Published Date: October 5 2015 - WordPress.com...International Distance Education Conf erence, IDEC, is about distance education and multitude of ways to improve the structure and

International Science and Technology Conference, St. Petersburg - RUSSIA, September 2-4, 2015

Proceeding

Book ISSN: 2146

‐7382 Published Date: October 5, 2015


www.iste‐c.net Copyright © International Science and Technology Conference (ISTEC)

Foreword

Dear Guests;

Welcome to International Science and Technology Conference, ISTEC, International Distance Education Conference, IDEC, International Trends and Issues in Communication & Media Conference, ITICAM & International Teacher Education Conference, ITEC.

Every year conferences are held at different locations around the world. This year we are in St. Petersburg/Russia. Here is the content of each one of conferences:

International Science and Technology Conference, ISTEC, is a multidisciplinary meeting in fields of science and technology. The talks range from historical restoration projects to frontiers of science.

International Distance Education Conference, IDEC, is about distance education and multitude of ways to improve the structure and quality of learning process.

International Trends and Issues in Communication & Media Conference, ITICAM, hosts a multitude of contributions as regards latest trends in communication and media.

International Teacher Education Conference, ITEC, is a platform where attendees can discuss latest trends in education.

These conference are now well-known events and the number of paper submissions and attendees are increasing every year. During the sessions, the participants will share their knowledge, research and experiences with us. They also talk about the recents developments in these fields.

We hope that we will meet again.

Thank you for your participations and contributions for the success of this conference.

Prof. Dr. Aytekin İŞMAN

Prof. Dr. Mustafa Şahin DÜNDAR



ISTEC 2015 Organizing Committee

Honorary

Prof. Dr. Elaine P. MAIMON, President, Governor State University, United States

Prof. Dr. Kay A. PERSICHITTE, President, Elected AECT President, United States

Prof. Dr. Mahmut AK, President, Istanbul University, Turkey

Prof. Dr. Muzaffer ELMAS, Sakarya University, Turkey

Prof. Dr. Sharon SMALDINO, Northern Illinois University, United States

General Coordinator

Prof. Dr. Aytekin İŞMAN, Sakarya University, Turkey

Prof. Dr. Colleen SEXTON, Governors State University, United States

Prof. Dr. J. Ana DONALDSON, AECT Former President, United States

ISTEC Coordinator

Prof. Dr. M. Şahin DÜNDAR, Sakarya University, Turkey

Prof. Dr. Deborah E. BORDELON, Governors State University, United States

Prof. Dr. Gwo – Dong CHEN, National Central University, Chung- Li, Taiwan

Prof. Dr. Hellmuth STACHEL, Vienna University of Tecnology, Austria

Prof. Dr. J. Michael SPECTOR, University of Norht Texas, United States

Prof. Dr. Saedah SIRAJ, University of Malayai Malaysia

ISTEC Associate Coordinators

Prof. Dr. Paolo Di Sia, University of Verona, Italy



ISTEC Assistant Coordinators

Assist. Prof. Dr. Engin CAN, Sakarya University, Turkey

Assist. Prof. Dr. İrfan ŞİMŞEK, Istanbul University, Turkey

ISTEC Conference Secretary

Dr. Kerim KARABACAK, Sakarya University, Turkey

Res. Assist. Hüseyin ESKİ, Sakarya University, Turkey

Lect. Mustafa OZTUNC, Sakarya University, Turkey

Muhammet Ali KOLSAN, Sakarya University, Turkey



ISTEC 2015 Editorial Board

Prof. Dr. Ahmet APAY, Sakarya University, TURKEY

Prof. Dr. Antoinette J. MUNTJEWERFF, University of Amsterdam,

NETHERLANDS

Prof. Dr. Arvind SINGHAL, University of Texas, UNITED STATES

Prof. Dr. Bilal GÜNEŞ, Gazi University, TURKEY

Prof. Dr. Bilal TOKLU, Gazi University, TURKEY

Prof. Dr. Brent G. WILSON, University of Colorado at Denver, UNITED

STATES

Prof. Dr. Cafer ÇELİK, Ataturk University, TURKEY

Prof. Dr. Chih-Kai CHANG, National University of Taiwan, TAIWAN

Prof. Dr. Chin-Min HSIUNG, National Pingtung University, TAIWAN

Prof. Dr. Colin LATCHEM, Open Learning Consultant, AUSTRALIA

Prof. Dr. Deborah E. BORDELON, Governors State University, UNITED

STATES

Prof. Dr. Don M. FLOURNOY, Ohio University, UNITED STATES

Prof. Dr. Feng-Chiao CHUNG, National Pingtung University, TAIWAN

Prof. Dr. Finland CHENG, National Pingtung University, TAIWAN

Prof. Dr. Francine Shuchat SHAW, New York University, UNITED STATES

Prof. Dr. Frank S.C. TSENG, National Kaohsiung First University os Science and Technology, TAIWAN

Prof. Dr. Gianni Viardo VERCELLI, University of Genova, ITALY

Prof. Dr. Gilbert Mbotho MASITSA, Universirty of The Free State, SOUTH AFRİCA

Prof. Dr. Gregory ALEXANDER, University of The Free State, SOUTH AFRİCA

Prof. Dr. Gwo-Dong CHEN, National Central University Chung-Li, TAIWAN

Prof. Dr. Gwo-Jen HWANG, National Taiwan University od Science and Technolog, TAİWAN

Prof. Dr. Hellmuth STACHEL, Vienna University of Technology, AUSTRIA

Prof. Dr. J. Ana DONALDSON, AECT Former President, UNİTED STATES

Prof. Dr. Mehmet Ali YALÇIN, Sakarya University, TURKEY

Prof. Dr. Metin BAŞARIR, Sakarya University, TURKEY

Prof. Dr. Nabi Bux JUMANI, International Islamic University, PAKİSTAN

Prof. Dr. Orhan TORKUL, Sakarya University, TURKEY

Prof. Dr. Paolo Di Sia, University of Verona, ITALY



Assoc. Prof. Dr. Ahmet Zeki SAKA, Karadeniz Technical University,

TURKEY

Dr. Abdul Mutalib LEMAN, Universiti Tun Hussein Onn Malaysia, MALAYSIA

Dr. Abdülkadir MASKAN, Dicle University, TURKEY

Dr. Ali DEMIRSOY, Hacettepe University, TURKEY

Dr. Alper Tolga KUMTEPE, Anadolu University, TURKEY

Dr. Atilla YILMAZ, Hacettepe University, TURKEY

Dr. Bekir SALIH, Hacettepe University, TURKEY

Dr. Belma ASLIM, Gazi University, TURKEY

Dr. Berrin ÖZCELİK, Gazi University, TURKEY

Dr. Burhan TURKSEN, TOBB University of Economics and Technology,

TURKEY

Dr. Chua Yan PIAW, University of Malaya, MALAYSIA

Dr. Constantino Mendes REI, Instituto Politecnico da Guarda, PORTUGAL

Dr. Daniel KIM, The State University of New York, SOUTH KOREA

Dr. Dong-Hoon OH, Universiy of Seoul, SOUTH KOREA

Dr. Ergun KASAP, Gazi University, TURKEY

Dr. Evrim GENÇ KUMTEPE, Anadolu University, TURKEY

Dr. Fabricio M. DE ALMEIDA

Dr. Fahad N. ALFAHAD, King Saud University, SAUDI ARABIA

Dr. Fatimah HASHIM, Universiti Malaya, MALAYSIA

Dr. Fatma AYAZ, Gazi University, TURKEY

Dr. Fonk SOON FOOK, Universiti Sains Malaysia, MALAYSIA

Dr. Galip AKAYDIN, Hacettepe University, TURKEY

Dr. Gürer BUDAK, Gazi University, TURKEY

Dr. Hasan MUJAJ, University of Prishtina, KOSOVO

Dr. Hasan KIRMIZIBEKMEZ, Yeditepe University, TURKEY

Dr. Hasan OKUYUCU, Gazi University, TURKEY

Dr. Ho Sooon MIN, INTI International University, MALAYSIA

Dr. Ho-Joon CHOI, Kyonggi University, SOUTH KOREA

Dr. HyoJin KOO, Woosuk University, SOUTH KOREA

Dr. Jae-Eun LEE, Kyonggi University, SOUTH KOREA

Dr. Jaroslav Vesely, BRNO UNIVERSITY OF TECHNOLOGY, CZECH REPUBLIC

Dr. Jon Chao HONG, National Taiwan Normal University, TAIWAN

Dr. Joseph S. LEE, National Central University, TAIWAN



Dr. Kendra A. WEBER, University of Minnesota, UNITED STATES

Dr. Kim Sun HEE, Woosuk University, SOUTH KOREA

Dr. Latif KURT, Ankara University, TURKEY

Dr. Levent AKSU, Gazi University, TURKEY

Dr. Li YING, China Central Radio and TV University, CHINA

Dr. M. Oğuz KUTLU, Çukuroava University, AFGHANISTAN

Dr. Man-Ki MOON, Chung-Ang University, SOUTH KOREA

Dr. Martha PILAR MéNDEZ BAUTISTA, EAN University, Bogotá, COLOMBIA

Dr. Md Nor Noorsuhada, Universiti Teknologi MARA Pulau Pinang,

MALAYSIA

Dr. Mehmet TURKER, Gazi University, TURKEY

Dr. Mehmet YILMAZ, Gazi University, TURKEY

Dr. Mohamad BIN BILAL ALI, Universiti Teknologi Malaysia, MALAYSIA

Dr. Mohamed BOUOUDINA, University of Bahrain, BAHRAIN

Dr. Mohammad Reza NAGHAVI, University of Tehran, IRAN

Dr. Mohd Roslan MODH NOR, University of Malaya, MALAYSIA

Dr. Muhammed JAVED, Islamia University of Bahawalpur, PAKISTAN

Dr. Murat DİKER, Hacettepe University, TURKEY

Dr. Musa DOĞAN, Middle East Technical University, TURKEY

Dr. Mustafa KALKAN, Dokuz Eylül Universiy, TURKEY

Dr. Nihat AYCAN, Muğla University, TURKEY

Dr. Nilgün TOSUN, Trakya University, TURKEY

Dr. Nursen SUCSUZ, Trakya University, TURKEY

Dr. Orhan ARSLAN, Gazi University, TURKEY

Dr. Osman ANKET, Gülhane Askeri Tıp Akademisi, TURKEY

Dr. Piotr TOMSKI, Czestochowa University of Technology, POLAND

Dr. Raja Rizwan HUSSAIN, King Saud University, SAUDI ARABIA

Dr. Ramdane YOUNSI, Polytechnic University, CANADA

Dr. Rıdvan KARAPINAR, Yuzuncu Yıl University, TURKEY

Dr. Rıfat EFE, Dicle University, TURKEY

Dr. Ruzman Md. NOOR, Universiti Malaya, MALAYSIA

Dr. Sandeep KUMAR, Suny Downstate Medical Center, UNITED STATES

Dr. Sanjeev Kumar SRIVASTAVA, Mitchell Cancer Institute, UNITED STATES



Dr. Selahattin GÖNEN, Dicle University, TURKEY

Dr. Senay CETINUS, Cumhuriyet University, TURKEY

Dr. Sevgi BAYARI, Hacettepe University, TURKEY

Dr. Sevgi AKAYDIN, Gazi University, TURKEY

Dr. Sharifah Norul AKMAR, University of Malaya, MALAYSIA

Dr. Sheng QUEN YU, Beijing Normal University, CHINA

Dr. Süleyman ÖZÇELİK, Gazi University, TURKEY

Dr. Sun Young PARK, Konkuk University, SOUTH KOREA

Dr. Tery L. ALLISON, Governors State University, UNITED STATES

Dr. Türkay DERELİ, Gaziantep University, TURKEY

Dr. Uner KAYABAS, Inonu University, TURKEY

Dr. Wan Mohd Hirwani WAN HUSSAIN, Universiti Kebangsaan Malaysia, MALAYSIA

Dr. Wan Zah WAN ALI, Universiti Putra Malaysia, MALAYSIA

Dr. Yueah Miao CHEN, National Chung Cheng University, TAIWAN

Dr. Yusuf KALENDER, Gazi University, TURKEY

Dr. Yusup HASHIM, Asia University, MALAYSIA

Dr. Zawawi ISMAIL, University of Malaya, MALAYSIA

Dr. Zekai SEN, Istanbul Technical University, TURKEY

ISTEC 20

15

TÜRKİYE’DE BÖLGESEL VERGİ YÜKÜ ve

‘FORMÜL YÖNTEMİYLE VERGİ TAHSİSİ

Naci Tolga SARUÇ

İstanbul Üniversitesi, İstanbul, Turkey

Email: [email protected]

İsa SAĞBAŞ

Afyon Kocatepe Üniversitesi, Afyon, Turkey

ÖZET

Birden fazla bölgede faaliyeti bulunan bir firmanın ödeyeceği toplam verginin firmanın faaliyette bulunduğu bölgelere formül kullanılarak paylaştırılmasına formül yöntemiyle vergi tahsisi denilmektedir. Bu çalışmamızda Türkiye için bir formül yöntemiyle vergi tahsisi önerisi geliştirilmiştir.

Anahtar Kelimeler: Bölgesel vergi yükü, formül yöntemi, Türkiye

REGIONAL TAX BURDEN in TURKEY and FORMULARY APPORTIONMENT

Formulary apportionment indicates that tax burden of a cooperation that operates in different regions are calculated by formulary apportionment. In this study such a system developed for Turkey.

Key words: Regional tax burden, formulary apportionment, Turkey

GİRİŞ

Türkiye’de merkezi yönetim 2013 yılında genel bütçe kapsamında 326,4 milyar TL vergi geliri elde etmiştir. Bu vergi gelirinin %43’ü İstanbul’da, %13’ü Ankara’da ve %12’si Kocaeli’nde toplanmıştır. Diğer bir anlatımla toplanan her 100 TL verginin 68 TL’si bu üç ilde toplanmış, geri kalan her 100 TL verginin 32 TL’si 78 ilde toplanmıştır. En fazla vergi toplanan 10 ilin vergilerinin toplama oranı %89’dur. Bu çarpık bölgesel vergi yükü dağılımının en temel nedeni birden fazla ilde faaliyette bulunan firmaların ve büyük şirketlerin merkezinin metropollerde olmasıdır. Vergiyi doğuran olayın gerçekleştiği bölge ile verginin toplandığı yerin aynı olmaması vergilerin daha çok büyükşehirlerde toplanmasıyla sonuçlanmaktadır.

En fazla tüketim vergisi toplanan 10 ilin tüketim vergilerinin toplam tüketim vergilerine oranı yaklaşık %90’dır. Ülkedeki toplam tüketimin %90’nın bu 10 ilde olmasını beklemek gerçeklere uygun değildir. Vergiyi doğuran olayın gerçekleştiği bölge ile verginin toplandığı yerin aynı olmaması, tüketim üzerinden alınan vergilerinin çok belirgin bir şekilde ülke içinde dengesiz dağılımının nedenini teşkil etmektedir.

Verginin toplandığı yere göre hesaplanan bölgesel vergi yükünde büyükşehirler daha fazla vergi yükü oranına sahiptir. Ancak vergiyi doğuran olayın gerçekleştiği bölge dikkate alınarak yapılacak tahmin edilecek bölgesel vergi yükü ile daha gerçekçi bir ‘bölgesel vergi yükü dağılımı elde edilecektir. ABD ve Kanada’da uygulanan ‘formül yöntemiyle vergi tahsisi bu konuda yol ve yön gösterici olarak kullanılabilir. Bu çalışmada, bu nedenle, Türkiye’ye uygun geliştirilen formül yöntemiyle vergi tahsisi ile mevcut halinden farklı bir bölgesel vergi yükü tahmini yapılacaktır. İzleyen bölümde konunun teori ve temel kavramları izah edilecektir. Çalışmanın Türkiye


www.iste-c.net Copyright © International Science and Technology Conference (ISTEC) 928

ISTEC 20

15

uygulaması bölümünde ülke şartlarına uygun formül yöntemiyle vergi tahsisi hesaplaması yapılacaktır. Sonuçların yorumlanması ve önerilerle çalışma sonlandırılacaktır.

TEORİ ve TEMEL KAVRAMLAR

İzleyen şekilde gösterildiği gibi verginin toplandığı yer ile verginin doğduğu yer farklı olabilir. Hayali bir ülkede B üretim merkezinde bir otomobil fabrikasının olduğunu varsayalım. B şehrinde üretilen taşıtlar C şehrinde satılmaktadır. B ve C’de gerçekleşen üretim ve tüketim faaliyetleri sonucu oluşan tüm vergi şirketin merkezi olan A şehrinde ödenmektedir. B şehrinde yaşayanlar otomobil fabrikasının negatif dışsallıklarına katlanmaktadır. C şehrinde otomobiller satılmakta ve kullanılmaktadır. C şehri sakinleri otomobillerin negatif dışsallıklarına maruz kalmaktadırlar. Otomobil firmasının merkezi olan A şehrinde ise otomobille ilgili hiçbir üretim ve/veya tüketim faaliyeti bulunmamasına rağmen vergi toplanmaktadır.

Şekil 1: Üretim/tüketim merkezleri ve verginin toplandığı yer

Yukarıdaki hayali örnekte de gösterildiği gibi verginin toplandığı yer ile verginin doğduğu yer farklı ise vergi yükü vergiyi doğuran olayın gerçekleştiği yerde yaşayanlarca taşınmasına rağmen vergi yükü verginin ödendiği yerde yaşayanların üzerinde gözükmektedir. Bölgesel vergi yükü hesaplamasında verginin doğduğu yerin değil de toplandığı yerin rakamlarının kullanılması ‘gerçek bölgesel veri yükü’ hesaplanmasına engel olmaktadır.

ABD’de kurumlar vergisi ve satış vergileri eyaletlerce toplanmaktadır. Verginin toplandığı yer ile verginin doğduğu yer aynı olmaması federal ülkelerde eyaletler arası vergi problemlerine yol açabilir. Birden fazla eyalette faaliyette bulunan bir şirketin yalnızca merkezinin bulunduğu eyalette vergi ödemesi faaliyette bulunduğu diğer eyaletlerce kabul görmemekte ve bu soruna çözüm olarak ‘formül yöntemiyle tahsis’ 19. yüzyılın son yıllarından günümüze uygulanmaktadır (Weimer, 2005).

Birden fazla bölgede faaliyeti bulunan bir firmanın elde ettiği net kârın faaliyet gösterilen bölgelere önceden belirlenmiş bir formül kullanılarak paylaştırılmasına formül yöntemiyle tahsis (formulary apportionment) denir(Gordon& Wilson, 1986). Formül yöntemiyle tahsis firmanın merkezi ve şubeleri için ayrı muhasebe kaydı (seperate accounting) tutulması yerine kullanılabilecek alternatif bir yöntemdir (Gupta&Hofmann, 2003). Firma merkezi ve şubeleri için ayrı muhasebe kaydı tutulurken vergi kaybı olmaması için ‘emsallere uygunluk prensibinin’ (arm’s length) uygulanması gerekmektedir. Emsallere uygunluk ilkesinin uygulanması transfer fiyatlandırmasından kaynaklanabilecek olumsuzlukları azaltacaktır. Formül yöntemiyle tahsisin en önemli avantajı: formül yöntemiyle tahsis uygulanırsa ayrı muhasebe kaydına gerek kalmayacağı için emsallere uygunluk ilkesinin kullanılmasına da gerek kalmayacaktır (Anand&Sansing, 2000; Nielsen, vd.,2001).

(A) verginin toplandığı yer

(B) üretim merkezi

(C) tüketim merkezi

gelir vergisi

tüketim vergisi



ISTEC 20

15

ABD ve Kanada’da formül yöntemiyle vergi tahsisi yıllardır uygulanmaktadır. Bu yöntemin amacı birden fazla eyalette faaliyet gösteren kurumlar vergisi mükelleflerinin yalnızca merkezlerinin bulunduğu eyalette değil üretim ve/veya tüketim faaliyetinde bulunduğu tüm eyaletlerde vergi ödemelerini sağlamaktır. Zira bu kurumlar vergisi mükellefleri faaliyette bulunduğu tüm eyaletlerde kamusal mal ve hizmetlerden yararlanmakta ve üretim/tüketimden kaynaklanan maliyetlerini ilgili eyalete yüklemektedir.

2001 yılında Avrupa Komisyonu Avrupa Birliği’nde gelecekte kurumlar vergisi konusunda farklı bir strateji kullanılmasına karar vermiştir. Avrupa Birliği sınırları içinde faaliyette bulunan şirketlerin ödedikleri kurumlar vergisinin üye ülkeler arasında paylaşılmasını sağlayacak bir formülün geliştirilmesine karar verilmiştir. Ancak günümüzde AB üye ülkelerinde kurumlar vergisinin ülkeler arasında paylaştırılması için bir formül kullanılmamaktadır (Weiner, 2002a, 2002b, 2005). ABD ve Kanada’da formül yöntemiyle vergi tahsisinde eyaletler arası farklılıklardan kaynaklanan problemler bulunmaktadır (Weiner, 2001). Örneğin eyaletler formülün unsurları ve ağırlıkları konularında farklı politikalar uygulayabilmektedirler. Eyaletler arasında vergi oranları, vergi muafiyet/istisnaları gibi konularda farklılıklar olabilmektedir. Bu farklılıklar formül yöntemiyle tahsisten beklenen faydalara zarar vermektedir (Weiner, 1999). Formül yöntemiyle vergi tahsisinde, firmalar toplam gelirlerini faaliyette bulundukları farklı bölgelere paylaştırırlar. Bölgeler arası toplam kârın dağıtımı için önceden belirlenmiş bir formül kullanılması durumunda şirket şubelerinin kârını ayrı hesaplamak zorunda kalmaz. Ayrı muhasebe kaydı uygulamasına göre çok uluslu şirket kendisine bağlı her kurumu ayrı bir varlık olarak kabul eder. Çok uluslu şirketin kendisine bağlı her firmanın gelirini bu firmanın muhasebe kayıtlarına göre hesaplar ve o bölgenin vergi oranlarına öder. Çok uluslu şirketin merkezi de kendine bağlı kurumlardan bağımsız bir birim olarak muhasebe kayıtlarını emsallere uygunluk ilkesine uygun tutar ve vergisini öder. Emsallere uygunluk ilkesi ayrı muhasebe kaydı uygulamasını gerektirir. Ayrıca emsallere uygunluk ilkesi çok uluslu şirket ile bağlı firmaları arasında yapılan mal veya hizmet alım satımları için uygulanan fiyatın, aralarında böyle bir ilişkinin bulunmaması durumunda oluşacak fiyat üzerinden yapılmasını gerektirir. Bunun için firma birimler arası satın almalarda piyasada oluşan emsal fiyatları kullanmalıdır. Ayrı muhasebe kaydı uygulamasının ve emsallere uygunluk ilkesinin amacı ilişkili şirketlerin vergilendirilmesi ile bağımsız birimlerin vergilendirilmesini birbirine yaklaştırmaktır (Hellerstein, 1993; Edmiston, 2002)

FORMÜL YÖNTEMİYLE TAHSİSİN TÜRKİYE İÇİN UYGULAMASI

Tablo 1’de 2013 yılı illere göre toplanan kişi başına vergi tutarları sunulmuştur. Türkiye’de 2013 yılında kişi başına en fazla vergi toplanan il 24219 TL ile Kocaeli olurken 96 TL ile Hakkari sonuncu il olmuştur. Kocaeli’de Hakkari’ye göre yaklaşık 250 kat fazla vergi toplanmıştır. Verginin toplandığı yere göre hazırlanmış bu tablo ülkede iller arası çarpık bir vergi dağılımı olduğunu göstermektedir.



ISTEC 20

15

Tablo 1: İllere göre kişi başına vergi (TL), 2013

SIRA İL KİŞİ BAŞINA VERGİ SIRA İL KİŞİ BAŞINA VERGİ

1 Kocaeli 24219 43 Sivas 781 2 İstanbul 10014 44 Nevşehir 769 3 İzmir 8948 45 Bartın 761 4 Ankara 8484 46 Erzincan 750 5 Mersin 3822 47 Gaziantep 743 6 Tekirdağ 3688 48 Erzurum 739 7 Kırıkkale 3254 49 Çorum 731 8 Zonguldak 2688 50 Afyon Karahisar 724 9 Bursa 2468 51 Ordu 709 10 Hatay 2289 52 K.Maraş 691 11 Antalya 2010 53 Giresun 684 12 Eskişehir 1737 54 Sinop 666 13 Muğla 1712 55 Tunceli 652 14 Edirne 1616 56 Amasya 647 15 Yalova 1494 57 Çankırı 617 16 Rize 1463 58 Diyarbakır 591 17 Trabzon 1426 59 Yozgat 555 18 Samsun 1422 60 Tokat 548 19 Kayseri 1409 61 Osmaniye 533 20 Çanakkale 1361 62 Niğde 532 21 Aksaray 1352 63 Bayburt 501 22 Balıkesir 1192 64 Batman 497 23 Denizli 1177 65 Gümüşhane 488 24 Artvin 1153 66 Siirt 459 25 Karabük 1147 67 Ardahan 455 26 Manisa 1147 68 Kars 452 27 Kastamonu 1143 69 Karaman 446 28 Konya 1095 70 Urfa 445 29 Adana 1079 71 Adıyaman 438 30 Bolu 1047 72 Kilis 434 31 Kırklareli 1037 73 Bitlis 381 32 Burdur 1037 74 Van 380 33 Kütahya 949 75 Şırnak 374 34 Aydın 948 76 Bingöl 365 35 Isparta 933 77 Iğdır 355 36 Bilecik 932 78 Ağrı 318 37 Düzce 911 79 Muş 300 38 Sakarya 906 80 Mardin 244 39 Kırşehir 816 81 Hakkari 96 40 Elazığ 807 41 Uşak 799 42 Malatya 786

Kaynak: Kişi başına vergi rakamları Maliye Bakanlığı Muhasebat Genel Müdürlüğü ve TÜİK internet sayfalarından toplanan veriler kullanılarak tarafımızca hesaplanmıştır.



ISTEC 20

15

Tablo 1’de sunulan veriler kullanılarak ArcGIS programında Harita 1 hazırlanmıştır.1 Bu haritada iller en az kişi başına vergi toplanan illerden en yükseğine %20’lik dilimlerle 5 gruba ayrılarak her grup için ayrı bir renk ile gösterilmiştir. Harita 1 il bazında kişi başına vergi gelirleri doğudan batıya gittikçe arttığını göstermektedir. Ayrıca ülkenin hem kuzeyinde hem de güneyinde sahilde yer alan illerin iç kesimlerde yer alan illere göre daha fazla vergi toplandığını göstermektedir.

Harita 1: İl bazında kişi başına vergi (%20’lik dilimlere dağılım)

Tablo 1’de sunulan veriler tekrar kullanılarak Harita 2 hazırlanmıştır. Bu haritada il bazında kişi başına vergilerin doğal kırılma noktalarına göre dağılımı sunulmuştur.2 Harita 2, Harita 1’den daha açık bir şekilde il bazında kişi başına vergi gelirlerinin doğudan batıya gittikçe arttığını göstermektedir.

Harita 2: İl bazında kişi başına vergi (doğal kırılma noktalarına göre dağılım)

Tablo 2’de Türkiye’de en önemli vergilerin toplam vergi gelirlerine oranları sunulmuştur. Bu tablonun hazırlanmasında da 2013 yılı verileri kullanılmıştır. Beyana dayanan vergilerin %67’si 6 büyükşehirde (İstanbul, İzmir, Ankara, Kocaeli, Adana, Bursa) toplanmaktadır. Petrol ve doğalgaz ürünlerinden alınan ÖTV’nin %98’i 6 büyükşehirde toplanırken, kolalı gazozlar üzerinden alınan ÖTV’nin tümü 6 büyükşehirde toplanmıştır.

1 Çalışmamızda yer alan haritalar ArcGIS programında hazırlanmıştır. 2 Doğal kırılma noktalarına göre dağılım yönteminde de 81 il 5 gruba ayrılmıştır. Ancak %20’lik dilimlerden farklı olarak, doğal kırılma noktalarına göre dağılım yönteminde 5 grupta eşit sayıda il bulunmamaktadır. Örneğin en yüksek vergi toplanan grupta 2 il (İstanbul ve Kocaeli) bulunmakta ancak en düşük vergi toplanan grupta 41 il bulunmaktadır.



ISTEC 20

15

Türkiye’de GSYH tüm illerin katkısı ile oluşmaktadır. Ancak gelir ve tüketim üzerinden alınan vergi sonuçlarının incelenmesi tüm ülkedeki üretim ve tüketimin yaklaşık %90’ınıaltı büyükşehirde yapılırken geri kalan %10’luk kısmının geride kalan 75 ilde yapılıyormuş sonucu vermektedir. Örneğin kolalı gazozlar üzerinden alınan ÖTV’nin tümünün büyükşehirlerde toplanmış olması diğer illerde hiç kolalı gazoz tüketilmediği gibi sonuca yol açmaktadır. Bu sonuç gerçeklerle örtüşmediği gibi çelişmektedir. Gelir arttıkça tüketim oranı azalmaktadır. Zenginobuz ve arkadaşlarının (2006) yaptığı bir çalışmada (aktaran Demir, 2013, 74), %20’lik gelir grupları itibariyle tüketime ayrılan paylar kullanılarak tüketim vergilerinin yükü araştırılmıştır. Bu araştırmada, gelir düzeyi en düşük %20’lik grubun tüketimleri üzerindeki vergi yükü, hanenin gelirinin %22,9’una karşılık gelirken; gelir düzeyi en yüksek %20’lik gruba giren haneler için bu oran gelirin %16,3’ olarak bulunmuştur. En zengin %5 içinde yer alan haneler için ise bu oran %12,6’ya düşmektedir. Diğer illerde de gelir getirici faaliyetler ve tüketim olmasına rağmen, gelir ve tüketim üzerinden alınan vergilerin çok büyük bir kısmının büyükşehirlerde toplanmasının nedeni bu vergileri ödemekle yükümlü şirketlerinin merkezinin çoğunun İstanbul, Ankara gibi büyükşehirler olmasıdır.

Tablo 2: Seçilmiş vergi kalemlerinin toplam vergi gelirlerine oranı, 2013

6 BŞB toplamı/ Türkiye toplamı (%)

75 il toplamı/ Türkiye toplamı (%)

Beyana Dayanan Gelir Vergisi 67 33 Kurumlar Vergisi 82 18 Motorlu Taşıtlar Vergisi 55 45 Dahilde Alınan Katma Değer Vergisi 85 15 İthalde Alınan Katma Değer Vergisi 82 18 Özel Tüketim Vergisi 94 6

• Petrol ve Doğalgaz Ürünleri (I) 98 2 • Motorlu Taşıtlar (II) 71 29 • Alkollü İçkiler (III-a) 94 6 • Tütün Mamülleri (III-b) 97 3 • Kolalı Gazozlar (III-c) 100 0 • Dayanıklı Tüketim ve Diğer Mallar (IV) 98 2

Kaynak: Maliye Bakanlığı Muhasebat Genel Müdürlüğü internet sayfalarından toplanan veriler kullanılarak tarafımızca hesaplanmıştır.

Bir ilin kamu harcamalarından aldığı pay ile ilin ödediği vergi arasındaki ilişki bölgesel net mali yansıma olarak tanımlanır. Bölgesel net mali yansıma hesaplanırken ilin kamu harcamalarından aldığı pay ile ilin ödediği vergi arasındaki farka bakılmaktadır.3 Türkiye’de çok sayıda il için bu fark negatif bulunmaktadır. Bölgesel net mali yansıması pozitif olan illerden negatif olan illere bir ‘gelir transferi’ söz konusudur. Formül yöntemiyle vergi tahsisi kullanılarak elde edilecek bölgesel vergi yükü hesaplaması bölgesel net mali yansıma açısından da yeni bir bakış açısı getirecektir. Zira bölgesel net mali yansıması negatif olan illerin bazıları formül yöntemiyle vergi tahsisinden sonra pozitife dönüşebilecektir. Büyükşehirlerde daha fazla vergi toplanırken küçük illerde az vergi toplanması küçük illerin beleşçi (free riders) gibi algılanmasına yol açmaktadır. Az vergi toplanan iller, çok vergi toplanan iller üzerinde bir yükmüş gibi algılanmaktadır. Çok vergi toplanan illerin kamu harcamalarından yetersiz pay alarak haksızlığa uğradıkları algısı

3Türkiye üzerine bölgesel mali yansıma konusunda hazırlanmış detaylı bir çalışma için Bkz. Kaya (2009).



ISTEC 20

15

yaygındır.4 Formül yöntemiyle vergi tahsisi bu olumsuz algıları azaltmada bir enstrüman olarak kullanılabilir. Formül yöntemiyle vergi tahsisi ile tahmin edilecek bölgesel vergi yükü ile bazı illerin vergi yükü azalırken bazı illerin vergi yükü ise artacaktır.

Türkiye üniter bir devlet yapısına sahip olmasına rağmen ABD ve Kanada gibi federal ülkelerde uygulan formül yöntemiyle vergi tahsisinin uygulanması gerekli midir? Türkiye’de bütçede birlik ve adem-i tahsis ilkelerinin uygulanması nedeniyle verginin doğduğu yer ile toplandığı yerin farklı olmasının bir önemi bulunmamaktadır. Ancak, Türkiye’de adem-i tahsis ilkesinin çok önemli bir istisnası bulunmaktadır. Büyükşehir belediyelerine kaynak ilkesine (derivation principle) göre vergi aktarılmaktadır. 5779 sayılı Bütçe Vergi Gelirlerinden Pay Verilmesi Hakkında Kanun’un 2. Maddesine göre Özel Tüketim Vergisi Kanununa ekli (I) sayılı listede yer alan mallardan tahsil edilen özel tüketim vergisi hariç olmak üzere, büyükşehir belediye sınırları içinde yapılan genel bütçe vergi gelirleri tahsilâtı toplamının yüzde 6’sı büyükşehir belediye payı olarak ayrılır.5 Bu paylar, Maliye Bakanlığı tarafından aylık olarak hesaplanır ve bu belediyelere doğrudan aktarılır. Büyükşehir belediye sınırları içinde toplanan vergilerin bir kısmının verginin doğduğu yer diğer iller olduğu için büyükşehirlere kaynak ilkesine vergi gelirlerinden pay verilmesi düşük vergi toplanan illerden yüksek vergi toplanan illere bir gelir transferine yol açmaktadır. Formül yöntemiyle vergi tahsisi hesaplanacak il bazında vergi yükü oranlarına göre büyükşehirlerin vergi yükü azalacağı için büyükşehirlerin kaynak ilkesine göre alacakları paylar da azalacaktır. Dolayısıyla formül yöntemiyle vergi tahsisi daha hakkaniyetli bir merkezden yerel yönetimlere mali transfer sisteminin oluşturulmasında da enstrüman olarak kullanılabilir. Formül yöntemiyle vergi tahsisi ile kazananların düşük vergi toplanan iller olması, kaybedenlerin yüksek vergi toplanan iller olması beklenir. Formül yöntemiyle vergi tahsisinin ‘bölgeler arası gelir dağılımı’ konusuna da yeni bir bakış açısı getirmesi beklenir. Tablo 3’de bir ilde toplanan verginin ülkede toplanan vergiye oranı gösterilmiştir. Bu tabloda en yüksek il ile en düşük il arasındaki farkı ölçmeye yarayan maksimum/minimum oranı 4348 olarak hesaplanmıştır.

Tablo 3: İl Bazında Vergi / Toplam Vergi (%), 2013

SIRA İL İL VERGİ/ TOPLAM VERGİ


1 İstanbul 43,48 44 Yalova 0,10 2 Ankara 13,13 45 Tokat 0,10 3 Kocaeli 12,45 46 Düzce 0,10 4 İzmir 11,14 47 Bolu 0,09 5 Bursa 2,07 48 Giresun 0,09 6 Mersin 2,00 49 Uşak 0,08 7 Antalya 1,33 50 Batman 0,08 8 Hatay 1,05 51 Burdur 0,08 9 Tekirdağ 0,99 52 Osmaniye 0,08 10 Adana 0,71 53 Karabük 0,08 11 Konya 0,70 54 Adıyaman 0,08 12 Kayseri 0,56 55 Yozgat 0,08 13 Samsun 0,55 56 Nevşehir 0,07 14 Zonguldak 0,50 57 Amasya 0,06 15 Manisa 0,48 58 Artvin 0,06 16 Muğla 0,46 59 Bilecik 0,06 17 Eskişehir 0,43 60 Mardin 0,06 18 Balıkesir 0,43 61 Niğde 0,06 19 Gaziantep 0,42 62 Kırşehir 0,06

4Bu konuda değişik zamanlarda gazetelerin sayfalarında veya köşe yazılarında ‘X ili 50 veriyor 1 alıyor, haksızlık yapılıyor’ türünden örneklerle karşılaşılmaktadır. 5Bu hüküm, 12/11/2012 tarihli ve 6360 sayılı Kanunun yayım tarihi olan 6/12/2012 tarihinden sonraki ilk mahalli idareler genel seçiminde yürürlüğe girecektir. Bu tarihe kadar şu hüküm geçerlidir: 6/6/2002 tarihli ve 4760 sayılı Özel Tüketim Vergisi Kanununa ekli (I) sayılı listede yer alan mallardan tahsil edilen özel tüketim vergisi hariç olmak üzere Büyükşehir belediye sınırları içinde yapılan genel bütçe vergi gelirleri tahsilâtı toplamının yüzde 5’i ile genel bütçe vergi gelirleri tahsilâtı toplamı üzerinden büyükşehir ilçe belediyelerine ayrılan payların yüzde 30’u büyükşehir belediye payı olarak ayrılır.



ISTEC 20

15

20 Denizli 0,35 63 Şırnak 0,05 21 Trabzon 0,33 64 Ağrı 0,05 22 Aydın 0,30 65 Erzincan 0,05 23 Diyarbakır 0,29 66 Siirt 0,04 24 Kırıkkale 0,27 67 Bartın 0,04 25 Sakarya 0,25 68 Sinop 0,04 26 Urfa 0,25 69 Kars 0,04 27 K.Maraş 0,23 70 Bitlis 0,04 28 Çanakkale 0,21 71 Muş 0,04 29 Edirne 0,20 72 Çankırı 0,04 30 Malatya 0,18 73 Karaman 0,03 31 Erzurum 0,17 74 Bingöl 0,03 32 Kütahya 0,17 75 Gümüşhane 0,02 33 Ordu 0,16 76 Iğdır 0,02 34 Aksaray 0,16 77 Kilis 0,02 35 Afyon Karahisar 0,16 78 Tunceli 0,02 36 Sivas 0,15 79 Ardahan 0,01 37 Rize 0,15 80 Bayburt 0,01 38 Elazığ 0,14 81 Hakkari 0,01 39 Kastamonu 0,13 40 Van 0,12 41 Isparta 0,12 42 Çorum 0,12 43 Kırklareli 0,11

Kaynak: Maliye Bakanlığı Muhasebat Genel Müdürlüğü internet sayfalarından toplanan veriler kullanılarak tarafımızca hesaplanmıştır.

Tablo 3’de yer alan veriler kullanılarak Harita 3 ve 4 hazırlanmıştır. Bu haritalardan elde edilen bulgular Harita 1 ve 2’den elde edilen bulguları güçlendirmektedir.

Harita 3: İl vergi toplamı/toplam vergi (%20’lik dilimlere göre dağılım)



ISTEC 20

15

Harita 4: İl vergi toplamı/toplam vergi (doğal kırılma noktaları ile dağılım)

Formül yöntemiyle vergi tahsisinde ABD’de 3 faktör (şirketin emlak değeri, çalışanlara ödenen ücret, ciro) 6, Kanada’da ise 2 faktör (ciro, çalışanlara ödenen ücret) kullanılmaktadır7. ABD ve Kanada’da formül yöntemiyle vergi tahsisi eyaletlerce toplanan kurumlar vergisi için uygulanmaktadır. ABD’de KDV veya ÖTV bulunmamakta, satış vergisi ise eyaletler tarafından toplanmaktadır. Dolayısıyla tüketim vergilerinde verginin doğduğu yerde vergi toplandığı için satış vergilerinde vergi tahsisi işlemine ihtiyaç kalmamaktadır.

Çalışmamızda Türkiye için vergi türü ayrımı yapmadan tüm vergiler için formül yöntemiyle vergi tahsisi işlemi izleyen formül kullanılarak gerçekleştirilmiştir:

İlin formül yöntemiyle vergi tahsisi = [(il GSYH /GSYH)×(0,5× ülke toplam vergi geliri)] + [(il Nüfusu / toplam nüfus) ×(0,5× ülke toplam vergi geliri)]

İzleyen Tabloda formül yöntemiyle vergi tahsisinden sonra elde edilen veriler sunulmuştur. Vergiler üzerinde etkisi olan il GSYH ve nüfus faktörleri formülümüzde kullanılmıştır. Her iki faktörler için eşit ağırlık (%50) tercih edilmiştir.8 Formül kullanılarak tahmin edilen vergilerin toplam vergilere oranı hesaplanmıştır. Tablo 3 ile 4’ü karşılaştırdığımız zaman formül yöntemiyle vergi tahsisinden sonra İstanbul’un toplam vergideki payının %43’den %20’ye azaldığı tespit edilmiştir. Diğer bir anlatımla İstanbul’da toplanan vergilerin yarısının aslında diğer illere ait olduğu belirlenmiştir.

6ABD’de günümüzde de uygulanan 3 faktörlü formül yöntemi ‘Massachusetts formülü’ olarak bilinir ve Ulusal Vergi Birliği tarafından 1933 yılında bu formülün diğer eyaletlerde de uygulanması yönünde karar verilmiştir (Weiner, 2005, 11). 7 Kanada’da ‘formulary apportionment’ yerine ‘formulary allocation’ kavramı kullanılmaktadır. 8Çalışmamızda bir öneri sunulduğu için faktörlerin ağırlığında eşit ağırlık kabul edilerek uygulanmıştır. Alternatif yöntemler %75 GSYH, %25 nüfus gibi veya tersi kullanılabilir.



ISTEC 20

15

Tablo 4: Formül Yöntemiyle Vergi Tahsisinden Sonra İl Bazında Vergi / Toplam Vergi (%)



1 İstanbul 19,98 44 Batman 0,51 2 Ankara 7,14 45 Yozgat 0,49 3 İzmir 6,45 46 Bolu 0,48 4 Bursa 3,89 47 Osmaniye 0,48 5 Kocaeli 3,44 48 Ağrı 0,46 6 Adana 2,85 49 Karabük 0,45 7 Antalya 2,76 50 Kastamonu 0,44 8 Mersin 2,46 51 Kırıkkale 0,43 9 Konya 2,41 52 Niğde 0,42 10 Manisa 2,24 53 Rize 0,41 11 Gaziantep 1,95 54 Yalova 0,39 12 Hatay 1,78 55 Bilecik 0,39 13 Şanlıurfa 1,73 56 Nevşehir 0,39 14 Diyarbakır 1,60 57 Düzce 0,38 15 Samsun 1,57 58 Uşak 0,38 16 Balıkesir 1,51 59 Amasya 0,36 17 Kayseri 1,44 60 Şırnak 0,36 18 Denizli 1,43 61 Aksaray 0,35 19 Aydın 1,37 62 Muş 0,32 20 Muğla 1,32 63 Burdur 0,32 21 Eskişehir 1,22 64 Karaman 0,31 22 Tekirdağ 1,22 65 Siirt 0,30 23 Kahramanmaraş 1,20 66 Kars 0,30 24 Sakarya 1,15 67 Bitlis 0,27 25 Trabzon 0,94 68 Artvin 0,26 26 Van 0,90 69 Kırşehir 0,25 27 Malatya 0,90 70 Erzincan 0,24 28 Zonguldak 0,84 71 Sinop 0,23 29 Ordu 0,83 72 Hakkari 0,23 30 Afyonkarahisar 0,81 73 Çankırı 0,22 31 Kütahya 0,77 74 Bingöl 0,22 32 Mardin 0,76 75 Kilis 0,18 33 Sivas 0,76 76 Iğdır 0,17 34 Erzurum 0,75 77 Bartın 0,17 35 Tokat 0,74 78 Gümüşhane 0,14 36 Çanakkale 0,73 79 Ardahan 0,12 37 Çorum 0,70 80 Tunceli 0,11 38 Kırklareli 0,62 81 Bayburt 0,10 39 Elazığ 0,62 40 Adıyaman 0,59 41 Edirne 0,56 42 Giresun 0,53 43 Isparta 0,52

Kaynak: Maliye Bakanlığı Muhasebat Genel Müdürlüğü internet sayfalarından toplanan 2013 yılına ait il bazında vergi verileri, TÜİK tarafından hazırlanan 2013 nüfus verileri ve yine TÜİK tarafından hazırlanan 2001 yılına ait (il GSYH / ülke /GSYH) verileri çalışmamızda geliştirilen formülde kullanılarak tarafımızca hesaplanmıştır.

Formül yöntemiyle vergi tahsisinden sonra elde edilen tablodaki en yüksek il ile en düşük il arasındaki farkı ölçmeye yarayan maksimum/minimum oranı 200 olarak hesaplanmıştır. Formül yöntemiyle vergi tahsisinden önce bu rakam 4348 idi. Formül yöntemiyle vergi tahsisinden sonra iller arasındaki vergi dağılımındaki dengesizlik azalmıştır. Formül yöntemiyle vergi tahsisi ile mevcut durum arasındaki karşılaştırma formül yöntemiyle vergi tahsisi sonucunda bölgesel vergi yükü dağılımındaki dengesizliğin azaldığını göstermektedir. Tablo 4’de sunulan veriler kullanılarak Harita 5 ve 6 hazırlanmıştır. Bu haritalar formül yöntemiyle vergi tahsisinden sonra bölgesel vergi yükü dağılımını göstermektedir. Formül yöntemiyle vergi tahsisinden önce illerin vergi yükü/toplam vergi yükü 43,48-0,01 aralığında değişirken formül yöntemiyle vergi tahsisinden sonra hazırlanan haritada illerin vergi yükü/toplam vergi yükü 19,98-0,10 aralığında değişmektedir. Formül yöntemiyle



ISTEC 20

15

vergi tahsisi sonrası bölgesel vergi yükü dağılımı dengesizliği azalmıştır. Diğer bir anlatımla, formül yöntemiyle vergi tahsisi bölgesel vergi yükü dağılımında iller arası yakınsamaya neden olmuştur.

Harita 5: Vergi tahsisi ile il vergi toplamı/toplam vergi (%20’lik dilimlere göre dağılım)

Harita 6: Vergi tahsisi ile il vergi toplamı/toplam vergi (doğal kırılma noktaları ile dağılım)

SONUÇ VE GENEL DEĞERLENDİRME Türkiye’de 2013 yılında toplanan vergi gelirinin %43’ü İstanbul’da, %13’ü Ankara’da ve %12’si Kocaeli’nde toplanmıştır. Bu tablo önceki yıllarda da benzerdir. Çalışmada sunulan haritalarda da görüleceği üzere ülkede bölgesel vergi dağılımı dengesizdir. Bölgesel vergi yükünün ülke içinde dengesiz dağılımının sonucu olarak yüksek vergi toplanan illerden düşük vergi toplanan illere doğru bir gelir transferi gerçekleşmektedir. Düşük vergi toplanan illerde az vergi toplanmasının en temel nedeni yüksek rakamlarla vergi ödeyen firmaların merkezinin büyükşehirler olmasıdır. Vergiyi doğuran olayın gerçekleştiği yerde vergi toplanmış olsa ülke içi vergi yükü dağılımı mevcut hali kadar dengesiz olmayacaktır.

Vergiyi doğuran olayın gerçekleştiği yer ile verginin toplandığı yerin aynı olmasını sağlamak üniter devlet sisteminde bir mükellefin birden fazla ilde vergi işlemlerinin olmasını gerektirir. Bu da mükellefin vergi yükünü artırır. Bölgesel vergi yükünün hesaplanmasında vergiyi doğuran olayın gerçekleştiği yerin dikkate alınması mümkündür.

Yıllardır ABD ve Kanada’da uygulanan formül yöntemiyle vergi tahsisinde bölgesel vergi yükünün hesaplanmasında vergiyi doğuran olayın gerçekleştiği yerin dikkate alınmaktadır. Formül yöntemiyle vergi



ISTEC 20

15

tahsisinin en önemli avantajı bölgesel vergi yükünün hesaplanmasında vergiyi doğuran olayın gerçekleştiği yerin dikkate alınmasını sağlamasıdır. Bu tahsis yönteminin dezavantajları da bulunmaktadır. En önemli dezavantajı verginin belirleyicileri olarak yalnızca formülde kullanılan faktörleri dikkate almasıdır. Formülde kullanılan faktörler dışında da verginin önemli belirleyicileri bulunmaktadır.

Birden fazla bölgede faaliyeti bulunan bir firmanın ödeyeceği toplam verginin firmanın faaliyette bulunduğu bölgelere formül kullanılarak paylaştırılmasına formül yöntemiyle vergi tahsisi denilmektedir. Bu çalışmamızda Türkiye için bir formül yöntemiyle vergi tahsisi önerisi geliştirilmiştir.

Mevcut bölgesel vergi yükü dağılımında metropollerin (İstanbul, Ankara, vb.) diğer illere göre daha fazla vergi yüküne sahip olması metropollerde yaşayan vergi mükelleflerinin vergiye gönüllü uyumu üzerinde olumsuz etkiye yol açabilir. Metropollerde yaşayan vergi mükellefleri kendilerinin daha fazla vergi fedakârlığı yaptıklarını düşünebilirler. Diğer yandan bölgesel vergi yükü dağılımına az katkıda bulunan küçük şehirlerde yaşayan vatandaşlar ise kendilerinin yeterince vergi fedakârlığı yapmadıklarını düşüneceklerdir. Bu nedenle mer’i vergi mevzuatı gereği verginin toplandığı yere göre hesaplanan bölgesel vergi yükü metropol ve metropol dışı şehirlerde ‘karşılıklı yanlış algılamalara’ (misperception) neden olmaktadır. Bu yanlış algılamaların her iki tarafta da vergiye gönüllü uyuma zarar vermesi beklenebilir. Türkiye için formül yöntemiyle vergi tahsisi ile tahmin edilecek bölgesel vergi yükü verilerinin kamuoyuyla paylaşılmasının bölgesel vergi yükü konusundaki yanlış algılamaları azaltması ve vergiye gönüllü uyumu olumlu etkilemesi beklenebilir.

KAYNAKÇA

Kaya, A. (2009), Türkiye’de Bölgesel Net Mali Yansıma, Maliye Bakanlığı Strateji Geliştirme Başkanlığı Yayını, Yayın no: 2009/395, Ankara. Anand, B., & Sansing, R., (2000), “The Weighting Game: Formula Apportionment as an Instrument of Public Policy, 53 National Tax Journal 2, pp. 18 Demir, İ.C., (2013), Türkiye’de Vergi Yükü, Dora Yayıncılık, Bursa. Edmiston, K., (2002), “Strategic Apportionment of the State Corporate IncomeTax", 55 NationalTaxJournal 2, pp. 239-62. Gordon, R.,& Wilson, J., (1986), “An Examination of Multi Jurisdictional Corporate Income Taxation Under Formula apportionment", 54 Econometrica 6, pp. 1357-73. Gupta, S.,Hofmann, M.A., (2003), “The Effect of State Income Tax Apportionment and Tax Incentives on New Capital Expenditures", Journal of the American Taxation Association (Supplement 2003). Hellerstein, J., (1993) “Federal Income Taxation of Multinationals: Replacement of Separate Accounting withFormularyApportionment", 60 TaxNotes 10, pp. 1131-45. Nielsen, S.B.,Pascalis,R-M, Guttorm, S. (2001), “Tax Spillovers under Separate Accounting and Formula Apportionment", Economic Policy Research Union paper 01-07, Copenhagen Business School. Weiner, J.M., (1999), “Using the Experience in the U.S. States to Evaluate Issues in Implementing Formula Apportionment at the International Level", OTA Paper 83, Office of Tax Analysis, Washington, D.C.: U.S. Department of theTreasury. Weiner, J.M., (2001), “The European Union and Formula Apportionment: Caveat Emptor", 41 EuropeanTaxation 10 (October), pp. 380-88.



ISTEC 20

15

Weiner, J.M., (2002a), “Formulary Apportionment: Possible Solution to the Tax Harmonization Dilemma in the EuropeanUnion?” Proceedings of theNationalTaxAssociation 95th Annual Conference on Taxation, pp. 241-45. Weiner, J.M., (2002b), “Formulary Apportionment and The Future of Company Taxation in The European Union", 3 CESifo Forum No. 1 (Spring), pp. 10-20. Weiner, J.M., (2005),Formulary Apportionment And Group Taxation in the European Union: Insights From The United States and Canada, TaxationPapers. Zenginobuz, Ü., G. Özerten, İ. Sağlam, & F. Gökşen (2006),Yurttaşların Cebinden Devletin Kasasına: Türkiye’de Kim Ne Kadar Vergi Ödüyor? Açık Toplum Enstitüsü Türkiye Temsilciliği ve Boğaziçi Üniversitesi Araştırma Fonu Tarafından Desteklenen Araştırmanın Sonuç Raporu, İstanbul.



Documents

Published Date: October 5 2015 - WordPress.com...International Distance Education Conf erence, IDEC, is about distance education and multitude of ways to improve the structure and