Upload
shafi-m-s
View
1.177
Download
23
Embed Size (px)
DESCRIPTION
Citation preview
Dosha gati & Rogamarga..
by
Dr.Shafi.M.S
Department of P.G studies in Kayachikitsa
AAMC.Moodabidri
Under the valuable guidance of:
Dr.Zenica D’souza
Professor & HOD,
Department of Kayachikitsa,
AAMC, Moodabidri
CONTENTS Introduction
Roga marga Types of roga marga Roga margadhishtitha vyadhis significance dosha gati Types of gati Significance discussion Conclusion
RogaMarga..
INTRODUCTION The word Roga marga is devided into two
UÉåaÉ + qÉÉaÉï = UÉåaÉqÉÉaÉï
ROGA ÂeÉÌiÉ CÌiÉ UÉåaÉ: | Which causes pain is called as roga.
UÉåaÉxiÉÑ SÉåwÉuÉæwÉqrÉqÉç xÉÉqrÉqÉç mÉë¢ÑüÌiÉÂcrÉiÉå ||
-A.¾Òû.xÉÑ 1/19
Roga is the disequilibrium of the doshas while the health is equilibrium of dosha.
Charaka explains that the abnormality is the derangement of equilibrium of dhatu and their equilibrium is normal health. Health is known as a happiness while disorder is unhappiness.
MARGA Marga means pathway The pathway of disease is considered to be as
Rogamarga. Marga – Srotoparyaya – Sroto, Sira, Damani,
Rasayani,Nadi, and Marga.
Cause of Roga and Aroga.
MüÉsÉÉjÉï MüqÉïhÉççÉqÉç rÉÉåaÉÉå WûÏlÉ ÍqÉjrÉÉ AÌiÉ qÉɧÉMü: |
xÉqrÉYrÉÉåaÉ¶É ÌuÉ¥ÉårÉÉå UÉåaÉÉUÉåarÉMüÉUhÉqÉç ||
- A.H.Su. 1/19
Heena, Mithya, and Ati Yoga of Kaala, Artha and Karma are the chief cause of Disease. Where as their samyak yoga is the chief cause of health.
CLASSIFICATION OF ROGAMARGA
§ÉrÉÉå UÉåaÉqÉÉaÉï CÌiÉ zÉÉZÉÉ qÉqÉÉïÎxjÉ xÉlkÉrÉ MüÉå¸rÉ¶É |
(cÉ.xÉÑ 11/48) §ÉrÉ¶É UÉåaÉÉhÉÉqÉç qÉÉaÉÉï: oÉɽ qÉkrÉÉprÉliÉUÉ: ||
(A.xÉ.xÉÑ 22/90)
1) zÉÉZÉÉaÉiÉ / oÉɽ UÉåaÉqÉÉaÉï
2 ) MüÉå¸ / AÉprÉliÉU UÉåaÉqÉÉaÉï
3) qÉqÉÉïÎxjÉ xÉÎlkÉ / qÉkrÉqÉ UÉåaÉ qÉÉaÉï
SAAKAGATHA ROGAMARGA :
- iÉ§É zÉZÉÉ U£üÉSrÉÉå kÉÉiÉuÉ iuÉMçü cÉ xÉ oÉɽUÉåaÉqÉÉaÉï ||
(cÉ.xÉÑ. 11/48)
- iÉ§É oÉɽÉå U£üÉÌSkÉÉiÉuÉxiuÉMçü cÉ | xÉ mÉÑlÉ: zÉÉZÉÉZrÉ: || (A.xÉ.xÉÑ. 22/91)
Charaka and Vagbhata considered twak and raktadi 6 dhathus in saakhagata rogamarga or baahya roga marga.
-zÉÉZÉÉSÏlÉÉqÉç AÉkÉÉUiuÉqÉç, lÉ MüÉUhÉiuÉqÉç |
(WåûqÉÉÌS-A.¾Òû,xÉÑ 12/43)
DISEASES IN SHAKAGATHA ROGAMARGA :
According to Charaka,
iɧÉ, aÉhQûû ÌmÉQûMüÉsÉerÉmÉcÉÏcÉqÉïMüÐsÉÉÍkÉqÉÉqxÉqÉwÉurÉXûaÉÉSrÉÉå ÌuÉMüÉUÉ oÉÌWûqÉÉïaÉÉï¶É ÌuÉxÉmÉïµÉrÉkÉÑ aÉÑsqÉÉzÉÉåïÌuÉSìkrÉÉSrÉÈ zÉÉZÉÉlÉÑxÉÉËUhÉÉå pÉuÉÎliÉ UÉåaÉÉÈ ||
-(cÉ.xÉÔ.11/49)
According to Vagbhata
iÉSÉ´ÉrÉÉ aÉhQûû ÌmÉQûûMüÉsÉerÉmÉcÉÏcÉqÉïMüÐsÉÉoÉÑïSÉÍkÉqÉÉqxÉqÉurÉXèaÉÉSrÉÉå oÉÌWûpÉÉïaÉ¶É zÉÉåTüÉzÉÉåïaÉÑsqÉ ÌuÉxÉmÉïÌuÉSìkrÉÉSrÉÈû ||
-(A.xÉ.xÉÔ 22/18)
MADHYAMA ROGAMARGA..
qÉqÉÉïÍhÉ mÉÑlÉuÉïÎxiÉ WØûSrÉqÉÔkÉÉïSÏÌlÉ ,AÎxjÉxÉlkÉrÉÉå AÎxjÉxÉqrÉÉåaÉÉxiɧÉÉåmÉÌlÉoɮɶÉxlÉÉrÉÑMühOûUÉ,xÉ qÉkrÉqÉÉå UÉåaÉqÉÉaÉïÈ|
-(cÉ.xÉÔ.11/48) ÍzÉUÉåWØûSrÉuÉxirÉÉÌSqÉqÉÉïhrÉxjlÉÉqÉç
cÉ xÉlkÉrÉÈ |
ÍxÉUÉxlÉÉrÉÑ MühOûUÉ±É¶É qÉkrÉqÉÈ||
-(A.¾.xÉÔ.12/47,48)
DISEASES IN MADHYAMA ROGA MARGA
mɤÉuÉkÉaÉëWûÉmÉiÉÉlÉMüÉÌSïiÉUÉeÉrɤqÉÉÎxjÉxÉÎlkÉzÉÔsÉaÉÑSpÉëqzÉÉSrÉÈ
ÍzÉUÉåWØû²ÎxiÉUÉåaÉÉSrÉ¶É qÉkrÉqÉqÉaÉÉïlÉÑxÉÉËUhÉÉå pÉuÉÎliÉ UÉåaÉÉÈ
-(cÉ.xÉÔ.11/49).
UÉåaÉqÉÉaÉï: ÎxjÉiÉÉxiÉ§É rɤqÉmɤÉuÉkÉÉÌSïiÉÉ: |
qÉÔkÉÉïÌSUÉåaÉÉÈ xÉlkrÉÎxjȨ́ÉMüzÉÔsÉaÉëWûÉSrÉÈ||
-(A.¾.xÉÔ.12/47,48)
AABHYANTARA ROGAMARGA
MüÉå¸È mÉÑlÉÂcrÉiÉå qÉWûÉxÉëÉåiÉÈ zÉUÏqÉïkrÉqÉç qÉWûÉÌlÉqlÉqÉÉqÉmÉYuÉÉzÉrɶÉåÌiÉ
mÉrÉÉïrÉzÉoSæxiÉl§Éå,xÉ UÉåaÉqÉÉaÉï AÉprÉliÉUÈ| -(cÉ. xÉ.Ô11/48) AliÉÈ MüÉå¸Éå qÉWûÉxÉëÉåiÉ AÉqÉmÉYuÉÉzÉrÉÉ´ÉrÉÈ
-(A.¾Òû.xÉÔ 12/46) AÉprÉliÉUÉå qÉWûÉxÉëÉåiÉÈ zÉUÏUqÉkrÉqÉç
qÉWûÉÌlÉqlÉqÉÉqÉÉzÉrÉÉ´ÉWûÈ
MüÉå¸Éå AliÉËUÌiÉ mÉrÉïÉrÉÉ: | -(A.xÉ.xÉÔ 22/18) xjÉÉlÉÉlrÉÉqÉÉÎalÉ mÉYuÉÉlÉÉqÉç qÉѧÉxrÉ ÂÍkÉUxrÉ cÉ | ¾ÒûSÒlSÒMçüÈ TÑünTÑüxÉ¶É MüÉå¸ CirÉÍpÉkÉÏrÉiÉå ||
-(xÉÑ.ÍcÉ.2)
DISEASES OF ABHYANTARA ROGA MARGA
iÉixjÉÉlÉÈ NûÌSï AÌiÉxÉÉU MüÉxÉ µÉÉxÉÉåSU euÉUÉÈ |
AliÉpÉÉïaÉqÉç cÉ zÉÉåTüÉzÉÉåïaÉÑsqÉÌuÉxÉmÉï ÌuÉSìÍkÉ ||
(A.¾Òû.xÉÔ:12/47)
iÉSÉ´ÉrÉÉÈ euÉUÉÌiÉxÉÉU Nû±ïsÉxÉMü ÌuÉwÉÔÍcÉMüÉ µÉÉxÉ MüÉxÉ ÌWûkqÉÉlÉÉWûÉåSU msÉÏWûÉSrÉÈ AliÉSÉïWû¶É zÉÉåTüÉzÉÉåï ÌuÉSìÍkÉ aÉÑsqÉÉSrÉÈ ||(A.xÉ.xÉÔ:22/96)
DISCUSSION
Both Charaka and Vagbhata considered disease like Visarpa, Vidradhi, Arsha, Gulma, Svayathu in both Bahyagatha and Abhyantra roga marga.
Charaka and Vagbhata considered rakta under Bahya rogamarga i.e Shaka raktadya twak. but
Acco to shushuta: rakta under the koshtagata.
SIGNIFICANCE OF ROGA MARGA Disease caused by single dosha afflicting one of the
rogamargas is a sign of good prognosis(sukhasaadya).
Diseases occurring in marmasthisandhis is a sign of bad prognosis.(kruchrasaadya)
When doshas are seated in the deeper dhatus like meda etc..involving the dhatus and marmasthi sandhis it is an indication of palliability (yaapya).
If a disease is manifested by involving all the margas it clearly indicates the incurability(prathyakhyeya)
Eg:
If vata is accumulated in amasaya the svedana is done initially with rooksha dravyas,if kapha is accumulated in pakvasaya the snigdhasweda is done initially followed by rookshasweda.
The knowledge of roga margas helps to understand the dosha gati,thereby in understanding the disease process and its diagnosis.
It facilitates the knowledge about the prognosis of disease in the respective rogamargas.
There are some disease like Arsha which occurs in two rogamarga like Bhahya and Abbhyantra depends on doshagathi and vyadhimarga further chikitsa is planed .
• Example: Arsha in Bahya marga – Sashtrakrata chikitsa
Arsha in Abhyamantra marga – Asashtra krata chikitsa
When treating the sthanika doshas care is taken not to disturb the agantu doshas.thisa is possible only with the knowledge of roga marga.
It is useful in the diagnosis and treatment of disease conditions like vishamajwara,since it is considered as a dhatu janya vikara.
The knowledge of vyadhya marga and doshagathi helps not only diagnosis and also have an vital role in treatment also.
Eg: Doshas in kosthagatha – Vaman & Virachana
Doshas in Shakagatha – Raktamokshana
Dosha Gati..
DOSHA GATI :
¤ÉrÉ: xjÉÉlÉqÉç cÉ uÉ×ή¶É SÉåwÉÉhÉÉqÉçç ̧ÉÌuÉkÉÉ aÉÌiÉÈ |
FkuÉïqÉç cÉ AkÉ¶É ÌiÉrÉïMçü cÉ ÌuÉ¥ÉårÉÉå ̧ÉÌuÉkÉÉ AmÉUÉ ||
̧ÉÌuÉkÉÉ cÉ AmÉUÉ MüÉå¸zÉZÉÉqÉqÉÉïÎxjÉxÉÎlkÉwÉÑ |
CirÉÑ£üÉ ÌuÉÍkÉpÉåSålÉ SÉåwÉÉhÉÉqÉç ̧ÉÌuÉkÉÉÈ aÉÌiÉÈ ||
(cÉ.xÉÔ:17:112-113)
aÉÌiÉcÉ Ì²ÌuÉkÉÉ SÒ¹É mÉëÉM×üÌiÉ uÉæM×üÌiÉ iÉjÉÉ |
¤ÉrÉ: xjÉÉlÉqÉç cÉ uÉëÑή¶É SÉåwÉÉhÉÉqÉç ̧ÉÌuÉkÉÉ aÉÌiÉÈ |
-(cÉ.xÉÔ./17) FkuÉïqÉç cÉÉkÉ¶É ÌiÉrÉïMçü cÉ ÌiÉrÉïMçü cÉ ÌuÉ¥ÉårÉÉ
̧ÉÌuÉkÉÉÅmÉUÉÈ |
-(cÉ.xÉÔ,/18) cÉrÉÉå uÉëÑÎ®È xuÉkÉÉqlrÉåuÉ MüÉåmÉxiÉÑ
ElqÉÉaÉïaÉÉÍqÉiÉÉ |
xuÉxjÉÉlÉxjÉxrÉ xÉqÉiÉÉ ÌuÉMüÉUxÉqpÉuÉÈ zÉqÉÈ ||
-(A.¾Òû.xÉÔ/12) aÉÌiÉ¶É Ì²ÌuÉkÉÉ SìÓ¹É mÉëÉ¢ÑüÌiÉ uÉæ¢ÑüiÉÏ iÉjÉÉ ||
(cÉ.xÉÔ./17)
Trividha gati: kshaya (apachaya)
sthana (saamyam)
vriddhi (upachayam)
oordhva(vridhaanam doshanaam)
adhah
tiryak
koshta (abhyantara roga marga)
saakha (bahya roga marga)
marmaastisandhi(madhyama roga marga)
Kalakruta trividha gati:
Chaya
prakopa
prasamam Dvividha gati:
prakriti gati
vikriti gati
Koshta – sakhaa gati..
urÉÉrÉÉqÉÉSÕwqÉhÉxiÉæ¤hrÉÉSÌWûiÉÉcÉUhÉÉSÌmÉ MüÉå¸ÉcNûÉZÉÎxjÉqÉqÉÉïÍhÉ SìÓiÉiuÉÉlqÉÉÂiÉxrÉ cÉ || SÉåwÉÉ rÉÉÎliÉ |
-(A.¾Òû.xÉÔ/13) urÉÉrÉÉqÉÉSÕwqÉhÉxiÉæ¤hrÉÉÎkSiÉxrÉÉl
ÉuÉcÉÉUhÉÉiÉç |
MüÉå¸ÉcNûÉZÉÉ qÉsÉÉ rÉÉÎliÉ SìÓiÉiuÉÉlqÉÉÂiÉxrÉ cÉ ||
-(cÉ.xÉÔ/28)
Saakha –koshta gatiThe movement of doshas back to koshta from saakha is facilitated by
iÉjÉÉ iÉåprÉÈ xÉëÉåiÉÉåqÉÑZÉÌuÉzÉÉåkÉlÉÉiÉç |
uÉ×krÉÉÍpÉwrÉlSlÉÉimÉÉMüÉiÉç MüÉå¸qÉç uÉÉrÉÉå¶É ÌlÉaÉëWûÉiÉçç ||
-(A.WØû.xÉÔ.13/18)
iɧÉxjÉÉ¶É ÌuÉsÉqoÉiÉå MüSÉÍcÉiÉç lÉ xÉqÉÏËUiÉÉÈ |
lÉÉSåzÉMüÉsÉå MÑümrÉÎliÉ pÉÔrÉÉå WåûiÉÑmÉëiÉÏͤÉhÉÈ ||
uÉ×SèkrÉÉ ÌuÉwrÉlSlÉÉiÉ mÉÉMüÉiÉç xÉëÉåiÉÉåqÉÑZÉÎuÉzÉÉåkÉlÉÉiÉçç |
zÉÉZÉÉ qÉÑYiuÉÉ qÉsÉÉÈ MüÉå¸Ç rÉÉÎliÉ uÉÉrÉÉå¶É ÌlÉaÉëWûÉiÉç ||
-(cÉ.xÉÔ.28/31,33)
AASAYAAPAKARSHA GATI:
Madhava nidana has described one more type of gati called as Aashayaapakarsha gati..(ie..driving out)
rÉSÉ xuÉqÉÉlÉÎxjÉiÉqÉç CuÉ SÉåwÉÇ xuÉÉzÉrÉÉiÉç AÉM×ü
CLINICAL SIGNIFICANCE: The knowledge of this movement of doshas is in the
formulation of treatment protocols. If the aagantu dosha is weaker compared to the sthanika dosha,the treatment should be oriented in the line of the sthanikadosha samana.if the external dosha is stronger and have antagonistic qualities with respect to the sthanika dosha,the protocol should be developed after thr analysis of strength of dosha of sthana and agantu :the stronger dosha should be treated first.
¤ÉÏhÉÉ uÉkÉïÌrÉiÉurÉÉÈ uÉ×®ÉÈ ¾ûÉxÉÌrÉiÉurÉÉÈ xÉqÉÉÈ mÉÉsÉÌrÉiÉurÉÉÈ |
-xÉÑ.ÍcÉ.33