnis dagroveba dabadebidanve

iwyeba. Cvil asakSive bavSvs urTier-

Toba aqvs mSoblebTan, axloblebTan,

garemosTan, saidanac iZens igi e.w. em-

piriul codnas. skola, umaRlesi sas-

wavlebeli, mecnieruli moRvaweoba....

afarToeben da aRrmaveben pirovnebis

Tvalsawiers, ibadeba axali ideebi,

Cndeba axali siRrmeebi. codnis ga-

farToeba unda gagrZeldes. magram es

upirveles yovlisa, unda xdebodes

wignebis kiTxviT, TviTanaliziT, dia-

logis gziT da ara televiziis gada-

cemiT, – romlebic mxolod zedapi-

rul informacias gvawvdis. iqve pat-

riarqi brZanebs „samwuxarod xdeba

isec, rom zogierTi mTeli cxovreba

eZebs, magram ver iZens WeSmarit cod-

nas, anu im codnas, romelic mas Rmer-

TTan daaaxloebs. mociquli pavle am-

bobs: „misi samsjavro ukve Semdgaria“

arada, ramdeni adamiani wavida am qvey-

nidan ise, rom WeSmaritebas ar Sexe-

bia; es imitom, rom an saerTod ar eZeb-

dnen, anda ar eZebdnen iq, sadac misi

povna SeiZleboda“ (epistoleebi, Tbi-

lisi 2012, 353). amis Tavidan asacileb-

lad, saqarTvelos patriarqi uwmin-

desi da unetaresi ilia II Tvlis, rom

Cveni cxovrebisa da saqmianobis yve-

laze saimedo sayrdeni da orientiri

aris marTlmadidebluri sarwmunoe-

ba. „me xazs vusvam marTlmadidebel

sarwmunoebas, radgan swored aras-

wori sarwmunoeba aSorebs yvelaze

xSirad adamians WeSmaritebisagan da

saboloo jamSi Rupavs mas. unda gvax-

sovdes, WeSmariti Zieba rTuli pro-

cesia: rudunebiT savse, sulieri, in-

teleqtualuri da fizikuri Sromaa,

romlisaTvis yrmobidanve unda movam-

zadoT momavali Taoba. gansakuTre-

buli yuradReba unda mieqces bavSve-

bis religiur aRzrdas. maTSi namdvi-

li qristianuli sulis gaRvive-

bas“–brZanebs patriarqi (epistolee-

bi, Tbilisi 2012, 353).

swored amitom, rwmenisa da codnis

erTianobis ganxorcilebaSi inteli-

genciasTan erTad udides rols sasu-

liero pirTa moRvaweebs aniWebs. amis

dasturad 1979 wlis saaRdgomo epis-

toleSi patriarqs moyavs II saukunis

cnobili maswavleblis da filosofo-

sis klimenti aleqsandrielis sityve-

bi: `ar arsebobs codna, romelic da-

kavSirebuli ar iyos rwmenasTan,

iseve rogorc ar arsebobs rwmena,

romelic damokidebuli ar iqneba

codnaze”. (kaTolikos patriarqi

ilia II, 1997, 160). mkvlevrebi aleqsan-

drielis nawerebSi xedaven: wminda we-

rils, RvTismetyveluri gonebiT da-

naxul da gaanalizebuli Zvel filo-

sofias, pirad sulier-mistikur moR-

vaweobas.

patriarqi aRniSnavs, rom klimenti

aleqsandrieli saxarebis Tanaxmad

qristianebs or jgufad yofs: 1.mona-

ni RvTisa, eseni arian rwmenis Sesaxeb

primitiuli codnis mqone morwmune-

ni, romelnic martivad ganixilaven

wmida werils, ar uRrmavdebian mis

sakralur azrs da kmayofildebian

igavTa da simboloTa pirdapiri gage-

biT. meore jgufs miekuTvnebian gnos-

tikosebi-mecnierebi, romelnic rwme-

niTa da codnis wyalobiT adian maRa-

li sulieri da mistikuri Wvretis sa-

fexurze. maT Rirseuli mama uflis

megobrebs uwodebs (kaTolikos pat-

riarqi ilia II, 1995, 161). patriarqi

migviTiTebs, rom adamianma unda ganv-

los srulyofis gza RvTis monobidan

RvTis megobrobamde Tu surs gaacno-

bieros Tavisi namdvili adgili da da-

niSnuleba am qveyanaze. patriarqi

imowmebs klimenti aleqsandrielis

SesaniSnav mosazrebas: „ubralo

rwmena adamians hyofs monad, xolo

rwmena gaazrebuli-megobrad RvTi-

sa~ (kaTolikos patriarqi ilia II,

1997, 162).

kaTolikos-patriarqi migviTi-

Tebs, rom marto codna pirovnebis

formirebaSi araa sakmarisi. is auci-

leblad unda eswrafodes sikeTis ke-

Tebas, rom aRasrulos RvTis mcneba-

ni da sasixaruloa, rom inteligen-

ciis nawilma eklesiaSi hpova RmerTi

da Tavisi Tavi. inteligencia reli-

giuri dapirispirebis saSiSroebas

acnobierebs, rom „marTlmadideb-

luri sarwmunoebis gareSe irRveva

safuZveli Cveni kulturisa, ikarge-

ba Cveni tradiciebi, Cveni erovnuli

saxe. amitomac igi TandaTan aqtiu-

rad ebmeba eklesiis cxovrebaSi, mis

mecnierul-saganmanaTleblo, saq-

velmoqmedo da sxva saqmianobaSi~

(kaTolikos-patriarqi ilia II, 1995,

162). sixaruliT aRniSnavs, rom inte-

ligenciis ideiT, saqarTvelos sa-

patriarqos sulieri mfarvelobiT

quTaisSi daarsda gelaTis mecniere-

baTa akademia, sadac rCeul akademi-

kosTa xelmZRvanelobiT damuSavda

sulieri TvaliT danaxuli Temebi.

`gansakuTrebuli yuradReba mieqca

bibliografias, RvTismetyvelebas,

qarTvelologiur da enaTmecnie-

rul kvlevas, kulturuli, fsiqo-

logiuri, anTropologiuri, eTiku-

ri, istoriuli da sxva sakiTxebis ga-

Suqebas. aq erTad imoRvaweben Cveni

saero mklevarni da sasuliero pirni

(kaTolikos-patriarqi ilia II, 1997,

163).

gelaTis akademia _ aRniSnavs

patriarqi, unda iyos mowodebuli

ara marto samecniero-kvleviTi mu-

SaobisaTvis, aramed sulieri moRva-

weobisaTvisac. man unda misces xalxs

codna adamianis umTavresi da umniS-

vnelovanesi movaleobebisa, gauRvi-

Zos mas sinanulisa da ganwmendis

survili da moamzados maradiuli

cxovrebisaTvis. wm. basili wers: „su-

li da sxeuli da-Zmani arian, RvTis

mcnebaTa darRveva orives erTnai-

rad amZimebs, maS, movinanioT, raTa

uflisagan codvaTa Sendoba mivi-

RoT da mis winaSe madli vpovoT (ka-

Tolikos patriarqi ilia II, 1997,

163).

patriarqi migviTiTebs, rom su-

lieri da inteleqtualuri Zalebis

erTianobiT Tavisufldeba adamiani

boroti Zalebisagan.

qadagebaSi patriarqi aRniSnavs,

marad unda gvaxsovdes, rom rwmenis

gareSe, RvTis gareSe verafers gaake-

Tebs adamiani. es aris mTavari, upir-

velesi. meore aris Cveni samSoblo,

mesame-adamianis sicocxle. es sami

faseuloba aris ZiriTadi da amas un-

da gavufrTxildeT (sapatriarqos

uwyebani, 2008, 4).

dasasruls gvinda kidev erTxel

gavixsenoT patriarqis epistole-

dan Rirsi dionises darigeba: „sibr-

Zne gonebas mWvretelobiT unars

aniWebs, mWvretelobiT codna moi-

poveba. WeSmariti codniT ki WeSma-

ritebas veziarebiT. sibrZne aris

gonebis Zala da unari. Tu goneba

filosofiuria, igi iwyebs samyaros

aRqmas rwmeniT da amTavrebs ufro

didi da WeSmariti rwmeniT“ (kaTo-

likos-patriarqi ilia II, 1995, 164) .

rsu–s ganaTlebis fakultetis

sruli profesori

lela TavdgiriZe

saqarTvelos kaTolikos-patriarqi uwmindesi da unetaresi ilia II rwmenisa da codnis erTianobis Sesaxeb

(dasawyisi pirvel gverdze)

3iiaannvvaarrii

uwmindesisa da unetaresis ilia

meoris saSobao da saaRdgomo epis-

toleTa ortomeuli sibrZnis wigne-

bia, romelic samyaros sarked iqca

da guldasmiT Seswavlas, gaazrebas

da cxovrebis wesad qcevas eqvemde-

bareba, miT umetes, rom qarTuli

erovnuli cnobierebis safuZvlebis

Ziebas qristianobisa da filosofi-

is saTaveebTan mivyavarT. wminda ma-

mebis Teologia xom religiebTan

da filosofiur sistemebTan uSua-

lo Tu iribi dialogis nayofia. mar-

Tlmadideblobis pozicia, miuxeda-

vad sxva religiebis mimarT SesaZle-

beli kritikuli damokidebulebisa

yovelTvis aris qristes magaliTis

mixedviT mxolod pativiscema da

siyvaruli, radganac siyvaruli

aris erTianobis, mTlianobis dauo-

kebeli survili da misdami swrafva

(platoni), vinaidan adamiani RvTis

xatad rCeba da misgan ganuyrelia

Tavisufali neba, sulieri goni, siy-

varulis survili da SesaZlebloba.

uwmindesis mosazrebiT „saRvTis-

metyvelo, ganaTlebisa da sulieri

winsvlis misaRwevad didmniSvnelo-

vania wminda mamaTa: ioane oqropi-

ris, basili didis, grigol RvTis-

metyvelis, grigol noselis, efrem

asuris, ioane damaskelis, giorgi da

eqvTime mTawmindelis, grigol xanZ-

Telis... da yovelTa sxvaTa didTa

moZRvarTa cxovrebisa da Sromebis

Seswavla... wmida mamaTa swavlani

miznad isaxavs adamianis RmerTTan

daaxloebas, netarebasa da waruval

sixaruls.’’

saqarTvelos momavalze fiqrs

uwmindesi upirvelesad ganaTlebis

da codnis problemebiT iwyebs da

samarTlianad miiCnevs rogorc sa-

Sualo, ise umaRlesi saswavleble-

bisaTvis Rrma azrovnebis kursis

Sedgenas. iuneskos gadawyvetile-

biT ukve ramdenime welia filoso-

fia saSualo skolaSi aucilebel

saswavlo sagnad gamocxadda, warma-

tebiT dainerga da am mimarTulebiT

muSaoba kvlavac grZeldeba.

vfiqrobT, es problema Cveni sa-

ganmanaTleblo sivrcisaTvisac

mniSvnelovania da misi ganxorcie-

leba xels Seuwyobs moswavleebSi

kritikuli, sistemuri da saRi az-

rovnebis ganviTarebas.

uwmindesis mier zemoT gacxade-

buli Rrma azris kursi swored rom

saRi azris identuria da niSnavs:

sulis aqtiur mdgomareobas;

moqmedebisaTvis mudmiv mzad-

yofnas:

inercias inteleqtualuri saq-

mianobisaTvis;

msxverplTSewirvas myari Sexe-

dulebebisa da mza gadawyvetilebe-

bis dasaZlevad;

swori arCevanisa da sasargeb-

lo gadawyvetilebis safuZvels;

Tvisobriv grZnobas adamianuri

urTierTobebisaTvis;

SiSis daZlevas;

saRi azri praqtikul cxovreba-

Si igivea, rac genia mecnierebasa da

xelovnebaSi (a. bergsoni)

aqve unda aRiniSnos, rom sakiTxi

romelic uaRresad aqtualuria Ta-

namedrove evropul saganmanaTleb-

lo sivrceSi, saqarTveloSi warma-

tebiT iyo gadawyvetili jer kidev

gasuli saukunis 50-ian wlebSi. kote

baqraZis mier gamocemuli logikis

saxelmZRvanelo saSualo skolis me-

TerTmete klasisaTvis 1953 wels

amis naTeli dasturia. es imas niS-

navs, rom warsulis xelaRebiT uar-

yofas arasodes moaqvs sasikeTo Se-

degi, gansakuTrebiT maSin ,

roca saqme ganaTlebas exe-

ba. iqneb patriarqis mowo-

debas mainc davugdoT yu-

ri?

epistoleTa analizi

cxadad aCvenebs uwminde-

sis brZnul damokidebule-

bas ganaTlebis filosofi-

uri problemebisadmi. igi

pasuxia ganaTlebis oTxi

RerZis-aRqma, Semecneba,

swavla keTebiT, urTier-

Tobebis swavla - aucileb-

lobaze da im zneobriv

gardaqmnebze, romelic un-

da ganxorcieldes Tana-

medrove saganmanaTleblo

sivrceSi.

ilia meore epistoleeb-

Si xSirad mimarTavs filo-

sofosTa naazrevs da gan-

sakuTrebul mniSvnelobas

aniWebs. amjerad Cineli

filosofosis le-czis

naSromis im amonarids

gvTavazobs, romelic zus-

tad exmianeba ganaTlebis

winaSe mdgom Tanamedrove

problemebs.

„maswavlebeli Tavis mo-

wafes mSvildis srolaSi

avarjiSebda. mowafem mi-

zans moaxvedra da maswav-

lebels sTxova, axla sxva

davaleba mieca misTvis.

man hkiTxa:-ici ki Sen ra-

tom moaxvedre mizanSi? ymawvilma

upasuxa: ara. maSin maswavlebelma mi-

ugo: ese igi, es xeloba Sen jer kidev

ar ici.

moswavle saxlSi dabrunda da sa-

mi weli Tavdauzogavad mecadineob-

da. Semdeg kvlav mivida pedagogTan

da uCvena Tavisi SesaZleblobebi.

xolo rodesac man igive kiTxva gau-

meora, uyoymanod upasuxa: „vici’’.

maswavlebelma didad gaixara da

uTxra: „ai, axla ki namdvili ostati

xar. gaufrTxildi Sens SesaZleblo-

bebs da ar dakargo igi. cxovrebis

aseTi wesi dagexmareba ara marto

mSvildis srolaSi, aramed saxelmwi-

fos marTvaSic da Sens Tavze muSao-

bis drosac, radgan brZeni ara si-

cocxles an sikvdils iZiebs, aramed

maT mizezebs’’. ase exmianeba patri-

arqi ganaTlebis winaSe mdgom amoca-

nebs da misi gadawyvetis optimalur

variantsac gvTavazobs.

mniSvnelovania uwmindesis damo-

kidebuleba zneobrivi aRzrdisadmi.

sasuliero seminariasa da akade-

miaSi ikiTxeba sagani, romelsac

„zneobrivi RvTismetyveleba’’ ewo-

deba. Tu RvTismetyveleba jer kidev

miuRebelia Cvens skolebSi, zneoba

xom aucilebelia, sagans davarqvaT

„zneobrivi kultura’’ da SevitanoT

igi skolis programaSi - wers patri-

arqi.

cota mogvianebiT ki uwmidesi aR-

niSnavs, rom ganaTlebis srulyofi-

saTvis aucilebelia skolaSi filo-

sofiis, fsiqologiis da logikis

Seswavla. gansakuTrebiT momxibla-

vi poziciidan gvacnobs Sotlandie-

li filosofosis biatas damokide-

bulebas aRzrdisadmi, konkretu-

lad ki RvTis siyvarulis bavSvobi-

danve gaRviZebaSi. patriarqi mog-

viTxrobs, rom rodesac bavSvma

kiTxva iswavla, mamam bostnis erT

kuTxeSi Svilis saxeli dawera,

kvlebSi yvavilebis Tesli Cayara, mi-

wa miafara da gaaswora. roca bavSvma

Tavisi saxeli naxa yvavilebiT dawe-

rili, mamam es faqti SemTxveviTobas

miawera, magram vaJma mtkiced miugo,

rom es TavisTavad ar moxdeboda. ma-

Sin mamam aRiara, Tu rogor daTesa

kvlebSi yvavilebis Tesli da dauma-

ta, rom msgavsad amisa arc samyaro

da masSi daculi gasaocari wesrigia

TavisiT Seqmnili, rom igi gamovle-

naa RvTaebrivi gonisa da siyvaruli-

sa, Cveni Svilebic unda SevaCvioT

gansjas, gonier azrovnebas da moq-

medebas. amitomac yvelanairad unda

SevecadoT, koncentrireba gavuke-

ToT mTel Cvens sulier da inteleq-

tualur SesaZleblobebs da Sevqm-

naT saSualo skolis yvela klasi-

saTvis filosofiuri Rrma azrovne-

bis kursi _ daaskvnis patriarqi.

winamdebare statiaSi Cven ukve

vaxseneT sityva „kultura“, aqve

isic unda vTqvaT, rom ilia meori-

saTvis sityva ar marto bgeraTa er-

Tianobaa; masSi gansakuTrebuli mis-

tikuri Zalaa Cadebuli. am ganmarte-

bis Semdeg ukve naTeli xdeba ratom

eSinia adamians wyevlis, an kidev, ra-

tom aris miuRebeli „siZulvilis

ena“, romel enazec samwuxarod la-

mis naxevari saqarTvelo saubrobs.

cxadia, sazogadoebis,saxelmwi-

fosa da calkeuli pirovnebis kul-

tura gansazRvravs kacobriobis mo-

mavals.

„sityva kultura sazogadoebriv

mecnierebaTa, da gansakuTrebiT is-

toriaSi, ori azriT ixmareba. pirve-

lis mixedviT kultura-

Si umTavresad igulisx-

meba ganaTleba ...kul-

turs meore, gacilebiT

farTo gagebas sZens yo-

fis mniSvneloba, anu Si-

nagani mdgomareoba.

kulturas ase gamoyo-

fen: materialuri...da

sulieri. masSi Sedis:

religia, ena, Cveuleba-

ni, zneoba, codna, li-

teratura, xelovneba...

da sazogadoebrivi

formebi da kanonebi“.

aseTi ganmartebis Sem-

deg uwmindesi svams

kiTxvas:

-gana kulturuli Se-

iZleba ewodos pirovne-

bas, romelsac SeuZlia

sxvas ziani moutanos?

romelmac codna imi-

saTvis SeiZina,rom kar-

gad daweros cilismwa-

mebluri, anonimuri we-

rilebi, rom ufro mo-

xerxebulad daugos maxe

moyvass, dascinos da Se-

uracxyos igi?

aseTi kaci Tavis viw-

ro egoizmSia Caketili,

usazRvroa simdidri-

sadmi misi ltolva...

araswori gziT moipova

maRali samsaxureobrivi

mdgomareoba,... atyuebs xalxs... ase-

Ti adamiani Sorsaa ara marto RvTisa

da rwmenisagan, aramed yovelgvari

kulturisagan - wers patriarqi. es

ganacxadi aucileblad Caafiqrebs

im adamianebs, romlebmac aseTi

cxovrebis gza airCies, monanieba ki

arasodes ar aris gviani. ramdeni sa-

marTliani kacis sicocxlec Seiwira

usamarTlo braldebebma, cilismwa-

meblurma gancxadebebma? droa Sev-

CerdeT, viswavloT urTerTobis

kultura, gaviTvaliswinoT rom es

ganaTlebis erT–erTi mTavari Rer-

Zia.

rac Seexeba aRqmas, patriarqi

pirdapir miuTiTebs, rom `wlebis

manZilze ganaTlebulobiT vamayob-

diT, arada gvaqvs mxolod zerele

codna da, aqedan gamomdinare, zere-

le aRqma sagnebisa da garemo samya-

rosi~, cxadia, am sityvebiT gacxad-

da saganmanaTleblo sivrceSi mimdi-

nare reformis is mimarTuleba, ra-

mac xeli unda Seuwyos mozardis Se-

saZleblobebis da Sinagani ganviTa-

rebis potencialis gamovlenas, rom

ar SevzRudoT, RvTis mier kacisT-

vis moniWebuli Tavisufali neba,

romlis gareSe rogorc materia-

lur-teqnikuri, ise sulieri winsv-

la ver ganxorcieldeba.

guli taZaria RvTisa

(gagrZeleba me-4 gverdze)

4 iiaannvvaarrii

filosofiis axali dargis _ „ga-

naTlebis filosofiis“ erT–erTi

mniSvnelovani problemaa codnasa

da ganaTlebas Soris mimarTebis

dadgena. es Tema gansazRvravs arse-

biT sxvaobas tradiciul da Tana-

medrove ganaTlebas Soris, asabu-

Tebs saganmanaTleblo sivrceSi

inovaciebis aucileblobas, gvarw-

munebs rom bavSvi ar aris is qvevri,

romelic codniT unda avavsoT, ara-

med gamovavlinoT TiToeul „mos-

wavleSi Cadebuli raRac gansakuT-

rebuli niWi da unari“. uwmindesi

wers:

...ver vxedavT zRvars codnasa da

ganaTlebas Soris, ver vgrZnobT,

rom ganaTleba ufro metis momcemia

vidre codna, amitomac verc erTi

mcodne adamiani ganaTlebulad ver

CaiTvleba. ganaTleba, inteleqti,

upirveles yovlisa, gulisxmobs ma-

Ral zneobas, rwmenas, siyvaruls,

sulierebas. seni, romelic Tanamed-

rove sazogadoebas TiTqmis yvela

fenas axasiaTebs, aris dabali suli-

ereba“. vfiqrobT, es seni yvelaze

momakvdinebelia erisaTvis da suli-

erebis amaRleba upirvelesad wigni-

erebiT unda daviwyoT. patriaqs am

kiTxvazec aqvs pasuxi da acxadebs,

rom „wignebi unda Sedgebodes kano-

nebisa da Rrma abstraqtuli azrov-

nebis Semcveli magaliTebisagan, ra

Tqma unda gamoyenebuli unda iyos

RvTis metyveleba, logika, fsiqo-

logia, filosofia, anTrofologia,

literatura, istoria da sxva dis-

ciplinebi.

patriarqi did mniSvnelobas ani-

Webs adamianisa da xelovnebis urTi-

erTobis da mSvenierebis problemi-

sadmi damokidebulebebs. Tvlis,

rom adamianSi mSvenierebis aRqmisa

da Seqmnis unarebis ganviTarebaa di-

dad Seuwyobs xels adamianis gake-

TilSobilebas.

„skolebSi aucilebelia esTeti-

kuri kursis Setana,xalxSi Tanda-

Tan ikargeba silamazis grZno-

bac.adamiani imdenad gauxeSda,rom

aRarc bunebis aRqmis unari aqvs, arc

musikis gancdisa, kultura sulie-

rebisagan daiSrita,uRvTo da usu-

lo gaxda,xelovneba,romelmac unda

aRzardos adamianebi da sulieri

amaRlebisa da zneobrivi srulyo-

fis kibeze aiyvanos isini, uSinaarso

gasarTobad iqca“

patriaqis am citataSi ara mxolod

adamianis, aramed xelovnebis krizic

Cans.es calke Temaa da winamdebare

statiaSi mis axsnas aRar Seudge-

biT,magram gverds ver avuvliT Temas:

-saidan da rogor daviwyoT aRz-

rda?

patriarqi am kiTxvas ase pasu-

xobs: cnobili mecnierebi, filoso-

fosebi, RvTismetyvelebi, fsiqolo-

gebi miiCneven, rom am saqmes bavSvis

dabadebis pirveli dRidanve unda

SevudgeT. amasTan, mudam unda gvax-

sovdes, rom aucilebelia codnis

micemasTan erTad grZnobaTa aRzr-

dazec vizrunoT. am citatiT patri-

arqi erTxel kidev Segvaxsenebs mos-

wavleTa esTetikuri aRzrdis auci-

leblobas, rac dRis wesrigSi svams

xelovnebis pedagogebis saganmanaT-

leblo programis momzadeba-gan-

xorcielebas, rac saSur saqmed mig-

vaCnia da aucileblad unda Seiqmnas

pedagogiur mecnierebaTa departa-

mentSi pedagogTa da xelovanTa

jgufi,romelic Tavs gaarTmevs am

saSviliSvilo saqmes. iqneb patriar-

qis sityvam mogvces is Zala da ener-

gia, rac am problemebis mogvarebi-

saTvis aris saWiro.

epistoleTa erT-erTi mniSvne-

lovani da axali samecniero Teoria-

sa da literaturaSi „gulis kultu-

ris’’ cnebis damkvidrebaa. patriar-

qis ganmartebiT guli aris adamianis

sulieri da xorcieli sicocxlis

SeerTebis adgili, aqedan momdina-

reobs keTili da boroti zraxvani

da qmedebani. aq xdeba yovelive amis

samarTliani an usamarTlo gans-

ja,rac Semdeg Cvens moqmedebaSi

vlindeba. guli aris centri mraval-

gvari sulieri grZnobisa, sxvadasxva

gancdisa, cxoveluri vnebisa. ase

rom, gulSi yalibdeba da mwifdeba

pirovnebis zneobrivi safuZvele-

bi,romelnic Semdeg adamianis cxov-

rebaSi iCens Tavs aseTi saintereso

ganmartebis Semdeg patriaqi svams

kiTxvas:

-rogor movipovoT gulis gasa-

Rebi?

pasuxi: `mSoblebma Tu maswavleb-

lebma, upirveles yovlisa, msmenel-

Ta siyvaruli unda daimsaxuron da

gasaRebic maT xelSi iqneba“ - wers

patriarqi da agrZelebs azrs, rom

,,harmoniuli Serwyma gonebisa da

gulis SesaZleblobebisa exmareba

adamians sulier, inteleqtualursa

da kulturul srulyofaSi, Tavis

SecnobaSi. aseve udidesi mniSvnelo-

ba aqvs bibliis Seswavlas. biblia er-

TaderTi wignia kacobriobisa...

xsnis Cveni sulis ufaqizes Sreebs,

TvalnaTliv gviCvenebs Sedegs cod-

visa da borotebisa, Sedegs siyvaru-

lisa da sikeTisa, gviCvenebs maradi-

ul da warmaval Rirebulebebs~.

da marTlac ra mSvenieri iqneba

cxovreba patriarqis mosmenas gu-

liT Tu SevZlebT...

guli ServaSiZe

guli taZaria RvTisa(dasawyisi me-3 gverdze)

nnaaTTlliissRReebbaa - es aris dRe,

roca ufalma Cvenma ieso qris-

tem mdinare iordaniaSi simdab-

liT ioane naTlismcemlisgan

naTeliRo da wyali xrwnilebi-

sagan ganwmida, raTa mis mier

codvaTa moteveba moeniWebina

CvenTvis. macxovarma TviTon ki

ar miiRo siwmide an, rogorc

ucodveli, ganwmedas ki ar saWi-

roebda, aramed naTeliRo Cveni

SewevnisaTvis, Semusra eSmaki

da ganwmedili wyliT Cveni us-

juloeba ganbana. naTlisRebi-

sas suliwmidis saidumlo moq-

medebiT qristiani qristes sxe-

uls, eklesias uerTdeba. sai-

dumlo ki madlis uxilav moqme-

debaSi mdgomareobs: wyali sxe-

uls ganwmends, suliwmida ki

gonebisaTvis miuwvdomlad

TviT suls ganbans. gana es sak-

virvelia? – ubralo magaliTi

moviSvelioT: roca cecxli

rkinis sizrqeSi Sedis, yvelafe-

ri cecxlad iqceva. am dros ci-

vic cxeldeba da Savic naTdeba.

Tuki nivTieri cecxli rkinaSi

SeRwevisas ase daubrkoleblad

moqmedebs, raRa gasakviria, rom

suliwmida sulis siRrmeSi aR-

wevdes? (kirile ierusalimeli).

am dRes RvTis gancxadeba ewo-

deba, radganac swored maSin

gancxadda pirvelad sameba – Ze

naTels iRebda, suliwmida

mtredis saxiT Canda, xolo ci-

dan ismoda mamis xma : „ese ars Ze

Cemi sayvareli, romel me saTno

viyav”.

tropari: raJams iordanes naTel iRe Sen, ufalo, maSin samebisa Tayvaniscema gamosCnda, rameTu mami-

sa xma gewameboda, da sayuarelad Zed saxel-gdva Sen, da suli wmida saxiTa tredisaTa daamtkicebda sity-

visa mis ucdomelobasa, romeli ganscxaden, qriste RmerTo, da yoveli sofeli gananaTle, dideba Senda.

kondaki: ganecxade dRes yovelsa sofelsa da naTeli Seni ufalo aw moisaxa Cuen zeda, mecnierebiT

mcnobTa maT SenTa da ganscxaden naTelo Seuxebelo.

naTlisRebis dResaswaulze da mis wina dRes yvela marTlmadideblur taZarSi sruldeba wyalkurTxe-

va didi aiazmis wesiT da nakurTxi wyali urigdebaT morwmuneebs. am wyals uflis mier kurTxeuli iorda-

nis madli eZleva da, Cveulebrivi wylisgan gansxvavebiT, ar ixrwneba. is SegiZliaT mTeli wlis ganmavlo-

baSi SeinaxoT da gansacdelisa da avadmyofobis dros miiRoT.

n a T l i s R e b a

5iiaannvvaarrii

satelevizio proeqt `saqarT-

velos varskvlavis~ gamarjvebu-

li baTumeli luka zaqariaZe gax-

da. igi baTumis SoTa rusTavelis

saxelmwifo universitetis sa-

marTalmcodneobis specialobis

meore kursis studentia.

_ luka, ram gadagawyvetinaT

proqtSi monawileobis miReba?

_ ra vici, gaTenda da gadavwy-

vite.

_ SesarCev dRes rogor gaixse-

nebT?

_ es iyo emociebiT savse dRe.

ar vnerviulobdi saerTod. vityvi,

rom es erT-erTi kargi dRe iyo

Cems cxovrebaSi.

_ pirveli sakonkurso dRe...

_ cotas vnerviulobdi, mindo-

da proeqtSi darCenda, radgan bev-

ri ram SemeZlo. mokled vityvi,

rom kargi dRe iyo, gamixarda Sem-

deg turSi gadasvla.

_ Jiuris wevrebidan gamoar-

CevdiT romelimes?

_ samives gamovarCevdi, radgan

yvelani namdvilad kargi adamiane-

bi arian.

_ konkursantebis Sesaxeb ras

ityviT?

_ Cemi megobrebi arian.

_ romelime konkursants xom

ar gamoarCevdiT?

_ me? riTi unda gamovarCio... me

ar mexeba!

_ rogor SeafasebT dRes ukve

saqarTvelos varskvlavi luka

zaqariaZe proeqt `saqarTvelos

varskvlavs”?

_ proeqti “saqarTvelos varsk-

vlavi” aris Zalian magari proeqti.

_ nikoloz raWvelma Tqven

gansakuTrebulad SegafasaT.

Tqveni emocia rogori iyo am

dros?

_ ar maqvs aseT Sefasebebze

emocia.

_ Tqveni Janruli Tavisebure-

ba scenaze gamoikveTa, magram pi-

radad Tqven romels gamoarCev-

diT?

_ roks.

_ ratom roki?

_ imitom rom Cem Tavs iq ufro

vxedav da ufro axlos aris CemTan.

_ rogoria Tqveni erTi Cveu-

lebrivi dRe?

_ Tendeba, raRacebs vakeTeb da

mere Ramdeba.

_ ramdenadac viciT, samar-

Talmcodneobis specialobis

studenti xarT. samomavlod ro-

mel sferoSi ufro xedavT Tavs?

_ ra vici... rogorc dalagdeba

cxovreba, yvelaferi ise iqneba. me

albaT ufro musikas mivyvebi.

_ proeqtis dasrulebis Sem-

deg konkretuli SemoTavazebebi

xom ar gqoniaT?

_ ara.

_ ras etyviT mkiTxvels _ Cven

universitetis studentebs, Tana-

qalaqebs, profesor-maswavleb-

lebs?

_ vetyvi, rom Zalian miyvars. Ce-

mi qalaqi Cemi sulis nawilia da es

xalxic Cemi sulis nawilia. TiToe-

uls individualurad verafers

vetyvi, SeZlebisdagvarad da Tavi-

seburlad yvela Zalian miyvars.

_ gmadlobT, gisurvebT Semd-

gom warmatebebs!!!

2012 wlis 28 dekembers samarTalmcodneo-

bis specialobis studentebma universitetis

saaqti darbazSi Sexvedra moawyves saxelwo-

debiT `mRerian da xumroben momvali iuris-

tebi~. saRamos profesor-maswavleblebi da

studentebi eswrebodnen. rogorc aRmoCnda,

momavali iuristebi mravalmxrivi niWiT da-

jildoebuli arian. cekva, TamaSi da daxvewi-

li iumori _ es is arasruli CamonaTvalia,

rac studentebis mxridan scenaze erTmaneTs

enacvleboda. mesame kursis studentma maka

doliZem socialur mecnierebaTa, biznesisa

da samarTalmcodneobis fakultetis dekans

da samarTalmcodneobis departamentis xel-

mZRvanels leqsebi miuZRvna, romelsac aqve

gTavazobT:

adam maxaraZes!

me Sevecdebi kursis saTqmeli

muzisgan naSob bgerebiT gamcnoT,

seminars ibarebT mxolod faqtebiT,

tribunis Semdeg muxlebs veRar vgrZnobT...

vakvalificirebT danaSaulebs,

CamovTvliT yvela arsebiT niSans...

xan ki mogvitanT iseT kazusebs,

qurdoba Zarcvisgan ver gagvimijnavs!

gviyvars Tqveni mSvidi buneba,

Tqveni usazRvrod keTili guli,

gaqvT tarielTan yofnis ufleba,

rogorc ufleba aqcesoruli...

dekanis grafikma mogwyvitaT kabinets

da sanTliT saZebn leqtorad gaqciaT,

mudam gzaSi xarT anda TaTbirze,

modiT da mieciT kvalifikacia!

pativiscemiTa da siyvaruliT:

maka doliZe, 2012 weli.

murman gorgoSaZes!

didxans vifiqre rogor damewyo

TqvenTvis moZRvnili pirveli leqsi,

vai, Tu friadze qula ar meyos,

win Tqveni sagnis gamocda melis...

xumrobanarev strofebiTac ki

Tqvens did iumors ver Sevedrebi,

ise, studentebs kiTxva gvaqvs erTi:

im Tqvens proeqtors riT ver eleviT?

an ar mogwyindaT sul pultis Zebna?

ingac gagvixda amdeni rbeniT,

Cvens samsaxurSi yovelTvis, yvelgan

gadaiqanca cxrilebis beWdviT...

leqciis kiTxvis ubadlo niWi

Tqvens iumorTan sinTezirdeba,

iseTi donis xumrobebs ityviT,

erTi wlis Tavze kursi Zlivs xvdeba...

gava wlebi da Cven gagixsenebT,

droni ver waSlis CvenSi Tqvens testebs!

ra dagvaviwyebs Camqral imedebs

da ase mtanjvel sagamocdo centrs?!

ra dagvaviwyebs ferad slaidebs

da tevad Jurnals arebiT savses?

Tqvens mcdelobebs rom gamogvafxizlebT,

Tumc mxolod calmxriv

msjelobebs aRwevT...

TqvenTvis unaklo kiTxva isaa,

Sua leqciaze fiqrs rom agiSliT,

aRfrTovandebiT: kargi kiTxvaa,

Tumc gipasuxebT Semdeg slaidSi...

pativiscemiTa da siyvaruliT:

maka doliZe, 2012 weli.

`Cemi qalaqi Cemi

sulis nawilia~

samarTalmcodneobis

specialobis studenti

luka zaqariaZe

`saqarTvelos varskvlavia~

`̀mmRReerriiaann ddaa xxuummrroobbeenn mmoommaavvaallii iiuurriisstteebbii~~

6 iiaannvvaarrii

saerTaSoriso turistul termino-

logiaSi damkvidrebulia termini

,,kulturuli turizmi”, romelic uax-

loes warsulSi aRiniSneboda `Semecne-

biTi turizmis~ saxelwodebiT.

kulturuli turizmi moicavs tu-

rizmis yvela im mimarTulebas, romelic

dakavSirebulia eris, istoriis, kultu-

ris, eTnografiis, materialuri da suli-

eri memkvidreobis popularizaciisaTvis.

kulturuli turizmis programas

ori ZiriTadi aspeqti gansazRvravs: a)

kulturuli turizmis ekonomika (baz-

ris Seswavla, dagegmva, analizi) da b)

Sinaarsobrioba (SemecnebiTi mogzau-

robebisaTvis formebis, Tematikis, sa-

mogzauro marSrutebis da eqvskursie-

bis Sedgena.

turistuli produqtis konkuren-

tunarianoba pirdapir proporciula-

daa damokidebuli saCvenebeli obieq-

tis Rirsebebze da im infrastruqtura-

ze, rac umravles SemTxvevaSi Zeglebis,

rogorc mTavari saCvenebeli obieqtis

garSemo arsebobs.

saqarTveloSi kulturuli turiz-

mis ganviTareba unda daigegmos isto-

riuli Zeglebis, istoriuli Rirebu-

lebebisa da maT garSemo arsebuli inf-

rastruqturis gaTvaliswinebiT.

saerTaSoriso turizmis eqspertTa

daskvnis Tanaxmad, saqarTveloSi tu-

rizmis saxeebis ganviTarebis mxriv,

kulturul turizms erT-erTi mTavari

adgili ukavia. miuxedavad saqarTvelo-

Si ZeglTa simravlisa da movla - patro-

nobis mcdelobisa, Zalian bevri Zegli

jer kidev ar aris saTanadod movlili,

raTa SeCerdes maTi ganadgureba da isi-

ni wardgnen srulmniSvnelovani saxiT

damTvalierebelTa winaSe.

aRiniSvnis Rirsia is garemoebac,

rom turizmisaTvis kulturul Ronis-

ZiebaTa bazari izrdeba da farTovdeba.

igi moicavs saerTaSoriso festiva-

lebs, xelovnebis nimuSebis gamofenas,

rac turistulma organizaciebma kul-

turis saministrosTan mWidro kavSirSi

unda ganaxorcielon.

saxelmwifom xeli unda Seuwyos

kulturul sanaxaobaTa turebis orga-

nizatorebs: muzeumebs, Zeglebs, Teat-

rebs.

Tavis mxriv turizmidan miRebuli

Semosavlebi SemdegSi xels Seuwyoben

kulturuli memkvidreobis Senaxvas da

TaobebisaTvis gadacemas.

aseTive midgoma sWirdeba dacul

teritoriebs da erovnul parkebs, sa-

dac turizmisaTvis unda gamoiyos te-

ritoriebi (saseirno da sajiriTo bi-

likebi). kulturuli turizmis ganvi-

TarebisaTvis aucilebelia transpor-

tis Sevseba, Sav zRvaze kruizebis ga-

naxleba da sxva.

saqarTvelos msxvil qalaqebSi da

kulturul centrebSi saqalaqo tu-

rizmis damkvidrebis mizniT, aucile-

belia sastumro qselebis gafarToe-

ba.

kulturuli turizmisaTvis gansa-

kuTrebiT damaxasiaTebelia farTo mo-

culobis SemecnebiTi turebis organi-

zeba. am mizniT, unda moxdes saqarTve-

los mezobel qveynebTan somxeTTan,

azerbaijanTan, ruseTTan da TurqeT-

Tan erToblivi marketinguli kvleve-

bis Catareba.

kulturuli turizmis ganviTareba-

Si saxelmwifos xelSewyoba unda mox-

des, miznobrivi reklamisa da sainfor-

macio saSualebebis gamoyenebis gziT.

am mizniT ZiriTad potenciur ba-

zarze unda gafarTovdes, saqarTvelos

rogorc turistuli qveynis gacnobie-

rebis sakiTxi. rac xelmiuwvdomelia

kerZo seqtorisaTvis.

saqarTvelos turistuli bazris

reklamirebisaTvis aucilebelia:

a) monawileoba saerTaSoriso tu-

ristul bazrobebsa da gamofenebze;

b) ucxoeli Jurnalistebis saqarT-

veloSi mowveva;

g) ucxour presaSi da internetis

qselSi saqarTvelos turistul poten-

cialze informaciis gavrceleba;

d) saerTaSoriso da adgilobrivi

Tematuri konferenciebis organizeba

da sxva.

saqarTvelos turizmisa da kuror-

tebis departamentma SemuSava da gaaa-

naliza saqarTveloSi tradiciulad

arsebuli SemecnebiTi turistuli

marSrutebi, romelTa Sedgenis prin-

cipebi da turistTa mogzaurobebis

motivaciebi, sadReisod saerTaSori-

so turistul bazarze arsebuli

moTxovnilebaa, ris Sedegadac gani-

sazRvra im umniSvnelovanesi Zeglebis

nusxa, romlebic Sedis turistul mar-

SrutebSi.

dReisaTvis saqarTvelos teritori-

aze arsebuli umniSvnelovanesi Zeglebi

Seadgenen kulturuli turizmis umTav-

res safuZvels. Tanamedrove etapze sa-

xelmwifo zrunavs kulturuli memk-

vidreoba aiyvanos umaRles doneze, rac

safuZvliani winapirobaa saqarTveloSi

kulturuli turizmis ganviTarebis

saqmeSi.

eemmzzaarr mmaakkaarraaZZee

baTumis SoTa rusTavelis

saxelmwifo universitetis

asocirebuli profesori

kulturuli turizmis ganviTarebis RonisZiebebi saqarTveloSi

am qveynad yvela adamians Tavisi sa-

Tes-samkali gaaCnia da saamayoc. am qvey-

nis mTavar wess sicocxlis winaSe Rir-

seulad valis moxda warmoadgens.

brZens uTqvams: „rasac dasTes, imas mo-

imkio.“ xe nayofiT izomeba, adamiani ki

sulmdidrad gatarebuli cxovrebis

wlebiT, cxovreba _ SedegebiT. am mxriv

Zalian bevri aqvs saamayo Cvens Soris

adamianuri ubraloebiT, zneobiT da

SromismoyvareobiT gamorCeul pirov-

nebas, baton nodar Tevdores Ze kosta-

vas, romelic ager ukve 8 aTeuli welia

muxlCauxrelad Sromobs da brZolobs

am qveynad sikeTis gamarjvebisTvis. amas

Cvens mier gadafurcluli misi cxovre-

bis kalendari ambobs. igi daibada 1933

wlis 1 ianvars guriis erT lamaz sofel

baxvSi. 1941–1945 ww. swavlobda lanCxu-

Tis raionis sofel CoCxaTis saSualo

skolaSi. 1952–1956 ww. baTumis SoTa

rusTavelis saxelobis saxelmwifo pe-

dagogiuri institutis fizika–maTema-

tikis fakultetis studenti iyo.

1952–1956 ww. muSaobda ozurgeTis rai-

onis sofel baxvis saSualo skolaSi fi-

zikis maswavleblad. da mainc, batoni

nodaris pirovnuli srulyofa, daosta-

teba da sazogadoebaSi warmoCena gana-

piroba saqarTvelos sazogadoeba

„codnasTan“ arsebul planetariumSi

gatarebulma 35-wlianma dauRalavma

Sromam. man 1959 wlidan rTuli cxovre-

bis gza ganvlo, rigiTi laborantidan

samecniero teqnikuri ganyofilebis

gamgemde. 1982 wlis 9 Tebervlis gazeT

„sovetskaia adJaria–s“ furclebze, mis

Sesaxeb vkiTxulobT: sademonstracio

darbazSi TandaTan qreba sinaTle, siCu-

meSi, naxevarsferosebur gumbaTze

nel–nela Cndeba varskvlavebi da pla-

netebi. panoramas aciskrovnebs amomava-

li mzis sinaTle. leqtori iwyebs mim-

zidvel saubars samyaros usasruloba-

sa da misi saidumloebebis Sesaxeb, ax-

landeli da momavali saplanetTaSori-

so mogzaurobis da pirveli kosmonav-

tebis Sesaxeb. ase iwyeba nodar kostavas

Cveulebrivi samuSao dRe baTumis pla-

netariumSi. misi mudmivi msmenelebi

arian baTumisa da misi Semogareni sof-

lebis skolis moswavleebi, studentebi,

baTumSi Camosuli turistebi, romelTa

raodenoba yovel wels ramdenime aTass

adamians aRwevs. isini amdidreben Tavi-

anT codnas astronomiaSi, fizika– ma-

Tematikasa da geografiaSi, geologiasa

da biologiaSi. saleqcio Tematika mra-

valferovania, es aris „mze da planetTa

samyaro“, „msoflio okeane da misi sim-

didre“, udidesi geografiuli aRmoCe-

nebi da a. S. sul 80 Tema. yovel wels 2

aTasamde leqcia tardeba, aqedan naxeva-

ri gamsvleli leqciebi tardeba mTiani

aWaris da mTlianad dasavleT saqarTve-

los mosaxleobaSi. leqciis Catarebis

procesSi, leqtoris saimedo dasayr-

dens warmoadgens sxvadasxva sistemis

specialuri sademonstracio aparatu-

ra, Tavisi TvalsaCinoebiT. zemoT aR-

niSnul problemebTan dakavSirebiT

moZRvari aris araerTi werilisa Tu

statiis avtori. sanimuSo leqciebis Ca-

tarebisTvis igi araerTxel aris da-

jildoebuli saqarTvelos sazogadoe-

ba „ codnis “ gamgeobis prezidiumis sa-

patio sigeliT.

nodar kostavas sadac ki uRvawia,

yvelgan xalxis siTbo da siyvaruli da-

umsaxurebia.

1996 wlidan batoni nodari baTumis

SoTa rusTavelis saxelmwifo universi-

tetSi moRvaweobs, jer rigiT komendan-

tad, xolo 2006 wlidan materialuri

resursebis marTvis sameurneo nawilis

komendantad. universitetis reqtoris,

prof. al. bakuriZis 2010 wlis 3 oqtomb-

ris brZanebiT nodar kostava universi-

tetisTvis gaweuli mzrunvelobisTvis

dajildovda sapatio sigeliT.

batoni nodari qarTul tradicieb-

ze damkvidrebuli SesaniSnavi ojaxis

patronia. misi meuRle, ulamazesi qal-

batoni liza malazonia 40 wlis ganmav-

lobaSi moRvaweobda SoTa rusTavelis

saxelmwifo universitetis samecniero

biblioTekaSi. udidesia misi damsaxure-

ba bibliografiis ganyofilebis dafuZ-

neba-ganviTarebaSi, romelsac igi didi

xnis ganmavlobaSi xelmZRvanelobda. ba-

toni nodari amayobs Tavisi STamomav-

lebiT. igi 2 Svilis, 4 SviliSvilis da 4

SvilTaSvilis babuaa.

did vaJas uTqvams: „mCate TavTavi

Tavs zeviT awevs, mwife yovelTvis Tav-

daxriliao “. batoni nodaris pirovnu-

li Tvisebebidan yvelaze didad dasafa-

sebelia swored Tavmdabloba, ubralo-

eba da adamianuri siTbo.

batono nodar! universiteti gilo-

cavT Rirseulad gatarebul 80 wlis

iubiles da gisurvebT mxneobas, janis

simrTeles da didi xnis sicocxles.

merab megreliSvili

m o Z R v a r i

7iiaannvvaarrii

saswavlo procesis marTvis de-

partamentis mizania saganmanaTleb-

lo sistemis mowesrigeba. misi Ziri-

Tadi amocanaa ganaTlebis xarisxob-

rivi zrda, rac umTavresad kontro-

lis xarisxsa da samarTavi qvesiste-

misa da mmarTvelis urTierTdamoki-

debulebebSi vlindeba. aqedan ga-

momdinare, Cveni departamentis mi-

zani ase SeiZleba Camoyalibdes:

saswavlo procesis organizaci-

uli uzrunvelyofa. saerTaSoriso

saganmanaTleblo sivrceSi integ-

racia qarTuli saganmanaTleblo

sivrcisaTvis dRes gansakuTrebul

aqtualobas iZens. Tumca, am sa-

kiTxiT jer kidev ilia WavWavaZe iyo

dainteresebuli, romelmac evropa-

Si integracia saqarTvelosaTvis

mniSvnelovan problemad, xolo da-

viT guramiSvilis Semoqmedeba ev-

ropuli kulturis nawilad gamo-

acxada.

departamenti universitetis

profesor-maswavleblebs da stu-

dentebs xelsayrel garemos uqmnis

saerTaSoriso saganmanaTleblo

sivrceSi integraciisaTvis.swored

amitom departamentis kidev erTi

mizani - saswavlo procesis saerTa-

Soriso standartebis Sesabamisad

warmarTvisa da konkurentunariani

specialistebis momzadebis proce-

sisaTvis xelSewyobaa.

gamomdinare am miznebidan saswav-

lo procesis marTvis departamen-

tis funqciebi ramdenime ZiriTad

mimarTulebad aris dayofili:

1. saswavlo procesis organiza-

ciis kontroli;

2. universitetis akademiuri per-

sonalis da saaTobrivi anazRaure-

bis wesiT mowveuli maswavleblebis

datvirTvis minotoringi;

3. saaTobrivi anazRaurebis we-

siT mowveulTa anazRaurebis moni-

toringi;

4. studentTa mobiloba;

5. mkacri aRricxvis dokumentis

(diplomis) momzadeba, gacema, aR-

ricxva.

saswavlo procesis mimdinareo-

bis monitoringi erT-erTi umTavre-

si da urTulesi funqciaa. gasul

saswavlo wlebSi saswavlo procesis

mimdinareobaSi garkveuli xarveze-

bi iyo: adgili hqonda profesor-

maswavlebelTa mxridan mecadineo-

bebis arasapatio mizeziT gacdenas

an mecadineobaze dagvianebis faq-

tebs. saswavlo procesis marTvis

departamenti specialurad Seqmni-

li monitoringis jgufis meSveobiT

sistematur kontrols axorcieleb-

da saswavlo procesis mimdinareoba-

ze. monitoringis jgufis gauqmebis

Semdeg departamenti kvlav agrZe-

lebs saswavlo procesis monito-

rings, Tumca ara ise safuZvlianad,

rogorc gasul wlebSi. vfiqrobT, am

mimarTulebiT Cven bevri gvaqvs sa-

muSao.

departamentis wevrebi aqtiurad

TanamSromloben fakultetebTan da

sagamocdo centrTan saswavlo/sa-

sesio cxrilebis momzadebis, rei-

tinguli werebisa da gamocdebis

mimdinareobis da studentTa rei-

tinguli/semestruli Sefasebebis

analizis procesSi.

gasul saswavlo wlebSi garkveu-

li xarvezebi iyo moklevadiani sa-

ganmanaTleblo programebis kont-

rolis procesSic. mas Semdeg, rac es

funqcia Cvens departaments daekis-

ra, es xarvezebic aRmoifxvra.

departamenti did yuradRebas

uTmobs universitetis studentTa

moZraobas. statistikur monacemebs

yovelTviurad vaaxlebT. axali sas-

wavlo wlidan igegmeba saswavlo

procesis marTvis programis daner-

gva universitetSi, rac bevrad gaai-

olebs kontrols studentTa dina-

mikaze.

saswavlo procesis marTvis de-

partamenti axorcielebs student-

Ta damatebiT specialobebze/arCe-

viT kursebze registracias da amza-

debs universitetis reqtoris brZa-

nebis proeqts. gasul saswavlo

wlebSi registracia mimdinareobda

fakultetebze. ris gamoc xSiri iyo

erTi da igive studentis ramodenime

specialobaze eTdroulad regist-

raciis da Caricxvis SemTxvevebi.

dRes analogiur Secdomebs adgili

ar aqvs. mimdinare saswavlo wels

studentebs gavumartiveT regist-

raciis procesi: saswavlo wlis bo-

los saganmanaTleblo programebis

xelmZRvanelebTan erTad studen-

tebisaTvis movawyveT programebis

prezentacia, Semdeg studentebma

CvenTan, departamentSi, daaregist-

rires sasurveli programebi. stu-

dentebs miveciT saSualeba kidev

erTxel zafxulis ganmavlobaSi ga-

daexedaT sakuTar arCevanze da sur-

vilis SemTxvevaSi SeecvalaT dama-

tebiTi specialoba. ver vityvi, rom

es procesi Zalian martivia. marTa-

lia gaumjobesebulia, magram mainc

rTulia. saswavlo procesis marT-

vis eleqtronuli programa stu-

dents saSulebas miscems saxlidan

gausvlelad daaregistriros sa-

surveli damatebiTi specialoba an

arCeviTi saswavlo kursebi.

saswavlo procesis marTvis de-

partamentis erT-erTi mniSvnelovan

funqcias profesiuli/sabakalav-

ro/samagistro/sadoqtoro saganma-

naTleblo programebis ganxorcie-

lebis monitoringi warmoadgens. aR-

niSnuli programebis safuZvelze

Cveni departamenti fakultetebis

saswavlo departamentebTn erTad

adgens universitetis akademiuri

personalisa da saaTobrivi anazRa-

urebis wesiT mowveulTa individua-

lur datvirTvebs. saswavlo proce-

sis marTvis departamentSi inaxeba

profesor–maswavlebelTa bolo

oTxi saswavlo wlis datvirTvebi.

xSiria universitetis profesor-

maswavlebelTa momarTva maT dat-

virTvebTan dakavSirebiT. Cven arc

erT kiTxvas upasuxod ar vtovebT

da Cveni kompetenciis farglebSi

vuwevT daxmarebas. axla mimdinare-

obs muSaoba 2012–2013 saswavlo

wlis meore semestris datvirTveb-

ze. datvirTvebis Sedgenis Semdeg

mudmivad mimdinareobs dakvirveba

maT Sesrulebaze. am TvalsazrisiT,

departamenti aqtiurad TanamSrom-

lobs saswavlo departamentebTan

mTeli saswavlo wlis ganmavlobaSi.

departamentSi inaxeba universi-

tetis akademiuri personalisa da

saaTobrivi anazRaurebis wesiT mow-

veulTa sruli sia. kolegebis daxma-

rebiT SevadgineT spe-

cialuri programa,

romelSic asaxulia

TiToeuli pedagogis

datvirTva da saswav-

lo wlis ganmavlobaSi

datvirTvebSi ganxor-

cielebuli cvlilebe-

bi. universitetSi moq-

medi wesis mixedviT

TiToeuli pedagogi

valdebulia warmoad-

ginos anazRaurebis

damadasturebeli ga-

nacxadi. miuxedavad

imisa, rom saswavlo

procesis marTvis departamentSi Se-

mosul ganacxadebs xels awers de-

partamentis xelmZRvaneli da fa-

kultetis dekani, Cven mainc deta-

lurad vamowmebT yvelafers: dat-

virTvas, anazRaurebas da Jurnals.

departamentis funqciebi Tanda-

TanobiT izrdeba. Cven organizebas

vuwevT studentTa mier ganmeorebi-

Ti kursis gavlis process: fakul-

tetebis mier warmodgenili monace-

mebis safuZvelze vamzadebT brZane-

bis proeqts profesor-maswavle-

belTa mowvevis Sesaxeb. semestris

ganmavlobaSi vakvirdebiT kursis

gavlis process, xolo semestris

bolos vaxorcielebT Sesrulebu-

li saaTebis anazRaurebas.

mobiloba Tanamedrove saganma-

naTleblo sistemis monapovaria,

romelic xels uwyobs students gaa-

keTos arCevani sakuTari SesaZleb-

lobebisa da unarebis gaTvaliswine-

biT. es studentis Tavisufali nebis

gamoxatulebaa, rac amaRlebs pasu-

xismgeblobas da swavlis xarisxs.

saswavlo procesis marTvis de-

partamenti weliwadSi orjer orga-

nizebas uwevs studentTa mobilo-

bas. departamenti axorcielebs ro-

gorc gare mobilobis, aseve finasu-

ri davalianebis gamo statusSeCere-

buli da statusSewyvetili stu-

dentebis aRdgenis process. mobi-

lobis procesis uxarvezod warmar-

Tvis mizniT, iuridiul departamen-

tTan erTad, SevimuSaveT bsu-Si mo-

bilobis wesi, sadac detalurad ga-

werilia yvela procedura, rac unda

gaiaros studentma. aRsaniSnavia is

garemoeba, rom universitetSi

mkveTrad imata mobilobis wesiT

gadmosul studentTa raodenobam.

ase mag., 2009–2010 saswavlo wels

universitetSi sxva umaRlesi sagan-

manaTleblo dawesebulebebidan mo-

bilobis wesiT gadmovida 24 studen-

ti, 2010–2011 saswavlo wels – 109,

xolo 2011–2012 saswavlo wels – 273

studenti.

departamentis saqmianobis kidev

erTi mniSvnelovani ubani diplome-

bis gacemaa. wlebis ganmavlobaSi

diplomebis ganyofilebaSi inaxebo-

da didi raodenobiT ararealizebu-

li an dazianebuli, agreTve Sevsebu-

li da gaucemeli diplomis formebi.

aRniSnuli problemis mogvarebis

mizniT, mTeli am xnis ganmavlobaSi,

sistematurad muSaobs specialuri

sauniversiteto komisia. komisiam

gasuli ori saswavlo wlis ganmav-

lobaSi ganaxorciela diplomebis

aRricxva da kanoniT dadgenili we-

siT uvargisi diplomebis formebis

Camowera amJamad mimdinareobs gasu-

li saswavlo wlis diplomebis gamo-

uyenebeli formebis Camowera da sa-

utilizaciod momzadeba.

departamenti operatiulad

axorcielebs kanoniT dadgenili we-

siT axali diplomis formebis SeTan-

xmeba/damzadebis proceduras. mim-

dinare saswavlo wlis kursdamTav-

rebulTa diplomebis formebi kano-

niT dadgenil vadebSi damzadda da

axla mimdinareobs maTi gacema.

mimdinare saswavlo wlidan dip-

lomebis ganyofileba axorcielebs

sertifikatebis gacemasac.

da bolos, rac yvelaze mniSvne-

lovania: departaments yoveldRiu-

rad sxvadasxva sakiTxze momarTaven

universitetis studentebi. Cven

yvela maTgans vuwevT daxmarebas.

vTvliT, rom Cveni mTavari funqcia

esaa.

saswavlo procesis marTvis de-

partamenti is rgolia, romelic

CarTulia ara mxolod universite-

tis saswavlo procesSi, aramed sau-

niversiteto cxovrebis yvela sfe-

roSi. departamentis TiToeul

wevrs srulad aqvs gacnobierebuli

is mniSvnelovani amocana, romelic

Tanamedrove saganmanaTleblo siv-

rcis srulyofisa da warmatebisaT-

vis aris aucilebeli da rac xels Se-

uwyobs universitetis misiis, akade-

miuri Tavisuflebis, demokratiuli

gardaqmnebis ganxorcielebas.

mmaaddoonnaa mmiiqqeellaaZZee

saswavlo procesis marTvis

departamentis ufrosi

saswavlo procesismarTvis departamenti

8 iiaannvvaarrii

eqvTime TayaiSvili (1863 -1953 w.w.)

iyo didi istorikosi, sazogado moRva-

we da mamuliSvili, saqarTvelos mec-

nierebaTa akademiis akademikosi (1946),

profesori (1918), Tbilisis saxelmwi-

fo universitetis (Tsu) erT-erTi fu-

Zemdebeli. e.TayaiSvilma 1883 wels da-

amTavra quTaisis klasikuri gimnazia,

xolo 1887 wels peterburgis univer-

sitetis istoria-filologiis fakul-

teti berZnul-laTinur enaTa ganxriT.

1887-1894 wlebSi eqvTime TayaiSvi-

li aswavlida Tbilisis qarTul saTa-

vadaznauro skolasa da klasikur gim-

naziaSi (berZnul-laTinur enebs, is-

torias da geografias). 1894-1904

wlebSi igi ganagebda Tbilisis qar-

Tul saTavadaznauro gimnazias. aRsa-

niSnavia, rom quTaisis qarTul saTava-

daznauro gimnaziasTan erTad, es gim-

nazia warmoadgenda qarTuli erovnu-

li ganaTlebis umTavres keras. peter-

burgidan samSobloSi dabrunebisTa-

nave eqvTime TayaiSvili Seudga aqti-

ur samecniero-kvleviT moRvaweobas.

igi gaxldaT wyaroTmcodne da arqeog-

rafi, epigrafikis mkvlevari, arqeo-

logi, qarTuli mwerlobis istoriis

mkvlevari. didi qarTveli mecnieri da

mamuliSvili, profesori mixeil (mixa-

ko) wereTeli ase axasiaTebda TayaiS-

vils: “eqvTime specialobiT arc arqe-

ologi iyo, arc xelovnebaTa mecnieri,

arc istorikosi, arc qarTuli filo-

logiis swavluli. magram igi imave

dros erTic iyo, meorec, mesamec da

meoTxec. sidiade misi sulisa swored

aq aris, - man Tavisi eris samsaxurisT-

vis es mecnierebani TviT Seiswavla.

igi iyo `moxalise”, `moyvaruli”, mag-

ram namdvili batoni saqarTvelos

warsulis kvlevis farTo niadagzed...

igi iyo ganmgrZobi dimitri baqraZis,

Tavisi ufrosi Tanamedrovis T. Jor-

danias da sxvaTa Rvawlisa, romelTac

igive mizani xelmZRvanelobda maTi

uangaro , dauRalavi da xangrZlivi

Sromis dros~ (ix. J. `bedi qarTlisa~,

parizi, #16, 1954, gv. 8).

saqarTvelos samecniero-kultu-

rul cxovrebaSi mniSvnelovani wvli-

li Seitana 1907 wels eqvTime TayaiSvi-

lis TaosnobiT daarsebulma saisto-

rio da saeTnografio sazogadoebam,

romlis mizani saqarTvelos istoriis,

misi xalxis yofa-cxovrebis, xelovne-

bis Zeglebis Seswavla iyo. saistorio

da saeTnografio sazogadoebam farTo

da nayofieri muSaoba gaSala. mravalm-

xrivma samecniero saqmianobam didi

popularoba moutana sazogadoebas.

eqvTime TayaiSvilma daafeZna ori sa-

mecniero seria “Zveli saqarTvelo” da

“saqarTvelos siZveleni”. igi Tavad

iyo am seriebis tomebis Semdgeneli. eq-

vTime TayaiSvilis moRvaweobas maRali

Sefaseba misca ruseTis saimperatoro

arqeologiurma sazogadoebam. naSro-

misaTvis “masalebi kavkasiis arqeolo-

giisaTvis” 1911 wlis 28 marts igi aR-

niSnuli sazogadoebis didi oqros

medliT dajildovda.

didia eqvTime TayaiSvilis Rvawli

Tbilisis saxelmwifo universitetis

daarsebaSi. igi ivane javaxiSvilTan

erTad imTaviTve iyo arCeuli “qarTu-

li universitetis sazogadoebis” komi-

siaSi. rogorc cnobilia, universite-

ti 1918 wlis 26 ianvars gaixsna. eqvTime

TayaiSvili gaxldaT universitetis

erT-erTi pirveli profesori. 1918

wlis 21 maiss Tbilisis universitetis

sabWom eqvTime TayaiSvils mianiWa

doqtoris samecniero xarisxi. igi sam

saleqcio kurss uZRveboda. erTi pir-

velkurselTaTvis iyo da moicavda sa-

qarTvelos siZveleTmcodneobis Sesa-

vals. amasTan erTad mecnieri kiTxu-

lobda epigrafikas da saqarTvelos sa-

eklesio istorias. udidesi mniSvnelo-

ba eniWeba eqvTime TayaiSvilis mier aR-

moCenil `vefxistyaosnis~ Zvel xelna-

werebs. man Tavi mouyara 17 xelnawers,

romelTa Soris zogi metad sayu-

radRebo iyo rogorc variantebiT, ise

mxatvrobiT; saerTod ki 24 xelnaweris

Sesaxeb mokriba cnobebi. eqvTime Taya-

iSvilis mier Tavmoyril `vefxistyaos-

nis~ xelnawerTa Soris uZvelesi iyo

1646 wlis, romelic sazogadoebam vin-

me korinTelisagan SeiZina. sazogadoe-

bis SenaZenTa Soris aris agreTve mefe

goirgi XI-saTvis 1680 wels misi mdiv-

nis mier gadawerili `vefxistyaosani~.

es xelnaweri gamoirCeva Tavisi moxa-

tulobiT. eqvTime TayaiSvilis didi

damsaxurebaa gadarCena pelagia we-

reTliseuli `vefxistyaosnisa~, rome-

lic siuJeturi miniaturebiT iyo da-

suraTebuli.

eqvTime TayaiSvilis gulmodgine-

bis Sedegi iyo `xelmwifis karis gari-

gebis~ xelnaweris aRmoCena. es xelna-

weri eqvTimem qarTlSi mogzaurobis

dros gapartaxebul saxlSi ipova. eqv-

Time TayaiSvili mudam cdilobda, rom

yovelive is, rasac aRmoaCenda, ucvle-

lad gamoeca. aseve moiqca aRniSnuli

xelnaweris mimarTac. 1920 wlis maisSi

Tbilisis universitetis gamomcemlo-

bam `xelmwifis karis garigeba~ misi ga-

mokvleviT da winasityvaobiTgamosca.

eqvTime TayaiSvilma samgzis imogzau-

ra saqarTvelos samxreT nawilSi (Tur-

qeTis saqarTveloSi). pirveli eqspedi-

cia moewyo 1902 wels. eqspediciaSi eqv-

Time TayaiSvilTan erTad monawileob-

dnen xuroTmoZRvari simon kldiaSvi-

li da fotografi aleqsandre mamuCa-

iSvili. axalcixisa da axalqalaqis zog

ZeglTan erTad maSin maT gamoikvlies

artaanis olqis Zeglebi da olTisis

olqis nawili. meore eqspedicia 1907

wels moewyo. am mogzaurobis dros eq-

vTime TayaiSvilma inaxula da aRwera

TorTumis xeobis zemo welSi mdebare

eqeqis taZari, am taZris samxreTiT

mdebare sofel soxroTis taZari, oTx-

Ta eklesia, parxlis eklesia da sxva

mniSvnelovani Zeglebi. am arqeologi-

uri eqspediciebis Sedegebis mniSvne-

lovani nawili gamocemul iqna pariz-

Si, 1930-iani wlebis meore naxevarSi.

eqvTime TayaiSvilis politikuri moR-

vawec gaxldaT. 1917 wels igi iyo sa-

qarTvelos erovnul-demokratiuli

partiis erT-erTi fuZemdebeli. 1919-

1921 wlebSi ki igi gaxldaT saqarTve-

los demokratiuli respublikis erov-

nuli parlamentis, - damfuZnebeli

krebis, Tavmjdomaris moadgile.

bolSevikuri ruseTis wiTeli armi-

is mier saqarTvelos okupaciisa da mi-

si faqtobrivi aneqsiis Semdeg 1921

wlis 11 marts eqvTime TayaiSvilma sa-

qarTvelos pirveli respublikis xe-

lisuflebis sxva warmomadgenlebTan

erTad datova saqarTvelo. igi TiTq-

mis meoTxedi saukunis manZilze cxov-

robda da moRvaweobda safrangeTSi,

meurveobda ra saqarTvelos erovnul

ganZs, romlis oficialur patronad

menSevikuri mTavroba iTvleboda. gan-

Zi auwereli faseulobisagan Sedgebo-

da. aq iyo Tbilisis muzeumebis Zvirfa-

seuloba: oqro-vercxlis xatebi da

Tval-margalitiT mooWvili sxva sa-

ganZuri, Zvirfasi xelnawerebi, zugdi-

dis dadianiseuli sasaxlis ganZeulo-

ba, gelaTisa da martvilis samonastro

qoneba, Tbilisis sasaxlis ganZeuloba,

borjomis sasaxlis qoneba da sxva mra-

vali.

eqvTime TayaiSvili erTxans pariz-

Si cxovrobda, Semdeg ki gadavida le-

vilis mamulSi. amave dros, igi ganagr-

Zobda nayofier samecniero-kvleviT

moRvaweobas. misi aRiarebis dasturi

iyo is, rom igi jer parizis numizmatTa

sazogadoebis (1922 wlis 4 Tebervali),

xolo Semdeg safrangeTis saazio sazo-

gadoebis (1925) namdvil wevrad airCi-

es. 1937-1939 wlebSi TayaiSvili iyo mis

mierve daarsebuli “qarTuli kultu-

ruli da saarqeologio masalebis ga-

mocemis fondi”-s Tavmjdomare. amas-

Tan, igi gaxldaT samecniero periodu-

li gamocemis “georgica” (londoni) sa-

redaqcio sabWos wevri. niu-iorkisa da

britaneTis muzeumebi cdilobdnen

xelSi CaegdoT saqarTvelos ganZis

Tundac mcire nawili. frangi istori-

kosi mile nivTebis fotografiulad

gadaRebis nebarTvas iTxovda. eqvTime

TayaiSvili Tavs evleboda saqarTve-

los saunjes da kategoriul uars eub-

neboda yvelas, vinc ki ganZTan dakavSi-

rebiT raimes iTxovda. xedavda ra udi-

des interess ganZisadmi, eqvTimes awu-

xebda misi momavali bedi.

eqvTime TayaiSvils didi mcdeloba

dasWirda imisaTvis, rom sasamarTlos

wesiT uareyo graf aleqsandre obo-

lenskis qvrivis, samegrelos ukanask-

neli mTavris nikoloz dadianis asu-

lis, salome obolenskaias saCivari,

romelsac pretenzia hqonda zugdidis

muzeumidan gatanil ganZeulobaze.

marTalia, obolenskaiam ver miiRo uf-

leba dadianebis ganZze, magram igi

aRarc saqarTvelos ekuTvnoda. erTa

ligis mier 1933 wels sabWoTa kavSiris

cnobam metad uaryofiTi gavlena iqo-

nia saqarTvelos emigrantuli mTavro-

bis mdgomareobaze: xsenebul wels ga-

uqmda safrangeTSi saqarTvelos sael-

Co da mis nacvlad Seiqmna “qarTuli

ofisi”. ganZi safrangeTma daisakuTra.

eqvTime TayaiSvili bevrs ecada mieR-

wia safrangeTis mTavrobis usamarTlo

ganaCenis gauqmebisaTvis, magram amaod.

mxolod meore msoflio omis dasru-

lebis Semdeg gaxda SesaZlebeli ganZis

saqarTveloSi dabruneba. jer kidev

1944 wlis noemberSi eqvTime TayaiSvi-

li Sexvda ssrk -s elCs safrangeTSi a.

bogomolovs, romelsac gaacno ganZ-

Tan dakavSirebuli viTareba da Semwe-

oba sTxova, Tanac gadasca vrceli mox-

seneba general de golis saxelze. de

golma gankarguleba gasca saqarTve-

los saunjis dabrunebis Taobaze.

1945 wlis 11 aprils eqvTime TayaiS-

vili TbilisSi dabrunda. Camosvlis

pirveli dReebidanve igi aqtiurad Ta-

namSromlobda mecnierebaTa akademi-

asTan da Tbilisis saxelmwifo univer-

sitetTan, aqveynebda samecniero naS-

romebs saqarTvelos istoriis sa-

kiTxebze. 1945 wlis 10 maiss arCeul iq-

na Tbilisis universitetis profeso-

rad, 1946 wels ki igi airCies saqarTve-

los mecnierebaTa akademiis akademi-

kosad.

1946 wels eqvTime TayaiSvili saja-

rod wardga Tbilisis universitetis

profesor-maswavlebelTa winaSe mox-

senebiT “evropaSi naxuli qarTuli

Zeglebi da iqve Sekrebili cnobebi

qarTuli Zeglebis Sesaxeb”. metad

mniSvnelovania mis mier 1949 wels sru-

li samecniero aparatis TanxlebiT ga-

mocemuli sumbat daviTis Zis qronika

tao-klarjeTis bagrationTa Sesaxeb.

gardaicvala 1953 wlis 21 Teber-

vals, ukidures gaWirvebaSi. mis dakr-

Zalvas vakis sasaflaoze mxolod or-

mocamde adamiani daeswro... igi gadas-

venebulia sazogado moRvaweTa mTaw-

mindis panTeonSi. qarTulma marTlma-

didebelma samociqulo eklesiam igi

wmindanad Seracxa.

oTar gogoliSvili,

profesori

eqvTime TayaiSvili

wminda eqvTime TayaiSvilis

saxelobis eklesia

9iiaannvvaarrii

Tanamedrove msoflios globalur

problemaTa Soris gansakuTrebuli ad-

gili demografiul problemaze modis.

aRniSnuli problema imdenad rTuli da

mravalwaxnagovania, rom igi exeba sazo-

gadoebis ganviTarebis ara erT mxaresa

da mimarTulebas. Tavis mxriv demogra-

fiul problemebze gavlenas axdens so-

cialuri, ekonomikuri da politikuri

faqtorebi.

demografiuli problemis mTavari

arsi imaSi mdgomareobs, rom msoflioSi

daCqarebuli tempiT mimdinareobs mo-

saxleobis zrda, romelic Sesulia „de-

mografiuli afeTqebis“ fazaSi. msof-

lios mosaxleobis ricxovnoba Cveni

welTa aRricxvis dasawyisSi iyo

150-230 milioni kaci, 2012 wels -

7,06 miliard kacs gadaaWarba. Tu

msoflios mosaxleobis pirvel

gaormagebas dasWirda 500 weli,

bolo gaormagebas mxolod 40 we-

li. amJamad msoflios mosaxleo-

bis zrdis tempi saSualod yo-

velwliurad Seadgens 1,1 % -s,

anu msoflios yovelwliurad

emateba 83-84 milioni kaci. de-

mografebi varaudoben, rom

msoflios mosaxleobis ricxov-

noba 2050 wlisaTvis 9,05 mili-

ards gadaaWarbebs.

vidre msoflios mosaxleoba

7 miliardian zRvars miaRwevda,

eqspertebma da moazrovneebma sazogdo-

ebis zrdis safrTxis Sesaxeb mogvces

gafrTxileba. maTi analitika ki efuZne-

boda sazogadoebrivi zrdis swrafi tem-

pis faqts, sociologiur prognozebs da

statistikuri Sedegebis dedamiwis

SezRudul resursebTan Sedarebas. es

eqspertebi xvdebodnen imas, rom msof-

lio sazogadoebis aCqarebuli zrda

udidesi afeTqebis saxes miiRebda, rac

aramarto cxovrebis dones daknininebs,

aramed dedamiwis ekologiur garemos da

jansaR sicocxlesac udides safrTxes

Seuqmnis. aqedan gamomdinare, demogra-

fiis gasakontrolebeli programebis

Teoriuli da praqtikuli mxardaWeris

mizniT, ufro meti siCqare da simyare Se-

iZina sazogadoebrivma darazmvam.

msoflios „demografiuli bumis“

erT-erTi mTavari niSani isaa, rom mosax-

leobis raodenobis zrdas gaaCnia regi-

onaluri xasiaTi. kerZod, 1950 – 2012

wlebSi evropis mosaxleoba 572 milioni

kacidan, 786 milion kacamde, anu mxo-

lod 1,37 jer gaizarda, roca afrikis

mosaxleoba Sesabamis periodSi 220 mi-

lionidan, 1,05 miliardamde, anu 4,65

jer, xolo aziis mosaxleoba 1,39 mili-

ardidan, 4,26 miliardamde, anu 3,06-jer.

unda aRiniSnos, rom mosaxleobis yo-

velwliuri matebis TiTqmis 75%-ze meti

modis ganviTarebad qveynebze, maT So-

ris marto indoeTs yovelwliurad ema-

teba 18-19 milioni kaci, anu saerTo ma-

tebis 21%-ze meti, roca evropis bevr

qveyanaSi (ruseTSi, ukrainaSi, poloneT-

Si, latviaSi, litviaSi, estoneTSi, mol-

dovaSi da sxva) mosaxleobis ricxovnoba

TandaTanobiT mcirdeba.

msoflios mosaxleobis dinamika

mTlianad dakavSirebulia mosaxleobis

bunebriv matebaze. zogadad mosaxleo-

bis bunebrivi mateba aris Sobadobisa da

sikvdilianobis koefici-

entebs Soris sxvaoba, ro-

melsac angariSoben yo-

vel 1000 kacze da gamosa-

xaven promilebiT. msof-

lioSi 2012 wlisaTvis So-

badoba Seadgenda 19,14

promiles, xolo sikvdi-

lianoba -7,99 promiles,

Sesabamisad, bunebrivi

mateba 11,15 promilea,

anu msoflios yovel 1000

kacze bunebrivi mateba

Seadgens 11,15 kacs. msof-

lios masStabiT yovel

erT wamSi ibadeba 4,6, xolo kvdeba 2,5

adamiani.

bunebriv matebaze bevri faqtori ax-

dens gavlenas, maT Soris umTavresia

sqesobriv-asakobrivi struqtura, cxov-

rebis done, urbanizaciis done, religi-

uri kuTvnileba da sxva. aqedan gamomdi-

nare, qveynebi bunebrivi matebis mixed-

viT erTmaneTisagan sakmaod gansxvavde-

bian. Sesabamisad ganasxvaveben mosaxle-

obis bunebrivi matebis, anu aRwarmoebis

sam tips: gafarToebul, martivsa da

SezRuduls. gafarToebuli aRwarmoe-

bis tipi damaxasiaTebelia afrikis da

aziis qveynebisaTvis. maT Soris yvelaze

maRalia ugandaSi - 34,2, malSi - 32,7, ni-

geriaSi - 25,8, avRaneTSi- 24,8 da sxva

qveynebSi. bunebrivi matebis SezRuduli

tipi damaxasiaTebelia ZiriTadad evro-

pis qveynebisaTvis, sadac saSualod 1-2

promilea, xolo calkeul qveyanaSi (

germaniaSi, SveicariaSi, avstriaSi, ru-

seTSi, italiaSi, baltiis qveynebSi) da-

maxasiaTebelia „depopulacia“, anu uf-

ro meti kvdeba, vidre ibadeba. saqarTve-

loSi bunebrivi mateba 2011 wlisaTvis

iyo 1,8 promile.

demografiuli problemebis erT-er-

Ti mniSvnelovani meqanizmia mosaxleo-

bis sqesobriv-asakobrivi struqtura da

misi regionaluri Taviseburebani.

msoflioSi mamakacebis raodenoba 50,3

%-ia, xolo qalebis 49,7 %. Sesabamisad

mamakacebi 43 milioniT aRemateba qale-

bis raodenobas. sqesobriv- asakobrivi

struqtura Sesabamisad dakavSirebulia

bunebrivi matebis maCveneblebTan. rac

ufro maRalia bunebrivi mateba, Sesaba-

misad metia mamakacebisa da axalgazrde-

bis xvedriTi wili. saSualod yovel 100

axalSobilze 56-57 biWi modis. swored am

faqtoris Sedegad qveynebi gansxvavde-

bian mosaxleobis sqesobrivi struqtu-

ris mixedviT. mamakacebis xvedriTi wili

aziisa da afrikis calkeul qveyanaSi (av-

RaneTSi, pakistanSi, bangladeSSi, indo-

eTSi, nigeriaSi, malSi da sxva) aRemateba

52-53 %-s, roca evropis bevr qveyanaSi

47 %-mdea.

kidev ufro sainteresoa msoflios

mosaxleobis asakobrivi jgufebis regi-

onaluri ganawilebis Taviseburebani. 0-

14 asakobriv jgufze modis mTeli mosax-

leobis 26,3 %, 15-64 wlis jgufze - 65,8

%, xolo 65 wlis da meti asakis mosaxle-

obaze 7,9 %. 0-14 asakobrivi jgufis mo-

saxleobis maRali xvedriTi wili modis

afrikaze 42,8 % (malSi 47,8 %, ugandaSi

47,1 %), roca evropaSi es maCvenebeli -

14,5 %-ia. Sesabamisad, 65 welze meti asa-

kis mosaxleobis maRali maCvenebeli ev-

ropaSia 17,6 %, roca afrikaSi - 6,1 %-

ia(ugandaSi 2,1 %, malSi 3%, nigeriaSi

3%. evropaSi aSkarad SeiniSneba mosax-

leobis „daberebis“ tendenciebi. saqar-

TveloSi 0 -14 wlis asakobriv jgufze

modis mTeli mosaxleobis 15,5%, 15-64

wlisaze- 68,4, xolo 65 da meti wlis asak-

ze - 16,1%.

msoflios mosaxleobis asakobrivi

struqturis regionaluri sxvaoba uwi-

naresad bunebriv matebazea damokidebu-

li, magram masze aseve gavlenas axdens

sicocxlis saSualo xangrZlivoba.

msoflioSi mosaxleobis sicocxlis sa-

Sualo xangrZlivoba 67,1 welia. es maCve-

nebeli Crdilo amerikaSi 77,8 welia, ev-

ropaSi -74,1, xolo afrikaSi- 50,7 (afri-

kis calkeuli tomis - pigmeebis, buSmene-

bis, hotentotebis sicocxlis saSualo

xangrZlioba ar aRemateba 45-47 wels).

qveynebs Soris sicocxlis saSualo xang-

rZlioba yvelaze maRalia iaponiaSi 83,9

weli(mamakacebSi -80,5, qalebSi-87,4. sa-

qarTveloSi 67,8 welia.

interesi mosaxleobis Seswavlis mi-

marT arsebobda Soreul warsulSi. jer

kidev antikuri xanis mogzau-

ri-geografebis naSromebSi

centraluri adgili ekava

qveyniis, an romelime terito-

riis mosaxleobis daxasiaTe-

bas. mosaxleobis Seswavla

xdeboda rogorc qorologiu-

ri(mosaxleobis teritoriu-

li ganawilebis), ise qronolo-

giuri(mosaxleobis droSi gan-

viTarebis) mimarTulebiT.

Zvel periodSi mosaxleobis

Seswavlis saqmeSi ZiriTadi aq-

centebi keTdeboda statisti-

kasa da dinamikaSi. sazogadoe-

bis ganviTarebasTan erTad

TandaTanobiT farTovdeboda

mosaxleobis geografiis Ses-

wavlis interesi da Sesabamisad iqmnebo-

da sxvadasxva Teoria da skolebi. kapi-

talizmis Casaxvis epoqaSi warmoebisa da

moxmarebis balansTa sxvaobam daafiqsi-

ra mosaxleobis daCqarebuli zrdis ten-

denciebi, romelsac mohyva calkeuli

garTulebebi. swored am problemis mog-

varebas me-18 saukunis bolos, ingli-

selma ekonomistma da mRvdelma Tomas

malTusma miuZRvna Teoria, romlis mi-

xedviTac msoflioSi mosaxleobis rao-

denoba ufro swrafad izrdeba, vidre

misi saarsebo saSualebebi. malTusi

Tvlida, rom Tu mosaxleobis zrdis ma-

Rali tempi SenarCundeboda, maSin msof-

lios aucileblad moeloda sayovelTao

SimSili. aqedan gamomdinare, is dadebi-

Tad aRiqvamda mosaxleobis raodenobis

Semcirebas, romelsac iwvevda omebi,

epidemiebi, mousavlianoba da sxva. mal-

Tusis reaqciul Teorias mimdevrebi me-

20 saukuneSic hyavda. germaneli mRvde-

li amtkicebda, rom atomuri bombi me-

tad sasargebloa, radgan mas SeuZlia am

qveynidan, im qveyanaSi erTdroulad mi-

lionobiT xalxi miiyvanoso.

me-19 saukunis bolos germanelma ge-

ografma fridrix ratcelma daarsa anT-

ropogeografiis skola. ratcelis mi-

xedviT adamianebis cxovrebis umniSvne-

lovanesi aspeqtebi - Sroma, qorwineba,

gadaadgileba da sxva mniSvnelovnad

aris damokidebuli klimatur-geogra-

fiul garemoze. amasTan, meore mniSvne-

lovan faqtorad miiCnevda kulturas da

Tvlida, rom iq sadac ufro maRalia sa-

zogadoebrivi warmoebis kultura, miT

ufro izrdeba mosaxleobis raodenoba

da simWidrove.

me-20 saukunis dasawyisSi anTropo-

geografiis sawinaaRmdegod Camoyalib-

da „adamianis geografiis” franguli

skola, romelsac vidal de la blaSi

xelmZRvanelobda. am skolis warmomad-

genlebi gansakuTrebul yuradRebas aq-

cevdnen adamianisa da bunebis urTierT-

kavSirs, magram ugulebelyofdnen mo-

saxleobas, rogorc erTian sazogadoeb-

riv organizms.

yvela zemoT dasaxelebuli Teoriebi

da skolebi met- naklebad mimarTuli

iyo mosaxleobis dinamikis regulirebi-

sa da maTi teritoriuli organizaciis

Sesaxeb, magram maTi Sexedulebebi ufro

reaqciul da pragmatiul xasiaTs ata-

rebda.

mosaxleobis zrda erTgvar msoflio

safrTxed miCneuli gaxda da am sakiTxi-

sadmi sazogadoebrivi azris yuradRe-

bis misaqcevad 1989 wels 11 ivlisi

msoflios mosaxleobis dRed gamocxad-

da. amis Semdeg uamravi saxelmwifo dae-

Tanxma imas, raTa mosaxleobis gakont-

rolebis mizniT, sakuTar socialur

programebSi gaiTvaliswinon ekologi-

ur garemosTan, saarsebo resursebTan,

ekonomikur–socialur-kulturul-

ekologiur ganviTarebis faqtorebTan

mosaxleobis koordinirebis miRwevis

tendencia.

Tanamedrove periodSi msoflios

bevr qveyanaSi, erTis mxriv” demografi-

ulma afeTqebam”, xolo meores mxriv

„demografiulma krizisma” am qveynebs

garkveuli socialur-ekonomikuri da

eTnodemografiuli problemebi Seuqm-

na. am problemebis gadaWris erT-erT sa-

Sualebas „demografiuli politikis”

SemuSaveba da ganxorcieleba warmoad-

gens. „demografiuli politikis” warmo-

adgens RonisZiebaTa sistemas, romlis

mizania mosaxleobis aRwarmoebis pro-

cesebze zemoqmedebis meSveobiT xeli

Seewyos mosaxleobis raodenobis gazr-

das, an Semcirebas.

demografiuli politikis koordini-

reba Tavis Tavze aiRo gaerTianebuli

erebis organizaciam. 1967 wels gaeros

inciativiT Seiqmna mosaxleobis fondi

(UNFPA), romelic daxmarebas uwevs upi-

ratesad ganviTarebadi qveynebis mTav-

robebs Sobadobaze kontrolis ganxor-

cielebis saqmeSi. demografiuli situa-

ciis specifikidan gamomdinare demog-

rafiuli politika, rogorc wesi, mimar-

Tulia Sobadobis Semcirebis an gazrdi-

saken. pirvel SemTxvevaSi saqme gvaqvs

ganviTarebad qveynebTan, xolo meore

SemTxvevaSi - ganviTarebulTan.

demografiulma politikam unda uz-

runvelyos msoflos demografiuli

problemebis mogvareba, winaaRmdeg Sem-

TxvevaSi msoflio armoCndeba seriozu-

li problemebis winaSe.

merab futkaraZe

geografiis departamentis

asocirebuli profesori

msoflios mosaxleobis zrda _ perspeqtiva Tu problema?

10 iiaannvvaarrii

mecnierul dargebs Soris geografias wamyvani adgili

uWiravs bunebrivi kompleqsebis (landSaftebis) bunebaT-

sargeblobis, gardaqmnis da garemos dacvis saqmeSi. bune-

baTsargeblobis procesSi metad didi mniSvneloba aqvs

mocemuli regionis geografiul mdebareobas, reliefur

da klimatur Taviseburebebs da sxva faqtorebs.

aWara Sedis saqarTvelos samxreT mTianeTis Semadgen-

lobaSi. igi gamoirCeva gansxvavebuli bunebrivi pirobebi-

Ta da bunebrivi landSaftebis mravalferovnebiT, rac

gamowveulia geografiuli mdebareobiT, geologiuri

warsuliT, zedapiris reliefis formebiT, klimaturi pi-

robebiT, Savi zRvis gavleniT da sxva faqtorebiT.

aWara mTiani qveyanaa, sadac gorak-borcvebs, winam-

Tebs da mTebs 90%-ze meti uWiravs. dablobi sami nawilis

(kaxabris, qobuleTis da Caqvis dablobebis) saxiT gavrce-

lebulia zRvis sanapiros gaswvriv. mudmiv dasaxlebas da

miwaTmoqmedebas uWiravs mTeli teritoriis 30%-mde. ama-

ve dros aWara saqarTvelos sxva regionebTan SedarebiT

yvelaze mWidrodaa dasaxlebuli, saSualod 124 kaci 1

kv.km-ze, xolo zogierT dasaxlebul ubanSi (zRvispira

zona) 500-800 kaci 1 kv.km-ze.

bunebriv kompleqsebze mZlavrma anTropogenurma

datvirTvam isedac rTul reliefur da klimatur piro-

bebSi gamoiwvia geoekologiuri wonasworobis darRveva.

amis gamo bolo periodSi gaaqtiurda mewyerebi, Tovlzva-

vebi, Rvarcofebi, niadagis erozia da sxva. aRniSnul pro-

cesebs adgili aqvs rogorc zRvispira, aseve Siga mTiani

aWaris pirobebSi. aWaraSi sul daimewyra 177 sofeli da

mewyersaSiS zonaSia 51 sofeli. aseve qobuleTisa da xel-

vaCauris raionebSi ramdenime ojaxma Seicvala sacxovre-

beli adgili. zogjer ferdobze adgili aqvs niadagis Caq-

cevas (qobuleTis raioni, sofeli Caisubani), ris gamoc ka-

pitaluri saxli iSleba.

zemoT aRniSnulidan gamomdinare dRiTidRe izrdeba

landSaftebis diferenciaviisa da bunebaTsargeblobis

sakiTxebis codnis aucilebloba.(2)

aWara, romelic xasiaTdeba Taviseburi bunebrivi pi-

robebiTa da mdidari resursebiT, fizikur-geografiuli

TvalsazrisiT metad saintereso regionia. SedarebiT

mcire farTobis mqone teritoriaze (2900 kv.km), bunebis

iSviaT nairferovnebasTan gvaqvs saqme, zRvis sanapirodan

dawyebuli kolxuri polidominanturi notio subtropi-

kuli mcenareulobiT dawyebuli maRali mTebis mimarTu-

lebiT subalpuri da alpuri mdeloebiT damTavrebuli.

landSaftis komponentebi (reliefi qani, dedamiwis

zedapiruli atmosferuli fena, wyali, niadagi, mcenareu-

lobisa da cxovelTa samyaro) erTmaneTTan mWidrodaa da-

kavSirebuli da erTimeoreze axdenen gavlenas, yvelgan

bunebrivi komponentebi ama Tu im xarisxiT ganicdis anT-

ropogenuri saqmianobis gavlenas.

aWaris zRvispira aWaraSi dablobebi da gorak-borcve-

bi, xolo SidamTian aWaraSi qvaburi da mTis ferdobebi

yvelaze metad ganicdis anTropogenur transformacias

da misi analogi ar gvxvdeba ara marto saqarTveloSi, ara-

med amierkavkasiaSi. landSaftis Zlieri anTropogeniza-

cia ganapiroba niadaguri da klimaturi komponentebis sa-

fuZvelze ekonomikurad mniSvnelovanma soflis meurneo-

bis ganviTarebam, rac ganapiroba Warbma dasaxlebam da ag-

raruli landSaftebis formirebam.

zRvis sanapiro dablobi aRmosavleTiT gadadis go-

rak-borcvebSi da moicavs 30-40-250-300 metr hifsometri-

ul simaRles. isini uSualod dablobs emijnebian. gorak-

borcvebi mdinareebis Woroxis, barcxanis, yoroliswya-

lis, abanoswyalis, Caqviswyalis, aWyviswyalis, kintriSis-

wyalis, kintriSis, aWyvisTaviswylis da Coloqis Senakade-

bis mier Zlier danawevrebuli da erozirebulia.

aWaris gorak-borcvebiani zoli iwyeba sarfidan da

vrceldeba oCxamursa da cecxlauramde, leRvasa da qaqu-

Tis CaTvliT. gorak-borcvebi ufro met siganes aRwevs

oCxamur-qaquTis siganeze. gorak-borcvebis zona yvelaze

mWidrodaa dasaxlebuli. am zonaSi erT sulze modis

400kv. metri sasoflo-sameurneo savargulo sakarmidamo

da sazogadoebrivi nakveTis CaTvliT. amis msgavsi ar aris

ara marto saqarTveloSi, aramed amierkavkasiaSi. gorak-

borcvebma subtropikuli kulturebisaTvis saukeTeso

niadagur-klimaturi pirobebis gamo Zlier ganicada anT-

ropogenuri faqtoris zegavlena. jer kidev mimdinare sa-

ukunis dasawyisSi salibaurSi, zeda kapreSumSi, feriaSi,

maxinjaurSi, mwvane koncxze, CaqvSi da cixisZirSi sakmaod

didi farTobebi ekava Cais, citrusebis, bambukis, tungis

da sxva kulturebis plantaciebs. maTi gaSeneba intensiu-

rad warimarTa XX saukunis 30-ian wlebSi e.w. koleqtiviza-

ciis periodSi. am droisaTvis gorak-borcvian zolSi

mTlianad amoiZirkva kolxeTis tipis tye, Catarda niada-

gis 45sm siRrmeze damuSaveba da gaSenda Cais plantaciebi.

citrusebisa da tungisaTvis Catarda ferdobebis date-

raseba da gaSenebis win terasebic damuSavda 45 siRrmeze.

yovelive aseTma moqmedebam Taviseburi gavlena miaxdina

mikroklimatze, mcenareTa safarze, niadagis Tvisebebze,

cxovelebze da landSaftis sxva komponentebze.

gorak-borcvebi aRmosavleTiT gadadis mTiswineTSi,

dabal, saSualo da maRal mTebSi. maT geomorfologiur

safuZvels warmoadgens mesxeTis anu aWara-imereTis qedi

da misi gantotebani.

mTiswinebi moicavs 250-300 da 550-600 metr simaRles.

winamTebi gorak-borcvebis maxloblad aTvisebuli da da-

saxlebulia. sasoflo sameurneo savarguli ZiriTadad

vrceldeba 350 metramde, xolo zogierT soflebSi zeda

dagva, yorolisTavi, zeda axalSeni, erge, simoneTi da sxva

vrceldeba 400-430 metramde. darCenili teritoriebi

uWiravs buCqnarebsa da tyebuCqnarebs. winamTebi mdinare-

ebiT, maTi SenakadebiT da nakadulebiT Zlier danawevre-

bulia da uxvi atmosferuli naleqebiT ganicdis eroziul

procesebs. mosaxleobam aiTvisa mTiswinebis erTwliani

da mravalwliani kulturebiT, yovelive aman ki gaaqtiura

eroziuli procesebi.

gorak-borcviani zolidan maRali mTebisaken kargadaa

gamoxatuli vertikaluri zonaloba. mTa-tyis landSaf-

tebi vrceldeba 2000-2100 metramde. Semdeg 2400-2500 met-

ramdea subalpuri zona da 2400-2500 metrs zeviT gansa-

kuTrebiT mwvervalebi dafarulia alpuri mdeloebiT.

aqac subalpuri tyeebis gaCexvisa da alpur sartyelSi pi-

rutyvis gadaWarbebuli Zovebis Sedegad daiwyo eroziu-

li procesebi, mTis ferdobebis daxramva, rasac Semdgom

axlavs Seuqcevadi geomorfologiuri procesebi, bune-

bis stiqiuri movlenebis ganviTareba, riTac erT-erT ur-

Tules regions warmoadgens saqarTvelos ekosistemaSi.

daimewyra sasoflo-sameurneo savargulebi (560 ha),

daingra 1200-ze meti sacxovrebeli saxli, saSiS zonaSia

moqceuli 8000-mde sacxovrebeli saxli, daingra 160-mde

sxvadasxva saxis xidi, mwyobridan gamovida 340 km. centra-

luri da adgilobrivi mniSvnelobis gzebi. saSiSi geolo-

giuri procesebis ganviTarebis zonaSi imyofeba aWaris

teritoriis 30%. anTropogenuri datvirTva aWaris ma-

RalmTianeTSi 3,2-jer aWarbebs dasaSvebs.

aranaklebi ekologiuri problemebis winaSe dgas Savi

zRvis sanapiro landSaftebi, gansakuTrebiT ki qalaqi ba-

Tumi da misi Semogareni. manqanebis sawvavis gamonabolqvi,

niavis dabervisas warmoqmnili mtvris korianteli, fera-

di „parkebiT” „morTuli” xeebi, mouwesrigebeli sadarba-

zoebis bunkerebki da a.S. – yvelaferi es Cveni qalaqi.

hainrih biolis samxreT kavkasiis regionuli biuros

mxardaWeriT organizebuli 2011 wlis 4 noembris baTumis

sajaro diskusia Seecada gaerkvia Tu ra mdgomareobaa am

mxriv aWaris regionSi, kerZod qalaq baTumSi, qalaqSi sa-

dac turizmis ganviTrebis mxardasaWerad ganxorciele-

buli Tu mimdinare samSeneblo proeqtebis Sedegad ga-

datvirTuli zRvis sanapiro zoli Tu Savi zRvis wylis si-

sufTave warmoadgenen eqspertebis azriT ekologiuri

problemebis im mcire CamonaTvals, romlis daZlevac Cven

axlo momamvalSi aucileblad mouwevs.

qalaqis dRevandeli ekologiuri mdgomareobidan ga-

momdinare baTumis zRvispira zolis ekologiuri mdgoma-

reoba sakmaod rTulia. bunebrivia, baTumis zRvis sanapi-

ro – saporto akvatoriiT, Zveli da axali bulvariT –

datvirTuli sastumroebiT da parkebiT, warmoadgens qa-

laqis erT-erT gansakuTrebul da umniSvnelovanes na-

wils. dReisaTvis, saxelmwifosa Tu sxvadasxva kerZo in-

vestorebis mxridan turizmis ganviTarebisaTvis saWiro

infrastruqturis Seqmna erTi mxriv xels uwyobs baTumSi

turistebis nakadis zrdas, Tumca meores mxriv baTumis

zRvis sanapiro zonis mimdebare teritoriebis maqsimalu-

rad aTviseba (sastumroebi da sxvadasxva saxis gasarTobi

parkebi) sagrZnoblad amZimebs baTumis zRvispira zolis

ekologiur mdgomareobas. zRvis sanapiro zonaSi kapita-

luri nagebobebis masobrivi mSenebloba dauSvebelia da

sxvadasxva saxis gasarTobi da savaWro obieqtebi unda

mdebareobdes zRvis sanapiro zonis miRma, plaJze SeiZle-

ba mxolod sezonuri asawyob – dasaSleli msubuqi konst-

ruqciis nagebobebis Seqmna. dRes aramarto baTumis bul-

varis gaswvriv, aramed sarfidan anakliamde, zRvis sanapi-

ro zonaSi, plaJze gaCnda kapitaluri nagebobebi, rac yov-

lad dauSvebelia. Zlieri Relvisas msgavsi nagebobebi Se-

iZleba daziandes, an saerTodac daingres, riTac iqmneba

ekologiurad dabinZurebuli plaJi.

goniosa d kvariaTis zRvispira zolSi mindinare masi-

uri mSenebloba dauSveblebia. mimdinare mSeneblobebi

ara marto xels uSlis regionis mdgrad ekologiur gan-

viTrebas aramed es aseve anadgurebs regionis landSaf-

Tur mimzivelobas – ris Sedegic savsebiT SesaZlebelia

iyos turistebis nakadis kleba.

baTumis administraciuli sazvrebis gafarToebis geg-

mebis SemuSavebisas aucilebelia regionis landSaftis

ekologiuri mdgomareobis maqsimaluri SenarCuneba. aq

upirveles yovlisa, mniSvnelovania zRvispira sanapiro

zolis teritoriaze mSeneblobebis dagegmvisas ekologi-

uri sakiTxebis maqsimalur gaTvaliswinebaze.

aRsaniSnavia aseve sazogadoebis mcire dainteresebaze

ekologiuri sakiTxebiT, rac sakmaod did problemas war-

moadgens. am mxriv mniSvnelovania regionis axalgazrdeb-

Si ekologiuri TviTSegnebis amaRleba, rac upirobod ga-

moiwvevs sazogadoebis gaaqtiurebas da rac axlo moma-

valSi aiZulebs saxelmwifos gaiTvaliswinos regionis wi-

naSe mdgari ekologiuri problemebis mogvarebis auci-

lebloba.

aucilebelia aWaris teritoriaze saSiSi geologiuri

procesebis ganviTarebis zonebSi droulad Catardes kom-

pleqsuri, sainJinro-geologiuri, geoekologiuri da

hidromelioraciuli kvleviTi samuSaoebi, winaaRmdeg

SemTxvevaSi momavalSi es procesebi gamoiwveven garemos

geoekologiuri balansis Seuqcevad gauaresebas da dRe-

vandeli lokaluri geodinamikuri procesebi miiReben re-

gionuli gavrcelebis xasiaTs, rasac mohyveba aWaris te-

ritoriaze ekosistemebis mTliani moSla, ris Sedegad ma-

Ti racionaluri da mizanmimarTuli marTvis procesi sa-

xalxo, sasoflo-sameurneo da sxva miznebisaTvis umarTa-

vi gaxdeba.

nnaazziibbrroollaa ffaaRRaavvaa,

SoTa rusTavelis saxelmwifo

universitetis

asistent-profesori

aWaris landSaftebis ekologiuri mdgomareoba

sur.1 kavkasiis landSafturi ruka

sur. 2. aWaris maRalmTianeTSi mimdinare geomor-

fologiuri procesebi (erozirebuli ferdobebi) ga-

mowveuli tyeebis kafviT.

sur.3. baTumis nagavsayreli md. Woroxis Se-

sarTavTan.

sur. 4. sof. adliis sanapiroebi axali bulva-

ris gaSenebamde.

11iiaannvvaarrii

xangrZlivi da mZime avadmyofo-

bis Semdeg gardaicvala baTumis So-

Ta rusTavelis saxelmwifo univer-

sitetis yofili reqtori, filolo-

giis mecnierebaTa doqtori, profe-

sori nuri verZaZe. profesorma nu-

ri verZaZem mniSvnelovani wvlili

Seitana umaRlesi skolisa da qar-

Tuli mecnierebis ganviTarebaSi.

Rvawlmosili mecnieri daibada 1942

wlis 5 marts xelvaCauris raionis

sofel xelvaCaurSi. saSualo sko-

lis oqros medalze damTavrebis

Semdeg (1958) erTxans imuSava aWaris

wyalTa meurneobis sammarTveloSi.

1959 wels Cairicxa saqarTvelos po-

liteqnikur institutSi, magram in-

Jinris profesia mis mowodebad ar

CaTvala da 1960 wels Sevida iv. java-

xiSvilis saxelobis Tbilisis sa-

xelmwifo universitetSi filolo-

giis fakultetze qarTuli enisa da

literaturis specialobiT.

meore kursidan gacvliTi prog-

ramiT miavlines kievis universi-

tetSi ukrainuli enisa da litera-

turis Sesaswavlad. universitetis

warCinebiT damTavrebis Semdeg, 1967

wels Cairicxa kievis universitetis

aspiranturaSi. waruSleli kvali

datova Tbilisis universitetSi ga-

tarebulma wlebma axalgazrda spe-

cialistisa da mkvlevris cnobiere-

baze. igi sicocxlis bolomde darCa

Tbilisis universitetis tradicie-

bis erTguli. rogorc mecnieri da

maswavlebeli misTvis misabaZi iyo

akad. varlam Tofuria, prof. iv. qav-

TaraZe, prof. iv. gigineiSvili...

eamayeboda, rom iyo am universite-

tis aRzrdili.

1973 wels nuri verZaZem daicva

sakandidato disertacia.

1972 wlidan n. verZaZe muSaobas

iwyebs baTumis SoTa rusTavelis sa-

xelobis saxelmwifo pedagogiur ins-

titutSi, sadac sxvadasxva dros iyo:

_ qarTuli enisa da literatu-

ris kaTedris ufrosi maswavlebeli

(1971-1975 ww).

_ proreqtori ideur-aRmzrde-

lobiTi muSaobis dargSi (1975-1981

ww).

_ proreqtori saRamosa da da-

uswrebeli muSaobis dargSi (1981-

1986 ww).

_ proreqtori saswavlo dargSi

(1986-1996 ww).

_ zogadi filologiis kaTedris

gamge (1991-1996).

_ reqtori (1996-2004 ww).

_ 1995 wels daicva sadoqtoro

disertacia, 1996 wels mieniWa pro-

fesoris wodeba.

farToa n. verZaZis samecniero

interesebi: qarTul-rusul-ukrai-

nuli literaturuli urTierTobe-

bi, Targmanis Teoria, zogadi enaT-

mecniereba, saqarTvelos uaxlesi

istoriis problemebi. gamoqveyne-

buli aqvs 50-ze meti samecniero

Sroma, maT Soris _ 6 wigni.

wlebis ganmavlobaSi n. verZaZe

kiTxulobda `zogadi enaTmecniere-

bis~, `enaTmecnierebis Sesavlis~,

`qarTuli enis stilistikis~, `axali

qarTuli enis~ kursebs. misi leqcie-

bi gamoirCeoda akademiurobiT, Ta-

vad leqtori ki iyo momTxovni da

axalgazrdobis moyvaruli. misi re-

komendaciiTa da xelmZRvanelobiT

mecnierebaSi gaikvlia gza araerTma

axalgazrdam, romlebic, dRes ukve

profesorebi da warmatebuli mkv-

levrebi, moRvaweoben baTumis uni-

versitetsa da sxva samecniero da

saswavlo dawesebulebebSi.

1996-2001 wlebSi n. verZaZe airCi-

es aWaris uzenaesi sabWod deputa-

tad, iyo uzenaesi sabWos prezidiu-

mis wevri. 2001 wels airCies aWaris

ar parlamentis deputatad, 1997

wlidan muSaobda aWaris avtonomiu-

ri respublikis saxalxo krebis Tav-

mjdomaris pirvel moadgiled, 1998

wlidan iyo aWaris umaRlesi saswav-

leblebis reqtorTa sabWos Tavmj-

domare; 2001 wels airCies evropis

sabWos regionuli da adgilobrivi

xelisuflebis TviTmmarTvelobis

kongresis wevrad.

misi iniciativiTa da ZalisxmeviT

baTumis universitetSi Camoyalibda

`memed abaSiZis saxelobis samecnie-

ro-kvleviTi centri~, romelsac

xelmZRvanelobda 2000-2004 wlebSi.

,,centris’’ samecniero priorite-

tad gamoikveTa istoriuli samxreT

saqarTvelos (,,Woroxis qveynebis’’)

problemebis kvleva. misi ideali

iyo uaxloesi istoriidan ilia Wav-

WavaZe da memed abaSiZe. Tavis nawe-

rebSi gansakuTrebiT cdilobda ma-

Ti Rvawlis warmoCenas aWarisa da

sruliad saqarTvelos winaSe.

1991 wels baTumis SoTa rusTave-

lis saxelobis saxelmwifo pedago-

giuri institutis bazaze Camoya-

libda baTumis SoTa rusTavelis sa-

xelobis saxelmwifo universiteti,

romlis struqturuli formirebis

saqmeSi didia n. verZaZis wvlili. igi

ar iSurebda Zalasa da energias uni-

versitetis Semdgomi srulyofi-

saTvis.

n. verZaZis moRvaweobaSi calke

unda aRiniSnos TanamoazreebTan

erTad ,,baTumis damoukidebeli

universitetis’’ Camoyalibeba. igi

1991-1996 wlebSi, daarsebidan re-

organizaciamde, damoukidebel uni-

versitetsac xelmZRvanelobda. mis

muSaobaSi Caaba baTumis saxelmwifo

universitetis profesor-maswav-

leblebi, moiwvia axalgazrda speci-

alistebi, safuZveli Cauyara baTum-

Si axal specialobebs...

n. verZaZis, rogorc ganaTlebisa

da mecnierebis organizatoris niWi

gansakuTrebiT gamovlinda univer-

sitetis reqtorad moRvaweobis pe-

riodSi: Seiqmna axali kaTedrebi da

fakultetebi, baTumSi safuZveli

Caeyara samarTalmcodneobis, eko-

nomikis, samedicino, Turquli fi-

lologiis, Jurnalistikis fakul-

tetebsa da specialobebs, Seivso da

gamdidrda universitetis samecnie-

ro biblioTekis wignadi fondi, Se-

iqmna universitetis gamomcemloba,

Camoyalibda stamba, misi didi Za-

lisxmeviT SekeTda (faqtiurad xe-

laxla aSenda) universitetis zRvis-

pira (pirveli) korpusi, ganaxlda

maRlivi korpusi, aSenda axali bib-

lioTeka da samkiTxvelo darbazi,

universitetis kabinetebi da audi-

toriebi aRiWurva axali inventa-

riT... yovelive aman didi dro da

energia waiRo. bednieri iyo, roca

xedavda ganaxlebul da ricxobri-

vad da Tvisobrivad gazrdil uni-

versitets. gansakuTrebul yu-

radRebas aqcevda maRalmTiani aWa-

risa da guriis soflebisaTvis peda-

gogiuri kadrebis momzadebas. misi

reqtorobis periodSi universitet-

Si funqcionirebda specialuri

jgufebi am regionis axalgazrdebi-

saTvis.

misi universitetis proreqto-

rad da gansakuTrebiT reqtorad

muSaobis periodSi didi yuradReba

eqceoda erovnuli disciplinebis

swavlebas. misi uSualo iniciativiT

universitetSi moqmed yvela saswav-

lo gegmaSi Setanil iqna ,,qarTuli

enis praqtikuli kursi“, ,,qarTuli

literaturis istoriis zogadi

kursi’’ da ,,saqarTvelos istoria’’.

nuri verZaZe iyo saqarTvelos

pedagogiur mecnierebaTa akademiis

akademikosi, sxva araerTi dargob-

rivi akademiis wevri.

igi iyo kargi megobari, universi-

tetis TiToeuli TanamSromeli sa-

kuTari ojaxis wevrad miaCnda, fiq-

robda da zrunavda maTze, axarebda

yvelas winsvla...

moRvaweobis wlebSi iyo warmate-

bebi da sixaruli, iyo gulistkivi-

lic, magram batoni nuri yovelTvis

poulobda sakuTar TavSi Zalas da

rCeboda universitetisa da sauni-

versiteto saqmis erTgulad. si-

cocxlis bolomde masTan yoveli

Sexvedra da saubari sruldeboda

universitetis problemebze msje-

lobiT, ,,mouareT universitetso“,

_ gvarigebda dRemudam...

igi dajildoebuli iyo Rirsebis

ordeniT.

nuri verZaZis, rogorc umaRlesi

skolis organizatorisa da moRva-

wis saxeli kuTvnil adgils daiWers

universitetisa da saqarTvelos ga-

naTlebis istoriaSi.

bbaaTTuummiiss

SSooTTaa rruussTTaavveelliiss

ssaaxxeellmmwwiiffoo uunniivveerrssiitteettii

g a n c x a d e b a

socialur mecnierebaTa, biznesisa da

samarTalmcodneobis fakultetis sa-

marTalmcodneobis specialobis I kur-

sis studentebma wmida ekaterines saxe-

lobis savanis mcxovrebTa mxardamWeri

saqvelmoqmedo koncerti „Cvenc davber-

debiT“ Caatares. koncertSi axalgazr-

debTan erTad savanis ansambli „saTnoe-

ba“ monawileobda, studentebma da miu-

safrma moxucebma sagaloblebi, xalxuri

da cnobili qarTuli simRerebi Seasru-

les. saRamoze aseve warmodgenili iyo

TavSesafaris cxovrebis

amsaxveli foto da vide-

okolaJi.

saqvelmoqmedo kon-

certi samoqalaqo ganaT-

lebis saswavlo kursis

„demokratiisa da moqala-

qeobis“ farglebSi gai-

marTa. saganmanaTleblo

programa amerikis Seer-

Tebuli Statebis saerTa-

Soriso ganviTarebis saa-

gentos (USAID) da saarCevno sistemebis

saerTaSoriso fondis (IFES) mxardaWe-

riT xorcieldeba. amave programis egi-

diT, 2012 wlis 3 dekembers, studentebma

baTumis ganaTlebis, ganviTarebisa da

dasaqmebis centrTan arsebuli „dRis

centris“ aRsazrdelebis dasaxmareblad

saqvelmoqmedo koncerti Caatares. sa-

Ramos organizatorebma Semosuli Tan-

xiT unarSezRudul mozardebs saCuqre-

bi gadasces da erTi bavSvis reabilita-

ciis kursi mTlianad daafinanses.

Sps „baTumis wylisa“ da

baTumis meriis sakonsul-

tacio kompaniis wamomad-

genlebi baTumis SoTa rus-

Tavelis saxelmwifo uni-

versitetis agraruli da sa-

inJinro teqnologiebis fa-

kultetis studentebs Sexv-

dnen da sawarmoo praqtikis

ganxorcielebis detalebi

gaacnes. praqtikantebi konsultantebis

daxmarebiT ramdenime Tvis ganmavlobaSi

sainJinro proeqtirebis, proeqtis gan-

xorcielebisa da mSeneblobis zedamxed-

velobis sakiTxebs Seiswavlian. saswav-

lo praqtikis monawileebi konkursis we-

siT SearCevian, upiratesoba III-IV kursis

kargi akademiuri moswrebisa da ucxo

enis mcodne studentebs mieniWebaT.

proeqti KfW-is mxardaWeriT baTumis

municipaluri infrastruqturis reabi-

litaciisa da 516613-TEMPUS-1-2011-1-BE-TEMPUS-JPHES - University & enterprise coope-ration for competency-based training in Armenia,Georgia and Ukraine.Cap4Com progrmebis

farglebSi xorcieldeba.

programaSi monawileobis msurve-

lebma 15 Tebervlamde eleqtronul mi-

samarTze: [email protected] unda

gadagzavnoT CV da akademiuri moswre-

bis damadasturebeli dokumeti.

damatebiTi informaciisTvis dare-

keT nomerze: 27 61 72.

studentebma saqvelmoqmedo koncerti`Cvenc davberdebiT~ Caatares

saswavlo praqtika agraruli da sainJinro teqnologiebis

fakultetis studentebisaTvis

12 iiaannvvaarrii

Cveni universitetis aRzrdilma,

qimiis mecnierebaTa doqtorma nino

kiknaZem samecniero biblioTekas sa-

Cuqrad gadmosca misi saxelmZRvanelo

wigni “analizuri qimia”.

analizuri qimia fundamentaluri

mecnierebis erT-erT mniSvnelovan

dargs warmoadgens. didia analizuri

qimiisa da qimiuri analizis roli ro-

gorc sabunebismetyvelo mecnierebe-

bis (biologiis, fizikis), agreTve sxva

dargebis (mineralogiis, geologiis,

geoqimiis, agroqimiis, geografiis, me-

dicinis) ganviTarebaSi. analizuri qi-

miis Tanamedrove instrumentuli da

eqspresiuli meTodebis gamoyenebiT

dgindeba zemoaRniSnul dargebSi saa-

nalizo masalis Sedgeniloba da st-

ruqtura.

dReisaTvis analizuri qimiis meTo-

debi farTodaa danergili da aprobi-

rebuli saxalxo meurneobis sxvadasx-

va dargSi, warmoebaSi, kosmosur kvle-

vebsa da garemos dacvaSi. warmoudge-

nelia qimiuri, metalurgiuli, manqa-

naTmSeneblobis da sxva romelime dar-

gis warmoeba, romelTac nedleulTan

da sxvadasxva masalebTan aqvT saqme

warmoebis qimiuri kontrolis gareSe,

radganac swored qimiuri analizis

meSveobiT mzaddeba maRali sisufTa-

vis produqcia, romelic akmayofilebs

saerTaSoriso standartebs.

wignze muSaobisas avtori miznad

isaxavda analizuri qimiis Teoriuli

safuZvlebis, qimiuri analizis klasi-

kuri da Tanamedrove meTodebis Tav-

moyras da gacnobas studentebisa da am

sferoSi momuSave specialistebisT-

vis, romlebic aucilebelia qimiuri

kontrolisaTvis da xels Seuwyobs

analitikoss profesional specialis-

tad CamoyalibebisaTvis aucilebeli

unar-Cvevebis gamomuSavebis sapasu-

xismgeblo saqmeSi. wignSi Tanmimdev-

rulad da maRal doneze aris ganxilu-

li analizuri qimiis fizikuri, qimiu-

ri, fizikur-qimiuri meTodebi da maTi

gamoyenebis sferoebi.

wigni Sedgeba 3 nawilisa da 23 Ta-

visgan, romlebSic safuZvlianadaa ga-

Suqebuli analizuri qimiis principu-

li sakiTxebi, kerZod:

I nawilSi gaSuqebulia Semdegi sa-

kiTxebi: eqsperimentis dagegmva da Ca-

tareba; qimiuri reaqciebis mgrZnobia-

roba da xsnarSi ionTa aRmoCenis piro-

bebi; nimuSis daSlisa da nivTierebis

aRmoCenis meTodebi; moqmed masaTa ka-

noni (mmk), rogorc TvisebiTi analizis

safuZveli;

II nawilSi ganxilulia kaTionTa

mJavur-tutovani sistema; wylis ionu-

ri namravli; buferuli sistemebi; moq-

med masaTa kanoni da heterogenuli

sistemebi; Tanamedrove warmodgenebi

mJavebsa da fuZeebze brensted-lou-

ris protolituri Teoriis safuZvel-

ze;

III nawili moicavs raodenobiTi ana-

lizis Teoriul safuZvlebs, misi Ca-

tarebis pirobebs da operaciebs; rao-

denobiTi analizis qimiur, fizikur da

fizikur-qimiur meTodebs; klasikuri

qimiuri meTodebis paralelurad, aR-

werilia Tanamedrove instrumentuli

meTodebi: eleqtroqimiuri, fotomet-

ruli, atomur-absorbciuli, qroma-

tografiuli.

nino kiknaZis wigni `analizuri qi-

mia~ warmoadgens klasikuri da Tana-

medrove meTodebiT analizuri qimiis

mniSvnelobis gaSuqebis literatu-

rul wyaros. wigni gankuTvnilia umaR-

lesi saswavleblebis rogorc qimiis

specialobis, aseve sabunebismetyve-

lo, samedicino, agraruli, sainJinro-

teqnologiuri dargis studentebisT-

vis, igi agreTve mniSvnelovani SenaZeni

iqneba am sferoebSi moRvawe specia-

listebis farTo wrisaTvis.

samecniero biblioTekam saCuqrad miiRo za-

al qorTuas wigni, „qarTuli samefo-samTavroe-

bis sagareo politikis istoriidan (odiSis

samTavro XVI I s. pirvel naxevarSi urTierToba

osmaleTTan, sparseTTan da evropasTan.)”

mkvlevari naSromSi, istoriuli faqtebisa da

movlenebis analizis safuZvelze akonkretebs

odiSis mTavris _ le-

van II dadianis mier ga-

tarebul reformebs,

rogorc saSinao ise sa-

gareo politikuri

cxovrebis dargSi, ri-

Tac SesaZlebeli gax-

da odiSis samTavros

gaZliereba-ganmtki-

ceba dasavleT saqarT-

veloSi, kulturis

centris gadmonacvle-

ba istoriul samegre-

loSi. odiSis samTav-

rom gamaerTianeblis

roli Seasrula samxreT-dasavleTi saqarTve-

los istoriaSi. daqucmacebuli saqarTvelos

arsebobis pirobebSi levan II dadianma ormagi

diplomatiis gziT SeZlo mtris mterTan dapi-

rispireba. evropuli civilizaciis Semobrune-

bis gzaze myofma saqarTvelom rTuli periodi

gadaitana da SeZlo fexze dadgoma. 1555 wlis sa-

marcxvino zavi dResac ganagrZobs arsebobas

„mtris“ azrovnebaSi.

avtori arsebuli istoriuli wyaroebis ur-

TierTSejerebis safuZvelze akonkretebs isto-

riul pirovnebaTa saxelebs.

mkvlevari naSromis 144-e gverdze aRniSnavs,

rom wyaroebis naklebobis an kidev uqonlobis

gamo Znelia naxevarsaukunovan monakveTSi zus-

tad ganisazRvros dasavleTi saqarTvelos Ti-

Toeuli samefo-samTavros sagareo politikuri

kursi, magram ZiriTadad SeiZleba iTqvas Semde-

gi: dasavleTi saqarTvelos sagareo politikis

gansakuTrebiT saintereso kursis gamtarebeli

odiSis samTavro da misi xelisufali levan II da-

diani iyo. amasTan isic unda iTqvas, rom am peri-

odis arsebuli istoriuli wyaroebi mniSvnelo-

van cnobebs gvawvdian imereTisa da guriis same-

fo-samTavroTa mesveurebis mier warmoebuli

sagareo saqmianobis Sesaxeb. swored imereTma

Seikedla qarTveli mefe Teimuraz II da iranis

Sahi dadianis meSveobiT cdilobda masTan er-

Tad imereTis xelSi Cagdebas.

mkvlevari savsebiT samarTlianad akonkre-

tebs evropeli misionerebis saqmianobas, ro-

gorc politikur ise kulturul sferoSi. maT

dadebiTi roli iTamaSes tyveTa syidvis saqmeSi.

Tumca udidesia levan II dadianis damsaxureba

qarTuli kulturis TviTmyofadobis SenarCu-

nebisa da misi sparsuli gadagvarebisgan dacva-

Si.

universitetis req-

torma, prof. a. bakuri-

Zem biblioTekas saCuq-

rad gadmosca qarTul

xelnawerTa erovnuli

centris mier gamocemu-

li wignebi.

xelnawerTa erov-

nulma centrma Sekriba

da or tomad gamosca

qarTveli istorikosisa

da filologis, prof.

zaza aleqsiZis Sromebi

saxelwodebiT „qristi-

anuli kavkasia“.

gamoica qarTul xelnawerTa wigni-albomi.

masSi Sesulia V-XI saukuneebis qarTuli xelna-

weri wignebis da sazR-

vargareT arsebuli

qarTuli kulturis

centrebSi (sinis mTa,

ierusalimis berZnuli

sapatriarqo) arsebul

xelnawerTa koleqcie-

bis fotoaslebi. albo-

mi Sedgeba oTxi Tavisa-

gan. wignSi warmodgeni-

li fotoebi anotire-

bulia da masSi Tavmoy-

rili masala informa-

ciuli xasiaTisaa. gansakuTrebiT sainteresod

ikiTxeba informacia saweri masalisa da wignis

ydis Sedgenilobis Sesaxeb. wigns Tan erTvis

qarTul xelnawerTa Seqmnisa da gadanacvlebis

ruqa (V-XVII ss).

aseve xelnawer-

Ta erovnulma

centrma gamosca

ruseTis erovnul

biblioTekaSi da-

culi XV-XVI ss-is

qarTul-berZnu-

li ilustrirebu-

li xelnaweri

sankt-peterbur-

gis koleqciidan.

xelnaweri Sinaar-

siT liturgikuli krebulia. teqsti moicavs sa-

xarebiseul sakiTxavebs, troparebs, savedrebel

locvebs da sxvadasxva Sinaarsis mimowevas. ana-

logiuri xasiaTisaa samedicino epigramebi, ro-

melSic aRwerilia da daxasiaTebulia adamianis

janmrTelobisaTvis saziano an sasargeblo Tve-

ebi.

x e l n a w e r i s

Sesaxeb 1883 we-

ls pirvel cno-

bas gvawvdis Ji-

ul murie naS-

romSi „kavkasiis

x e l o v n e b a “ .

Sarl roo de

flerma naSromSi

„La messe“ gamoaq-

veyna grigori

gagarinis mier

Sesrulebuli ori miniaturis asli. es is gagari-

nia, romelmac uari Tqva daexata reaqcioneri

ministris _ katkovis suraTi, romelmac Seu-

racxyo qarTuli erovnuli droSa.

aseve xelnawerTa erovnulma centrma gamos-

ca tao-klarjeTis xelnaweri memkvidreoba da

moqvis saxareba.

gverdi moamzada

merab megreliSvilma

nnaaCCuuqqaarrii wwiiggnneebbii

gazeTi daibeWda

gamomcemloba

`samSobloSi~

2 18 07 76; 5 99 95 31 90

mis.: q. Tbilisi,

robaqiZis 7

C M Y K