Digitized by the Internet Archivein

2011 with funding fromUniversity of Toronto

http://www.archive.org/details/sanctiaureliiau01augu

PATROLOGIiECURSUS COMPLETDS,SEU BIBLIOTHECA UNIVEUSALIS, INTEGBA, UNIFORMIS, COMMODA, OECONOMICA,

qvkiii

ss.

rmn, doctomim scriptoruuqve ecclesiasticorum,SIVE LATINORUM, SIVE GR.ECORUM,

QUI AB MVO APOSTOLICO AD TEMPORA COSCILII TRIDESTISI (ASNO 1216) PRO LATISIS, ET COSCILU FLORESTISI (ANS. 1439) PRO GR.ECIS FLORUERUST :

RECUSIO CHRONOLOGICAOMNIUM QU.E EXSTITERE MONUMEXTORUM CATHOLIC.E TRADITIONIS PER QUINDECIM ECCLESLE S.ECULA ET AMPLIUS,-

1'RIMA

JUXTA EDITIONES ACCURATISSIMAS, INTER SE CUMQUE NONNULLIS CODICIBUS MANUSCRIPTIS COLLATAS, PERQUAM DILIGENTER CASTIGATA DISSERTATIONIBUS, COMMENTARIIS, VARIISQUE LECTIONIBUS CONTINENTER ILLUSTRATA OMNIBUS OPERIBUS POST AMPLISSIMAS EDITIONES QU.-E TRIBUS NOVISSIMIS S.tXULIS DEBENTUR ABSOLUTAS DETECTIS, AUCTA J 1NDICIBUSPARTICULARIBUSANALYTICIS,SINGUL0SSIVET0M0SSIVE AUCTORES ALICUJUS MOMENTI SUBSEQUENTIBUS, DONATA CAPITULIS INTRA IPSUM TEXTUM RITE DISPOSITIS, NECNON ET TITULIS SINGULARUM PAGINARUM MARGINEM SUPERIOREM DISTINGUENTIBUS SUBJECTAMQUE MATERIAM SIGNIFICANTIBUS, ADORNATA OPERIBUS CUM DUBIIS, TUM APOCRYPHIS, ALIQUA VERO AUCTORITATE IN ORDINE AD TRADITIONEM ECCLESIASTICAM POLLENTIBUS, AMPLIFICATA,;

J

J

,'

DUCENTIS ET AMPLIUS LOCUrLETATA INDICIBUS AUCTORUM SICUT ET OPERUM, ALPHABETICIS, CHRONOLOGICIS, STATISTICIS, SYNTIIETICIS, ANALYTICIS, ANALOGICIS, IN QUODQUE RELIGIONIS PUNCTUM, DOGMATICUM, MORALE, LITURGICUM, CANONICUM, DISCIPLINARE, HISTORICUM, ET CUNCTA ALIA SINE ULLA EXCEPTIONEJ SED PR/ESERTIM DUOBUS INDICIBUS IMMENSIS ET GENERALIBUS, ALTERO SCILICET RERUM, QUO CONSULTO, QUIDQUID NON SOLUM TALIS TALISVE PATER, VERUM ETIAM UNUSQUISQUE PATRUM, NE UNO QUIDEM OMISSO,

IN^QUODLIBET

TIIEMA SCRIPSERIT, UNO INTUjffU COrtSPICIATUR ALTERO SCRIPTUR/E SACR/E, ex quo lectori comperire sit oSvibm" q_oin\m PATRES ET IN QUIBUS OPERUM SUORUM LOCIS SINGULOS SINGULORUM LIBRORUM S. SCRIPTUR.E VERSUS, A PRIMO;

GENESEOS USQUE AD NOVISSIMUM APOCALYPSIS, COMMENTATI SINTIEDITIO ACCURATISSIMA, C.ETERISQUE OMNIBUS

FACILE ANTEPONENDA, SI PERPENDANTUR CHARACTERUM NITIDITAS, CHART^i QUALITAS, INTEGRITA9 TEXTUS, PERFECTIO CORRECTIONIS, OPERUM RECUSORUM TUM VARIETAS, TUM NUMERUS, FORMA VOLUMINUM PEFQUAM COMMODA SIBIQUE IN TOTO PATROLOGI.E DECURSU CONSTANTER SIMILIS, PRETII EXIGUITAS, PR.ESERTIMQUE ISTA COLLECTIO, UNA, METHODICA ET CHRONOLOGICA, SEXCENTORUM FRAGMENTORUM OPUSCULORUMQUE HACTENUS HIC ILLIC SPARSORUM, PRIMUM AUTEM IN NOSTRA BIBLIOTHECA, EX OPERIBUS ET MSS. AD OMNES /ETATES, LOCOS, LINGUAS FORMASQUE PERTINENTIBUS, COADUNATORUM.

IN

SERIES LATINA PRIOR. QUA PRODEUNT PATRES, DOCTORES SCRIPTORESQUE ECCLESI^ A TERTULIANO AD INNOCENTIUM III:

LATIN^E

AGGURANTESIVE

J.-P.SCIENTI.E

MIGNE,ECCLESIASTIC.E

Itibliothecte Clcri uuiversie,

CURSUUM COMPLETORUM

IN

SINGULOS

RAMOS EDITORE.

VATROLOGIJES.

LXTWM

TOMUS

XXXII.

AUBELII AUGUSTINI.

PARISIIS, APUD GARNIER FRATHES, EDITORES ETIN

J.-P.

MIGNE SUCCESSORES,127.

VIA

DICTA

CUAUSSEE-DU-MAlNi:.1877

N0V2 81959

TRADITIO CATHOLIGASJECVLA IY-V. ANNI 387-430.

SANGTI AURELII

AUGUSTINLHIPPONENSIS EPISCOPI.

OPERA OMNIA,POST LOVANIENSIUM THEOLOGORUM RECENSIONEMI

VSTIGATA DENUO AD UANUSCRIPTOS C.ODICES GALLICOS, VATICANOS, BELGICOS,

ET(

..

NF.CNON

AI>

EMTIONES ANTIQUTORES ET CASTIGATIORES,OPERA ET ST0DIII

MONACHORUM ORDINIS SANCTI RENEDICTIE CONGREG.VTIONES.

MAURI.

EDITIO NOVISSIUA, EMENDATA ET AICTIOR.

ACCURANTE J.-P. MIGNE, CLERI l.MVERS.E. Itl Itl.IO III

iscu A

I

iii .iii.i

.

,i.l

dcsiil

:

HagUanle IM.

Deum.

cui sercus esse conslifuit

M.

AUCTOREdendoet

POSSIDIO.

3*

ordinando presbytero

civitati

,

plebem Dei

nonnulli coram episcopis populis tractare cceperunt

alloqueretur, etsancti Augustini

exhortaretur; jain scientes catholici

verbumCAP.VI.

Dei.

propositumet

et

doctrinam,

manulaicus,

in-

jecta

(quoniam

idem

in populo securus et ignarus:

Conflictus August. cum Fortunato Manichxo.illa

quid futurum esset astabatnobis dicebat, abrent episcopos,eis

solebat

autem

ut

Sane in

tunc

Hipponensi urbe

Manichseo-

tantum

ecclesiis quae

non habe-

rumnos

pestilentiaet infecerat

quam plurimos

vel cives vel peregri-

suam

abstinere pra;sentiam),

eum

ergo

et penetraverat,

seducente et deci-

tenuerunt,desiderioet

consuetum est 3 episcopo ordinandum iululerunt, umnilms id uno consensu etet,

ut in talibus

piente ejusdem

hajresis

quodam presbytero nomi-

fieri

perlicique petentibus,

magnoque:

studio

clamore tlagitantibus, ubertim eo flenteet

nonnullis

ne Fortunato, ibidem conversante atque manente. Interea Hippouenses cives et 2 peregrini Christiani tam catholici quam etiam Donatistae adeunt presby-

quidem lacrymasac dicentibus,

ejus, ut nobis ipse retulit, tunc su-

terum

perbe interpretantibus,quia etesset,

tanquam eum consolantibuslicet

locus presbyterii,

ipse

', ac deposcunt, ut illuni homiuem Manichaeorum presbyterum, quem doctum credebanl, videret, et cum eodem de Lege tractaret. Quod idem, ut

majore dignustui,

appropinquaret tamen episcopa-

scriptumseiii,

est,

cum

ille

homo

Dei, ut nobis retulit, majori con-

rationem delo,

paratus ad responsionem omni poscenti fide et spe quaj in Deum est (I Petr.et

sideratione intelligeret etgemeret,

quam multa

et

ma-

potensque exhortari in doctriua sana,i,

con-

gna

sua: vitae pericula de regiinine et

gubernatione,

tradicentes redarguere (Tit.

9),

minime

renuit.

Ecclesia 1

que ideoest

impendere iam ac proveuire spectaret s atlleret. Et eorum, ut voluerunt, completum

Sed utrum etiamAtilli

ille

hoc

fieri vellet, sciscitatus est.

desiderium.V.

confestim ad ipsum Fortunatum id detulerunt, petentes et exhortantes ac tlagitantes, quod id mini-

CAPUT

ttonasteriumergo

instituit.

Yakrius episcopus

Augustino presbytero dat potestatem coram se prxdicandi verbum Dei.Factus

presbyter monasterium intra eccleet

me recusaret. Sane quoniam idem Fortunatus jam apud CarlhaginemsanctumnoveratAueu-tiiium adhuc in eodem secum errore constitutum; eum eodem congredi pavitabat. Verumtamen suorum maximeinstantia coactus ac verecundatus, promisit in cominus se esse venturum, certamenque disputandi suhiturum. Unde condicto die et loco convenerunt in unum, concurrentibus iruam plurimis studiosis tur-

siam lnox

instituit;

cum32):

Dei servis vivere ccepitsanctis Apostolis

secundum

modum"

etiv,

regulam subilla

constitutamessentsicut

(Act.

maxime

ut

nemo

quideis

quam proprium

in

societate haberet,

sed

omnia communia, et distribueretur unicuique opus erat; qtiod jam ipse prior fecerat 5 dum,

bisque curiosis, et apertis notariorum tabulis ', disputatio ccepta primo, et secundo finita est die. In quaille

Maniclu-eusprceceptor, ut gestorum continet fides,

de transmarinis ad sua remeasset. Sanctus vero Valerius ordinator ejus, ut erat vir pius et

Deum timens,

exsultabat,

et

Deo gratias agebat, suas exauditas aquas se frequentissime fudissedivinitus

Dominonarrabat,

fuissc preces,

ut sibi

homo

nec catholicam assertionem potuit vacuare, nec Manicha?orum sectam veritate subnixam valuit coniprobarc scd responsione dcficiens 5 ultimo collaturum se cum suis majoribus ea, quae refellere non pottiit,:

,

concederetur

talis,

prosecutus est; etfecissent,

qui pusset verbo Dei et doctrina salubri Eeclesiam

Domini tedificare cui rei se homo natura Griecus, minusque latina lingua et litteris instructus, minus utilem pervidebat. Et eidem presbytero potestatem dedit coram se in ecclesia Evangelium praedieandi, ac frequentissime tractaudi contra usum quidem et consuetudinem Africanarum Ecclesiarum unde etiam ei uonnulli episcopi detrahebant. Sed ille vir venera:; :

si sibi forte de his satis minime sme animoe consulturum atque ita ab omnibus apud quos magnus et doctus videbatur, nihil:

valuisse in suseilla

sectse

assertione judicatus est. (Jua

confusione affectus, et sequenti tempore de II ipponensi civitate profectus, ad eam amplius non re-

meavit

:

ac sic

permemoratum

Dei huiuinem

omniumilla

cordibus, vel qui aderant, vel qui abseutes

quse

gesta sunt cognoverant, errorest

ille

ablatus, catholica

bilistieri

ac providus in Orientalibus Ecclesiis id exscienset

more

intimata ac retenta siucera religio.VII.

certus

6,

et

utilitati Ecclesise

consu-

lens,

obtrectanlium nun curabat linguas,

dummodo.

CAPUTEt1

Libri

et

tractatus

iugustuii contra fideinti

quod a se cpiscopo impleri minime posse cernebat. Unde accen"'.

M:

ut qui jiro prsestitis suis rogari debueraut, metu mortis humiles impellereutur in preces. Feslinabat uuusquisque debila etiani inaxmia perdcre. et lucrum computabatur aboorum evasisse iujuriis. EIoc igiturerat quod coutra jus et fas Circunicelliones operabantur, ne scilicet causa? liomiuiim qui sua dederant discoterentur ; et jirojiterea Possidius eorumnotatcrudelitateraet injnstiliaiii. duui in eausis interdicebaut ue homines suniu repeterent jus. Hinc suspicor ad liunr nplati locmu respexisse Possidinm namque bic snbdit F.l msi obrdisscni. damnis gramssimis etcsedibusaf/iciebanlvr,itroTsoa o Et si in obleinperaniloeonim jussimilia sunt bis Optali sionilius tardarelur, advolabat subito mullitudo in>u na, etc. M. Salinas, af/iciebantur. Subjicit hanc notulam sic uterque Itf>R.Cd.,et duo Vaticani; rcspoiulciilque his Ojilati Creditores periculis vallabautur. M. Salinas, cx Cd.Reg. 1025 tsque ad sanguinis F.celtsi* effusioncm non metiientes. Omittitur, accedere. M. M. Apud Salinas fcrt Cd. unus illi lojuen/es.:

res periculis vallabautur

Salinas, ex uno Cd., diversas. H. Saliuas, ex Cd. Itefi. 1025 Proficientes porro doctrina

;

:

:

dirnta subsancto et cum sanrlo Auguslino in monaste.io l)eo servientes et EcctesUe Hipponcnsi, ctenci ordinari ln cceperunt. Sic etiam Cd. Vatic. 1190, nisi quod babet doetrina divma. addito in. U. Cistercieusis codex Ecclesix catholica prxdicationis vcritate Voiautem prxdicalionis ab uno ex FloriacensiOmiltilur eliam iu Cd. Vaticano 1191, bus Mss abest. iuxta Salinas. H. Duo Mss. Pioposito continenti.i rl paupeiia/e proProposito conlincnie paupertatiinda. Cisterciensi s cd.:

uiuiiiinititi.

a

notario, ulresponderet,

briint.-

(a)

I.i ruiii retleeret, etc. M. Zosiwi papse. Vide Augustinum, Epist. 190, n.

M. Sic M^^. At editi

um

suit.

Bpist. 193, n. 1.(6)

Gesta

runi

EmeritO Cfflsareensi Donatislarum

epi-

8cu|io, in touio 9.

Aii tniiiiiiis. id est, Dotariis escipientibue et in talmlas it infcirntilins intrrrufiata et nsponsa: sicque notoriorum oiiere confecta Bunl illa gesla, quaa hic eci lesiastica cuntur, el in liliro de Hasresibus, bter 16, episcopalia. 1

.

.

VITA

S.

AUGUSTINI

EPISCOPI,

>-

rumest.

Atque

declaratum proditione, iUis ecclesiasticis gestis pistorum diligentia, dominico gregi etlta

declarare.

Quod

a voientibus et a valentibus legere

augmentum

aceessit, et

adversus fures atque latrones

quodain etiam defensio competens procurata est. Cum electos dicunt ManiFelice, de numero eorum quos publice in Hipponensi ecclesia notariis exchaei',

comprobatur. Cim ipsorum quoque Arianorum episcopo quodam Maximinocum Gothis ad Africam veniente, apud

Hipponemquam

contulit et praeclaris interpositis viris

plurimisvolentibosatque petentibus, singul : et quidsi

cipientibus disputavit populo astante

:

et post

secun-

as?eruerint partes, scriptum est. Quae

studiosi

di-

damest

frustrata vel terliam collationeni ille Manichaeus

conversus vanitate et errore ipsius sectsp. ad nostram

fidem atque Ecclesiam, sicut eadem relecta docere

indagabnnt ', nter legere curaverint, procul dnbio seducencallida et irrationabilis haeresis ad vel quid vel quid Ecelesi* et decipiendum profiteatur,

dum

poterit scriptura

TriuiUte. Sed catholica de divina teneat et praedieet rediens ad Carille haereticus de Hippone

quoniam

CAPUT

XVII.

Pascentius eomes Arianuscum Maximino

in eottatione

reuncitur. Collatio

episcopo Ariano.

loquacitate vithaginem, de sua multa in collatione recessisse jactavit, collatione ctorem se de ipsalegis mentitus est; qua> utique non facile adivinae possent : a venerabili ignaris examinari et dijudicari colAusustino sequentis temporis stUo, et illiu- totiuset

Praeterea

cum quodam

etiam Pascentioexactor,

comiteper-

domussonae

regiae Ariano, qui per auctoritatem suae

fisci

vehementissimus

fidem cathoet

licam atrociter ac jugiter oppugnabat,

quam

pluri-

facta est reIationis de singulis objectis et responsis potuerit, capitulatio, et quam nihil illeobjectis referre

mos

dicacitate sacerdotes Dei simpliciori iide viventes,

niuilominus demonstratum

est, additis

supplementis,

interpositis ac potestate exagitabat, et perturbabat, ab illo honoratis et nobilibus viris, apud Carthaginem idem haereticus labuprovocatus, coram contulit. Sed stilum, quod magister noster et antelas

inferri et quae in tempore collationis angusto cuncU Id enimegerat nequitia hoscribi minime potuerunt.

atque

longissiminis, ut sua novissima prosecutione multo totum quod remanserat diei spatium occuparet.

congressum et in congressu iastantissime fieri Et dum id bat, ne adesseat omni modo recnsabat. dicens quod metu legum publicarum pernegasset,periclitari tabulis scriplis nollet;

vole-

ma,

CAPUT

XVIII.

I

Pdagianistse

nni'*

hxretici, expugnati

placere Augustinus episcopus priconsacerdotibus videret, ut absque ulla scriptura

cum

atque interpositis id suis qui aderant

etcondemnaU.gustini

labores Aujustini. Hjerettci et

quantum profutrint Pagani deficiunt. A>.ra?fert. riiiu;n bibebat-

sed ex CJ. 541 Piei quosque inHrmioies. gestabat. Semper autem vino utfbalur. quia no-e/at.eU. M. - Salinas, ex duobus Mss. Sed de pane tanturn esse tin-

Cd. Reg. 1025

:

:

:

:

talum.

M.

:

sacerdotum ordinatione Cyprianus iu Epistola ad cleruui et plebem Hispaniarum scripta. qua? nova? editionis[oLle

est ordine 67

:

Sit ordiualio, inquit. justa el legilima.

quae omnium suffragio et judicio fuerit examinata. Et ibidem Sabini episcopi ordiuationem laudat de unrversa;fraternitatis suffragio factam.

Tres Mss. bunc versum sic referunt: Bac mema indignam novtritesse suam. LTlimmeriusedidit Banc mensam Saliuas, exCd. Reg. 541 Bane eetUam norfrit esse sibi. mensam indigne noverit esse suam. M. Deest in Mss. Et detracfionibus. : Sic etiam Sic habent MSS.. at editi pauperum. Salinas. ex uno Cd. Vatic. Pauperum. II. ' Hic ediii addunt erogabatur.

:

:

:

:

,

ALXTOBEsessionum Ecclesiae,

POSSIDiU.lalione vel iniquitatesutisfaceret,

vel

etiam

ex

oblationibus

fi-

deliumipsis

Et

dum

forte (ut assolet)

de possessionibus

ne

cum pcenitenti:e humilitate Deo cum tam gravi delicto de saeculomagis'

invidia clerieis fieret, alloquebatur

plebem

Dei,

exiret.

malle se ex collationibus magis plebis Dei

vivere,

Frequentius quoque dicebat,suscipere,

securius

et

quam

illarum possessionum curam vel gubernationem

tutius Ecclcsiam legata a defunctis

dimissa debereet da-

pali; et paratum se esse illis cedere, ut eo modo omnes Dei servi et ministri viverent, qtio in Vetere Testamento leguntur (Deut. xvm, l), altari deservientes de eodem comparticipari '. Sed nunquam idlaici

quam

haereditates forte

sollicitas

mnosas

;

ipsaque legata magis offerenda esse,

quamsusci-

exigenda.lu

Commendata

vero

qusque

ipse

non

suscipere voluerunt.

CAPLTkgata

XXIV.

In re domestica qualis.

Donata

et

Ecclesise

qusenam suscipiebat aut recusabat.

A

non prohibebat. quoque quse Ecclesia habebat et possidebat, intentus amore vel implicatus * non erat sed majoribus magis ac 3 spintualibus suspensus et inhaerens rebus, vix aliquando se ipsum ad illa temporalia abpiebat, sed voientessuscipere clericosiis:

rerum temporalium curis liberum semper animum habere volebat.

a;ternorum cogitatione relaxabatbusille

et

deponebat. Qui-

dispositis et ordinatis,

dacibus ac molestis,

Domusadbat.

Ecclesias

curam omnemque substantiamclericis

menlis

et

a rebus moranimi recursum ad interiora superiora faciebat quo vel de inveniendis;

tanquam

vices valentioribus

delegabat

et crede-

divinis rebus cogitaret,dictaret,

vel

de jam invenlis aliquiddictatis

Nuuquam:

babenspleto

sedet*

nunquam annulum in manu ab eisdem domus praepositis cunctaclavem,erogata notabanlurrecitabantur, quo3:

aut certe ex

jamid

atque transcriptisreligiosissima

aliquid

emendaret Et

agebat in die laborans, et inilla

et accepta

quae annosciretur

eidem

comquantumquid

nocte lucubrans. Et erat tanquam

acceptum, quantumque dispensatum

fuisset, vel

Maiia typum gestans supernae Ecclesiae, ds qua scrijilum est, quod sederet ad pedes Domini atque intentaejus verbum audiret de qua soror conquesta, quod ab eadem circa multum miuesterium occupata non ad:

dispensandum rernansissetgis illius praepositi

madomus fidem sequens, quam pro;

et in

multis titulis

seu villamEcelesia; a

batum manifestatumque cognoscens ". Domum, agrum, nunquam emere voluit. Verum si forte

juvaretur, audiviteleijit

quoquam

spoute tale aliquid vel donaietur,

Nam

Martha, ilartha, meliorem partem Maria, qux rwn auferetur ab ea (Luc. x, 39- il fabricarum novarum nunquam studium liLibuit,: .

vel titulo legati dimitteretur,

non respuebat, sed

sus-

cipi jubebat.

Nam

et aliquas

eum

haereditates recu-

devitans in eis implicationem sui animi, quem semper liberum habere volebat ab omni molestia temporali:

sasse

uon quia pauperibus inutiles esse possent, sed quoniam justum et aequutu esse videbat,novimus,ut a

mortuorum

vel filiis vel

parenlibus vel aflinibus

magis possiderentur, quibus ea deficientes dimittere noluerunt. Quidam etiam ex bonoratis Ilipponensium apud Cartbaginem \ivens Ecclesiaa Hipponensi possessionem donare voluit, et confectas tabuias, sibi usu fructu retento, ultro eidem sanctae memoriae Augustino misit cujus ille oblationem libenter accepit, congratulans ei quod aeterna; suas memor esset salutis. Verum post aliquot annos nobis forte cum eodem cominus constitutis, ecce ille donator litteras per suum:

non tamen illa volentes et oedificantes probibebat nisi tantum immoderatos. Interea dum Ecclesiae pecunia deiiceret, hoc ipsum popalo chnstiano denuntiabat, non se habere quod indigentibus erogaret.N.unel

de vasis dominicis, propter captivos et qtiam',

plurimos indigentesnisi contra

frangi et contlari jubebat, et

indigentibus dispensari.

Quod non commemorassem,

carnalem seusum quorumdam fieri perviderem. Et hoc ipsum ctiam venerabilis memoriae Ambrosius in talibus necessitatibus indubitanter essefaciendum,et dixit, et scripsit ffiffic. lib. i, cap. 18). et secre-

Sed

et

de neglecto a tidelibus gazophylacio

tilium mittens, rogavit utillae

donationum tabulae suo

tario,

unde

altari necessaria inferuntur,

aliquando in

redderentursolidos

lilio:

;

pauperibus vero erogandos direxitquoiille sanctus cognito, ingemuit,

ecclesia loquens

admonebat

:

quod etiam beatissimum

centum

Ambrosium

se praesente

in ecclesia tractavisse, nobis

hominemcordi ejusdixit6,

vel finxisse

donationem, vel'

eum

de bono

aliquando retulerat.

opere poenituisse, et quanta potuit Deo suggerente

cum

dolore animi

ex eadem refragatione

CAPUT XXV.

Disciplina domestica. Pcena jurantis.,

in illius scilicet

increpationem et correctiosponte miserat, nec deside.

nemillani

:

et tabulas

quas

ilie

ratas,

respuit

nec exactas, confestim reddidit, pecuniaraque atque rescriptis eumdem, sicui opor;

una etiam ilonio ac clerici mensa sumptiimsqtie conimtinibus alebantur et vestiebantur. Et ne quisquam facili jnratioin' eliamipso

Cum

semper

ad perjuritim decidisset,cabat,1

et in ecclesia

populo praedir

tuit, et

arguit et corripuit,

admonens

ut de sua siinu-

et

suos:

instituer.it,

ne quis juraret

',

ne ad

Iu Mss., compartiri. Salinas, ex Cd. 1188, r.odem prxsente. M. Sic Mss. Editi vero Vel gutdguid indispensatum, cel ntdispensandum remansisset. Sie ctiam Salinas, cx uno1

Salinas.'i

-

He^.-

:l

:

ijiuiin3

Iu codice Vatic. 1190 deest, a defunctis. Cd. .-ii legil Legato antea defuncti debere suscivere', M. hxreditutes forte sollicitas et deminoralas. Ilic iu u

ac.

Saliuas.exduolius Ce eadein defraudiilmne dirit. M.:

Mss.

:

l.t

sibus

:

.\uin ct

flnn jitbrtmi.Salinas, i/iiis jurarct.

Sic etiam Saunas, es Cd. Vatic. 1191. U. ex Cd. Reg.551 El suis institutbai dictU ne U.:

plurimum indigentes. Unusex Floriaceuvasadominicaquamplwivia rrangi ttcon-

00

VIT.A

S.,

AUGUSTINI EPISCOPI,

.;u

meusauisuis

quideni.

Quod

si

prolapsus fuisset:

unamerat

CAPLTtes.

XXVII.

Ufficium erya

destitutos et xgrotan-

dc statutis perdebat potionem

numerus enimquoque

Ambrosii

secum commorantibus

in exlremis prseclarum dictum. Allera

et

convivantibus poculoet transgres-

rum

episcopi morti prxpinquantis eximia sententia contra

praelixus. Indisciplinationes

vitx hic prolixiuris cupiditatem.

suorum a regula reclaet honestate *, arguebat, quantum decebatet oportebat in talibus praecipue docens, ne cujusquam cor declinaretur insioneset tolerabat:

In visitationibus verodelinitum,tionibus constitutaslorte

modum tenebat ab apostolo ut nonnisi pupillos et viduas in tribula'

verba maligua ad exeusandas excusationes in peccatis (Psal. cxl, 4). et durn quisque oiferret munus suum ad altare, et illic recordatus fuisset quod frater suushaberet aliquid adversus illum, relinquendum esse munus ante altare, atque eundum quo fratri reconcilietur*,

visitaret (Jacobi

i,

27).

Et

si

ab aegrotantibus ob hoc peterelur, ut pro

eis

in pra?senti

Dominum

rogaret, eisque*.

neret; sine

mora pergebat

manus impoFemiuarum autem mo-

nasteria nonuisi urgentibus necessitatibus visitabat.

et

tunc veniendum,

et

muuus ad

altare offe-

rendum (Matth. v, trem suum aliquidparte; etsi

23, 24). Si vero ipse adversus fra-

haberet, corripere

eum

debere in

Servandum quoque in vita et moribus hominis quod in instituto 3 sanctae niemorise Ambrosii compererat, ut uxorem cuiquam uunquamDei referebat,posceret, neque militare volentem ad hocdaret,

eum

audisset, lueratus

esset suuin fra:

commen-

trem

:

sin

quod

si et

minus, adhibendum esse unum aut duos ipsos contemneret, Ecclesiam adhibendamessetilli

neque in sua patria petitus

iret

ad convivium.

De:

singulis rebus reddens causas, scilicet ne

dum

in-

sin vero

ethuicnon obediret,non

ut ethnicus etet ve-

ter se conjugati

publicanus. Et illud addens, ut fratri peccanti

quemillis

casu jurgarent, ei maledicerent per conjuncti essent sed plane ad hoc sibi jam:

niam

petenti,

septies, sed septuagies septies de-

lictum relaxetur

xvm, lb-17, 21, 22-, sicut quisque a Domino quotidic sibi postulat relaxari.(13.

consentientibus petitum interesse debere sacerdotem, utvel eorum jampactaetplacita hrmarentur ",vcl

benedicerentur. Et ne militiae commendatus ac.

CAPFTversataest

XXVI.

De convictu feminarum.ejus nulla,

male agens, ejus culpa sullVagatori tribueretur 5 Et ne per frequentiam iu patriaa conviviis coustitutuscon-

Feminarura intra,

domummansit

unquam

nulla

ne

soror

,

quae

vidua

Deo serviens

quidem germana rnulto tempore

temperantiae amitteretur modus. Iudicaverat quoque nobis se praedicti beatae memoriae viri in ultimo vitaj coustituti audisse sapien-

usque in diem obitus sui praeposita ancillarum Dei Sed nec patrui sui liliae, et 5 fratris sui tilia-, quae pariter Deo serviebant quas personas sanctorum episcoporum concilia in exceptis posuerunt. Dicebatvixit.:

tissimum

et

piissimum responsum,

et

multum lauda-

bat ac praedicabat.

Nam cum

ille

venerabilis ultima

jaceret asgritudine, et a lidelibus honoratis lecto ejus astantibus, et videntibus eum de saeculo ad Deum

vero, quia etsi de sorore et neptibus

secum commo;

migraturum.tistitis

et

ob hoc mcerentibus tanti ac

talis

an-

rantibus nulla nasci posset mala

suspicio

tameii

Ecclesiam

posse privari verbi et sacramenti

quoniamaliae

illae

personae sine

aliis

necessariiset

manentibus feminis esse non possent,etiam afuris intrarent,

secumque quod ad eas

Dei dispensatione, rogaretur cum lacrymis, ut sibi a Doinino vita? posceret commeatum, eum illis dixisse:

de his posse olfendiculum aut scandalum inlirmioribus nasci et illos qui cum;

Non

sic vixi,

mori timeo,

me pudeat inter vos vivere; sed nec quia bonum Dominum habemus (o). Et inut

episcopo vel quolibet clerico forte manerent, ex illis omnibus feminarum personis posse una commoranti-

his noster Augustinus senex elimata ac librata admirabatur et laudabat verba. Ideo enim eum dixisse in-

bus vel adventantibusperire, aut certe malis

,

aut tentationibus

humanis

telhgendumgatissimis

hominum

suspicionibus pes-

num habemus; neme pudeat

sime diffamari . Ob hoc ergo dicebat, nunquam debere feminas cum servis Dei, etiam castissimis, una mancre domo, ne, ut dictum est, aliquod scandalum aut olfendiculum tali exemplo poneretur infirmioribus et si forte ab aliquibus feminis ut videretur vel:

mori titneo, quia bonum Domicrederetur praefidens de suis purmoribus praesumpsisse 6 , flon sic vixi, utiYec

esse,

inter vos vivere. Hoc enim dixerat ad illud quod homines de homine nosse poterant. Nam sciens examen 7 aequitatis divinae, de bono se dixit Domiuo magis 8 confidere cui etiam in oratione quotidiana:

.

salutaretur, rogabatur;

ad

eumEditi,

intrabantsi

7,

nunquam sine clericis testibus vel solus cum solis unquam est*.

dominica dicebat, Dimitte nobis debita nostra (Matth.vi,

12).

'

locutus, nec1

secretorum aliquid interesset:

Cujusdam quoque coepiscopiReg. 5411190: : :

,

et

familiarissimi

ad modicum

etomnes Mss. praebent admensam

Salinas, ex Cd. Vaticano 1190, ad modicum. M. Iu Mss., fecisset. 8 Saliaas, ex duobus Cd., et honesta. In uno deest honeslale. M. * Editi Alque eumdem fratrem esse reconciliandum.2:

Castigantur ex Mss.Nostri non habent Patrui sui fUix et. - Vocea eajsuppressa> sunt in Cd. Salinas. M. 6 Vetustissimus Cd. Fossatensis Aut adrentanlibus pessime di/faman; et praterit Aut tentatiowbus, etc. Editio Lov. Ad eas intrabal. dissentientibus Mss et Llimnieri. Salinas.ei Cd. Re*. 341 Ad eam intrabat.V. 8 Salmas I el solus cum solis unquam est locutus, nisi secretorum aliquidinteresset ; adjecta hac notula Codex5:

dem1

:

:

:

:

:

A'is( secretorum aliquid interfuit. Cd. Vatic. Nisi secrelorum aliquidinteresset; prius tamen habet Nec si secretum aliquid mteresset, M. 1 Ulimm. et Mss., conslitutos. -'Salinas, ex Cd. Reg. 541 Sine mora peragebat. M. 3 Editi, in institutis. Salinas, ex uno codice, quod instituto. M. * Veteres Cd. Jam /acta placila firmarentur. > Sic omnino Mss. at editi Suam culparn male agens suffragatori tribueret. 6 Tres Mss.. prsemisisse. " Aliquot Mss., nam ad examen. 8 Hicediti addunt: Quamde meritissuis ;*ed abestaMss.

:

:

;

:

:

(o)

Idem

in Ambrosii Vita narrat Paulinus presbyter.

AUCTOREsai amici, in exlremis vitaa de talibus

POSSIDIO.taniarum etiam adet regiones,

58alias nostras transiens provincias

frequentissime

referebat dictum

:

ad

propinquantera ventitasset,saeculo

quem cum visitandum jain morti et ille manus gestu se de

omni

saeviens

crudelitate

et

atrocitate,

cuncta quae potuit, exspoliatione. caedibus, diversisquetormentis, incendiis, aliisque innumerabilibus et infandis malis depopulata est; nulli sexui, nulli parceusaatati,

exiturum siguiticaret, atque a se illi esset responsum, adhue eum Ecclesiae necessarium vivere posse; illum, ne putaretur hujusvitaetenericupiditate, Si nunquam, bene; si aliquando, quare ei respondisse non modo ? Et talem sentenliam mirabatur et laudubat hominem protulisse, Deum quidem limentem, verumtamen in villa natum et nulritum, sed non multa le:

nec

ipsis

Dei sacerdotibus vel

ministris, nec

ipsis

ecclesiarum

ornamentis seu instrumentis velDei

asdiliciis.

Et hanc feroeissimam hostium grassationemille

et

vastationem,ut ca?teri

homo,

et

factam fuisse

etticri,:

nou

hominum

sentiebat et

cogitabat

sed

ctionis

eruditum scientia

:

contra illum scilicet sen-

altius et

sumsua

aegrotantis episcopi, de

quo sanctuset

in epistola

rumlito

profundius ea considerans, et in his animapra?cipue vel pericula vel mortes preevidens, soest,

quam

de Mortalitate scripsit martyr Cyprianus, ita:

amplius (quoniam, ut scriptumapponit dolorem (Eccle.i,

Qui apponit

retulit

dicens

Ctun quidam de collegis

consacerdo-

scientiam,

18); et Cor in-

tibus nostris infirinitate defessus, el de

appropinquantedeet

telliqens, tinca ossibus)

fueruut

ei

lacrymaj paues die ac

nwrte sollicitus,preeantiet

commeatum

sibi precaretur, astitit

jam pene morienti juienis honore

majestate

venerabilis, statura celsus, ct clurus aspectu, et

quem

as-

amarissimamque et lugiibrem prae caHeris suae senectutis jam peue extremam ducebat ae tolerabat vitam. Videbat enim ille homo Deinocte (Psal. xli,4),

tantem sibivix posset humanus aspectusoculis carnalibusintueri, nisi

civilates

excidio perditas,alios

pariterquehostili;

cum

a>diticiis

quod

talein videre

cessunts

:

atque

ille

non sineet'.'

jam poterat de sseculo quadam animi ct vocis

rcin-

villarum habitatores,alios effugatos

nece

exstinctos,

atque dispersos

Ecclesias sacerdotibus

dignatione infnmuit,tis;

dixit, Pati timetis, exire

non vul-

ac ministris destitutas, virginesque sacras et quosque

quid faciam vobisXXVIII.

continentes ubique dissipatos

;

et in his alios

tormenalios

CAPUTl>tto.

Quoe proxime antc

gustino edita. Rctructationum libri.

mortcm ub AuBarbarorum irrua se diquos prisive:

tis

defecisse,

alios

gladio

interemptoset corporis

esse,

in captivitate, ac lidei, malo

perdita

animi

integrilatc;

Bipponis obsidio.obitussui

more

ac

duro hostibus deservire

hy-

Ante proximum vero diemttatos et editos recensuit libros,

mnos

Dei et laudes de ecclesiis deperisse, aedilicia ec-

clesiarum

quam

plurimis locis ignibus concremata,

sive eos

mo tempore

conversionis

suae

adhuc

laicus,

solemnia qua? Deo debentur de propriis locis desiisse sacrilicia, sacramenta divina vel non quoeri ', velquaerenti qui tradat non facile reperiri; in ipsas

quos presbyter, sive quos episcopus dictaverat et quajcumqne in his recognovit aliter quam sese habetecclesiastica regula a se fuisse dictata et scripta,

mon-

cumsa-

tium

silvas et

cavernas petrarum et spelu;icas confu-

adhucecclesiasticumpuisset',

usum minussciret, miuusque

gieates,

vel

ad quasque munitiones,4,

alios fuisse ex-

pugnatos

et interfectos

alios ita necessariis susteu-

a semetipso et reprehensa et correcta sunt.

Unde etiam duotulus,I)e

conscripsit volumina,(a).

quorum

taculis evolutos atque privatos, ut

fame contabescerent;

et ti-

recensione librorumlibros(h)

Praereptos etiamsibi eos post-

quosdam

ante diligentiorem emendatiouemlicet

ipsosque Ecclesiarum praipositos et clericos, qui forte Dei benelicio vel eos non incurrcrant, vel incurrentes evaserant, tos

a nonnullis fratribus conquerebatur,

modum

rum librorum

emendasset. Imperfecta etiam quasdam suopraeventus morte dereliquit. Quique*

egentissimos mendicare, nec

rebus omaibus exspoliatos atque uudaeis omnibus ad omnia:

quibus fulciendi essent subveniri posseperstites ex

vix tres suest,

prodesse omnibus volens, et valentibus

multa librorum legere, et non valentibus, ex utroque divino Testamento, Vetere et Novo, praemissa prsefatione pra 1

innumerabilibus Ecclesias, hocet

Car-

thaginensem, Hipponensem,benelicio excisaetates, et divino

Cirtensem, qua? Dei

nonet

sunt, et earura

pennanent

civi-

cepta divina seu vetita ad vitae regulamexcerpsit, atquevellet legeret,

pertinentiaut

humano

fultae praesidio; licet post

ex his

atque in

unum codicem fecit; eo vel quam obediens:

quiin-

ejus

obitum urbs Hipponensis

incolis destituta ab ho-

Deo

stibus fuerit concremata. Et se inter haec

mala cujus:

obediensve esset, agnosceretculutn appellari.

et

hoc opus voluit Spe-

dam

sapienlis senteutia consolabatur, dicentis

Noulapi-

Verumtate ettelis

brevi

consequenti tempore divina volunut

eritmagnus magnumputaus,quodcaduntliguaet 3 des, et moriuntur mortales.

potestate provenit,et bellis

manus ingens

diversis

Haectidie

ergo omnia

ille,

ut erat alte sapiens,

quo-

armata

Vandalorum

et

exercitata, immaniuin hostium Alanorum commixtam secum habens

ubertim plaugebat. Accrevitque mo-roribus et lamentationibus ejus, utetiam adhuc in suo statuconat editi Solemnia qux Sic aliqnod probaa nota; Mss. (te proprds locls dcsii*sr, sacri/icia e.t sarraSaltnas Solemnia quone absluterunt. .-. ex Gi. Vaii-. HH. pro auitnugue. M. 5 Salinas. ex Cd. Vatic. 1190 Energvmenis petentibvsnt

M. Cnus exFloriacensibusMss.

a

:

hoh deseranturab his quibus indigent. Avt igitw ad loea munita omnes transeant ; aut qui habent remanendi ne-

'

Salinas. ex Cd. Res. S41..:,

:

Cvm Mauritanij:

immimereni

:

Thabenmejtiis ; at Mss., Thiabensu. act Thia-

rogaret. M. * Salinas ei Cd. Vatic. 1191-.''.-

rensis.:

:'-.-.-,:

Deum

rogasse

vtdxmones

'

Apud Lov..

y

: Qiue in tempora nostra renervnt. i oniittnnt, lakorcm. quod restituitnr ex Hsb.

,

61

AUCTOREsupplenda neccssitas, ut aut pariter vivant,si conihjerit

POSSIDIO.x. 12,

62

cessitatem, non relinquuntur ab eis per quos illorum estecclesiastica

13)?

Curnon

istas

duas dominicas verasque senfuya sinitur aut jubetur,sic intelliyere

tcntias, unatn scilicet ubi

alte-

aut pariter sufferant quod cos Paterfamilias volet perpeti.

rum ubi anjuitur atque culpatur,ul inter se

sludent

Quod

ut sive alii

minus,qui

alii

majus,pro

reperianturnon esse contrarix, sicut twnsuntf

sivealiis

omnes xqualiter patiantur, qui eorumpatiunlur, apparet;illi

sint qui

Et hoc quomodo reperitur, nisi attendatur quod

jam

su-

scilicet

cum

se possent

perius disputavi,tuncde locis inquibus sumus, prementepersecutione fuyiendum esse Christi minislris, quando ibi

taiibus malis eripere fuyiendo, ne aliorum necessitatem

desererent,illa

manere maluerunt. Hinc tnaxime probatur charitas quam Joannes apostolus commendat, di Sicut Christus

aut plebs Chrisli uon fuerit cui ministreturfuerit, et potest impleri

;

aut eiiam

per alios necessarium ministeest

censsic

:

animam suam provel;

nobis posuit,(I

rium, quibus

eadem non

causa fuyicndi

:

sicut in

etnos debemus animas pro fratribus ponere16).

foan.

sporta submissus, quud supra memoravi, fugit Apostolus

m,

Nam

qui fugiunt

su.is

devincti necessi-

cum a

persecutore proprie ipse quxreretur, aliis utiqueillic

tatibus

fwjcre non possunt

si

comprehensi patiuntur,:

necessitatem similem nonhabentibus, a quibus

mini-

pro se ipsis, noti pro fratribus, utique patiunturvero propterea patiuntur,

qui

sterium absit ut dcscreretur Ecclesix; sicutfuyit sanctus

quia fratres, qui

eis

adchri

l

timrc sunt

victi.

Cur

impclu torqueantur. Non quia ista non sedquiapotius ferendasunt. suiii oitanda cum possunt quundu vitari sinc impietate nun possunt nisi forte qttisquam contenderit non essc ministrum impium, qui tunchi-stili:

cnim sibiputant indifferenter oblemperandum esseprxcepto, ubi leyuntde civitntt m cii itatem esse fuyiandum,

subtrahit ministcriumpictati neces$arium,qwmdo magis cstneccssarium. Annon cogitamus, ctttn ad istorum pe-

mercenarium non exhorrent, qui videt tupum venienlcn et fuyit, quunium non tsl ei cura de uvibus (Juan.et

riculorum pcrvenitur extrcma, ncc est potestus ulla fuyicndi, qucmtus in Ecclesia fieri soleat ab utroque sexu,atqucitb

utnni xtatc concursus; aliis Baptismttm flayialiis

tantibus,

reconciliationem,

aUis

emm pamitentixM.

M. Salinas, t\ Cd> !((.'. 541, utile est. Salinas, ex Cd.Ucg.102j: .\edeserai ministeriumChrt'

Sto.

M.

i

Saliuas, ex Cd. Reg. 541, cunscientia.

;

YITA sconfextionem et erogationemexititan $

>.

ACGCSTLXJ EPIs.uPi. ACCTORE PuSSlDIO.et Sacrarr,-

actianem, omnibus cmsol-atkmemf

-

bis postulavit praesentihus,

rnm

rbi

si

ministri dV

reiur, nisi

iis

ne qnis ad eum ingredetanlum horis, quibu? medici ad insjii,

quamtum

regenerati txeuni xelliga:

' ctiamiii

luctus /i-

msuonim.

qui eos secum

ritar

sterns requi; non

Ea tempore orationi vacabat. Vcrbum Dei usque ad ipsam suaniei refeclio inferreiiir.:

ium

intrarent

vel

cum

ita

observatum ac factum

est

et

omni

ilJo

mitus

omnium,te:

et

quo-

extremam cegritndinem impraetennisse,fortiter,

aiacriter et

rumdam quanta blasfhfmittistrorum'-

.tia

mwisteriorumetsii-niorum.

sana menie,

'

;at

malorum

pra?dicavit.

sanoque consilio in eccle^ia Membris omnibcs sni corporis incolumis.et,

timor, tt qumt

malonm,tvr: alii

integro aspecln atque audiiu,.

ut scr^pium est, no-

rjtem mimstri adsint. pra wiri

-

.-

-

et ^identibu.-, et*

ro

nn. 19, 22). Patriciiejus

d:scutiendumacturi3.

erit,

ubi de

teuipore conversionis ejus

conjux nominc Monnicain antiquis codicibus

(sic

cnim

nomen ubiqueAuguslinuniex

sumus.celebrari per

piugebant

librarii)

Cum

erat

orbem coepit, jam tum eidem quod perfecto ille, sivc id prainomen Aurelio:

spiritu

non minus quam carne partunvit. Multos:

Patricio peperit liberos

nam

Augtistinus inatri ad

infans acceperat ipsis ab incunabulis, sive post vit;e

Ostia Tiberina obeunli aiino Irccentesimo octogesimo

doctriasqae merito saactus Doctor adcptus erat, scmper retinuit. Nam hoc ipsum pnenomine Paulus Orosius in sute Historioa

octavo fratrem suuin adfuisse testatur (Ibid., cap.n. 27).Is

II,

porro non alius videtur a Navigiu, qui unafratre suo

Ad Aurelium Augustinum

iuscri-

cum Augustino

nondum

regenerato in

villa

.

:

VITAVereeundi degens. philosophicis

S.

AIGUSTLXI EPISCOPI.quod una cumdi et espolki

ejus dissertationi-

lacte matris imbiberat, sic alte tenero

bus intererat, laborans splene vitioso [Be Beata Yita, nn. 7, 14) quo haud dubie palre procreata? fuerant:

ejus cordi inhaesit, ut nulla exinde quantnmvis facun-

illa?

Augustini ex fratre neptes, quae Deo pariter serin

qna?

sermonis lenocinia eum totum raperent, non ejus nominis dulcedine condirentur.

viebant Poss.,

Vita Attgust

,

c.

26),

cum ejusdem,

libro 2, cap. 4, n. 82.

ut videtur, sancti Antistitis germana sorore, qua? vidua relicta multos annos in diem usque obitus sui Christo serviens ancillarum Dei coenobio praefuitgust., Epist. 211./i.

Hac igitur

fide a teneris

imbulns, nobile

illius

documentum puer parvulus

dedit tum,

com stomachi

Patricii nepotis *ui,

i Meminit quoque Augastinus Hipponensis Eeclesia? subdiaconi.

pressu eorreptus repentino tamque vehementi, ut prope animam actnrus rideretur, Baptismum quanlo potuit fidei et

.3), cui et sorores erant complures,

et

mentis ardore apiissima matre

tlagitavit

mater pertinentium ad eumdem possessionem usufructuaria. In suo apud Verecundum secessu duos etiam e consobrinis suis secum habuit, Lastidianum et Rusticum. Eadem consanguinitatis neeessitudine devinctus erat Augustino Severinus ille. quem epistola ofQcii et charitatis plena, ad

qua? festinabunda dedit operam, ut sacro

quam

pri-

mumaliud

fonte ablueretur.

Verum cum;

interea vis morbi

futurum mater Baptismum in tempus differendum putavit verita scilicet ne per impendentis aetaiis lnbricum novis se ille delictisremi-isset. provida in

Ecclesia?

catholica?

inquinaret, reatuque ob violatam salutaris lavacri sanctitatem majore multo obligaretur.

unitatem, ex Donatistarum faclione traducere cona-

Quamquam eamdimecum, meo-

batur

[Epist.

52).

niani illius civisgnis, se

denique filius RomaTagastensis genere atque opibus insiLicentius//(.

lationem haudlius.

satis

approbat Augustinus; Quantome-

mquit,

et cito

sanarer, et id ageretur

eadem, quam Augustinus,26,n.

videtur innuere

3

.

prognatum At Paulinus unostirpe

rum mcaque(>

diligentia, ut recepta salas animse

mex

tu-

tua,gvi dedisses eoBtf Confess.

libro t,

eodemque

loco scribit,

Alvpium

Licentii fratrem esse

cap. 11, nn. 17. 1S3. Praeter

consortiosanguinis,Augustinuniveroejusdem inscientiis magistrum et ingenii satorem existere. Quamob-

institutionem,

quam habebat optimampiis, inillo

a

matre, etiam ab hominibns quibusdamipse

quospro

rem

Licentius adolescens, quo impensius praeceptori

puer

incidit, didicit

Deum, quantum deesse

adblandiretur, poetica licenlia locutus videri pol

aetatis>jui

captu sentire polerat,ivenirt

magnumhaec

aliquein,

qua nonnunquam uniusurbis

cives

uno sangnine pro-

posset, (tiam

non apparens scnsibumine,illa

memoriat

Augustinus infans calechumenispueritia

ingcnium, qux nos habere loluisti proIn;

morbo correptus Baptismum

Dcum

tar in nos ab eis >jui

puerulus invocat, ne

in sckola vapulet.

i ln schohs

datus ut litteras discat, latinas amat. 5 Grxcas odit.6 Pueiitiie

ipsius errata.

I.

Sanclissima atque optima feminaest, nihil

infantem enixa

potius habuit,

cum primum quam ut eum

uUqve agebant. Sed majorem nugx nautem taiia cum sint, pwiiuntur a majoribus. Peicabam faeiendo contra prxcepta parentum et magistntrum illorum. Poteram em bene uti liltrris, quas xolebant ut discerem quocumque aniinocantwr; puerorumi l

illi

mei.

Non enim

;

wbediens eram, sed9.

inter catechumenos signaculo crucis Christi obsignan-

amorc16).i.

ltidert'li

ilbil.. cap.

nn.

14. 15: cap.

10. n.

dum,

et

libro, 1, cap. 11, n. 17):

mvstico sale condiendum curaret [Confess. qui ritus catechumenum ini-

Tterque parens

eum

litterarum peritum esse ac:

tiandi inter solemnes

Baptismi caeremonias semperreligioneservatur. Hinc

ingenuis expolitum artibus, vehementer cupiebat

retenlus,

summa etiamnum

pater quidem, quod Deinia sibi dectrinae atquefilio

propemodum immeraor,;

ina-

certe Augustinus christianam religionem sibi puerulo a

polliceretnr

mater vero. qnod dostudia

parenlibus insitam, et se christianum catholicum

optimarum artiumcap.cito3, n.

plurimnm

ipsi

ante fuisse profitetur,incidisset

quam

in Manichaeorum errores

adsuiest,

Deum adipiscendumlil>.

Devita

Ctilit.

crcdendi, n. 2). Audierat

puer de

aeterna nobis promissa per

Incarnationis Domini Dei nostri,

adhuc mysterium qui superbiam nolibro

Ibid.,

2,

adjumenti crederet allatura 8). Quapropter cum ingtra...

specimen

praebuissct, lud;magistro

primis imbuendus litterarum elementis, quibus

stram humilitate sua sanalurus advenit [Confess.l,

videlicet legere et scribere aclib. 1,

numerare

discitur

i

jam tum credebat in Chiistum, ut el ejus mater, et omnis domus, uno excepto patre; cujus tamen iniqua consilia et hortamenta jus materna? pietatis evincere in ejus animo nunquam valuerunt. Porro suavissimum Jesu Christi nomen,cap, 11, n. 17.

Itaque

atque ubi per aetatem licuit, Madauras vicinam urbem, litteraturae atque oratoria? artis percipiendae gratia missus est [Ibid., lil. 2, cap.cap. 9,ji.

14

:

3, n. 5).

Verumac

deterrebant inde

animum

pueri, in-

genio

licet

memoria

praevalentis, insita?

primis

69

LIBER PRIMUS.illis

70

litterarum rudimentis difticultates; sed absertim,in

prse-

singulare aut a vulgatisrcns,

puerorum moribus abhor-

quibus scribendi,

legendi et numeramii

quod nos remoretur.

prsecepta traduntur, ipse valde abborrebat;ista?,

quamvisI,

CAPUTI

III.

inulto plus

utilitatis atTerant,litterse

quam

quse honecap.

stiores

etuberiores

putantur (Ibid.,Ub.

Madauris

domum

remigrat,ibique per

annum abincidit. 3

stu-

13, nn. 20, 21.)

Postea tamen

cum

ex bis difticultalisrtudio

diis feriatur. 2

E.r otio in

luxuriam

Eurti

bus emersisset, aliquanto. propeusiorenaslilteras

ad

lati-

sese astringit.

quod jam inde a teneris unguieulis iuter arridentis nutricis blandimenta imbutus esset, seu quod poetarum in iis utcumqueappulit, seu

animum

1.

Ha'C fere sunt, quse de se ipso refert Augusti-

nus ad

annum usque decimum quintum exeuntem,usque adlitterariasferias, ut

hoctur,

est,

quidem

vide-

primis delectaretur figmentis, fabulisque, quibus nobilissimi quique Romansr. linguse auctores lihros suossparserunt. Didonis

anni trecentesimi

sexagesimi noni. Tunc Ma-

mortem non

dauris Tagastam reversus

decimum

stxtura setatis an-

sine lacrymis

lecti-

num, quiid

reparatse salutis erat trecentesimus septua-

tabat, et hac sibi leclione interdici tulisset molestis-

gesimus, in paterna

domo

transegit, intermisso per

sime. Qui autem eis rebus delectabatur, licethoc ipso

ob boc tamen bona^ spei puer appetlabatur Quid enim, ait, miscrius misero non miserante se ipsum, et flcnte Didonis mortem, quse fiebat amando Mneam; nonflente autem mortem suam, qux fiebat non amando te, Ueus lumcn cordis mci ? Et tamen inde illi acclamabatur in schola prffi multismiser,(Ibid., cap. 16, n. 26).

tempus studiorum cursu, dum longinquioris peregrinationis sumpluspararentur. Patricius enim glorise tilii cupidus, atque animo magis, quam divitiis pollens,

eum

academise Carthaginensi destinabat.

Nemo

tunc Patricium non impense laudabat, quod sumptuslilio

cosetaneis et condiscipulis.

Non

te

amabamestita

necessarios ad prosequendtim dissita illa iu urbe studiorum curriculum, supra quam domesticte pate-

et

fornica-

bar abs

te, et

fornicanti sonabat undique, Euge, Euge.

renlur facultates, prolixe suppeditaret. Neque enim ullus e communicipibus, eo longe opulentioribus, ad

Amicitia

cnim

mundi hujus;

fornicatio

abs

te; et

Euge, Euge

dicitur,

ut pudeat, si non

homo

sit

liberorum studia promovenda tantum curae atque operse conferebat. Verum non perinde sollicitus erat, utlilius

(Ibid., cap. 13, n. 21

cap. 17, n. 27).

pro

retatis

progressu in Dei timore proficeret,

a.

Tametsi vero Grseci texendarum fabularum peabiis

castitatemque coleret. Id

unum

spectabat, ut

ille

di-

rilissimisint,

tamen linguceet

serlus evaderet, atque ad

persuadendum concinnus,lib.

ipsius peregrinitate

longissime abalienabatur,dis licet deliriis

Homerum quoque,

perfectus et politus (Confess.lepi-

2,

cap.

3,

n.

o).

animos oblectantem, prorsus respuecondisceret

Quid, quodnis

cum

illum ex prudentise et mansuetudi-

bat.

Ssevis

terroribus ac pcenis urgebatur puer, ut:

prsescripto

grseeas

litteras

sed

cum

in ea re,

quam

lur, laxas in ludis et

moderata severitate coerccre tenereoblectamentis habenas illi per-

quis invitus agit,ter

parum

mittebat, et libertate licentiaque ultravariis

modum

indulta

proticiat,

bisce litteris levi-

imbutumlibris

se fuisse fatetur se suosve

Augustinus. llujus quo-

eum

efFrenatisque cupiditatibus obsequentemsi-

que linguse inopia,gendisres fuisse

populares Africanos

nebatle2.

in prseceps abripi [Ibid., n. 8).

de divina Trinitate grsece scriptis impa-

Subet

hsec

ille

tempora, quibus ab omni scholafere

non dissimulat (De Trinit., lib. 3, n. I). Ea tamen quantulacumque grseci sermonis notitia, quam sibi comparaverat, usque adeo feliciter usus est, utpro innata modestia ejus se rudem professusesset, litteris grsecisset.

feriatus otio diffluebat, fcedse libidinis aculeos experiri,

quemadmodum

adolescentes

otiosi

omnes, tyrannicam voluptatis pati servitutem. Quse

nisi ipse

quidemserunt:

spinse subito excrescenles caput ejus exces-

apprime eruditus videri potuis-

nec erat medica raanusfilium

quffi illas

evelleret.

Nam

legit r.piphanii

Commentarium deejus,

lueresi-

Imo pater

forte iu balneis couspicatus

pube-

bus, aut certe breviarium

nondum

latinitate

scentem, quasi ex ejus conjugio nepotes brevi spe-

donatum. Deinde aliorum Patrum grsecorum libros pervolvit, e quibus testimonia non pauca deprompsit adversus hsereticos. Denique crebra grseearum vocum inlerprelatio, quse passim in ejus opusculis occurrit, ac compliirium Scriptnrse loeorum ex collatione codicum grteeorumcum latinis restitutio, documento esse possunt, Augustinum baud ita mediocriter grsece scivisse.'

gaudens indicavit. Non ita pridem at uxor ejus pietate catechumenus erat Patriciusraret, id Monnicse:

provectior,

ad

hsec trepidationeveritascilicet

ac

timorerueret

sanctoadole-

concussa

exsilivit,

ne

scens iu tlagitia. Hinc

eum sevocatum admonuit cummaximeille

sollicitudine ingenti, ut ab obscenis amoribus,

autem ab

alieni tori violatione abhorreret.ipsi

At hos

monitus, certe a Deo

per mulierem datos,

musibi

liebres reputabat, quibus

obtemperare probrosum

etate suam agnoscit 6. Vitam sione non caruisse, quando nimirumilla

justa reprehenin vanitates fe-

esse duceret. Tanta ctecitate ibal in

prseceps, ut inter

coaHaneosminorisdecrat,

barbarismum

rebatur et a Deo suo ibat foras, qui magis limebat facere, quam cavebat non facientibos

Ilagitia sua palam jactantes, et de illis eo quo magis propudiosa erant gloriantes, procacius,

eum

dedecoris

reum

esse puderet

:

et

ubi

in\idere:ac nihilominus in ejuscemodi studiis laudabatur ab iis, quibus placere, tunc erat illi honestevivere.ritia

quo profiigatissimos quosque

adffiquaret, ne

quo

castior et innocentior, eo abjectior et vilior

ha-

Non

prseterit sileutio Vir sanctus Cffitera pue:

beretur, illud(Ibid., nn. 7,

snse errata

verum

nibil habet in his

admodum

iJem quoque se commisisse fingebat 8). Morum suorum sordes, in quihus

1

.

:i

VITAdeplorat:

S.

ACGUSTIXI EPISCOPI.primas confestim tenuit, unde non sine f3stu animi, gaudio triumphabat. Caeleris tamen scholasticis moderatius se gerebat. et ab insana eorum abhorrebat licentia, qui Eversorum nomen, mfamiae cau-a sibi merito impositum, velut urbanitaiis insignepalaestraet elalione

interea jacnit, multis ipse verbis

quo qni-

dem tempore,utcap.1. n.I.

loquitur, satiari inferis exarsit Ilil.,

Nec de nimia tantummodo licentia sibi sed etiam qaod mater ei qoo virum supra memorata referentem au Jiisset. satis esse putaverit, ipsi colenda? castitatis monita tradidi-cnncessa qneritur;

petulanter ostentabant Confess.irrediebatnr, ut in

lib.

3,

cap. 3.

n.

I

neque diiigentiam adbibuerit, quo pestilentiosa ac in -:erum pericnlosior libido, si resecari ad Tivum

Fo?da et inttmperans illorum licentia eo usque pro-

aliorum praeceptorum scholas os

n^ntur.

poterat, injecto legilimi conjogii freno coercere-

Verum

ea

solummodo cura

fnit

pareutnm

ipsius.

ut artem bene dicendi persuadendique addisceret; ac

metus erat. ne filio conjugii vinculis tunc astricto, s omnis de illo concepta vanesceret. In ipso adole5) scentiae suae eiordio, ut ipse scribit, petiit a Deo castitatem, sed futili quodam et ambiguo voto. Dixcram,noliait,

ferreum procaciter inferrent, et in eas ingressi, ordinem ad profectum discipuloruma magistris institutum, furiosa quadam fronte perturbarent. Multa id genus injuriosa perpeirabant inira hebeiucine et fceda rabie eaeei, legibus certe vindicanda, nisi ea consuetudopatrona comprobassetquiataiis

'Ibid..

lib.

o,

cap. 8,

n.

14

.

lnter quos, ait Angustin:: ;

impudenti,amicitiis

Da mihi

rastitatem et cmtinentiam.cito

non eram

:

ct

modo. Timcbam enim ne meexstingui Confess. Kb.S.

exaudires

et cito

delectabar aliquando, a

aim eis eram, et quorum semper

corum

factis abhorre-

sanar^.s a

morbo concupisccntix. quam malebam explerieap. 7, n. 17.

bam, hoc

est

sionibus quibus proterxe insectaban-

quam3.

tw

ignotorum xerecundiam,'..

quam

pertubarent grati*Ixtitias suas

Per idem tempus quo domi feriabatur otiosus,

illudtndo. atque inde pascendo malexolaslib.

in couiuetudinem pravorum aliquot adolescentium pariter otiosorum se dedisset, ab iis in furti societatem adductum se fuisse memorat, qnod solo ju-

cnm

3. cap. 3, n.

6).

Inter hos ergo imbecilla

tuncaetale jiscebat libros eloquentiae, in qua praecellere

cupiebat prava

illa et infelici

succensusambitione. qua?ilbid., cap. 4, n. 7]

stitiae fastidio

ac velut eiaggeratae iniquitatis cumulo

soliusgloriaecaosadesudanssolidiorasuagaudiainauraventosa vanitatis humanae collocatHaec

admisisse confitetur;

cum

in

hoc furto aliud

nihil

quam furtum quaereret, ac vitii potius turpitud:nc. quam emolumento frui peroptoret. Arbor, inquit. eratprius in vicinia tinex nostrx. pomis onusta, nee formaUleoebrosis. Ad hane exeuUendam atque asportandam nequissimi adolescentuli perrcximus nocte intempesta, qvousqve hidum de pestilentix more in areis produxeramus ct abstulimus inde onera ingentia. non

nec sapore

enim studia eum per se ducebant ad forum, qnod ille jam tum spectabat, ut ibi clarus eo majorem sibi gloriam compararet. quo melius nosset etiam oppressa veritate mendacio patrocinari. Tanta cst, ait hanc in rem. hominum de cxcitate ctiam gloriantium'.

Confess. lib. 3. cap. 3, n.

hocmallet

meditanti quidam arnspei niandat, quid sibidaremerccdis vellet, ut sc procurante vinceret. Verum AugUslinus fo>dailla

sacramenta delestalns

et

abominatus,

83respondit,

VJTA

S.

AUGUSTINI EPISCOPI.infamis; etsi

et imrnortalis, vel

nunquam se, licet corona illa foret aurea muscam victorise suae gratia necari(Conf. lib. 4, cap. 2, n. 3).illis

debat, s;epelib. 1,

quandoque veritati congruenter respoutamen allucinabatur (Contra Academicos,aslrologia,

permissurum

Quod ideo

dixit,

nn. 17, 18).

quia in exseerandis

sacrificiis

ariolus animalia

3.

Non perinde ab

quam

judiciariam

necaturus erat, ut hisce impiis honoribus daemones Augu^tino suffragaluros invitaret. Attamen hac con-

tempta supcrstitione, ingenii viribus coronam agonisticam reportavit, quam a Vindiciano medico, tuin proconsule, capiti suo non sano impositam fuissescribit.

Et haec quidem ex narrandi ordine,

quem

tc-

net Augustinus, in illud tempus quo Tagastae docebat,

referenda putaremus, nisi Possidius aperte signilicaret

magia abhorrebat Augustinus; quod illa nullas ad divinandum adhiberet preces, nullas immolaret hostias, omni cum daemone commercio, omnique demura superstitioso ritu carere sibi videretur. Ea prupter planos illos, quos olim mathematicos quod taraeu appellabant, consulere non desistebat christiana et vera pietas repellit et damnat. Grata erat haud dubie adolescenti trita illa eorum hominum oravocant, atque a:

eum

5olam grammaticam Tagastae fuisse professumc.

tio,

quapravis cupiditatibus egregie adblandiebanturcausa peccanii;et,

:

{Possidius, in Yita August.,

f);

et

nisi

constaret

De

ccelo tibi est inevitabilis

Venussine

Numidiam,

in

qua

sita est

Tagasta, non a proconsule,

hoc fecit. aut Saturnus, aut

Mais

:

scilicet ut

homo

ut Carthaginem, sed a consulari fuisse administratam.

culpa

sit,

caro

et

sanguis

et

superba yutredo; culpan-

Accedit illud, quod ejusmodi certamina primariisvitatibus raagis

ci-

duslib.

sit

autcm

cceli

ac siderum creator et ordinator (Conf.

conveniant. Ita videtur

Augustinuscapitibus

4, cap. 3, n. 4).

prioribus hisce quarti libri Confessionum

cui sese applicuisset disciplinam

Atque ut erat ingenio ad omnem prompto expeditoilli

ordine rerum ac

temporum minime

servato, passim

que, tantum in nugatoria

divinandi arte profecisse

atque indiscriminatim narrare, quce ipsi acciderunt ab anno aetatis undevigesinio ad duodetrigesimum

videbatur, ut veluti peritissimus illius ab curiosis fu-

usque, ut ipse innuit initio capitis primi

:

quorum

pleraque haud dubie contigerunt post ejus reditum

Carthaginem

;

cujus tamen nulla exstat mentio prius

turorum eventuuminquisitoribus interdum consuleretur. Agebat per id tempus Carthagine Vindicianus, qui pro consule erat, eoque noraine victori Augustino coronam supra memoratam imposuerat (Ibid., n. 5).vir sagax

quam

capite libri

ejusdem septimo.Carthagine homiuem, cui Al-

medicequo

artis peritissimus,

atque in ea nobi:

2. Vidit in illis annis

lissimus, de

disertis id verbis affert

Consultus ain tem-

nomen, tanta divinandi solertia celebratum, ut eam ob causam non solura ab imperita multitudine, sed etiam ab eruditis viris conveniretur. Quidpiam inter alia de hoc ariolo memoriae prodit Augustinus, quod iusolentia sua et magnitudine fidem superare videatur. Nain uno ex Augustini discipulis eum lacesbicerio

quodam, inquit, dolori ejus adhibcrijussit quodest.

pore congruere videbatur; adhibitum sanitas conseeutaDcindc. post annos aliquoteadcm rursus corporis causaillc

commota, hoc idcmvertit in pcjus.

putavit adhibendum; adhibitumindicat:

Miratas recurrit ad medicum,

factum. At

ille,

ut erat acerrimus, ita respondit

Ideo

sente ac petulanter rogante ut ediceret Albicerius,

male acceptusdissent,

es,

quia ego non jussi; ut omnns qui an-

quid ipse qui rogabat secum animo tacitus volveretVirgilii

:

versum eum cogitare respondit. Quod cum inliciari non posset adolescens, perrexit quaerere, quisnam is versus essel Albicerius quamvis grani:

maticse scholam vix transiens vidisset aliquando, ver-

sum ipsum continuomunereitum a

fidenter et jocunde decantavit.

nossent, non cum arte mequu illic.ita potentia putarent. Unde cum esset a quibusdam postea stupentibus interrotjutus, aperuit quod uon inteUcxcrant, vidclicet illi xtali jam non hoc se fuisse jussurum (Epist. 138, n. 3). Haec de Vindiciano Augustinus qui cum in hujus viri fa-

parumque homincm

dicinali fidere, sed nescio

:

Flaccianus quoque vir clarissimus,in Africa functus est,

qui proconsulari

miliaritatem sese penitius

insinuasset,

eiquein

suum

cum

de fundo emendostatim

cogitaret, qusesivit exse

eodem

Albicerio, possetne in:

Genethliacorum libros studium aperuisset nihil ille reliquum feciterga,

colloquio

,

quo adole-

de re gerenda consilium aperire genus, et ipsum fundi

ille

et negotii

nomen

pronuntiavit;

cum

ita

esset

absurdum,

tit

vix ejus Fiaccianus ipse

scentem ab ludificatoria arte avocaret; benigne ac paterne (erat enim vir id temporis admodum aetate provectus) eum adhortatus, ut ne curam alque

meminisset. Flaccianus tamen, alta me-nte praeditus,

operam rebusstra

utilibus necessariam, vanitali

illi

fru-

genus deridebat, quod cuiiiiam abjectissimo spirilui tribuebat; quo ille afflatus, hoec respondere solitus esset quippe cum sat acuminis et subtilitatis insit daemonibus, etiam ad ea quae in raemoriam nostram iucurrerint, cognoscenda. Quamobremillud divinationis:

impenderet. Aiebat se quoque iuani huic studio usque. adeo jam inde a prima aetate deditnm, ut:

etiam ex eo quu:'stum facere deliberaretejus artis fraude

verum

retecta

animum

ad medicinam appulisse;

quod indignum

judicaret, deludendis decipiendisque:

hortabatur eos qui de hoc fatidico loquerentur, ani-

mos

ut suos

illi

divinationi praeferrent, eosque ita ro-

hominibus victum sibi parare tametsi huicqualicumque disciplinae percipiendae haud imparem se fuisseexistimaret, qui libros Hippocratis captu longecillicimos siueset:

borarent, ut

horum

invisibilium aeris spirituum natu-

diffi-

ram possentcredi

transcendere. Eoque facilius idcsse

omne

magnoilli

negotio legisset, atque intellexis-

poterat daemonis

ludibrium,

quod non

quo magis

videbatur, Augustinura ea abjicere

scientiarum imperitissimus erat iste Albicerius, sed etiam flagitiis atque omni dedecore

omnium modo

debere, ad quae sectanda nullarei familiarisnecessitateadigerelur; quippe cui praesloessetarsrhetorica, cujus

i

LIBEP. PIU.MIS.

'-ii

honestissima professione nonciani sermo, sine

modo vitam

sustentare,

etiam animalium qua? apud ipsos nascebantur, ortumobservarent, ccelique positionem in hoc

sed et dignitatem augere posset. Atqui ut erat Vindi-

momeuto ad

verborum

cultu, vivacitate seuten-

colligenda suie artis experimenta pariler esplorarent.

tiarum jucundus et gravis; assiduus inlentusque ex ejus orc pendebat Augustinus, aequis, uti par erat,

Itaque dicebat, audisse se a patre suo, quodse

cum

de

solum mouitore,lore dicerentur.

auribus excipiens quaecumque ab venerando sene, non sed, id quod majus est, experto doc-

Firmino praegnans mater esset, palerni quoque amici famula qiuedam uterum ferebat; quod latere doniinum non potuit, qui vel canum suarum partus

Sed

illud

in primis obstabat argu-

menttim.quominus ab sentenlia:

pristina decederet

Au-

gustinus Qu* causa ergo faceret, ut mulla inde vera pronuntiarentur. Dihiebat quidem illud Vindicianus

quibus potcrat modis, illud quodcumque erat divinationis in

tam accurate observaret; atque ita contigisse, ut cum iste conjugis, ille aulem ancilla? diem,horam, et momentum diligenter explorarent, eodem amba? tempoita ut easdem c.onstellationes ad ris puncto parerent easdem usque minutias utrique nascenti describere:

arcanam qnamdam vim

sortis natura?

rerum

coacti fuerint, iste

lilio,

ille

servulo.

Nam cumsibi

ea?

inditam refundens. Sienim depaginis poetse cujuspiamlomje uliud eanentis atque intendentis,

mulieres parturire coepissent, indicaverunt

anibo

cumi

forte quisi

consulit, mirabiliter consonus negotio ssepe

ersus

xiri

t

;

mirandum

noii esse dicebat, si

ex anima hutnana supe-

quid in sua cujusque domo ageretur, et paraverunt quos ad se invicem mitterent, simul ac illse partum edidissent. Addebat eos, qui ab utroque missi fuerant,

riore aliquo instinctu, nescientc

quid in

se fieret,

non

urte, sed sorte sonaret aliquid,

quod interrogantis rebust,

factisque concincret (Conf.4.

lib.

cap. 3, n.

b).

adeo exparibus domorum intervallis sibi obviam esse factos, ut aliam positionem siderum, aliasque momentorum particulas in horum infantium ortu notare nonpotuerint. Et

lngerebantur hwc ejus animo haud dubie Dei nutu sed neque Vindicianus acutus ille senex, neque Nebridius illi in prim:s charus, atque, ut ipse habet,:

gni apudet

tamen Firminns nobili loco natus, maomnes nominis erat, divitiis in dies afQuebat, honoribus augcbatur servus autem ille conditionis:

miiabilis anima? adolescens, valde bonus et valde cautus, qui

totumilli

illud divinationis

suadereScilicettas,

tum potuerunt, ut hujuscelib.

genus irridehat, perartis studium7,

jugo nullatenus relaxato dominis serviehat. His ab idoueo teste relatis lidem cum sine cunctatione adjunxisset Augustinus, quidquiderat, evanuit, etei

dubitationis super-

abjiceret repudiaretque [Ibid.,

cap. 6, n.

8).

qui ipsam artem tractassenl,

eum multo amplius movebat eorum auctoriquam eorum opinionullis certis fulti argumentis,ipsi

omnis illius reluctatio resoluta concidit. Et primo quidem Firminum ab illa curiositate, quam res per ipsum narrata futilem et ridiculam essemonstrabat, tentavit avocare. Deindehistoria? narratione

qni

eam criminarentur

cum

ab hujusatfnlsisset

quibus quidem liquidotis

appareret, temeritate sor-

niagna lux ejus animo

potius, quarn ulla certa ratione, ex siderum positu(Ibid.,

conspectuque futura interdum pranuntiaricap. 3, n.6).

lib. i,

obtirmatoveluti adse ipsedii

Ha?rebant tamen pervicaci licet atque tum animo, sermones Vindiciani, quibus

ad hujus artis fallacias penitus detegendas, mentis aciem in eos potissimum intendit, qui gemini nascuntur quorum plerique, velut Jacob et E^au, post:

invicem taniversas

cito

funduntur ex utero, ut intervallum

pleniorem imbuebatur inquisitionem, qua:

temporis observare mathematicus non possit, nec di-

aliquando errore liberaretilecti

senlentiam

eoeperat, qui

jamque in Nebrinon asseveranter

eorumet

constellationes litteris signare;sit.

quorumaeqilis-

tamensimus

sors longe dissimilis futura

Verum

quidem, sed crebro nihilominus atque identidem dicebat, non esse ullam artem iutura prarvidendi, conjecturas autem hominum habere ssepe vim sortis et multa dicendo, dici pleraque ventura, nescientibus:

sapientissimus universi

moderator Deus,

consulentibus, consultisque nescientibus, occulto instinctu agit,

ut

dum

quisque cunsulit, hoc audiatoccultis meritis(Ibid., lib.T,oap.

eis qui dicerent, sed in

eanon tacendo incurrentibus. Ac demuni Deo aspirante, omni errore casu potiusconsilio

quod eum oportet audire exabysso justi judicii Dei

animarum,6,n. 8-10).Cartlia-

Annonse

istnd Firmini

cum Auguslino colloquium

quam

solutum

se gratulatur

:

quod hac occa-

gine contigeril, an vero postquamliquet:

in Ilaliam trajecit,

sione cpntigit. Firminus vir liberaliter institntus et

extra controversiam positum est, illud

eloquentia non mediocriter excultus, astrologi.e qui-

dem rum

pariim peritus, percuriosus tanien mathematicoconsultor,

Augustinum tanquam charissimumcertis

convenit, ut

eum

de rebus, quibus in

magnam

necdum enim ita omni errore exsolverat, quin etiam tum mali origincm investigaret (Conf. lib. 7, cp. 7, n. 1). 5. Anno oetatis vigesimo sexto aut septimo animumante couversionem ejus accidisse;1

spem adducebatur, consuleret quid secundum suas constellationes videretur. Non abimit quidem Augustinus, quid conjcctura auguraresuhjecit tamen prope jam sibi tur, Firmino aperire esse persuasum, totum illud prsedictionis genus merum esse ac inane ludibrium. Tum ille narravit AuQorentis fortuna;ipsi:

appulit ad lucubraudos libros duos aut tres de Pul-

chru et Aptoliniebat

(Ibid.,

lib. 4,

cap.

lo, n. 27). In his

de-

Pulchrum id esse quod per se ipsum, Aptum autem id quod ad aliquid accommudatum deceret [Ibid., ii. 24). Nam cum non amemus aliquid, nisi pulchrum seu decorum; quippe cum res quas amamus,nisi esset in

gustino reipsa patrem siium hujusmodict

libris inhiasse,

eis:

decus et spceies, nullu

modo

amicum

habuisse

tantoqtie illos

eorum non minus studiosum, harum ineptiarum amore Qagrasse, ul

nos ad so moverent

demonstrabalel idco

in

ipsis corpori-

bus aliud esse quasi totum,

Pulchrum; aliud

.

81

MTAdeceret,

S.

A.UGUSTIS1

EPISCOPI.in\

88

autem quod ideo'..

quomam

apte accommoda-

qui seeundum hxc prseeepta ncn aut ieprehensus

retur alicui, sicut pars corporis ad universumcap.13, n. 20).

suumde

cato, aut eerte suspicioni subditus fueiit. MuJti in vinoet

Inde ad animi quoque natu:

carnibus, multi laoantes in balneis inoenti sunt.

S

ram

sese convertebat

sed

filsa opinio,

quam

hsec

audiebamus. NonnuUi alienas feminas sedua

spiritualibus habebat traditam sibi a Manichasis, ve-

rum cernere non sinebat Ibid., eap. io, n. 24). Jam tum interciderant hi libri, cum confessiones suas seriberet:cap.

nec quot seripsisset, ipse meminerat20). Illos

Ibid.,

approbaH sunt, ita ut hinc plane dubitare noa possim Sed sit et hsec magis fama quam verum. Ytdi ipst non solus, sd cum iis qui partim jam illa superstiliberati sunt, partim adhuc opto ut liberentur; 'dimus ergo-*

13,

ad Hierium Roniana? urbis oralitteras px-

in

quadrivio Carthaginis,

in

platea teheber-'

torem scripserat, qui cum gra?cas apprime

rima, uon unum, sed plures

quam

tres Electos simul,gt

coluisset, latina? facundiae doctor mirabilis, et simul

Iranssuntes neseio quas feminas tam pelulanti

clarissimus aetatis suae philosophus evaserat.facie

Eum

de

adhinnire, ut

omniumillos

trivalium impudicitiam impu-

na?

non noverat Augustinus, sed amabat ex doctrifama et claritate nominis: ac quaedam illius verba

dentiamque superaient. Qucd de magna venire consuitudine, atqueintcr seita

vivcre, sitis

eminebat.

audierat, quae ipsi arriserant.

Cum

itaque Hierium

qvandoquidem nuttusaut'

soeti prsesentiam

veritus,

omnes

plurimi faceret. secum praeclare agi putavit, quod lucubrationes sua? ad tanti viri notitiam possent pervenire Jbid., cap. Ii, n. 21.

(

-

lem teneri peste indicabat. Non

cnim eiant hi txtantes,

i Manichaei libris continebantur,conferre, explanarique sibi an

quodamn.

lepore

cap.

0,

motuscerto

ccelestesillius

consecta>

H). Tametsi enini serius ad diceudi artem acces-

versionesque

siderum,

aeque

ex

sisset; ut erat

tamen ingtuio acer21, cap.

et callidus

('ontra

Faustum,

lib.

10, vultu ad modestiamlib.

com-

possent. Sed ad ea

opinione atque ex astrologorum disciplina explicari cum ventura esset, Faustus tenuitatis suae conscius. ac, quod habet Augustinus, non usquequaque imperitus, imperitiae suae modeste se excusavit, ueque disputatiouis aleam subire ausus est. Gratior fuit alque acceptior Augustiuo modesla ,illa

posito. eloquio dulci ac blando [Conf.n.10),

5,

cop. 6,

vulgaria quaeque ac trita multo suavius multo-

que jucundius garriebat. Ob eam suaviloquentiam non paucismagnus diabolilaqueus exstitit Catholicis (/>t-

matreetirum

nomine

So-

nutricoribus, tuprsesens qui cr asti,quivocas, quietiam

crtim ctiani suam, a se initio susurris raalarum qua-

p

>

pra posfc rosquiI

.

rumdam

ancillarum abalienatam, obsequiis suis

cum

salutem,

tunc egisli,

D.n- mcus^ Undt

r.urasW!

patientia ac mansuetndineita sibi devinxit, utillarum

undesanasti? Nonne protulisti durumtcra

et acutum ca >>lanima convicium, tanquam medicinal. f-rnim exct

illas

nequitiam ipsa Patricio lilio prodcrct, cuinqtie ut in animadvertcrct, precaretur. Cum autem is, tumut

occultis pfovisionibus tuis,iistil Ancilla enim,

uno ietuputn

msola

illam

matri

morem

gereret,

lum

ut domestica 1 disciplinaj.

cuppam,

litigans

cum qua solebat ae cum domina minore, ut fit,illa

cdere

ad cum

ac tranquillitati consulcret, easdera aucillas ex

ejus

voluntate meritis pomis affecisset, declaravit mater,

sola, objecit hoc crimen,

amarissima insultatione vocans

non

alia de

se prffmia sperare debere,

qua;cumque

meribibulam. Quon.

siimulo pcrcussa, respexit fcsdv-

de sua nuru, placendi sibi studio, mali aliquid lo-

iatcm suatn, confestimque damnavit atqu exuit[Ibid,,18.

qucrclur: ijuod nulla jam audeutc. memorabili intersc benevolcntia suavitate vixcrunt [Ibid. n. 20).

Baptismumsic

Christi

non

in exlremisposita, sed:

Hoc

mullis anle niorlem annis pcrccpit Monnica

quo ev

praeterea sanctae

illi

feminos

munns grande donaverat

lemporc

vitam

instituit,

ut fidei

tatc ruilibet

ad laudandum Dei13, n. 34).

morumqoe purinomcn essct incitaet

Deus, quod inter dissidentes atque discordes quaslibct animas, ubi polerat, tam se prtebebat pacilicam,ut

mento2.

[lbid.,cap.

cum

ab utraque raulta de invicem audiret amarissolet eructare turgens atquc indicrcsta

Itaque educata pudice ac sobrie,

parentibus

sima, qualiadiscordia,

potius Dei gratia,

quam

cura parentura Deo subdita,cuitraditaest,

quando

praesenti amica; de absente inimica

ubi matura fuit conjugio, viro,

non

per aeida colloquia cruditas cxhalatur odiorum, nihil

secus ac

doraino paruit

:

qncm

ut

Dco lucraretur,

lamen

alleri

de altera proderet, nisi qaod ad eas re[Ibid.,n. 21). Sic

omnescogilaliones intendit, efticacissimo genere pertuadendi utcns, morum intcgritate. Hac siqnidem ornata divinitus, mariti oculis eanitebat pulchritudine,

conciliandas valeretbat Monnica, docentepectoris.

vero se gerein famulae stnc

eam

Magistro intimo in schola

Dcnique

gratiie

semen, qnod

amorem cjus simul ac venerationem non sine quadam illius admiratione sibi conciliaret (lbi>l cap.ut,

mentemtantum

sparscrat Agricola ccelestis, ubertim fructum

attulit in patientia; ac ejus

9,

n.

I0i.

Ejus conju.x,

cui

Patricio

nomen,

civis

valuit,

utillum

in

erga virum agendi ratio extrema ejus vita totum DeoItdeli

Tagastensis,Ibid., lib. i,

adhuci-.np.:i,

erat idolarum cultui mancipatusnn. o, 6). Iniis

lucraretur: nec in eoinala, quae in

jam

esseut ipsi dellendalib.!t,

non spectabant ad religionem, illi melior, serviebat: hac enim in re Dco ipsi obsequebatar, a quosibi fuerat obsequcndilex imposita lbi>L,lib.I,c.

omnibus, qnae Monnica, taraetsi

nondum

lideli

toleraverat [Ibid.,

cap. I3,n.37).

Quo tempore Augustinus annumagebat, nimiruni circitcr

a?talis

decimum sextum

anuumlib.

re-

paratae salutis trecentesimum

septuagesimum, nume[Ibid.,

II, n.

17).

Tori injurias tain

patienter

rabatur inler catechumenos Patriciuscap. 3, n.ii);

2,

tulit,

ut ciim marito

nunquani ea deei

re ezpostularet,

nirairum exspectans utsericordia largiretur.f.icto

castitatcm tides ac Dei mi-

proxime sequenti anno, Moonicse quadragesimo, vita concessit.ipii ct

aetatis

Noverat irato:

neque dictoei

reluctari

veniiii

nunquam aeque cum deferbueralsuara agendi

3.

Orbata viro, ante

quem

nulli,

ct

post

quein

nulli

nupta

est

Ibid., lib. 9,

cap. 13, n. 37), reliqiiiE

illius

irapetus, .opportanitatem

nacta,

vit tempus Iraduxil vidua casta ac sobria, frequenlans

rationemviri

exponebat,

>i

ipsutn inconsiderantius exalite

eleemosyuas

[Ibid., Ub.

...

cap, 9, . I7);adversus

candescere contigisset. (".um

mulieres,

qaarnm

peccautes iu se misericorditer agens, donansque debitoribus debitaIbid.,lib.

m insuctiores:

erant, vesligia

plagarum eliam de-

''.ii>-

13, n

36); obse-

mquium vorumDei:

VITAquorumqnisquis

S.

AUGUSTINI EPISGOPI.Tagastensis Ecclesioe, an

148

et famulatum sanctis exhibens, vere serva ser-

eam

noverat,;

multum

dendumvis

in ea laudabat et iionorabat et diligebat

Deum quippe

Mediolanensis more pranAugustinus tunc nondum conversus, quamhac de re parum sollicitus, ut eam tamen illa;

cum

Dei praesentiam in ejus corde sentiret agnosce-

cunctationeipse faceret

liberaret,

consuluit

Ambrosium

:

Qui

retque ex sanctae conversationis fructibus, tauquamidoneis testibus (Ibid., cap. 9, n. 22). Eam ipse quoqne Ambrosius maxime diligebat propter ejus religiosissimam conversationem, qua in bonis operibus tam

respondit, nihil hinc se eos docere posse, nisi quod;

quia:

si

melius nosset, id potius obser-

varet. Et adjecit

bato

:

ct

Quando hic sum, non jejuno sabad qaamcumque Ecclesiam veneritis, ejus moscandahtm non54, n.3).

fervens spiritu frequentabat ecclesiam (Ibid.,cap. 2, n. 2). Bis iudie,

lib.

li,

remtulit

servate, si pati

vultis,

aut facerere-

mane

et

vespere, ad ecelesiamsed ea mente, ut ctet ab5,

(Ep. 36, n. 32, et Ep.

Iloc

responsum

Dei sine ulla intermissione veniebat; non ad vanasfabulas et aniles loquacitates.

ad matrem, eique suffecit, nec dubitavit esse

Deum

in divino verbo sibi loquentem audiret,

eo ipsa iu suis orationibus audiretur (lbid.,cap. 9, n. 17).

lib.

obediendum. Per idem tempus, quo Mediolani degebat, Ambrosio persecutionem ab Justina totos fere duos annos sustinente, cxcubabal pia plebs in ecclcsia,ait

Xullumdiem

pra>termisit oblationem ad

Augustinns,Ibi

mori parata cum episcopo suo,et

altare Dei (Ibid.);

sive, sicut

rem

aliis

paulo verbis

serro tuo.

mater mca, ancilla tua, sollicitudinisorationibus

Augustinus secundo memorat, nullius diei praetermissione servivit allari, unde sciret dispensari Victi-

vigiliarum primas tenens,lib. 9,

vivebat (Conf.in vere viduis ea imple-

cap. 7, n. lb),

Tandem quidquid(I

mam

sanctam, qua deletumnobis,

est

cbirograpbum quodest

christianis requirit Apostolusvit.

Tim.

v, 9),

erat contrarium

qua triumphatus

bostis

Fuit unius viri uxor,

mutuam vicem;

parentihus

computans

delicta nostra et quaerens quid objiciat, et:

reddidit,

domum suam

pie tractavit

in operibus bo-

quo vincimus cui nulius refundet innocentem sanguinem, cui nullus restituet prctium, quo nos emit ut nos auferat ei ad cujus pretii nostri sacramentum ligaverat ancilla Dei animam:

nibil inveniens in illo in

testimonium habuit, nutrivit tilios, toties eos parturiens, quoties a Deo deviare animadvertit (Conf. lib. 9, cap. 9, n. 22): quod quidem in Augustino planenis

compertum4.

est.

suam vinculo fidei (Ibid., lib. 9, autem usus in Africa obtineret,

cp. 13, n. 36).

Cumac

pultes et

panem

ad sepulcra ruartyrum afferendi, Monnica canistrum cibis refertum, quos in sanctorum hono-

mcrum

Vidimus quo studio christianam religionem inserere illi puerulo adhuc, ac pietatem semper inspirare curaverit sanctissima femina (Ibid., lib. 1, cap.11,

n.

17),

in cujus lacte

nomen

Christi Salvatoris

rem

prselibaret,

ac

postea

pauperibus

divideret,

nostri sic

tenerum cor

illius praebibit,

ut

admodum

alferens,vini, et

non poculum, sed pocillum tantummodo quidem aqua temperati ponebat, unde digna:

alte retineret (Ibid., lib. 3, cap. 4, n. 8).

Quo ardore

dabat operam, ut idem adlmc puer in mortis periculosalutaribus sacramentis initiaretur;

tionem sumeretquseillo

ac

sicubi contingeret multas esse,

charius

eum

par-

modo videbantur bonorandae memoriae defunctorum, idem ipsum unum, quod ubique poneret, pocillum circumferebat atque ita vinum, non modo;

turiens corde casto in

iide,'quam carue parturierat?

(Ibid., lib. 1, cap. 11, n. 17).

Quos etiam adolescentimonitus dedit, utlib. 2,

postea et

cum quanta

sollicitudine

aqnatissimum, sed etiam tepidissimum erat, quod inter hujusce religiosi offlcii comites per sorbitionesexiguaspartiebatur; quia pietatem ibi quoerebat, non voluptatem. Ambrosius porro Mediolani prseceperatista

eumabobscenisamoribusdeterreret?(I6i'd.,3, n. 7.)

cap.

Quantum pro

eo in Manichaeorum haeresim

lapso flevit ad

non

fieri,

nec ab

eis

qui sobrie facerent;

ulla occasio se ingurgitandi daretur ebriosis,illa

tum ne tum quia

Deum ? Flevit cerle amplius quam tlent matres corporea iiliirum funera. Videbat enim illa, inquit Augustinus, mortem meam exfide et spiritu quemte;

habebat ex

et

exaudisti eam, Domine

:

exaudisti

eam

quasi parentalia superstitioni Gentilium essent simillima. Cum igitur Monnica munuscula suo moreattulisset,

nec despexisti lacrymas ejus,

cum

profluentes

rigarent;

terram sub ocidis ejus, in omni loco orationis ejusdisti

exau-

atque ab ostiario prohiberetur

;

ubi hoc

Ambrosium, quem sicut angelum Dei diligebat, vetuisse cognovit, tam pie atque obedienter id accepit,ut ipse miraretur Augustinus,

somnium, quo eam consolatus es, ut vivere me concederet et habere secum eamdem mensam in domo, quod nolle coeperat, adversans et deeam.

Nam

unde

illud

eam

potius ad consuc-

testans blasphemias errorisin

mei

?

Vidit enim stantcm se

tudinem quam sequebatur condemnandam, quam ad inquirendum qua de causa prohiberetur adductam,

quadam regulanmrenset