Upload
sanskrit-jagat
View
65
Download
5
Embed Size (px)
DESCRIPTION
latest edition of sanskritjagat emagazine
Citation preview
ISSN 2319 – 2704
laLd`rKkuka lalkj%
dkdksjh dk.Me~
ohjÅ/keflag%
tUeHkwfe%
Jh xq#th
fpje~ laLdre~
vLekda laj{kdegksn;% #X.kkoLFkk;ke~
laLFkkizeq[kL; uwruh xhrekyk
ikou/kke Jh Jaxh_f"kvkJe
laLd`rtxr tkyi"BfuekZ.klsok;k% 'kqHkkjEHk%
;qxkCn% & 5114 ikS”kekl%
tuojh&Qjojh
2013
egkdqEHkdFkk
vkReu% ys[[email protected];% p v/kksfyf[krs
ladsrs izsf”krqa ‘kDuqofUr A
bZi=ek/;esu vfi ys[kku~ izsf”krqa ‘kDuqofUr A
&% laLd`rtxr~ %&
JhguqeUrvkJe%
vfu#)uxje~] csuhiqje~]
vEcsMdjuxje~ A fiu la[;k & 224152
bZladsr% & [email protected]
izkphulafpdk% tkyi’Bs izkIrqa “kDuqofUr %&
http://www.sanskritjagat.com
laLdrtxr~ bZif=dk
izFkea laLdj.ke~
;qxkCn% 5113
T;s’Bekl%
twu & 2012
lEiknd% & Jh foosdkuUnik.Ms;%
fo”k;ijke”kZd% & Jh lq’khydqekj%
laj{kd% & dfo Jh vfu#)eqfu
ik.Ms;% *vkrZ*
ckU/kok%
vkRekuqcks/k%
laLdrHkkjR;k% dk;kZf.k
O;kdj.kL; iz;kstukfu
,"kk laLdrHkk"kk
vk/kqfudtxfr T;ksfr"k’kkL=L; vkSfpR;e~
fpje~ laLdre~
tUeHkwfe%
m/keflag% izeksndqekj
% fnYyh
dkdksjhdk.Me~ Jhfo’kky
flag%bykgk
ckn
dqEHkesykide~
Jh vfu#)eqfuik.Ms;%
Jhxq: th izeksn’kqDy%
Hkorka fVIi.ke~
f’kokdkUr f}osnh
ckU/kok%
laLdrtxr~ bZif=dk;k% v;ead% fu’p;su foyEcsu vkxr%
vfLr] iqu’p vfLeu~ vads rkor~ lTtk vfi o;a drqZa u ‘kDroUr%
A losZ”kka dkj.kefLr vLekda laj{kdo;ZL; oz.kk?kkr% A
xro”kZL; 2012 [kzhLrkCnL; fnlEcjeklL; 12 fnukads
vLekda laLFkklaj{kd% ekuuh; Jh vfu#)eqfuik.Ms;o;Z%
f}rh;rykr~ v/k% HkwekS ifrr% ;su rL; }kS vfi iknkS ozf.krkS
[katkS p A ekl=;a tkra fdUrq bnkuhefi rL; LokLF;a rkor~
lE;d~ u orZrs A izk;s.k o;a rs”kkeso lsok;ka Hkoke% ;su
ys[klTtk;k% le;% ,o u izkI;rs A
vL; laLdj.kL; lTtk U;wuk rq vfLr fdUrq ys[kkuke~
mi;ksfxrk dnkfi U;wuk ukfLr A vfLeu~ fofo/kk% ys[kk% ogq”kq
fo”k;s”kq lfUr ;ku~ ys[kku~ ifBRok Hkorka eu% furjka rq”;rs A
o;a ladYia lk/k;ke% ;r~ vfxzelaLdj.kL; lTtkdk;Zefi
lE;dr;k dfj”;rs fdUrq rr% iwoZe~ vLekda laLFkklaj{kd%
lE;dr;k LoLFk% Hkosr~ A
HkoUr% fefyRok rs”kka ‘kh?kzLokLF;L; dkeuka dqoZUrq A
Hkonh;%
foosdkuUn ik.Ms;% (vkuUn%)
laLdrtxr~
vkRekuqHkwfr%
df ~pr~ egkiq#”ka fud”k%
vkReftKklk;S ,d% nso% ,d% vlqj’p
izkIroUrksA rkS ra lehia fpjdkya fLFkRok f’k{kka
izkIroUrkSA vuUrja l% egkiq#”k% rkH;ka
dfFkrou~ ;r~ HkoUrkS ;a vfUo”kr% rÙoeso
vflA rnk rkS fpfUrroUrkS ;r~ ‘kjhjeso vkRek
orZrsA iqu% rkS fpfUrroUrkS ;r~ ;r
izkIrO;ek·lhr~ rÙkq izkIre~A lUrq”Vks HkwRok
Lo&Louxja izfr izfLFkroUrkSA rs Lo&Louxja
xRok Lo&vkReh;tuS% dfFkroUr% ;r~ ;r
v/khrO;ek·lhr~ rr~ loZe·/khre~A v/kquk
vk;kUrq] Hkkstukfnda d`Rok vkuUnsu fnukfu
;ki;ke%A vgeso lk vkRek vfLe ;L;k% _rs
ukfLr df’pr~ oLrq%A rL;klqjL; LoHkko%
vKkuS% vPNkfnrks·lhr~] vrSo l% fo”k;s·fLeu~
vf/kdkUos”k.kL; iz;kla u droku~A LoLeS bZ’oj%
bfr eRok rsu iw.kZ:is.k laUrks”k% izkIr%] rsu
vkReua ‘kjhjfefr Lohd`re~A
ija nsoL; LoHkko%
vkis{kkd`rifo=% vlhr~A lks·fi iwoZa Hkzes·fLeu~
ifrrks·lhr~ ;r~ vge~ bR;L;kFkZ% ,rr~
‘kjhjesok·fLrA ,rr~ ‘kjhjeso czg~e~ bfr orZrs]
vrSo ,ra LoLFka rFkk fujksxr;k LFkkiuh;e~]
iqu’p lehphuoL=kfn /kkj.ka
loZfo/knSfgdlq[kkuka Hkksxdj.keso drZO;a orZrsA
ija dfrpu~ fnukfu vrhrs lfr rsu vuqHkwra
;r~~ xqjks% mins’kkFkZ% ,oa Hkforqa ukgZfr ;r~
‘kjhjeso vkRek orZrs] ‘kjhjkr~ fHkUuks·fi vfLr
fdefi vo’;e~A rnk l% reso xq#a lehia xRok
vi`PNr~ ;r~ x`#Js”B! Hkor% okD;L; fdesrr~
laLd`rHkkjR;k% dk;kZf.k
ekulifjorZue~
O;ogkjHkk”kk dj.ke~
‘kSf{kdifjorZue~
Lok/;;ulkexzh
fuekZ.ke~
lkU/;f’k{k.kdsUnzkf.k
foKkukfnxos”k.ke~
‘kkL=f’k{k.ke~
LFkkuj{k.ke~
uolkfgR;fuekZ.ke~
vkn’kZfuekZ.ke~
nwjLFkf’k{k.ke~
laLd`rek/;efo|ky;%
lkejL;fuekZ.ke~
fgUnqthouf’k{k.ke~
rkM+xzUFkfuekZ.ke~
ukVdijEijksTthoue~
ikjEifjdikB’kkyklq
psRuksRiknue~&
/keZlaLd`R;ks% fo”k;s
tkxfrZ%
O;kdj.kL;
iz;kstukfu
j{kk& osnkuka j{k.kkFkZa
O;kdj.ke~
Ågk& osns ;% ‘kCn% ;Fkk l%
rFkSo Hkosr~ rL; iz;kstua ;Fkkor~
Hkosr~ rnFkZ O;kdj.ke~A
vkxe&
y?kq& y?oFkZa O;kdj.ke~A
vlaUnsg%& vlansgkuka
fuo`R;FkaZ O;kdj.ke~A
rkRi;Za orZrs ;r~ ‘kjhjeso vkRek orZrs \ ija
dFkesrr~ lEHkkO;rs \ lokZf.k
‘kjhjkf.k rq u”Vkfu HkofUr] ija
‘kjhjL; rq uk’k% HkoR;so uA
vkpk;sZ.k
dfFkra ;r~ Roa Loeso vL;
fu.kZ;a dq#] rÙoeso
vfl& RkÙoeflArnk
f’k”;s.k fpfUrra ;r`
‘kjhjs fdz;k’khy% ;%
izk.k% vfLr] L;kr~ reso
y{;hd`Rok xq#.kk iwoksZDrksins’k%
iznÙk%A l% izfr xroku~A x`gekxR;
rsu n`”Va ;r~ Hkkstudj.ks
lfr izk.k% rstLoh
Hkofr] u d`rs lfr l%
Eykfu;qDr% HkofrA
rnk l% iqu% x`#a
fud”k% vxroku~
dfFkroku~ pA xq#Js”V! fda
Hkork izk.ka vkRek mDre~ \ iqu%
xq#.kk rnso okD;a cksf/kra ;r~ Roeso
vL; fu.kZ;a dq#] Roa rnso vfl bfrA l%
v/;olk;hf’k”;% xqjks% ldklkr~ vkxR;
vfpUr;r~ ;r~ rfgZ L;kr~ eu% ,o vkRek
Hkfo”;frA ija rsu ‘kh?kzeso voxra ;r~
eukso`Ùk;% rq cgqfo/kk% lfUr] eufl rq ln~o`fÙk%
vln~o`fÙk% mHkkS vfi Hkofr] vr% eu% rkor~
ifjorZu’khyk orZrs ;r~ lk dnkfi vkRek Hkforqa ukgZfrA
rnk iqu% xq#a lehia xRok rsu dfFkra ;r~ Hkks
xq#Js”B! eu% vkRek orZrs] ,oa rq eka u izfrHkkfrA Hkoku~ fda ,rnso
mins’ka nRrou~ vfLr \ iqu% xq#.kk rnso okD;a cksf/kra ;r~ uSo] rÙoeso vfl] Roeso
vL; fu.kZ;a dq#A l% nsoiqaxo% iqu% izfrxr%] rnk rsu Kkra ;r~ vga
leLreuksoÙksH;% i`Fkd~ ,desokf}rh;% vkRek vfLeA ee tUe u] e`R;q% u] eka [kM~xa
Nsarqa u ‘kDuksfr] vfXu% Tokyf;rqa u ‘kDuksfr] ok;q% ‘kksf”krqa u ‘kDuksfr] tya vknzZf;raq
u ‘kDuksfrA vga vukfn% vfLeA vga tUejfgr% vpy%] vLi’kZ% loZK% loZ’kfDreku
p iq#”kks·fLeA vkRek ‘kjhja eu% ok ufLrA lk rq ,rsH;% i`Fkd~ orZrsA ,oa jhR;k l%
nso% KkuizlwrkuUnsu r`Irks la ~tkr%A
laLdrtxr~ osc fMtkbfuax lsok
vc ik;sa osclkbV lsok U;wure ewY;ksa ij A
laLd`r ls lEcfU/kr osclkbV vk/ks ewY;ksa ij o laLd`r CykXl
fcYdqy fu%'kqYd A lEidZ djsa & 9532991551 vFkok bZesy djsa &
http://www.sanskritjagat.com, .org, .co.in,
laL—rHkk"kk;k% nsoHkk"kk bfr ukekUrje~ A fdUrq lkekU;k%
tuk% cks/kfUr ;r~ nsokuka Hkk"kk bfr nsoHkk"kk A fdUrq oLrqr% ,"kk nsoL; Hkk"kk A v= nso% bR;L;
'kCnL; vFkZ% bZ'oj% bfr vfLr A vge~ vk/kqfudkuke~ ,sfrgkfldkuka iqjkrus dkys fo"k;s rs"kka
fopkjku~ KkRok dsoya gflrqa 'kDuksfe A ,rs ,sfrgkfldk% onfUr ;r~ iqjk tuk% o`{kk.kka i=s"kq ;su
dsu çdkjs.k fy[kfUr Le A ,"k% bfrgkl% ukfLr vfirq fouksnek=e~ A ;r~ fouk HkkSfrdle`f)%
vfHk;kfU=fdle`f)% bZ–'kh Js"Bk Hkk"kk fodflrqe~ u 'kD;rs A laL—rHkk"kk vy³~dkjkuke~ fuf/k%
vfLr A bZ–'kkuke~ vy³~dkjkuke~ jpuk xgus l?kus fofius mifo'; u drqaZ 'kD;rs A vU;kuka
Hkk"kkuka O;kdj.kfu;ekuka fu/kkZj.ka vfi nq"dja ;r% vioknk% cgo% lfUr A laL—rO;kdj.ksu rqY;k
i)fr% dL;kf'pr~ Hkk"kk;k% vfi ukfLr vk/kqfudkuke~ p ,sfrgkfldkuka dFkua ;r~ laL—rHkk"kk
o`{kkuka v/k% fodflrk bfr ,d% vf'k"V% ifjgkl% A rs"kka dFkua ;r~ v|rU;k% oSKkfufdçxfr% iwoaZ
u tkrq vklhr~ bfr iw.kZr;k vLohdj.kh;e~ A laL—rO;kdj.ks vfi vioknk% lfUr fdUrq rkofUr
u A vU;k% lokZ% Hkk"kk% lrrk% ifjofrZU;% lfUr A vk³~XyHkk"kke~ mnkgjkfe ;r~ çR;ge~ ,d%
uwru% fo}ku~ vkxPNfr onfr p Hkorke~ ,rs&,rs Hkk"kkç;ksxk% lEçfr iqjkruk% bfr rs p
vokZphuk% ç;ksxk% ,rs p ,rs p bfr A dFka bZ–';% Hkk"kk% lH;rk;k% Hkkja oks<qa 'kDuqofUr ;k%
Lo;eso ins ins ifjorZu'khyk% lfUr A lH;rk;k% HkkjoguL; lkeFkZ~;e~ rq laL—rHkk"kk;ke~ ,o
vfLr ;k dkysu u ifjorZ~;rs A laL—rHkk"kk;k% iqjkrurea ys[ke~ vfi fu"dkL; i';Urq ;r~
HkoUr% ra ys[ka cks/krqa 'kDuqofUr A ,"kk okd~ vU;Hkk"kk;k% fo"k;s lE;d~ ukfLr A
,da fe=e~ eke~ mfnroku~ ;r~ Hkoku~ laL—re~ vf/kxPNfr psr~ fookgs =qfViw.kkZu~ 'yksdku~
mPpkj;r% if.Mrku~ Hkoku~ lehdrqZe~ vgZfr bfr A vga ra fe=a i`"Voku~ ;r~ fda Hkoku~
vk³~XyHkk"kka vf/kxeusu ek=s.k vfHk;Urk oS|% ok Hkforqa 'kDuksfr \ rr% fe=e~ cksf/kror~ ;r~
Hkk"kkf/kxeue~ ,de~ m|ksxflf)% p vU;k A laL—rHkk"kk ;"Vkjk.kka iwtdkuka p ,o Hkk"kk bfr Hkze%
vilkj.kh;% vLekfHk% A laL—rsu u dsoya ;tua iwtua p 'kD;rs vfirq vfHk;Urkj% oS|k%
bR;kn;% vfi drqaZ 'kD;rs bfr tukuka eufl LFkkiuh;e~ A ,rr~ loZe~ ljyr;k Hkfo";fr ;fn
laL—rHkk"kka lEHkk"k.kL;kfi ek/;ee~ fØ;rke~ A fdUrq ,rr~ rnSo Hkfo";fr ;nk vkLekdhuk% laL—
rf'k{kdk% vuqoknfof/ka R;äok laL—rlEHkk"k.kek/;esu ckydku~ laL—rHkk"kka ikB;fUr A oLrqr%
laL—rHkk"kk;k% ikBue~ lEHkk"k.ke~ p dsoya i;kZIre~ ukfLr A 'kuS% 'kuS% loZf'k{kkuka ikBuL;
ek/;e~ vfi laL—rsu Hkosr~ A loZfo|k f="kq x.ks"kq foHkktua drqaZ 'kD;rs ;Fkk czãfo|k jktfo|k
of.kfTo|k ¼vfHk;kfU=fd okf.kfT;fd bR;kfnfu½ bfr A ,rr~ ,o f=fo/k% f}tRoe~ A ;s fn"Vîk
LoHkkokr~ ok laL—rHkk"kka u v/;srqa 'kDuqofUr rs ,o prqFkZoxZ% prqFkZJsf.k% 'kwæ% ok bR;kfnfufHk%
ukefHk% vfHkfgrkfu A dq= v= tkfrO;oLFkk \ ;r% dksSfi dfLef¥~pr~ ,o fo|kx.ks
Lo'kSf{kdkgZrk;k% vk/kkjs.k ços"Vqa 'kDuksfr ;Fkk fofo/ks"kq ikBîØes"kq v|Ros Hkofr A
,d% ç'u% cgquka tukuka eufl
mitkrqa 'kD;rs ;r~ fde~
vfHk;kfU=fd&okf.kfT;fd&vkfnuka fo|k% laL—
rek/;esu ikBf;rqa 'kD;Urs \ oLrqr% ,"k%
vL; ys[kL; fo"k;% ,o ee p ere~
,rfLeu~ fo"k;s fu'p;kRede~ ,o u rq
udkjkRede~ A
,rL; —rs f'k{kdkuka vU;tukuka
pkfi laL—rlEHkk"k.ks çf'k{k.k% vfuok;Z% A
dkfupu laLFkkukfu vfLeu~ dk;sZ ço`Ùkkfu
lfUr fdUrq v/kquk egÙkje~ p osxe~
visf{kre~ A
tkyi`"Bs uSdk% uSdklq Hkk"kklq
fyf[krk% ys[kk% lfUr A ,rk% lokZ% Hkk"kk%
çk;'k% laL—rHkk"kk;k% fHkUuk% A ,rs losZ
rs[kk% osnksifu"knkuke~ ppkZ dqoZfUr A foif.k"kq
vfi uSdk% rk–{kk% xzUFkk% miyC/kk% lfUr A
,rku~ lokZu~ ifBRok uSdk% tuk% Loku~
if.Mrk% eU;Urs A oLrqr% ,rs losZ
if.Mrekfuu% ,o fdUrq okLros rs if.Mrk%
u lfUr A dFka rs if.Mrk% Hkforqa 'kDuqofUr
;fn rs laL—rHkk"kka u tkufUr \ laL—rHkk"kka
fouk vfi Kkua Hkforqa 'kD;rs psr~ bZ'ojs.k
osnkuke~ mifu"kknkua iqjk.kkuka bR;kfnuke~ iqu%
iqu% laL—rsu ,o çdkVîue~ vko';de~ u
vklhr~ A
cgo% tuk% lfUr ;s"kke~
vk³~XyHkk"k;k jfprku~ nh?kkZu~ fo'kkyku~ laL—
rfo"k;s 'yk?kkiw.kkZu~ ys[kku~ HkoUr% yC/kqa
'kDuqofUr A vga eU;s ;r~ ,rr~
efgeke.Mue~ bnkuha i;kZIre~ vf/kda p u
vko';de~ A ;r% dk;aZ rr~ dq;kZr~ ;r~ drqZe~
'kD;rs rr~ vdk;aZ ;r~ u drqaZ 'kD;rs A ;Fkk
jlxksydL; efgeke.Musu ftºok;k% mnjL;
ok r`fIr% u Hkofr fdUrq dsoye~ [kknusu ,o
lk Hkofr rFkk ,o laL—rL; efgeke.Musu
vLekda r`fIr% u Hkofr fdUrq laL—rk/;;usu
lk Hkofr A bRFka laL—rL; efgeke.Mue~
vdk;aZ laL—rL; p v/;;ue~ ,o dk;Ze~ A
इदम अपि शकयत यत बहवः जन ः
आङलभ ष य ः एकस-व इ-जड-इतय पदपन वरणभयः
सिहहयपतत यतः एष वरणष त गपरणतसमबदधपवषयष महत
सौकय मतयतत । एव चत पक त जञ िपयतम शकनवपतत
यत कथम मह न मह न गपरणतपरध नः सयहपसदध तः
भगसपहत इतय पदनः गरतथ ः ससकतभ षय पवरपचत ः
? एतत सौकयहम कवलम मढधीन भर मः एव । अहम
आङलभ ष म धयमन पवदयत पभय पतिपकि ठयकरम
अधीतव न अपसम । अह पनशचयन कथपयत शकनोपम
यत सवहम अपभय पतिपकि ठयकरम ससकतम धयमन
अपि ि ठपयत शकयत । अपसमन पवषय कोSपि सतदहः
न पसत । एषः िथक पवषयः यत ससकतसय िठन एव
एकः परकलिः । अि एष व क बोधनीय यत
असम पभः उिरर उकत सौकयह पनशचयन तयजनीयम यतः
तसय िषठ गहन पन पवपशषट पन क ररण पन सपतत । परथम
वय एतसय उकतसय सौकयहसय िरीरण म न िशय मः ।
एषः अपभय पतिक उदयोगः िरणहरिरण व परणजीकतः ।
एषः िय हवररणसय कत पकमपि द पयतव न वहपत । अदय
लकषसखयक पन व हन पन सरणय पनर ङकश ः भतव
ध वपतत सपतत अपवरततव च परभत धमम उदगरपतत ।
एष म अपतररचय अगणय ः उदयोग ः सतत ः
व यजलयोः उभयोः बहवीपभः पवपधपभः िय हवररण
दषयपतत । न पतपचर तपर क जी-20समहः
कोिनहजननगर िय हवररणसय समीकररण थहम एक
पवश ल गोषठी आयोजयत । असय ः गोषठय ः एकमव
िरररण मः पर पतः यत िय हवररणसय समीकररण थहम पकमपि
मतयकय न पसत । पवपवध पन सख पन वधहक पन
स धन पन कथ पनम हरणीय पन इतयपसमन पवषय मतयकय
अपसत यतः अि परकतः पकञचन लभयम नम अपसत
पकतत िय हवररणसय समीकररण थहम मतयकय न पसत यतः
अि परकतय पकञचन द तवयम अपसत । एतत पवजञ पनन
चररिसय ितनसय लकषरणम । इद नी
आधपनकौषधपवजञ न िशयतत । पकपञचत वषभयः पर क
एकः एव वदयः सव हन रोग न पचपकतसपयत अहहपत सम ।
अनततर रोग रण पर बलय एत वत अवतहत यत एक की
वदयः पचपकतसपयत अनहहः वततव न । तद वदयसमहसय
पचपकतस लयसय च आवशयकत ज तवती । सः क लः
अपि अतीतः । पकतत अदय परतयकसम रोग य नक ः
पचपकतस लय ः अिकषयतत । असय अथहः यत परतयकः
रोगः नक न पचपकतस लय न श सन अपसत ।
सवसथपनयमष आधपनकवदयष पकम अपि मतकयम
न पसत । वसततः भवत चत पचपकतस लयसय अधीन ः
रोग ः भवयः पकतत अि रोगसय अधीन ः नक ः
पचपकतस लय ः सपतत । एतत आधपनकशरीरपवजञ नसय
चररिसय ितनसय लकषरणम ।
पकमथहम एत दशयौ िररपसथतयौ ? एत
िररपसथतयौ वसततः दशहयतः यत ससकतहीन पशकष
िदधपतः कि नत शकनोपत । एत िररपसथतयौ वसततः
मतकयसय अभ वन ज त । ससकतहीन पशकष िदधपतः
मतकयसय अभ व न कत शकनोपत । मम अपभपर यः
एषः न पसत यत ससकतपशकष िदधपतः मतकयसय
िरणहरिरण अभ व करोपत पकतत जपनतरण मतभद न
सङखय न पनयतिरण कत शकनोपत । अदय यपद वय
गरणय मः तपहह ससकतभ षय पवरपचत न पभतन न
मत न सङखय चतःशत त अपधक न पसत । पकतत
एतय ससकतपवहीनय आधपनकिदधतय पवरपचत न
पभतन न मत न सङखय य ः गरणन अपि असमभवम ।
कपशचत आधपनकपवजञ पननः लोककलय रण थ
िल पसिकिद थ हन असमयक मतयतत अिर ः च त न
समयक एव मतयतत अतय ः च अिर ः तिसथ ः इव
वतहतत । एवमव कपशचत कञचन उदयोग लोककलय रण थ
समीचीन मतयत अिरः च अतयम अिर समीचीनम
मतयत । एवमव आधपनकवदयष अपि नक ः पवध ः
मतभद ः सपतत । कपशचत कञचन भोजय परपति दयपत
अिरः च अतयम अिर परपति दयपत । कपशचत पमषठ न
मधमहरोगसय क ररण वदपत अिरः च एव न मतयत ।
आधपनकपवजञ नसय इय िररपसथपतः आग पमक ल
अपि च दररततर भपवषयपत । ईदशीष िररपसथपतष
ससकतजञ न द पयतवम अपि च अपधक सवतत ज यत ।
सव ज नपतत यत अदयतव ससकतभ ष य ः परस रः
वधहम नः अपसत । पकतत ससकतजञ ः त वत न
परसीदययः य वत ससकतभ ष ः आङलभ ष न
पवसथ ियपत । एतत आवशयक यतः ससकतभ षय
पवन सद च रसमबदधपशकष य ः परद न अतीव कपठनम
अपसत । यपद च जन ः सद च ररनः न सपतत तपहह
ससकतजञ ः तष पनयमन न कत शकनवपतत । पनयमनसय
अभ वन दशसय पवशवसय व श सनम असमभवः एव ।
ससकतभ ष म अपतररचय अतयसय पञचत कसय पञचत
भ ष य दतत न म उिदश न सतदश न म नवसय मनः
य वत अव पत स मरथय न पसत । क पनचन उदहर पम अि
। एत दश पकञचन त अतन हज रवयहसय
आतदोलनक ल अभवत अदयपि च भवपत ।
आतदोलनक ल अह िशयन आसम यत पर तःक ल
कपशचत नत पकमपि वदपत सम । पकतत स यम ियहतत
तसय नतः व चः य न पवपभतन न अथ हन ििक र ः
जन ः च परस रयपतत सम त न सव हन खणडपयतव
खणडपयतव सः नत शर ततः भवपत सम । यतः स सव हः
व चः ससकतभ ष य ः पभतनय भ षय परपति पदत ः
सपतत सम । य भ ष गहीतव नतरण एष िररपसथपतः
चत वय कथ मतय मह यत तय भ षय परपति पदत ः
सतदश ः छ ि रण मनः ियहततम पर पससयतत ? छ ि रण
मनः य वत उपचत न सतदश न पर ियरण छ ि रण च
मनसः िररवतहन एतौ दवौ पभतनौ पबतद सतः । अनयोः
पबतदवोः पशकषक न पनयोगः कवल परथम पबतद
ियहततम एव । पदवतीयपसमन पबतदौ क य परतयकसय
छ िसय सवसय एव । एतसय परथमसय पबतदोः कत एव
ससकतभ ष य ः महती आवशयकत । यतः
ससकतभ ष दवभ ष अपसत अपसमन पवषय कोSपि
सतदहः न भयत । पशकषकन कनपचत व मनषयरण
परपति पदत न भ व न छ ि य कसमपचत व
अतयमनषय य पर िपयत ससकतभ ष अतलनीय । एतत
सव बोपधतव एव यपद कोSपि अपभय पतिकयपदन
पवषय न कत ससकतभ ष अनह ह मतयत तपहह मखहतय
एव एषः तसय बोधः ।
अधन आय पत ससकतदरोपहन पवषयः ।
एत दश ः जन ः ज त न भपवत शकनवपतत य
ससकतभ ष य न दरहयपतत । पर यशः इम ससकतदरोपहनः
ससकतपरपमपभः अिकषय बलवततर ः पह भपवषयपतत ।
इम दव िररपसथतयौ पकमथ भपवषयतः असय चच ह बहपन
िषठ पन िररध सयपत । पकतत इम िररपसथतयौ भपवषयतः
अि कोSपि सतदहः न भयत । अह ऊह पम यत पवशव
ज त ससकतजञ न सखय िञच शत परपतशत त
अपधक न भपवत शकनोपत । अतः सहव सः इपत
पनयमः सवयमव पसदधः । पकतत एषः सहव सः िरणहतय
पवपचिः यतः वय सवः दरोपहपभः सह उपषत अपि न
शकनमः त न च सम िपयत अपि न शकनमः तभयः च
तिसथ ः इव अपि न आचररत शकनमः नव च तः सह
सतत ः योदध न शकनमः । आभयः िररपसथपतभयः
आसम कीनष श सतरष बहपन सम ध न पन सपतत ।
ससकतभ ष य ः अपधगमनसय उभयः ल भः । परथम त
पशकषकसय ल भः एव यतः सः पशकष य ः िररशदध स र
समपचतन रिरण अलिन क लन एव छ िसय बदधय
सथ िपयत शकनोपत । पदवतीय अपसत यत छ िः अलिन
क लन एव तततवन पशकष पर पसनोपत । उभयन ल भन
परगपतः चतःगरण भवपत । न पतपचर तपर क अहम अपि
जन न परररत पहतदीभ षय आङलभ षय च
जलिनिषठम पलखन आसम । पकतत शः शः अहम
अवगतव न यत एतत सव वथ एव । यतः
ससकतभ ष अपतररचय कसय पञचत भ ष य इतर य
मनस सवमनसः जपनत र न भ व न स कत पर िपयत
समयक अहहत न पसत । अतः ग यतत - िठत ससकत
वदत ससकतम ।
J`f"VfLFkfry;kuka Kkua ok ftKklk
esVfQftDl~ ¼ Vedic
metaphysics ½ bR;qPP;rs
oSKkfudHkk"kk;ke~ A bna Kkua
dekZdeZfoe"kkZHkkos vLekfHk% u
Kk;rs A vL; fo"k;L; KkukFkaZ
osnkUrkfn Hkkjrh; 'kkL=k.kka
v/;;ueso vo';de~ A
foKkue~ r=kfi vk/kqfud foKkua ;kfu oLrwfu Hkwe.Mys lkSje.Mys ok iwoZeso
fofnrkfu lfUr rs"kka xq.kkxq.kkuka la'kks/kua djksfr vfUo"kfr p A brks·fi
lglzsH;% o"ksZH;% vuUrjefi foKkua Lodh;a ,defi thoa lz"Vqe~ v'käeso
A thoL; J`f"V% bnkuhefi jgL;e;h ,o vfLr A
J`f"VfLFkfry;kuka Kkua ok ftKklk esVfQftDl~ ¼ Vedic
metaphysics ½ bR;qPP;rs oSKkfudHkk"kk;ke~ A bna Kkua dekZdeZfoe"kkZHkkos
vLekfHk% u Kk;rs A vL; fo"k;L; KkukFkaZ osnkUrkfn Hkkjrh; 'kkL=k.kka
v/;;ueso vo';de~ A l ,d% ,o ekx%Z A deZ&deZQye~ & vfLeu~
fo"k;s ;fn o;a fpUr;ke% rfgZ vk/kqfudk%
onfUr vLekda ijaijk iqjkruh vfLr A
bnkuha rL;k% vkSfpR;a ukfLr
bfr AA
deZ&deZQyL;
ftKklk ,o
uko';da] rÙkq dsoYka
v/;;ukFkZeso] rL;
çk;ksfxda vkSfpR;a
ukfLr bfr Hkkouk
bnkuha loZ= çl`rk
vHkor~ A ,rÙkq
voSKkfuddFkueso A
rLekr~ dkj.kkr~
LosPNkpkfj.kke~ la[;k vfi cgq vf/kdk tkrk A
bnkuhefi tUekUrjk.kke~
deZQyeso o;a losZ vuqHkoUr%
Le%] vfLeu~ tUefu ;fn~defi d`ra
rL; Qya Hkfo”;s tUetUekUrjs"kq
Hkksäqa fl)a d`refLr Hkxork A
;Fkk 'krekukfu xrkfu rFkk
dkykUrjs iqjkru/keZKkuL; osnkuka
p vFkaZ ys[kdkuka lELdkjkuqlkjs.k
vuqHkokuqlkjs.k p ifjofrZra foLr`ra
p A ;fn o;a iwoZtuka ekxsZ
fdafpnfi vpysu fo'oklsu ç;Rua
dqe%Z rfgZ vLekda vfi rk–'kh
flf)% Hkosr~ A Lo/kesZ dL;kfi n`<%
fo'okl% ,d ,o ra rfLeu~ ekxsZ
;'kfLoua djksfr A
bnkuha dk;kZy¸kL; mnkgj.ka
Lohdqe%Z A r= ,dk ;kstuk vfLr
bfr fpar;ke% A ;kstukFkaZ ,d%
dk;ZdrZ.kke~ x.k% vko’;d% A l%
x.k% ;kstuk;k% O;oLFkkidL;
vkns'ksu dk;aZa djksfr A losZ rL;
vkns'keso Jq.ofUr iky;fUr p A
O;oLFkkid% egkO;oLFkkidL;
vkns'keso iky;fr A rL; v/k%
,o Lodh;k dk;kZpj.kifjf/k% bfr
vaxhdjksfr A egkO;oLFkkid%
dk;kZy;L; v/;{kL; vkns'ka
iky;fr A
r= rq o;a lokZu~ fu;eku~
cgqekua lEekuefi larks"ksu ,o
rnfi ç'ua fouk Lohdqe%Z A ;fn
vlarq"Vk% Le% rfgZ dfr okja
fpar;ke% vlarks"k% dFka çdVuh;%]
çdVuh;% ok u ok bR;kfn A r=
deZQya æO;:is.k fofnra Hkofr A
ijUrq ;|srr~ vLekda
/kkfeZdthous Hkofr]
ikjekfFkZdlEca/kfo"k;s Hkofr rfgZ
LohdrqaZ vLekda vga Hkko% u
vaxhdjksfr A ,"k ,d ,o vLekda
iruL; gsrq% Hkofr A ;fn
vLekda HkkX;su o;a larq"Vk% u
Le%] nkSHkkZX;a fuokjf;rqa bPNUr%
Le% rfgZ ds ç;Ruk% fØ;Urs
vLekfHk% \ ç;Ru% rq nwj%]
fparuefi o;a u dqe%Z v|Ros A
;nk o;a 'kqHka deZ ,o u
dqe%Z ] rfgZ 'kqHkQykis{k.ka rq
vrkfdZda fdy\ v= deZQya
bfUæ;sH;% u fofnra A ,rr~
vrhfUæ;a Kkua dFka çkIuqe% \ ,"k
,d% ,o ekx%Z lUr`Irs% fdy \
vLekda thoua ,dk ;kstuk ,o
bfr HkkforO;a A vLekda lekt%
,d% dk;kZy;% bo A r= vLekda
iwoZtUekuqlkjs.k deZ.kk vLekda
tUefoÙklkSd;ZlELdkjkn;% çkIrk%
HkofUr A vLekda rq ;kor~
tUe#is.k tUegsrquk nÙkefLr rkon~
laiw.kZr;k vkthoa J);k vuql`R;
] Å/oZyksdçkIR;FkaZ ç;Rudj.ka ,o
oje~ v| u fparuh;a vU;S% fda
çkIra] vU;su fda d`ra u d`ra
bR;kfn A
,dsu vf/kda /kua çkIra psRk~]
vU;su Kkua
vf/kda çkIra
Hkofr
çk;'k%] ,d%
ykSfddlk/kus
vxzs L;kRk~]
vU;%
ikjekFksZ vxzs
L;kr~ A
vLekda fLFkfr% ldkj.keso Hkofr
A vU;fLeu~ tUefu ,rr~ Hkxork
ifjorZ;rs çk;'k%] vfLeu~ tUefu
,o dykUrjs fda Hkofr bfr o;a u
tuhe% A ,dSdfLeu~ euq";s vfi
,dk fof'k"Vrk Hkofr ,o A
vfLeu~ ekxsZ T;ksfr''kkL=a cgq
midkjh vfLr A vLekda
deZ&deZQyknhfu tUedq.MY;ka cgq
lehphur;k O;äkfu HkofUr A
}kn'kHkko}kjk ,dL; laiw.kZthouL;
mís'ka xkspfjra Hkofr A rL;
ekxZn'kZusu o;a vLekda thoukfu
HkO;kfu lkFkZdkfu p drqaZ 'kDuqe%
bfr fun'kZuiwoZda dfFkrqa 'kD;rs A
T;ksfr''kkL=kr~ foKkuxf.krs
vfoHkkT;s A ,rÙkq deZQyk/kkfjre~
A r= ikjekfFkZde~ Kkuefi
vko';de~ A T;ksfr''kkL=a
v/;kRefoKk
u'kkL=;ks%
e/;s lsrqfjo
fojktrs A
ekrq%
ikn;qxys
lefiZre~ A
fpje~ laLd`re~
o;a losZ vrhoHkkX;’kkfyu% vLe% ;r~ o;a ,rkn`’ks ns’ks tUeizkIroUr%A ;%
lalkjL; izkphurea loZJs”k% ok ns’k% orsZrsA ;nk vejhdk&:l&bXySaMknhuka
vfLrRoeso u vklhr~ rnk ,o Lons’ks osnln`’kkuka xzUFkkuka jpuk tkrk vklhr~A
lektL; lqj{kk;k% ,dkRerk;k% p Hkkoa tkxj.kk; ijefirk ijes’oj% uSdkfu
:ikf.k /k`Rok ns’ks vfLeu~ tUeyHkr~A futhLokFkZL; iwR;ZFkZa lektL; mis{kk]
lk/kqln~fHk% lg vU;k;% /keZL; mis{kdk.kka loZuk’kk; izHkqjke% Jhd`”.k’p
tUeLohd`R; rs”kka loZuk’ka d`roUr%A vfLeUuso ns’ks vla[;dk%
riLoh&lk/kq&lUr&_f”k& equ;k’p foKku&xf.krkfnuka Hkk”kk;k% izdk.Mk%
fo}kal% izfl)ys[kdk’p izdfVrk% vHkou~A ckyd&dU;k&efgyk& iq#”kk.kka p
:is.k vfrJs”Bk% R;kfxu% rifLou’p tuk% izdfVrk%A vrSo ,rkS Hkwfea iq.;Hkfe%
bfr dF;rsA ifjokjs lekts ok lq[k’kkfUra fodkla p xfra iznkuk; f=l`.kka
‘kfDruka vko’;drk HkofrA ;k% tu’kfDr% ]/ku’kfDr%] Kku’kfDr% p
dF;UrsA tu’kDrs% vFkZ% orZrs tula[;kA lalkjs ;+|fi lokZf/kdk tula[;k rq
phuns’ks orZrs rFkkfi rL; rqyuk;ka LoL; ns’kL; {ks=Qya cgq U;wua or ZrsA
{ks=QyL; rquk;k% vk/kkjs lalkjs lokZf/kdk tula[;k vfLeUuso ns’ks orZUrsA
oSnsf’kdkdze.kS% la?k”kZa d`Rok lok/khurk izkIr;s loZ’kfDreku~ loZrks·f/kdk%
lsuk% vfleUuso ns’ks vklhr~A b;a dhn`’kL; lkSHkkX;L; okrkZ vfLr\ ;r~ LoL;
ns’k% /kfeZdsu lg d`f”kiz/kkuns’k% orZrsA vUu&’kkd&Qykuka p
fofo/kLo:ikf.k rFkk p vL; vR;·f/kdkizkfIr% vfLeUuso ns’ks HkofrA vr%
Hkkstukfnuka lEiUurk rL; xkSjoe;h Lo:ia ok v= miyH;rsA v;a dhn`’kL;
vk’p;ZL; fo”k;% vfLr] ;r~ xr&lglzo”kS% Lons’ks
ghjk&lqoZ.k&ykSg&vaxkj&fofo/kksi;kxkuka p lkexz~;k% vR;f/kdek=k;ka
leqiyH;UrsA loZfo/k&m|ksxku~ jsy;kukfu pkydkaxkjk.kka p fo’kkyHk.Mkj%
fogkjs e/;izns’ks p miyCH;rsA v;a /ku’kDrs% izrhda orZrs vrSo o;a lons’ka
lo.kZHkwfeukEuk dFk;ke%A fo’oa fnXcks/kd% egku~ xzUFkkuka jpuk vfLeUuso
ns’ks vHkor~A osn&jkek;.k&egkHkkjr&ln`’kk% egku~ xzUFkk%
Hkxon~xhrkln`’klkfgR;a ;r~ ekxZfunsZ’kua iznRre~ rnfo’oO;kih orZrsA
,rs rkn`’kk% xzUFkk% lfUrA ;ku~
loZlkekU;ukxfjdsH;% Lohd`R;
vfrfo}kUl% izkf.ku% vfi
lEiw.kZthous ijk;.ka d`Rok Kkua
dkS’kya p izkIuqofUrA
fpfdRlk&xf.kr&foKkukfnukefrizk
phudkyknso vuqiea nkueL;So
ns’kL; fo’ks”krk vklhr~ vr% v;eso
Kku’kfDr% orZrsA ,rklka f=l`.kka
‘kfDruke~ vk/kkjs O;fDrlq vgadkj%
vU;k;’plekxUraq ’kDuksfrA vr%
lalkjL;k;esdek=ns’k% vfLr ;=
prqFkkZ ‘kfDr%^^loZLokiZ.ke~** bfr
loksPpizkFkfeZdrk iznRrk vfLrA
loZloa R;DRok] Hkxon~lsok:is.k
lekta fnXcks/kdk%
lk/kq&lU;klh&_f”k&equ;’p
vL;So ns’kL; vuqiea nkua or ZUrsA
Lons’kL; uke vfLr Hkkjre~]
fgUnqLFkkue~] vk;kZorZa pA
Hkkjr’kCnL;kFkZ% vfLr] Hkk$jr%
vFkkZr~ KkUkL; izdk’ka lsok;ka jr%A
nsorkuka jk{klS% lg ;q)s lgk;dk%
vrho&ijkdzehlezkVnq”;Ur% iqu’p
KkuL; leiZ.kL; ok izrhd%
fo’okfe=L; iq=h ‘kdqUrk;k% lqiq=%
HkjrL; ukfEu vL; ns’kL; uke
Hkkjre~ bfr LFkkfire~A Hkkjrs ‘kDrs%
KkuL; loZLokiZ.kL; p
v{k;Hk.Mkj% vklhr~A vr%
lektlsok;ka jrL; ukfEu vL;
ns’kL; uke Hkkjre~ vHkor~A
fgeky;%¼fg½r%
flU/kq^fgUnegklkxje~* ¼U/kw½ Ik;ZUra
izlfjr% ^LFkkue~* bR;L; ukEu%
vL; izkphu uke fgUnqLFkkuefi
LFkkfire~A vL;ns’kL;kfnokflu%
Lo&izkphu&iwoZt% vk;Z%¼Js”Bk%½
tuk% vklu~] vr% rL; uke vk;kZorZ
bfr vklhr~A v[k.MHkkjrL;
lu~1947r% iwoZe~ jpuka
euflfu/kk; fopkja dqeZ’psr~ ,oa
izfrHkkfr ;r~ Hkxork d`Ik;k
vLeH;e~ vuqiea nkua izkIre~ vfLrA
o;a dsoya unhuka lkewfgdfp=a
fufeZ;ke ioZrkuka ok HkkjrL;
lR;:ia izdfVrks HkofrA ekrq%
dzksMkr~ tUeuksijkUre~ vLekda
ikyua iks”k.ka p izdfrnsO;k% Hkwfe%
tye~] ok;q% lw;ZL; p fdj.kkfu
dqoZfUrA rs”kkeHkkos dL;kfi
thouelEHkkO;a orZrsA fo’os
dfrpu~ ns’kk% rkn`’kk% lfUr ;=
vko”kZa ‘khr% Å”.ka ok ,o Hkofr
ijUrq vLekda ns’ks lkSHkkX;kr~
“kM~&_rquka vkuUn% izkI;rsA o”kkZfHk%
unhfHk% ok Ik;kZIra tya izkI;rs]
lw;ZL; izdk’k% ok;q% ok izkI;rs
/kjrhekrq%dzksMkr~ vUua Qya
‘kkdkfnuka p v{k;Hk.Mkj%
izkI;UrsAvezln`’k% vfrizfl)a Qya
rl;So nkua orZrsA vrSo o;a ,ra
nsoHkwfeHkkjra dFk;ke%A vrSo
vLekda ns’kL; ijEijk dF;fr ;r~
HkkjrL; lR;ukxfjd% l% orZrs] ;%
dL;fpr tkfr% mitkrhuka fdeFkZa u
L;q%] ukfLrd% Hkorq vkfLrd% ok ]
iwtk&ikBkfn l% fdeFkZa u Lo&jhR;k
dq;kr~ ijUrq l% Hkkjra
Lo&tUeHkwfe% Lo.kZHkwfe% ok eU;rs A
rFkk p Lons’ka ik”kk.kkfnuka lewga u
eRok ra txrtuuh Hkkjrekrk
dFkf;Rok cks/k;frA lons’kL;
bfrgkl% dFk;fr ;r~ vL; ns’kL;
lk/kulEiUurka /;kus laLFkkI;
vL;ksifj LoL;
vf/kiR;LFkkiue~]vl;
lEiUurkfHk% Lons’kL;
fodkldj.kL; p mn~ns’ksu uSds”kka
ns’kkuka ckn’kkgk% Hkkjrs o`gnkdze.ka
d`roUr%A ;qukukr~ fldUnj%
vkRekua fo’ofotsrk
fuekZ.kL;kdka{k;k v= vkdze.ka
d`roku~A l% vlQy% tkr% rnk
lSY;wdl% vkxroku~A eqxyttkrhuka
ckcj%] vdcj% vojaxtsckn;%
,rnso dk;Za droUr%A izkphu
bfrgkla dFk;fr ;r~
vf/kdla[;dk% vkdze.kdkfj.k%
ijkftrk% vHkou~ ijUrq vxzs lekts
HksnHkko% O;fDrxrLokFkZL; izo`fRr%
lektL; mis{kkdkj.kkr~ p vusdk%
tuk% rs”kka lg;ksxa d`roUr%
vLekn~dkj.kkr~ ‘krkf/kdo”kkZf.k
;kor~ HkkjrL; fofHkUu{ks=s”kq
eqxykf/kifruke~ vf/kiR;e~ vHkwr~A
rs”kka uSdk% ijk/khuk% vf/kifru%
vHkou~A HkjraLok/khurk;k%
ijk/khurk izkIrkA lRrk;ka vkxrs lfr
,o rs ujlagkja dkfjroUr%
Lo&laLdfraijEija thouewy;kfu
p uk’kf;rqa b”VoUr%A ‘kDR;k
vU;k;cysu p /kekZUrj.kL; dk;Za
d`roUr%A fo’oL; v;esdek=ns’k%
orZrs ;= lglzkf/kdo”kkZf.k ;kor~
vkdze.kkfu tkrkfu rFkkfi
Lo&txn~tuuh Hkkjrekrq% dzksMkr~
,rkn`’kk% Js”Bk% rstfLouk% izkf.ku%
tUeyHku~ ;s
oSnsf’kdkdze.kdkfjfHk% vuojra
la?k”kZa d`roUr%A rku~ lehphujhR;k
LFkkrqa u nRroUr% uSdk% rku~
ijkftroUr% rs”kka “kM~;U=k.kka uk’k%
ijk/khurka Lok/khurk;ka
ifjofrZroUr%A vxzs
bXyS.M&Qzkal&gkyS.M&iqrZxkykr~ p
,rkn`’kk% tuk% vkxrk%A ;s uSdsH;%
u`isH;% ;kpuka d`Rok O;kikjL;
vuqefra Lohd`roUr%A rs vfr
lkekU;% vklu~A rku~ lehia lEiRrs%
Hk.Mkj% u vklhr~ ijUrq rs”kke~ bPNk
vklhr~ Lo.kZHkwekS Hkkjrs
vf/kiR;LFkkiue~A bXyS.Mokflu%
,o ^bLVbf.M;kdEiuh* bfr
laLFkk;k% LFkkiuka d`RkoUr%A
Hkkjrh;tus”kq rs LoL; dkS’kY;cysu
Hksn&Hkkoe~ mRikfnroUr%] rs”kq
futhLokFkZL; Hkkoa tkxzf;Rok rku~
Lo≶ksxh fufeZroUr%A Lo&jkt;a
laLFkkI; Lo&lsuk;k% lg;ksxL;
ukfEu uSds”kq jkT;s”kq vU;k;% d`r%A
gR;kdkfjrk rs”kka lUrrh% flagklus
mios”Vqeolja u nRroUr% iqu’p
‘kuS% ‘kuS% rs Hkkjrs Lokf/kiR;a
LFkkfiroUr%A vkXykuka Hkkjrs
vf/kdkj% tkrk vklhr~A Lo&ns’k%
ijk/khu% vHkor~ ,rkor~ Hkwrs lfr
vfi ,rkn`’kkuka izk.khuka U;work vfi
u vklhr~ ;s Hkkjra
txn~tuuhHkkjrekrk bfr eRok
vL;k ekua lEekua izfr”Bka p
o/kZf;rqfePNfUr LeA rL; lqj{kk
xfjek ok o/kZuk; LoL; loZLokiZ.ka
dqoUr% vklu~A rs tkfr&
mitkfr&futhLokFkZa p egRoa u nRok
jk”VªHkfDra iz;PNfUr LeA
vkXy’kkludkys Lok/khurk;S uSds”kq
{ks=s”kq iz;klk% rq vusdk% fofgrk%
ijUrq 1857bZ- reso”ksZ lEiw.ksZ·fi
Hkkjrs LorU=rklaxzke% tkx`r%A
vkXylRrk/kkfjfHk%rs”kka lsukfHk% lg
p ;q)efi tkre~A vrSo ra
Lok/khurklaxzke% bfr dF;rsA
vfLeUuso dky[k.Ms lkSHkkX;su
Lo&ns’ks uSdk% ,rkn`’kk% egkiq#”kk%
Lok/khurklaxzkeL; lSfudk’p
vHkou~A ;s fgUnq&eqf’ye;ks%
,dkRerk] /keZa izfr fu”Bk
iz[kjjk”VªHkDrs% p vk/kkjs ,rr~
egRoiw.kZa dk;Za d`Rok nf’kZroUr%A
uSdk jktku% lsfudk% efgyk%
lkekU;ukxfjdk% deZpkfj.k’p
LoL; lEiw.kZ’kfDra ;kstf;Rok
LoL; R;kx&riL;k&cfynkuL; p
izTofyreqnkgj.ka izLrqroUr%A
|o;a rkn`’kL; ns’kHkDrL; fo”k;s ppkZa dqeZ% ;L; d`rs
bfrgkls dxZnL; e’;k% p vHkko% Kk;rsA Hkkjrh;
frgklL;fuekZrkj% vfirs”kkeso vf/kdka ppkZa d`roUr%
;s dsoya ‘kjhjkr~ Hkkjrh;k% vklu~ ijUrq efLr”dkr~ ns’kfojksf/ku% ,o
vklu~A ;s Loekr`Hkwe;s LoL; lEiw.kZa ifjokja Loizk.ka p iznÙkoUr% rsH;%
iafDr};a ok ,diqVa dxZna i;kZIre~ vHkor~] ijUrq ;s oklrfod:is.k
ns’kfojksf/ku%
vklu~ dsoya loL;
pfj=a lekta iqjr%
n’kZuk; ns’kHkDrk%
vklu~
rs”kkeksifj
lEiw.kZa bfrgkla
,o fyf[kroUr%
,oa Kk;rs ;r~
lEiw.ksZHkkjrs
,d% }kS ,o
ifjok% vklu~
;s lEiw.kZHkkjra
LorU=rka nkfiroUr%A
rs”kka ukEuk ,o vf/kdkf/kdk%
laLFkk% fo|ky;k% rFkk p lsoky;%
fpfdRlky;k’p LFkkfir% ;s Lo&thous
dnkfi dl;fpr~ lsoka u d`roUr%
vfirq tuS% Lo&lsoke~ ,odkfjroUr%A
rkn`’kkuka drs lEiw.kZe~ bfrgkleso
fufeZre~ A ijUrq ;s ^LoLeS LoYia
lektk; loZe~** bfr fpUr;fUr Le]
v
izeksndqekjs.k fyf[kr% ,”k% ys[k%
laLd`rtxr~fucU/kys[ku
izfr;ksfxrk;ka izFkeiqjLdkjk; fpr%
A izFkeiqjLdkj:is.k l% 5000
#I;dkf.k foftroku~ A rLeS
dksfV’k% ‘kqHkdkeuk% AA
rs”kka d`rs ,dkiafDr% ,da iqVa
ok,o Ik;kZIre~ ,rkn`’kh
ekufldijk/khurk;k% mnkgj.kkfu
dq= ok fefy”;fUrA lEiw.ksZ bfrgkls
dsoya usg:ifjokj% xkW/khifjokj%p
,o n`’;rsA ;s dsoya vkXykuka
pkVqdkfjrka ,o dqoZfUr LeA
rs”kkesoxq.kxkua
dqoZfUr LeA vkXykuka lHkklq rq
usg:egksn;% Hkkjra izfr
vi’kCnkuka¼xkyh½ iz;ksxa vfi djksfr
Le] ;rksfg HkkjrL; fuUnkdj.ksu
vkXytuk% izlUuk% HkofUr LeA
vRkSovkXylSfudk% Loeso dFk;fUr
Le ;r~ usg: ‘kjhjkr~ rq Hkkjrh;%
orZrs ijUrq efLr”dkr~ vkXy%
orZrsA rfgZ ,rkn`’kkuka ppkZ loZ=
Hkofr ijUrq dq=k·fi
Å/keflagln`’kkuka ns’kHkDrkuka ppkZ%
U;wuk% ,o feyfUrA
d% vklhRk~ Å/keflag% \ bfr
fo”k;s iz’u% mnsfr ,oA 13 ebZ lu~
1928 bZ-reso”ksZ 20]000
dzkfUrdkfj.k% vfgalkRedjhR;kxks”Bha
dqoZUr%vklu~ rfLeUuso xks”B;ka 12
o”khZ;% lgkjuiqjokfl;% Å/keflag%
vfi r= vklhr~A r= HkoUr%
tkufUr ,o dk ?kVuk ?kfVrk \
rL; LFkkuL; uke~ vfLr
^^tfy;kokykckx**bfr rL;
eq;}kje~ vrhoy?kq% orZrsA
vkXylSfud% tujyMk;j%
funZ;rkiwoZda eq[;}kjs ,da
VSad;kue~ vuh; LFkkfiroku~ ;su
ØkfUrdkfj.k% iyk;ua drqZa u
‘kDuq;q%A vuUrja l% 20]000
ØkfUrdk.kkeksifj Hkqlqf.Mdk%
foLQksVf;rqe~ vkfn”Voku~A
vkXylSfudS% 30fues”ka ;kor~
Hkqlqf.Mdk% foLQksfVrk%
20lglzØkfUdkfj.k% vgqfrHkwrk%
l ~tkr%A rfLeu~ le;s Å/keflag%
,dfLeu~ Hkkxs vkRekua xksfiroku~
LoL;izk.kj{kka p d`roku~A
Ik’pkr~ vkgqfrHkwrkuka
ØkfUrdkfj.kka ‘koa l% vU;S% lg
fefyÙok lg;ksxa d`Rok ,d=h
d`roku~ rfLeUuso dkys rsu
l³~dYi% Lohd`r% ;r~ ee thouL;
vfUrea y{;a orZrs tujyMk;jL;
guue~ bfrA ;nk l% 15 o”khZ;%
vHkor~ rnk thfodksiktZuk;
rl;iqjr% leL;k% vkxrk% rnk l%
ykSgdkjL;] dk”BdkjL; p dk;Za
d`roku~A vuUrja rsu Kkra
;r~tujyMk;jL; LFkkukUrj.ka tkra
y.Muns’ksA rnk l% mikftZra /kua
Lohd`R;y.Muns’ka xrou~ dfrpu~
fnukfu l% Hkze.ka d`Rok
tujyMk;jL; vUos”k.ka d`roku~A
vuUrja /kua lekIra rfgZ l% fda ok
dq;kZr~ bfr iz’u% vkxr% rL;
iqjr%A iqu% l% y.Muns’ks ,dfLeu~
migkjx`gs¼gksVys½ dk;Za izkjC/koku~
;nk l% dfrpu~ ekla dk;Za d`Rok
/kuktZua d`roku~ rsu /kusu l% ,da
^jkbQy* bfr Lohd`roku~ rr~
Lohd`R; tujyMk;jL; vUos”k.ka
vfi djksfr Le] Lodk;ZefiA
,dfLeu~ fnols l% prq”iFks
Mk;ja n`”Voku~ ;fn l% vfpdh”kZr
rfgZ vekjf;”;rA ijUrq l%
fpfUrroku~ ;r~ ;fn bnkuha ,ra
ekjf;”;kfe rfgZ ee dk;jrk
Hkfo”;frA ;Fkk ,”k% vLekda ns’ks
lHkklq Hkqlqf.Mdk% pkfyroku~
vklhr~ rFkSo vgefi ,ra
dL;kf´~pr~ lHkk;ka ekfj”;kfe bfr
fofpUR; l% ra R;Droku~A
dsH;f’pr~ fnolsH;% y.Muns’ks
tujyMk;jL; vkXyS%
lEekulekjksg% vk;ksftr%A rfLeu~
lekjksgs y{;k·f/kdk% vkXyk%
leosrk% vklu~A rfLeu~ le;s
Å/keflagks·fi lwpuka izkI; r=
xroku losZH;% i`”Bs mifo’; l%
Ik’;u~ vklhr~ ;nk dk;Zdzek%
izkjEHk% rnk losZ·fi vkXyk%
,dLojs.k rL; xq.kxkua dqoZUr%
vklu~] ;r~ ,”k% HkkjrL; 20
lglzØkfUrdkfj.k% ekfjroku~A
cgqxq.kxkua JqRok Å/keflag% rL;
xq.kxkuJo.ks vleFkZ% tkr% rnk
l% ‘kkUR;k mRFkk; Mk;ja fud”k%
xroku~ iqu% Mk;jL;d.kZL; v/k%
^jkbQy^ bfr LkaLFkkI;
foLQksfVroku~A Mk;j% {k.kek=s ,o
dFkko’ks”k% tkr%A
,rPNoZa n`”V~ok eq[;}kjs ;%
^tujyvkQiqfyl* bfr vkj{kd%
vklhr~ rL; gLrkr~ rL; Hkqlqf.Mh
HkwekS ifrr%A iqu% ;nk Å/keflag%
re~ vdFk;r~ ;r~ vkxPN eka cUnh
dq# rnk rL; vkj{kdL; gLr%
dEik;ekua Hkofr LeA rnk
Å/keflagsu Kkra ;r~ v;a cgqHkhr%
vfLr] vr% LoL; Hkqlq.Mha R;DRok
mDroku~] eka cUnhd`Rok U;k;y;a
u;rq A rnk vkj{kd% ra Lohd`R;
U;k;y;a izfr uhroku~A ;nk
U;k;k/kh’k% iz’ua d`roku~ ;r~ Hkor%
lfo/ks iyk;uL; iw.kZle;% vklhr~
rFkkfi Hkoku~ iyk;ua fdeFkZa u
d`roku \ rnk Å/keflag% vmÙkjr~
;r~ ;fLeu~ ns’ks vga tUeizkIroku~
vfLe rfLeu ns’ks tuk% iyk;ua
uSo dqoZfUr vfirq le;kxrs lfr
Lo&o{kLFkys Hkqlq.M~;k% xksfydka
LohdqoZfUrA
iqu% U;k;k/kh’ksu vij% iq’u%
iz”V% ;r~ ;fn Hkoku~ Lons’ka
vxfe”;r~ rfgZ Loln`’k% cgwu
Å/keflagku~ fl)ku drZqqe~
v’k{;r~A rnk Å/keflagsu dfFkra
;r~ egksn;! Hkoku~ ,oa ek
fpUr;rq] Hkoku ;nk eka e`R;qn.Ma
nk”;fr rfLeUuso fnols
lglzk·f/kdk% Å/keflagk% Hkkjrs
Hkfo”;fUrA HkkjrHkwfe% ohjk.kka
tUenk=h orZrs r= ukfLr U;work
ohjk.kke~A ;nk Å/keflagsu
,rkn`’keksÙkja nÙka rPNoZa U;k;k/kh’ksu
cgq /;kusu Jqre~ vUrs ;nk l%
e`R;qn.Ma nkrqa ys[kuk; m|qDr%
vHkor~] rnk rL; gLr% dEik;ekua
tkre~ vklhr~ A U;k;k/kh’kL;
fu.kZ;kuUrja ;nk tYykn% rL;
eq[kkPNknua drqZa lekxrk rnk l% ra
fu”ksf/kroku~ ;r~ ukfLr
eq[kkPNknuL;ko’;drkA vUrs l%
oUns ekrja] Hkkjr ekrk dh t;
bfr mPpkj;u~ e`R;qjTtqa Lod.Bs
izlUueulk LFkkfiroku~A
;nk U;k;k/kh’k% rL;
vfUresPNk fo”k;s iz”Voku~ rnk rsu
mDra ;r~ ee vfUresPNk vklhr~
tujyMk;jL; uk’k% dj.kh;% rRrq
tkre~ vU;k dkfi ukfLr eesPNkA
,rkn`’kkuka Loekr`Hkwe;s vkgqfrHkwrkuka
ns’kHkDrkuka Lej.ksu ‘kjhjs jksek ~p%
l ~tk;rsA iqu’p vijfLeu~ Hkkxs
nq%[ke·fi Hkofr ;r~ ,rkn`’kkuka
ns’kHkDrkuka fo”k;s vLeku dq=k·fi
dfLef’pr~ fo|ky;s bfrgkls ok uSo
ikB~;rsA loZ= bfrgkls vkXykuka
;oukukeso p xq.kxkua n`’;rs rsH;%
vof’k”Va LFkkua rs”kka pkVqdkjk.kka
d`rs vkjf{krks HkofrA
dFka ok vLekda lUrfrlq
HkkjrHkwfea izfr leiZ.kL; Hkko%
tkx`rks Hkfo”;frA v/kquk o;a
Ik’;ke’psr~ lekts loZ= o;a LoL;
laLd`fra foLejUr% Le%]
ik’pkR;ns’kkukeuqdj.k a dqoZUr% Le%A
vLekda Hkkstukfn okL=kfn loZefi
rs”kkeso vuqdj.ka orZrsA x`gs ekrj%
firj’p Lo&laLd`fra foLe`R;
LockysH;% vkXykuka Hkk”kk ikBua]
rs”kka os’kHkw”kk /kkj.ka izkFkfedRkk
;PNfUrA vr% vLekfHk% Lo&thous
izFkes ifjorZua dj.kh;e~] vuUrja
vU;sH;% izsj;ke%A
ue% losZH;%A
izeksndqekj%
ubZ fnYyh
&ns’kHkkjro”kZL
; dk;Zdkys
1924&25bZ+
o”kZL; dky[k.M% rkn’k%
vklhr~ ;r~ jkf”Vª;dkaxzs’kukEu% Lo&laLFkk;k% ofj”Bkf/kdkjh Hkkjra Lok/khufuekZ.kk; u
vkUnksyuL; eufLFkrkS vklu~ uSo ØkfUrs% eufLFkrkSA rs”kka uhfr% vklhr~ vkXyloZdkjs.k
ppkZokrkZ& lgefra p dRok lekyfgrk; lqfo/kkuka
izki.ke~A rFkkfi LoL; ,d% lqizfl)% jktuSfrd%
dkaxzslhusrk yksdekU;ckyxaxk/kjfrydL;
/;s;okD;eklhr~ ^^LojkT;eLdkda tUefl)%
vf/kdkj% orZrs **A l% vL; izcyleFkZd% vklhr~A
,rLekr~ dkj.kkr~ dkaxzs’klaLFkk;ka lewg};a
tkre~A ^^uezlewg%** vL; tuk% ^Lojkt;* rfleu~
le;s leFkZdk% u vklu~ ijUrq ^mxzlewg%*
frydegksn;L; fopkjk.kka izcyleFkZdk% vkluA ra
lg;ksxnkus ØkfUrdkfj.k%vfi ;ksxnkue vnnu~A
Yk[kuÅuxjs Hkkjrh;jkf”Vª;dkaxzs’kL;
okf”kZdkf/kos’kuk;ksftreklhr~A
rL;k/;{k% Jh
vfEcdknRrektwenkj% vklhr~A rL;kxeus
uxjs fo’kkylewgkuka izn’kZueklhr~A rFkkfi
^mxzlewgL;* ladYi% vklhr~ ;r~ Jh
yksdekU;frydL;kxeus rL; HkO;Lokxre~
Lo
lqizfl)% jktuSfrd%
dkaxzslhusrk
yksdekU;ckyxaxk/kjfrydL
; /;s;okD;eklhr~
^^LojkT;eLdkda tUefl)%
vf/kdkj% orZrs **A
,’k% ys[k%
laLdrtxr~
fucU/kys[kuizfr;ksfx
rk;ka
f}rh;iqjLdkjL; drs
fpr% vfLr A vL;
ys[kd% Jh
fo”kkyflag%
bykgkcknr% vfLr A
rLeS
f}rh;iqjLdkjL;
jkf'k% 2000
#I;dkf.k iznRrkfu A
vfrfo’kkytulewga uxjs fu”dkl;se ;su lekts Lok/khurk;k% Hkko% tkx`rks Hkosr~A
^uezlewgL;* ladYi% vklhr~ ;r~ ra
jsyLFkkudkr~ lk{kkr~ vkuh; vf/kos’kus
mikos’k;se ;su rs”kka tulewgizn’kZua u
Hkosr~A };ks% lewg;ks% tuk% jsyLFkkuda
izkIroUr%A ^ÅxzlewgL;* lglzkf/kdk% tuk%
izkIrk% vklu~ ;|firs”kq cgo% dkaxzs’kL;
lnL;k% u vklu~A
rs”kka ;kstuk vklhr~ ;r~
jsyLFkkuds vorj.kkr~ izkxso frydegksn;a
LohdqeZ% ;s uezlewg% ra LohdrZqa u
‘kDuq;q%A jsy;kuL; LFkkuds vkxrs lfr
};ks% lewg;ks% dkykgy% latkr%A
mxzlewfgdk% Lo&;kstukejHku~ A
uezlewfgu% voRrfuekZ.kekjHku~A rs
frydegksn;a cyiwoZda LoL;kf/kdkjs uhRok
LoL;dkj;ksus mikosf’kroUr%A mxznfyu%
vkØks’ks vkxR; dkj;kuL; iqjr%
yqfBroUr%] dkj;kua pfyrqa u ‘kDror~A
frydegksn;% mxznyS% lg vHkor~ rFkk
rL; HkO;a Lokxra d`re~A dkj;kuL; vxzs
v/k% yqBd% vklhr~ ‘kgtgkWiqjL;
ukxfjd% jkeizlknfofLey% ;%
dkaxzs’knyL; lnL;% u vklhr~A
vxzs l% dkaxzs’knyL; lfØ;%
dk;ZdrkZ vHkor~A dkaxzs’kkf/kos’kuL;
vH;Urjs vL; ifjp;% uSdS% ØkfUrdkfjfHk%
lg vHkor~] rFkk l% ØkfUrnyL;
fo’oluh;% O;fDr% vHkor~A ‘kgtgkWiqjs
Jh jkeizlknfofley% ØkfUrHkkoukfHk% ;qDr
uSdku~ ;qodku~ laxfBroku~A rfleu~ ,d%
lg;ksxh vfi vHkor~A ;L; uke vklhr~
v’kQkdmYyk[kkWA rL; vxztsu lg
fofLeyegksn;L; lq[knlEcU/k% vklhr~A
HkkjrL; Lok/khurk;k% vfrfojks/kh vklhr~
vkXyloZdkj% A ØkfUrdkfjH;% n.Mnkue~
]vkjksikuka ;kstue~ ]rku~ dkjkxkjs LFkkiua]
eR;qn.Mnkiua p rL; ;kstuk vklhr~A
rfLeUuso lUnHksZ ØkfUrdkfjH;%
vko’;deklhr~ LoL; lqj{kk]
vkXykf/kdkfjH;% vkj{kdsH;% p n.Mnkuk;
‘kL=k.kka laxzgdj.ke~A jkeizlknfofLeyL;
ik’osZ ns’khNwfjdk%] ns’khHkqlqf.Mdk% rq
vklu~ oSnsf’kd’kL=kf.k ;Fkk dkjrwlkfn
Lohdj.kL; vkdka{kk vfi vklhr~A
mÙkjizns’ks JhjfoUnzukFklU;ky%
ØkfUrdkfj.kkesda ognlaxBue~
^^fgUnqLFkkuiztkrU=la?k** bR;L;
xBuedjksr~] rL;k% QkSth’kk[kk;k% izHkkjh
jkeizlknfofLey% ,o vklhr~ l% dhn’k%
vfi fDy”Vkfu dk;kZf.k djksfr LeA
loZdkjs.k lEeq[khdj.kk; ‘kL=k.kka Øsrqa
,d% egRoiw.kZfo”k;% vklhr~ /kulaxzg%A
Økfurdkfj.k% rq lektlsodk% vklu~ rs”kka
ik’osZ rq /kujk’ks% Hk.Mkj% dnkfi u Hkofr
LeA vr% izkjfEHkdh ;kstuk fufeZrk ;r~
xzkeh.k{ks=slq uxsl ok /kfudkuka xgs yq.Bua
d`Rok /kulaxzgdj.ke~A
ijUrq /kujk’ks% O;fDrfgrk;
mi;ksxdj.ka rs”kka izofRr% u vklhr vL;
jktuSfrdyq.BuL;k;kstua
jkeizlknfofLeyL; usrRos dre~A n’ktuk%
rl; lg;ksfxu% vHkou~ A ,dfLeu~ xzkes
,d% /kfud% vklhr~ l% vfrd`i.k%
lektfojks/kh p vklhr~A loZa fopk;Z rL;
xgs ,o yq.Bua dre~A jk=kS xksfydka R;{ku
rs xzkea izfo”V% rFkk /kfuda xghRok /kua
Lohd`roUr%A xzkeh.kk% rL; fojksf/ku%
vklu~ ijUrq rL; lqj{kk;S% lekxrk%A
xksfydka R;DRok fofLey% rku~ Hk;a
vn’kZ;r~A rFkkfi fofLey% oz.htkr%A rL;
lg;ksxhuka xzg.kL; laHkkouk vklhr~ vr%
xzkeoklhuka ikns”kq xksfydk izpkfyrkA
v/kquk xkeh.kk% i”Bs vilfjrk%
,”k% Lolg;ksfxfHk% /kujkf’ka LohdR;
fuxZr%A rL; jk’ks% mi;ksx% ‘kL=k.kka
Øs;.ks O;;hd`rkA Xokfy;jL; ,d%
vodk’kizkIr% vkj{kdegksn;% LoL;
jk;Qya foØ;.ka drqZa bPNfr LeA
jkeizlknfofley% vlQkdsu lg Xokfy;ja
xroku~ rkS LoL; uke LFkku{ks=L; ifjp;a
ifjofrZroUrksA igkM+x<s xRok l% ‘kL=a
Øhroku~ cgwfHk% lg ifjp;% tkr%
vklhrA vrSo l% LFkkua r=R; ,o
mDroku] loL; uke {kf=;or~ ?kksf”kroku~A
uSdfo/kdkS’kyL; O;ogkja d`Rok l% rl;
^jkbQya* Øhroku~A
vfLeUusodkys ,rkS ,da
^ekmtjfiLrkSy* ^fjokYoja *p ØhroUrkSA
,dfLeu~ fnols jkeizlkn% jsy;kusu ;k=ka
dqoZUuklhr~A vkj{kdL; lehiLFks
;kuizdks”Bs mifo”V% vklhr~A jsyLFkkuds
;nk ;kua LFkfxra rnk rsu n”Va ;r~
LFkkudkf/kdkjh #I;dkuka L;wra Lohd`R;
vkj{kdizdk s”Ba izkIroku~A r= isfVdka
mn~?kkV~; /kujkf’ka laLFkkI; rka fo/kkue~
vdjksr~ALFkkudkf/kdkjh fjDrgLrsu izfr
xroku~A mrsu fofLeyegksn;L; voxeus
vkxrsa ;r~ losZ vfi LFkkudkf/kdkfj.k%
fpfVdksa foØh; izkIr/kue~ vkj{kdizdks”Bs
LaLFkkI; rL; gLrkH;ka LoL;
dsfUnz;dk;kZy;a izfr izs”k;fUrA
,”kk isfVdk y[kuÅuxjL;
eq{;ky;s mn~?kkV~;rs Le A;=
LFkkudkf/kdkfj.k% lfo/ks vL;k% dqf¥~pdk
Hkofr LeA fofLeya fo’okl% tkr% ;r~
,oa jhR;k U;wua /kusu ØkfUrdkjh.kka d`rs
‘kgtgkWiqjs ^^n fgUnqLrku iztkrU=la?k**
bR;L; dk;Zdkfj.;k% mios’kueklhr~
mios’kus jktsUnzukFkygMh] ’kphUnzukFkoDlh]
eUeFkukFkxqIr%] eqdqUnhykyxqIr%]
cuokjhyky% pUnz’ks[kjvktkn%]
eqjkjhyky%] ds’kopØorhZ]
v’kQkdmYyk[kkW bR;kn;% Hkkxa
xghroUr%A vfLeu~ mios’kus fofLey% ,da
lq>koa LFkkfiroku~ ;r~ loZdkjh; foRrdks”ks
yq.Bua dq;kZe] pUnz’ks[kj% vL; leFkZua
d`roku~ ijUrq v’kQkdmYyk ra fgrdja u
fpfUrroku~ A jsy;kus yq.BuL; i{ks l% u
vklhr~A loZdkj% re~ vkg~okua Lohd`R;
Hk;³~djloZuk’ka drqZa ‘kDuksfrA ,oa fopk;Z
rL; ereklhr~ ;r~ o;a losZ ‘kkUrHkwRok
Lo’kDR;k% lap;a dqeZ% iqu’p
Lok/khurk;k% ;q)a vkjC/k;ke%A
cgo% ;nk rL; fopkja izfr
vlger% vHkou~ rnk jkeizlknL; fopkj%
,o loZekU;% v’kQkd% vfi vfLeu~dk;sZ
lg;ksxnkuk; fl)% vHkor~A l% LoL;
fopkja izdV;u~ vdFk;r~ ^^ vga ,rr~
Li”Vf;rqfePNkfe ;r~ ee fojks/kL;kFkZa ,oa
dnkfi u Lohdj.kh;% ;r~ ef; dFkf¥~pr~
fuoZyrk;k% mn;% tkr% vfLr vFkok vga
vfLeu vfHk;kus Hkkxa xghrqa u bPNkfe
;fn vL; dk;ZL; fØ;kUo;a fØ;rs rfgZ
vga rkokUuso mRlkgsu nkf;Ro:is.k
vfLeu~ Hkkxa xgh”;kfe ;Fkk vU;s
Lohdfj”;fUrA** rL; fopkja JqRok losZ
vfi izlUu% tkr%A
loZlEeR;k jsyyq.BuL; frfFk%
9 vxLr lu~ 1925 bfr fu’phrkA
fnu};s fl)rk vHkor~A ,rr~ fu’phra ;r~
^lgkjuiqj&y[kuÅ* bfr ;kua
y[kuÅizkIukr~ izkxso yq.B;ke% A ,rsu
vf/kdk·f/kd/kujkf’k% fefy”;frA
le;lkfj.kha n’V~ok Kkua dra ;r~ jsy;kua
dnk vkxfe”;fr\ dfLeu~ LFkkuds dnk
izkIL;frAuhrs% fu/kkZj.ksu lg ,rnfi
fuf’pra ;r~ n’ktuk% vfLeu~ Hkkxa
xgh”;fUrA ,rs”kq lIrtu% isfVdk=ksVuk;
oLrwfu Lohd`R; ‘kgtgkWiqjs
rrh;Js.;k%izdks”Bs vkjksg.ka dfj”;fUrA
‘ks”k% =;% dkdksjhLFkkudkr~ f}rh;Js.;k%
izdks”Ba vkjksg.ka dfj”;fUrA
,rs”kka =;k.kkefi nkf;Roa Hkfo”;fr
dMha d”kZf;Rok jsy;kuL; LFkxue~A ,rka
?kVuka ,o ^dkdksjhdk.M* bfr dF;rsA ds
ds ØkfUrdkfj.k% vfLeu~ Hkkxa xghroUr%\
dk dk ?kVuk ?kfVrk ØkfUrdkfjH; fda fda
ykHka dsH;% dsH;% cfynkua izkIre~ v;eso
vkxkeh izdkf’krs iqLrds ^^ØkfUrdkjh.kka
xkSjoxkFkk** bfr iqLrds fo”k;k% Hkfo”;fUrA
‘kh?kza izdk’kf;rq iz;kla dfj”;kfe A
ueksue% losZH;%A
/kU;okn%
Jh fo’kkyflag%
bykgkckn] mRrjizns’k%
".kqiqjk.kL; ,dL;ka dFk;ka egkdqEHkL; o.kZua izkI;rs A ,rr~
egkioZa fdeFkZa] dq=] dnk p Hkofr bfr vfLeu~ fo"k;s ,dk
izkphuk dFkk orZrs A izkphu dkys egf"kZd’;iL; }s iRU;kS
dnzw p fourk p bfr vkLrke~ A r;ks% e/;s ,dnk izfrLi/kkZ tkrk A
mnh;ekua fooLokua n`"V~ok dnzw mDrorh ;r~ ,rL; lw;ZL; jFks ;s v’ok%
;ksftrk% lfUr rs d`".ko.khZ;k% lfUr A fdUrq fourk mDrorh ;r~ lEiw.ksZ
oSfnd xzUFks vfi ,oa of.kZrefLr ;r~ fooLokuL; v’ok% 'osro.khZ;k% lfUr
vr% fu’p;su ,rs v’ok% 'osro.khZ;k% lfUr A ,oa fo/kk mHk;ks% e/;s
vuqcU/k% tkr% ;r~ ;fn dnzks% opua lR;a Hkosr~ rfgZ fourk rL;k% nklRoa
Lohdfj";fr ,oa p ;fn
fourk;k% opua lR;a L;kr~
psr~ dnzw rL;k% nklRoa
Lohdfj”;fr A
fourk rq e/;kg~uL;
lw;ZL; izrh{kk izkjC/korh A
dnk Hkxoku~ fooLoku~
xxuL; e/;s vkxPNrq
dnk rL; v’ok% lE;d~
:is.k ifjyf{krk% HkoUrq A
fdUrq dnzw dsoya izrh{kk u
d`rorh vfirq Lo
,dlglzukxiq=ku~
vkgwrorh A dnzw
mDrorh ;r~ Hkks iq=k% !
fo
Hkkjrns’ks dqEHkLukuL;
egRoa d% u tkukfr A Hkkjrs
dsoya prq”kZq LFkkus”kq ,o
dqEHkesykidL;k;kstua Hkofr
A Jh gfj}kj] Jh ukf’kd] Jh
mTtSua ,oa p Jhiz;kxjkt bfr
A
o”kZ 2013 [kzhLrkCns
egkdqEHkL;k;kstua
Jhiz;kxjktLFkys tkrefLr A
dqEHkesykidL; laf{kIrdFkk
v= izLrw;rs A
v| Hkorka ekrq% yTtkj{k.kL;
le;% izkIr% vfLr A HkoUr%
xPNUrq lRoja vkdk’ks ,oa p
fooLokuL; lIrk’oku~ iw.kZ:is.k
vkoj.ka djksrq A iwoZa rq ukxk%
fojks/ka O;DroUr% ;r~ foek=k lg
HkoR;k% v;a diViw.kZO;kogkj% mfpra
ukfLr fdUrq ;nk dnzw ‘kkiHk;a
nf’kZrorh rnk rs foo’ka HkwRok vkdk’ks
xroUr% A
,dlglzlikZ% xRok lw;ZL;
lIrk’okukeqifj ,de~ vkoj.ka
fufeZroUr% ;su v’ok% d`”.ko.khZ;k%
vHkou~ A ;nk vkdk’kL; e/;s
lw;ZL; jFk% vkxr% rnk rq fourk;k%
opue~ vlR;a tkre~ A lEizfr
fourk dnzks% nklRoa izkIrorh A
,dnk fourk;k% iq=%
if{kjktx#.knso% ekrqa izfr esyukFkZe~
vkxroku~ A ekrq% rkn`’kh a n’kka
n`”V~ok rL; g`n;s vikjd”Va tkre~ A
l% dnzks% ik’osZ xRok fuosnua vdjksr~
;r~ ekrk d`i;k re~ mik;a onrq ;su
ee ekrk nklRosu eqfDra izkI;sr~ A
dnzw mDrorh] iq= ! vga ro
ekrq% ‘k=q% ukfLe ,o fdUrq vLekda
e/;s rkn`’k% vuqcU/k% ,o vklhr~
;su vga foo’kksfLe rka nklRos nz”Vqa]
fdUrq ;fn Hkoku~ ee iq=k.kka d`rs
ve`re~ vku;sr~ rfgZ vga Hkor%
ekrja nklRosu eqfDr nnkfe A bfr
,rr~ JqRok x#.knso% rr%
mfM~Mroku~ A l% lk{kkr~ Hkxor%
fo”.kks% ik’osZ xroku~ A gLra la;ksT;
fuosnua d`roku~ ;r~ & gs izHkks ! gs
txnk/kkj ! Hkoku~ ,o loZdk;kZ.kka
dkj.ka] losZ”kka izkjEHk% dky% p vfLr
A lEizfr ee ekrk nklRos ifrrk
vfLr A rL;k% nkleqfDra dkjf;rqe~
vga ;fn ve`ra izki;se rnk ,o
ekrq% dY;k.ka Hkforqe~ vgZfr A
vr,o d`i;k reqik;a onrq ;su ekrq%
‘kkieqfDr% Hkosr~ A
txnk/kkj% Jhukjk;.k%
fLergkla d`roku~ A x#.kL; osnuka
tkuu~ l% ds’ko% re~ ve`rizkIrs%
ekxZeqDroku~ A Hkks if{kjkt !
Hkoku~ oS|jkt/kuoUrfjnsoL; ik’osZ
xRok ve`rizkIR;FkZa fuosn;rq A l%
,o Hkors ve`ra nkrqa ‘kDuksfr A
rR{k.keso x#.knso% rr%
iykf;roku~ A {k.ks ,o Hkxor%
/kuoUrfjnsoL; ik’osZ vklhr~ l% A
l% ra izfr vfi fuosnua d`roku~ A
Hkxor% fiz;okguL; x#.kL; osnuka
n`”V~ok vkpk;Z/kuoUrfj% rLeS
ve`rik= nRroku~ A lg ,o
mDroku~ vfi ;r~ Hkoku~ ,rr~ ik=a
dsoya xRok rku~ n’kZ;rq A ;nk
Hkor% ekrk nklRoeqDrk Hkosr~ rnk
Hkoku~ ik=eqRFkkI; iqu% vkxPNrq A
dFkefi likZ% ve`ra ikrqa leFkkZ% u
Hkos;q% A ;fn rs ve`ra ikL;fUr] rs
veja Hkfo”;fUr A vusu lalkjs
rs”kka izdksi% Hkfo”;fr A
l`f”VO;oLFkk u”Vk p Hkfo ”;fr A
x#.knso% rLeS ueLdkja d`Rok]
ve`rik=a Lohd`R; rr% izfLFkroku~ A
l% lk{kkr~ dnzwekrq% ik’osZ xr% A
ik=a izn’;Z fourkekrja ‘kkieqDra drqZa
vdFk;r~ A ve`rik=a n`”V~ok dnzw
fourk;k% nklRoa fuokfjrorh A
lk{kkr~ ,o x#.knso% ik=a Lohd`R;
rr% iykf;roku~ A ,rr~ n`”V~ok
losZ likZ% vfi rL; i`”Bs /kkoua
d`roUr% A rhozxR;k xeudkj.kkr~
x#.kL; xfrL[kyua tkra fdafpr~ A
rsu dspu ve`rfcUno% HkwekS viru~
A losZ likZ% x#.ka fogk;
ve`rfcUnwuka i`”Bs vxPNu~ A rs
ve`rfcUno% i`fFkO;k% prq”kZq LFkkus”kq
viru~ A ,da & gfj}kje~] f}rh;a
& ukfld] r`rh;a & mTTkSue~] prqFkZa
p & iz;kxjkt% A
ve`rirudkj.kkr~ ,rkfu LFkkukfu
iwrkfu vHkou~ rFkk p rnk vkjH;
,rs”kq LFkkus”kq izfro”ksZ dqEHkioZe~ bfr
vk;ksT;rs A izfr}kn’ko”ksZ egkdqEHka
p vk;ksT;rs A
vfLeu~ o”ksZ iz;kxuxjs
egkdqEHkioZa lEizfr izpyfr A
dsoye~ vLekda Hkkjrkr~ ,o u
vfirq fons’ksH;% vfi cgo% tuk%
v= LukukFkZa izkIuqofUr A ,oa x.;rs
;r~ izfrfnols dnkfpr~ ,ddksfVr%
vfi vf/kdtuk%
xaxk&;equk&ljLorhlaxes Lukua
dqoZfUr A
xaxk rq ikouh unh vfLr ,o
A rL;k% tya rq iwrefLr ,o A
fdUrq egkdqEHkiosZ rq =;k.kkefi
u|kuka tye~ ve`ror~ Hkofr A bfr
rekls fnlEcj 2012 12 fnukads mRrjizns'kL; vECksMdjuxjs
lk;adkys dnkfpr~ iapoknus laLdrtxr% laj{kd% vknj.kh;%
egksn;% Jh vfu#)eqfu ik.Ms;% LoHkouL; f}rh;rykr~
lk{kkr~ HkwekS virr~ A rsu rL; mHkkS vfi iknkS HkXkS tkrkS A lk{kkr~
,o 108 bfr vkikrdkyhulso;k fudVLFks
ftykfpfdRlky;s izkFkfedfpfdRlkdk;Za
rFkk p rr% LFkkuifjorZufunsZ'ka
LohdR; y{e.kiqjs fLFkrs
lgkjkfpfdRlky;s lEiw.kZfpfdRlk
tkrk A
lEizfr rq egksn;%
LokLF;ykHkeso Lohdjksfr A rL;
ekufldn'kk vfi fdafpr~ ifjofrZrk
A rL; vkRefo'okl% lEizfr vfi
lE;dr;k u vkxr% vfLr A ,rr~ loZa n"V~ok eufl fopkj% vkxr% ;r~
HkoUr% losZ tkuh;q% ;r~ d% vfLr vfu#)eqfu ik.Ms;o;Z%] rL;
ekufldn`<rk dhn'kh vklhr~ A rL; fopkjk% ds vklu~ A rL; O;fDrRoa
fde~ vklhr~ bfr A
tUe ckY;dky% p &
mRrjizns'kL; bZ'kkiqjxzkes 13 tuojh 1960 res [kzhLrkCns o"ksZ ,dfLeu~
Js"Bczkg~e.kifjokjs rL; tUe tkre~ A ekrk izk.kirh nsoh] firk p Jh
jkediky ik.Ms;% vklhr~ A ifjokj% laLdkfjr% vklhr~ vr% ckY;dkykr~
,o rfLeu~ vfi laLdkja iwfjre~ A rL; }kS T;s"BHkzkrjkS Jh jkeeqfuik.Ms;%]
Jh of'k"Beqfuik.Ms;% bfr Lr% A iap HkfxU;% p lfUr A
x
ckY;dkyknso ,"k% egksn;%
vfrizfrHkk'kkyh vklhr~ A
ckY;dkyknso rL; bZ'ojs]
lukru/keZs p vxk/kJ)k vklhr~ A
v/;;us vfi l% d{kk;ka izk;s.k
izFkeLFkkueso izkIuksfr Le A tuk%
onfUr ;r~ ;nk l% xkspkj.ka djksfr
rnk vfi rL; gLrs iqLrda Hkofr
Le A l% iw.kZ:is.k lUrizdfrd%
vklhr~ vfi A
f'k{kk &
egksn;L; v/;;ua
LukrdksRrji;ZUre~ vkXyfo"k;su
vHkor~ A LUkkrdksRrjijh{kke~
mRrh;Z lk{kkr~ ,o foRrdks"ks
izcU/kd:is.k lsok izkIr% A lEizfr
l% dsoya 21 o"kZL; ;qok ,o
vklhr~ A fookg% rq rL;
16o"kZL; o;fl ,o tkr% vklhr~ A
lEizfr ifjokj% iw.kZ% lEiUu%] lq[kh
p vklhr~ A
izeq[kdk;kZf.k &
vfLeu~ le;s ,o
Jhik.Ms;o;sZ.k Hkxor% Jhguqer%
,da fo'kkyefUnja fuekZfire~ A
vL; ,o ukEuk lEizfr rnki.kL;
uke LFkkfire~ & Jh vfu#)uxje~
bfr A iwoZa rq vL; vki.kL;
uke csuhiqje~
vklhr~]
v|
rq rL; vki.kL; uke Jh
vfu#)uxje~] iksLV & csuhiqjfefr
vfLr A
dfoRoe~ &
ckY;dkyknso cgq"kq fo|klq
fuiq.k% Jh ik.Ms;o;Z% v/;;udkys
,o dfork% vfi fy[kfr Le A
rL; dkO;fuiq.kRoa ,okfLr ;r~
lEizfr iap'krkf/kddkO;kfu rsu
drkfu A fgUnhdkO;L; izk;s.k
lokZlq fo/kklq l% dkO;a droku~ A
Jhguqer~~fou;dqat
¼Jhguqer~fou;iphlh$Jhfou;"kksM'kh
½ ¼NUnlaxzg½] JhguqePpfjrkere~
¼egkdkO;e~½] uhjktu ¼Hktulaxzg½
bR;knhfu rL; dkO;s"kq izeq[kkfu
lfUr A
xk;dRoe~ &
dkO;oSHkRosu lgSo Jheku~
ik.Ms;o;Z% mRre% xk;d% vfi A
rL; dk'pu /ofueqfnzdk%]
lkaUnzeqfnzdk'p izdkf'krk% A
izeq[keqfnzdklq **JhnqxkZlIr'krh
¼frlz%
eqfnzdk%½]
JhfcUnqHktuekyk] Jhiq"iHktuekyk]
ohj guqeku lquks] jke d".k gjs^^
izdkf'krk% lfUr A lEizfr vki.ks
rL; ,rk% /ofueqfnzdk% miyH;Urs
A
jatdRoe~ &
dfo vfu#)eqfuik.Ms;o;Z%
euksjatdO;fDrRoa ogfr A thous
dnkfi dFkefi ck/kk% HkoUrq]
d"Vkfu vkxPNs;q% fdUrq l% dnkfi
O;fFkr% u Hkofr A ,dkdh ,o
l% lHkk vfLr A ;fn xgs l%
vfLr psr~ 10 ckydk% HkoUrq ok
u ok \ ,dkdh ,o l% lokZu~
jat;fr Le A loZnk eq[ks gkl%
,o rL; ifjp;% A ;% df'pnfi
rsu feyfr] izFken"V~;k ,o rL;
iz'kald% Hkofr A bfr
cgqfdefi vfLr rL;
thouL; fo"k;s oDrqa fdUrq
v=k rkor~ oDrqa lehphua
ukfLr A rL; fo"k;s
brksfi Kkrqa rL;
thouo`Rra vo';eso iBUrq
A 'kh?kzeso rL;
thouo`Rre~ vfi
izdk'kf;";rs A egkiq#"kRoa
ogu~ vfi l% dnkfi v|kfi
vkReu% mifj vgadkja u djksfr A
feF;kfHkekus loZFkk fjDr%
ik.Ms;o;Z% QStkckntuinL;
fu'p;su ,d% fuf/k% ,o A rL;
'kh?kzeso LokLF;ykHk% Hkorq bfr
vLekda izkFkZuk vfLr A bfr
Jhxq: th bfr iqLrda fgUnhHkk”kk;ke~
vki.ks miyH;rs fdUrq bnkuha i;ZUra
laLd`rHkk”kk;ke~ vL; laLdj.ka uklhnso A
lEizfr vL; iqLrdL; vuqokn% laLd`rs vfi
miyH;rs ;fLeu~ Jh lnkf’kojko xksyoydj
^^Jhxq:th** bR;L; lokZu~ fopkjku~]
thouo`fRr% p lE;dr;k ;Fkkor~
ladfyrefLr A vL; iqLrdL; vuqokndk;Ze~
vLekda ekuuh; laLFkk/;{k% Jhizeksno;Zs.k
d`refLr A v= vL; iqLrdL; d’pu
va’k% nh;rs A
fgUno%& o;a fgUno% Le%A
izkphudkykr~ fgUnqLFkkus fuokla
dqoZUr% Le%A vLekda egkfo’kky%
lekt% orZrsA vfLeu~
fofHkUurk% L;q% ij ~p o;a losZ
,d% Le%A iwoZr% if’pea ;kor~
mnhfpr% nf{k.ka ;kor~
v;e·fLr vLekda ns’k%A ,rsu
ns’ksu lektsu p vLekda J)k
orZrsA tuk% fgUnks% O;k[;ka
i`PNfUrA vga rq dFkf;”;kfe ;r~
o;a fgUno% Le% o;a ;a ofn”;ke%
l% fgUnq% orZrsA
txn~xq#’k³~djkpk;Zfeo vLekUu·fi
‘k³~[kukna d`Ùok dFkuh;a Hkfo”;fr ;r~
;L; d.ksZ ‘k³~[k/ofu% vxfe”;r~ l%
fgUnq% vHkor~A v| rq o;a ;rkonso
tkfue% ;r~ o;a fgUno% Le%A
vLekda leku&J)k orZrs] ijEijk
vfLr] Js”Begkiq#”kk.kkfeo
thouek·n’kZa orZrsAlglzo”ksZH;% iwoZa
v= fgUnks% vrfjDra dL;fpr~
vijL; uke vfi uk·lhr~A
vusdk% iaFkk% lEiznk;k% Hkk”kk%
tkr;% jkT;kfu L;q% ij ~p losZ
fgUno% ,o vklu~ A
‘kd~&gw.k&xzhdkn;% vkxr% ij ~p rku~
fgUnw/keZL; Lohdkj% tkr%A rs vLeku~
Hkz”Vdj.ks vlQyk% vHkou~A ;rksfg o;eso
rku~ iw.kZ:is.k vkRelkre~ vdqoZeA iwoZa ;= loZ=
fgUno% ,ok·lu~] r=·|·Lekde~ ,o
v³~xa izR;³~xa HkwDRok·Lekda lektkr~ i`Fkd~
HkwRok Lo&izlkjdÙkkZ dfrpu~ dksV;% fgUno%
lfUr ,r;k n`”V~;k fgUnwlektL; gzkl%
fde~ vLekde~ v{k.kks% iqjr% vfLr\
fgUnks% lEcU/ks dspu~ tuk% vrho iqjkruku~
vkjksiku~ okja&okja dFk;fUrA vjksikiu~
JwRok Lo&lektL; tuk% foHkhrk vfi
HkofUrA ,ra jk”Vªthoua dsufpr~
vU;Ik;kZ;’kCnsu dFk;ke tuk%
vfHkizk;e·fi ;PNfUrA ij ~p fda Ik;kZ;
Lohdj.ksu ewykFkZ% ifjofrZ”;fr\ ;Fkk
vLekdek·;ZlekthckU/kok% dFk;fUr ;r~
vk;Za onUrqA vk;ZL; vfi rkRi;aZ rnSo
fuXkZfe”;frA dspu~ Hkkjrh;’kCnL; iz;ksxL;
okÙkkZa dqoZfUrA Hkkjra fd;n·fifo[k.Mf;Rok
dFk;se~ rFkkfi rfLeu~ vU;ks·FkZ% fuxZUrq u
‘kDuksfrA dsoya fgUnq% ,o vFkZ%
fuxZfe”;frA rfgZ fdeFkZa u fgUnq’kCnL; ,o
vlfU/kX/ka iz;ksx;seA lk{kkr~
lkekU;izpkfyr’kCn% fgUnq% orZrsA fgUnw’kCn%
vLekfHk% lg fo’ks”k:is.k vLekda
bfrgklL; xrSdlglzo”kkZ.kka ladViw.kZdkysu
;ksftrk vfLrA i`FohjktL; fnuknkjH;
vLekda leLrjk”VªfuekZrkj%] jkT;osRkkj%
do;% bfrgkldkjk’p fgUnw’kCnL; iz;ksx%
vLekda tu&lekta /keZa p vfHkfgrk;
d`roUr%A xq#xksfoUnflag%] Lokehfo|kj.;%]
f’kokftR;knhuka ] leLrLorU=rklsukuhuka
era fgUnwLojkT;L; LFkkiuesok·lhr~A
fgUnw’kCnL; Lo;su lg ,rs”kka leLregkUra
thoukfu rL; dk;kZ.kkek·dk³~{kk.kka p
e/kqjxU/k;qDr% orZrsA ,rsu dkj.ksu v;a
,rkn`’k% ‘kCn% orZrs ;r~ lkekU;:is.k
vLekda ,dkRerk mnkÙkrk p fo’ks”k:is.k
vLekda nkf;Roa fgUnqLkekts O; ~t;frA v;a
fgUnqjk”Vªa orZrs vL; jk”VªL; nkf;Roa
fgUnqlekts ,ok·fLr HkkjrL; txfr lEekua
viekua ok fgUnq”kq ,o fuHkZjks orZrsA
fgUnqlektL; thoua oSHko’kkyh dkj.kknso
vL; jk”VªxkSjoa of/kZ”;rsA dL;fpn~ eufl
fo”k;s·fLeu~ dkfpr~ HkzkURks% dkj.ka ukLrsfrA
1- fgUnqRoL; fopkjk%& o;a fnUno%
vuU;lk/kkj.kkfRedlEifÙk% izkIrdj.ka
LothouL; y{;a fu/kkZ;ZUr% Le%A l%
ekuothouL; vuqies;lEifÙkdks”k%
orZrsA vL; o;a LorU=jhR;k LokH;Urjs
o`f)% drZqa ‘kD;rsA fpjLFkk;h ln~xq.ka ]
ifjiw.kZKkuL; vkReu% p loZJs”Vrk
,o lEifÙk% orZrsA vrSo vU;ns’kkuka
rqyuk;ka Js”Vrk;k% vf/kdkaLrRoa Lons’ks
n`’;rsA vU;= loZlkekU;% tuk%
dL;fpr~ ohjlsukirs% izkdzeh&vf/kirs%
p iwtkfdz;rs ij ~p Lons’ks
lekU;tuk% ,o fda Js”BkfrJs”B% ohjk%
jktkuks·fi p vj.;okflu% vfdapua
¼;s Lolehia fonh.kZoL=k.kkesdk yrk·fi
u LFkki;fr½ v/kZuXulU;kflu%injta
f’kjks/kk;Za dqoZfUrA fgUnqfl)kUrkuqlkja
df’pn·fi O;fDr% Js”Vrk;k%
vfUrekfoLdkj:is.k mRiUuks u HkofrA
,oa dFkuefi lehfpua uk·fLrA ;rksfg
rL; vFkZ% ,rnso Hkfo”;fr ;r~
Lons’kL; lektL; p uwrukuka
Js”VujjRukuka izloL; ‘kfDr% lekIr%
vHkor~Av=R;% loSZ% foKS% dfFkrk% ;r~
v[k.M:is.k egkiq#”kk% tkrk%] HkofUr
rFkk·xzs·fi Hkfo”;fUr pA fgUnqlekts
losZH;% O;ogkjL; lekufu;ek% u
fufeZrk% fu;ekuke~ v;a Hksn%
izd`fr&fHkUurk;k% ,o dkj.ka orZrsA
rkRi;Za orZrs ;r~ o;a lokZu~ ,dsu
n.Msu vuq’kkluL; fo/kkua u
d`roUr%A ;fnthous o;a lekufu;eku~
izkjC/k;ke% rL;kuqlkja lokZu~
lekuek=k;ka Hkkstukfnda nn~e% rfgZ
dspu~ rq ok;ks% jksxkr~ efj”;fUr iqu’p
dspu~ oqHkqPN;kA vrSo v= rq
dzekuqlkja fodklL; fopkjk% lfUr o;a
ekuokuka xq.koSf’k”V~;kuqlkja O;ogkjL;
funsZ’ka nn~e%A v;eqfprks·fi orZrsA
lokZ% voLFkk% Ik’;u~ ;fn ekuokuka
iks”k.kk; rs”kka oSf’k”V~;ku~ fufeZ; rL;
jk”Vª:is.k fodlsr~ bfr vko’;drk
orZrsA rfgZ ekuork;k% fodklk;
dY;k.kk; p Lo&jk”V ªa rL;
lEiw.kZfo’ks”krkfHk% fofo/krkfHk% p lk/ksZu
fodflrdj.ke·fi vko’;da orZrsA
vLekda dksey/keZL; Lo:iL; ;k
izFkea uSlfxZdfo’ks”krk] okg~;O;Drs%
n`”VkS vk;kfr] rn·fLr iaFk& miiaFkkuka
p vk’p;Ztuda fofo/krkA ;Fkk&
‘kSo&oS”.ko&’kDr&oSfnd&ckS)&tSu&fl[k
&fyaxk;r&vk;Zlektkn;%A ,rs”kka
iaFkkukeqiiaFkkuka p egkUrk% vkpk;kZ%
izorZdk’p mikluk;k% foo/k:ik.kka
LFkkiuk vLekda yksd&efLr”dL;
fofo/k&;ksX;rkuke~ vuqdwyrka /;kus
laLFkkI;so d`roUr% ijUrq vfUreL;
fu”d”kZL; :is losZ·fi ra peZlR;a
y{;:is.k izkIR;FkZa dfFkroUr% ;a czg~e]
vkRek&f’ko&fo”.kq&bZ’oj&’kwU;L;
egk’kwU;L; ok fofo/kukefHk% vkgw;UrsA
vusdrk;ka ,drk;k% vLekda oSf’k”V~;e~
vLekda lkekftdthouL;
HkkSfrde·/;kfReda p losZ”kq {ks=s”kq
O;Drks·Hkwr~A v;a rL; ,dL;
nhidfeo orZrs ;r~ ifjr% fofo/ko.kkZuka
niZ.kS% vkPNkfnr% L;kr~ iqu’p
rL;kUrfjd% izdk’k% n’kZdkuka
n`”V~;kuuqlkja fofo/ko.ksZ”kq Nk;k;ka p
izdfVrks HkofrA lekt% ,dk thoekuk
bdkbZ orZrsA ekuo% loZrks·f/kda
fodflra :ia orZrs vrSo ;fn
dL;fpr~ thoekulektLo:iL; jpuk
dj.kh; L;kr~ rfgZ lk rL;kuq:ia Hkosr~
,o bfrA lektthouL; jpuk·fi ;fn
thoekuekuoL; vuq:ia ,o d`rk rfgZ
rn·fi fulxZL; vuqdwyrkdkj.kkr~
vR;f/kde~ mi;qDra Hkfo”;frA
ekuokuk·o;ok% rq lekuk% uSo HkofUr]
ija ijLijkuqdwY;a rq HkoR;soA vrSo
lektL; ,rkn`’kh jpuk ,o LFkk;h
Hkfo”;fr ;= lekuxqf.ku%
vUr%dj.k;qDr’p ,d= vkxR; fodkla
dqoZu~ thou;kiuL; ;su ekxsZ.k
vR;f/kda lektksi;ksxh fl)% Hkforqa
‘kDuq;q%] rL;kuqlkja pfyrqa ‘kDuq;q% pA
lgSo ,dk/kZ% lewg% ,rkn`’k% vfi
Hkosr~ ] ;% lEiw.kZlektL;
vko’;drkuka iwrsZ% ik=rka mRiknf;Rok
rks”kka ikjLifjdlEcU/kku~ lehphu
fuekZrqa ‘kDuq;kr~A ‘kjhjL;
vo;okukfeo lekt:ihthoeku~ bdkbZ*
bR;L; v³~xkukek·o’drk L;kr~A ija
Lo;a LoL; dkfi vko’;drk u L;kr~A
,rkn`’k% lewg% ,o lokZu~ ,dlw=s
lek;ksT; vxzsu;uL; ik=rka LFkkfirqa
‘kDuksfrA /keZ% vk/;kfRedrk ok ee
n`”V;ks% thouL; ,dk O;kidk n`f”V%
orZrsA ;su lekftdthouL; lokZu~
{ks=ku~ vuqizkf.kreqUura p d`Rok rs”kq
leUo;a LFkkiuL; iz;kla dq;kZr~A ;su
;r~ ekuothoua LoL; loZHkkxs”kq iw.kZRoa
izkIuq;kr~A v;e·Lekda jk”Vª&rjks%
thoujl% orZrsA vLekda
jkf”Vª;lÙkk;k% izk.k% p orZrsA vLekda
laLd`fr% dFk;fr ;r~ /;s;a
¼lkekftdfgre~½ izIrdj.kL; lk/kua
¼O;fDr%½ vfi ‘kq)a ifo=a p Hkosr~A
vLekda ‘kkL=k.kka lkj% ,rnsok·fLr
;r~ ^^’kfDr% ,o thoua orZrs] nqoZyrk
rq e`R;q% vfLrA**
laLd`fr%& ns’ks·fLeu~ vukfndkykr~
;r lektthouek·lhr~ rfLeUk~ uSdkuka
egkUrkuka O;Drhuka p fopkjk% xq.kk%
rÙokfu p lektjpuk;k% fl)kUra
thouL; y?kq&y?kq% lkekU;kuqHkoS%
thoufo”k;desda
Lo;aLQwrZ&LokHkkfod&n`f”Vdks.kL; fuekZ.ka
p vHkor~A ,rr~
loZlk/kkj.kn`f”Vdks.keso laLd`fr% orZrsA
,”kk laLd`fr% Lojk”VªL; thyou/kkj.kk
orZrsA fo’oa nz”Vaq ik=rknkrk
izsj.kk’kfDr% orZrsA ,dfLeu~ lw=s
;ksftdk lw=e~ vfLrA Hkkjrs vklsrqr%
fgekpya ;kor~ ,”kk laLd`fr% ,dk
vfLrA r;k Hkkjrh;jk”Vªthoua izsfjra
HkofrA ,”kq fnolslq laLd`rs% uork#.;a
izk;% iqu#Tthouokn% izfrfdz;kReda p
HkwrL; mikf/k nh;rsA
izkphuiwokZxzgk.kke·U/kfo’oklkuka
lektfojks/khjhfruka ok iqu#Tthoua
izfrfdz;kReda p oDrqa ‘kD;rs] dkj.ka
;r~ vL; ifj.kkeLo:ia lektL;
ik”kk.khdj.ka¼Qkf’kykbts’kua½
Hkforqe·gZfrA ija ‘kk’ora ijksidkjh p
thouewY;kuka uork#.;a izfrfdz;kReda
uke nkua ckSf)dfnokfy;kiua izdVuL;
vrfjDra uk·fLr vU;r~ fdefiA
vuqofrZ”;rs --------
laLd`rL; izlkjk; uSta loZa nnkE;ge~
laLd`rL; lnk HkDrkS oUns laLd`rekrje~
t;rq laLd`re~
laLd`rtxr~ if=dk;ke~ vkReu% ys[kku~ izdk’k;Urq A
laLd`rk; le;nkua dqoZUrq A
HkkjrL; Hkfo”;a lEizfr laLd`resokfLr
Hkz”Vkpkjfuokj.kk;
laLd`ra loZ=
laLd`ra
losZ”kke~
t;rq laLd`re~
laLd`rtxr~ bZif=dk;ke~ vkReu%
ys[kku~ izdk’kf;rqa vkReu% lokZu~ ys[kku~
[email protected] bZladsrs izs”k;rq A
eqfnzri=efi izf”krqa ‘kD;efLrA vLekda ladsr% &
laLd`rtxr~
JhguqeUr vkJe
vfu#)uxje~] csuhiqje~] vEcsMdjuxje~
fiu la[;k % 224152
fiula[;k vo’;eso nkrO;k
loZ/kekZu~ ifjR;T; ekesda ‘kj.ka ozt A
vga Rok loZikisH;ks eks{kf;”;kfe ek ‘kqp% AA
Jhen~ Hkxon~xhrk
http://www.sanskritjagat.com/