Upload
duongkien
View
302
Download
24
Embed Size (px)
Citation preview
ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti
ilia vekuas saxelobis gamoyenebiTi maTematikis instituti
qarTuli ena da
logika
logikisa da enis gaerTianebuli qarTuli jgufi
qarTuli enis, logikisa da gamomTvlelis axalgazrduli jgufi
1
ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti
ilia vekuas saxelobis gamoyenebiTi maTematikis instituti
`logikisa da enis gaerTianebuli qarTuli jgufisa~ da
`qarTuli enis, logikisa da gamomTvlelis axalgazrduli jgufis~
samecniero-saganmanaTleblo Jurnali `qarTuli ena da logika~
[email protected] universitetis q. # 2
ISSN 1512 – 2840
2006 -_ 2007
specialuri gamocema
#3, #4, #5, #6 _ I nawili
qarTuli ena da
logika
ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universitetis
saxelmwifo miznobrivi programa ,,kompiuteris sruli programul-
momsaxureobiTi moqceva bunebriv qarTul enobriv garemoSi”
2
samecniero-saganmanaTleblo Jurnali “THE GEORGIAN LANGUAGE AND LOGIC” ,,qarTuli ena da logika” SCIENTIFIC-EDUCATIONAL JOURNAL [email protected] [email protected] universitetis q. # 2 2 UNIVERSITY St ISSN 1512 – 2840 ISSN 1512 - 2840
2006 -_ 2007 2006 -_ 2007
#3,#4,#5,#6 #3,#4,#5,#6
I nawili I PART
redaqtori _ konstantine fxakaZe Chair - Konstantine Pkhakadze redaqtoris moadgile _ kaxa gabunia Co-chair - Kakha Gabunia
saredaqcio sabWo: Editorial Board: _ badri cxadaZe - Badri Tskhadadze _ giorgi CiCua - Giorgi Chichua _ laSa abzianiZe - Lasha Abzianidze _ niko vaxania - Niko Vachania _ sandro masxaraSvili - Sandro Mascharashvili _ niko fxakaZe - Niko Pkhakadze _ nino labaZe - Nino Labadze _ beso CiqviniZe - Beso Chikvinidze
gamoicema qarTul-Sveicaruli sawarmo PUBLISHED WITH THE SPONSORSHIP OF ,,visolis” qvelmoqmedebiTi mxardaWeriT THE GEORGIAN-SWISS ENTERPRIS “WISOL”
- - -
Jurnalis es saredaqcio gamocema asaxavs qarTuli enis uflebebis im uxeS darRvevebs,
romlebic pirdapir ukavSirdeba bolo wlebSi qarTuli samecniero da saganmanaTleblo
sistemebis ukve TiTqmis gasrulebul reformirebis process. kerZod, ZiriTadad saubari iqneba
sauniversiteto da saqarTvelos erovnuli samecniero fondis 2006 wlis konkursebis im
uaryofiT Sedegebze, romlebic uSualod Seexo ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis
saxelmwifo universitetis saxelmwifo miznobriv programas ,,kompiuteris sruli programul-
momsaxureobiTi moqceva bunebriv qarTul enobriv garemoSi”. amasTan, ufro metad yuradReba
gamaxvilebulia sauniversiteto reformis im Semadgenlebze, riTac ganpirobda am programis
interesebis gaTvaliswinebiT universitetSi axladdafuZnebuli bunebrivi enebis logikis
specializaciisa da maTematikuri lingvistikis specialobis sruli blokireba. _ dRes,
rodesac bunebrivenobrivi inteleqtualuri sistemebis konstruirebis mizniT ukve
ormocdaaTwelze metia mimdinareobs sxvadasxva enebis maTematikuri da avtomaturi Teoriebis
SemuSavebis procesebi, rodesac ukve muSaoben bunebrivenobrivi kognituri manqanebis
konstruirebaze, rodesac sxvadasxva enebisTvis TiTqmis yofiT donezea gadawyvetili
metyvelebis kompiuteruli amocnobisa da sinTezirebis problemebi, rodesac enebis
umetesobisTvis intensiurad Seiswavleba am enebisa da maTematikuri enis TargmniTi
urTierTkavSirebi da rodesac pirveli rigis maTematikuri enisa da mTeli rigi bunebrivi
enebisTvis ukve realizebulia sakmarisi Zalis inteleqtualuri kompiuteruli sistemebi,
qveynis centraluri universitetis zusti da sabunebismetyvelo mecnierebaTa fakultetis
datoveba amave miznebiT qarTuli enis Sesaswavlad aucilebeli kadrebis aRzrdisTvis iq
arsebuli lingvisturi mimarTulebebis gareSe, garda Tu ara qarTuli enis uflebebis uxeSi
darRveva, da, Sesabamisad, garda Tu ara umniSvnelovanesi erovnuli interesebis ignorireba,
ver Sefasdeba! _ gamocemaSi dasabuTebulia qarTuli enis winaSe mdgari safrTxeebis realoba
da qarTuli enis srulmasStabiani teqnologizebis aucileblobidan gamomdinare qarTuli enisa
da azrovnebis maTematikuri Teoriis SemuSaveba da qarTuli inteleqtualuri kompiuteruli
sistemis kostruireba qveynis winaSe mdgar umniSvnelovanes amocanebadaa dasaxuli. _
gaugebaria, ra ufro mniSvnelovani miznebiT SeiZleba iyos dakavebuli universiteti, kerZod ki
am universitetis maTematikisa da kompiuteruli mecnierebebis institutebi, vidre es aris
qarTuli enis kulturuli funqciebis SenarCunebis, anu, rac igivea, qarTuli enis
aradakninebuli arsebobis uzrunvelyofis miznebi?!
qarTuli enis uflebebis damcveli,
s-s Jurnalis redaqtori
k. fxakaZe
3
sarCevi 1. k. fxakaZe
zusti da sabunebismetyvelo mecnierebaTa fakultetis maTematikis
institutSi `maTematikuri lingvistikis~ swavlebis koncefcia
sarCevi
1. saqarTveloSi `maTematikuri lingvistikis~ specialobis formirebis
aucileblobis ganmapirobebeli miznebisa da mizezebis Sesaxeb
2. ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universitetis zusti da
sabunebismetyvelo mecnierebaTa fakultetis maTematikis institutSi
`maTematikuri lingvistikis~ specialobiT swavlebis organizebis Sesaxeb:
2.1. `maTematikuri lingvistikis~ specialobiT sauniversiteto
sabakalavro swavlebis organizebis Sesaxeb
2.2. `maTematikuri lingvistikis~ specialobiT sauniversiteto
samagistro swavlebis organizebis Sesaxeb
2.3. `maTematikuri lingvistikis~ specialobiT sauniversiteto
sadoqtoro swavlebis organizebis Sesaxeb
3. maTematikuri lingvistikis mimarTulebiT sawarmoebeli maTematikuri
da bunebrivi enebis zogadi logikuri safuZvlebis sabakalavro kursi
4. maTematikuri lingvistikis modulis programuli ganaweri
4.1. modulis sakvlevi Tematika da zogadi programuli ganaweri
4.2. maTematikuri da bunebrivi enebis logikisa da qarTuli enis
logikis sasafuZvlo sakiTxebis samodulo kursis programuli
ganaweri _ silabusi #1
4.3. qarTuli enis Tanamedrove logikuri gramatikis sasafuZvlo
kursis programuli ganaweri _ silabusi #2
4.4 bunebrivi enebi rogorc formaluri enebi, anu montegius
gramatikuli midgomebis sasafuZvlo kursis programuli
ganaweri _ silabusi #3
4.5 maTematikuri lingvistikis zogadi maTematikuri safuZvlebis
samodulo kursis programuli ganaweri _ silabusi #4
4.6 metyvelebis amocnobis zogadi enaTmecnieruli safuZvlebis
da Tanamedrove maTematikuri meTodebis samodulo kursis
programuli ganaweri _ silabusi #5
4.7 enebis, gramatikebis da avtomatebis, anu Comskis gramatikuli
midgomebis sasafuZvlo sakiTxebis samodulo kursis
programuli ganaweri _ silabusi #6
4.8 enis modelirebisa da lingvistur monacemTa cifruli damuSavebis
Teoriuli da praqtikuli kursis programuli ganaweri _ silabusi #7
4.9 qarTuli enis Tanamedrove logikuri gramatikis gaRrmavebuli
samodulo kursis programuli ganaweri _ silabusi #8
4.10 bunebrivi enebi rogorc formaluri enebi, anu montegius
gramatikuli midgomebis gaRrmavebuli samodulo kursis
programuli ganaweri _ silabusi #9
5
6
10
12
13
14
20
24
24
29
31
33
35
36
37
39
41
43
3. k. fxakaZe
bunebrivi enebis logikisa da maTematikuri lingvistikis
reformiT blokirebuli sauniversiteto swavlebaTa
aRdgenis aucileblobis Sesaxeb
45
4
4. k. fxakaZe, k. gabunia, g. CiCua
Tbilisis saxelmwifo universitetis
saxelmwifo miznobrivi programis -
kompiuteris sruli programul-momsaxureobiTi
moqceva bunebriv qarTul enobriv garemoSi –
sagranto qveprograma
qarTuli enis logikuri gramatikis safuZvlebi
da
misi meTodologiuri da teqnologiuri gamoyenebani
54
5. k. fxakaZe
qarTuli enis uflebebis dacvisaTvis
anu
`saapelacio~ ganacxadi sakonkurso proeqtze
83
6. k. fxakaZe, k. gabunia, g. CiCua
qarTuli enis maTematikuri Teoriis SemuSavebisa da qarTuli
maTematikuri lingvisturi skolis gadaudebeli formirebis
aucileblobis Sesaxeb
anu,
moxseneba wakiTxuli ganaTlebisa da mecnierebis saministros mier
qarTuli enis dRisadmi miZRvnil 2007 wlis konferenciaze
`qarTuli saliteraturo enis sakiTxebi~
113
7. k. fxakaZe
cisferi mTebi anu, imis Sesaxeb, Tu rogor ganixiles miznobrivi
programa, am miznobrivi programis unaxavad!
anu,
kvlav qarTuli enis uflebebis dasacavad
111
8. s. masxaraSvili, n. labaZe, l. abzianiZe, n. vaxania, n. fxakaZe, b. CiqviniZe
qarTuli enis, logikisa da gamomTvlelis axalgazrduli jgufis
miznebis, amocanebisa da ametapobrivi samoqmedo gegmis
mokle saprogramo ganaweri
175
5
fakultetis
maTematikis institutSi `maTematikuri lingvistikis~
swavlebis koncefcia
sarCevi: 1. saqarTveloSi `maTematikuri lingvistikis~ specialobis formirebis
aucileblobis ganmapirobebeli miznebisa da mizezebis Sesaxeb
2. ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universitetis zusti
da sabunebismetyvelo mecnierebaTa fakultetis maTematikis institutSi
`maTematikuri lingvistikis~ specialobiT swavlebis organizebis Sesaxeb:
2.1. `maTematikuri lingvistikis~ specialobiT
sabakalavro safexuris swavlebis organizebis Sesaxeb
2.2. `maTematikuri lingvistikis~ specialobiT
samagistro safexuris swavlebis organizebis Sesaxeb
2.3. `maTematikuri lingvistikis~ specialobiT
sadoqtoro safexuris swavlebis organizebis Sesaxeb
3. maTematikuri lingvistikis mimarTulebiT sawarmoebeli maTematikuri
da bunebrivi enebis zogadi logikuri safuZvlebis sabakalavro kursi
4. maTematikuri lingvistikis modulis programuli ganaweri
4.1 modulis sakvlevi Tematika da
zogadi programuli ganaweri
4.2 maTematikuri da bunebrivi enebis logikisa da
qarTuli enis logikis sasafuZvlo sakiTxebis
samodulo kursis programuli ganaweri _ silabusi #1
4.3 qarTuli enis Tanamedrove logikuri gramatikis sasafuZvlo
samodulo kursis programuli ganaweri _ silabusi #2
4.4 bunebrivi enebi, rogorc formaluri enebi, anu montegius
gramatikuli midgomebis sasafuZvlo samodulo
kursis programuli ganaweri _ silabusi #3
4.5 maTematikuri lingvistikis zogadi maTematikuri safuZvlebis
samodulo kursis programuli ganaweri _ silabusi #4
4.6 metyvelebis amocnobis zogadi enaTmecnieruli safuZvlebis
da Tanamedrove maTematikuri meTodebis samodulo kursis
programuli ganaweri _ silabusi #5
4.7 enebis, gramatikebis da avtomatebis, anu Comskis gramatikuli
midgomebis sasafuZvlo sakiTxebis samodulo kursis
programuli ganaweri _ silabusi #6
4.8 enis modelirebisa da lingvistur monacemTa cifruli
damuSavebis samodulo Teoriuli da praqtikuli kursis
programuli ganaweri _ silabusi #7
4.9 qarTuli enis logikuri gramatikis gaRrmavebuli samodulo
kursis programuli ganaweri _ silabusi #8
4.10 bunebrivi enebi. rogorc formaluri enebi, anu montegius
gramatikuli midgomebis gaRrmavebuli samodulo
kursis programuli ganaweri _ silabusi #9
6
1. saqarTveloSi `maTematikuri lingvistikis~ specialobis formirebis
aucileblobis ganmapirobebeli miznebisa da mizezebis Sesaxeb
gasagebia, rom saqarTveloSi `maTematikuri lingvistikis~ specialobis formirebis
aucileblobis ganmapirobebeli miznebi da mizezebi arsebiTad gansazRvravs winamdebare
koncefciis sxva danarCeni punqtobrivi Semadgenlebis Sinaarss. amdenad, Tavdapirvelad
Sevecdebi detalurad mimovixilo isini. Tumca, dokumentis aucilebeli formatobrivi
SezRudulobidan gamomdinare aq warmodgeneli ar unda CaiTvalos gansaxilvel
sakiTxTa amomwurav mimoxilvad1.
dasavleTSi Tanamedrove maTematikuri lingvistikis intensiuri formirebis procesi
gasuli saukunis 50-iani wlebidan daiwyo. am samecniero mimarTulebis saboloo mizani
manqanebTan sruli da Tavisufali bunebrivenobrivi inteleqtualuri urTierTobis
damyarebaa. es sxva sityvebiT niSnavs imas, rom maTematikuri lingvistikis farglebSi
mimdinare Tanamedrove kvleviTi procesebi orientirebulia bunebriv enebSi Tavisuflad
urTierTobadi da srulyofilad `moazrovne~ manqanebis konstruirebaze.
am epoqaluri datvirTvebis mqone fundamenturi logikur-lingvisturi amocaniT aris
ganpirobebuli is, rom Tanamedrove maTematikam misTvis sazogadod damaxasiaTebel
universalur bunebasTan erTad sxvadasxva viwroenobrivi specifikebic SeiZina. _
mxedvelobaSi gvaqvs is, rom maTematikurad universaluri ricxviTi gamoTvlebisgan
gansxvavebiT, cxadia, rom sxvadasxva bunebrivenobriv sistemebSi sawarmoebeli enobriv-
logikuri gamoTvlebi am enobrivi sistemebisTvis damaxasiaTebeli viwro enobrivi
TaviseburebebiT xasiaTdebian2.
anu, Tu romelime algebruli Teorema, miuxedavad imisa frangma daamtkica igi Tu
qarTvelma, Tanabrad sargebliania orivesTvis, frangi mecnier-mkvlevaris franguli
enisaTvis damtkicebuli logikur-lingvisturi Teorema arsebiT sargebels ar
warmoadgens qarTuli enis mkvlevi mecnierisaTvis, da piriqiT.
anu, is, rom ingliselebi inglisuri enis manqanebTan saurTierTobo enad modificirebis
mizniT intensiurad muSaoben inglisuri enis sruli maTematikuri gramatikis
1 ufro detalurad aq warmodgenil sakiTxebs exeba Semdegi publikaciebi:
1. k. fxakaZe (TanaavtoriT), bunebrivi qarTuli enobrivi sistemis formalur-logikuri
izomorfis (adekvatis) moZiebis mizniT, qarTul-evropuli instituti, ,,iveria” t. VI, parizi,
2001, 129-148;
2. k. fxakaZe (TanaavtoriT), saxelmwifo miznobrivi programa `kompiuteris sruli programul-
momsaxureobiTi moqceva bunebriv qarTul enobriv garemoSi~ - miznebi, Sedegebi, perspeqtivebi,
`universali~, 2004 (2006), 1-22;
3. k. fxakaZe, winaTqma anu logikisa da enis gaerTianebuli qarTuli jgufis miznebisa da
amocanebis Sesaxeb, s-s Jurnali `qarTuli ena da logika~, (#1), `universali~, 2005, 1-19;
4. k. fxakaZe, globalizacia, qarTuli ena da saxelmwifo miznobrivi programa `kompiuteris
sruli programul-momsaxureobiTi moqceva bunebriv qarTul enobriv garemoSi~, s-s Jurnali
`qarTuli ena da logika~, (#2), `universali~, 2005, 1-11; 2 ixileT:
1. R. Hausser, Foundations of Computational Linguistics, Springer - 1999; 2. D. Juravsky & J. Martin, Speech and Language Processing, New Jersey - 2000; 3. Hand-book in Logic & Language, Editors J. Benthem, A. Meulen, 1997; 4. Formal Semantics, Edited by P. Portner and B. Partee, Blackwell -2002; 5. The Handbook of Contemporary Semantic Theory, Edited by Sh. Lapin, Blackwell -1997; 6. Mathematical Methods in Linguistics, B. partee, A. Meulen, R. Wall, KAP, 1990.
7
SemuSavebaze, CvenTvis aris faqti, romelic unda gaviTvaliswinoT, magram, romlis
SedegebiTac, cxadia, visargeblebT mxolod im SemTxvevaSi, Tu im samomavlod ukve
dagegmil `moazrovne manqanebis epoqaSi~, aseT manqanebTan saurTierTobo enobriv
saSualebad inglisur enas avirCevT.
anu, iseve rogorc inglisuri enis klasikuri gramatikuli sistema ver anacvlebs
qarTuli enis klasikur gramatikul sistemas, cxadia, verc inglisuri enis
maTematikuri gramatikuli sistemiT ver Canacvldeba qarTuli enis maTematikuri
gramatikuli sistema.
amgvarad, Tumca ki ormocdaaTwliani dagvianebiT, magram, mainc, an viwyebT qarTuli
enis Tanamedrove maTematikuri gramatikuli Teoriis SemuSavebis mizniT aucilebel
kvleviT procesebs, an veguebiT imas, rom `qarTul enaSi Tavisuflad komunikabeluri
da srulyofilad moazrovne manqanis~ ar arsebobis pirobebSi, samomavlod, Cven mis
nacvlad am tipis `araqarTulenobrivi~ manqanebiT visargeblebT, rac, Tavis mxriv,
niSnavs imas, rom ukve dResve vuSvebT qarTuli enis TandaTanobiTi da Semdgomi sruli
dekulturizaciis process.
ukve Tqmulis gaTvaliswinebiT, unda aRiniSnos, rom saqarTveloSi `maTematikuri
lingvistikis~ specialobis formireba pirdapir kavSirSia ivane javaxiSvilis
saxelobis Tbilisis saxelmwifo universitetis saxelmwifo miznobrivi programis
`kompiuteris sruli programul-momsaxureobiTi moqceva bunebriv qarTul enobriv
garemoSi~ ZiriTad kvleviT mizanTan, romelic Tanamedrove maTematikuri lingvistikis
zogadi miznis qarTulenobriv `gegmils~ warmoadgens.
am programis gansakuTrebul enobriv-kulturul mniSvnelobebs ukanaskneli wlebis
ganmavlobaSi Sesabamisi samecniero da saxelmwifo institutebis mxridan araerTxel
gaesva xazi (amonaridi ganaTlebisa da mecnierebis ministris moadgilis b. wifurias
#01-16-09/5340 01.11.04 werilidan `saqarTvelos ganaTlebisa da mecnierebis
saministrom saqarTvelos mTavrobis kancelariidan Semosuli f/3446 09.09.04 werilis
Sesabamisad ganixila gamoyenebiTi maTematikis institutis saxelmwifo miznobrivi
programa `kompiuteris sruli programul-momsaxureobiTi moqceva bunebriv qarTul
enobriv garemoSi~. programis ... mizania qarTuli enis farglebSi logikur-
lingvisturi samecniero xaziT gaTvaliswinebuli kvlevebis ganviTareba. aRniSnuli
TvalsazrisebiT qarTuli ena TiTqmis Seuswavlelia. bunebriv enobriv sistemebSi am
mimarTulebiT mimdinare mecnieruli kvlevebis praqtikuli mizani aris am enobrivi
sistemebis kompiuterTan urTierTobis enad modificireba. aqedan gamomdinare,
saministro mxars uWers im Tvalsazriss, rom proeqtiT moxazuli mimarTulebiT
kvlevebis ar ganviTarebis SemTxvevaSi qarTul enas dekulturizaciis saSiSroeba
emuqreba. garda amisa, ganaTlebisa da mecnierebis saministroSi aRniSnul sakiTxTa
ganxilvisas gamoikveTa, rom qarTul enobriv sistemaSi proeqtiT gaTvaliswinebuli
montegiuseuli logikur-lingvisturi kvlevebis ganviTareba fundamenturi
mniSvnelobisaa enobriv-azrovnebiT unar-Cvevebze orientirebuli swavlebis optimaluri
da miznobrivi warmarTvisaTvis, rac kidev erTi mniSvnelovani safuZvelia proeqtisadmi
saministros mier zemoT gamoxatuli sruli mxardaWerisa. ... gacnobebT, rom
saministro aRniSnuli programis biujetur dafinansebas, gamomdinare misi
aqtualobidan, yovelmxriv uWers mxars.~; amonaridi ganaTlebis, mecnierebis,
kulturisa da sportis komitetis Tavmjdomaris n. grigalaSvilis #4178-2 26.10.2004.
werilidan ,,komiteti miesalmeba gamoyenebiTi maTematikis institutis saxelmwifo-
8
miznobrivi programis ganxorcielebas da mxars uWers mis pirdapir miznobriv
dafinansebas Tbilisis saxelmwifo universitetis 2005 wlis saxelmwifo biujetis
farglebSi”).
zemoxsenebuli programis pirveletapobrivi ZiriTadi mizani swored bunebrivi
qarTulenobrivi azrovnebiTi wesTwyobis pirdapiri formalur-logikuri aRwera, am
gziT misi izomorfuli maTematikuri Teoriis moZieba da qarTulenobrivi azrovnebiTi
wesTwyobis am maTematikuri TeoriiT kompiuteris iseTi programuli uzrunvelyofaa,
rom nebismieri momxmareblisTvis rogorc weriT, ise metyvelebiT formatSi, yvela
SesaZlo inteleqtualuri Tu momsaxureobiTi mizniT, xelmisawvdomi gaxdes masTan
sruli da Tavisufali qarTulenobrivi komunikacia.
anu, qarTul enaSi Tavisuflad urTierTobadi da srulyofilad `moazrovne~ manqanis
konstruireba aris is umniSvnelovanesi zogadqarTuli enobriv-kulturuli
datvirTvebis mqone samecniero-teqnologiuri amocana, romliTac ganisazRvra
zemoaRniSnuli sauniversiteto saxelmwifo programis Semadgenlebi. gasagebia, rom
amave amocanas moemsaxureba sabunebismetyvelo fakultetze arsebuli `maTematikuri
lingvistikis~ specialoba.
amgvarad, is, rom am specialobiT mimdinare sauniversiteto saswavlo procesi mWidrod
integrirebuli iqneba umniSvnelovanesi samecniero da teqnologiuri datvirTvebis
mqone adgilobriv kvleviT procesebTan, cxadia.
amiT dRes mimdinare sauniversiteto reformis erT-erTi umniSvnelovanesi moTxovna,
universitetSi saswavlo da samecniero procesebis aucilebeli integraciis Taobaze,
`maTematikuri lingvistikis~ specialobis farglebSi srulad kmayofildeba. miT ufro,
rom qarTuli ena zemoaRniSnuli tipis Tanamedrove teqnologiuri realizaciebisTvis
sasafuZvlo logikur-lingvisturi TvalsazrisebiT TiTqmis Seuswavlelia. ufro
metic, Cven am mimarTulebiT maRali sirTulis sistemuri xasiaTis kvlevebis
sawarmoeblad aucilebeli samecniero kadrebic ki ar gagvaCnia, rac kidev erTxel
adasturebs `maTematikuri lingvistikis~ specialobis forsirebuli formirebis
aqtualobasa da aucileblobas.
Tumca, garda zemo aRniSnulisa, `maTematikuri lingvistikis~ anu Tanamedrove
logikur-lingvisturi samecniero mimarTulebis forsirebuli formirebis aucilebloba
ganpirobebulia agreTve sxva aseve mniSvnelovani miznebiTac.
kerZod, dRes qveyanaSi mimdinare umniSvnelovanesma saganmanaTleblo reformam
informaciuli moculobebiT datvirTuli swavlebis sabWouri principi Secvala
swavlebis Tanamedrove dasavluri principiT, romelic prioritetul strategiad
aRsazrdelSi zogadi unar-Cvevebis ganviTarebaze orientirebul swavlebas irCevs, rac
qarTuli kulturuli sivrcis dasavluri kulturuli sivrcisken mimarTvis kidev
erTi mniSvnelovani mcdelobaa. amasTan, rogorc cnobilia, am tipis saswavlo
strategiebSi mniSvnelovnad itvirTeba termini `swavlebis ena~, romelic mozardis
inteleqtualuri unarebis ganmaviTarebel umniSvnelovanes sabaziso mocemulobad
ganixileba. _ swavlebis enaSi logikurad gamarTuli gansjiTi unarebis Camoyalibeba am
tipis saswavlo sistemis erT-erTi umniSvnelovanesi mizania, rac, ra Tqma unda,
fundamenturad mniSvnelovania, rogorc kerZo saganmanaTleblo, ise ufro farTo,
sazogadoebrivi TvalsazrisebiTac.
9
cxadia, rom is vinc metyvelebs, magram ver axerxebs Tavisi azrebis sworad
Camoyalibebas enisTvis damaxasiaTebeli logikurad gamarTuli msjelobiTi sqemebis
gaTvaliswinebiT da isic, vinc amave sqemebSi gauTviTcnobiereblobis gamo ver flobs
enobrivi urTierTobisas mosmeniT miRebuli monacemebis Sinaarsuli gadamuSavebis
SesaZleblobebs, enobriv sazogadoebaSi enobrivi komunikaciis gareSe rCeba, rac mZime
tvirTia, rogorc Tavad am pirovnebisTvis, aseve sazogadoebisTvisac.
amgvarad, gaTviTcnobierebuli mkiTxvelisTvis ukve gasagebi unda gaxdes ra
umniSvnelovanesi urTierTmimarTebebi aqvT Tsu saxelmwifo miznobriv programas
,,kompiuteris sruli programul-momsaxureobiTi moqceva bunebriv qarTul enobriv
garemoSi” da zogadi msjelobiTi unarebis ganviTarebis reformiT gansazRvrul
saswavlo miznebs.
cxadia, rom Tu Cven, rogorc es miznobrivi programiT aris dagegmili, maTematikuri
sizusteebisa da enobrivi specifikebis sruli gaTvaliswinebiT gamovicnobT da aRvwerT
qarTuli enisTvis damaxasiaTebel logikurad gamarTul msjelobaTa enobrivad
marealizebel wesebs, Tanac ise, rom ukve am wesTa sistemiT programulad
uzrunvelyofili kompiuteri programuladve winaswar gawerili manqanuri unarebiT
SeZlebs qarTulenobrivi mocemulobebis enobriv-logikur analizebas, aseT
mocemulobebSi arsebuli zogad logikuri Tu kerZo semantikuri winaaRmdegobebis
SemCnevas da amgvarTa ar arsebobis SemTxvevaSi logikurad dasaSvebi daskvnebis enobriv
formirebas, maSin, da mxolod maSin, Cven xelT gveZleva qarTuli enis logikaze is
mecnierulad dafuZnebuli Teoriuli codna, romlis meToduri gadamuSavebis
safuZvelzec SesaZlebeli xdeba TandaTan ufro meti warmadobiT warvmarToT
zogadmaTematikuri da bunebrivenobrivi azrovnebiTi unarebis ganviTarebaze
prioritetulad orientirebuli realuri saswavlo procesi.
gasagebia isic, rom qarTuli enis logikaze amgvari maTematikuri sizusteebis
gaTvaliswinebiT moZiebuli mecnieruli codnis gareSe, garkveuli sirTuleebi gveqmneba
erTiani erovnuli gamocdebis farglebSi mimdinare zogadi unarebis testirebisas.
logikur-lingvisturi kvlevebis es saganmanaTleblo datvirTvebi da mniSvnelobebi
faqtobriv dasturdeba imiT, rom jgufi saeqsperto TanamSromlobaSia Sefasebisa da
gamocdebis erovnul centrTan (`Sefasebisa da gamocdebis erovnuli centri ukve
weliwadze metia TanamSromlobs `logikisa da enis gaerTianebul qarTul jgufTan~,
romelic muSaobs Tsu saxelmwifo-miznobriv programaze `kompiuteris sruli
programul-momsaxureobiTi moqceva bunebriv qarTul enobriv garemoSi~.
TanamSromlobis mizania erTiani erovnuli gamocdebis farglebSi mimdinare zogadi
unarebis testirebasTan bunebrivad mibmuli kerZo da zogadi xasiaTis logikur-
lingvisturi sakiTxebis mecnieruli analizis safuZvelze am tipis gamocdebTan
dakavSirebuli problemebis TandaTanobiTi nivelireba da, Sesabamisad, am
umniSvnelovanesi sagamocdo xazis dadebiTi Semadgenlebis sruli amuSaveba rogorc
mimdinare, ise perspeqtiuli interesebis gaTvaliswinebiT. aqedan gamomdinare, cxadia,
rom erTiani erovnuli gamocdebis mimdinare da perspeqtiul miznobriv interesebSia
jgufis mier qarTuli enis logikuri gramatikis safuZvlebis SemuSavebis mizniT
warmoebuli kvlevebi. amdenad, am kvleviTi miznebis gaTvaliswinebiT sauniversiteto
safexuris saswavlo procesebis Semdgom gaaqtiurebas Sefasebisa da gamocdebis
erovnuli centri mniSvnelovnad miiCnevs. .... amgvarad, zusti da sabunebismetyvelo
10
mecnierebaTa fakultetze maTematikis samagistro programis farglebSi maTematikuri
lingvistikis modulis formirebasa da am mimarTulebiT sauniversiteto safexuris
saswavlo procesebis Semdgom gaaqtiurebas centri yovelmxriv mxars uWers.~ -
amonaridi ivane javaxiSvilis sax. Tsu reqtoris prof. g. xubuasadmi Sefasebisa da
gamocdebis erovnuli centris direqtoris q-b. m. miminoSvilis sarekomendacio
werilidan #1089/06 _ 18 maisi 2006 weli) da sakonsultacio pirobebiT
TanamSromlobs erovnuli saswavlo gegmebisa da saxelmZRvaneloebis SemmuSavebel
jgufTan (`logikisa da enis gaerTianebuli jgufis mier dasmuli sakiTxi
(warmodgenili b-n. k. fxakaZisa da b-n. k. gabunias mier) qarTuli enis, qarTuli enis
logikisa da maTematikuri logikis swavlebis Sesaxeb Zalian saintereso da
mniSvnelovan Temas warmoadgens dRevandel saganmanaTleblo reformis WrilSi.
rodesac dRes saswavlo gegmebi dgeba, prioritetuli xdeba azrovnebis iseTi formebis
swavleba da im unarebis ganviTareba, romlebic ar aris SezRuduli erTi romelime
codnis sferoTi. ... yovelive amis gaTvaliswinebiT, Cven yovelmxriv mxars vuWerT am
jgufis qarTuli enis logikur-lingvistur kvlevas. aseve, Cven ukve daviwyeT
TanamSromloba am kvlevebis Sedegebis gaTvaliswinebis Sesaxeb erovnul saswavlo
gegmebSi~ - amonaridi erovnuli saswavlo gegmebisa da saxelmZRvaneloebis
SemmuSavebeli jgufis xelmZRvanelis b-n. s. janaSias werilidan #257 _ 2.11.2004.
`ori welia vTanamSromlobT logikisa da enis gaerTianebul qarTul jgufTan
(warmodgenili b-n. k. fxakaZisa da b-n. k. gabunias mier) qarTuli enis, qarTuli enis
logikisa da maTematikuri logikis swavlebis Sesaxeb. es Tema kvlavac aqtualuria. ...
zemoTqmulidan gamomdinare, Cven mxars vuWerT am jgufis mier qarTuli enis logikur-
lingvistur kvlevas. ... imedi gvaqvs, rom TanamSromloba gagrZeldeba da saSualeba
gveqneba saswavlo gegmebis SemuSavebisas am jgufis Sedegebis gaTvaliswinebisa” -
amonaridi erovnuli saswavlo gegmebisa da saxelmZRvaneloebis SemmuSavebeli jgufis
xelmZRvanelis b-n. s. janaSias 2006 wlis 22 maisis werilidan).
amgvarad, maTematikuri lingvistikis specialobiT sabakalavro, samagistro da
sadoqtoro sauniversiteto swavlebis miznebSi saxelmwifo miznobrivi programiT
gansazRvrul sakiTxebTan erTad bunebrivad eqceva saganmanaTleblo reformasTan
mibmuli iseTi sakiTxebic, rogorebicaa zogadi azrovnebiTi unarebis testireba da
maTematikisa da qarTuli enis saswavlo xazebis gaswvriv zogadi unarebis
ganviTarebaze prioritetulad orientirebuli saswavlo strategiebis SemuSaveba.
2. zusti da sabunebismetyvelo mecnierebaTa fakultetis maTematikis
institutSi `maTematikuri lingvistikis~ specialobiT dagegmili
sauniversiteto swavlebis programuli Semadgenlebis Sesaxeb
ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universitetis sabunebismetyvelo
fakultetze maTematikuri lingvistikis specialobiT axla formirebis procesSi myofi
swavleba, rogorc ukve aRiniSna, gamiznulia qveynis winaSe mdgari umniSvnelovanesi
amocanebis gadawyvetaze. maT Sorisaa Semdegni:
1. qarTuli enis srulmasStabiani teqnologizeba anu qarTuli enis aRWurva
Tanamedrove da perspeqtiuli teqnologiuri SesaZleblobebiT:
1.1. qarTul enaSi `Tavisuflad komunikabeluri da srulyofilad moazrovne
manqanis~ konstruireba anu kompiuteris sruli programul-momsaxureobiTi
moqceva bunebriv qarTul enobriv garemoSi:
11
1.1.1. qarTuli weriTi enis Tanamedrove logikuri gramatikis SemuSaveba;
1.1.2. qarTuli metyvelebiTi enis Tanamedrove logikuri gramatikis SemuSaveba;
1.1.3. qarTuli azriTi enis izomorfuli formalur-inteleqtualuri Teoriis
ageba;
1.1.4. qarTuli weriTi enis morfologiuri, sintaqsuri, logikuri da
semantikuri safexuris marTlmweri, marTlmsjeli da maTematikur enaze
marTlmTargmneli programuli sistemebis konstruireba. anu:
(a) qarTuli weriTi enis morfologiuri marTlmweris konstruireba;
(b) qarTuli weriTi enis sintaqsuri marTlmweris konstruireba;
(g) qarTuli weriTi enidan maTematikur enaze mTargmneli sistemis
konstruireba;
(d) qarTuli weriTi enis logikuri marTlmsjeli sistemis konstruireba;
(e) qarTuli weriTi enis semantikuri marTlmsjeli sistemis
konstruireba;
1.1.4. qarTuli metyvelebis kompiuteruli amomcnobis konstruireba;
1.1.5. qarTuli metyvelebis morfologiuri, sintaqsuri, logikuri da
semantikuri safexuris marTlmsmeni, marTlmetyveli, marTlmsjeli da
maTematikur enaze marTlmTargmneli programuli sistemebis konstruireba. anu:
(a) qarTuli metyvelebis morfologiuri safexuris marTlmsmeni da
marTlmetyveli sistemebis konstruireba;
(b) qarTuli metyvelebis sintaqsuri safexuris marTlmsmeni da
marTlmetyveli sistemebis konstruireba;
(g) qarTuli metyvelebiTi enidan maTematikur enaze marTlmTargmneli
sistemis konstruireba;
(d) qarTuli metyvelebis logikuri safexuris marTlmsjeli sistemis
konstruireba;
(e) qarTuli metyvelebis semantikuri safexuris marTlmsjeli sistemis
konstruireba.
1.2. qarTuli weriTi enidan maTematikuri enis gavliT avtomaturad mTargmneli
mravalenovani programuli sistemis konstruireba.
1.3. qarTuli metyvelebiTi enidan maTematikuri enis gavliT avtomaturad
mTargmneli mravalenovani programuli sistemis konstruireba.
1.4. qarTuli weriTi enis morfologiuri, sintaqsuri, logikuri da semantikuri
safexuris marTlmweri, marTlmsjeli da maTematikur enaze marTlmTargmneli
programuli sistemis safuZvelze amave tipis specialuri programuli
sistemebis konstruireba.
1.5. qarTuli metyvelebis morfologiuri, sintaqsuri, logikuri da semantikuri
safexuris marTlmsmeni, marTlmetyveli, marTlmsjeli da maTematikur enaze
marTlmTargmneli programuli sistemis safuZvelze amave tipis specialuri
programuli sistemebis konstruireba.
2. erTiani erovnuli gamocdebis farglebSi mimdinare zogadi unarebis testirebasTan
bunebrivad mibmuli logikur-lingvisturi sakiTxebis mecnieruli analizis safuZvelze
am umniSvnelovanesi sagamocdo xazis dadebiTi Semadgenlebis sruli amuSaveba da aq
arsebuli xarvezebis nivelireba.
3. qarTuli enobriv-azrovnebiTi wesTwyobis logikur-lingvisturi kvlevebiT
moZiebuli axali codnis safuZvelze saskolo da sauniversiteto saganmanaTleblo
12
sistemaSi qarTuli enis, qarTuli enis logikisa da maTematikuri logikis Sejerebuli
swavlebis Tanamedrove meTodebis SemuSaveba.
qvemoT, zusti da sabunebismetyvelo mecnierebaTa fakultetis maTematikis institutSi
`maTematikuri lingvistikis~ specialobiT sabakalavro, samagistro da sadoqtoro
safexuris sauniversiteto swavlebaTa programuli Semadgenlebi zemomoyvanili
amocanebis gaTvaliswinebiT aris gawerili. amasTan, gasagebia, rom am swavlebaTa
sagnobrivi gawerisas ar SeiZleba ar iqnes gaTvaliswinebuli aq dRes arsebuli
adgilobrivi viTareba, rac, mTlianobaSi, iq iyris Tavs, rom Cven am CvenTvis sruliad
axali samecniero mimarTulebiT samecniero kadrebis TiTqmis srul ararsebobas
ganvicdiT.
2.1. `maTematikuri lingvistikis~ specialobiT
sabakalavro safexuris swavlebis organizebis Sesaxeb
maTematikuri lingvistikis specialobiT sabakalavro safexuris swavleba ukve meore
welia mimdinareobs zusti da sabunebismetyvelo mecnierebaTa fakultetis maTematikis
institutis `maTematikuri da bunebrivi enebis logikis~ specializaciis farglebSi. es
specializacia `logikisa da enis gaerTianebuli qarTuli jgufis~ iniciativiTa da
Tsu saxelmwifo miznobrivi programis `kompiuteris sruli programul-momsaxureobiTi
moqceva bunebriv qarTul enobriv garemoSi~ samecniero kvleviTi miznebis
gaTvaliswinebiT dafuZnda meqanika-maTematikis fakultetis 2004 wlis 18 ivnisis
samecniero sabWos gadawyvetilebiT.
am specializaciis farglebSi bunebrivi enebis logikas kurirebs Tsu saxelmwifo
miznobrivi programis `kompiuteris sruli programul-momsaxureobiTi moqceva bunebriv
qarTul enobriv garemoSi~ xelmZRvaneli k. fxakaZe. amjerad, fakultetze
`maTematikuri da bunebrivi enebis logikis~ specializaciiT sabakalavro swavlebis III
da IV kursebze kviraSi 1 saaTiani datvirTviT spec-kursis saxiT ikiTxeba
`maTematikuri da bunebrivi enebis zogadi logikuri safuZvlebi~.
kursis mizania qarTuli enis Tanamedrove logikuri gramatikis SemuSavebis mizniT
aucilebeli samecniero kadrebis momzadeba, rac Tsu saxelmwifo miznobrivi programis
`kompiuteris sruli programul-momsaxureobiTi moqceva bunebriv qarTul enobriv
garemoSi~ pirveletapobriv kvleviT miznebs emTxveva. amavdroulad, kursis mizania
sabunebismetyvelo fakultetze axladformirebuli `maTematikuri lingvistikis~
modulisTvis samagistro kadrebis momzadeba.
garda amisa, kursi romelic mimarTulia maTematikuri da bunebrivi enebis zogadi
Sinaarsuli da logikuri urTierTmimarTebebis swavlebaze, mniSvnelovania
zogadlogikuri enobriv-azrovnebiTi unarebis ganviTarebaze prioritetulad
orientirebuli Tanamedrove saganmanaTleblo miznebis WrilSic.
2.2. `maTematikuri lingvistikis~ specialobiT
samagistro safexuris swavlebis organizebis Sesaxeb
`maTematikuri lingvistikis~ specialobiT srulyofili sauniversiteto swavlebis
dafuZnebis aucilebloba jer kidev 2002 wels gamoikveTa. sakiTxis inicireba moxda
13
`logikisa da enis gaerTianebuli qarTuli jgufis~ aqtivobis safuZvelze. am mizniT
jgufma gmi-is `logika, ena, gamomTvleli~ seminaris farglebSi or Ria sajaro
diskusias gaukeTa organizeba.
2003 wels `maTematikuri lingvistikis~ specialobiT aucilebeli sauniversiteto
saswavlo procesis forsirebuli organizebis moTxovniT universitetis imdroindel
reqtorze gakeTebul mimarTvas mxardaWeriTi mizniT xels awerda problematikis
arsSi gacnobierebuli 24 mecnier TanamSromeli. miuxedavad amisa, `maTematikuri
lingvistikis~ specialobiT samagistro safexuris swavlebis organizebis sakiTxis
saboloo gadawyveta mxolod 2006 wels moxerxda.
`maTematikuri lingvistikis~ modulis mizania qarTuli enis Tanamedrove logikuri
gramatikis SemuSavebis mizniT aucilebeli samecniero kadrebis momzadeba, rac Tsu
saxelmwifo miznobrivi programis `kompiuteris sruli programul-momsaxureobiTi
moqceva bunebriv qarTul enobriv garemoSi~ pirveletapobriv miznebs emTxveva.
amavdroulad, modulis mizania sabunebismetyvelo fakultetze `maTematikuri
lingvistikis~ specialobiT sadoqtoro safexuris swavlebisTvis doqtorantTa
momzadeba.
garda amisa, `maTematikuri lingvistikis~ moduli, gamomdinare iqidan, rom modulis
farglebSi mimdinare swavleba iTvaliswinebs maTematikuri da bunebrivi enebis zogadi
Sinaarsuli da logikuri urTierTmimarTebebisa da qarTuli enis bunebrivi logikis
swavlebas, mniSvnelovania zogadi enobriv-azrovnebiTi unarebis ganviTarebaze
prioritetulad orientirebuli saganmanaTleblo reformis mizanTa WrilSic.
am TvalsazrisebiT, cxadia, rom modulis farglebSi aRzrdili lingvist-logikosTa
pirveli Taoba arsebiTad waadgeba saganmanaTleblo reformiT moxazul miznebs1.
koncefciuri TvalsazrisebiT mniSvnelovania `maTematikuri lingvistikis~ modulis
makompleqtebeli sagnobrivi kursebi. esenia:
a) saerTo savaldebulo sagnebi momijnave modulebTan:
1. maTematikuri da bunebrivi enebis logikisa da qarTuli enis logikis
sasafuZvlo sakiTxebi (II semestri);
2. maTematikis saswavlo kursebis meTodologiuri da enobriv-logikuri
safuZvlebi (II semestri);
b) Sidasamodulo savaldebulo kursebi:
1. maTematikuri lingvistikis zogadi maTematikuri safuZvlebi (II semestri);
2. bunebrivi enebi, rogorc formaluri enebi, anu montegius gramatikuli
midgomebis sasafuZvlo kursi (II semestri);
3. qarTuli enis Tanamedrove logikuri gramatikis sasafuZvlo kursi (III
semestri);
1 am tipis saswavlo sistemebisaTvis sasafuZvlod aucilebeli logikur-lingvisturi TvalsazrisebiT
qarTuli ena da qarTuli enis logika TiTqmis Seuswavlelia.
14
5. metyvelebis amocnobis zogadi enaTmecnieruli safuZvlebi da Tanamedrove
maTematikuri meTodebi (III semestri);
g) Sidasamodulo arCeviTi kursebi:
4. enebi, gramatikebi da avtomatebi, anu Comskis gramatikuli midgomebis
sasafuZvlo sakiTxebi (III semestri);
6. qarTuli enis logikuri modelirebisa da lingvistur monacemTa cifruli
damuSavebis Teoriuli da praqtikuli kursi (III semestri);
7. qarTuli enis Tanamedrove logikuri gramatikis gaRrmavebuli kursi (III
semestri);
8. bunebrivi enebi, rogorc formaluri enebi, anu montegius gramatikuli
midgomebis gaRrmavebuli kursi (III semestri).
2.3. `maTematikuri lingvistikis~ specialobiT
sadoqtoro safexuris swavlebis organizebis Sesaxeb
samwuxarod, qarTuli enaTmecniereba, miuxedavad imisa, rom wina saukunis 60-iani
wlebidan moyolebuli Tbilisis saxelmwifo universitetSi erT-erT sauniversiteto
specialobad funqcionirebs `gamoyenebiTi da struqturaluri lingvistika~, dRemde
ver gascda klasikuri filologiuri enaTmecnierebis CarCoebs da ver SeZlo
saqarTveloSi Tanamedrove maTematikuri enaTmecnieruli mimarTulebis dafuZneba.
es, dRes msoflio saenaTmecniero sferoSi arsebuli realobebis da am samecniero
sferoze uSualod mibmuli Rrma enobriv-kulturuli datvirTvebis mqone
teqnologiuri perspeqtivebis gaTvaliswinebiT, metad SemaSfoTebeli faqtia.
SemaSfoTebelia, radgan qarTulenobrivi azrovnebiTi wesTwyobisaTvis im urTulesi da
umniSvnelovanesi logikur-lingvisturi amocanebis gadaWra, romlebzedac zemoT ukve
gvqonda saubari, cxadia, mxolod filologiuri ganaTlebis mqone enaTmecnieruli
kadrebis arsebobis pirobebSi, araTu araperspeqtiulia, aramed SeuZlebelia. es,
saboloo jamSi, arsebiTi kiTxvis niSnebis qveS ayenebs qarTuli enis kulturuli
funqciebiT SenarCunebis sakiTxs.
am viTarebis ZiriTadi mizezi maTematikuri lingvistikisTvis sasafuZvlo disciplinis
_ maTematikuri logikis saqarTveloSi gvian formirebulobaa. amiT ixsneba is, rom
qarTuli enis mecnieruli kvlevebis minamdel procesebSi qarTveli maTematikosebi ar
iyvnen CarTulni.
es gasagebs xdis imas, rom jer kidev ar arsebobs qarTuli enis maTematikuri
principebiT agebuli Tanamedrove gramatikuli Teoria, risi SemuSavebisTvisac
aucilebeli samecniero kadrebis momzadeba `maTematikuri lingvistikis~ specialobis
erT-erTi ZiriTadi mizania.
anu, `maTematikuri lingvistikis~ specialobiT warmarTuli sauniversiteto swavlebis
ZiriTadi mizani iseTi samecniero kadrebis aRzrda iqneba, romelTac SeeZlebaT
Tanamedrove maTematikuri meTodebisa da moTxovnebis gaTvaliswinebiT qarTuli da
15
maTematikuri enobrivazrovnebiTi wesTwyobebisa da maTi urTierTmimarTebebis
srulmasStabiani kvleva da am kvlevebis safuZvelze `qarTul enaSi Tavisuflad
komunikabeluri da srulyofilad moazrovne manqanis~ konstruireba.
dasavleTSi, sxvadasxva bunebrivi enebis maTematikuri gramatikebis SemuSavebis mizniT
kvlevebi maTematikuri logikis, formaluri filosofiisa da formaluri enebis
Teoriis farglebSi TiTqmis ganuwyvetliv mimdinareobda. amasTan, am mimarTulebiT
dasavluri kvlevebis gansakuTrebuli itensifikacia wina saukunis 50-iani wlebidan
iwyeba Comskisa da montegius revoluciuri xasiaTis Teoriuli naSromebiT.
amgvarad, SeiZleba iTqvas, rom am fundamenturi maTematikuri da qarTulenobrivi
specifikebiT gajerebul samecniero sferoSi adgilobriv procesebs sul cota
ormocdaaTwliani dagvianebiT viwyebT, rac am samecniero sferoze mibmuli epoqaluri
xasiaTis mqone teqnologiuri miznebis gaTvaliswinebiT cxads xdis Sesabamisi
adgilobrivi procesebis forsirebulad ganviTarebis aucileblobas.
garda amisa, am samecniero sferoSi Cveni amgvari xangrZlivi droiTi CamorCeniT
bunebrivad ganpirobda is, rom saqarTveloSi nakleb cnobilia am sferoSi ukve
klasikad qceuli aramcire dasavluri kvleviTi gamocdileba, iq ukve arsebuli Rrma
Teoriuli xasiaTis Sedegebi da is maRalinteleqtualuri bunebrivenobrivi
teqnologiuri realizaciebi, romelTa TandaTanobiTi gafarToebis, dazustebisa da
daxvewis procesebi ganuwyvetliv mimdinareobs.
xazgasasmelia isic, rom am mimarTulebiT mimdinare kvleviTi procesebis erTi
mniSvnelovani nawili ukve wlebia daxurul reJimSi mimdinareobs da isic, rom am
miznebiT umetes qveynebSi Seqmnilia specialuri samecniero kvleviTi institutebi,
romlebTac, erTaderTi rac evalebaT, es aris am kulturuli TvalsazrisebiT
umniSvnelovanesi movlenebis Tvalisdevneba da am mimarTulebiT aucilebeli
adgilobrivad warsamarTi procesebis miznobrivi marTva da organizeba.
amdenad, gasagebia, rom aq mimdinare adgilobrivi procesebis Semdgomi Sedegobrivi
warmarTvisTvis, CvenTanac aucilebeli iqneba sakiTxebisadmi msgavsi damokidebulebebis
formireba.
`maTematikuri lingvistikis~ specialobiT srulyofili sauniversiteto swavlebis
organizebis miznebidan gamomdinare, CvenTvis, Tavidanve cxadi gaxda, rom zemoaRniSnul
Rrma CamorCenebTan erTad mniSvnelovani problema iqneboda qarTuli sauniversiteto
saxelmZRvaneloebis ararseboba.
am mizniT, jer kidev 2003 wels, imdroindeli Tsu meToduri sabWos 2003 wlis 17
aprilis #8 oqmiT, maTematikur lingvistikaSi qarTuli saxelmZRvanelo kursebis
ararsebobis pirobebSi, mxari daeWira Semdegi sauniversiteto saxelmZRvaneloebis -
`maTematikuri meTodebi enaTmecnierebaSi~ (b. parti, a. miuleni, r. uoli), `gamoTvliTi
enaTmecnierebis safuZvlebi~ (r. hauseri) gadmoqarTulebas da am gziT qarTveli
studentebisaTvis aucilebeli sauniversiteto kursebis momzadebas.
xazgasasmelia, rom Cven ukve vTargmneT da 2005 wels gamoveciT xuTnawiliani
sauniversiteto saxelmZRvanelo wignis `maTematikuri meTodebi enaTmecnierebaSi~
16
pirveli ori nawili, romelic Tematurad erTiandeba saTauriT `maTematikuri da
bunebrivi enebis zogadi logikuri safuZvlebi~.
amasTan, `logikisa da enis axalgazrdul jgufSi~ gaerTianebuli studentebis
monawileobiT ukve momzadda `Savi Targmani~ `gamoTvliTi enaTmecnierebis safuZvlebis~
II nawilisa, romelic redaqtirebis procesSia da oqtombris bolomde gamoicema
saTauriT `gramatikuli Teoriebi~. amave jgufis studentebi ukve muSaoben
xuTnawiliani klasikuri sauniversiteto saxelmZRvanelos (`maTematikuri meTodebi
enaTmecnierebaSi~) darCenili ori nawilis `Sav Targmanze~, romlis dasrulebuli
gamocema 2007 wlis TebervlisTvis gvaqvs dagegmili.
zemoaRniSnul saxelmZRvaneloebTan erTad maTematikuri lingvistikis sadoqtoro
safexuris swavleba daeyrdnoba d. juravskisa da j. martinis sauniversiteto
saxelmZRvanelos `enisa da metyvelebis damuSaveba”. am saxelmZRvanelos Cven ZiriTad
veyrdnobiT `maTematikuri lingvistikis~ specialobis farglebSi metyvelebis
gamocnobis Tanamedrove maTematikuri meTodebis swavlebisa da am mimarTulebiT
pirveli qarTveli specialistebis aRzrdis miznebiT1.
`maTematikuri lingvistikis~ specialobiT saorganizebeli sadoqtoro safexuris
swavlebisas ZiriTadi da damxmare literaturis saxiT zemoaRniSnulebTan erTad Cven
daveyrdnobiT Semdeg sauniversiteto saxelmZRvanelo kursebsa da monografiuli
xasiaTis naSromebs:
1. b. parti, a. miuleni, r. uoli, maTematikuri meTodebi enaTmecnierebaSi, 1990;
2. r. hauseri, gamoTvliTi enaTmecnierebis safuZvlebi, 1999;
3. d. juravski, j. martini, enisa da metyvelebis damuSaveba, 2000;
4. redaqtorebi: i. bentemi, a. miuleni, logikisa da enis saxelmZRvanelo wigni, 1997;
5. redaqtorebi: p. portneri, b. parti, formaluri semantika - sasafuZvlebi, 2002;
6. redaqtori h. tomasoni, formaluri filosofia - riCard montegius rCeuli
naSromebi, 1976;
7. redaqtorebi: v. buSkovski, v. marCiSevski, i. bentemi, kategoriaTa gramatika, 1988;
8. red. S. lapini, Tanamedrove semantikuri Teoriebis saxelmZRvanelo wigni, 1997;
1 dasavleTSi am mizniT warmoebuli kvlevebiT ukve gamoikveTa xmis gamocnobis amocanis nakleb
perspeqtiuloba da, Sesabamisad, etapobrivi kvleviTi aqcentebi metyvelebis gamocnobis problemaze iqna
gadatanili. dRes ukve, sxvadasxva bunebriv enebSi `avtomaturi mbeWdavis~ konstruirebis mizniT
warmoebuli kvleviTi procesebi sul ufro da ufro intensiur formebs iZens. ukve arsebobs am tipis
erT xmaze orientirebuli sakmarisi Zalis eqsperimentuli realizaciebi. is, rom es amocana uaxloes
momavalSi dasrulebuli saxiT gadawydeba da rom es kidev erT da ufro globalur da ufro
mniSvnelovan kulturul Zvras da axal, teqnologizirebul kulturul epoqas Cauyris safuZvels, eWvs
aRar iwvevs. – amis gaTvaliswinebiT, friad SemaSfoTebelia is, rom, saqarTveloSi, Tu ar CavTvliT Tsu
saxelmwifo miznobrivi programis `kompiuteris sruli programul-momsaxureobiTi moqceva bunebriv
qarTul enobriv garemoSi~ farglebSi jgufis mier warmoebul kvlevebs (miznobrivi programis am
umniSvnelovanes kvleviT xazs xelmZRvanelobs jgufis wevri g. CiCua), am mizniT sxva kvleviTi
procesebi arc mimdinareobs. ufro metic, maSin rodesac dasavleTSi am umniSvnelovanesi amocanis
gadawyvetisaTvis ukve Seqmnilia mniSvnelovani maTematikuri, logikur-lingvisturi Teoriebi, CvenTan am
mimarTulebis safuZvlebic ki arcerTi sauniversiteto kursiT ar iswavleba. sruliad gasagebia is, rom
am dargis filologiuri ganaTlebis mqone qarTveli specilistebisaTvis ucnobia markovis jaWvebis,
algoriTmebis Teoriis, furies integraluri gardaqmnebis da gamoTvlis im matriculi meTodebis
Sesaxeb, romlebic dRes ukve metyvelebis kompiuteruli gamocnobis problemis gadamWrel fundamentur
Teoriul instrumentebad iqca.
17
9. i. zagi, T. vasovi, sintaqsuri Teoria - formaluri safuZvlebi, 1999;
10. e. baxi, araformaluri leqciebi formalur semantikebSi, 1989;
11. prologis meSveobiT bunebriv enaTa damuSavebis Sesavali kursi, longmani, 1997;
12. v. kloksini, k. melviSi, logikuri programireba, 1981;
13. s. ginzburgi, konteqstisagan Tavisufali enebis maTematikuri Teoria, 1970;
14. m. grosi, a. lanteni, formaluri gramatikebis Teoria, 1971;
15. x. barendreqti, lambda aRricxva - misi sintaqsi da semantika, 1985;
16. a. markusi, enaTa simravluri modelebis Teoria, 1970;
17. l. tondeli, semantikis problemebi, 1985;
18. k. popa, gansazRvrebaTa Teoria, 1976;
19. a. gladki, enebi da formaluri gramatikebi, 1979;
20. S. fxakaZe, aRniSvnaTa Teoriis zogierTi sakiTxi, 1977;
21. C. Ceni, r. li, maTematikuri logika da TeoremaTa avtomaturi mtkicebebi, 1973;
22. r. kovalski, logika problemaTa gadawyvetaSi, 1990;
23. j. fon neimani, TviTaRmdgenadi avtomatebis Teoria, 1971;
24. a. gladki, i. melCuki, maTematikuri lingvistikis elementebi, 1969;
25. r. piotrovski, k. beqtaeva, a. piotrovskaia, maTematikuri lingvistika, 1977;
26. S. fxakaZe, maTematikuri logika – safuZvlebi, I t. 1996, II t. 1999;
27. S. fxakaZe, maTematikuri logikisa da simravleTa Teoriis elementebi, 1978;
28. red. k. fxakaZe, damatebiTi sakiTxavi kursi Tanamedrove maTematikur lingvistikaSi,
Tbilisi, gamomcemloba `universali~, 2006;
29. b. parti, a. miuleni, r. uoli, maTematikuri meTodebi enaTmecnierebaSi,
`universali~, mTargmnel-redaqtorebi: k. fxakaZe, l. lekiaSvili, mTargmnelebi: e.
soselia, m. ivaniSvili2005;
30. samecniero-saganmanaTleblo Jurnali `qarTuli ena da logika~, #1, 2005;
31. samecniero-saganmanaTleblo Jurnali `qarTuli ena da logika~, #2, 2005;
32. v. gronveldi, ena da logika: terminebi, mTargmnel-redaqtorebi: k. fxakaZe, l.
lekiaSvili, `universali~, 2006;
33. a. tarski, logikisa da deduqciur mecnierebaTa Sesavali, mTargmnelebi: m.
beJaniSvili, l. mWedliSvili, redaqtori z. miqelaZe, 1971;
34. k. baqaraZe, logika, 1946;
35. g. nebieriZe, enaTmecnierebis Sesavali, 1999;
36. T. SaraZeniZe, Tanamedrove enaTmecnierebis Teoriuli sakiTxebi, 1972;
37. l. enuqiZe, ZiriTadi sintaqsuri Teoriebi Tanamedrove sazRvargareTul
enaTmecnierebaSi, 1982;
38. v. sergia, teqstis lingvistika, 1989;
39. T. uTurgaiZe, gramatikuli kategoriebisa da maTi urTierTmimarTebebisaTvis
qarTul zmnaSi, 2002;
40. d. meliqiSvili, qarTuli zmnis uRlebis sistema, 2001;
41. T. gamyreliZe da sxv. Teoriuli enaTmecnierebis kursi, 2003;
42. l. kvaWaZe, Tanamedrove qarTuli enis sintaqsi, 1996;
43. a. SaniZe, qarTuli enis gramatikis safuZvlebi, 1953;
44. arn. Ciqobava, martivi winadadebis problema qarTulSi, 1968;
aRsaniSnavia, rom `logikisa da enis gaerTianebul qarTul jgufze~ sorosis fondis
mier gamoyofili sagranto dafinansebiT 2003 wels gmi-Si Camoyalibebuli wignTa
fondi - `logika, ena, gamomTvleli~ studentebs am da sxva saWiro wignebiT
Tavisuflad sargeblobis saSualebas miscems.
18
Cven ukve aRvniSneT, rom, samwuxarod, saqarTveloSi, jer kidev ar arseboben ara
filologiuri – logikur-maTematikuri ganaTlebis mqone lingvistebi da rom amgvari
specialistebis formireba Cveni upirvelesi etapobrivi mizania.
amdenad, is rom `maTematikuri lingvistikis~ specialobiT dagegmil sadoqtoro
swavlebaze meore, momijnave specialobad `zogadi enaTmecniereba~ unda ganisazRvros,
cxadia.
amgvarad, `maTematikuri lingvistikis~ specialobis pirveli kursdamTavrebulebi
maTematikuri lingvistikis pirveli qarTveli specialistebi iqnebian. anu, isini,
swored is pirveli qarTveli enaTmecnierebi iqnebian, romlebic zemomoxazul urTules
da umniSvnelovanes logikur-lingvistur amocanebs dasavleTSi am amocanebisTvis ukve
aprobirebuli zogadmaTematikuri, meTodebiTa da siRrmeebiT miudgebian. – pasuxs im
kiTxvaze, Tu ratom jer kidev ar arsebobs maRalinteleqtualuri qarTulenobrivi
kompiuteruli sistemebi, iZleva ara is, rom qarTuli enis damuSaveba am Tanamedrove
TvalsazrisebiT ufro met sirTuleebTan aris dakavSirebuli, aramed is, rom am mizniT
mimdinare qarTuli procesebi araswori meTodologiuri da ideologiuri safuZvlebiT
viTardeboda.
darwmunebuli var, rom swori meTodologiuri da ideologiuri safuZvlebiT qarTuli
maTematikuri potenciis mimarTva am umniSvnelovanesi problemebisken, uaxlos
momavalSi, metad mniSvnelovan Sedegebs mogvcems, rogorc zogadTeoriuli, ise
kerZopraqtikuli, TvalsazrisebiT. – yvela sxva SemTxvevaSi ki, dRes globalurad
mimdinare epoqaluri mniSvnelobebis mqone enobriv-teqnologiuri procesebisagan ukve
Rrmad CamorCenilebi am procesebs kidev ufro metad CamovrCebiT da axlo momavalSi
qarTuli eniT civiluri da kulturuli aqtivobis SesaZleblobebi mniSvnelovnad
SegvezRudeba1.
1 is, rom Cemi saqmianobis bolo aTi weli am rezonansuli sakiTxebiT dakavda, da isic, rom am mizniT
Cveni jgufuri moZraoba Tavidanve maRalmZafri konteqstebiT warimarTa, am araerTxel ukve aRniSnul
realobaTa mizeziT aris ganpirobebuli. bolo xuTi welia Tsu i. vekuas sax. gamoyenebiTi maTematikis
institutTan arsebuli `logikisa da enis gaerTianebul qarTul jgufSi~ Tavmoyrili mcire odenobis
Zalebi swored am procesTa forsirebulad ganviTarebis miznebiT iyo dakavebuli da unda iTqvas, rom
arc Tu ise uSedegod. kerZod, 2002 wels k. fxakaZis mier jgufSi SemuSavebuli proeqti `kompiuteris
sruli programul-momsaxureobiTi moqceva bunebriv qarTul enobriv garemoSi~ ivane javaxiSvilis
saxelobis Tbilisis saxelmwifo universitetis wardginebiT erT-erT pirvel rigSi gansaxorcielebel
saxelmwifo miznobriv programad ganisazRvra. imave wels i. vekuas sax. gamoyenebiTi maTematikis
institutSi dafuZnda Ria sauniversiteto seminari `logika, ena, gamomTvleli~ (seminaris xelmZRvaneli
k. fxakaZe), romelic pirveli da jerjerobiT erTaderTi am tipis seminaria saqarTveloSi; 2003 wels i.
vekuas sax. gamoyenebiTi maTematikis institutis samecniero sabWos gadawyvetilebiT Tsu saxelmwifo-
miznobrivi programa `kompiuteris sruli programul momsaxureobiTi moqceva bunebriv qarTul enobriv
garemoSi~ calke sakvlev Tematikad gamoiyo da am Temis xelmZRvanelad k. fxakaZe dainiSna. imave 2003
wels programa pirvelad iqna CarTuli Tbilisis saxelmwifo universitetis sabiujeto ganacxadSi erT-
erT miznobriv sabiujeto punqtad. garda amisa, am wels gmi-Si jgufma sorosis centraluri fondis
sagranto dafinansebiT Camoayaliba `centraluri evropis universitetisa da barbara partis saxelobis
wignTa fondi – logika, ena, gamomTvleli~, romelic pirveli am tipis biblioTekaa saqarTveloSi
(cxadia, am biblioTekis arseboba, mniSvnelovnad Seuwyobs xels `maTematikuri lingvistikis~
specialobiT samive donis swavlebis warmatebul warmarTvas); 2004 wels Tsu meqanika-maTematikis
fakultetis `maTematikis dafuZnebisa da swavlebis meTodikis kaTedra~ gafarTovda da pirvelad
saqarTveloSi Camoyalibda `maTematikuri da bunebrivi enebis logikis~ specializacia (bunebrivi enebis
logikis specializacias xelmZRvanelobs k. fxakaZe); 2005 wels universitetebSi samecniero kvlevebis
xelSemwyobi programis farglebSi Tsu gmi saxelmwifo miznobrivi programa `kompiuteris sruli
programul-momsaxureobiTi moqceva bunebriv qarTul enobriv garemoSi~ nacvlad manamde maszed arsebuli
19
im ubralo mizezis gamo, rom mimarTulebiT pirveli sadoqtoro safexuris swavlebis
realuri ganxorcieleba sul cota ori wlis Semdegaa SesaZlebeli, `maTematikuri
lingvistikis~ specialobiT sadoqtoro swavlebis koncefcias Cven ar davasrulebT am
swavlebaze misaRebi gamocdebis programuli gaweriT. Tumca, gasagebia, rom
specialobiT sadoqtoro swavlebis safexurze doqtoranti valdebuli iqneba Caabaros
gamocda im wlevandeli samagistro programiT gansazRvruli moTxovnebis Sesabamisad.
amasTan, ukve SeiZleba iTqvas, rom `maTematikuri lingvistikis~ specialobiT dagegmili
sadoqtoro swavlebis kvleviTi Tematika srul TanmTxvevaSia amave specialobiT
gansazRvrul samagistro swavlebis kvleviT TematikasTan.
sul cota xnis win, saqarTveloSi, enaTmecniereba, ar ganixileboda maTematikur
disciplinaTa Soris. piriqiT, miiCneoda, rom maTematikur da enobriv kvlevebs Soris
Zireuli principuli gansxvavebebia amasTan, qarTul saenaTmecniero sivrceSi
maTematikuri lingvistika gaigeboda ara rogorc calke mdgari maTematikuri
disciplina, aramed rogorc krebuli garkveuli maTematikuri xerxebisa, romlebiTac
enaTmecnieruli kvlevebisas isini rig SemTxvevebSi sargeblobdnen. 1968 wels, akad.
arn. Ciqobava, mis cnobil naSromSi saTauriT `martivi winadadebis problema qarTulSi~
ambobs - `saerTod msjelobisa da winadadebis paralelizmze dayrdnobiT logicizmi
ver wyvets winadadebis sakiTxs odnav damakmayofileblad, ver iZleva winadadebisa da
misi elementebis saWiro da gamosadeg gansazRvrebaT. da Tu logikosebi cdiloben
bolo mouRon gramaticizms logikaSi, gramatikisaTvis kidev ufro aucilebelia Tavi
daaxwios logicimzs: enobrivisa da logikuris gamijvnas moiTxovs sasicocxlo
interesebi, rogorc gramatikisa, ise logikis~ (ix. arn. Ciqobava, martivi winadadebis
problema qarTulSi, gamomcemloba `mecniereba~, 1968, gv. 25). arada, dasavluri
logikuri kvlevebi, rogorc ukve aRvniSneT, ganuwyvetliv orientirebuli iyo
enaTmecnierul problemebze: ukve maSin (mxedvelobaSi maqvs Ciqobavaseuli gancxadeba),
TiTqmis ormocdaaTwlian istorias iTvlida kategoriaTa gramatika. garda amisa, ukve
arsebobda fregeseuli, Comskiseuli da montegiuseuli gramatikebi. amas unda
davumatoT im dros metad aqtiurad moRvawe `venis jgufi~ da karnapis logikur-
lingvisturi Ziebani. – anu, am fonze, imis mtkiceba, rom `logikosebi cdiloben
bolo mouRon gramaticizms logikaSi~, da rom `enobrivisa da logikuris gamijvnas
moiTxovs sasicocxlo interesebi, rogorc gramatikisa, ise logikis~, cxadi da
75 lariani erTi samecniero saStato dafinansebisa (es iyo ase, miuxedavad imisa, rom 2002 wlidan
proeqti erT-erT pirvel rigSi sarealizacio saxelmwifo miznobriv programad iyo gansazRvruli!)
dafinansda maRali kategoriis xuTi samecniero saStato erTeuliT, rac, imdroindeli pirobebis
gaTvaliswinebiT, cxadia, mniSvnelovani mxardaWera iyo am gansakuTrebuli zogadqarTuli enobriv-
kulturuli datvirTvebis mqone saxelmwifo miznobrivi programisa. amave wels, jgufma, ZiriTadad amave
miznobrivi dafinansebiT daafuZna samecniero-saganmanaTleblo Jurnali `qarTuli ena da logika~
(mTavari redaqtori k. fxakaZe), romelic pirveli am tipis s-s Jurnalia saqarTveloSi; 2006 wels
zemoaRniSnuli saxelmwifo miznobrivi programis kvleviTi interesebis gaTvaliswinebiT Tsu zusti da
sabunebismetyvelo mecnierebaTa fakultetis maTematikis samagistro programis farglebSi Camoyalibda
`maTematikuri lingvistikis~ moduli (modulis xelmZRvaneli k. fxakaZe), riTac kidev erTi arsebiTad
mniSvnelovani nabiji gadaidga saqarTveloSi maTematikuri lingvistikis specialobis aucilebeli da
forsirebuli dafuZnebisaken. am yvelafers, Tu imasac davumatebT, rom warmoebuli kvlevebis Sedegad
ukve gamoikveTa sruliad axali Tanamedrove logikur-lingvisturi xasiaTis Teoriuli xedvebi
qarTulenobriv azrovnebiT wesTwyobaze da am axli Teoriuli midgomebiT jgufs ukve eqsperimentulad
realizebuli aqvs sxvadasxva saxis maRalinteleqtualuri qarTulenobrivi kompiuteruli sistemebi,
gasagebi gaxdeba, rom saqarTveloSi ormocdaaTwliani dagvianebiT qarTuli maTematikuri lingvistikis
dafuZnebisaTvis dawyebul Cvens moZraobaSi, Cven varT ara mxolod ambiciurni, aramed kompetenturnic.
20
faqtobrivi Secdomaa, rac avtorze imdroindeli ideologizebuli da karCaketili
sabWouri samecniero sistemis aSkara zegavlenas adasturebs.
amgvarad, dasabuTebiT SeiZleba iTqvas, rom Tbilisis saxelmwifo universitetis zusti
da sabunebismetyvelo fakultetis maTematikis institutSi `maTematikuri
lingvistikis~ specialobis dafuZnebiT qarTuli enaTmecnieruli kvlevebi erTveba
dasavlur, maTematikur, logikur-lingvistur enaTmecnierul kvleviT tradiciebSi,
rac, Cvens win mdgari maRalteqnologiuri logikur-lingvisturi amocanebis
warmatebuli gadawyvetis erTaderTi gzaa.
3. maTematikuri lingvistikis mimarTulebiT sawarmoebeli maTematikuri da bunebrivi enebis zogadi logikuri safuZvlebis
saswavlo sabakalavro kursi
I. kursis mizani: kursis mizania Tsu saxelmwifo miznobrivi programiT ,,kompiuteris
sruli programul-momsaxureobiTi moqceva bunebriv qarTul enobriv garemoSi”
gansazRvruli miznebis ganxorcielebisTvis aucilebeli samecniero kadrebis
momzadebas. kerZod, kursi miznad isaxavs Tanamedrove maTematikur lingvistikaSi
pirveli qarTveli specialistebis momzadebas, rac gamomdinare am samecniero
sferoSi qarTveli specialistebis TiTqmis sruli ar arsebobidan gadaudebel
aucileblobas warmoadgens.
II. kursis adgili saerTo kurukulumSi: disciplina ,,maTematikuri da bunebriv enebis
logika” Seiswavleba meqanika-maTematikis institutis bakalavriatis maRal
kursebze rogorc arCeviTi kursi specialobiT ,,maTematikuri da bunebrivi enebis
logika” (saerTaSoriso indeqsirebiT 03B65). aRniSnuli, aerTianebs ra
maTematikuri da bunebrivi enobrivi sistemebis dafuZnebis amocanebs, erTi mxriv,
eqceva da, meore mxriv, afarToebs im samecniero mimarTulebas, romelic dRes
iwodeba rogorc ,,dafuZneba da logika” (saerTaSoriso indeqsi 03). kursis ukeT
aTvisebisTvis sasurvelia simravleTa Teoriis, maTematikuri logikis,
diskretuli maTematikis da elementaruli algebruli struqturebis codna.
kargi iqneba Tu amavdroulad studenti gaTviTcnobierebuli iqneba zogadi
enaTmecnierebis mokle kursiT gaTvaliswinebul masalaSi.
III. swavlebis meTodebi: kursis saerTo moculobaa 3 krediti. kursiT kavdeba mesame da
meoTxe kursebis orive semestri. es droMmTlianad saleqcio mecadineobebs
eTmoba. Tumca, yoveli gancalkavebuli Temis damasrulebeli leqcia daeTmoba Ria
Semajamebel diskusias im Temis farglebSi, romlic ganixileboda. es
studentebisaTvis kidev erTi damatebiTi stimuli iqneba imisa, rom saleqcio
muSaobas sistematiuri xasiaTi miscen. gansakuTrebuli yuradReba daeTmoba
maTematikuri da bunebrivi enobrivi sistemebis dafuZnebisaTvis mimdinare
kvlevebis Teoriuli da praqtikuli miznebis kulturul da saxelmwifoebriv
RirebulebaTa warmoCenas da am miznebis am mniSvnelobaTa studentebamde naTlad
mitanas. amiT Cven vcdilobT studentebSi aRniSnuli problematikisadmi ara
zerele da zedapiruli, aramed siRrmiseuli da Segnebuli damokidebulebebis
Camoyalibebas. – vTvliT, rom swavlebis procesi rogorc studentisTvis, ise im
mimarTulebisTvis, ra mimarTulebiTac studenti swavlisas ixarjeba, mxolod im
SemTxvevaSi iqneba nayofieri, Tu studenti am mecnieruli Teoriis aTvisebisas
21
swavlobs mas ara ganyenebulad, rogorc kidev erT samecniero disciplinas,
romelSic sagamocdo niSani ewereba, aramed rodesac igi am axali mecnieruli
codnis aTvisebis procesSive gaTviTcnobierebulia im SesaZlo praqtikul
problemaTa mTlianobaSi, romelTa gadamWrel meTodTa erTobliobasac es
mecnieruli sistema warmoadgens. amgvarad, kursisTvis sasafuZvlo cnebebisa da
Teoriuli masalis miwodebis paralelurad Cven gavcdebiT xolme kursis viwro
samecniero CarCoebs da gare samyaroSi SevecdebiT studentebs davanaxoT is
problemebi, romelTa gadawyvetisTvis mowodebulia aRniSnuli Teoriuli
midgomebi. magaliTad, Cvens SemTxvevaSi, es sakiTxebi ukavSirdeba manqanebTan
bunebrivenobrivi inteleqtualuri urTierTobebis metad mniSvnelovan amocanasa
da zogadi unarebis ganviTarebaze prioritetulad orientirebul Tanamedrove
saganmanaTleblo miznebs.
IV. kursis Sinaarsi:
III kursi:
Tema 1. maTematikuri da bunebrivi enebis logika da maTematikuri da bunebrivi enobrivi
sistemebis dafuZnebisaTvis mimdinare kvlevebis meTodebi, miznebi da amocanebi:
maTematikuri da bunebrivi enebis logika da maTematikis, filosofiis, bunebrivi
enebisa da, sazogadod, mecnieruli codnisa da inteleqtualuri aqtivobis
dafuZnebis problematika istoriul WrilSi, problematikis dRevandeli miznebi
da misi samomavlo perspeqtivebi - anu aristoteles logikur-lingvisturi
moZRvrebidan xelovnuri inteleqtis amocanamde;
mokled aristoteles logikuri xedvebis, ZiriTadi logikuri operaciebisa da
gonis azrovnebiTi aqtivobis urTierTmimarTebaTa Sesaxeb. - anu logikuri
operaciebis sasafuZvlo roli zogadi enobriv-azrovnebiTi unar-Cvevebis
formirebasa da ganviTarebaSi;
mecnieruli codnisa da azrovnebiTi aqtivobis dafuZnebis labniciseuli
programa, paskalis logikur-lingvisturi xedvebisa da jorj bulis gonis
azrovnebis maTematikuri kanonebis Sesaxeb;
aqsiomuri meTodisa da Sinaarsuli da formaluri aqsiomuri Teoriebis
ganviTarebis sxvadasxva stadiebis Sesaxeb maTematikaSi; aqsiomuri midgomebisa da
mtkicebaTa formaluri meTodebis rolsa da mniSvnelobaze bunebriv enebSi
arawinaaRmdegobrivi da logikurad gamarTuli msjelobebis warmoebis
problematikaSi; formaluri maTematikuri Teoriebisa da, sazogadod,
formalizmis rolis Sesaxeb bunebrivi enebis, mecnieruli codnisa da
inteleqtualuri aqtivobis dafuZnebis amocanebSi;
enisa da azrovnebis urTierTmimarTebaTa Sesaxeb da azrovneba, rogorc cnobieri
da qvecnobieri safexuris Tandayolili goniTmoqmedebiTi operaciuli unarebiTa
da enobrivi monacemebiT ganxorcielebuli SesaZlebloba, romlis goniT
maorganizebeli principebi emTxveva aqsiomuri maTematikuri Teoriebis zogad
maorganizebel principebs da romelic emyareba monacemTa damaxsovrebisa da maTi
logikurad da operaciulad damuSavebis miznobriv moTxovnebs;
22
freges mcnebaTa anbanisa da maTematikis dafuZnebis hilbertiseuli programis
Sesaxeb; postis mawarmoebeli da CorCis TermTa gadamweri sistemebis, Comskis
lingvisturi programisa da hilbertis logikuri programis urTierTmimarTebebi;
tarskiseuli xedvebi maTematikuri da bunebrivi enebis urTierTmimarTebaTa
Sesaxeb da montegius logikur-lingvisturi programis miznebi; maTematikuri
avtomatebis, logikur-lingvisturi gamoTvlebis, logikuri anu araimperatiuli
programirebis, xelovnuri inteleqtis amocanis Sesaxeb.
Tema 2. maTematikuri da bunebrivi enebis zogadi aRwerilobiTi daxasiaTeba da maTi
urTierTmimarTebani:
fregeseuli enobrivi midgomebisa da pirveli rigis maTematikuri enis Sesaxeb;
bunebrivi qarTuli enisa da pirveli rigis maTematikuri enis mokle SedarebiTi
analizi; aRniSvnaTa Teoriis enobrivi midgomebisa da sakmarisad zogadi Ţ
maTematikuri enis Sesaxeb; bunebrivi qarTuli enisa da sakmarisad zogadi Ţ maTematikuri enis mokle SedarebiTi analizi; sazogadod logikuri kavSirebis,
relaciuri da substanciuri operatorebis, cvladebis, konstantebis,
kvantoruli niSnebis da kvantorebis Sesaxeb maTematikur da bunebriv enebSi.
Tema 3. ZiriTadi simravluri operaciebi da maTematikuri da bunebrivi enebis
simravlur Teoriuli semantikuri interpretaciebi:
simravleTa Teoriis ZiriTadi cnebebi; ZiriTadi simravluri operaciebi;.
predikatebi da funqciebi maTematikur da bunebriv enebSi da maTi simravluri
interpretaciebi; maTematikuri predikatebis ZiriTadi Tvisebebi da maTi bunebriv
enobrivi analogebi; qarTuli enis zogadi predikatuli da funqcionaluri
analizi.
Tema 4. formaluri da bunebrivi enobrivi sistemebis zogadi SedarebiTi analizi:
formaluri sistemebi da modelebi; bunebrivi enebi da formaluri enebi;
sintaqsi da semantika; maTematikuri da bunebrivenobrivi predikatuli da
arapredikatuli gamonaTqvamebis zogadi mimoxilva.
Tema 5. maTematikuri da bunebriv enobrivi arapredikatuli gamonaTqvamebis logika:
maTematikuri da bunebriv enobrivi arapredikatuli gamonaTqvamebis logikis
zogadi formaluri da sintaqsuri daxasiaTeba; logikuri kavSirebi maTematikur
da bunebriv enebSi; maTematikuri mtkicebebi da bunebrivi gamoyvanebi
arapredikatuli gamonaTqvamebis logikaSi;
IV kursi:
Tema 6. maTematikuri da bunebrivenobrivi predikatuli gamonaTqvamebis logika:
maTematikuri da bunebriv enobrivi predikatuli gamonaTqvamebis logikis
zogadi formaluri da sintaqsuri daxasiaTeba; maTematikuri da bunebriv
enobrivi predikatuli gamonaTqvamebis logikis simravluri semantikebi;
kvantoruli kanonebi maTematikuri da bunebriv enobrivi predikatuli
gamonaTqvamebis logikaSi; formaluri da araformaluri mtkicebebi da bunebrivi
23
gamoyvanebi maTematikuri da bunebrivenobrivi predikatuli gamonaTqvamebis
logikaSi;
Tema 7. inglisuri ena, rogorc formaluri ena, anu montegius logikur-lingvisturi
moZRvrebis sasafuZvlo sakiTxebi:
frege-montegius kompoziciurobis principi; gamonaTqvamTa logikis kompoziciuri
aRricxva; predikatTa logikis kompoziciuri aRricxva; bunebrivi enebi da
kompoziciuroba; -ganzogadeba da tipTa Teoriis ZiriTadi cnebebi; -
ganzogadebis sintaqsi da semantika da martivi tipizirebuli enis sintaqsur
semantikuri aRwera; -aRricxva da misi lingvisturi gamoyenebani; frazuli
makavSireblebis, klauzebis, kvantoruli sityvebisa da pasiuri da Semoklebuli
zmnuri frazebis -analizi inglisur enaSi; ganzogadebuli kvantorebi bunebriv
da maTematikur enebSi; ganmsazRvrelebi da kvantorebi inglisur enaSi;
ganzogadebuli kvantorebis pirobiTi klasifikacia; ganmsazRvrelebi, rogorc
mimarTebebi; konteqsti da ganzogadebuli kvantorebi.
Tema 8. qarTuli ena, rogorc formaluri ena, anu qarTuli enis logikuri gramatikis
safuZvlebi:
Ţ aRniSvnaTa Teoriis ZiriTadi ideebi da zogadad semantikis problemebis
Sesaxeb bunebriv da maTematikur enebSi; qarTuli enis morfosintaqsis Ţ
operatoruli analizi da qarTuli enis morfosemantikisa da freges
kompoziciurobis principis urTierTmimarTebani; qarTuli enis sityvebis Ţ
operatoruli analizi da sityvis maTematikuri Teoriis ZiriTadi sakiTxebis
Sesaxeb; qarTuli enis integraluri sityvebi, rogorc Semamoklebeli aRniSvnebi
da maTi analizi Ţ aRniSvnaTa Teoriis mixedviT; qarTuli enis sintaqsis zogadi
Ţ operatoruli analizi da enis formalizaciis problema, rogorc enobriv
gamosaxulebebSi frCxilebis aRdgenis problema; logikuri bruneba, lingvisturi
predikatebi da martivi saxeluri frazebis simravluri interpretaciebi; Ţ
Teoriis atomaluri formulebi da qarTuli enis martivi winadadebebis
operatoruli da logikuri analizi; martivi winadadebis logikuri
interpretaciebi; qarTul enaSi zmnuri frazebisa da winadadebaTa
makavSireblebis operatoruli da logikuri analizi; cvladebi, konstantebi,
kvantoruli niSnebi da kvantorebi Ţ Teoriasa da qarTul enaSi; qarTuli enis
saxeluri frazebis, kvantoruli frazebisa da kvantificirebuli saxeluri
frazebis zogadi Ţ operatoruli analizi; elifsuri sintaqsuri formebi
rogorc Semamoklebeli sqemebi da maTi analizi Ţ Teoriis mixedviT; Ţ Teoriis
araatomaluri formulebi da enobriv-logikuri kavSirebi qarTuli enaSi;
bunebriv ganuzRvrel mniSvnelobiani logika da qarTuli enis logikis zogadi
logikuri safuZvlebi; rTuli winadadebebis operatoruli da logikuri
analizi; bunebriv gamoyvanaTa Teoriis sasafuZvlo sakiTxebi qarTulisaTvis da
Ţ TeoriaSi rezoluciur mtkicebaTa sxvadasxva meTodebis Sesaxeb; qarTuli
enobrivazrovnebiTi wesTwyoba, rogorc Ţ inteleqtualuri Teoria;
V. codnis Sefasebis formebi da kriteriumebi:
am disciplinis Seswavlis Sedegad studenti unda flobdes maTematikuri da
bunebriv enebis logikis enasa da aparats da unda axerxebdes am instrumentebis
24
gamoyenebas sxvadasxva saxis problemebis Camoyalibebisa da gadawyvetis dros.
pirveli rigis maTematikur enasTan erTad unda flobdes aRniSvnaTa Teoriis
zogad enobriv xedvebsa da am TeoriiT mocemul sakmarisad zogad Ţ maTematikur enas. am maTematikur enebze dayrdnobiT unda axerxebdes bunebrivi enis, kerZod
qarTuli enis gamosaxulebebis analizebas, bunebrivi eniT, kerZod qarTuli eniT
mowodebuli problemis maTematikur enaze gadaTargmnas, da piriqiT. garda amisa,
studenti unda axerxebdes bunebrivi enis, kerZod qarTuli enis winadadebebis
simravluri interpretaciebis agebas. unda axerxebdes gamoyvanebisa da
mtkicebebis sxvadasxva strategiebiT sargeblobas bunebrivi da maTematikuri
enebiT mocemuli sxvadasxva problemebis gadaWrisas.
Sefasebis sistema studentis miRwevebzea orientirebuli da sabolood dgindeba
Semdegi nawilebis mixedviT:
leqcia praqtikulebze daswreba da aqtiuroba - 10%
saSualedo Semowmebebi - 30%
saboloo gamocda – 60%
saboloo niSnis gamoyvanis kriteriumi: M > ≥84% `5~
68%≤<M84% `4~
50%≤<M68% `3~
M < 50% `2~
VI. saswavlo–meToduri masalebi:
a) ZiriTadi literatura:
1. maTematikuri meTodebi lingvistikaSi, b. parti, a. miuleni, r uolSi, 1990;
2. aRniSvnaTa Teoriis zogierTi sakiTxebi, S. fxakaZe, Tsu Tbilisi 1977;
3. gamoTvliTi lingvistikis safuZvlebi, r hauseri, 1999;
4 pirveli rigis logika da avtomaturi mtkicebaTa Teoria, m. fitingi, 1996.
b) damxmare literatura
1. logika da ena - saxelmZRvanelo wigni, i. benetemi, a. miuleni 1997;
2. Tanamedrove semantikuri Teoriebi - saxelmZRvanelo wigni, S. lapini 1997;
3. formaluri semantikebi - saxelmZRvanelo wigni, p. portneri, b. parti, 2002;
4. araformaluri leqciebi formalur semantikebSi, e. baxi, 1989;
5. eseebi logikur semantikaSi, i. bentemi, 1987;
6. Teoriuli enaTmecnierebis kursi, T. gamyreliZe da sxv. 2005;
7. maTematikuri logika – safuZvlebi, S. fxakaZe, I-1996, II-1999;
8. sakiTxavi kursi Tanamedrove maTematikur lingvistikaSi, k. fxakaZe 2004;
9. qarTuli enis gramatikis safuZvlebi, a. SaniZe, 1948;
10. Tanamedrove qarTuli enis sintaqsi, l. kvaWaZe, 1996;
4. maTematikuri lingvistikis samagistro safexuris
saswavlo modulis programuli ganaweri
4.1. modulis sakvlevi Tematika da zogadi programuli ganaweri
modulis sakvlevi Tematika Sedgeba Tanamedrove maTematikuri lingvistikis
zogadi problematikiTa da am problematikis im kerZo SemadgenlebiT, romlebic
qarTuli enobrivazrovnebiTi wesTwyobis Taviseburebebze aqcentirdeba: qarTuli
enis Tanamedrove logikuri gramatikis problematuri sakiTxebi; qarTuli enis
25
formaluri gramatikis problematuri sakiTxebi; qarTuli enis bunebrivi
logikis problematuri sakiTxebi; bunebrivi gamoyvanebis Teoriis sakiTxebi
qarTulSi; qarTuli enis droiTi logika; kiTxviTi winadadebebis logika
qarTul enaSi; brZanebiTi winadadebebis logika qarTul enaSi; qarTuli enis
funqcionaluri, predikatuli da kvantoruli analizi; enobriv-logikur
gantolebaTa Teoriis sakiTxebi qarTul enaSi; qarTuli enisa da maTematikuri
enis urTierTmimarTebebi; qarTuli weriTmetyvelebiTi, zepirmetyvelebiTi da
azriTmetyvelebiTi enebis urTierTkavSirebi; qarTuli zepirmetyvelebiTi da
weriTmetyvelebiTi enebis manqanuri damuSavebis maTematikuri problemebi;
metyvelebis gamocnobis problemebi qarTul enaSi; qarTuli zepirmetyvelebiTi
da weriTmetyvelebiTi teqstebis analizi semantikuri arawinaRmdegobriobisa da
Tavsebadobis TvalsazrisebiT; qarTuli zepirmetyvelebiTi enis zogadi logikuri
struqtura da araweriTmetyvelebiTi kategoriebi; qarTuli enidan maTematikur
enaze avtomaturi Targmnis problemebi; qarTuli enobrivazrovnebiTi wesTwyobis
formaluri, logikuri da simravluri semantikebi; qarTuli enobrivazrovnebiTi
wesTwyobis maTematikur Teoriad gadaazrebis problemebi; qarTuli enisa da
azrovnebis formalurad ganviTarebad maTematikur intelqtualur Teoriad
reformalizaciis problemebi.
saerTo savaldebulo sagnebi momijnave modulebTan:
1. maTematikuri da bunebrivi enebis logikisa da qarTuli enis logikis
sasafuZvlo sakiTxebi;
2. maTematikis saswavlo kursebis meTodologiuri da enobriv-logikuri
safuZvlebi;
modulis programa
modulis dasaxeleba maTematikuri lingvistika
modulis kodi
modulis statusi zusti da sabunebismetyvelo mecnierebaTa fakulteti,
magistratura, II – IV semestri, savaldebulo
modulis xangrZlivoba
3 semestri
ECTS 45 krediti
modulis xelmZRvaneli leqtorebi:
konstantine fxakaZe, Tsu i. vekuas sax. gamoyenebiTi
maTematikis instituti, saxelmwifo miznobrivi
programis `kompiuteris sruli programul-
momsaxureobiTi moqceva bunebriv qarTul enobriv
garemoSi~ xelmZRvaneli, mTavari mecnier TanamSromeli,
tel: 21 50 29 el-fosta: [email protected] 1. konstantine fxakaZe, Tsu i. vekuas sax. gamoyenebiTi
maTematikis instituti, saxelmwifo miznobrivi
programis `kompiuteris sruli programul-
momsaxureobiTi moqceva bunebriv qarTul enobriv
26
garemoSi~ xelmZRvaneli, mTavari mecnier TanamSromeli,
tel: 21 50 29, el-fosta: [email protected]
2. doc. vaxtang fxakaZe, Tsu zust da
sabunebismetyvelo mecnierebaTa fakulteti, SeTavsebiT
gamoyenebiTi maTematikis instituti, Tsu gmi s-m
programis `kompiuteris sruli programul
momsaxureobiTi moqceva bunebriv qarTul enobriv
garemoSi~ mecnier TanamSromeli, ტელ: 361778
3. lali tibua gamoyenebiTi maTematikis instituti,
fiz.-maT.-mec. kandidati, Tsu gmi s-m programis
`kompiuteris sruli programul momsaxureobiTi
moqceva bunebriv qarTul enobriv garemoSi~ mecnier
TanamSromeli, tel: 893 989555
4. giorgi CiCua gamoyenebiTi maTematikis instituti,
Tsu gmi s-m programis `kompiuteris sruli programul
momsaxureobiTi moqceva bunebriv qarTul enobriv
garemoSi~ TanaxelmRZvaneli, wamyvani mecnier
TanamSromeli, tel: 964331
5. marine ivaniSvili, fil.-mec. kandidati, akad. g.
wereTlis saxelobis aRmosavleTmcodneobis
institutis mecnier TanamSromeli, SeTavsebiT
gamoyenebiTi maTematikis instituti, Tsu gmi s-m
programis `kompiuteris sruli programul
momsaxureobiTi moqceva bunebriv qarTul enobriv
garemoSi~ konsultanti, tel: 695984
6. givi nadibaiZe, Tsu zusti da sabunebismetyvelo
fakultetis docenti, SeTavsebiT gamoyenebiTi
maTematikis instituti, Tsu gmi s-m programis
`kompiuteris sruli programul momsaxureobiTi
moqceva bunebriv qarTul enobriv garemoSi~ mecnier
TanamSromeli, tel: 632297
7. badri cxadaZe, eqvTime TayaiSvilis saxelobis
kulturisa da xelovnebis universiteti, profesori,
SeTavsebiT gamoyenebiTi maTematikis instituti, Tsu
gmi s-m programis `kompiuteris sruli programul
momsaxureobiTi moqceva bunebriv qarTul enobriv
garemoSi~ konsultanti, tel: 537090
8. gela WankvetaZe, gamoyenebiTi maTematikis instituti,
Tsu gmi s-m programis `kompiuteris sruli programul
momsaxureobiTi moqceva bunebriv qarTul enobriv
garemoSi~ mecnier TanamSromeli, tel: 899 164217
27
9. vladimer lekiaSvili, fil.-mec. doqtori, akad. g.
wereTlis saxelobis aRmosavleTmcodneobis instituti,
ufrosi mecnier TanamSromeli, SeTavsebiT gamoyenebiTi
maTematikis instituti, Tsu gmi s-m programis
`kompiuteris sruli programul momsaxureobiTi
moqceva bunebriv qarTul enobriv garemoSi~
konsultanti, tel: 695984
10. kaxa gabunia, fil.-mec. doqtori, ganaTlebisa da
mecnierebis saministros proeqti `ilia WavWavaZe~ -
qarTuli enis koordinatori, SeTavsebiT Tsu gmi s-m
programis `kompiuteris sruli programul
momsaxureobiTi moqceva bunebriv qarTul enobriv
garemoSi~ TanaxelmZRvaneli, tel: 216606
11. merab babuxadia, fil.-mec. kandidati, docenti,
SeTavsebiT Tsu gmi s-m programis `kompiuteris sruli
programul momsaxureobiTi moqceva bunebriv qarTul
enobriv garemoSi~ mecnier TanamSromeli, tel: 395004
12. rezo abaSia, Tsu asistent-profesori, SeTavsebiT
Tsu gmi s-m programis `kompiuteris sruli programul
momsaxureobiTi moqceva bunebriv qarTul enobriv
garemoSi~ mecnier TanamSromeli
modulis mizani modulis samecniero miznebi pirdapir ukavSirdeba Tsu
gmi saxelmwifo-miznobrivi programis - `kompiuteris
sruli programul-momsaxureobiTi moqceva bunebriv
qarTul enobriv garemoSi~ miznobriv kvleviT
interesebs, romelTa maRali aqtualoba ukanaskneli
wlebis ganmavlobaSi araerTxel iqna gaziarebuli da
dadasturebuli Sesabamisi saxelmwifo institutebisa
da samecniero wreebis mxridan.
modulis aqtualobas xazs usvam isic, rom faqtobriv
am moduliT iwyeba saqarTveloSi Tanamedrove
maTematikuri lingvistikis formirebis procesi, rac,
bunebrivia, garkveul sirTuleebs warmoqmnis modulis
kompleqtaciaSi.
gasagebia, rom modulis UuSualo mizani aris
Tanamedrove maTematikur lingvistikaSi qarTulenovani
(anu qarTuli enis bunebrivad matarebeli!)
specialistebis momzadeba da, amis safuZvelze,
bunebrivi qarTuli enobrivazrovnebiTi wesTwyobis
Tanamedrove logikur-lingvisturi meTodebiT
Seswavlis procesebis Semdgomi gaRrmaveba.
28
modulis Seswavlis
winapirobebi
bakalavris xarisxi maTematikaSi, fizikaSi, gamoTvliT
maTematikaSi, informatikaSi, gamoyenebiT maTematikaSi
da sxva im specialobebSi, sadac aRniSnuli modulis
Sesabamisi krediti arsebobs.
modulis formati modulis TiToeuli komponentisTvis gaTvaliswinebulia
7.5 krediti (5 saaTi): 2 leqcia, 2 praqtikuli, 1
seminari.
modulis struqtura da
Sinaarsi
Mmodulis struqtura Sedgeba 8 komponentisgan:
1. qarTuli enis Tanamedrove logikuri gramatikis
sasafuZvlo kursi – (II semestri, Sidasamoduli
savaldebulo kursi)
2. bunebrivi enebi, rogorc formaluri enebi, anu
montegius gramatikuli midgomebis sasafuZvlo kursi –
(II semestri, Sidasamodulo savaldebulo kursi)
3. maTematikuri lingvistikis zogadi maTematikuri
safuZvlebi (III semestri, Sidasamodulo savaldebulo
kursi)
4. metyvelebis amocnobis zogadi enaTmecnieruli
safuZvlebi da Tanamedrove maTematikuri meTodebi (III
semestri, Sidasamodulo savaldebulo kursi)
5. enebi, gramatikebi da avtomatebi, anu Comskis
gramatikuli midgomebis sasafuZvlo sakiTxebi (III
semestri, Sidasamodulo arCeviTi kursi)
6. qarTuli enis modelirebisa da lingvistur
monacemTa cifruli damuSavebis Teoriuli da
praqtikuli kursi (III semestri, Sidasamodulo
arCeviTi kursi)
7. qarTuli enis Tanamedrove logikuri gramatikis
gaRrmavebuli kursi (III semestri, Sidasamodulo
arCeviTi kursi)
8. bunebrivi enebi, rogorc formaluri enebi, anu
montegius gramatikuli midgomebis gaRrmavebuli kursi
(III semestri, Sidasamodulo arCeviTi kursi)
Sefaseba daswreba 10 qula
I koloqviumi 15 qula
I seminari 20 qula
II koloqviumi 15 qula
saboloo gamocda 40 qula
swavlis Sedegi maTematikuri lingvistikis samagistro modulis gavlis
Sedegad studenti SeiZens Rrma da safuZvlian codnas
Tanamedrove maTematikur lingvistikaSi. magistri
kargad iqneba garkveuli mimarTulebis Tanamedrove
29
problematikaSi, eqneba unari specialuri
literaturisa da samecniero naSromebis damoukidebeli
garCevisa, miRebuli Sedegebis kritikuli analizisa da
am Sedegebis weriTi da zepiri prezentirebisa. amasTan,
modulis saswavlo mizanTa Soris upirvelesi
orientiri iqneba magistrantSi samecniero kvleviTi
Cvevebis ganviTareba, ramdenadac moduliT moxazuli
samecniero mimarTulebiT qarTuli ena mecnierulad
TiTqmis Seuswavlelia.
4.2 maTematikuri da bunebrivi enebis logikisa da
qarTuli enis logikis sasafuZvlo sakiTxebis
samodulo kursis programuli ganaweri _ silabusi #1
saswavlo kursis dasaxeleba
maTematikuri da bunebrivi enebis logikisa da qarTuli enis logikis
sasafuZvlo sakiTxebi
saswavlo kursis kodi
saswavlo kursis statusi momijnave modulebis saerTo savaldebulo kursi zusti da sabunebismetyvelo
mecnierebaTa fakultetis magistraturisaTvis
saswavlo kursis xangrZlivoba
erTi semestri (II semestri)
ECTS 7.5 krediti
75 sakontaqto saaTi,
113 saaTi damoukidebeli muSaobisaTvis
leqtori
konstantine fxakaZe, Tsu i. vekuas sax. gamoyenebiTi maTematikis instituti,
saxelmwifo miznobrivi programis `kompiuteris sruli programul-
momsaxureobiTi moqceva bunebriv qarTul enobriv garemoSi~ xelmZRvaneli,
mTavari mecnier TanamSromeli, tel: 215029; [email protected]
saswavlo kursis mizani kursis iTvaliswinebs maTematikuri da bunebrivi enebis zogadi logikuri
safuZvlebis da maTi urTierTmimarTebebis swavlebasa da amis gaTvaliswinebiT
qarTuli enis bunebrivi logikis sasafuZlo sakiTxebis sistematizebul
mimoxilvas. amasTan, kursis mizania bunebriv qarTul enobriv sistemaSi
Tanamedrove maTematikuri lingvistikiT gaTvaliswinebuli logikur-lingvisturi
kvlevebis gansaviTareblad aucilebeli samecniero da zogadi azrovnebiTi
unarebis ganviTarebaze orientirebuli samaswavleblo kadrebis momzadeba
saswavlo kursis Seswavlis winapirobebi
elementaruli simravleTa Teoria, maTematikuri logikis elementebi.
saswavlo kursis formati
II semestri - leqcia kviraSi 2 saaTi (30 saleqcio saaTi)
II semestri - praqtikuli kviraSi 2 saaTi (30 saleqcio saaTi),
II semestri - seminari kviraSi 1 saaTi (15 saseminaro saaTi).
leqciebi daeTmoba axali Teoriuli codnis miwodebas, praqtikuli mecadineobebi
daeTmoba ukve miwodebuli Teoriuli codnis gaRrmavebas, seminarebi daeTmoba
30
Seswavlili masalis safuZvelze samecniero statiebis garCevas, studentur
prezentaciebsa da diskusiebs. semestris meore da mesame mesamedis ganmavlobaSi
Catardeba koloqviumi, sadac moxdeba miRebuli codnis saSualedo Semowmeba.
saswavlo kursis Sinaarsi Tema 1: maTematikuri da bunebrivi enobrivi sistemebis dafuZnebisTvis mimdinare
kvlevebis meTodebi, miznebi da amocanebi.
Tema 2: .maTematikuri da bunebrivi enebis zogadi aRwerilobiTi daxasiaTeba da
zogadad maTi semantikuri da formaluri urTierTmimarTebebis Sesaxeb.
Tema 3: sxvadasxva tipis cvladebi da arasakuTrivi da sakuTrivi konstantebi
maTematikur da bunebriv enebSi. sxvadasxva tipis cvladebi da arasakuTrivi
da sakuTrivi konstantebi qarTul enaSi.
Tema 4: predikatuli cvladebi da arasakuTrivi da sakuTrivi predikatuli
konstantebi maTematikur da bunebriv enebSi. predikatuli cvladebi da
arasakuTrivi da sakuTrivi predikatuli konstantebi qarTul enaSi.
Tema 5: substanciuri cvladebi da arasakuTrivi da sakuTrivi substanciuri
konstantebi maTematikur da bunebriv enebSi. substanciuri cvladebi da
arasakuTrivi da sakuTrivi substanciuri konstantebi qarTul enaSi.
Tema 6: kvantoruli niSnebi maTematikur da bunebriv enebSi. kvantoruli
niSnebi qarTul enaSi.
Tema 7: formaluri sistemebi, fregeseuli da frege-fxakaZiseuli xelovnuri
maTematikuri enebi da bunebrivi enobrivi sistemebi.
Tema 8: gamonaTqvamTa logika da bunebrivi enebis arapredikatuli logikuri
analizi.
Tema 9: arakvantoruli bunebrivi gamoyvanebi.
Tema 10: predikatuli logika da bunebrivi enebis kvantorul-predikatuli
analizi.
Tema 11: kvantoruli bunebrivi gamoyvanebi.
Tema 12: bunebrivi gamoyvanebi qarTul enaSi.
Sefaseba
Sefaseba daeyrdnoba leqciebze daswrebas, koloqviumebze miRebul Sefasebebs
(ori koloqviumi), praqtikulebze aqtivobas, seminarze gakeTebul moxsenebebsa
da saboloo gamocdas (II semestris bolos).
daswreba 10%
pirveli koloqviumi 15%
meore koloqviumi 15%
moxseneba da aqtiuroba seminarze 20%
saboloo gamocda 40%
saboloo Sefaseba 100%
savaldebulo literatura
1. b. parti, a. miuleni, r. uoli maTematikuri meTodebi enaTmecnierebaSi
(mTargmneli redaqtorebi: k. fxakaZe, l. lekiaSvili, MmTargmnelebi: e. soselia,
m. ivaniSvili), s-s Jurnali `qarTuli ena da logika~, (ISSN 1512 -2840),
Tbilisi, gamomcemloba universali, 2005;
2. S. fxakaZe, aRniSvnaTa Teoriis zogierTi sakiTxi (rusul enaze), Tbilisi,
Tsu gamomcemloba, 1977;
3. k. fxakaZe, l. lekiaSvili, m. ivaniSvili, l. tibua, g. WankvetaZe, damatebiTi
sakiTxavi kursi Tanamedrove maTematikur lingvistikaSi, logikisa da enis
gaerTianebuli qarTuli jgufi, 2004;
31
damatebiTi literatura
1 S. fxakaZe, maTematikuri logika _ safuZvlebi, Tsu gamomcemloba, I t., 1996,
II t., 1999;
2. emon baxi, araformaluri leqciebi formalur semantikebSi (inglisur enaze),
niuorkis saxelmwifo universiteti, 1989;
3. i. bentemi a. miuleni, ena da logika (inglisur enaze), amsterdami, 1997;
4. i. bentemi, eseebi logikur semantikaSi (inglisur enaze), amsterdami, 1987;
swavlebis Sedegi
kursis dasrulebis Sedegad students eqneba mkafio warmodgena maTematikuri da
bunebrivi enebis, kerZod, qarTuli enis logikis sasafuZvlo sakiTxebze da maT
zogad urTierTmimarTebebze. amasTan, gamoumuSavdeba am sferoSi mecnieruli
naSromebis damoukideblad aRqmisa da gaanalizebis Cvevebi.
4.3 qarTuli enis Tanamedrove logikuri gramatikis
sasafuZvlo kursi programuli ganaweri _ silabusi #2
saswavlo kursis dasaxeleba
qarTuli enis Tanamedrove logikuri gramatikis sasafuZvlo kursi – (II
semestri, Sidasamoduli savaldebulo kursi)
saswavlo kursis kodi
saswavlo kursis statusi Sidasamodulo savaldebulo kursi zusti da sabunebismetyvelo mecnierebaTa
fakultetis magistraturisaTvis
saswavlo kursis xangrZlivoba
erTi semestri (III semestri)
ECTS 7.5 krediti
75 sakontaqto saaTi,
113 saaTi damoukidebeli muSaobisaTvis
leqtori
konstantine fxakaZe, Tsu i. vekuas sax. gamoyenebiTi maTematikis instituti,
saxelmwifo miznobrivi programis `kompiuteris sruli programul-
momsaxureobiTi moqceva bunebriv qarTul enobriv garemoSi~ xelmZRvaneli,
mTavari mecnier TanamSromeli, tel: 215029;
el-fosta: [email protected]
saswavlo kursis mizani kursis iTvaliswinebs qarTuli enis Tanamedrove logikuri gramatikis
sasafuZvlo sakiTxebis swavlebas. amasTan, kursis mizani aris qarTuli enis
Tanamedrove logikuri meTodebiT kvlevisaTvis aucilebeli adgilobrivi
kadrebis momzadeba.
saswavlo kursis Seswavlis winapirobebi
elementaruli simravleTa Teoria, maTematikuri logikis elementebi da
modulis II semestris savaldebulo kursebiT gansazRvruli codna.
saswavlo kursis formati
II semestri - leqcia kviraSi 2 saaTi (30 saleqcio saaTi),
II semestri - praqtikuli kviraSi 2 saaTi (30 saleqcio saaTi),
II semestri - seminari kviraSi 1 saaTi (30 saseminaro saaTi).
leqciebi daeTmoba axali Teoriuli codnis miwodebas, praqtikuli daeTmoba
ukve miwodebuli Teoriuli codnis gaRrmavebas, xolo seminarebi daeTmoba
32
Seswavlili masalis safuZvelze samecniero statiebis garCevas, studentur
prezentaciebsa da diskusiebs. semestris meore da mesame mesamedis ganmavlobaSi
Catardeba koloqviumi, sadac moxdeba miRebuli codnis saSualedo Semowmeba.
saswavlo kursis Sinaarsi Tema 1: zogadi enaTmecnierebis mokle kursi: sasafuZvlo morfologiuri da
sintaqsuri kategoriebi.
Tema 2: qarTuli enis gramatikis safuZvlebis kritikuli analizi da zogadad
qarTuli enis Tanamedrove logikuri gramatikis Sesaxeb.
Tema 3: qarTuli enis sityvebisa da morfemebis pirdapiri formalur-logikuri
aRweriTi saxeebi frege-fxakaZiseuli maTematikuri enobrivi principebis
safuZvelze.
Tema 4: winare zmnuri Sinaarsuli erTeulis cneba, zmnis semantikuri derivacia,
piris niSnebis semantikuri da formaluri funqciebi, integraluri da
araintegraluri gagebis zmnuri sityvebi da qarTuli zmnis morfosintaqsi
qarTuli enis Tanamedrove logikuri gramatikis mixedviT.
Tema 5: SaniZiseuli droiTi da uRlebiTi kategoriebis kritikuli analizi da
qarTuli zmnis ulebiTi sistema qarTuli enis Tanamedrove logikuri
gramatikis mixedviT.
Tema 6: sintaqsuri kavSirebis formaluri bunebis Sesaxeb qarTuli enis
Tanamedrove logikuri gramatikis mixedviT.
Tema 7:Llogikuri brunebis, lingvisturi mimarTebebisa da martivi winadadebis
sakiTxi qarTuli enis Tanamedrove logikuri gramatikis mixedviT.
Tema 8: zogadad msazRvreli sityvebis logikuri brunebis Sesaxeb qarTul enaSi.
Tema 9: qarTuli enis birTvuli nawilis Comskiseuli formaluri modeli
qarTuli enis Tanamedrove logikuri gramatikis mixedviT.
Sefaseba
Sefaseba daeyrdnoba leqciebze daswrebas, koloqviumebze miRebul Sefasebebs
(ori koloqviumi), praqtikulebze aqtivobas, seminarze gakeTebul moxsenebebsa
da saboloo gamocdas (II semestris bolos).
daswreba 10%
pirveli koloqviumi 15%
meore koloqviumi 15%
aqtiuroba da moxseneba seminarze 20%
saboloo gamocda 40%
saboloo Sefaseba 100%
savaldebulo literatura
1. b. parti, a. miuleni, r. uoli maTematikuri meTodebi enaTmecnierebaSi
(mTargmneli redaqtorebi: k. fxakaZe, l. lekiaSvili, MmTargmnelebi: e. soselia,
m. ivaniSvili), gamoica s-s Jurnalis `qarTuli ena da logika~ damatebis saxiT,
(ISSN 1512 -2840), Tbilisi, gamomcemloba `universali~, 2005;
2. k. fxakaZe, l. lekiaSvili, m. ivaniSvili, l. tibua, g. WankvetaZe, damatebiTi
sakiTxavi kursi Tanamedrove maTematikur lingvistikaSi, logikisa da enis
gaerTianebuli qarTuli jgufi, 2004;
3. s-s Jurnali `qarTuli ena da logika~, #I, #2, 2005.
damatebiTi literatura
2. emon baxi, araformaluri leqciebi formalur semantikebSi (inglisur enaze),
niuorkis universiteti, 1989;
3. i. bentemi, a. miuleni, ena da logika (inglisur enaze), amsterdami, 1997;
33
swavlebis Sedegi
kursis dasrulebis Sedegad students eqneba sasafuZvlo warmodgena qarTuli
enis Tanamedrove logikur gramatikaze. amasTan, gamoumuSavdeba am sferoSi
mecnieruli naSromebis damoukideblad aRqmisa da gaanalizebis Cvevebi.
4.4 bunebrivi enebi, rogorc formaluri enebi, anu montegius gramatikuli
midgomebis sasafuZvlo kursis programuli ganaweri _ silabusi #3
saswavlo kursis dasaxeleba
bunebrivi enebi, rogorc formaluri enebi, anu montegius gramatikuli
midgomebis sasafuZvlo kursi – (II semestri, Sidasamodulo ZiriTadi kursi)
saswavlo kursis kodi
saswavlo kursis statusi Sidasamodulo savaldebulo kursi zusti da sabunebismetyvelo mecnierebaTa
fakultetis magistraturisaTvis
saswavlo kursis xangrZlivoba
erTi semestri (II semestri)
ECTS 7.5 krediti
75 sakontaqto saaTi,
113 saaTi damoukidebeli muSaobisaTvis
leqtori
konstantine fxakaZe, Tsu i. vekuas sax. gamoyenebiTi maTematikis instituti,
saxelmwifo miznobrivi programis `kompiuteris sruli programul-
momsaxureobiTi moqceva bunebriv qarTul enobriv garemoSi~ xelmZRvaneli,
mTavari mecnier TanamSromeli, tel: 215029;
el-fosta: [email protected]
saswavlo kursis mizani kursis iTvaliswinebs montegiuseuli logikur-lingvisturi gramatikuli
Teoriis sasafuZvlo sakiTxebis swavlebas. amasTan, kursis mizania am metad
mniSvnelovani da CvenTvis sruliad axali logikur-lingvisturi samecniero
mimarTulebiT adgilobrivi kadrebis momzadeba, rac formirebis procesSi myofi
qarTuli maTematikuri lingvisturi skolis dasavlur maTematikur lingvistur
mimarTulebebTan integrirebis cxad da aucilebel winapirobas warmoadgens.
saswavlo kursis Seswavlis winapirobebi
elementaruli simravleTa Teoria, maTematikuri logikis elementebi.
saswavlo kursis formati
II semestri - leqcia kviraSi 2 saaTi (30 saleqcio saaTi),
II semestri - praqtikuli kviraSi 2 saaTi (30 saleqcio saaTi),
II semestri - seminari kviraSi 1 saaTi (30 saseminaro saaTi).
leqciebi daeTmoba axali Teoriuli codnis miwodebas, praqtikuli daeTmoba
ukve miwodebuli Teoriuli codnis gaRrmavebas, xolo seminarebi daeTmoba
Seswavlili masalis safuZvelze samecniero statiebis garCevas, studentur
prezentaciebsa da diskusiebs. semestris meore da mesame mesamedis ganmavlobaSi
Catardeba koloqviumi, sadac moxdeba miRebuli codnis saSualedo Semowmeba.
saswavlo kursis Sinaarsi Tema 1: ZiriTadi cnebebi: kompoziciuroba, gamonaTqvamTa logikis kompoziciuri
aRricxva.
34
Tema 2: predikatuli logikis kompoziciuri aRricxva.
Tema 3: bunebrivi enebi da kompoziciuroba.
Tema 4: lambda-ganzogadeba: tipTa Teoria, λ-ganzogadebis sintaqsi da semantika.
Tema 5: lambda aRricxva.
Tema 6:Llambda aRricxvis lingvisturi gamoyenebebi.
Tema 7: ganmsazRvrelebi da kvantorebi.
Tema 8: kvantorebis pirobiTi klasifikacia.
Tema 9: ganmsazRvrelebisa da kvantorebis Tvisebebi.
Tema 10: ganmsazRvrelebi, rogorc mimarTebebi.
Tema 11: konteqsti da kvantifikacia.
Sefaseba
Sefaseba daeyrdnoba leqciebze daswrebas, koloqviumebze miRebul Sefasebebs
(ori koloqviumi), praqtikulebze aqtivobas, seminarze gakeTebul moxsenebebsa
da saboloo gamocdas (II semestris bolos).
daswreba 10%
pirveli koloqviumi 15%
meore koloqviumi 15%
aqtiuroba da moxseneba seminarze 20%
saboloo gamocda 40%
saboloo Sefaseba 100%
savaldebulo literatura
1. b. parti, a. miuleni, r. uoli maTematikuri meTodebi enaTmecnierebaSi
(inglisur enaSi), amsterdami, 1990.
damatebiTi literatura
2. emon baxi, araformaluri leqciebi formalur semantikebSi (inglisur enaze),
niuorkis saxelmwifo universiteti, 1989.
swavlebis Sedegi
kursis dasrulebis Sedegad students eqneba sasafuZvlo warmodgena montegius
gramatikul midgomebze. amasTan, gamoumuSavdeba am sferoSi mecnieruli
naSromebis damoukideblad aRqmisa da gaanalizebis Cvevebi.
4.5 maTematikuri lingvistikis zogadi maTematikuri safuZvlebis
samodulo kursis programuli ganaweri _ silabusi #4
saswavlo kursis dasaxeleba
maTematikuri lingvistikis zogadi maTematikuri safuZvlebi (III semestri,
Sidasamodulo savaldebulo kursi)
saswavlo kursis kodi
saswavlo kursis statusi Sidasamodulo savaldebulo kursi zusti da sabunebismetyvelo mecnierebaTa
fakultetis magistraturisTvis
saswavlo kursis xangrZlivoba
erTi semestri (III semestri)
ECTS 7.5 krediti
75 sakontaqto saaTi,
113 saaTi damoukidebeli muSaobisaTvis
35
leqtori:
1. doc. vaxtang fxakaZe, Tsu zust da sabunebismetyvelo mecnierebaTa
fakulteti, SeTavsebiT gamoyenebiTi maTematikis instituti, Tsu gmi s-m
programis `kompiuteris sruli programul momsaxureobiTi moqceva bunebriv
qarTul enobriv garemoSi~ mecnier TanamSromeli, ტელ: 36 17 78
saswavlo kursis mizani kursis mizania maTematikuri lingvistikis zogadi maTematikuri safuZvlebis
swavleba.
saswavlo kursis Seswavlis winapirobebi
elementaruli simravleTa Teoria, maTematikuri logikis elementebi.
saswavlo kursis formati
II semestri - leqcia kviraSi 2 saaTi (30 saleqcio saaTi)
II semestri - praqtikuli kviraSi 2 saaTi (30 saleqcio saaTi),
II semestri - seminari kviraSi 1 saaTi (15 saseminaro saaTi).
leqciebi daeTmoba axali Teoriuli codnis miwodebas, praqtikuli mecadineobebi
daeTmoba ukve miwodebuli Teoriuli codnis gaRrmavebas, seminarebi daeTmoba
Seswavlili masalis safuZvelze samecniero statiebis garCevas, studentur
prezentaciebsa da diskusiebs. semestris meore da mesame mesamedis ganmavlobaSi
Catardeba koloqviumi, sadac moxdeba miRebuli codnis saSualedo Semowmeba.
saswavlo kursis Sinaarsi
Tema 1: aRniSvnaTa Teoriis ZiriTadi gansazRvrebebi.
Tema 2: zogadi SeniSvnebi Semamoklebel formebze.
Tema 3: I, II, II’ tipis Semamoklebeli simboloebi.
Tema 4: III, IV, IV’ tipis Semamoklebeli simboloebi.
Tema 5: V, VI, VI’ tipis Semamoklebeli simboloebi.
Tema 6: gansazRvreba sqemebi da Semamoklebeli formebi.
Tema 7: formaTa aRdgenis ZiriTadi procesebi.
Tema 8: Semamoklebeli simboloebis ZiriTadi Tvisebebi.
Tema 9: λ-aRricxvis sasafuZvlo sakiTxebi: λ-termebi da konversia.
Tema 10: sxvadasxva saxis λ-Teoriebis mokle mimoxilva.
Tema 11: reduqciis cneba da sxvadasxva tipis reduqciebi.
Tema 12: CorCi-roseris Teorema, sxvadasxva reduqciuli strategiebi.
Sefaseba
Sefaseba daeyrdnoba leqciebze daswrebas, koloqviumebze miRebul Sefasebebs
(ori koloqviumi), praqtikulebze aqtivobas, seminarze gakeTebul moxsenebebsa
da saboloo gamocdas (II semestris bolos).
daswreba 10%
pirveli koloqviumi 15%
meore koloqviumi 15%
moxseneba da aqtiuroba seminarze 20%
saboloo gamocda 40%
saboloo Sefaseba 100%
savaldebulo literatura
1. S. fxakaZe, aRniSvnaTa Teoriis zogierTi sakiTxi (rusul enaze), Tbilisi, Tsu
gamomcemloba, 1977;
2. x. barendtrexti. lambda aRricxva – misi sintaqsi da semantika (rusul
enaze), moskovi, 1985.
36
damatebiTi literatura
1 S. fxakaZe, maTematikuri logika _ safuZvlebi, Tbilisi, I t. Tsu
gamomcemloba, 1996, II t. Tsu gamomcemloba 1999.
swavlebis Sedegi
kursis dasrulebis Semdeg students eqneba mkafio warmodgena Tanamedrove
maTematikuri lingvistikis zogad maTematikur safuZvlebze. amasTan, students
gamoumuSavdeba am maTematikur sferoebSi mecnieruli naSromebis damoukideblad
aRqmisa da gaanalizebis Cvevebi.
4.6 metyvelebis amocnobis zogadi enaTmecnieruli safuZvlebis
da Tanamedrove maTematikuri meTodebis samodulo kursis
programuli ganaweri _ silabusi #5
saswavlo kursis dasaxeleba
metyvelebis amocnobis zogadi enaTmecnieruli safuZvlebi da Tanamedrove
maTematikuri meTodebi (III semestri, Sidasamodulo savaldebulo kursi).
saswavlo kursis kodi
saswavlo kursis statusi Sidasamodulo savaldebulo kursi zusti da sabunebismetyvelo mecnierebaTa
fakultetis magistraturisaTvis.
saswavlo kursis xangrZlivoba
erTi semestri (III semestri).
ECTS 7.5 krediti,
75 sakontaqto saaTi,
113 saaTi damoukidebeli muSaobisaTvis.
leqtorebi:
1. badri cxadaZe, profesori, SeTavsebiT Tsu gmi s-m programis `kompiuteris
sruli programul momsaxureobiTi moqceva bunebriv qarTul enobriv garemoSi~
konsultanti; tel: 53 76 90;
2. giorgi CiCua gamoyenebiTi maTematikis instituti, programa `kompiuteris
sruli programul momsaxureobiTi moqceva bunebriv qarTul enobriv garemoSi~,
TanaxelmRZvaneli, wamyvani mecnier TanamSromeli, tel: 96 43 31.
saswavlo kursis mizani kursi iTvaliswinebs xmisa da metyvelebis gamocnobis zogadi enaTmecnieruli
safuZvlebisa da maTematikuri meTodebis swavlebas. amasTan, kursis mizani aris
qarTuli metyvelebis kompiuteruli damuSavebisaTvis aucilebeli adgilobrivi
kadrebis momzadeba.
saswavlo kursis Seswavlis winapirobebi
elementaruli simravleTa Teoria, maTematikuri logikis elementebi da
modulis II semestris savaldebulo kursebiT gansazRvruli codna.
saswavlo kursis formati
III semestri - leqcia kviraSi 2 saaTi (30 saleqcio saaTi),
III semestri - praqtikuli kviraSi 2 saaTi (30 saleqcio saaTi),
III semestri - seminari kviraSi 1 saaTi (30 saseminaro saaTi).
leqciebi daeTmoba axali Teoriuli codnis miwodebas, praqtikuli daeTmoba
ukve miwodebuli Teoriuli codnis gaRrmavebas, xolo seminarebi daeTmoba
37
Seswavlili masalis safuZvelze samecniero statiebis garCevas, studentur
prezentaciebsa da diskusiebs. semestris meore da mesame mesamedis ganmavlobaSi
Catardeba koloqviumi, sadac moxdeba miRebuli codnis saSualedo Semowmeba.
saswavlo kursis Sinaarsi Tema 1: metyvelebis organoebis fiziologia.
Tema 2: sametyvelo bgerebis fonetikuri analizi.
Tema 3: smena da yuri.
Tema 4: metyvelebis sinTezirebis maTematikuri meTodebi.
Tema 5: sametyvelo signalis cifrul formatad gardaqmna.
Tema 6: xmis cifruli filtracia,
Tema 7: xmis speqtruli analizi.
Tema 8: metyvelebis gamocnobis evristikuli meTodebi.
Tema 9: markovis jaWvebi da modelebi.
Tema 10: metyvelebis sinTezirebisa da amocnobis urTierTmimarTebebi.
Sefaseba
Sefaseba daeyrdnoba leqciebze daswrebas, koloqviumebze miRebul Sefasebebs
(ori koloqviumi), praqtikulebze aqtivobas, seminarze gakeTebul moxsenebebsa
da saboloo gamocdas (II semestris bolos).
daswreba 10%
pirveli koloqviumi 15%
meore koloqviumi 15%
aqtiuroba da moxseneba seminarze 20%
saboloo gamocda 40%
saboloo Sefaseba 100%
savaldebulo literatura
1. d. juravski, j. martini, enisa da metyvelebis damuSaveba, kolorados
universiteti, 2000.
damatebiTi literatura
2. T. gamyreliZe, z. kiknaZe, z. Saduri, n. Sengelaia, Teoriuli enaTmecnierebis
kursi, Tbilisi, Tsu, 2005.
swavlebis Sedegi
kursis dasrulebis Sedegad students eqneba sasafuZvlo warmodgena metyvelebis
gamocnobis Tanamedrove maTematikur meTodebze. amasTan, gamoumuSavdeba am
sferoSi mecnieruli naSromebis damoukideblad aRqmisa da gaanalizebis Cvevebi.
4.7 enebis, gramatikebisa da avtomatebis, anu Comskis gramatikuli
midgomebis sasafuZvlo sakiTxebis samodulo kursis
programuli ganaweri _ silabusi #6
saswavlo kursis dasaxeleba
enebi, gramatikebi da avtomatebi anu Comskis gramatikuli midgomebis sasafuZvlo
sakiTxebi (III semestri, Sidasamodulo arCeviTi kursi).
saswavlo kursis kodi
saswavlo kursis statusi Sidasamodulo arCeviTi kursi zusti da sabunebismetyvelo mecnierebaTa
fakultetis magistraturisaTvis.
saswavlo kursis xangrZlivoba
erTi semestri (III semestri).
38
ECTS
7.5 krediti,
75 sakontaqto saaTi,
113 saaTi damoukidebeli muSaobisaTvis.
leqtori
konstantine fxakaZe, Tsu i. vekuas sax. gamoyenebiTi maTematikis instituti,
saxelmwifo miznobrivi programis `kompiuteris sruli programul-
momsaxureobiTi moqceva bunebriv qarTul enobriv garemoSi~ xelmZRvaneli,
mTavari mecnier TanamSromeli, tel: 21 50 29; el-fosta: [email protected]
saswavlo kursis mizani kursi iTvaliswinebs Comskiseuli logikur-lingvisturi gramatikuli Teoriis
sasafuZvlo sakiTxebis swavlebas. amasTan, kursis mizania am metad mniSvnelovani
da CvenTvis sruliad axali logikur-lingvisturi samecniero mimarTulebiT
adgilobrivi kadrebis momzadeba, rac formirebis procesSi myofi qarTuli
maTematikuri lingvisturi skolis dasavlur maTematikur lingvistur
mimarTulebebTan integrirebis cxad da aucilebel pirobas warmoadgens.
saswavlo kursis Seswavlis winapirobebi
elementaruli simravleTa Teoria, maTematikuri logikis elementebi da
modulis II semestris savaldebulo kursebiT gansazRvruli codna.
saswavlo kursis formati
II semestri - leqcia kviraSi 2 saaTi (30 saleqcio saaTi),
II semestri - praqtikuli kviraSi 2 saaTi (30 saleqcio saaTi),
II semestri - seminari kviraSi 1 saaTi (30 saseminaro saaTi).
leqciebi daeTmoba axali Teoriuli codnis miwodebas, praqtikuli daeTmoba
ukve miwodebuli Teoriuli codnis gaRrmavebas, xolo seminarebi daeTmoba
Seswavlili masalis safuZvelze samecniero statiebis garCevas, studentur
prezentaciebsa da diskusiebs. semestris meore da mesame mesamedis ganmavlobaSi
Catardeba koloqviumi, sadac moxdeba miRebuli codnis saSualedo Semowmeba.
saswavlo kursis Sinaarsi Tema 1: ZiriTadi cnebebi: enebi, avtomatebi, gramatikebi, gramatikebi da xeebi,
Comskis ierarqiebi, enebi da avtomatebi.
Tema 2: sasruli avtomatebi, regularuli enebi, 3-me tipis gramatikebi.
Tema 3: Zirs mbiZgi avtomatebi da konteqstisagan Tavisufali enebi da
gramatikebi.
Tema 4: tiuringis manqanebi, rekursulad gadaTvladi enebi, 0 tipis gramatikebi.
Tema 5: wrfivad bmuli avtomatebi, konteqsturi enebi da 1 tipis gramatikebi.
Tema 6: ukonteqsto da konteqstur enebs Soris arsebuli enebi.
Sefaseba
Sefaseba daeyrdnoba leqciebze daswrebas, koloqviumebze miRebul Sefasebebs
(ori koloqviumi), praqtikulebze aqtivobas, seminarze gakeTebul moxsenebebsa
da saboloo gamocdas (II semestris bolos).
daswreba 10%
pirveli koloqviumi 15%
meore koloqviumi 15%
aqtiuroba da moxseneba seminarze 20%
saboloo gamocda 40%
saboloo Sefaseba 100%
39
savaldebulo literatura
1. b. parti, a. miuleni, r. uoli, maTematikuri meTodebi enaTmecnierebaSi
(inglisur enaze), amsterdami, 1990.
damatebiTi literatura
1. r, hauseri, gamoTvliTi enaTmecnierebis safuZvlebi (inglisur enaze),
Springeri, 1999.
swavlebis Sedegi
kursis dasrulebis Sedegad students eqneba sasafuZvlo warmodgena Comskis
gramatikul midgomebze. amasTan, gamoumuSavdeba am sferoSi mecnieruli
naSromebis damoukideblad aRqmisa da gaanalizebis Cvevebi.
4.8 enis modelirebisa da lingvistur monacemTa cifruli damuSavebis
Teoriuli da praqtikuli kursis programuli ganaweri _ silabusi #7
saswavlo kursis dasaxeleba
enis modelirebisa da lingvistur monacemTa cifruli damuSavebis Teoriuli da
praqtikuli kursi (III semestri, Sidasamodulo arCeviTi kursi).
saswavlo kursis kodi
saswavlo kursis statusi Sidasamodulo arCeviTi kursi zusti da sabunebismetyvelo mecnierebaTa
fakultetis magistraturisTvis.
saswavlo kursis xangrZlivoba
erTi semestri (III semestri)
ECTS 7.5 krediti,
75 sakontaqto saaTi,
113 saaTi damoukidebeli muSaobisaTvis.
leqtori
kaxa gabunia, fil.-mec.-doqt., ganaTlebisa da mecnierebis saministros proeqti
`ilia WavWavaZe~ - qarTuli enis koordinatori, SeTavsebiT Tsu gmi s-m
programis `kompiuteris sruli programul momsaxureobiTi moqceva bunebriv
qarTul enobriv garemoSi~ konsultanti tel: 216606;
el-fosta: [email protected]
saswavlo kursis mizani winamdebare kursi warmoadgens erTgvar mcdelobas, magistrantebi gaecnon
Tanamedrove disciplinaTSorisi dargis ZiriTad principebs, Seiswavlon enobriv
monacemTa (teqstebis, leqsikonebis, monacemTa bazebis) logikuri da cifruli
(kompiuteruli) damuSavebis ZiriTadi meTodebi da saSualebebi.
saswavlo kursis Seswavlis winapirobebi
elementaruli simravleTa Teoria, maTematikuri logikis elementebi da
modulis II semestris savaldebulo kursebiT gansazRvruli codna.
saswavlo kursis formati
II semestri - leqcia kviraSi 2 saaTi (30 saleqcio saaTi),
II semestri - praqtikuli kviraSi 2 saaTi (30 saleqcio saaTi),
II semestri - seminari kviraSi 1 saaTi (30 saseminaro saaTi).
leqciebi daeTmoba axali Teoriuli codnis miwodebas, praqtikuli daeTmoba
ukve miwodebuli Teoriuli codnis gaRrmavebasa da sakiTxTa praqtikuli
aspeqtebis aTvisebas, xolo seminarebi daeTmoba Seswavlili masalis safuZvelze
40
samecniero statiebis garCevas, studentur prezentaciebsa da diskusiebs.
semestris meore da mesame mesamedis ganmavlobaSi Catardeba koloqviumi, sadac
moxdeba miRebuli codnis saSualedo Semowmeba.
saswavlo kursis Sinaarsi Tema 1: kompiuteri da adamiani; xelovnuri inteleqtis problema; enaTa
kompiuteruli damuSaveba rogorc logikis, lingvistikisa da programirebis
momijnave dargi; enobrivi (lingvisturi) monacemi; monacemTa bazis gansazRvra;
monacemTa bazebis tipebi (teqsturi, lingvisturi, leqsikonuri).
Tema 2: eleqtronul monacemTa bazebis gamarTvis meTodologiuri aspeqti;
teqstur monacemTa bazebis cifruli damuSavebis Teoriul-meTodologiuri
safuZvlebi da ZiriTadi logikuri principebi; Tezaurusis principi da
warmoqmnis principi; teqstis segmentacia (winadadeba, fraza, sityva, morfema).
Tema 3: cifrul lingvistur monacemTa kodirebis sakiTxi; lingvistur monacemTa
saerTaSoriso kodirebis sakiTxi; qarTul-kavkasiuri enebis kodirebis
mdgomareoba; lingvistur monacemTa eleqtronuli warmodgenis Tanamedrove
saSualebani sxvadasxva formatSi (HTML, SGML, XMLWord Cruncher). Tema 4: bunebrivi ena da bunebrivi enis monacemTa cifrul da logikur
damuSavebasTan dakavSirebuli problemebi; enaTa ojaxebi da maTi gramatikuli
struqturebi.
Tema 5: metyvelebis struqturizaciis principi da ierarqiuli struqtura; ena,
rogorc ierarqiul doneTa (morfologiuri, sintaqsuri, morfosintaqsuri,
semantikuri) sistema; lingvistur monacemTa bazebi Shoebox-is formatSi
(qarTuli enis magaliTze).
Tema 6: monacemTa morfologiur doneze damuSavebisas gamosayenebeli ZiriTadi
cnebebisa da kategoriebis gansazRvra; sityvaforma; fuZe, morfema; formacvaleba;
formacvalebadi da formaucvleli sityvebi; paradigma; bruneba da uRleba –
rogorc sityvis formacvalebis saSualebani.
Tema 7: qarTuli enis morfologiuri donis analizi da sinTezi; morfemaTa
klasifikacia rangobrivi Teoria; fuZisa da morfemaTa (afiqsTa) aranJirebis
kanonzomierebani; sityvawarmoebis da formawarmoebis urTierTmimarTeba
rangobrivi Teoriis fonze; sityvaformaTa sinTezisa da analizis Teoriuli
aspeqtebi.
Tema 8: brunvaTa sistema qarTulSi; fuZisa da afiqsebis urTierTmimarTeba;
brunebis tipebi; brunebis tipebis klasifikacia cifruli da logikuri
damuSavebis principebis gaTvaliswinebiT; brunvaTa modelebis demonstrireba
programis saxiT;
Tema 9: zmnis uRleba; zmnis morfologiuri kategoriebi: zmnis kategoriebis
Sesaxeb Tanamedrove enaTmecnierebaSi arsebuli gansxvavebuli Sexedulebebis
analizi cifruli da logikuri damuSavebis principebis gaTvaliswinebiT.Y
Tema 10: nakvTTa raodenoba qarTulSi; nakvTis (rogorc zmnis funqcionirebis,
enaSi zmnis arsebobis da gamoyenebis formis) arsi; zmnuri paradigmis sayrdeni
fuZis cneba; zmnur afiqsTa urTierTmimarTebis algoriTmuli damuSavebis
principebi; nakvTTa raodenobaze (8, 11, 16) arsebul SexedulebaTa praqtikuli
analizi; zmnuri paradigmebis urTierTmimarTeba; yvela tipis zmnuri paradigmis
demonstrireba programis saxiT.
Tema 11: sintaqsuri donis analizi da sinTezi; frazis struqtura; uSualo
SemadgenelTa meTodi; Tanamedrove sintaqsuri Teoriebi; uSualo Semadgenlobis
meTodis, Comskis, filmoris, Ceifis, relaciuri gramatikis, sxva Tanamedrove
sintaqsur Teoriebze damyarebuli praqtikuli magaliTebis demonstrireba.
41
Tema 12: avtomaturi Targmani da misi ZiriTadi sirTuleebi; avtomaturi
informaciis gadatana erTi enidan meoreSi morfologiuri donis nairsaxeobis
pirobebSi; sinonimiisa da omonimiis problemebi enis manqanuri damuSavebis
procesSi; indoevropul enaTa subieqti da predikati; arsebiTi sxvaoba qarTuli
da indoevropuli zmnuri semantikuri struqturis zedapiruli asaxvis
TvalsazrisiT.
Sefaseba
Sefaseba daeyrdnoba leqciebze daswrebas, koloqviumebze miRebul Sefasebebs
(ori koloqviumi), praqtikulebze aqtivobas, seminarze gakeTebul moxsenebebsa
da saboloo gamocdas (II semestris bolos).
daswreba 10%
pirveli koloqviumi 15%
meore koloqviumi 15%
aqtiuroba da moxseneba seminarze 20%
saboloo gamocda 40%
saboloo Sefaseba 100%
savaldebulo literatura
1. b. parti, a. miuleni, r. uoli maTematikuri meTodebi enaTmecnierebaSi
(mTargmneli redaqtorebi k. fxakaZe, l. lekiaSvili, MmTargmnelebi e.soselia, m.
ivaniSvili), gamoica damatebis saxiT s-s Jurnalze `qarTuli ena da logika~,
(ISSN 1512 -2840), Tbilisi, gamomcemloba universali, 2005.
damatebiTi literatura
1. k. fxakaZe - damatebiTi sakiTxavi kursi Tanamedrove maT. lingvistikaSi;
2. T. uTurgaiZis, i. asaTianis, b. jorbenaZis, g. gigolaSvilis, i. apresianis
Sromebi.
swavlebis Sedegi
kursis gavlis Semdeg studenti SeZlebs lingvisturi masalis (teqstis,
leqsikonebis - monacemTa bazebis) cifrul da logikur damuSavebas.
4.9 qarTuli enis Tanamedrove logikuri gramatikis gaRrmavebuli
samodulo kursis programuli ganaweri _ silabusi #8
saswavlo kursis dasaxeleba
qarTuli enis Tanamedrove logikuri gramatikis gaRrmavebuli kursi – (III
semestri, Sidasamoduli arCeviTi kursi).
saswavlo kursis kodi
saswavlo kursis statusi Sidasamodulo arCeviTi kursi zusti da sabunebismetyvelo mecnierebaTa
fakultetis magistraturisTvis.
saswavlo kursis xangrZlivoba
erTi semestri (III semestri).
ECTS 7.5 krediti,
75 sakontaqto saaTi,
113 saaTi damoukidebeli muSaobisaTvis.
leqtori
konstantine fxakaZe, Tsu i. vekuas sax. gamoyenebiTi maTematikis instituti,
saxelmwifo miznobrivi programis `kompiuteris sruli programul-
42
momsaxureobiTi moqceva bunebriv qarTul enobriv garemoSi~ xelmZRvaneli,
mTavari mecnier TanamSromeli, tel: 21 50 29;
el-fosta: [email protected]
saswavlo kursis mizani kursi iTvaliswinebs qarTuli enis Tanamedrove logikuri gramatikis
gaRrmavebul swavlebas. amasTan, kursis mizani aris qarTuli enis Tanamedrove
logikuri meTodebiT kvlevisTvis aucilebeli adgilobrivi kadrebis momzadeba. saswavlo kursis Seswavlis winapirobebi
elementaruli simravleTa Teoria, maTematikuri logikis elementebi da
modulis II semestris savaldebulo kursebiT gansazRvruli codna.
saswavlo kursis formati
II semestri - leqcia kviraSi 2 saaTi (30 saleqcio saaTi),
II semestri - praqtikuli kviraSi 2 saaTi (30 saleqcio saaTi),
II semestri - seminari kviraSi 1 saaTi (30 saseminaro saaTi).
leqciebi daeTmoba axali Teoriuli codnis miwodebas, praqtikuli daeTmoba
ukve miwodebuli Teoriuli codnis gaRrmavebas, xolo seminarebi daeTmoba
Seswavlili masalis safuZvelze samecniero statiebis garCevas, studentur
prezentaciebsa da diskusiebs. semestris meore da mesame mesamedis ganmavlobaSi
Catardeba koloqviumi, sadac moxdeba miRebuli codnis saSualedo Semowmeba.
saswavlo kursis Sinaarsi Tema 1: qarTuli enis birTvuli nawilis montegiuseuli simravlur_Teoriuli
modeli qarTuli enis Tanamedrove logikuri gramatikis mixedviT.
Tema 2: zogadad martivi winadadebis maTematikur enaze Targmnis problemis
Sesaxeb qarTuli enis Tanamedrove logikuri gramatikis mixedviT.
Tema 3: TxrobiTi winadadebis problema, logikuri kavSirebi da enobriv-
logikuri gantolebaTa Teoriis sasafuZvlo sakiTxebi qarTuli enis
Tanamedrove logikuri gramatikis mixedviT.
Tema 4: zogadad saxeluri da zmnuri frazebis problemis Sesaxeb qarTuli enis
Tanamedrove logikuri gramatikis mixedviT.
Tema 5: kvantorul-predikatuli urTierTmimarTebebi qarTuli enis Tanamedrove
logikuri gramatikis mixedviT.
Tema 6: kiTxviTi da brZanebiTi winadadebebis Sesaxeb qarTuli enis Tanamedrove
logikuri gramatikis mixedviT.
Tema 7: qarTuli zmnis droiTi yofaqcevebi da droiTi logikis safuZvlebi
qarTuli enis Tanamedrove logikuri gramatikis mixedviT.
Tema 8: aRniSvnaTa Teoriisa da elifsisis problemis urTierTmimarTebebi
qarTuli enis Tanamedrove logikuri gramatikis mixedviT.
Tema 9: aRniSvnaTa Teoriisa da qarTuli enis Tanamedrove logikuri gramatikis
urTierTmimarTebebi.
Sefaseba
Sefaseba daeyrdnoba leqciebze daswrebas, koloqviumebze miRebul Sefasebebs
(ori koloqviumi), praqtikulebze aqtivobas, seminarze gakeTebul moxsenebebsa
da saboloo gamocdas (II semestris bolos).
daswreba 10%
pirveli koloqviumi 15%
meore koloqviumi 15%
aqtiuroba da moxseneba seminarze 20%
saboloo gamocda 40%
saboloo Sefaseba 100%
43
savaldebulo literatura
1. b. parti, a. miuleni, r. uoli maTematikuri meTodebi enaTmecnierebaSi
(mTargmneli redaqtorebi k. fxakaZe, l. lekiaSvili, MmTargmnelebi e.soselia, m.
ivaniSvili), gamoica damatebis saxiT s-s Jurnalze `qarTuli ena da logika~,
(ISSN 1512 -2840), Tbilisi, gamomcemloba universali, 2005;
2. k. fxakaZe, l. lekiaSvili, m. ivaniSvili, l. tibua, g. WankvetaZe, damatebiTi
sakiTxavi kursi Tanamedrove maTematikur lingvistikaSi, logikisa da enis
gaerTianebuli qarTuli jgufi, 2004;
3. s-s Jurnali `qarTuli ena da logika~, #I, #2, 2005.
damatebiTi literatura
2. emon baxi, araformaluri leqciebi formalur semantikebSi (inglisur enaze),
niuorkis saxelmwifo universiteti, 1989;
3. i. bentemi, a. miuleni, ena da logika (inglisur enaze), amsterdami, 1997.
swavlebis Sedegi
kursis dasrulebis Sedegad students eqneba gaRrmavebuli warmodgena qarTuli
enis Tanamedrove logikur gramatikaze. amasTan, gamoumuSavdeba am sferoSi
mecnieruli naSromebis damoukideblad aRqmisa da gaanalizebis siRrmiseuli
Cvevebi.
3.10 bunebrivi enebi rogorc formaluri enebi, anu montegius
gramatikuli midgomebis gaRrmavebuli samodulo kursis
programuli ganaweri _ silabusi #9
saswavlo kursis dasaxeleba
bunebrivi enebi, rogorc formaluri enebi, anu montegius gramatikuli
midgomebis gaRrmavebuli kursi – (III semestri, Sidasamodulo arCeviTi kursi).
saswavlo kursis kodi
saswavlo kursis statusi Sidasamodulo arCeviTi kursi zusti da sabunebismetyvelo mecnierebaTa
fakultetis magistraturisTvis.
saswavlo kursis xangrZlivoba
erTi semestri (III semestri).
ECTS 7.5 krediti,
75 sakontaqto saaTi,
113 saaTi damoukidebeli muSaobisaTvis.
leqtori
konstantine fxakaZe, Tsu i. vekuas sax. gamoyenebiTi maTematikis instituti,
saxelmwifo miznobrivi programis `kompiuteris sruli programul-
momsaxureobiTi moqceva bunebriv qarTul enobriv garemoSi~ xelmZRvaneli,
mTavari mecnier TanamSromeli, tel: 215029; el-fosta: [email protected]
saswavlo kursis mizani kursis iTvaliswinebs montegiuseuli logikur-lingvisturi gramatikuli
Teoriis sakiTxebis gaRrmavebul swavlebas. amasTan, kursis mizania am metad
mniSvnelovani da CvenTvis sruliad axali logikur-lingvisturi samecniero
mimarTulebiT adgilobrivi kadrebis momzadeba, rac formirebis procesSi myofi
44
qarTuli maTematikuri lingvisturi skolis dasavlur maTematikur lingvistur
mimarTulebebTan integrirebis cxad da aucilebel pirobas warmoadgens. saswavlo kursis Seswavlis winapirobebi
elementaruli simravleTa Teoria, maTematikuri logikis elementebi da
modulis II semestris savaldebulo kursebiT gansazRvruli codna.
saswavlo kursis formati
II semestri - leqcia kviraSi 2 saaTi (30 saleqcio saaTi),
II semestri - praqtikuli kviraSi 2 saaTi (30 saleqcio saaTi),
II semestri - seminari kviraSi 1 saaTi (30 saseminaro saaTi).
leqciebi daeTmoba axali Teoriuli codnis miwodebas, praqtikuli daeTmoba
ukve miwodebuli Teoriuli codnis gaRrmavebas, xolo seminarebi daeTmoba
Seswavlili masalis safuZvelze samecniero statiebis garCevas, studentur
prezentaciebsa da diskusiebs. semestris meore da mesame mesamedis ganmavlobaSi
Catardeba koloqviumi, sadac moxdeba miRebuli codnis saSualedo Semowmeba.
saswavlo kursis Sinaarsi Tema 1: zogadad montegius semantikuri programis Sesaxeb.
Tema 2: montegius sintaqsuri xedvebi.
Tema 3: montegius semantikuri xedvebi.
Tema 4: montegius pragmatikuli xedvebi.
Sefaseba
Sefaseba daeyrdnoba leqciebze daswrebas, koloqviumebze miRebul Sefasebebs
(ori koloqviumi), praqtikulebze aqtivobas, seminarze gakeTebul moxsenebebsa
da saboloo gamocdas (II semestris bolos).
daswreba 10%
pirveli koloqviumi 15%
meore koloqviumi 15%
aqtiuroba da moxseneba seminarze 20%
saboloo gamocda 40%
saboloo Sefaseba 100%
savaldebulo literatura
1. r. montegiu, formaluri filosofia _ r. montegius rCeuli Sromebi
(inglisur enaze), ielis universiteti, 1976.
damatebiTi literatura
1. i. bentemi a. miuleni, ena da logika (inglisur enaze), amsterdami, 1997.
swavlebis Sedegi
kursis dasrulebis Sedegad students eqneba siRrmiseuli warmodgena montegius
gramatikul midgomebze. amasTan, gamoumuSavdeba am sferoSi mecnieruli
naSromebis damoukideblad aRqmisa da gaanalizebis myari Cvevebi.
45
bunebrivi enebis logikisa da maTematikuri lingvistikis
reformiT blokirebuli sauniversiteto swavlebis
aRdgenis aucileblobis Sesaxeb
qvemoT maTematikuri da bunebrivi enebis logikisa da Tanamedrove maTematikuri
lingvistikis samecniero, teqnologiuri, saswavlo da saganmanaTleblo miznebis da
maTi mniSvnelobebis ufro dawvrilebiTi warmoCeniT Sevecdebi reformiT blokirebuli
im sauniversiteto procesebis aRdgenis aucileblobis dasabuTebas, romelic Tsu
meqanika-maTematikis fakultetis 2004 wlis 18 ivnisis samecniero sabWos im
gadawyvetilebiT daiwyo, romliTac `maTematikis dafuZnebisa da swavlebis meTodikis
kaTedra~ ,,maTematikuri da bunebrivi enebis logikis” specializaciiT gafarTovda da
romelic sabunebismetyvelo fakultetis maTematikis institutis 2006 wlis
maTematikis samagistro programis farglebSi `maTematikuri lingvistikis~ specialobis
CamoyalibebiT gagrZelda.
1. maTematikuri da bunebrivi enebis logikisa da maTematikuri
lingvistikis samecniero da teqnologiuri miznebis Sesaxeb
unda iTqvas, rom qarTulma enaTmecnierulma skolam, romelic damsaxurebulad amayobs
Tavisi araerTgzisi miRwevebiT, jer kidev ver SeZlo saqarTveloSi Tanamedrove
maTematikuri lingvistikis anu, rac igivea, Comskiseuli da montegiuseuli
lingvisturi mimarTulebebis dafuZneba da rom qarTuli ena da qarTuli enis logika
Tanamedrove maTematikuri TvalsazrisebiT TiTqmis Seuswavlelia. am viTarebis
ZiriTadi mizezi qarTuli logikuri skolis gvian formirebuloba da, Sesabamisad,
minamdel qarTul saenaTmecniero kvlevebSi qarTveli logikosebis ver monawileobaa.
Tanamedrove maTematikuri lingvistikis intensiuri ganviTarebis procesebi dasavleTSi
gasuli saukunis ormocdaaTiani wlebidan daiwyo, rac manamde maTematikur logikaSi da
formaluri enebisa da avtomatebis TeoriaSi ukve dagrovil codnasa da gamocdilebas
eyrdnoboda. xazgasasmelia, rom Tanamedrove maTematikuri lingvistikis damfuZneblebi,
arc naum Comski da arc riCard montegiu, ar gamosulan klasikuri enaTmecnieruli
wiaRidan. kerZod, maTgan pirveli ganaTlebiT inJineri iyo da SesaniSnavad flobda
maTematikuri avtomatebis Teoriuli da teqnologiur xasiaTis specifikebs, xolo
meore, muSaobda ra klasikuri maTematikuri logikisa da formaluri filosofiis
farglebSi, ZiriTadad dakavebuli iyo inglisuri enisa da fregeseuli klasikuri
maTematikuri enis urTierTmimarTebebis problemaTa kvleviT. xazgasasmelia agreTve is,
im droisaTvis metad ambiciuri miznebi, rac Tavidanve moixaza am samecniero sferoSi.
es miznebia bunebrivi enebisa da am enebiT mocemuli azrovnebiTi sistemebis sruli
maTematikuri da manqanuri dafuZneba
amgvarad, am samecniero sferos kvleviT amocanebSi Tavidanve iyo gaTvaliswinebuli
iseTi avtomatebis konstruireba, romlebTanac adamianebs inteleqtualuri saxis
nebismieri saWiroebis SemTxvevaSi saSualeba eqnebodaT daemyarebinaT srulmasStabiani
enobrivi urTierTobebi. _ es gulisxmobs inteleqtualur saWiroebebs rogorc erTi
romelime enobrivi sistemis SigniT, ise inteleqtualur saWiroebebs ori
gansxvavebuli enobrivi sistemis farglebSic, riTac am epoqaluri datvirTvebis mqone
46
amocanebSi Tavidanve iyo gaTvaliswinebuli avtomaturad mTargmneli manqanebis
konstruirebis problemebic.
amasTan, Comskisgan gansxvavebiT, romelic ufro maTematikuri avtomatebis Teoriasa da
postis mawarmoebel sistemebs eyrdnoboda, montegium Tavis midgomebSi arsebiTi roli
mianiWa fregeseul maTematikur enasa da semantikis miseul kompoziciurobis princips.
amasTan, maTematikur da bunebriv enebs Soris avtomaturad mTargmneli sistemis
konstruireba man misi kvlevevbis ZiriTad miznad dasaxa. amiT montegium bunebrivi
enobrivi sistemebis dafuZnebis amocanebs sabolod miuCina adgili maTematikis
dafuZnebis problematikaSi, riTac hilbertiseuli formalisturi programa TiTqmis
amomwuravad gaafarTova mecnieruli codnis dafuZnebis laibniciseul programamde.
sul male montegiuseuli lingvisturi xedvebis safuZvelze, codnis dafuZnebis
zogad problematikaSi maTematikur logikasTan erTad ganStovda da calke
mimarTulebad gamoiyo bunebrivi enebis logika, romelmac, Tavis mxriv, mTeli danarCeni
maTematikisgan gansxvavebiT, nawilobriv uari Tqva kvlevis Sedegebis universalur
datvirTvebze da Sesabamisi moculobebiT sxvadasxva viwro enobrivi mniSvnelobebiT
daitvirTa. dRes ukve cxadia, rom is enebi, romelTa farglebSic maTi sruli
maTematikuri dafuZnebis mizniT maTematikuri lingvistikiTa da bunebrivi enebis
logikiT gansazRvruli kvlevebi ar warmoebs, anu is enebi, romelTa sruli
maTematikuri da manqanuri dafuZnebis miznobrivi procesebi ar mimdinareobs, im
fundamenturi mecnieruli xedvebisa da Teoriuli codnebis gareSe rCebian, romelTa ar
arsebobis SemTxvevaSi maTi srulmasStabiani teqnologizeba sruliad araperspeqtiulia.
es erTi mxriv. meore mxriv ki, cxadia isic, rom bunebrivi enebis teqnologizebis sul
ufro mzardi tempebiT mimdinare procesebis fonze im enebs, romelTa aRWurva
Tanamedrove da perspeqtiuli teqnologiuri SesaZleblobebiT ver moxerxdeba,
samomavlod ukve dagegmil teqnologizebul enaTa epoqaSi arsebiTad ezRudebaT
yoveldRiuri funqcionaluri daniSnulebebi da amiT es enebi kulturuli umoqmedobisa
da, Sesabamisad, TandaTanobiTi dakninebis da daviwyebis saSiSroebis qveS eqcevian.
amgvarad, saqarTveloSi maTematikuri da bunebrivi enebis logikisa da Tanamedrove
maTematikuri lingvistikis srulmasStabiani dafuZnebis saWiroeba zemoT ukve gawerili
epoqaluri mniSvnelobebis mqone amocanebTan erTad am amocanebis viwro enobrivi
specifikebiTac aris ganpirobebuli, rac, cxadia, am epoqaluri miznebiT adgilobrivi
kvlevebis warmoebis aucileblobas calsaxad adasturebs. saqme isaa, rom aq iseTi
teqnologiuri Sedegebia dagegmili, romlebic maTi enobrivi specifiurobis gamo ara
sazogadod gamoyenebadni arian.
gasaTvaliswinebelia isic, rom dasavleTSi da aRmosavleTSi am umniSvnelovanes
amocanebze muSaoba ukve wlebia mimdinareobs da, rogorc ukve aRvniSne, rac dro
gadis xelovnuri inteleqtis, avtomatebis Teoriis, maTematikuri da bunebrivi enebis
logikis, formaluri gramatikebisa da Tanamedrove maTematikuri lingvistikis
problematikis farglebSi procesebi mimarTulebiT sul ufro da ufro intensiurdeba.
amasTan, Tu am kvlevebis pirvel etapze Comskisa da montegius samecniero xazebi
TiTqmis damoukideblad viTardebodnen, maTma saerTo niadagma _ maTematikurma logikam,
maTematikur gramatikebSi fregeseulma midgomebma, CorCiseulma -aRricxvam da termTa
gadamweri sistemebis Teoriam, avtomatebisa da algoriTmebis Teoriebis Tanamedrove
47
Sedegebma, avtomatur mtkicebaTa Teoriam, programuli, maTematikuri da bunebrivi
enebis Tanamedrove logikurma Teoriebma da logikuri anu inteleqtualuri
programirebis dRevandelma miRwevebma, es ori xazi Zlier daaxlova erTmaneTTan da
dRes logika, ena, gamoTvlebad wodebuli samecniero mimarTulebis saxiT Camoayaliba.
xazgasasmelia isic, rom Tu zemoaRniSnuli mimarTulebiT kvlevebis warmoebis pirvel
etapze ZiriTadad muSaoba mimdinareobda weriTi enebis damuSavebis problemebze, dRes
ukve kvleviTi datvirTvebis veqtori aranaklebi moculobiT miimarTa zepiri enebis
damuSavebaze da es maSin, rodesac Cven qarTuli enisTvis am Tanamedrove lingvisturi
TvalsazrisebiT jer mxolod sasafuZvlo Semadgenlebis Camoyalibebis procesSi varT.
arada, qarTuli enis sxva enebisgan siRrmiseulad gansxvavebuli enobrivi specifikebi
originaluri da arsebulebisgan arsebiTad gansxvavebuli midgomebis ganviTarebas
moiTxovs. – anu, isev vimeoreb, rom aq Cven iseT samecniero da teqnologiur
SedegebTan gvaqvs saqme, romlebic maTi enobrivi specifiurobis gamo ara sazogadod
gamoyenebadni arian, rac calsaxad adasturebs am miznebiT damoukidebeli qarTuli
kvleviTi procesebis ganviTarebis rogorc saWiroebas, ise aucileblobas.
zemoaRniSnul Tvalsazriss kidev ufro amyarebs is, rom Tanamedrove dasavluri
mecnieruli swavleba, romelic enobriv erTeulSi mSobliuri enis qvecnobier bunebriv
arsebobas adasturebs, gveubneba, rom ama Tu im bunebrivi enobrivi sistemis sruli
gacnobiereba da, Sesabamisad, misi sruli da zusti maTematikuri sistematizacia,
mxolod am enobrivi sistemis bunebrivad matarebeli erTeulebisTvis aris SesaZlebeli.
anu, qvecnobieri safexuris enobriv bunebasTan arabunebrivi Tanaziarobis SemTxvevaSi
SeuZleblad miiCneven am enobrivi bunebis maTematikurad zusti da amomwuravad sruli
gacnobierebis SesaZleblobas. _ es daaxloebiT iseTive SeuZleblobad gaigeba, rogor
SeuZleblobasac ucnobi fizikuri samyaros fizikur kanonTa sruli fizikuri aRweris
SesaZlebloba warmoadgens.
amgvarad, gasagebia, rom ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo
universitetis saxelmwifo-miznobrivi programiT `kompiuteris sruli programul-
momsaxureobiTi moqceva bunebriv qarTul enobriv garemoSi~ gansazRvruli miznebis
ganxorcieleba aucileblobiT iTxovs maTematikuri da bunebrivi enebis logikisa da
maTematikuri lingvistikis mimarTulebiT universitetSi erTxel ukve dafuZnebuli da
reformiT blokirebuli swavlebaTa aRdgenas da maT Semdgom gaRrmavebasa da
ganviTarebas. _ yvela sxva SemTxvevaSi, Cven ver SevZlebT qarTuli enisTvis logika,
ena, gamoTvlebad wodebul samecniero sferoSi gansazRvruli epoqaluri amocanebis
gadawyvetas, rac bunebrivia, imas niSnavs, rom samomavlod ukve dagegmil
teqnologizebul enaTa epoqaSi, qarTul enas saswavlo, samecniero, saxelmwifoebrivi
da sazogadoebrivi TvalsazrisebiT TandaTanobiTi daknineba da Semdgomi sruli
kulturuli umoqmedoba emuqreba!
2. maTematikuri da bunebrivi enebis logikisa da maTematikuri
lingvistikis saswavlo da saganmanaTleblo miznebis Sesaxeb
zemoaRniSnuli sruliad sakmarisia imisTvis, rom universitetma Tvali gausworos
2006 wlis reformisas daSvebul Secdomas da dauyovnebliv miiRos zomebi
48
umarTebulod Sewyvetili saswavlo procesebis aRdgenis TvalsazrisebiT. miuxedavad
amisa, sakiTxis sruli warmoCenis mizniT mokled mimovixilav kidev erT mniSvnelovan
mizezs imisa, Tu ratom ar SeiZleba sabunebismetyvelo fakultetze maTematikuri da
bunebrivi enebis logikis specializaciisa da maTematikuri lingvistikis specialobis
mimarTulebiT erTxel ukve dafuZnebuli sauniversiteto saswavlo procesebis
blokireba.
samwuxaroa, magram faqtia, rom dRes, saqarTveloSi, faqtiurad ar arseboben bunebrivi
enebis logikisa da Tanamedrove maTematikuri lingvistikis specialistebi. es
yvelaferi ganapirobebs imas, rom bunebrivi qarTuli ena da bunebrivi qarTuli enis
bunebrivi logika am Tanamedrove TvalsazrisebiT TiTqmis Seuswavlelia. da es maSin,
rodesac, saqarTveloSi, ukve mesamejer, erTiani erovnuli gamocdebis farglebSi
Catarda zogadi unarebis testuri gamocdebi. pirdapir unda iTqvas, rom am gamocdebis
verbaluri nawiliT gansazRvrul sagamocdo sakiTxebSi testuri gamocdis Tvisobrivad
maRalxarisxobrivi organizeba aucileblobis wesiT iTxovs bunebrivi qarTuli enis
bunebrivi logikis mTel rig siRrmiseul da sasafuZvlo sakiTxebze mecnierulad
dafuZnebuli da sazogadod SeTanxmebuli codnis arsebobas.
sxva sityvebiT es imas niSnavs, rom aseTi gamocdebis Tvisobrivad maRalxarisxobrivi,
anu, rac igivea, maRalkompetenturi da maRalobieqturi organizeba, aucileblobiT
iTxovs qarTul enaSi iseTi maTematikuri Sinaarsis sityvebis funqcionirebis
normirebasa da standartizebas rogorebicaa vTqvaT: ar; ara; da; an; an ..., an; an ..., anda;
Tu; Tu ..., maSin; maSin, da mxolod maSin; mxolod maSin; yvela; yoveli; arcerTi;
zogierTi; zogierTi mainc; mxolod; mxolod zogierTi; nebismieri; romelime; romelime
mainc; erTi, ori, da a.S.; erTi mainc, ori mainc, da a.S.; mxolod erTi, mxolod ori da
a.S.; ramodenime; ramodenime mainc; mxolod ramodenime; nawili; mxolod erTi nawili;
erTi nawili mainc; SesaZlebelia; ar aris SesaZlebeli; SeuZlebelia; ar aris
SeuZlebeli; arsebobs; ar arsebobs; SesaZlebelia arsebobdes; SeuZlebelia arsebobdes;
dasaSvebia; ar aris dasaSvebi; dauSvebelia; ar aris dauSvebeli; dasaSvebia arsebobdes;
dauSvebelia arsebobdes; iwvevs; ar iwvevs; SesaZlebelia iwvevdes; SeuZlebelia
iwvevdes; gamomdinareobs; ar gamomdinareobs; aucilebelia; ar aris aucilebeli;
sakmarisia; ar aris sakmarisi; aucilebelia da sakmarisi; ar aris aucilebeli da
sakmarisi; ewinaaRmdegeba; ar ewinaaRmdegeba; WeSmaritia; ar aris WeSmariti; mcdaria; ar
aris mcdari; SesaZlebelia WeSmariti iyos; SeuZlebelia WeSmariti iyos; SesaZlebelia
mcdari iyos; SeuZlebelia mcdari iyos; SesaZlebelia nebismieri ... iyos; SeuZlebelia
nebismieri ... iyos; SesaZlebelia yvela ... iyos; SeuZlebelia yvela ... iyos;
SesaZlebelia romelime ... iyos; SeuZlebelia romelime ... iyos; sul mcire; sul cota;
yvelaze meti; yvela SesaZlo SemTxvevaSi; yvela SemTxvevaSi; zogierT SesaZlo
SemTxvevaSi; zogierT SemTxvevaSi; arcerT SesaZlo SemTxvevaSi; arcerT SemTxvevaSi;
yvelaze karg SemTxvevaSi; yvelaze cud SemTxvevaSi; savaraudoa; nakleb savaraudoa; miT
ufro savaraudoa; dauSvebelia vivaraudoT; yvela savaraudo SemTxvevaSi; zogierT
savaraudo SemTxvevaSi; arcerT savaraudo SemTxvevaSi; rom; savaraudoa, rom ... iyos;
savaraudoa, rom ... ar iyos; aucilebelia, rom ... iyos; aucilebelia, rom ... ar iyos;
ar aris ucilebeli, rom ... iyos; ar aris aucilebeli, rom ... ar iyos da a.S. da sxva
mravali. _ sxvas rom yvelafers Tavi davaneboT, Tu Tavad ara varT SeTanxmebulni
imaSi, Tu ras niSnavs is, rom winadadeba zogierTi vaSli wiTelia, WeSmaritia, anda,
vTqvaT, ar aris WeSmariti, anda, vTqvaT, mcdaria, anda, vTqvaT, ar aris mcdari, anda,
vTqvaT, marTalia, anda, vTqvaT, ar aris marTali, anda, vTqvaT, tyuilia, anda, vTqvaT,
ar aris tyuili, maSin ra ufleba gvaqvs abiturientebs am jer SeuTanxmebeli codnis
49
farglebSi sagamocdo satesto SekiTxvebi davusvaT da ase haerSi gamokidebulT
testur reJimSi pasuxebi movTxovoT?
ufro TvalsaCino rom gavxadoT is, rac iTqva, ganvixiloT erTi logikuri amocana
2006 wlis zogadi unarebis sagamocdo masalebidan. es amocana Semdegnairad iyo
Camoyalibebuli:
`vTqvaT tyuilia, rom xeze yvela vaSli mwifea.
qvemoT CamoTvlilTagan romeli gamomdinareobs am debulebidan aucileblad?
(a) xeze arc erTi vaSli ar aris mkvaxe
(b) xeze arc erTi vaSli ar aris mwife
(g) xeze zogierTi vaSli maincaa mwife
(d) xeze zogierTi vaSli maincaa mkvaxe~
am satesto amocanis pasuxad gamomcdelebma abiturientebs (d) SesTavazes, arada, Tu
abiturienti apriorad ar gamova iqidan, rom nebismieri aramwife vaSli mkvaxea da Tu
CaTvlis, rom vaSlis aramwifobis SemTxvevaSi calsaxad imis Tqma, rom es vaSli
mkvaxea, ar SeiZleba, maSin is (d) variants pasuxad ar airCevs. (d) variantis pasuxad
arCeva im abiturientsac gauWirdeba, romelic CaTvlis, rom iqneb xeze yvela vaSli
mwifea, aris tyuili ara imitom, rom am xis erTi romeliRac vaSli ar aris mwife,
aramed imitom, rom am xeze arcerTi vaSli ar aris. Dd) variants pasuxad arc is
abiturienti airCevs, romelic winadadebas xeze zogierTi vaSli maincaa mwife
ganarCevs winadadebisgan xeze zogierTi vaSli mwifea da mas xeze zogierTi vaSli
mainc xom unda iyos mwife winadadebis elifsisad gaigebs, rac, Tavis mxriv, imas
niSnavs, rom am xeze mosalodnelia mwife vaSlebis arseboba, magram is rom xeze erTi
mainc aramwife vaSlia, udaoa.
gasagebia, rom aseTi aracalsaxa damokidebulebebi am amocanis satesto pirobebSi
Cayenebis sakiTxs metad saeWvod xdis. es aracalsaxoba ganpirobebulia imiT, rom
saerTo SeTanxmebuli codnis saxiT jer kidev ar arsebobs qarTulenobriv azrovnebaSi
zogierTi kvantoris funqcionirebis ganmsazRvreli normebi da standartebi da,
amavdroulad, es gamoiwvia agreTve xeze zogierTi vaSli maincaa mwife winadadebis
arastandartulobam. _ miviCnev, rom zogadi unarebis verbalur nawilze
pasuxismgebelma jgufma testuri pirobebis Camoyalibebisas aseTi arastandartuli da
saeWvo winadadebiT sargeblobisgan Tavi unda Seikavos! _ yovel SemTxvevaSi aseTi
TavSekaveba srul aucileblobas warmoadgens, vidre satesto SekiTxvebis gaswvriv
daSvebuli ar iqneba Ria Sinaarsobrivi saapelacio procedurebi.
viTarebis amsaxveli suraTis sisrulis interesebidan gamomdinare unda aRiniSnos am
amocanisa da, Sesabamisad, am satesto sagamocdo procesebis sxva problematuri
Semadgenlebic: zogadi unarebis verbaluri nawilis sagamocdo amocanebis
makompleqtebeli jgufis wevrebi ar iyeneben bunebriv qarTul enaSi arsebul
kvantorul sityvas arcerTi da mis nacvlad orTografiuli leqsikonis monacemebidan
gamomdinare arc erTi sintaqsisiT sargebloben. problematuri xasiaTisaa agreTve
amocanis Sualeduri SekiTxva, romelSic avtorebi nacvlad aprobirebuli da
enobrivadac gamarTlebuli terminisa gamomdinareobs yovlad gaumarTleblad
sargebloben terminiT gamomdinareobs aucileblad.
50
sakiTxis arsSi ufro siRrmiseuli wvdomisTvis Zalian mokled mimovixilav 2006 wlis
zogadi unarebis damxmare masalaTa krebulis 23-e da 24-e gverdebze saswavlo
saabituriento miznebis gaTvaliswinebiT sanimuSod amoxsnil logikur amocanas. es
amocana ase yalibdeba:
`davuSvaT rom:
yvela biWs uyvars fexburTi
zogierT biWs uyvars Wadraki
qvemoT CamoTvlilTagan romeli gamomdinareobs am debulebebidan aucileblad?
(a) yvela biWs, romelsac uyvars Wadraki, uyvars fexburTi
(b) Wadrakis moyvarul arc erT biWs ar uyvars fexburTi
(g) yvela biWs, romelsac uyvars fexburTi, uyvars Wadraki
(d) fexburTis moyvarul arc erT biWs ar uyvars Wadraki”
avtorebi, 24-e gverdze, pasuxad (g) variantis arCevis aramarTebulobis mtkicebisas
Semdegnairad msjeloben: `pasuxis (g) varianti SeiZleba WeSmariti iyos mxolod im
SemTxvevaSi, roca fexburTis moyvarulTa simravle emTxveva biWebis simravles da es
orive emTxveva Wadrakis moyvarulTa simravles. magram pasuxis es varianti araa
WeSmariti davalebis mocemulobis ganxorcielebis nebismier SemTxvevaSi. e.i. is ar
gamomdinareobs davalebis mocemulobidan aucileblad da, Sesabamisad, araa swori.”
amgvarad, msjelobis pirveli winadadebiT avtorebi gveubnebian, rom `pasuxis (g)
varianti SeiZleba WeSmariti iyos mxolod im SemTxvevaSi, roca fexburTis
moyvarulTa simravle emTxveva biWebis simravles da es orive emTxveva Wadrakis
moyvarulTa simravles.”
es uxeSi faqtobrivi Secdomaa, radgan e.w. pasuxis (g) variantis WeSmaritobisTvis
aranairi aucilebloba imisa, rom fexburTis moyvarulTa simravle, biWebis simravle
da Wadrakis moyvarulTa simravle erTmaneTs emTxveodes, ar arsebobs. amisTvis
sruliad sakmarisia, rom fexburTis moyvaruli biWebis simravle, romelic biWebis
simravlisa da fexburTis moyvarulTa simravlis TanakveTis tolia, qvesimravle iyos
Wadrakis moyvarulTa simravlisa.
miviCnev, rom am sapasuxismgeblo teqstSi daSvebuli am faqtobrivi Secdomis mizezi
aris erTiani erovnuli gamocdebis zogadi unarebis verbalur nawilze pasuxismgebeli
jgufis komplektacia da, kerZod, is, rom jgufSi ar arian maTematikuri da bunebrivi
enebis logikisa da maTematikuri lingvistikis specialistebi. naTelia, rom aseTi
amocanebis Sedgenisa da maTi sanimuSo amoxsnebis keTebis pasuxismgeblobis dakisreba
maTematikuri lingvisturi da logikuri kompetenciebis ar mqone specialistebisTvis,
aramarTebulia.
sakiTxis arsSi kidev ufro sruli da siRrmiseuli wvdomisTvis Zalian mokled
mimovixilav zogadi unarebis 2007 wlis I testis I teqstis qvemoT citirebul mcire
nawils:
51
`Tumca, zogjer ama Tu im debulebis WeSmariteba `icvleba~. es im SemTxvevaSi xdeba,
rodesac debuleba Seicavs cvlads. debuleba WeSmariti an mcdari iqneba imisda
mixedviT, Tu ras CavsvamT cvladis adgilas. magaliTad, mesame debuleba, `daviT
aRmaSenebeli mefobda ramdenime saukunis win~, mcdari iqneba, Tu `ramdenime~-s nacvlad
CavsvamT `xuTs~, magram is WeSmariti iqneba, Tu `ramdenime~-s `cxriT~ SevcvliT. es
debuleba waagavs algebrul tolobas 2x=6, romelic WeSmaritia, Tu x=3, magram
mcdaria yvela sxva SemTxvevaSi.~
imis Tqma, rom `debuleba, `daviT aRmaSenebeli mefobda ramdenime saukunis win~, mcdari
iqneba, Tu `ramdenime~-s nacvlad CavsvamT `xuTs~, magram is WeSmariti iqneba, Tu
`ramdenime~-s `cxriT~ SevcvliT~ da mere am yovlad gaugebari msjelobis safuZvelze
im calsaxad aramarTebuli daskvnis gakeTeba, rom `es debuleba waagavs algebrul
tolobas 2x=6, romelic WeSmaritia, Tu x=3, magram mcdaria yvela sxva SemTxvevaSi~
sruli da aSkara dasturia im Rrma problemebisa, rac am gamocdebis verbalur
nawilze pasuxismgebel jgufs gaaCnia. amasTan, rogorc ukve aRiniSna, am problemebis
ZiriTadi nawili imasTan erTad, rom qarTuli ena da qarTuli enis logika Tanamedrove
maTematikuri TvalsazrisebiT arasaTanadod aris Seswavlili, ganpirobebulia
maTematikuri da bunebrivi enebis logikisa da maTematikuri lingvistikis qarTveli
specialistebis TiTqmis sruli ar arsebobiT.
es teqsti da zemo ganxiluli amocanebi, romlebSic am tipis gamocdebis
organizaciuli da samecniero xasiaTis problemebis sakmaod farTo speqtria
Tavmoyrili, TvalnaTliv adasturebs, rom gamocdebis maRalxarisxobrivi1 warmarTvis
miznebi pirdapir kavSirSia qarTuli enis, qarTuli enis logikisa da qarTuli enobrivi
azrovnebis sruli maTematikuri da manqanuri dafuZnebis umniSvnelovanes miznebTan. _
naTelia, rom sagamocdo satesto SekiTxvebSi zemoganxiluli problematuri
Semadgenlebis arseboba upirvelesad ganpirobebulia imiT, rom jer kidev arasakmarisi
moculobiT gvaqvs moZiebuli qarTuli enis logikis sasafuZvlo kanonebi!
amgvarad, cxadia, rom maTematikuri da bunebrivi enebis logikis da maTematikuri
lingvistikis saswavlo da saganmanaTleblo miznebSi pirdapirobiT eqceva erTiani
erovnuli gamocdebis farglebSi ukve mimdinare zogadi unarebis sagamocdo testirebis
maRalkompetenturi da maRalobieqturi organizebis problemebi. Tumca, is, rom
qarTuli ena da azrovneba Tanamedrove maTematikuri, logikuri da lingvisturi
TvalsazrisebiT TiTqmis Seuswavlelia da is, rom dasrulebuli saxiT jer kidev ar
arsebobs qarTuli enis logikuri gramatikis safuZvlebi, arsebiT sirTuleebs
aramxolod zemoaRniSnuli sagamocdo TvalsazrisebiT gviqmnis.
mimdinare saganmanaTleblo reformam informaciuli moculobebiT datvirTuli
swavlebis sabWouri principi Secvala swavlebis Tanamedrove dasavluri principiT,
romlis mixedviTac swavlebis taqtikis ganmsazRvreli prioritetuli strategiuli
xazi aRsazrdelSi zogadi azrovnebiTi Cvevebis ganviTarebaze orientirdeba. es
saswavlo strategia gansakuTrebul mniSvnelobas aniWebs e.w. swavlebis enas, romelic
mozardis azrovnebiTi unarebis ganviTarebisTvis umniSvnelovanes sabaziso monacemad
ganixileba. swavlebis enaSi azrobrivad gamarTuli msjelobiTi unarebis gaRrmaveba am
1 is, rom zogadi unarebis adgilobriv gamocdebze Semosuli saapelacio ganacxadebis procentuli
maCvenebeli sagrZnoblad dabalia analogiur msoflio maCveneblebTan SedarebiT aris ara am gamocdebis
maRalxarisxobrivobis dasturi, aramed, piriqiT, es gamocdebis miznebisa da amocanebis arazust gagebaze
da, Sesabamisad, am TvalsazrisebiT mis cud organizebaze metyvelebs.
52
tipis swavlebis umniSvnelovanes miznad aris dasaxuli da es, ra Tqma unda,
mniSvnelovania, rogorc wminda saganmanaTleblo, ise ufro farTo - sazogadoebrivi
TvalsazrisebiTac. _ cxadia, rom is, vinc metyvelebs, magram ver axerxebs azrebis
sworad Camoyalibebas gamarTuli msjelobebis mawarmoebeli enobrivad mocemuli
logikuri wesebis gaTvaliswinebiT da isic, vinc amave wesebSi gauTviTcnobiereblobis
gamo ver flobs mosmeniT miRebuli monacemebis sworad gadamuSavebis SesaZleblobebs,
enobriv sazogadoebaSi enobrivi urTierTobis gareSe rCeba, rac mZime tvirTia, rogorc
Tavad am pirovnebisTvis, ise am sazogadoebisTvisac.
amasTan, gasgebia, rom Tu Cven maTematikuri sizusteebis da enobrivi specifikebis
sruli gaTvaliswinebiT gamovicnobT da aRvwerT qarTuli enisTvis damaxasiaTebel
logikurad gamarTul msjelobaTa marealizebel wesebs, Tanac ise, rom am ukve
maTematikurad aRweril wesTa sistemiT daprogramebuli kompiuteri programuladve
winaswar gawerili SesaZleblobebiT axerxebs enobrivi monacemebis logikur analizebas,
iq arsebuli zogad logikuri da kerZo Sinaarsuli saxis winaaRmdegobebis SemCnevas da
azrobrivad dasaSvebi daskvnebis gakeTebas, anu Tu Cven warmatebiT gadavwyvetT Tsu
saxelmwifo miznobrivi programiT `kompiuteris sruli programul-momsaxureobiTi
moqceva bunebriv qarTul enobriv garemoSi~ gansazRvrul mizans, maSin, da mxolod
maSin, Cven aseve xelT gveqneba qarTuli enis logikaze is aucilebeli Teoriuli
codna, mxolod romlis meToduri gadamuSavebis safuZvelzec mogvecema SesaZlebloba
saganmanaTleblo sivrceSi zogadi enobrivi msjelobiTi unarebis ganviTarebaze
prioritetulad orientirebuli saswavlo procesis warmatebuli warmarTvisa.
aqedan gamomdinare, gasagebia, rom ,,maTematikuri da bunebriv enebis logikis”
specializaciisa da `maTematikuri lingvistikis~ specialobis saganmanaTleblo miznebSi
zogadi azrovnebiTi unarebis sagamocdo testirebasTan erTad eqceva agreTve amave
unarebis ganviTarebaze prioritetulad orientirebul saswavlo sistemaSi qarTuli
da maTematikuri enebis logikis Sejerebuli da erTmaneTiT gawonasworebuli
swavlebis danergva da, Sesabamisad, amgvar swavlebaTa warsamarTavad aucilebeli
saswavlo meTodebis damuSaveba.
amgvarad, gasagebi xdeba, rom kritikuli azrovnebisa da zogadi msjelobiTi unarebis
ganviTarebaze orientirebuli saganmanaTleblo miznebi da am miznebis warmatebuli
ganxorcieleba aucileblobis wesiT iTxovs miznobriv damokidebulebebs qarTuli enis
Tanamedrove maTematikuri, logikuri da lingvisturi meTodebiT Seswavlis
procesebisadmi, rac, Tavis mxriv, aseve aucileblobis wesiT iTxovs miznobriv
damokidebulebebs maTematikuri da bunebrivi enebis logikis da maTematikuri
lingvistikis mimarTulebiT sauniversiteto saswavlo procesebis organizebisadmi. _
winaaRmdeg SemTxvevaSi, cxadia, rom kritikuli azrovnebisa da zogadi msjelobiTi
unarebis ganviTarebaze prioritetulad orientirebuli saganmanaTleblo reforma ver
gascdeba populistur, deklaraciul ritorikas da ver ganviTardeba miznebiT
Cafiqrebuli realuri Sinaarsebis gaTvaliswinebiT.
3. daskvnis saxiT
naSromSi sakmarisi sisruliT warmoCinda maTematikuri da bunebrivi enebis logikisa da
Tanamedrove maTematikuri lingvistikis samecniero, teqnologiuri, saswavlo da
saganmanaTleblo miznebis kulturuli Rirebulebebi da epoqaluri mniSvnelobebi.
53
garda amisa, dasabuTda qarTuli enisa da azrovnebis sruli maTematikuri da manqanuri
dafuZnebis mizniT sawarmoebeli kvlevebis pirdapiri kavSirebi Tanamedrove qarTuli
saganmanaTleblo sistemis warmatebuli danergvisa da qarTuli enis farTo
kulturuli funqciebis SenarCunebis umniSvnelovanes miznebTan.
aqedan gamomdinare, is, rom 2006 wlis sauniversiteto konkursiT daibloka
maTematikuri da bunebrivi enebis logikisa da maTematikuri lingvistikis
mimarTulebiT ormocdaaTwliani dagvianebiT Zlivs dawyebuli sauniversiteto saswavlo
procesi, sxvagvarad, Tu ara rogorc umniSvnelovanesi erovnuli da saxelmwifoebrivi
interesebis ignorireba, ver Sefasdeba. amasTan, naTelia isic, rom Tu ivane
javaxiSvilis saxelobis saxelmwifo universiteti uaxloes momavalSi ar gadadgams
qmediT nabijebs mis mierve reformis procesSi daSvebuli am Secdomis
gamosasworeblad, anu, Tu universiteti welsve ar miiRebs zomebs maTematikuri da
bunebrivi enebis logikisa da maTematikuri lingvistikis mimarTulebiT aucilebeli
sauniversiteto swavlebaTa aRsadgenad, maSin gamova, rom umniSvnelovanesi erovnuli
da saxelmwifoebrivi interesebis aRniSnuli ignorireba iyo ara sareformo komisiis
arasakmarisi kompetenturobiT ganpirobebuli uneblie gadacdoma, aramed winaswar
gansazRvruli garemoebaTa kanonzomieri Sedegi. _ imedi maqvs, rom es ase ar aris!
2007 wlis 21 seqtemberi.
qarTuli enis
uflebebis damcveli
k. fxakaZe
54
Tbilisis saxelmwifo universitetis
saxelmwifo miznobrivi programis -
kompiuteris sruli programul-momsaxureobiTi
moqceva bunebriv qarTul enobriv garemoSi –
sagranto qveprograma
qarTuli enis logikuri gramatikis safuZvlebi
da
misi meTodologiuri da teqnologiuri gamoyenebani
sagranto programis miznebis mokle anotacia:
1. proeqtiT dagegmilia qarTuli enis maTematikuri Teoriis, anu qarTuli enis
logikuri gramatikis sasafuZvlo sakiTxebis sistematizebuli warmodgena;
2. qarTuli enis logikuri gramatikiT qarTuli enis logikaze moZiebuli axali
mecnieruli codnis winaswari normireba, saaprobacio standartizacia da
saswavlo meTodologiuri gadamuSaveba. _ anu, am erTwliani sagranto
proeqtiT dagegmilia zogadi unarebis ganviTarebaze prioritetulad
orientirebuli saganmanaTleblo reformisa da zogadi unarebis erTiani
erovnuli gamocdebis miznobrivi interesebis gaTvaliswinebiT qarTuli enis
logikuri gramatikiT qarTuli enis logikaze moZiebuli axali codnis
saswavlo meTodologiuri gadamuSaveba da am codnis safuZvelze qarTuli
enis logikis sasafuZvlo sakiTxebis winaswari normireba da saaprobacio
standartizeba;
3. qarTuli inteleqtualuri kompiuteruli sistemis pirveli eqsperimentuli
modelis konstruireba. _ anu, am erTwliani sagranto proeqtiT dagegmilia
iseTi inteleqtualuri kompiuteruli sistemis SemuSaveba, romelic qarTuli
zepiri Setyobinebis saxiT dasamuSaveblad miiRebs or, an erTpirobian
logikur amocanas, an ukve dasrulebul enobriv msjelobas, an saTargmn
winadadebas da is pirvel SemTxvevaSi, gaiazrebs ra xmiT miRebul amosaxsnel
amocanas, xmiTve dagvibrunebs pasuxs. amasTan, saWiroebis SemTxvevaSi,
mogvawvdis rogorc amosaxsneli amocanis, ise misi amoxsnis werilobiT
amonabeWdebs; meore SemTxvevaSi, kompiuteri, gaanalizebs mosmeniT miRebul
msjelobas da Tu msjeloba marTebuli iqneba, dasturs mogvcems mis
marTebulobaze, xolo Tu msjeloba aramarTebuli iqneba, daakoreqtirebs mas
da am ukve dakoreqtirebuls Secdomis miniSnebiTve gagvixmovanebs; mesame
SemTxvevaSi ki, kompiuteri, qarTulad gamoTqmul winadadebas Cveni
moTxovnisda mixedviT gadagviTargmnis an inglisurad, anda germanulad da,
saWiroebis SemTxvevaSi, mogvawvdis rogorc saTargmni, ise naTargmni
winadadebebis werilobiT amonabeWdebs. _ amgvarad, qarTul enaSi Tavisuflad
urTierTobadi inteleqtualuri kompiuteruli sistemis es pirvel
eqsperimentuli modeli `mosmeniT~ miiRebs Sesasrulebel brZanebebs da
qarTulenobrivi teqstebis morfologiuri, sintaqsuri, logikuri da
semantikuri `Semsworeblis~ funqciebTan erTad, avtomaturi `mbeWdavisa~ da
avtomaturi `mkiTxvelis~ funqciebis Sesrulebasac SeZlebs.
55
danarTi 1
wamyvani da Tanamonawile organizaciebis xelmZRvanelTa da proeqtSi monawile
ZiriTadi personalis Tanxmoba proeqtSi monawileobaze
1. proeqtis dasaxeleba: ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo
universitetis saxelmwifo miznobrivi programis `kompiuteris sruli programul-
momsaxureobiTi moqceva bunebriv qarTul enobriv garemoSi~ qveprograma `qarTuli enis
logikuri gramatikis safuZvlebi da misi meTodologiuri da teqnologiuri
gamoyenebani~
2. proeqtis biujeti (lari): 50 000
3. proeqtis xangrZlivoba: 12 Tve
wamyvani organizacia gvari, saxeli, mamis saxeli xelmowera
1. organizaciis xelmZRvaneli bokeria ivane revazis Ze
2. proeqtis xelmZRvaneli fxakaZe konstantine Salvas Ze
beWedi:
#
proeqtSi monawile ZiriTadi personali
(gvari, saxeli, mamis saxeli)
xelmowera
1 babuxadia merabi jumberis Ze
2 gabunia kaxa arCilis Ze
3 nadibaiZe givi guramis Ze
4 TevzaZe Tamazi SoTas Ze
5 cxadaZe badri andros Ze
6 tibua lali mamantis asuli
7 fxakaZe vaxtangi Salvas Ze
8 WankvetaZe gela oTaris Ze
9 CiCua giorgi Teimurazis Ze
10 fxakaZe konstantine Salvas Ze
danarTi 2
saqarTvelos erovnuli
samecniero fondi
uznaZis q. #68, Tbilisi 0102
tel: +(995 32)957416; faqsi: +(995 32)956205;
el-fosta: [email protected]
www.gsnf.ge
#
I. krebsiTi informacia proeqtis Sesaxeb
1. informacia proeqtis Sesaxeb
1.1. proeqtis dasaxeleba
1. proeqtis dasaxeleba:
Tsu gmi saxelmwifo miznobrivi programis `kompiuteris
sruli programul-momsaxureobiTi moqceva bunebriv
qarTul enobriv garemoSi~ qveprograma `qarTuli enis
logikuri gramatikis safuZvlebi da misi meTodologiuri
da teqnologiuri gamoyenebani~
2. samecniero
mimarTuleba
qarTvelologiuri mecnierebani, maTematika, sainformacio
teqnologiebi
56
3. samecniero
kvlevis kategoria
fundamenturi kvlevebi, gamoyenebiTi kvlevebi
2. proeqtis xelmZRvaneli
gvari, saxeli, mamis saxeli: fxakaZe konstantine Salvas Ze
Tanamdeboba: Tsu gmi saxelmwifo miznobrivi programis
`kompiuteris sruli programul-momsaxureobiTi
moqceva bunebriv qarTul enobriv garemoSi~
xelmZRvaneli
samecniero (akademiuri)
xarisxi:
fiz-maT mecnierebaTa kandidati, mTavari mecnier
TanamSromeli
sakontaqto informacia 0186, saqarTvelo, Tbilisi, nucubiZis 3mk/r. 3kv.,
8korp. bn.#34.
telefoni:
(995) 21 50 29 (saxli)
faqsi: el.fosta:
3. monawile organizaciebi
3.1. wamyvani organizacia
dasaxeleba:
ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universitetTan
arsebuli i. vekuas sax. gamoyenebiTi maTematikis instituti
sakontaqto
informacia:
0143, universitetis quCa #2
telefoni:
(995 32) 30 59
95
faqsi:
995 32 30 66 45
el. fosta: veb-gverdi:
www.tsu.ge
www.viam.hepi.edu.ge
piri,
romelsac aqvs xelmoweris ufleba organizaciis saxeliT: bokeria ivane revazis Ze
Tanamdeboba:
ivane javaxiSvilis sax. Tbilisis saxelmwifo universitetis reqtoris moadgile
samecniero (akademiuri) xarisxi: medicinis mecnierebaTa doqtori
sakontaqto
informacia
misamarTi (safosto indeqsis miTiTebiT):
0128, Tbilisi, WavWavaZis pr. #1
telefoni:
(995 32) 290825
faqsi:
(995 32) 29 08 25
el.fosta:
4. proeqtis xangrZlivoba
12 Tve
5. proeqtis ganxorcielebisaTvis saWiro arsebuli materialur-teqnikuri baza
organizaciis
dasaxeleba
Senoba, sadac
ganxorcieldeba
proeqti
(misamarTi)
proeqtis
ganxorcieleb
isaTvis
gamoyofili
farTi/oTaxeb
is raodenoba
danadgarebi
da
mowyobiloba
(gTxovT
CamoTvaloT)
sacdeli
nakveTebi
(misamarTi,
farTobi)
saofise
teqnika
(gTxovT
CamoTvalo
T)
wamyvani
organizacia:
iv. javaxiSvilis
sax. Tsu-s i.
vekuas sax. gmi
universitetis
quCa #2
16X3=48kv.m. _ _ _
57
6. proeqtTan dakavSirebuli saerTo SromiTi danaxarjebi
monawileTa saerTo raodenoba
22
saerTo SromiTi danaxarjebi (kac.dReebi)
2904
7. finansuri informacia
7.1. sagranto proeqtis saerTo xarjTaRricxva
# xarjis saxeoba jamuri Tanxa (lari)
1 monawileTa Sromis anazRaureba 40680
2 mivlineba 0
3 xxva saqoneli da momsaxureba 1820
4 kapitaluri xarjebi 5000
5 subsidiebi, subvenciebi da mimdinare transferebi
(zednadebi xarjebi)
2500
sul 5000
8. proeqtis reziume:
sagranto proeqtis samecniero miznebi pirdapir ukavSirdeba Tsu gmi saxelmwifo
miznobrivi programis `kompiuteris sruli programul-momsaxureobiTi moqceva bunebriv
qarTul enobriv garemoSi~ im kvleviT interesebs, romelTa maRali aqtualoba
araerTxel iqna gaziarebuli da dadasturebuli Sesabamisi saxelmwifo institutebisa
da samecniero wreebis mxridan. `saqarTvelos ganaTlebisa da mecnierebis saministrom
saqarTvelos mTavrobis kancelariidan Semosuli f/3446 09.09.04 werilis Sesabamisad
ganixila gamoyenebiTi maTematikis institutis saxelmwifo miznobrivi programa
`kompiuteris sruli programul-momsaxureobiTi moqceva bunebriv qarTul enobriv
garemoSi~. programis arsidan gamomdinare ... saministro mxars uWers im Tvalsazriss,
rom proeqtiT moxazuli mimarTulebiT kvlevebis ar ganviTarebis SemTxvevaSi qarTul
enas dekulturizaciis saSiSroeba emuqreba~ (amonaridi ganaTlebisa da mecnierebis
ministris moadgilis b. wifurias # 01-16-09/5340 01.11.04 werilidan.).
Tsu saxelmwifo miznobrivi programis `kompiuteris sruli programul-momsaxureobiTi
moqceva bunebriv qarTul enobriv garemoSi~ sagrantod warmodgenili qveprogramis
`qarTuli enis logikuri gramatikis safuZvlebi da misi meTodologiuri da
teqnologiuri gamoyenebani~ ZiriTadi miznebia:
1. bunebrivi qarTuli enobriv-azrovnebiTi wesTwyobis pirdapiri formalur-logikuri
aRweris safuZvelze misi birTvuli nawilis formalurad ganviTarebad frege-
hilbertiseul maTematikur Teoriad gadaazreba: anu, qveprogramis erT-erTi ZiriTadi
mizani qarTuli enis maTematikuri gramatikis SemuSaveba da, Sesabamisad, qarTuli enis
birTvuli nawilis sruli maTematikuri dafuZnebaa. es qarTuli enis manqanebTan
inteleqtualuri urTierTobiTi SesaZleblobebiT aRWurvis miznebidan gamomdinare
dRis wesrigSi mdgar aucileblobas warmoadgens.
qarTuli enis maTematikuri gramatika jer kidev ar arsebobs. ufro metic, Tu ar
gaviTvaliswinebT `logikisa da enis gaerTianebul qarTul jgufSi~ bolo xuTi wlis
manZilze am mizniT warmoebul kvlevebs, am TvalsazrisebiT qarTuli ena arc ki
Seiswavleboda. amgvarad, proeqtis aqtualobas adasturebs isic, rom faqtobriv am
proeqtiT iwyeba qarTul enaSi Tanamedrove maTematikuri lingvistikiT gansazRvruli
58
kvleviTi procesebis ganviTareba-dafuZneba. _ es xazs usvams proeqtiT gansazRvruli
samecniero miznebis farglebSi jgufis unikalur kompetencias, rac imas niSnavs, rom
proeqtis eqspertul Sefasebas friad gaarTulebs am SemTxvevaSi saeqsperto
kompetenciis mqone samecniero kadrebis realuri ararseboba (mxedvelobaSi gvyavs
ucxoeli eqspertebic). _ es qarTuli enis indoevropuli enebisagan arsebiTad
gansxvavebuli da jer Seuswavleli siRrmiseuli bunebrivi Taviseburebebis garda
ganpirobebulia Cveni midgomebis fundamenturi gansxvavebulobiT am tipis dasavlur
kvlevebSi dRes gamoyenebadi maTematikuri midgomebisagan.
2. qarTuli enis logikuri gramatikis sasafuZvlo sakiTxebis zogadlogikuri
saswavlo-meTodologiuri damuSaveba: es gulisxmobs qarTuli enis logikuri
gramatikiT qarTuli enis bunebriv logikaze da qarTuli da maTematikuri enebis
bunebriv Sinaarsul urTierTmimarTebebze moZiebuli axali mecnieruli codnis
saswavlo-meTodur damuSavebas misi reformirebis procesSi myofi saskolo da
sauniversiteto saganmanaTleblo sivrceSi TandaTanobiTi disciplinaluri Setanis
mizniT. _ is, rom zogadi enobriv-azrovnebiTi unarebis ganviTarebaze prioritetulad
orientirebuli dasavluri saswavlo sistema arsebiTad eyrdnoba saswavlo enis
farglebSi zemoaRniSnuli saxis mecnierul codnebs da is, rom am TvalsazrisebiT
qarTuli enis mecnieruli Seswavlis procesebi mxolod axla iwyeba, gasagebs xdis
qveprogramis am kvleviTi ganStoebis aqtualobas.
`Cven mxars vuWerT am jgufis mier qarTuli enis logikur-lingvistur kvlevas. ...
imedi gvaqvs, rom TanamSromloba gagrZeldeba da saSualeba gveqneba saswavlo gegmebis
SemuSavebisas am jgufis Sedegebis gaTvaliswinebisa” (amonaridi erovnuli saswavlo
gegmebisa da saxelmZRvaneloebis SemmuSavebeli jgufis xelmZRvanelis s. janaSias
werilidan). `erTiani erovnuli gamocdebis mimdinare da perspeqtiul miznobriv
interesebSia jgufis mier qarTuli enis logikuri gramatikis safuZvlebis SemuSavebis
mizniT warmoebuli kvlevebi.~ (amonaridi ivane javaxiSvilis sax. Tsu reqtoris
movaleobis Semsrulebel prof. g. xubuasadmi Sefasebisa da gamocdebis erovnuli
centris direqtoris m. miminoSvilis sarekomendacio mimarTvidan). am TvalsazrisebiT
Cvens kompetencias adasturebs isic, rom qarTuli enis logikis Seswavlis mizniT
kvleviTi procesebi pirvelad Cveni jgufis farglebSi daiwyo da, samwuxarod, aseTi
kvleviTi procesebi jer mxolod Cveni jgufis farglebSi mimdinareobs. xazgasasmelia,
rom zemoaRniSnuli saganmanaTleblo miznebiT jgufi ukve meore welia sakonsultacio
TanamSromlobas eweva `erovnuli saswavlo gegmebisa da saxelmZRvaneloebis jgufTan~
da saeqsperto TanamSromlobas ganaTlebisa da mecnierebis saministros `Sefasebisa da
gamocdebis erovnul centrTan~.
3. qarTuli enis logikuri gramatikis SesaZlo teqnologiur gamoyenebaTa
sistematizebuli warmoCena: sagranto proeqtis es kvleviTi ganStoeba, dRes,
bunebrivenobrivi kompiuteruli teqnologiebis intensiuri ganviTarebis fonze,
aqtualuria mravalmxrivi TvalsazrisebiT. am mimarTulebiT dagegmilia:
3.1. qarTuli metyvelebis kompiuteruli amomcnobis konstruirebis mizniT ukve
dawyebuli kvlevebis Semdgomi intensifikacia: Tu ar CavTvliT jgufSi bolo xuTi
wlis manZilze am mimarTulebiT warmoebul kvlevebsa da am kvlevebis Sedegad ukve
arsebul gamocdilebas, Tanamedrove maTematikuri meTodebiT qarTuli metyvelebis
kompiuteruli amomcnobis konstruirebis sxva adgilobrivi kvleviTi gamocdileba ar
arsebobs. speqtruli analizisa da furies integraluri meTodebis nacvlad Cven
59
veyrdnobiT nulebsSorisi analizis gafarToebul meTodsa da gamoTvlis matricul
meTodebs. es meTodebi Teoriulad damuSavda da eqsperimentulad dadasturda jgufis
farglebSi mimdinare im kvleviTi procesebiT, romelsac jgufis wevri g. CiCua
xelmZRvanelobs. am kvlevebis farglebSi 2006 wels realizebul iqna kompiuteruli
programa, romelmac mcire leqsikoniani (80-100 sityva) diskretuli metyvelebisas
winadadebebis amocnobis 95% warmadoba mogvca. es udavod mniSvnelovani dadasturebaa
zemoaRniSnuli Teoriuli midgomebis produqtiulobisa. _ sagranto qveprogramiT
dagegmilia metyvelebis amomcnobi programuli sistemis modificireba leqsikonis
moculobis gazrdisa da diskretuli metyvelebidan aradiskretuli metyvelebis
amocnobaze gadasvlis interesebis gaTvaliswinebiT. amasTan, Tu zemoaRniSnuli
programuli realizaciebi eyrdnoba sityvebis winaswari swavlebis princips,
qveprogramiT gaTvaliswinebulia metyvelebis iseTi amomcnobis realizacia, romelic
sityvebis winaswari swavlebis principis nacvlad daeyrdnoba sityvebis TviTswavlis
princips.
3.2 warmoqmnis principiT agebuli qarTuli weriTi enis plius da minus filtrebiani
srulyofili morfologiuri sinTezatoris, analizatoris da marTlmweris
konstruireba: am TvalsazrisebiT jgufis kompetencias adasturebs is, rom jgufs ukve
aqvs warmoqnis principiT agebuli qarTuli weriTi enis morfologiuri marTlmweri
(programis avtoria jgufis wevri k. gabunia), romelic jerjerobiT erTaderTi am
tipis programuli realizacia qarTulisaTvis. amasTan, dagegmilia morfologiuri
safexuris pirveli qarTuli marTlmetyveli programuli sistemis eqsperimentuli
realizacia.
3.3. qarTuli weriTi enis II safexuris sintaqsuri sinTezatoris, analizatorisa da
marTlmweris konstruireba: am TvalsazrisebiT jgufis kompetencias adasturebs is,
rom jgufs ukve aqvs qarTuli weriTi enis I safexuris sintaqsuri sinTezatori,
analizatori da marTlmweri (programis avtorebi arian k. fxakaZe, r. sxirtlaZe da g.
WankvetaZe), romelic jerjerobiT erTaderTi am tipis programuli realizacia
qarTulisaTvis. amasTan, dagegmilia sintaqsuri safexuris pirveli qarTuli
marTlmetyveli programuli sistemis eqsperimentuli realizacia.
3.4. qarTuli weriTi enis enobriv-logikuri amocanebis amomxsneli, anu qarTuli
weriTi enis enobriv-logikuri daskvnebis mawarmoebeli da makoreqtirebeli II
safexuris programis konstruireba: am TvalsazrisebiT jgufis unikalur kompetencias
adasturebs is, rom jgufs ukve konstruirebuli aqvs am tipis I safexuris
eqsperimentuli programuli sistema (programis avtorebi arian jgufis wevrebi k.
fxakaZe da v. fxakaZe), romelic jerjerobiT erTaderTi am tipis programuli
realizacia qarTulisaTvis. gasaTvaliswinebelia isic, rom aseTi tipis programuli
realizaciebisaTvis aucilebeli logikur-lingvisturi xasiaTis Teoriuli kvlevebi
mxolod Cveni jgufis farglebSi mimdinareobs. amasTan, dagegmilia qarTuli
metyvelebiTi enisaTvis amave tipis pirveli eqsperimentuli programuli sistemis
konstruireba.
3.5. qarTuli weriTi enidan maTematikur enaze avtomaturad mTargmneli II safexuris
programuli sistemisa da misi germanulenobrivi da inglisurenobrivi gafarToebebis
konstruireba: am TvalsazrisebiT jgufis unikalur kompetencias adasturebs is, rom
jgufs ukve realizebuli aqvs qarTuli weriTmetyvelebiTi enidan maTematikuri enis
gavliT germanul enaze avtomaturad mTargmneli I safexuris eqsperimentuli
60
programuli sistema (programis avtorebi arian jgufis wevrebi k. fxakaZe, g. WankvetaZe
da i. beriaSvili), romelic jerjerobiT erTaderTi am tipis programuli realizacia
qarTulisaTvis. am TvalsazrisebiT jgufis kompetencias adasturebs isic, rom jgufs
realizebuli aqvs ormxrivi qarTul-inglisuri kompiuteruli leqsikoni (programis
avtorebi arian jgufis wevrebi m. babuxadia da k. gabunia). amasTan, dagegmilia amave
tipis qarTul-inglisuri da qarTul-germanuli xmidan-xmaze mTargmneli
eqsperimentuli programuli sistemebis konstruireba.
3.6. zemoaRwerili programuli sistemebis kombinirebis gziT kompiuterTan
qarTulenobrivi weriTmetyvelebiTi da zepirmetyvelebiTi inteleqtualuri
urTierTobis marealizebeli pirveli eqsperimentuli programuli sistemis
konstruireba. _ am eqsperimentuli sistemiT kompiuterSi programulad realizebuli
iqneba qarTuli weriTmetyvelebiTi da zepirmetyvelebiTi teqstebis saTargmnelad da
inteleqtualurad dasamuSaveblad aucilebeli qarTuli azrovnebiTi wesTwyobisTvis
damaxasiaTebeli morfologiuri, sintaqsuri, semantikuri, enobriv-logikuri,
zogadlogikuri, da zogadmaTematikuri inteleqtualuri unarebi.
xazgasasmelia, rom miuxedavad zemoT mokled mimoxiluli da jgufis mier ukve
realizebuli unikaluri xasiaTis qarTulenobrivi kompiuteruli sistemebisa, jgufs
jer kidev ar gaaCnia Sesabamisi da maRalxarisxiani teqnikiT aRWurvili laboratoria.
saxelmwifo miznobrivi programis sagrantod warmodgenili qveprogramis dafinansebis
SemTxvevaSi dagegmilia Tsu gamoyenebiTi maTematikis institutSi `qarTuli enis,
logikis da gamomTvlelis saswavlo-samecniero laboratoriis~ Camoyalibeba, rac Tsu
maTematikis samagistro programis farglebSi axlad formirebuli `maTematikuri
lingvistikis~ modulTan erTad sabolood gadawyvets saqarTveloSi Tanamedrove
maTematikuri lingvistikis dafuZnebis saqmes. _ es qarTuli enis farglebSi ufro
maRali safexuris logikur-lingvisturi amocanebis gadasawyvetad saWiro
kvalificiuri kadrebis forsirebuli momzadebisaTvis cxad aucileblobas warmoadgens.
danarTi 3
saqarTvelos erovnuli
samecniero fondi
uznaZis q. #68, Tbilisi 0102
tel: +(995 32)957416; faqsi: +(995 32)956205;
el-fosta: [email protected]
www.gsnf.ge
#
II. sruli informacia proeqtis Sesaxeb
1. Sesavali da mimoxilva
1.1. proeqtTan mikavSirebuli problematikis zogadi mimoxilva: ivane javaxiSvilis
saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti (i. vekuas sax. gamoyenebiTi maTematikis
instituti) sagranto dafinansebaze proeqtis saxiT warmoadgens saxelmwifo
miznobrivi programis `kompiuteris sruli programul-momsaxureobiTi moqceva bunebriv
qarTul enobriv garemoSi~ qveprogramas `qarTuli enis logikuri gramatikis
safuZvlebi da misi meTodologiuri da teqnologiuri gamoyenebani~.
61
ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universitetis saxelmwifo
miznobrivi programis `kompiuteris sruli programul-momsaxureobiTi moqceva bunebriv
qarTul enobriv garemoSi~ ZiriTadi mizani aris bunebrivi qarTulenobrivi azrovnebiTi
wesTwyobis pirdapiri formalur-logikuri aRweris gziT misi izomorfuli
maTematikuri Teoriis moZieba da qarTulenobrivi azrovnebiTi wesTyobis amgvarad
moZiebuli maTematikuri modeliT kompiuteris iseTi programuli uzrunvelyofa, rom
nebismieri momxmareblisaTvis rogorc weriTmetyvelebiT, ise zepirmetyvelebiT
formatSi xelmisawvdomi gaxdes masTan sruli da Tavisufali qarTulenobrivi
komunikacia yvela SesaZlo inteleqtualuri Tu momsaxureobiTi miznebiT.
anu, `qarTul enaSi Tavisuflad komunikabeluri da srulyofilad moazrovne manqanis~
konstruireba aris is problema, romliTac ganisazRvra ivane javaxiSvilis saxelobis
Tbilisis saxelmwifo universitetis saxelmwifo miznobrivi programis `kompiuteris
sruli programul-momsaxureobiTi moqceva bunebriv qarTul enobriv garemoSi~
miznobrivi da programuli Semadgenlebi.
farTod gasagebia am problemis rogorc zogadi, ise kerZo qarTulenobrivi
kulturuli datvirTvebi da mniSvnelobebi. sruliad naTelia, rom bunebrivi qarTuli
enobriv-azrovnebiTi wesTwyobisaTvis am epoqaluri datvirTvebis mqone logikur-
lingvisturi amocanis ver gadawyvetis SemTxvevaSi, samomavlod, ukve dagegmil
`moazrovne manqanaTa epoqaSi~ ara Tu gvekveceba, aramed srulad gvezRudeba
qarTulenobrivi kulturuli aqtivobis SesaZleblobebi.
is, rom proeqti `kompiuteris sruli programul-momsaxureobiTi moqceva bunebriv
qarTul enobriv garemoSi~ Tavidanve ganisazRvra umniSvnelovanesi enobriv-kulturuli
datvirTvebis mqone saxelmwifo miznobriv programad, zemoaRniSnulTan erTad imiTac
iyo ganpirobebuli, rom qarTuli ena am Tanamedrove tipis teqnologiuri
realizaciebisaTvis sasafuZvlo logikur-lingvisturi TvalsazrisebiT TiTqmis
Seuswavlelia. ufro metic, Cven am mimarTulebiT maRali sirTulis sistemuri
xasiaTis kvlevebis sawarmoeblad aucilebeli samecniero kadrebic ki ar gagvaCnia.
pirdapir unda iTqvas, rom samwuxarod, dRemde, qarTuli enaTmecniereba ver gascda
klasikuri filologiuri enaTmecnierebis CarCoebs da ver SeZlo Tanamedrove
logikur-lingvisturi enaTmecnieruli mimarTulebis dafuZneba. gasagebia, rom am
viTarebis ZiriTadi mizezi saqarTveloSi maTematikuri logikis gvian formirebulobaa.
amiT ixsneba is, rom qarTuli enis mecnieruli kvlevebis minamdel procesebSi
qarTveli logikos-maTematikosebi ar iyvnen CarTulni. es gasagebs xdis imas, rom jer
kidev ar arsebobs qarTuli enis maTematikuri gramatikuli Teoria, risi SemuSavebac
sagrantod warmodgenili proeqtis erT-erTi ZiriTadi mizania.
dasavleTSi sxvadasxva bunebrivi enebisaTvis maTematikuri gramatikebis SemuSavebis
mizniT kvlevebi maTematikuri logikis, formaluri filosofiisa da formaluri enebis
Teoriis farglebSi TiTqmis ganuwyvetliv mimdinareobda. am mimarTulebiT kvlevebis
gansakuTrebuli itensifikacia wina saukunis 50-iani wlebidan iwyeba Comskisa da
montegius revoluciuri xasiaTis Teoriuli naSromebiT. amgvarad, SeiZleba iTqvas, rom
am fundamenturi maTematikuri da bunebrivenobrivi specifikebiT gajerebul samecniero
sferoSi adgilobrivi kvleviTi procesebi sul cota ormocdaaTwliani dagvianebiT
iwyeba, rac am samecniero sferoze uSualod mibmuli epoqaluri xasiaTis enobriv-
62
kulturuli datvirTvebis mqone teqnologiuri miznebidan gamomdinare cxads xdis
Sesabamisi adgilobrivi procesebis forsirebulad ganviTarebis aucileblobas.
bolo xuTi welia Tsu i. vekuas sax. gamoyenebiTi maTematikis institutTan arsebuli
`logikisa da enis gaerTianebul qarTul jgufSi~ Tavmoyrili mcire odenobis Zalebi
swored am procesTa forsirebulad ganviTarebis miznebiTaa dakavebuli da unda iTqvas,
rom arc Tu ise uSedegod. kerZod, 2002 wels k. fxakaZis mier jgufSi SemuSavebuli
proeqti `kompiuteris sruli programul-momsaxureobiTi moqceva bunebriv qarTul
enobriv garemoSi~ ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universitetis
wardginebiT erT-erT pirvel rigSi gansaxorcielebel saxelmwifo miznobriv programad
ganisazRvra. imave wels i. vekuas sax. gamoyenebiTi maTematikis institutSi dafuZnda
Ria sauniversiteto seminari `logika, ena, gamomTvleli~ (seminaris xelmZRvaneli k.
fxakaZe), romelic pirveli da jerjerobiT erTaderTi am tipis seminaria
saqarTveloSi; 2003 wels i. vekuas sax. gamoyenebiTi maTematikis institutis
samecniero sabWos gadawyvetilebiT Tsu saxelmwifo-miznobrivi programa `kompiuteris
sruli programul momsaxureobiTi moqceva bunebriv qarTul enobriv garemoSi~ calke
sakvlev Temad gamoiyo da am Temis xelmZRvanelad k. fxakaZe dainiSna. imave 2003 wels
programa pirvelad iqna CarTuli Tbilisis saxelmwifo universitetis sabiujeto
ganacxadSi erT-erT miznobriv sabiujeto punqtad; 2004 wels Tsu meqanika-maTematikis
fakultetis `maTematikis dafuZnebisa da swavlebis meTodikis kaTedra~ gafarTovda da
pirvelad saqarTveloSi Camoyalibda `maTematikuri da bunebrivi enebis logikis~
specializacia (bunebrivi enebis logikis specializacias xelmZRvanelobs k. fxakaZe);
2005 wels universitetebSi samecniero kvlevebis xelSemwyobi programis farglebSi
Tsu gmi saxelmwifo miznobrivi programa `kompiuteris sruli programul-
momsaxureobiTi moqceva bunebriv qarTul enobriv garemoSi~ nacvlad manamde maszed
arsebuli 75 lariani erTi samecniero saStato dafinansebisa (es iyo ase, miuxedavad
imisa, rom 2002 wlidan proeqti erT-erT pirvelrigSi sarealizacio saxelmwifo
miznobriv programad iyo gansazRvruli!) dafinansda II kategoriis xuTi samecniero
saStato erTeuliT, rac, imdroindeli pirobebis gaTvaliswinebiT, cxadia,
mniSvnelovani mxardaWera iyo am gansakuTrebuli zogadqarTuli enobriv-kulturuli
datvirTvebis mqone saxelmwifo miznobrivi programisa. amave wels, jgufma, amave
miznobrivi dafinansebiTa da qarTul-amerikuli sawarmos `kanargo standart oil
produqtis~ qvelmoqmedebiTi mxardaWeriT daafuZna samecniero-saganmanaTleblo
Jurnali `qarTuli ena da logika~ (mTavari redaqtori k. fxakaZe), romelic pirveli
am tipis s-s Jurnalia saqarTveloSi; 2006 wels zemoaRniSnuli saxelmwifo
miznobrivi programis kvleviTi interesebis gaTvaliswinebiT Tsu sabunebismetyvelo
fakultetis maTematikis samagistro programis farglebSi Camoyalibda `maTematikuri
lingvistikis~ moduli (modulis xelmZRvaneli k. fxakaZe), riTac pirveli arsebiTad
mniSvnelovani nabiji gadaidga saqarTveloSi Tanamedrove logikur-lingvisturi
samecniero sferos saswavlo-sauniversiteto TvalsazrisebiT dafuZnebisaken.
proeqtSi CarTulni arian `logikisa da enis gaerTianebul qarTul jgufTan arsebuli”
`logikisa da enis axalgazrdul jgufSi~ gaerTianebuli sabunebismetyvelo
fakultetis studentebi. isini garda sakmaod Sromatevadi teqnikuri xasiaTis
monawileobisa, proeqtSi dakavebulobiT mniSvnelovan kvleviT unar-Cvevebs SeiZenen
fundamenturi maTematikuri da qarTvelologiuri datvirTvebis mqone CvenTvis am
sruliad axali logikur-lingvisturi samecniero mimarTulebiT. _ es mniSvnelovnad
waadgeba bunebrivi qarTuli enis farglebSi Semdgomi safexuris logikur-lingvisturi
amocanebis gadasawyvetad aucilebeli kvalificiuri kadrebis forsirebuli momzadebis
63
gadaudebel saqmes, rac am tipis samecniero kvlevebisaTvis aucilebeli adgilobrivi
kadrebis TiTqmis sruli ar arsebobis pirobebSi gansakuTrebiT mniSvnelovania.
xazgasmiT unda aRiniSnos, rom wlebis ganmavlobaSi jgufSi warmoebuli da qvemoT
mokled mimoxiluli fundamenturi xasiaTis Teoriuli kvlevebi da unikaluri
teqnologiuri realizaciebi ZiriTadad jgufis erTguli wevrebis mecnieruli
enTuziazmisa da zogadqarTuli enobriv-kulturuli TvalsazrisebiT umniSvnelovanesi
sakiTxebisadmi maTi moqalaqeobrivi pasuxismgeblobis safuZvelze mimdinareobda. jgufs
jer kidev ar gaaCnia Sesabamisi da maRalxarisxiani teqnikiT aRWurvili laboratoria.
sagrantod warmodgenili qveprogramis dafinansebis SemTxvevaSi Tsu gamoyenebiTi
maTematikis institutSi Camoyalibdeba `qarTuli enis, logikis da gamomTvlelis
saswavlo-samecniero kvleviTi laboratoria~, rac ivane javaxiSvilis saxelobis
Tbilisis saxelmwifo universitetis sabunebismetyvelo fakultetis maTematikis
samagistro programis farglebSi 2006 wels formirebul `maTematikuri lingvistikis~
modulTan erTad sabolood gadawyvets saqarTveloSi Tanamedrove maTematikuri
lingvistikis aucilebeli da gadaudebeli dafuZnebis sakiTxs.
amgvarad, saqarTveloSi, Tanamedrove maTematikuri lingvistikis, anu, Comski-
montegiuseuli logikur-lingvisturi samecniero mimarTulebis sruli da realuri
dafuZnebis mizniT `logikisa da enis gaerTianebuli qarTuli jgufis~ xuTwliani
saqmianoba gansakuTrebiT Sedegiani da warmatebuli iyo bolo ori wlis manZilze.
Tumca, gasagebia isic, rom es yvelaferi jer mxolod pirveli nabijebia da rom
procesTa Semdgomi forsireba kvlavac aucileblobis wesiT isazRvreba.
marTlac, dRes-dReobiT, Tu Tvals gadavavlebT maTematikuri logikis, avtomaturi
mtkicebaTa Teoriis, logikuri programirebis, xelovnuri inteleqtis problematikis,
maTematikuri lingvistikisa da, maT Soris, metyvelebis kompiuteruli amocnobisa da
sinTezirebis problematikaSi intensiurad mimdinare samecniero-teqnologiuri xasiaTis
procesebs gasagebi gaxdeba, rom SeuZlebelia calsaxad ganvsazRvroT 15-20 wlis
Semdgomi manqanuri teqnologiebis SesaZleblobebi da im droindel zogadkulturul
sazogadoebriv da saxelmwifoebriv procesebSi maTi monawileobis zusti CarCoebi.
Tumca, saerTo dinamikidan gamomdinare, ukve SeiZleba iTqvas, rom Tu uaxloes
momavalSi ar moxda mimarTulebiT ukve dawyebuli adgilobrivi moZraobis forsireba
da Tu globalurad mimdinare Tanamedrove enobriv-teqnologiuri procesebis fonze
qveynis enobriv-kulturuli Tavdacvisunarianobis amaRlebis mizniT qarTuli enis
aRWurva Tanamedrove da perspeqtiuli teqnologiuri SesaZleblobebiT ar gamocxadda
erT-erT xelSeuxebel saxelmwifoebriv prioritetad, maSin 15-20 wlis Semdeg
qarTuli enis kulturuli funqcionirebis ariali saswavlo, samecniero,
sazogadoebrivi da saxelmwifoebrivi TvalsazrisebiT arsebiTad SeizRudeba.
proeqts danarTis saxiT Tan vurTavT ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis
saxelmwifo universitetis saxelmwifo miznobriv programas `kompiuteris sruli
programul-momsaxureobiTi moqceva bunebriv qarTul enobriv garemoSi~ da misi TiTqmis
ukve xuTwliani istoriis amsaxvel 211 gverdian dokumentur masalas akinZuli saxiT.
amasTan, am punqtSi gamoTqmul umniSvnelovanes mosazrebebTan dakavSirebiT ixileT
Cveni Semdegi publikaciebi:
1. k. fxakaZe (TanaavtoriT), bunebrivi qarTuli enobrivi sistemis formalur-logikuri
izomorfis (adekvatis) moZiebis mizniT, qarTul-evropuli instituti, ,,iveria” t. VI,
parizi, 2001, 129-148;
64
2. k. fxakaZe (TanaavtoriT), saxelmwifo miznobrivi programa `kompiuteris sruli
programul-momsaxureobiTi moqceva bunebriv qarTul enobriv garemoSi~ - miznebi,
Sedegebi, perspeqtivebi, 2004 (2006), 1--22;
3. k. fxakaZe, winaTqma anu logikisa da enis gaerTianebuli qarTuli jgufis miznebisa
da amocanebis Sesaxeb, s-s Jurnali `qarTuli ena da logika~, (#1), Tbilisi,
gamomcemloba `universali~, 2005, 1-19;
4. k. fxakaZe, globalizacia, qarTuli ena da saxelmwifo miznobrivi programa
`kompiuteris sruli programul-momsaxureobiTi moqceva bunebriv qarTul enobriv
garemoSi~, s-s Jurnali `qarTuli ena da logika~, (#2), Tbilisi, gamomcemloba
`universali~, 2005, 1-11;
1.2. proeqtis UuSualo samecniero miznebisa da amocanebis zogadi mimoxilva: ivane
javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universitetis (i. vekuas sax.
gamoyenebiTi maTematikis instituti) saxelmwifo miznobrivi programis `kompiuteris
sruli programul-momsaxureobiTi moqceva bunebriv qarTul enobriv garemoSi~
qveprogramis `qarTuli enis logikuri gramatikis safuZvlebi da misi meTodologiuri
da teqnologiuri gamoyenebani~ ZiriTadi samecniero miznebi sami, Tvisobrivad
gansxvavebuli klasis amocanebad yalibdeba:
#1 amocana: qarTuli enis logikuri gramatikis safuZvlebis SemuSaveba: anu bunebrivi
qarTulenobrivi azrovnebiTi wesTwyobis pirdapiri formalur-logikuri aRweris
safuZvelze misi birTvuli nawilis formalurad ganviTarebad frege-hilbertiseul
maTematikur Teoriad gadaazreba. anu, qveprogramis ZiriTadi mizani qarTuli enis
formalurad ganviTarebadi frege-hilbertiseuli maTematikuri gramatikis SemuSavebaa.
es qarTuli enis manqanebTan inteleqtualuri urTierTobiTi SesaZleblobebiT
aRWurvis miznebidan gamomdinare dRis wesrigSi mdgar aucileblobas warmoadgens.
qarTuli enis maTematikuri principebiT agebuli gramatika jer kidev ar arsebobs.
ufro metic, Tu ar gaviTvaliswinebT `logikisa da enis gaerTianebul qarTul
jgufSi~ bolo xuTi wlis manZilze am mizniT warmoebul kvlevebs, am TvalsazrisebiT
qarTuli ena arc ki Seiswavleboda. es xazs usvams proeqtiT gansazRvruli samecniero
miznebis farglebSi jgufis unikalur kompetencias, rac imas niSnavs, rom proeqtis
eqspertul Sefasebas friad gaarTulebs am SemTxvevaSi saeqsperto kompetenciis mqone
samecniero kadrebis realuri ararseboba (mxedvelobaSi gvyavs rogorc qarTveli, ise
araqarTveli eqspertebi), rac qarTuli enis indoevropuli enebisagan arsebiTad
gansxvavebuli da jer Seuswavleli siRrmiseuli bunebrivi Taviseburebebis garda
ganpirobebulia agreTve Cveni midgomebis fundamenturi gansxvavebulobiT am tipis
dasavlur kvlevebSi dRes gamoyenebadi maTematikuri midgomebisagan.
miuxedavad imisa, rom Cven veyrdnobiT montegiusa da Comskis zogad lingvistur
xedvebs, Cveni midgomebi arsebiTad gansxvavdeba maTi midgomebisagan. kerZod, CorCiseuli
λ-abstraqtorisa da λ-aRricxvis nacvlad Cveni kvlevebi efuZneba prof. S. fxakaZiseul
aRniSvnaTa Teoriasa da frege-fxakaZiseul formalurad ganviTarebad maTematikur enas.
amasTan, uSualo SemadgenelTa principis nacvlad Cven vsargeblobT qarTuli enis
pirdapiri formalur-logikuri aRweris Sedegad qarTuli enis sityvebis, morfemebisa
da punqtuaciis niSnebis frege-fxakaZiseuli formalurad ganviTarebadi maTematikuri
enis simboloebad gadaazrebis Cvens mierve ukve dadasturebuli SesaZleblobiT.
65
#1 amocanasTan dakavSirebiT ixileT Cveni Semdegi publikaciebi:
1. k. fxakaZe (TanaavtorebiT), maTematikuri logika da bunebrivi enobrivi sistemebis
formalizaciisa da maTematizaciis amocanebi, qarTvel maTematikosTa mesame kongresis
Sromebi, Tbilisi 2001; 2. k. fxakaZe (TanaavtorebiT), enis logika da paradoqsebi (inglisur enaze), kurt
giodelis sazogadoebis SromaTa krebuli, t. #4, vena 2001;
3. k. fxakaZe, (TanavtoriT), bunebrivi qarTuli enis pirdapiri formalur-logikuri
aRwera enis, rogorc bunebrivi sistemis, safuZvelze, (inglisur enaze), Tbilisis IV
saerTaSoriso simpoziumi ,,logika, ena, gamoTvlebi”, 2001;
4. k. fxakaZe (TanaavtoriT), bunebrivi qarTuli enobrivi sistemis formalur-logikuri
izomorfis (adekvatis) moZiebis mizniT, qarTul-evropuli instituti, ,,iveria” t. VI,
parizi, 2001, 129-148;
5. k. fxakaZe, sityvaTa Soris sintaqsuri kavSirebis Sesaxeb, qarTul-evropuli
instituti, ,,iveria”, t. VII-VIII, parizi 2001 – 2002, 117-126;
6. k. fxakaZe, (TanaavtorebiT), bunebrivi qarTuli enobrivi sistemis pirdapiri
formalur-logikuri aRweris ZiriTadi ideebis Sesaxeb erTi magaliTis meSveobiT
(inglisur enaze), i. vekuas saxelobis gamoyenebiTi maTematikis institutis seminaris
moxsenebebi, t. 29, #1, 2003 (11-14);
7. k. fxakaZe, (TanaavtorebiT), bunebrivi qarTuli enobrivi sistemis pirdapiri
formalur-logikuri aRweris ZiriTadi ideebis Sesaxeb erTi magaliTis meSveobiT
(inglisur enaze), Tbilisis V saerTaSoriso simpoziumi ,,logika, ena, gamoTvlebi”,
2003;
8. k. fxakaZe (TanaavtorebiT), enobriv-azrovnebiTi gagebadobis cnebisa da martivi da
integraluri gagebis zmnuri sityvebis Sesaxeb qarTulSi, arn. Ciqobavas saxelobis
enaTmecnierebis institutis I respublikuri konferencia ,,bunebriv enaTa damuSaveba”,
konferenciis masalebi, Tbilisi 2003, 37-39;
9. k. fxakaZe (TanaavtorebiT), warmoadgenen Tu ara logikuri, programuli da
bunebrivi enobrivi sistemebi erTmaneTisagan principulad gansxvavebuli tipis
semantikur sistemebs?, arn. Ciqobavas saxelobis enaTmecnierebis institutis I
respublikuri konferencia ,,bunebriv enaTa damuSaveba”, konferenciis masalebi, Tbilisi
2003, 17-19;
10. k. fxakaZe, (TanaavtorebiT), bunebrivi qarTuli enobrivi sistemis pirdapiri
formalur-logikuri aRweris ZiriTadi ideebis Sesaxeb erTi magaliTis meSveobiT
(inglisur enaze), Tbilisis V saerTaSoriso simpoziumis samecniero naSromi,
amsterdamis universiteti, 2003, 129-137;
11. k. fxakaZe, bunebrivi qarTuli enobrivi sistemis erTi fragmenti rogorc
simravlur Teoriuli sistema, qarTul-evropuli instituti, ,,iveria”, t. X-XI, parizi
2003 – 2004, 104-116;
12. k. fxakaZe (TanaavtorebiT), warmoadgenen Tu ara logikuri, programuli da
bunebrivi enobrivi sistemebi erTmaneTisagan principulad gansxvavebuli tipis
semantikur sistemebs? – anu enobrivi niSnisa da Cveneuli enobrivi msoflxedvis
Sesaxeb, qarTul-evropuli instituti, ,,iveria”, t. X-XI parizi 2003–2004, 220-248;
13. k. fxakaZe (TanaavtorebiT), bunebriv enaTa damuSavebis Tanamedrove problematika da
qarTuli enis pirdapiri formalur-logikuri aRwera, arn. Ciqobavas saxelobis
enaTmecnierebis institutis II respublikuri konferencia ,,bunebriv enaTa damuSaveba”,
konferenciis masalebi, Tbilisi 2004, 26-27; 14. k. fxakaZe da g. WankvetaZe (TanaavtorebiT), qarTuli enis birTvuli nawilis
kompiuteruli modeli da martivi winadadebis sitaqsuri sinTezatori da
66
analizatori, arn. Ciqobavas saxelobis enaTmecnierebis institutis II respublikuri
konferencia ,,bunebriv enaTa damuSaveba”, konferenciis masalebi, Tbilisi 2004, 38-40;
15. k. fxakaZe (TanaavtoriT), qarTuli enobrivi sistemis pirdapiri formalur-
logikuri aRweris ZiriTadi miznebisa da meTodebis Sesaxeb, saqarTvelos mecnierebaTa
akademia, akad. g wereTlis saxelobis aRmosavleTmcodneobis instituti, samecniero
Jurnali `perspeqtiva XXI~, Tbilisi 2004, 220-224;
16. monografiuli xasiaTis naSromi: k. fxakaZe, winare zmnuri semantikuri erTeulis
cneba, piris niSanTa sakiTxi, integraluri da araintegraluri gagebis zmnuri sityva-
Sinaarsebi da qarTuli zmnis arasruli anu pirveli semantikuri klasifikacia,
damatebiTi sakiTxavi kursi Tanamedrove maTematikur lingvistikaSi, Tbilisi,
`universali~, 2004 (2006 meore gamocema), 72-152;
17. k. fxakaZe, (TanaavtoriT), qarTuli enis pirdapiri formalur-logikuri aRweris
ZiriTadi ideebis Sesaxeb (inglisur enaze), i. vekuas sax. gamoyenebiTi maTematikis
institutis Sromebi, t. 53, 2003, 33-40;
18. monografiuli xasiaTis naSromi: k. fxakaZe (TanaavtorebiT), logikuri brunebisa da
lingvisturi mimarTebebis sakiTxisaTvis qarTulSi, s-s Jurnali `qarTuli ena da
logika~, ianvari-ivnisi (#1), Tbilisi, gamomcemloba `universali~, 2005, 19-77;
19. k. fxakaZe (TanaavtorebiT), qarTulenobrivi azrovnebiTi sistemis logikur-
lingvisturi analizi Ţ aRniSvnaTa Teoriis enobrivi midgomebiT, saqarTvelos
maTematikosTa IV yriloba, Tbilisi, 2005;
20. k. fxakaZe (TanaavtorebiT), `natvra~ tipis zmnuri semantikebi da principuli
gansxvavebebi qarTul da indoevropul uRlebebs Soris, s-s Jurnali `qarTuli ena da
logika~, ivlisi-dekemberi (#2), Tbilisi, gamomcemloba `universali~ 2005, 66-81;
21. k. fxakaZe da v. fxakaZe (TanaavtoriT), qarTuli enis zogadi kvantorul-
predikatuli analizi da logikuri amocanebis amomxsneli pirveli eqsperimentuli
programa qarTulisaTvis, s-s Jurnali `qarTuli ena da logika~, ivlisi-dekemberi
(#2), Tbilisi, gamomcemloba `universali~ 2005, 82-87;
22. k. fxakaZe, g. WankvetaZe, i. beriaSvili (TanaavtoriT), qarTul-germanuli
mTargmneli da I safexuris programuli sinTezatori da analizatori qarTulisaTvis,
s-s Jurnali `qarTuli ena da logika~, ivlisi-dekemberi (#2), Tbilisi, gamomcemloba
`universali~ 2005, 88-91;
23. k. fxakaZe da v. fxakaZe (TanaavtorebiT), qarTuli enis logikuri gramatika da misi
meTodologiuri gamoyenebani, saqarTvelos maTematikosTa IV yriloba, Tbilisi 2005;
24. k. fxakaZe (TanaavtorebiT), bunebrivi qarTuli enobrivi sistemis pirdapiri
formalur-logikuri aRwera da misi zogierTi gamoyenebani, arn. Ciqobavas saxelobis
enaTmecnierebis institutis II respublikuri konferencia ,,bunebriv enaTa damuSaveba”,
konferenciis masalebi, Tbilisi 2005, 30-32;
25. k. fxakaZe (TanaavtoriT), saxelmwifo miznobrivi programa `kompiuteris sruli
programul-momsaxureobiTi moqceva bunebriv qarTul enobriv garemoSi~ - miznebi,
Sedegebi, perspeqtivebi, 2004 (2006 meore gamocema), 1--22;
#2 amocana: qarTuli enis logikuri gramatikis safuZvlebis meTodologiuri
gamoyenebani anu qarTuli enis logikuri gramatikis sasafuZvlo sakiTxebis
zogadlogikuri saswavlo-meTodologiuri damuSaveba: #2 amocanis mizani aris
qarTuli enis logikuri gramatikiT qarTuli enis logikaze da qarTuli da
maTematikuri enebis Sinaarsul urTierTmimarTebebze moZiebuli axali mecnieruli
codnis saswavlo-meToduri gadamuSaveba da misi reformirebis procesSi myofi
saskolo da sauniversiteto saganmanaTleblo sivrceSi TandaTanobiTi disciplinaruli
Setana.
67
is, rom zogadi azrovnebiTi unarebis ganviTarebaze prioritetulad orientirebuli
dasavluri saswavlo sistema arsebiTad eyrdnoba saswavlo enis farglebSi
zemoaRniSnuli saxis mecnierul codnebs da is, rom am TvalsazrisebiT qarTuli enis
mecnieruli Seswavlis procesebi mxolod axla iwyeba, gasagebs xdis qveprogramis am
kvleviTi ganStoebis aqtualobas. am TvalsazrisebiT jgufis kompetencias adasturebs
is, rom qarTuli enis logikis Seswavlis mizniT kvleviTi procesebi pirvelad jgufis
farglebSi daiwyo da, samwuxarod, aseTi kvleviTi procesebi jer mxolod Cveni
jgufis farglebSi mimdinareobs. jgufis kompetencias adasturebs isic, rom `erTiani
erovnuli gamocdebis farglebSi~ jgufi saeqsperto TanamSromlobas eweva ganaTlebisa
da mecnierebis saministros `Sefasebisa da gamocdebis erovnul centrTan~. amasTan,
jgufi sakonsultacio TanamSromlobaSia `proeqt `ilia WavWavaZis~ erovnuli
saswavlo gegmebisa da saxelmZRvaneloebis jgufTan~. garda amisa, Cveni kompetencia
dasturdeba agreTve Cvens mier Sesrulebuli TargmaniT sauniversiteto
saxelmZRvanelo kursisa `maTematikuri meTodebi enaTmecnierebaSi _ maTematikuri da
bunebrivi enebis zogadi logikuri safuZvlebi~ (mTargmnel-redaqtorebi k. fxakaZe, l.
lekiaSvili Tbilisi, gamomcemloba `universali~, 2005), romelic pirveli am tipis
sauniversiteto saxelmZRvaneloa qarTveli studentebisaTvis.
#2 amocanasTan dakavSirebiT ixileT Cveni Semdegi publikaciebi:
1. k. fxakaZe, T. TevzaZe, T. esitaSvili, g. nadibaiZe, v. fxakaZe, b. cxadaZe, qarTuli
enis logikuri gramatika da misi meTodologiuri gamoyenebani, saqarTvelos
maTematikosTa IV yriloba, Tbilisi 2005;
2. k. fxakaZe, k. gabunia, T. TevzaZe, g. nadibaiZe, v. fxakaZe, b. cxadaZe maTematikuri da
bunebrivi enebis logika da Tanamedrove saswavlo miznebi, s-s Jurnali `qarTuli ena
da logika~, ianvari-ivnisi (#1), Tbilisi, gamomcemloba `universali~, 2005, 155-160;
3. k. fxakaZe, k. gabunia, b. cxadaZe, qarTuli enis Tanamedrove logikuri gramatikis
safuZvlebi – logikuri brunebisa da lingvisturi mimarTebebis sakiTxisaTvis
qarTulSi, s-s Jurnali `qarTuli ena da logika~, ianvari-ivnisi (#1), Tbilisi,
gamomcemloba `universali~, 2005, 19-77;
4. k. fxakaZe, n. buaZe, `natvra~ tipis zmnuri semantikebi da principuli gansxvavebebi
qarTul da indoevropul uRlebebs Soris, s-s Jurnali `qarTuli ena da logika~,
ivlisi-dekemberi (#1), Tbilisi, gamomcemloba `universali~, 2005, 66-81;
5. v. fxakaZe, maTematikuri logikis elementebis saSualo skolaSi swavlebis
SesaZleblobis Sesaxeb, i. vekuas sax. gamoyenebiTi maTematikis seminaris moxsenebebi, t.
25, 1999, 72-77;
6. k. fxakaZe, bunebrivi qarTuli enobrivi sistemis erTi fragmenti rogorc simravlur
Teoriuli sistema, qarTul-evropuli instituti, ,,iveria”, t. X-XI, parizi 2003 –
2004, 104-116;
7. k. fxakaZe, winare zmnuri semantikuri erTeulis cneba, piris niSanTa sakiTxi,
integraluri da araintegraluri gagebis zmnuri sityva-Sinaarsebi da qarTuli zmnis
arasruli anu pirveli semantikuri klasifikacia, damatebiTi sakiTxavi kursi
Tanamedrove maTematikur lingvistikaSi, Tbilisi, universali, 2006 (meore gamocema),
72-152;
8. k. fxakaZe, v. fxakaZe, l. lekiaSvili qarTuli enis zogadi kvantorul-predikatuli
analizi da logikuri amocanebis amomxsneli pirveli eqsperimentuli programa
qarTulisaTvis, s-s Jurnali `qarTuli ena da logika~, ivlisi-dekemberi (#2),
Tbilisi, gamomcemloba `universali~ 2005, 82-87;
68
9. k. fxakaZe, T. TevzaZe, g. nadibaiZe, v. fxakaZe, b. cxadaZe, pirveli erTiani erovnuli
gamocdebis zogadi unarebis testebis verbaluri nawilis arasruli kritikuli
analizi, (gamoqveyndeba 2006 wels);
#3 amocana: qarTuli enis logikuri gramatikis safuZvlebis teqnologiuri
gamoyenebani, anu qarTuli enis logikuri gramatikis SesaZlo teqnologiur
gamoyenebaTa sistematizebuli warmoCena. am TvalsazrisebiT dagegmilia:
3.1. qarTuli metyvelebis kompiuteruli amomcnobis konstruirebis mizniT ukve
dawyebuli kvlevebis Semdgomi intensifikacia: Tu ar CavTvliT jgufSi bolo xuTi
wlis manZilze am mimarTulebiT warmoebul kvlevebsa da am kvlevebis Sedegad ukve
arsebul gamocdilebas, Tanamedrove maTematikuri meTodebiT qarTuli metyvelebis
kompiuteruli amomcnobis konstruirebis sxva adgilobrivi kvleviTi gamocdileba ar
arsebobs, rac am TvalsazrisebiT jgufis aseve unikalur kompetencias adasturebs.
Cveni midgomebi speqtruli analizisa da furies integraluri meTodebis nacvlad
eyrdnoba nulebsSorisi analizis gafarToebul meTodsa da gamoTvlis matricul
meTodebs. es meTodebi Teoriulad damuSavda da eqsperimentulad dadasturda jgufis
farglebSi mimdinare im kvleviTi procesebiT, romelsac jgufis wevri g. CiCua
awarmoebs. am kvlevebis farglebSi 2004 wels ukve realizebuli iyo gamxoloebulad
warmoTqmuli sityvebis amomcnobi kompiuteruli programa amocnobis 80%-iani
warmadobiT, romelic, Semdgom, jgufSive SemuSavebuli dazustebuli Teoriuli
midgomebiT warmoebuli kvlevebis Sedegad daixvewa, ris safuZvelzec, 2006 wels,
realizebul iqna kompiuteruli programa, romelmac mcire leqsikoniani (80-100
sityva) diskretuli metyvelebisas winadadebebis amocnobis 95%-iani warmadoba
gviCvena.
proeqtiT dagegmilia metyvelebis amomcnobi sistemis modificireba aradiskretuli
metyvelebis amocnobaze gadasvlisa da leqsikonis moculobis gazrdis interesebis
gaTvaliswinebiT. amasTan, proeqtiT dagegmilia metyvelebis iseTi amomcnobis
eqsperimentuli realizacia, romelic sityvebis winaswari swavlebis principis nacvlad
sityvebis TviTswavlis princips daeyrdnoba. garda amisa, Tu `qarTuli kompiuteruli
yuris~ konstruirebisaTvis warmoebuli kvlevebis pirvel etapze Cven veyrdnobodiT
mxolod enis aso-bgeriT mocemulobebs, kvlevebis am etapze dagegmilia saanalizo
meTodebSi qarTuli enis logikuri gramatikiT SemuSavebuli morfo-sintaqsuri, morfo-
semantikuri da sintaqsur-semantikuri mocemulobebis CarTva, rac primitiuli `aso-
bgeriTi kompiuteruli yuris~ nacvlad `araprimitiuli enobriv-azrovnebiTi
kompiuteruli yuris~ konstruirebas niSnavs.
#3.1. amocanasTan dakavSirebiT ixileT Cveni Semdegi publikaciebi da programebi:
a) publikaciebi:
1. g. CiCua, sametyvelo frazebis sityvebad dayofa da metyvelebis gamocnoba, arn.
Ciqobavas saxelobis enaTmecnierebis institutis II respublikuri konferencia
,,bunebriv enaTa damuSaveba” – qarTuli ena da kompiuteruli teqnologiebi, Tbilisi
2004, 31-32;
2. g. CiCua, wrfivi fazuri maxasiaTeblis mqone sasrul impulsuri maxasiaTebliani
filtris koeficientebis gamoTvla trapeciis formis mqone sixSirul maxasiaTebliani
zolovani filtrisaTvis, s-s Jurnali `qarTuli ena da logika~, ivlisi-dekemberi
(#2), Tbilisi, gamomcemloba `universali~, 2005, 29-31;
69
3. g. CiCua, informaciis kodireba xmis maRal sixSireebSi, s-s Jurnali `qarTuli ena
da logika~, ivlisi-dekemberi (#2), Tbilisi, gamomcemloba `universali~, 2005, 32-33;
4. g. CiCua, metyvelebis kompiuteruli gamocnoba, arn. Ciqobavas saxelobis
enaTmecnierebis institutis III respublikuri konferencia ,,bunebriv enaTa damuSaveba”
– qarTuli ena da kompiuteruli teqnologiebi, Tbilisi 2005, 34-35;
5. k. fxakaZe, winare zmnuri semantikuri erTeulis cneba, piris niSanTa sakiTxi,
integraluri da araintegraluri gagebis zmnuri sityva-Sinaarsebi da qarTuli zmnis
arasruli anu pirveli semantikuri klasifikacia, damatebiTi sakiTxavi kursi
Tanamedrove maTematikur lingvistikaSi, Tbilisi, `universali~, 2004 (2006 meore
gamocema), 72-152;
6. k. fxakaZe, sityvaTa Soris sintaqsuri kavSirebis Sesaxeb, qarTul-evropuli
instituti, ,,iveria”, t. VII-VIII, parizi 2001 – 2002, 117-126;
b) programebi:
1. qarTuli sametyvelo bgerebis kompiuteruli kodireba da qarTuli enis I safexuris
gamxmovanebeli -2001w.;
2. sityvebis amomcnobi programa (28 aTasiani sityvaTa baziT) – 2002 w., (15%
gamocnoba);
3. winaswari swavlebis principze agebuli sityvebis amomcnobi I safexuris programa -
2003w., (80% amocnoba);
4. gametyvelebuli frazis sityvebad damSleli kompiuteruli sistema - 2003-2004ww.
(standartuli Seyovnebuli metyvelebisas iZleva frazis Semadgenel sityvebad daSlis
100% Cvenebas);
5. winaswari swavlebis principze agebuli sityvebis amomcnobi II safexuris programa -
2003w., (95% amocnoba);
6. winadadebebis amomcnobi programa mcire leqsikoniani diskretuli metyvelebisaTvis
- 2006w., (95% gamocnoba);
3.2 warmoqmnis principiT agebuli qarTuli weriTi enis plius da minus filtrebiani
gasrulebadi morfologiuri sinTezatoris, analizatoris da marTlmweris
konstruireba: am TvalsazrisebiT jgufis kompetencias adasturebs is, rom jgufs ukve
aqvs warmoqmnis principiT agebuli qarTuli weriTi enis morfologiuri marTlmweri
(programis avtoria jgufis wevri k. gabunia), romelic jerjerobiT erTaderTi am
tipis programuli sistemaa qarTulisaTvis. amasTan, proeqtiT dagegmilia
morfologiuri safexuris pirveli qarTuli marTlmetyveli (anu qarTuli metyvelebis
morfologiurad maanalizebeli) programuli sistemis eqsperimentuli realizacia.
#3.2. amocanasTan dakavSirebiT ixileT Cveni Semdegi publikaciebi da programebi:
a) publikaciebi:
1. k. gabunia, brunvaTa sistemis analizis principebisaTvis qarTulSi, s-s Jurnali
`qarTuli ena da logika~ ivlisi-dekemberi (#2), Tbilisi, 2005, 39-47;
2. k. fxakaZe, k. gabunia, b. cxadaZe, qarTuli enis Tanamedrove logikuri gramatikis
safuZvlebi – logikuri brunebisa da lingvisturi mimarTebebis sakiTxisaTvis
qarTulSi, s-s Jurnali `qarTuli ena da logika~, ianvari-ivnisi (#1), Tbilisi,
gamomcemloba `universali~, 2005, 19-77;
3. k. fxakaZe, winare zmnuri semantikuri erTeulis cneba, piris niSanTa sakiTxi,
integraluri da araintegraluri gagebis zmnuri sityva-Sinaarsebi da qarTuli zmnis
arasruli anu pirveli semantikuri klasifikacia, damatebiTi sakiTxavi kursi
Tanamedrove maTematikur lingvistikaSi, Tbilisi, `universali~, 2004 (2006 meore
gamocema), 72-152;
70
4. sityvawarmoebis ZiriTadi tipebi Zvel qarTulSi, samecniero-saganmanaTleblo
Jurnali. „qarTuli ena da logika“. #II., 2005, 52-61;
5. sityvawarmoebis ZiriTadi tipebi axal qarTulSi, wakiTxulia moxsenebad logikisa
da enis gaerTianebuli qarTuli jgufis meore respublikur saseminaro kvireulze
~`logika, ena informatika~ (2006 wlis 7-14 aprili), gadacemulia gamosaqveyneblad.
b) programebi:
1. k. gabunia, `qarTuli enis marTlwerisa da orTografiis Semmowmebeli programa~;
2. g. WankvetaZe, brunebadi sityvebis masinTezirebeli programa qarTulisaTvis;
3. g. WankvetaZe, uRlebadi sityvebis masinTezirebeli I safexuris programa;
3.3. qarTuli weriTi enis II safexuris sintaqsuri sinTezatoris, analizatorisa da
marTlmweris konstruireba: am TvalsazrisebiT jgufis kompetencias adasturebs is,
rom jgufs ukve aqvs qarTuli weriTi enis I safexuris sintaqsuri sinTezatori,
analizatori da marTlmweri (programis avtorebi arian k. fxakaZe, r. sxirtlaZe da g.
WankvetaZe), romelic jerjerobiT erTaderTi am tipis programuli sistemaa
qarTulisaTvis. amasTan, dagegmilia sintaqsuri safexuris pirveli qarTuli
marTlmetyveli (anu qarTuli metyvelebis sintaqsurad maanalizirebeli) programuli
sistemis eqsperimentuli realizacia.
#3.3. amocanasTan dakavSirebiT ixileT Cveni Semdegi publikaciebi da programebi:
a) publikaciebi:
1. k. fxakaZe, g. WankvetaZe, m. ivaniSvili, v. lekiaSvili, e.soselia, l. tibua, ZiriTadi
avtorebi qarTuli enis birTvuli nawilis kompiuteruli modeli, arn. Ciqobavas
saxelobis enaTmecnierebis institutis II respublikuri konferencia ,,bunebriv enaTa
damuSaveba” – qarTuli ena da kompiuteruli teqnologiebi, , 2004 38-40;
2. k. fxakaZe da v. fxakaZe (TanaavtorebiT), bunebrivi qarTuli enobrivi sistemis
pirdapiri formalur-logikuri aRwera da mis zogierTi gamoyenebani, arn. Ciqobavas
saxelobis enaTmecnierebis institutis III respublikuri konferencia ,,bunebriv enaTa
damuSaveba”, konferenciis masalebi, Tbilisi 2005, 30-32;
3. k. fxakaZe, r. sxirtlaZe, qarTuli enis sintaqsuri safexuris kompiuteruli
marTlmweris erTi eqsperimentis Sesaxeb, s-s Jurnali `qarTuli ena da logika~,
ivlisi-dekemberi (#2), Tbilisi, gamomcemloba `universali~ 2005, 62-65;
4. k. fxakaZe, winare zmnuri semantikuri erTeulis cneba, piris niSanTa sakiTxi,
integraluri da araintegraluri gagebis zmnuri sityva-Sinaarsebi da qarTuli zmnis
arasruli anu pirveli semantikuri klasifikacia, damatebiTi sakiTxavi kursi
Tanamedrove maTematikur lingvistikaSi, Tbilisi, `universali~, 2004 (2006 meore
gamocema), 72-152;
5. k. fxakaZe (TanaavtoriT), `natvra~ tipis zmnuri semantikebi da principuli
gansxvavebebi qarTul da indoevropul uRlebebs Soris, s-s Jurnali `qarTuli ena da
logika~, ivlisi-dekemberi (#1), Tbilisi, gamomcemloba `universali~, 2005, 66-81;
6. k. fxakaZe, sityvaTa Soris sintaqsuri kavSirebis Sesaxeb, qarTul-evropuli
instituti, ,,iveria”, t. X-XI, parizi 2003 – 2004, 117-126;
b) programebi:
1. g. WankvetaZe da k. fxakaZe, qarTuli enis birTvuli nawilis I safexuris
kompiuteruli modeli, 2003;
2. k. fxakaZe da r. sxirtlaZe. I safexuris sintaqsuri marTlmweri, 2003 (sintaqsurad
akoreqtirebs qarTuli enis martiv frazebsa da winadadebebs);
3. g. WankvetaZe da k. fxakaZe, qarTuli winadadebebis I safexuris sinTezatori, 2004
(warmoqmnis gamarTul qarTul winadadebebs winare zmnuri semantikuri erTeulisa da
saxelebis fuZeebis safuZvelze);
71
3.4. qarTuli weriTi eniT mocemuli enobriv-logikuri amocanebis amomxsneli anu
qarTul weriT enaSi enobriv-logikuri daskvnebis mawarmoebeli da makoreqtirebeli II
safexuris programis konstruireba: am TvalsazrisebiT jgufis unikalur kompetencias
adasturebs is, rom jgufs ukve konstruirebuli aqvs am tipis I safexuris
eqsperimentuli programuli sistema (programis avtorebi arian jgufis wevrebi k.
fxakaZe da v. fxakaZe), romelic jerjerobiT erTaderTi am tipis programuli sistemaa
qarTulisaTvis. gasaTvaliswinebelia isic, rom aseTi tipis programuli
realizaciebisaTvis aucilebeli Teoriuli kvlevebi jerjerobiT mxolod jgufis
farglebSi mimdinareobs. amasTan, dagegmilia qarTul metyvelebiT enaSi enobriv-
logikuri daskvnebis mawarmoebeli da makoreqtirebeli pirveli eqsperimentuli
programuli sistemis konstruireba.
#3.4. amocanasTan dakavSirebiT ixileT Cveni Semdegi publikaciebi da programebi:
a) publikaciebi:
1. k. fxakaZe da v. fxakaZe (TanaavtoriT), qarTuli enis zogadi kvantorul-
predikatuli analizi da logikuri amocanebis amomxsneli pirveli eqsperimentuli
programa qarTulisaTvis, s-s Jurnali `qarTuli ena da logika~, ivlisi-dekemberi
(#2), Tbilisi, gamomcemloba `universali~ 2005, 82-87;
2. k. fxakaZe da v. fxakaZe (TanaavtorebiT), bunebrivi qarTuli enobrivi sistemis
pirdapiri formalur-logikuri aRwera da mis zogierTi gamoyenebani, arn. Ciqobavas
saxelobis enaTmecnierebis institutis III respublikuri konferencia ,,bunebriv enaTa
damuSaveba”, konferenciis masalebi, Tbilisi 2005, 30-32;
3. k. fxakaZe, bunebrivi qarTuli enobrivi sistemis erTi fragmenti rogorc simravlur
Teoriuli sistema, qarTul-evropuli instituti, ,,iveria”, t. X-XI, parizi 2003 –
2004, 104-116;
4. k. fxakaZe, winare zmnuri semantikuri erTeulis cneba, piris niSanTa sakiTxi,
integraluri da araintegraluri gagebis zmnuri sityva-Sinaarsebi da qarTuli zmnis
arasruli anu pirveli semantikuri klasifikacia, damatebiTi sakiTxavi kursi
Tanamedrove maTematikur lingvistikaSi, Tbilisi, `universali~, 2004 (2006 meore
gamocema), 72-152;
5. k. fxakaZe, k. gabunia, b. cxadaZe, qarTuli enis Tanamedrove logikuri gramatikis
safuZvlebi – logikuri brunebisa da lingvisturi mimarTebebis sakiTxisaTvis
qarTulSi, s-s Jurnali `qarTuli ena da logika~, ianvari-ivnisi (#1), Tbilisi,
gamomcemloba `universali~, 2005, 19-77;
6. k. fxakaZe (TanaavtorebiT), qarTulenobrivi azrovnebiTi sistemis logikur-
lingvisturi analizi Ţ aRniSvnaTa Teoriis enobrivi midgomebiT, saqarTvelos
maTematikosTa IV yriloba, Tbilisi, 2005;
b) programebi:
1. k. fxakaZe da v. fxakaZe, qarTuli enis I safexuris enobriv-logikuri gamomyvani
eqselSi, 2005 (aanalizebs orpirobian enobriv-logikur mocemulobebs da
akeTebs/akoreqtirebs daskvnebs).
3.5. qarTuli weriTi enidan maTematikur enaze avtomaturad mTargmneli II safexuris
programuli sistemisa da misi germanulenobrivi da inglisurenobrivi gafarToebebis
konstruireba: am TvalsazrisebiT jgufis unikalur kompetencias adasturebs is, rom
jgufs ukve realizebuli aqvs qarTuli weriTmetyvelebiTi enidan maTematikuri enis
gavliT germanul enaze avtomaturad mTargmneli I safexuris eqsperimentuli
programuli sistema (programis avtorebi arian jgufis wevrebi k. fxakaZe, g. WankvetaZe
da i. beriaSvili). jgufis kompetencias adasturebs isic, rom jgufs realizebuli
72
aqvs ormxrivi qarTul-inglisuri kompiuteruli leqsikoni (programis avtorebi arian
jgufis wevrebi m. babuxadia da k. gabunia). amasTan, dagegmilia amave tipis qarTul-
inglisuri da qarTul-germanuli xmidan-xmaze mTargmneli eqsperimentuli programuli
sistemis konstruireba.
#3.5. amocanasTan dakavSirebiT ixileT Cveni Semdegi publikaciebi da programebi:
a) publikaciebi:
1. g. WankvetaZe, k. fxakaZe, i. beriaSvili, l. lekiaSvili, qarTul-germanuli
mTargmneli da I safexuris programuli sinTezatori da analizatori qarTulisaTvis,
s-s Jurnali `qarTuli ena da logika~, ivlisi-dekemberi (#2), Tbilisi, gamomcemloba
`universali~ 2005, 88-91;
2. k. fxakaZe, winare zmnuri semantikuri erTeulis cneba, piris niSanTa sakiTxi,
integraluri da araintegraluri gagebis zmnuri sityva-Sinaarsebi da qarTuli zmnis
arasruli anu pirveli semantikuri klasifikacia, damatebiTi sakiTxavi kursi
Tanamedrove maTematikur lingvistikaSi, Tbilisi, `universali~, 2004 (2006 meore
gamocema), 72-152;
3. k. fxakaZe (TanaavtorebiT), qarTulenobrivi azrovnebiTi sistemis logikur-
lingvisturi analizi Ţ aRniSvnaTa Teoriis enobrivi midgomebiT, saqarTvelos
maTematikosTa IV yriloba, Tbilisi, 2005;
4. k. fxakaZe, k. gabunia, b. cxadaZe, qarTuli enis Tanamedrove logikuri gramatikis
safuZvlebi – logikuri brunebisa da lingvisturi mimarTebebis sakiTxisaTvis
qarTulSi, s-s Jurnali `qarTuli ena da logika~, ianvari-ivnisi (#1), Tbilisi,
gamomcemloba `universali~, 2005, 19-77;
5. k. fxakaZe (TanaavtoriT), `natvra~ tipis zmnuri semantikebi da principuli
gansxvavebebi qarTul da indoevropul uRlebebs Soris, s-s Jurnali `qarTuli ena da
logika~, ivlisi-dekemberi (#1), Tbilisi, gamomcemloba `universali~, 2005, 66-81;
6. m. babuxadia, k. gabunia, inglisur-qarTuli da qarTul-inglisuri TargmniTi
leqsikoni internetisaTvis, s-s Jurnali `qarTuli ena da logika~, ivlisi-dekemberi
(#2), Tbilisi, gamomcemloba `universali~ 2005, 48-51;
b) programebi:
1. k. fxakaZe, g. WankvetaZe, i. beruaSvili, qarTuli enidan maTematikuri enis gavliT
germanul enaze mTargmneli I safexuris programuli sistema, 2005;
2. m. babuxadia, k. gabunia, `farnavazi~ - `inglisur-qarTuli (qarTul-inglisuri)
TargmniTi sainterneto leqsikoni~
3.6. zemoaRwerili programuli sistemebis kombinirebis gziT kompiuterTan
qarTulenobrivi weriTmetyvelebiTi da zepirmetyvelebiTi inteleqtualuri
urTierTobis marealizirebeli pirveli eqsperimentuli programuli sistemis
konstruireba. _ am eqsperimentuli sistemiT kompiuterSi programulad iqneba
realizebuli qarTuli weriTmetyvelebiTi da zepirmetyvelebiTi teqstebis
saTargmnelad da inteleqtualurad dasamuSaveblad aucilebeli qarTuli azrovnebiTi
wesTwyobis damaxasiaTebeli fonetikuri, morfologiuri, sintaqsuri, zogadlogikuri,
enobriv-logikuri, semantikuri da zogadmaTematikuri inteleqtualuri unarebi.
2. mosalodneli Sedegebi da maTi gamoyeneba: gamomdinare proeqtiT gaTvaliswinebuli
kvlevebis ordisciplinaruli bunebidan igi erTdroulad isazRvreba maTematikur da
qarTvelologiur kvlevad. amasTan, proeqtiT gansazRvruli kvleva miekuTvneba
fundamentur kvlevebs radgan am kvlevebis mizania axali, ufro sruli codnis miReba
bunebriv qarTulenobriv azrovnebiT wesTyobaze. garda amisa, proeqtiT gansazRvruli
kvleva miekuTvneba gamoyenebiT kvlevebs, radgan am kvlevebis mizania praqtikuli
73
amocanebis gadasaWreli codnis gaRrmaveba. amgvarad, a) proeqtiT dagegmilia Semdegi
fundamenturi kvleviTi Sedegebis miReba:
#1 amocanis gaswvriv: sistematizebuli saxiT Camoyalibdeba qarTuli enis logikuri
gramatikis safuZvlebi. bunebrivi qarTulenobrivi azrovnebiTi wesTwyobis pirdapiri
formalur-logikuri aRweris safuZvelze moZiebul iqneba misi birTvuli nawilis
izomorfuli formalurad ganviTarebadi frege-hilbertiseul maTematikuri Teoria.
amgvarad, sagrantod warmodgenili erTwliani kvlevis umniSvnelovanesi Teoriuli
Sedegi iqneba qarTuli da frege-fxkaZiseuli maTematikuri enebis zogad
erTtipobriobaze Cvens mier ukve gakeTebuli hipoteturi ganacxadis TiTqmis sruli
dasabuTeba da, Sesabamisad, qarTuli enis maTematikuri anu, rogorc Cven mas vuwodebT,
logikuri gramatikis safuZvlebis SemuSaveba. amasTan, TiTqmis sruli moculobiT
gadawydeba qarTuli enis birTvuli nawilis weriTi teqstebis Sinaarsulad
ekvivalentur maTematikur teqstebze algoriTmuli dayvanis (e.i. meqanikuri Targmnis)
umniSvnelovanesi logikur-lingvisturi amocana. qarTuli enis logikuri gramatikiT
maTematikurad dafuZnebul qarTuli enis birTvul nawilSi safuZvlebi Caeyreba
bunebrivi gamoyvanebisa da enobriv-logikuri gantolebebis Teorias. es Sedegebi
arsebiTad gadawyvets proeqtis #2 da #3 amocanebiT dayenebul problemebs. garda
amisa, kvlevebis am etapze miRebuli Sedegebi sasafuZvlo datvirTvisaa kvlevebis
Semdgomi umniSvnelovanesi etapobrivi miznebisaTvis.
# 2 amocanis gaswvriv: enobriv-azrovnebiTi unarebis ganviTarebaze orientirebuli
saganmanaTleblo reformis interesebis gaTvaliswinebiT meTodologiurad gadamuSavdeba
qarTuli enis logikuri gramatikiT qarTuli enis logikaze da qarTuli da
maTematikuri enebis Sinaarsul urTierTmimarTebebze moZiebuli axali mecnieruli
codna. erTiani erovnuli gamocdebis farglebSi mimdinare zogadi unarebis testuri
gamocdebis Semdgomi xarisxobrivi srulyofis miznebiT daiZebneba axali bunebrivi
enobriv-logikuri terminologia da, Sesabamisad, daixveweba aq mcired arsebuli Zveli,
arabunebrivi terminologia. pedagogebisaTvis momzaddeba enobriv-logikuri amocanebisa
da sxvadasxva tipis savarjiSoebis krebuli Sesabamisi meTodologiuri miTiTebebiT.
daiwyeba muSaoba qarTuli enis bunebrivi logikis programul gaweraze misi saswavlo
sivrceSi TandaTanobiTi Setanis mizniT. kvlevis am etapze am amocanis farglebSi
miRebuli Sedegebi, cxadia, sasafuZvlo iqneba amave amocanis gaswvriv Semdegetapobrivi
kvlevebisaTvis. cxadia isic, rom am kvlevebiT SemuSavebuli sxvadasxva tipis enobriv-
logikuri savarjiSoebisa da amocanebis amomxsneli maTematikuri, logikur-
lingvisturi meTodebi mniSvnelovan kvleviT winWvretebs mogvcems #1 da #3
amocanebiT dayenebul problemebTan mimarTebaSi.
# 3 amocanis gaswvriv dagegmilia Semdegi gamoyenebiTi kvleviTi Sedegebis miReba:
#3.1 amocanis gaswvriv: proeqtiT dagegmilia aradiskretuli metyvelebis amomcnobi
iseTi eqsperimentuli sistemis realizacia, romelic sityvebis winaswari swavlebis
principis nacvlad sityvebis TviTswavlis princips daeyrdnoba. am mizniT dagegmilia
`qarTuli kompiuteruli yuris~ saanalizo meTodebSi qarTuli enis logikuri
gramatikiT SemuSavebuli morfo-sintaqsuri, morfo-semantikuri da sintaqsur-
semantikuri mocemulobebis CarTva. dagegmilia agreTve am programuli sistemis jgufSi
damuSavebad sxva sistemebTan integrirebis sakiTxebis gadawyveta, rac, cxadia,
arsebiTad gadawyvets #3.2, #3.3, #3.4, #3.5 da #3.6 amocanebiT dayenebul
problemebs. cxadia isic, rom kvlevebis am etapze miRebuli Sedegebi sasafuZvlo iqneba
amave mimarTulebiT sawarmoebeli Semdgomi kvleviTi etapebisa.
74
#3.2. amocanis gaswvriv: realizebuli iqneba qarTuli weriTi enis plius da minus
filtrebiani gasrulebadi morfologiuri sinTezatori, analizatori da marTlmweri.
garda amisa, realizebuli iqneba pirveli qarTuli morfologiuri safexuris
marTlmetyveli programuli sistemis eqsperimentuli varianti.
#3.3. amocanis gaswvriv: realizebuli iqneba qarTuli weriTi enis II safexuris
sintaqsuri sinTezatori, analizatori da marTlmweri. garda amisa, realizebuli iqneba
sintaqsuri safexuris pirveli qarTuli marTlmetyveli programuli sistemis
eqsperimentuli varianti.
#3.4. amocanis gaswvriv: realizebuli iqneba qarTul weriT enaSi enobriv-logikuri
daskvnebis mawarmoebeli da makoreqtirebeli II safexuris programuli sistema. garda
amisa, realizebuli iqneba qarTul metyvelebiT enaSi enobriv-logikuri daskvnebis
mawarmoebeli da makoreqtirebeli pirveli eqsperimentuli programuli sistema.
#3.5. amocanis gaswvriv: realizebuli iqneba qarTuli weriTi enidan maTematikur enaze
avtomaturad mTargmneli II safexuris programuli sistema da misi germanulenobrivi
da inglisurenobrivi gafarToebebi. garda amisa, realizebuli iqneba amave tipis
qarTul-inglisuri da qarTul-germanuli xmidan-xmaze mTargmneli eqsperimentuli
programuli sistemebi.
#3.6. amocanis gaswvriv: zemoaRwerili programuli sistemebis kombinirebis gziT
konstruirebuli iqneba kompiuterTan Tavisufali qarTulenobrivi weriTmetyvelebiTi
da zepirmetyvelebiTi inteleqtualuri urTierTobis marealizirebeli pirveli
eqsperimentuli programuli sistema.
2.1. mdgradi ganviTarebisken gadasvlis gegma
a) proeqtis komerciuli Sedegebi: Cven ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis
saxelmwifo universitetis saxelmwifo miznobriv programas `kompiuteris sruli
programul-momsaxureobiTi moqceva bunebriv qarTul enobriv garemoSi~ gamomdinare
misi gansakuTrebuli zogadqarTuli enobriv-kulturuli Rirebulebebidan,
arakomerciul proeqtad ganvixilavT. _ imis gayidva, risi gakeTebac am proeqtiT aris
Cafiqrebuli, CvenTvis iseTive nonsensia, rogoric qarTuli asoebis an/da sityvebis
gayidva iqneboda.
b) proeqtis Sedegebis unikaloba: proeqtis Sedegebi unikaluria. am etapze igi iZleva
friad mniSvnelovan saganmanaTleblo instrumentebs. vfiqrobT, yovelmxriv momgebiani
iqneba Tu saxelmwifo isargeblebs am instrumentebiT da aqedan miRebul Semosavlebs
kvlav am metad mniSvnelovani saqmis ganviTarebaSi Cadebs.
g) proeqtis Sedegebze potenciuri moTxovnilebis arseboba: proeqtis Sedegebze
potenciuri momxmarebelia qarTuli enis mcodne nebismieri adamiani da agreTve
nebismieri is adamiani, romelic an saswavlo TvalsazrisebiT dainteresdeba qarTuli
eniT an sxva raime miznebiT gadawyvets qarTul eleqtronul mocemulobebSi Sesvlas
(mxedvelobaSi gvaqvs qarTuli interneti, romlis realizaciac aseve friad saSuri
saqmea). _ aqac, bunebrivia, umjobesi iqneba saxelmwifom daareguliros aseTi
moTxovnebis komerciuli mxareebi.
d) mosalodneli mogeba: Cveni sargebeli Cveni moqalaqeobrivi valis aRsrulebaa.
qveynis sargebeli ki is iqneba, rom SeinarCunebs mis kulturul TviTmyofadobas. e) uflebebi inteleqtualur sakuTrebaze: es metad mniSvnelovani sakiTxia qveyanaSi
samecniero kvleviTi procesebis mowesrigebisa da gajansaRebisaTvis. _ vfiqrobT aq
Sesabamisi saxelmwifo strategiaa SesamuSavebeli. _ axali codna dros mihyveba da
drosTan erTad Taobebs. mecnieri axal codnebs agrovebs. – unda dafasdes igi!
v) damatebiTi damuSaveba: Cveni proeqti iZleva saSualebas konkretuli eqsperimentuli
realizaciebis gaswvriv saTanado dafinansebis SemTxvevaSi saTanado Sedegebis miRebisa.
75
z) proeqtis Sedegebis praqtikuli ganxorcielebis gegma: proeqtis Sedegebis ZiriTadi
mesakuTre qarTuli saxelmwifo unda iyos.
T) damatebiTi licenziebi da nebarTvebi: damatebiTi nebarTvebi da licenziebi
saWiroebas ar warmoadgenen.
i) biznes-kontaqtebis sistema: jerjerobiT Cven ara gvaqvs biznes kontaqtebi.
3. saqmianobis aRwera kvartalurad
I kvartali
amocana #1
amocanis dasaxeleba
monawile organizaciebi miRebuli/mosalodneli
Sedegebi
qarTuli enis birTvuli
nawilis izomorfuli
formalurad
ganviTarebadi frege-
hilbertiseuli
maTematikuri Teoriiis
alfabeturi gawera.
alfabeturad gawerili iqneba
qarTuli enis birTvuli
nawilis izomorfuli
formalurad ganviTarebadi
frege-hilbertiseuli
maTematikuri Teoria.
angariSgebis masalebis nusxa (dasaxuli amocanis Sesrulebis amsaxveli masala)
winaswari gamoqveyneba, gamoqveyneba, saseminaro moxsenebebi
amocana #2
amocanis dasaxeleba
monawile organizaciebi miRebuli/mosalodneli
Sedegebi
qarTuli enis birTvuli
nawilis izomorfuli
formalurad
ganviTarebadi frege-
hilbertiseuli
maTematikuri Teoriis
alfabeturi gaweriT
miRebuli axali codnis
meTodologiuri da
terminologiuri
gadamuSaveba.
meTodologiurad da
termonologiurad
gadamuSavebuli iqneba qarTuli
enis birTvuli nawilis
izomorfuli formalurad
ganviTarebadi frege-
hilbertiseuli maTematikuri
Teoriis alfabeturi gaweriT
miRebuli axali codna.
angariSgebis masalebis nusxa (dasaxuli amocanis Sesrulebis amsaxveli masala)
winaswari gamoqveyneba, gamoqveyneba, saseminaro moxsenebebi
amocana #3
amocanis dasaxeleba
monawile organizaciebi miRebuli/mosalodneli
Sedegebi
#3.1 amocana: `qarTuli
kompiuteruli yuris~
saanalizo meTodebSi
qarTuli enis logikuri
gramatikiT SemuSavebuli
mocemulobebis CarTviT
diskretuli metyvelebis
amomcnobi sistemis pirveli
eqsperimentuli realizacia.
`qarTuli kompiuteruli
yuris~ saanalizo meTodebSi
CarTuli iqneba qarTuli enis
logikuri gramatikiT
SemuSavebuli gramatikuli
mocemulobebi da miRebuli
iqneba pirveli eqperimentuli
Sedegebi diskretuli
metyvelebis am tipis
amomcnobi sistemisa.
76
#3.2. amocana: qarTuli
weriTi enis plius
filtriani gasrulebadi
morfologiuri
sinTezatoris,
analizatoris da
marTlmweris konstruireba
#3.3. amocana: qarTuli
weriTi enis II safexuris
sintaqsuri sinTezatoris
konstruireba.
#3.4. amocana: qarTul
weriT enaSi enobriv-
logikuri daskvnebis
mawarmoebeli II safexuris
programuli sistemis
konstruireba
#3.5. amocana: qarTuli
weriTi enidan maTematikur
enaze avtomaturad
mTargmneli II safexuris
programuli sistemis
konstruireba
konstruirebuli iqneba
qarTuli weriTi enis plius
filtriani gasrulebadi
morfologiuri sinTezatori,
analizatori da marTlmweri
sistema
konstruirebuli iqneba
qarTuli weriTi enis II
safexuris sintaqsuri
sinTezatori.
konstruirebuli iqneba
qarTul weriT enaSi enobriv-
logikuri daskvnebis
mawarmoebeli II safexuris
programuli sistema
konstruirebuli iqneba
qarTuli weriTi enidan
maTematikur enaze
avtomaturad mTargmneli II
safexuris programuli sistema
angariSgebis masalebis nusxa (dasaxuli amocanis Sesrulebis amsaxveli masala)
winaswari gamoqveyneba, gamoqveyneba, saprezentacio Cvenebebi, saseminaro moxsenebebi
II kvartali
amocana #1
amocanis dasaxeleba
monawile organizaciebi miRebuli/mosalodneli
Sedegebi
qarTuli enis birTvuli
nawilis izomorfuli
formalurad
ganviTarebadi frege-
hilbertiseuli
maTematikuri Teoriiis
winaswari formaluri,
simravlur-semantikuri
da logikur semantikuri
dafuZneba.
nawilobriv dafuZnebuli
iqneba qarTuli enis
birTvuli nawilis
izomorfuli formalurad
ganviTarebadi frege-
hilbertiseuli maTematikuri
Teoria formaluri,
simravlur-semantikuri da
logikur semantikuri
TvalsazrisebiT.
angariSgebis masalebis nusxa (dasaxuli amocanis Sesrulebis amsaxveli masala)
winaswari gamoqveyneba, gamoqveyneba, saseminaro moxsenebebi
amocana #2
amocanis dasaxeleba
monawile organizaciebi miRebuli/mosalodneli
Sedegebi
qarTuli enis birTvuli
nawilis izomorfuli
formalurad ganviTarebadi
frege-hilbertiseuli
meTodologiurad
gadamuSavebuli iqneba
qarTuli enis birTvuli
nawilis izomorfuli
77
maTematikuri Teoriis
winaswari formaluri,
simravlur-semantikuri da
logikur-semantikuri
dafuZnebiT moZiebuli axali
codnis meTodologiuri
gadamuSaveba.
formalurad ganviTarebadi
frege-hilbertiseuli
maTematikuri Teoriis
winaswari formaluri,
simravlur-semantikuri da
logikur-semantikuri
dafuZnebiT moZiebuli axali
codna.
angariSgebis masalebis nusxa (dasaxuli amocanis Sesrulebis amsaxveli masala)
winaswari gamoqveyneba, gamoqveyneba, saseminaro moxsenebebi
amocana #3
amocanis dasaxeleba
monawile organizaciebi miRebuli/mosalodneli
Sedegebi
#3.1 amocana: `qarTuli
kompiuteruli yuris~
saanalizo meTodebSi
qarTuli enis logikuri
gramatikiT SemuSavebuli
mocemulobebis sruli
CarTva da TviTswavlis
principze diskretuli
metyvelebis amomcnobi
sistemis pirveli
eqsperimentuli realizacia.
#3.2. amocana: qarTuli
weriTi enis minus
filtriani gasrulebadi
morfologiuri
sinTezatori, analizatori
da marTlmweri sistemis
konstruireba
#3.3. amocana: qarTuli
weriTi enis II safexuris
sintaqsuri analizatoris
konstruireba
#3.4. amocana: qarTul
weriT enaSi enobriv-
logikuri daskvnebis
makoreqtirebeli II
safexuris programuli
sistemis konstruireba
#3.5. amocana: qarTuli
weriTi enidan maTematikur
enaze ormxrivi avtomaturad
mTargmneli II safexuris
programuli sistemis
konstruireba
`qarTuli kompiuteruli
yuris~ saanalizo meTodebSi
srulad iqneba CarTuli
qarTuli enis logikuri
gramatikiT SemuSavebuli
mocemulobebi da realizebuli
iqneba TviTswavlis principze
diskretuli metyvelebis
amomcnobi pirveli
eqsperimentuli sistema.
konstruirebuli iqneba
qarTuli weriTi enis minus
filtriani gasrulebadi
morfologiuri sinTezatori,
analizatori da marTlmweri
sistema.
konstruirebuli iqneba
qarTuli weriTi enis II
safexuris sintaqsuri
analizatori
konstruirebuli iqneba
qarTul weriT enaSi enobriv-
logikuri daskvnebis
makoreqtirebeli II safexuris
programuli sistema
konstruirebuli iqneba
qarTuli weriTi enidan
maTematikur enaze ormxrivi
avtomaturad mTargmneli II
safexuris programuli sistema
angariSgebis masalebis nusxa (dasaxuli amocanis Sesrulebis amsaxveli masala)
winaswari gamoqveyneba, gamoqveyneba, saprezentacio Cvenebebi, saseminaro moxsenebebi
78
III kvartali
amocana #1
amocanis dasaxeleba
monawile organizaciebi miRebuli/mosalodneli
Sedegebi
qarTuli enis birTvuli
nawilis izomorfuli
formalurad
ganviTarebadi frege-
hilbertiseuli
maTematikuri Teoriis
TiTqmis sruli
formaluri, simravlur-
semantikuri da logikur-
semantikuri dafuZneba.
TiTqmis srulad dafuZnebuli
iqneba qarTuli enis
birTvuli nawilis
izomorfuli formalurad
ganviTarebadi frege-
hilbertiseuli maTematikuri
Teoria formaluri,
simravlur-semantikuri da
logikur-semantikuri
TvalsazrisebiT.
angariSgebis masalebis nusxa (dasaxuli amocanis Sesrulebis amsaxveli masala)
winaswari gamoqveyneba, gamoqveyneba, saseminaro moxsenebebi
amocana #2
amocanis dasaxeleba
monawile organizaciebi miRebuli/mosalodneli
Sedegebi
qarTuli enis birTvuli
nawilis izomorfuli
formalurad ganviTarebadi
frege-hilbertiseuli
maTematikuri Teoriis
TiTqmis sruli formaluri,
simravlur-semantikuri da
logikur-semantikuri
dafuZnebiT moZiebuli axali
codnis meTodologiuri
gadamuSaveba.
meTodologiurad
gadamuSavebuli iqneba
qarTuli enis birTvuli
nawilis izomorfuli
formalurad ganviTarebadi
frege-hilbertiseuli
maTematikuri Teoriis TiTqmis
sruli formaluri,
simravlur-semantikuri da
logikur-semantikuri
dafuZnebiT moZiebuli axali
codna.
angariSgebis masalebis nusxa (dasaxuli amocanis Sesrulebis amsaxveli masala)
winaswari gamoqveyneba, gamoqveyneba, saseminaro moxsenebebi
amocana #3
amocanis dasaxeleba
monawile
organizaciebi
miRebuli/mosalodneli
Sedegebi
#3.1 amocana: `qarTuli
kompiuteruli yuris~
saanalizo meTodebSi qarTuli
enis logikuri gramatikiT
SemuSavebuli mocemulobebis
sruli CarTva da
TviTswavlis principze
aradiskretuli metyvelebis
amomcnobi sistemis pirveli
eqsperimentuli realizacia.
#3.2. amocana: qarTuli
weriTi enis plius da minus
filtrebiani gasrulebadi
`qarTuli kompiuteruli
yuris~ saanalizo meTodebSi
srulad iqneba CarTuli
qarTuli enis logikuri
gramatikiT SemuSavebuli
mocemulobebi da realizebuli
iqneba TviTswavlis principze
aradiskretuli metyvelebis
amomcnobi pirveli
eqsperimentuli sistema.
konstruirebuli iqneba
qarTuli weriTi enis plius
da minus filtrebiani
79
morfologiuri sinTezatori,
analizatori da marTlmweri
sistemis konstruireba
#3.3. amocana: qarTuli
weriTi enis II safexuris
sintaqsuri sinTezatoris,
analizatorisa da
marTlmweri sistemis
konstruireba
#3.4. amocana: qarTul weriT
enaSi enobriv-logikuri
daskvnebis mawarmoebeli da
makoreqtirebeli II safexuris
programuli sistemis
konstruireba
#3.5. amocana: qarTuli
weriTi enidan maTematikur
enaze ormxriv avtomaturad
mTargmneli II safexuris
programuli sistemis
germanulenobrivi da
inglisurenobrivi
gafarToebebis konstruireba
#3.6.amocana: daiwyeba muSaoba
zemoaRwerili #3.1. #3.2.
#3.3. #3.4. #3.5.
programuli sistemebis
kombinirebis gziT
kompiuterTan qarTulenobrivi
weriTmetyvelebiTi da
zepirmetyvelebiTi
inteleqtualuri
urTierTobis
marealizirebeli pirveli
eqsperimentuli programuli
sistemis konstruirebisaTvis
gasrulebadi morfologiuri
sinTezatori, analizatori da
marTlmweri sistema.
konstruirebuli iqneba
qarTuli weriTi enis II
safexuris sintaqsuri
sinTezatori, analizatori da
marTlmweri sistema.
konstruirebuli iqneba
qarTul weriT enaSi enobriv-
logikuri daskvnebis
mawarmoebeli da
makoreqtirebeli II safexuris
programuli sistema
konstruirebuli iqneba
qarTuli weriTi enidan
maTematikur enaze ormxriv
avtomaturad mTargmneli II
safexuris programuli
sistemis germanulenobrivi da
inglisurenobrivi
gafarToebebi
miRebuli iqneba pirveli
nawilobrivi Sedegebi #3.1.
#3.2. #3.3. #3.4. #3.5.
programuli sistemebis
kombinirebis gziT
kompiuterTan qarTulenobrivi
weriTmetyvelebiTi da
zepirmetyvelebiTi
inteleqtualuri urTierTobis
marealizirebeli pirveli
eqsperimentuli programuli
sistemis dasakonstruireblad
angariSgebis masalebis nusxa (dasaxuli amocanis Sesrulebis amsaxveli masala)
winaswari gamoqveyneba, gamoqveyneba, saprezentacio Cvenebebi, saseminaro moxsenebebi
IV kvartali
amocana #1
amocanis dasaxeleba
monawile organizaciebi miRebuli/mosalodneli
Sedegebi
qarTuli enis birTvuli
nawilis izomorfuli
formalurad ganviTarebadi
frege-hilbertiseuli
maTematikuri Teoriis
SemuSavebuli iqneba
qarTuli enis birTvuli
nawilis izomorfuli
formalurad ganviTarebadi
frege-hilbertiseuli
80
formalurad gamafarToebeli
meTodebis SemuSaveba da
qarTuli enis logikuri
gramatikis safuZvlebis
sistematizebuli saxiT
Camoyalibeba.
maTematikuri Teoriis
formalurad
gamafarToebeli meTodebi da
sistematizirebuli saxiT
Camoyalibdeba qarTuli enis
logikuri gramatikis
safuZvlebi.
angariSgebis masalebis nusxa (dasaxuli amocanis Sesrulebis amsaxveli masala)
winaswari gamoqveyneba, gamoqveyneba, saseminaro moxsenebebi
amocana #2
amocanis dasaxeleba
monawile organizaciebi miRebuli/mosalodneli
Sedegebi
qarTuli enis birTvuli
nawilis izomorfuli
formalurad ganviTarebadi
frege-hilbertiseuli
maTematikuri Teoriis
formalurad gamafarToebeli
meTodebis SemuSavebiTa da
qarTuli enis logikuri
gramatikis safuZvlebis
sistematizebuli saxiT
CamoyalibebiT miRebuli
axali codnis saswavlo-
meToduri gadamuSaveba.
saswavlo-meToduri
TvalsazrisebiT gadamuSavdeba
qarTuli enis birTvuli
nawilis izomorfuli
formalurad ganviTarebadi
frege-hilbertiseuli
maTematikuri Teoriis
formalurad gamafarToebeli
meTodebis SemuSavebiTa da
qarTuli enis logikuri
gramatikis safuZvlebis
sistematizebuli saxiT
Camoyalibebis Sedegad
miRebuli axali codna.
angariSgebis masalebis nusxa (dasaxuli amocanis Sesrulebis amsaxveli masala)
winaswari gamoqveyneba, gamoqveyneba, saseminaro moxsenebebi
amocana #3
amocanis dasaxeleba
monawile organizaciebi miRebuli/mosalodneli
Sedegebi
#3.1. amocana: `qarTuli
semantikuri yuris~ anu
aradiskretuli metyvelebis
amomcnobi sistemis sxva
damuSavebad sistemebTan
integrireba.
#3.2. amocana: pirveli
qarTuli morfologiuri
safexuris marTlmetyveli
programuli sistemis
eqsperimentuli varianti
realizeba
#3.3. amocana: sintaqsuri
safexuris pirveli qarTuli
marTlmetyveli programuli
sistemis eqsperimentuli
variantis realizeba.
#3.4. amocana: qarTul
ganxircieldeba `qarTuli
semantikuri yuris~ anu
aradiskretuli metyvelebis
amomcnobi sistemis mibma
(integrireba) jgufSi
damuSavebad sxva sistemebTan.
realizebuli iqneba pirveli
qarTuli morfologiuri
safexuris marTlmetyveli
programuli sistemis
eqsperimentuli varianti.
realizebuli iqneba
sintaqsuri safexuris pirveli
qarTuli marTlmetyveli
programuli sistemis
eqsperimentuli varianti.
realizebuli iqneba qarTul
81
metyvelebiT enaSi enobriv-
logikuri daskvnebis
mawarmoebeli da
makoreqtirebeli pirveli
programuli sistemis
realizeba
#3.5. amocana: qarTul-
inglisuri da qarTul-
germanuli xmidan-xmaze
mTargmneli eqsperimentuli
programuli sistemebis
realizeba
amocana#3.6. kompiuterTan
qarTulenobrivi
weriTmetyvelebiTi da
zepirmetyvelebiTi
inteleqtualuri
urTierTobis
marealizirebeli pirveli
eqsperimentuli programuli
sistemis konstruireba.
metyvelebiT enaSi enobriv-
logikuri daskvnebis
mawarmoebeli da
makoreqtirebeli pirveli
eqsperimentuli programuli
sistema
realizebuli iqneba qarTul-
inglisuri da qarTul-
germanuli xmidan-xmaze
mTargmneli eqsperimentuli
programuli sistemebi
konstruirebuli iqneba
kompiuterTan qarTulenobrivi
weriTmetyvelebiTi da
zepirmetyvelebiTi
inteleqtualuri urTierTobis
marealizirebeli pirveli
eqsperimentuli programuli
sistema
angariSgebis masalebis nusxa (dasaxuli amocanis Sesrulebis amsaxveli masala)
winaswari gamoqveyneba, gamoqveyneba, saprezentacio Cvenebebi, saseminaro moxsenebebi
4. teqnikuri midgoma da meTodika
amocana #1: am amocanasTan dakavSirebiT veyrdnobiT qarTuli enis pirdapiri
formalur-logikuri aRweris Cvens mier ukev dadasturebul SesaZleblobas, rac
logikur-lingvisturi TvalsazrisebiT ukve friad mniSvnelovani Sedegia. garda amisa
Cven veyrdnobiT prof. S. fxakaZiseul maTematikur formalur-lingvistur midgomebs
rac aseve friad mniSvnelovan Sedegebs iZleva am tipis amocanebSi.
amocana#2: veyrdnobiT qarTuli enis logikuri gramatikiT moZiebul axal codnasa da
iq gamokveTil sruliad axal logikur-lingvistur midgomebs.
amocana #3: viyenebT nulebsSorisi analizis gafarToebul meTods da matricul
gamoTvlebs. garda amisa aq viyenebT qarTuli enis logikuri gramatikiT gamokveTil im
sruliad axal meTodebs, romlebic, arsobrivad, qarTuli da maTematikuri enebis
zogadi erTtipobriobiTaa ganpirobebuli.
7. finansuri informacia
1. proeqtis sruli
xarjTaRricxva
organizacia Tanxa (lari)
wamyvani organizacia 50 000
sul proeqtis Rirebuleba 50 000
82
8. uflebebi inteleqtualur sakuTrebaze: inteleqtualuri sakuTrebis dacvis
sakiTxebi SeuZlebelia gadawydes saxelmwifos Zireuli monawileobis gareSe.
k. fxakaZe _ proeqtis xelmZRvaneli
k. gabunia, g. CiCua _ proeqtis TanaxelmZRvanelebi
miuxedavad imisa, rom saxelmwifo miznobrivi programis `kompiuteris sruli programul-
momsaxureobiTi moqceva bunebriv qarTul enobriv garemoSi~ sagranto qveprogramiT `qarTuli
enis logikuri gramatikis safuZvlebi da misi meTodologiuri da teqnologiuri gamoyenebani~
dagegmili iyo qarTuli enis istoriulad pirveli maTematikuri Teoriis, anu qarTuli enis
logikuri gramatikis sasafuZvlo sakiTxebis sistematizebuli warmodgena, qarTuli enis
logikaze moZiebuli axali mecnieruli codnis zogadi meTodologiuri gadamuSaveba da aseve
istoriulad pirveli qarTuli inteleqtualuri kompiuteruli sistemis eqsperimentuli
modelis konstruireba, saqarTvelos erovnuli samecniero fondis 2006 wlis konkursiT
proeqti daufinansebeli darCa.
nebismieri konkursi xasiaTdeba imiT, rom aq yovelTvis aris gamarjvebuli da damarcxebuli.
konkursis damarcxebuli monawile, rogorc wesi, mis marcxs konkursis araobieqturobiT xsnis
da Zneli iqneboda imis mtkiceba, rom es arabunebrivia. Tumca, is, rom konkursis
araobieqturobaze apelireba bunebrivi movlenaa, ar niSnavs imas, rom yvela, vinc konkursis
Sedegebs aprotestebs, am bunebrivobis tyveobaSia. amdenad, nebismieri saxelmwifo safexuris
konkursi, sadac saapelacio procedurebi ar aris detalurad gawerili, Tavidanve SeiZleba
Sefasdes araobieqturad. igives Tqma aramarTebuli iqneboda kerZo safondo konkursebze,
radgan kerZo piris, an aseTi pirebis safondo erTobis nebis SezRudva daafinansos esa Tu is
proeqti, dasaSvebia mxolod saxelmwifos mxridan da isic maSin, roca aseTi SezRudva
legitimur safuZvlebs emyareba.
amgvarad, is, rom saqarTvelos erovnuli samecniero fondis samoqmedo debulebebi gawerilia
saerTaSoriso arasamTavrobo samecniero fondebis debulebebis mixedviT, ris gamoc saxelmwifo
safondo konkursebisaTvis aucilebeli saapelacio saSualebebi paqtobriv ignorirebulia,
adasturebs fondis saqmianobis organizebaSi arakompetenturi Semadgenlebis arsebobas. amasTan,
fondis wesdebis 6.8 punqtiT `Tu romelime eqsperti dadgenil vadebSi ver warmoadgens
daskvnas, fondi itovebs uflebas daeyrdnos darCenil eqpertTa (aranakleb orisa) daskvnebs~.
es fonds sxvadasxva proeqtebis gaswvriv tendenciuri zomebis gatarebis legitimur
saSualebebs aZlevs. garda amisa, wesdebis 6.7 punqtiT `saerTaSoriso praqtikaSi miRebuli
eTikuri normebis gaTvaliswinebiT, eqspertTa vinaobis gamxela dauSvebelia~. amiT fondis
eqspertebi legitimurad arian ganridebuli Ria sazogadoebriv pasuxismgeblobas. es
mTlianobaSi am fondis am wesdebis aralegitimurobas sakmaod maRali xarisxiT adasturebs.
qvemoT mkiTxvels saSualeba eqneba gaecnos naSroms saTauriT `qarTuli enis uflebebis
dacvisaTvis, anu `saapelacio~ ganacxadi sakonkurso proeqtze~, sadac ganixileba konkursis is
uaryofiTi Semadgenlebi, romelTagan nawils zemoTac Sevexe. amasTan, naSromSi ganaTlebisa da
mecnierebis saministrosa da saqarTvelos erovnuli samecniero fondis misamarTiT dasmulia
kiTxvebi, romelTa safuZvlianoba, miuxedavad maTi simZafrisa, araviTar eWvs ar iwvevs.
s-s redaqtori
k. fxakaZe
83
qarTuli enis uflebebis dacvisaTvis
anu
`saapelacio~ ganacxadi sakonkurso proeqtze
proeqtis dasaxeleba: ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo
universitetis saxelmwifo miznobrivi programis `kompiuteris sruli programul-
momsaxureobiTi moqceva bunebriv qarTul enobriv garemoSi~ qveprograma `qarTuli enis
Tanamedrove logikuri gramatikis safuZvlebi da misi meTodologiuri da
teqnologiuri gamoyenebani~
proeqtis saregistracio nomeri: 944/07
proeqtis kodi: 06_724_3 - 105
1. winaTqma
winamdebare saapelacio ganacxadi ar iwereba arc im mizniT da arc im imediT, rom ukve
gasrulebuli konkursis Sedegebi gadaTamaSdeba. ufro metic, winamdebare aris ara
saapelacio, aramed `saapelacio~ ganacxadi, radgan apelaciebs da aseT saapelacio
ganacxadebze werilobiT pasuxebs, ramdenadac CemTvis cnobilia, sagranto konkursis
wesdeba ar iTvaliswinebs.
`saapelacio~ ganacxads sul sxva miznebi aqvs. kerZod, pirveli es aris saqarTveloSi
maTematikuri lingvistikis dafuZnebis gadaudebeli aucileblobis kidev erTi
dasabuTeba. meore, da am SemTxvevaSi mTavari, aris Tbilisis saxelmwifo universitetis
ase `uapelaciod galinCuli~ saxelmwifo miznobrivi programis dacva arakompetenturi
da arakeTilsindisieri eqspertebis arakompetenturi da arakeTilsindisieri
Sefasebebisgan. mesame ki, rac aranakleb mniSvnelovania, es aris proeqtis qarTveli
`eqspertebis~ arakompetenturobisa da arakeTilsindisierebis argumentirebuli
warmoCena. _ saqarTvelos erovnul samecniero fonds ar unda hyavdes iseTi
eqspertebi, romlebic zogadqarTuli kulturuli TvalsazrisebiT iseT
umniSvnelovanes proeqts1, rogoric zemoaRniSnulia, arad agdeben da amiT kiTxvis
niSnis qveS ayeneben qarTuli enis samomavlo bed-iRbals!
qvemoT, mkiTxvelis interesebidan gamomdinare, momyavs am proeqtis am `eqspertebis~
internetSi gamoqveynebuli saeqsperto Sefasebebi:
1. 14 quliani punqti (naTlad aris Camoyalibebuli proeqtis arsi, mizani da
amocanebi):
eqsperti #1: 7 qula _ `proeqtis arsi miznebi da amocanebi detalurad, magram
arasakmarisi sicxadiT aris Camoyalibebuli.~
eqsperti #3: 10 qula _ `proeqtis mizani sasurvelia Camoyalibebuli iyos
ufro naTlad da gasagebad.~
1 ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universitetis saxelmwifo miznobrivi programis
`kompiuteris sruli programul-momsaxureobiTi moqceva bunebriv qarTul enobriv garemoSi~
gansakuTrebuli kulturuli mniSvnelobebi eWvqveS pirvelad sakonkursod wardgenili proeqtis #1 da
#3 `eqspertebma~ daayenes.
84
2. 24 quliani punqti (aqvs maRali mecnieruli da/an praqtikuli (gamoyenebiTi)
Rirebuleba):
eqsperti #1: 11 qula _ `proeqts aqvs garkveuli mecnieruli Rirebuleba.~
eqsperti #3: 10 qula _ `proeqtis mecnieruli done ar aris iseTi maRali,
rogorc es mis Semsruleblebs warmoudgeniaT. eWvs iwvevs proeqtis Sedegebis
praqtikuli da gamoyenebiTi Rirebuleba.~
3. 23 quliani punqti: (proeqtis ZiriTad Semsruleblebs gaaCniaT saTanado
kvalifikacia da gamocdileba (bolo 10 wlis ganmavlobaSi gamoqveynebuli
publikaciebi. maT Soris, bolo 5 wlis ganmavlobaSi proeqtis Tematikis
garSemo: saerTaSoriso kongresebSi, simpoziumebSi, konferenciebSi, seminarebSi,
saerTaSoriso samecniero proeqtebSi monawileoba da a. S.)):
eqsperti #1: 12 qula _ `Semsruleblebs gaaCniaT garkveuli mecnieruli
kvalifikacia da gamocdileba.~
eqsperti #3: 10 qula _ `proeqtis SemsrulebelTa kvalifikacia ar aris im
donis, romelic saWiroa iseTi grandiozuli problemebis gadasaWrelad,
rogoric avtorTa azriT, Cafiqrebulia maTi proeqtis mixedviT. monawileTa
raodenoba Zalian gadametebulia.~
4. 19 quliani punqti (naTlad aris Camoyalibebuli mosalodneli Sedegebi, maTi
miRwevisa da Sefasebis meqanizmebi amocanebis Sesrulebis mixedviT):
eqsperti #1: 9 qula _ `kargad aris Camoyalibebuli mosalodneli Sedegebi,
magram logikurad ar aris dalagebuli maTi miRebis etapebi.~
eqsperti #3: 10 qula _ `proeqtis mixedviT mosalodneli Sedegebi da maTi
miRebis etapebi ar aris gasagebad Camoyalibebuli.~
5. 11 quliani punqti (proeqtis ganxorcieleba SemoTavazebuli droisa da
biujetis farglebSi realisturia):
eqsperti #1: 5 qula _ `proeqtis biujeti realuria. SemoTavazebul droSi
proeqtis ganxorcieleba did Zalisxmevas moiTxovs.~
eqsperti #3: 5 qula _ `proeqtis ganxorcielebiT miRebuli efeqti, ise
rogorc avtorebs warmoudgeniaT, saeWvoa.~
6. 9 quliani punqti (naTlad aris aRwerili proeqtis miznis miRwevis ZiriTadi
samecniero-teqnikuri meTodebi, xolo arsebuli da moTxovnili materialur-
teqnikuri baza realisturia):
eqsperti #1: 6 qula _ `materialur-teqnikuri resursebis gamoyeneba
realisturia. proeqtis miznis miRwevis samecniero meTodebis mimoxilva mwiria.~
eqsperti #3: 5 qula _ `proeqtis miznis miRwevis meTodebi eWvs iwvevs.
materialur-teqnikuri baza realuria.~
nebismieri, vinc am Sefasebebs daeyrdnoba, CaTvlis, rom ivane javaxiSvilis saxelobis
Tbilisis saxelmwifo universitetis saxelmwifo miznobrivi programa `kompiuteris
sruli programul-momsaxureobiTi moqceva bunebriv qarTul enobriv garemoSi~ da misi
sakonkursod wardgenili qveprograma `qarTuli enis Tanamedrove logikuri gramatikis
safuZvlebi da misi meTodologiuri da teqnologiuri gamoyenebani~, aris erTi
uRimRamo _ arafriT gamorCeuli da arafriT mniSvnelovani proeqti. arada is, rom am
programiT gansazRvruli miznobrivi amocanis ver gadawyvetis, anu `qarTuli enisa da
azrovnebis teqnologizebuli anbanis~, anu, rac TiTqmis igivea, ,`qarTul enaSi
Tavisuflad urTierTobadi da srulyofilad moazrovne manqanis~ ver konstruirebis
SemTxvevaSi qarTuli ena `teqnologizebuli enebisa~ da `moazrovne manqanebis~ ukve
kars momdgar epoqaSi kulturuli funqciebis gareSe darCenil enaTa rigSi moeqceva,
amomwuravad iyo dasabuTebuli.
85
imas, rom miznobrivi proeqtis am `eqspertebiseuli~ es metad dabali Sefasebebi
Sedegia maTi zemdgomTa im direqtivebisa, romliTac maT pirdapir daevalaT am
zogadqarTuli kulturuli mniSvnelobis mqone ganacxadis gabaibureba, gamovricxav! _
Tumca, bunebrivad Cndeba kiTxvebi imis Taobaze, Tu ra xdeba da ratom hgavs es
arakvalificiuri saeqsperto Sefasebebi tyupiscalebiviT erTmaneTs?
xazgasasmelia isic, rom proeqtis am qarTveli `eqspertebis~ es 50-50 quliani
Sefasebebi proeqtis danarCeni oTxi ucxoeli eqspertis saSualo Sefasebaze 28,25
quliT naklebia. da es miuxedavad imisa, rom #2 ucxoeli eqspertis internetSi
gamoqveynebuli saeqsperto daskvnis qulobrivi da sityvieri monacemebi erTmaneTTan
aSkara winaaRmdegobaSia, rac safuZvlianad badebs eWvs imis Taobaze, rom am saeqsperto
daskvnis gamoqveynebisas daSvebuli iqna Secdomebi.
am eWvs isic aZlierebs, rom proeqtis sainterneto gamoqveynebaSi proeqtis biujeti
nacvlad proeqtiT moTxovnili 50 000 larisa SecdomiT naCvenebia 100 000 lariT.
garda amisa, gaugebaria agreTve is, rom zog proeqts ori, zogs sami, zogs oTxi, zogs
xuTi, zogs ki eqvsi eqsperti hyavs. ase magaliTad, Cven proeqts eqvsi _ oTxi
ucxoeli da ori qarTveli eqsperti afasebs.
gaugebaria isic, rom proeqtis saSualo Sefasebis gamoyvanaSi Tanabrad monawileobs
saeqsperto Sefasebis eqvsive saeqsperto punqti, miuxedavad proeqtis Rirebulebis
gansazRvraSi am punqtebis araTanabarzomadi monawileobisa.
me kargad mesmis im saqmis gansakuTrebuli mniSvnelobebi, riTac saqarTvelos erovnuli
samecniero fondia dakavebuli. amgvarad, miuxedavad imisa, rom qvemoT, rig
SemTxvevebSi, metad mZafri kritikuli SeniSvnebi gakeTdeba, winamdebare `saapelacio~
ganacxadi fondTan TanamSromlobad unda iqnes gagebuli, da ar piriqiT! _ me aramarto
dainteresebuli var, aramed pirad valad miviCnev imas, rom saqarTvelos erovnul
samecniero fondSi erovnul niadagze mdgari da ara piradi, aramed saxelmwifo
interesebiT moqmedi eqspertebi saqmianobdnen. _ aqedan gamomdinare, ar viqnebi
kompromisuli sicruesTan, magram arc is minda, viyo usafuZvlo bralmdebeli da manam
sanam sakiTxebi kiTxvis niSnebis qveSaa, pasuxebze momiwevs fiqri!
2. zogadi, anu teqnikuri xasiaTis SekiTxvebi saqarTvelos
erovnuli samecniero fondis samecniero sabWos
1. fondis mier internetiT gamoqveynebul sakonkurso SedegebSi proeqtis biujeti
nacvlad 50 000 larisa 100 000 lariT aris naCvenebi. _ riT aris es ganpirobebuli
da iqoniebda Tu ara es Secdoma saeqsperto Sefasebebze gavlenas? _ amasTan, rogorc
ukve aRvniSne, #2 ucxoeli eqspertis mier gakeTebuli qulobrivi Sefasebebi aSkarad
acdenilia mis mierve gakeTebul teqstobriv Sefasebebs, rac eWvs badebs, rom aqac,
msgavsad proeqtis biujeturi punqtis SecdomiTi gamoqveynebisa, Secdomebia daSvebuli.
ase magaliTad, 14 quliani punqti (naTlad aris Camoyalibebuli proeqtis arsi, mizani
da amocanebi) #2 ucxoel eqspertTan fasdeba 12 quliT, arada amave punqtSi misi
teqstualuri Sefaseba Semdegia: `Very clear description”.
86
bevrad ufro sagrZnobia gansxvaveba proeqtis 24 qulian punqtSi (aqvs maRali
mecnieruli da/an praqtikuli (gamoyenebiTi) Rirebuleba). es punqti masTan 18 quliT
aris Sefasebuli, arada teqstualurad igi Semdegnairad gvafasebs: `The applications
are very relevant”. _ sruliad gaugebaria, Tu ganacxadi `Zlier Rirebulia~, ratom 18
da ratom vTqvaT 24 qula ara?
igive eqsperti 19 qulian punqtSi (naTlad aris Camoyalibebuli mosalodneli
Sedegebi, maTi miRwevisa da Sefasebis meqanizmebi amocanebis Sesrulebis mixedviT)
qulobrivad 16 quliT gvafasebs, arada teqstualuri Sefaseba Semdegia: `Yes, clear
formulation”. _ damerwmunebiT, esec gaugebaria.
gansakuTrebiT saeWvoa biujetis realisturobasTan dakavSirebuli 11 quliani punqti
(proeqtis ganxorcieleba SemoTavazebuli droisa da biujetis farglebSi
realisturia). aq eqsperti 8 quliT gvafasebs, arada teqstualurad Semdeg maRal
Sefasebas gvaZlevs: `Quite ambitious aims, but realistics”. – Tu ki aseTi ambiciuri
miznebi proeqtiT SemoTavazebuli droisa da biujetis farglebSi realisturad aris
gawerili, raSic eqsperts sruliad veTanxmebi, ratom unda SevfasebuliyaviT 11 qulian
Skalaze 8 quliT?
winaaRmdegobrivia agreTve am eqspertis 9 quliani punqti (naTlad aris aRwerili
proeqtis miznis miRwevis ZiriTadi samecniero-teqnikuri meTodebi, xolo arsebuli da
moTxovnili materialur-teqnikuri baza realisturia). igi aq 7 quliT gvafasebs,
amasTan teqstualurad Semdeg calsaxad dadebiT Sefasebas iZleva `Realistic~.
erTaderTi punqti, sadac am eqspertis qulobrivi da teqstualuri mocemulobebi ar
ewinaaRmdegeba erTmaneTs 23 quliani punqtia (proqetis ZiriTad Semsruleblebs
gaaCniaT saTanado kvalifikacia da gamocdileba (bolo 10 wlis ganmavlobaSi
gamoqveynebuli publikaciebi. maT Soris, bolo 5 wlis ganmavlobaSi proeqtis
Tematikis garSemo: saerTaSoriso kongresebSi, simpoziumebSi, konferenciebSi,
seminarebSi, saerTaSoriso samecniero proeqtebSi monawileoba da a. S.). am punqtSi #2
eqsperti 15 quliT gvafasebs, rasac Tan Semdegi teqsti erTvis: `Limited publication
in internationally recognized journals”. – miuxedavad imisa, rom am Sefasebas mxolod
nawilobriv veTanxmebi1, is, rom aseT SemTxvevaSi 15 quliani Sefaseba Sesabamis
teqstualur SefasebasTan SeTanxmebulia, cxadia. magram, aseT pirobebSi, miT ufro
saeWvo xdeba danarCen punqtebSi am eqspertis teqstobrivi da qulobrivi Sefasebebis
mimarTebaTa sakiTxi. ase magaliTad, Tu 23 qulian punqtSi im teqsts, rac man gaakeTa,
15 qula eTanadeba, maSin 24 qulian punqtSi mis mierve gakeTebuli teqstualuri
SefasebisTvis, sadac igi, rogorc ukve vnaxeT, imas ambobs, rom `The applications are
very relevant”, 18 quliani Sefaseba2 TvalSisacemad dabalia. – vTvli, eWvi imis
Taobaze, rom #2 ucxoeli eqspertis monacemebi SecdomebiT qveyndeba, ar aris
usafuZvlo.
1 proeqti universalur maTematikur Semadgenlebze ufro meti moculobiT wminda qarTvelologiuri
SemadgenlebiTaa datvirTuli. _ qarTul enaSi viwro enobrivi specifikebis Taobaze warmoebuli
kvlevebis Rirebulebas ucxour JurnalebSi gamoqveynebuli naSromebiT ar unda vafasebdeT! 2 aq aSkarad darRveulia disproporcia, radgan 24/18 fardoba, TiTqmis ar gansxvavdeba 23/15
fardobisgan, maSin rodesac teqstualuri mxardaWera pirvel SemTxvevaSi Tvisobrivad gansxvavdeba meore
SemTxvevaSi arsebuli teqstualuri mxardaWerisagan.
87
2. sakonkurso sistemis wesdeba gvaZlevs Tu ara Cven (e.i. aplikantebs) saSualebas
imaSi darwmunebisa, rom internetSi gamoqveynebuli Sefasebebi emTxveva eqspertis
saeqsperto daskvnaSi arsebul realur Sefasebebs?
3. riT argumentirdeba is, rom zog proeqts ori, zogs sami, zogs oTxi, zogs xuTi,
zogs ki eqvsi eqsperti hyavs? _ amasTan, gTxovT momawodoT sruli saeqsperto
daskvnebi (Tu ki aseTi arsebobs!) da saeqsperto masalebis dagzavnis da saeqsperto
daskvnebis fondSi Semosvlisa da gaxsnis sakonkurso wesebi. _ gasagebia, rom aseTi
wesebis ar arseboba konkursis obieqturobas seriozuli kiTxvis niSnis qveS daayenebs.
komentari: saqarTvelos erovnuli samecniero fondis saxelmwifo samecniero
sakonkurso grantebis sistemis saxelmZRvanelo cnobaris 6.6 punqtis mixedviT
`sabWos mier dasafinanseblad SerCeuli proeqtebis damtkicebis Semdeg,
nebismieri proeqtis xelmZRvanelis moTxovnis SemTxvevaSi, fondi uzrunvelyofs
maTTvis eqspertTa daskvnebis gacnobas”. amasTan, 6.4 punqtis mixedviT
`eqspertebi afaseben proeqtebs da Sedegs acnoben fonds winaswarSemuSavebuli
formiT. eqspertebisagan miRebuli Sefasebebis safuZvelze fondi gamoavlens
umaRlesi qulebis mqone dasafinansebel proeqtebs samecniero mimarTulebaTa
mixedviT~. garda amisa, 6.8 punqtis mixedviT `Tu romelime eqsperti dadgenil
vadebSi ver warmoadgens daskvnas, fondi itovebs uflebas daeyrdnos eqspertTa
(aranakleb orisa) daskvnebs.~ _ aqedan gamomdinare, unda vivaraudoT, rom
eqspertebi ar arian valdebulni warmoadginon proeqtebis sruli saeqsperto
daskvnebi. ufro metic, wesdebis 6.8 punqtidan Cans, rom eqspertebs arc mokle
saeqsperto daskvnebis warmodgenis valdebuleba aqvT da im SemTxvevaSi, `Tu
romelime eqsperti dadgenil vadebSi ar warmoadgens mas, fondi itovebs
uflebas daeyrdnos eqspertTa (aranakleb orisa) daskvnebs~, rac, Tavis mxriv,
imasac niSnavs, rom fondi imis uflebasac itovebs, rom ar daeyrdnos
sakonkurso proeqtis Taobaze fondSi Semosul or daskvnas da proeqti
saeqsperto Sefasebaze kidev romelime eqsperts gadaugzavnos. _ es konkursis
organizatorebs legitimur saSualebas aZlevs imuSaon am Tu im sakonkurso
proeqtis saSualo qulis rogorc awevaze, ise dawevaze!
4. proeqtebis sakonkurso Sefaseba gaTvaliswinebulia Semdegi eqvsi punqtis mixedviT:
1. 14 quliani punqti: `naTlad aris Camoyalibebuli proeqtis arsi, mizani da
amocanebi~.
2. 24 quliani punqti: `aqvs maRali mecnieruli da/an praqtikuli (gamoyenebiTi)
Rirebuleba~.
3. 23 quliani punqti: `proeqtis ZiriTad Semsruleblebs gaaCniaT saTanado
kvalifikacia da gamocdileba (bolo 10 wlis ganmavlobaSi gamoqveynebuli
publikaciebi. maT Soris, bolo 5 wlis ganmavlobaSi proeqtis Tematikis
garSemo: saerTaSoriso kongresebSi, simpoziumebSi, konferenciebSi, seminarebSi,
saerTaSoriso samecniero proeqtebSi monawileoba da a. S.)~.
4. 19 quliani punqti: `naTlad aris Camoyalibebuli mosalodneli Sedegebi, maTi
miRwevisa da Sefasebis meqanizmebi amocanebis Sesrulebis mixedviT~.
5. 11 quliani punqti: `proeqtis ganxorcieleba SemoTavazebuli droisa da
biujetis farglebSi realisturia.~
6. 9 quliani punqti: `naTlad aris aRwerili proeqtis miznis miRwevis
ZiriTadi samecniero-teqnikuri meTodebi, xolo arsebuli da moTxovnili
materialur-teqnikuri baza realisturia~.
88
amasTan dakavSirebiT Cemi Semdegi SekiTxva: proeqtis Sefasebisas es punqtebi
ganixileba Tanabrad mniSvnelovan punqtebad, Tu am punqtebidan nawili proeqtis
Sefasebis arsobriv, nawili ki – teqnikur punqtad miiCneva?
komentari: im SemTxvevaSi, Tu am punqtebidan pirvel oTxs ar gamovyofT
proeqtis Sefasebis arsobriv (anu mTavar) punqtebad, xolo mexuTe da meeqvse
punqtebs proeqtis teqnikur (anu aramTavar) punqtebad ar ganvixilavT, maSin
rogor vaxerxebT samecniero, samecniero-teqnologiuri da teqnologiuri
xasiaTis proeqtebis unificirebasa da maTi erTi saerTo SkaliT Sefasebas? _
anu, aseT pirobebSi, cxadia, rom samecniero proeqtebi, e.i. iseTi proeqtebi,
romelTa ganxorcielebas aranairi specialuri materialur-teqnikuri baza ar
Wirdeba, 5-e da 6-e punqtebiT bevrad ufro nakleb sajarimo qulas miiReben,
vidre is proeqtebi, romelTac aseTi specialuri materialur-teqnikuri baza
esaWiroebaT.
komentariT gamoTqmuli mosazrebis saargumentaciod minda moviyvano proeqtis #4 da
#6 ucxoeli eqspertebis internetSi gamoqveynebuli saeqsperto Sefasebebi,
romelTagan pirveli proeqts 93, meore ki _ 85 quliT afasebs. Tumca, aSkaraa, rom
#6 eqsperti, romelmac proeqts 85 qula misca, proeqts aranakleb uWers mxars,
vidre #4 eqsperti, romelmac proeqti 93 quliT Seafasa.
zemoaRniSnulSi dasarwmuneblad SevadaroT erTmaneTs am eqspertebis Sefasebebi
zemogawerili punqtebis mixedviT: 14 quliani punqtSi #4 eqsperti ambobs `Very well
described and motivated proposal~ da 14 quliT gvafasebs. igive punqtiT #6
eqsperti ambobs `The problem is interesting topical and well described~ da 13
qulian Sefasebas iZleva.
24 qulian punqtSi #4 eqsperti ambobs `Interesting fundamental research with
promising applications~ da 21 quliT gvafasebs. igive punqtiT #6 eqsperti ambobs
`The main outputs are of practical value, namely the language analyzer,
spellchecker, etc. But also theoretical outputs might be interesting~ da 20 qulian
Sefasebas iZleva.
23 qulian punqtSi #4 eqsperti ambobs `Active and highly qualified researchers~ da
20 quliT gvafasebs. igive punqtiT #6 eqsperti ambobs `The aducation of the team
and publishing activities are adequate~ da 20 qulian Sefasebas iZleva.
19 qulian punqtSi #4 eqsperti ambobs `Well presented~ da 18 quliT gvafasebs. igive
punqtiT #6 eqsperti ambobs `Clear formulation~ da 19 qulian Sefasebas iZleva.
amgvarad, orive eqsperti oTxi mTavari, anu arsebiTi sakonkurso punqtiT proeqts
TiTqmis erTnairad maRal Sefasebas aZlevs (#4 eqsperti 80 qulidan 73 qulas
gvaZlevs, #6 eqsperti ki _ 72 qulas). miuxedavad amisa, am eqspertebis xedva
proeqtze arsebiTad gansxvavdeba erTmaneTisgan: kerZod, #4 eqspertma proeqtSi ufro
Rirebulad fundamenturi samecniero kvleviTi Semadgeneli dainaxa, maSin rodesac #6
eqspertma proeqts teqnologiuri mxridan Sexeda da ZiriTadad misi praqtikuli
gamoyenebebi gamokveTa (ix. maTi teqstobrivi Sefasebebi 24 quliani punqtiT).
amis Semdgom ukve is, rom #6 eqsperti, #4 eqspertisgan gansxvavebiT, bevrad ufro
meti yuradRebiT ekideba danarCen or aramTavar _ anu teqnikur punqts, sruliad
89
gasagebi xdeba. marTlac, Tu #4 eqsperti, romlisTvisac proeqti ufro wminda
Teoriuli xasiaTis kvlevaa, am aramTavar 11 qulian da 9 qulian punqtebSi mxolod
Semdeg mokle komentarebs akeTebs `Realistic program~ da `Very well described and
jaustified~ da proeqts am punqtebSi maqsimaluri qulebiT afasebs. #6 eqsperti ki,
romlisTvisac proeqti ufro teqnologiuri datvirTvebis mqone gamoyenebiTi xasiaTis
kvlevaa, amave punqtebs bevrad ufro met yuradRebas uTmobs, rac aSkarad dasturdeba
miseuli saeqsperto teqstobrivi SefasebebiTac. kerZod, biujetTan dakavSirebiT #6
eqsperti ambobs `The budget is realistic, however the zero in travel expences reflects
one weak point of the proposal – lack of the international cooporation~ da am 11
qulian punqtSi proeqts mxolod 8 qulian Sefasebas aZlevs, rac adgilobrivi
sakonkurso wesebiT proeqtis 3 quliT dajarimebas niSnavs. arada, naTelia, rom es ara
sajarimo, aramed teqnikuri 3 qula eqspertma im mizniT aiRo, rom fonds plius
koreqtirebiT mniSvnelovan proeqtze momuSave jgufi saerTaSoriso kontaqtebisTvis
saWiro samivlinebo TanxebiT uzrunvelyo. imave gvari mosazrebebiT aixsneba amave
eqspertis 5 quliani Sefaseba 9 qulian teqnikur punqtSi. am punqtis Sefasebisas igi
Semdeg teqstobriv komentars akeTebs: `The proposal does not deal with the aspects
of technical resources. In part 1.5 it claims no axisting equipment. The budget assumes the parchase of one computer – this may not be sufficient for the project purposes~. _ gasagebia, rom am SemTxvevaSic, is jgufs mxardaWeras ukeTebs. kerZod, 9
qulidan aRebuli am 4 teqnikuri quliT igi komisias proeqtis plius koreqtirebis
mizniT Setyobinebas aZlevs imis Taobaze, rom proeqtis gansaxorcieleblad jgufs
damatebiTi teqnikuri aRWurviloba esaWiroeba.
daskvna: amgvarad, nacvlad imisa, rom jer momxdariyo gamarjvebuli proeqtebis
SerCeva arsebiTi punqtebis safuZvelze, da Semdgom ukve teqnikuri punqtebis
mixedviT gakeTebuliyo am proeqtebis plius, an minus koreqtirebebi, moxda ise,
rom proeqtebis Sefasebisas saSualo qula eqvsive punqtis Tanabari
monawileobiT ganisazRvra. _ es am konkursis erT-erT ZiriTad saorganizacio
naklad mimaCnia. _ isev vimeoreb, aseT pirobebSi wminda samecniero proeqtebi
calsaxad upirates mdgomareobaSi rCebian araaseT proeqtebTan mimarTebaSi.
5. fondSi sakonkursod wardgenil proeqtSi ewera: `pirdapir unda iTqvas, rom
samwuxarod, dRemde, qarTuli enaTmecniereba ver gascda klasikuri filologiuri
enaTmecnierebis CarCoebs da ver SeZlo Tanamedrove logikur-lingvisturi
enaTmecnieruli mimarTulebis dafuZneba. gasagebia, rom am viTarebis ZiriTadi mizezi
saqarTveloSi maTematikuri logikis gvian formirebulobaa. amiT ixsneba is, rom
qarTuli enis mecnieruli kvlevebis minamdel procesebSi qarTveli logikos-
maTematikosebi ar iyvnen CarTulni. es gasagebs xdis imas, rom jer kidev ar arsebobs
qarTuli enis maTematikuri gramatikuli Teoria, risi SemuSavebac sagrantod
warmodgenili proeqtis erT-erTi ZiriTadi mizania~. iqve ewera, rom `es xazs usvams
proeqtiT gansazRvruli samecniero miznebis farglebSi jgufis unikalur
kompetencias, rac imas niSnavs, rom proeqtis eqspertul Sefasebas friad gaarTulebs
am SemTxvevaSi saeqsperto kompetenciis mqone samecniero kadrebis realuri ararseboba
(mxedvelobaSi gvyavs ucxoeli eqspertebic). _ es qarTuli enis indoevropuli
enebisagan arsebiTad gansxvavebuli da jer Seuswavleli siRrmiseuli bunebrivi
Taviseburebebis garda ganpirobebulia Cveni midgomebis fundamenturi gansxvavebulobiT
am tipis dasavlur kvlevebSi dRes gamoyenebadi maTematikuri midgomebisagan~.
kiTxva-komentari: iziarebT Tu ara zemoaRniSnulT da TvliT Tu ara, rom jer
kidev ar arsebobs arc qarTuli maTematikuri lingvisturi skola, arc qarTuli
90
enisa da metyvelebis maTematikuri Teoriebi da rom am mimarTulebiT
saqarTveloSi jer arc sauniversiteto saswavlo procesebi ar warmarTula da
rom gamomdinare proeqtis Taviseburebebidan, TiTqmis SeuZlebeli iyo misi
kvalificiuri eqspertizebisTvis aucilebeli kompetenturi kadrebis moZieba?
3. #1 da #3 qarTveli eqspertebisa da #5 ucxoeli
eqspertis saeqsperto daskvnebis mokle mimoxilva
pirveli: proeqtis internetSi gamoqveynebul saeqsperto SefasebaSi #1 eqsperti
ambobs, rom `proeqtis arsi miznebi da amocanebi detalurad, magram arasakmarisi
sicxadiT aris Camoyalibebuli~ da 14 qulian punqtSi 7 qulas iZleva, xolo #3
eqsperti Tvlis, rom `proeqtis mizani sasurvelia Camoyalibebuli iyos ufro naTlad
da gasagebad~ da igive 14 qulian punqtSi 10 qulas gvaZlevs.
komentari: _ arada saproeqto ganacxadSi me vwerdi: `jer kidev ar arsebobs
qarTuli enis maTematikuri gramatikuli Teoria, risi SemuSavebac sagrantod
warmodgenili proeqtis erT-erTi ZiriTadi mizania~ _ gana SeiZleba ufro
gasagebad imis Tqma, rac aq sruliad gasagebad iTqva?!
meore: proeqtis internetSi gamoqveynebul saeqsperto SefasebaSi #1 eqsperti ambobs,
rom `proeqts aqvs garkveuli mecnieruli Rirebuleba~ da 24 qulian punqtSi 11 qulas
iZleva, xolo #3 eqsperti Tvlis, rom `proeqtis mecnieruli done ar aris iseTi
maRali, rogorc es mis Semsruleblebs warmoudgeniaT. eWvs iwvevs proeqtis Sedegebis
praqtikuli da gamoyenebiTi Rirebuleba~ da igive 24 qulian punqtSi 10 qulas
gvaZlevs.
komentari: qarTuli enis maTematikuri Teoriis ararsebobis pirobebSi qarTuli
enis maTematikuri Teoriis SemuSavebis mizniT sakonkursod wardgenil proeqtze
mxolod imis Tqma, rom `proeqts aqvs garkveuli mecnieruli Rirebuleba~ da
rom `eWvs iwvevs proeqtis Sedegebis praqtikuli da gamoyenebiTi Rirebuleba~,
didi sakmarisobiT adasturebs am e.w. eqspertebis arakompetenturobas!
mesame: proeqtis internetSi gamoqveynebul saeqsperto SefasebaSi #1 eqsperti ambobs,
rom `Semsruleblebs gaaCniaT garkveuli mecnieruli kvalifikacia da gamocdileba~ da
23 qulian punqtSi 12 qulas iZleva, xolo #3 eqsperti Tvlis, rom `proeqtis
SemsrulebelTa kvalifikacia ar aris im donis, romelic saWiroa iseTi grandiozuli
problemebis gadasaWrelad, rogoric avtorTa azriT, Cafiqrebulia maTi proeqtis
mixedviT. monawileTa raodenoba Zalian gadametebulia~ da imave 23 qulian punqtSi 10
qulas gvaZlevs.
komentari: proeqtSi moyvanili mqonda jgufis kompetenciis damadasturebeli
Semdegi mxardaWerebi: `Cven mxars vuWerT am jgufis mier qarTuli enis
logikur-lingvistur kvlevas. ... imedi gvaqvs, rom ... saSualeba gveqneba
saswavlo gegmebis SemuSavebisas am jgufis Sedegebis gaTvaliswinebisa1”; `erTiani
erovnuli gamocdebis ... miznobriv interesebSia jgufis mier qarTuli enis
logikuri gramatikis safuZvlebis SemuSavebis mizniT warmoebuli kvlevebi2~;
1 amonaridi erovnuli saswavlo gegmebisa da saxelmZRvaneloebis SemmuSavebeli jgufis xelmZRvanelis s.
janaSias werilidan. 2 amonaridi iv. javaxiSvilis sax. Tsu reqtoris movaleobis Semsrulebel prof. g. xubuasadmi
Sefasebisa da gamocdebis erovnuli centris direqtoris m. miminoSvilis sarekomendacio mimarTvidan.
91
`saqarTvelos ganaTlebisa da mecnierebis saministrom saqarTvelos mTavrobis
kancelariidan Semosuli f/3446 09.09.04 werilis Sesabamisad ganixila
gamoyenebiTi maTematikis institutis saxelmwifo miznobrivi programa
`kompiuteris sruli programul-momsaxureobiTi moqceva bunebriv qarTul
enobriv garemoSi~. programis arsidan gamomdinare ... saministro mxars uWers im
Tvalsazriss, rom proeqtiT moxazuli mimarTulebiT kvlevebis ar ganviTarebis
SemTxvevaSi qarTul enas dekulturizaciis saSiSroeba emuqreba. ... . garda amisa,
ganaTlebisa da mecnierebis saministroSi aRniSnul sakiTxTa ganxilvisas
gamoikveTa, rom qarTul enobriv sistemaSi proeqtiT gaTvaliswinebuli
montegiuseuli logikur-lingvisturi kvlevebis ganviTareba fundamenturi
mniSvnelobisaa enobriv-azrovnebiT unar-Cvevebze orientirebuli swavlebis
optimaluri da miznobrivi warmarTvisaTvis, rac kidev erTi mniSvnelovani
argumentia proeqtisadmi saministros mxridan gamoxatuli sruli
mxardaWerisa1~. proeqtSi vwerdi imasac, rom `zemoaRniSnuli saganmanaTleblo
miznebiT jgufi ukve meore welia sakonsultacio TanamSromlobas eweva
`erovnuli saswavlo gegmebisa da saxelmZRvaneloebis jgufTan~ da saeqsperto
TanamSromlobas ganaTlebisa da mecnierebis saministros `Sefasebisa da
gamocdebis erovnul centrTan~ _ me kiTxva miCndeba am eqspertebTan: riT
gaabaTiles jgufis wevrebis maRali kompetenciis amsaxveli da damadasturebeli
es fatobrivi mocemulobebi? _ garda amisa, mivmarTav am `eqspertebs~: arsebobs
Tu ara qarTuli enisa da qarTuli enis logikis maTematikuri Teoria da
warmoebda Tu ara am mizniT kvlevebi manam am sakiTxebiT Cveni jgufi ar
dakavda? – iTxovs Tu ara kritikuli azrovnebis ganviTarebaze orientirebuli
Tanamedrove saganmanaTleblo sistemis warmatebuli damkvidreba qarTuli enis,
qarTuli enis logikisa da qarTuli da maTematikuri enebis Sinaarsuli
urTierTmimarTebebis mecnierul kvlevas da iyo Tu ara am sakiTxebiT dakavebuli
vinme, manam Cveni jgufi ar dakavdeboda? _ arsebobs Tu ara qarTuli
metyvelebis amomcnobi kompiuteruli sistema garda imisa, romlis Taobazec
informacia mogawodeT da romlis avtoric Cveni proeqtis erT-erTi
TanaxelmZRvanelia? _ arsebobs Tu ara saxeluri da zmnuri formebis warmoqmnis
principiT agebuli qarTuli morfologiuri marTlmweri garda imisa, romlis
Taobazec informacia mogawodeT da romlis avtoric Cveni proeqtis erT-erTi
TanaxelmZRvanelia? _ arsebobs Tu ara maTematikuri principebiT agebuli
qarTuli enis eqsperimentuli sintaqsuri sinTezatori, analizatori da
marTlmweri garda imisa, romlis Taobazec informacia mogawodeT da romlis
avtorebic Cveni jgufis wevrebia? _ arsebobs Tu ara qarTuli weriTi enis
enobriv-logikuri daskvnebis mawarmoebeli da makoreqtirebeli eqsperimentuli
programuli sistema garda imisa, romlis Taobazec informacia mogawodeT da
romlis avtorebic Cveni jgufis wevrebia? _ arsebobs Tu ara qarTuli
weriTmetyvelebiTi enidan maTematikuri enis gavliT avtomaturad mTargmneli
eqsperimentuli programuli sistema garda imisa, romlis Taobazec informacia
mogawodeT da romlis avtorebic Cveni jgufis wevrebia? _ ra gaqvT gakeTebuli
im samecniero sferoSi, romel sferoSic aseTi mniSvnelovani proeqtis
eqspertoba daikisreT da Tqvens romel mniSvnelovan Sedegsa da maRal
kompetencias eyrdnobiT, rodesac proeqtis mecnierul donesa da misi
Semsruleblebis kvalifikacias aseT dabal Sefasebebs aZlevT?!
1 amonaridi ganaTlebisa da mecnierebis ministris moadgilis b. wifurias # 01-16-09/5340 01.11.04
werilidan.
92
meoTxe: mokled minda Sevexo #5 ucxoeli eqspertis kompetenciis sakiTxs. es eqsperti
24 qulian punqtSi (aqvs maRali mecnieruli da/an praqtikuli (gamoyenebiTi)
Rirebuleba) 12 qulas gviwers, teqstualurad ki Semdegnairad gvafasebs: `practical
value would be high, but I wager it is realistic~.
komentari: is sanaZleo, romelsac es eqsperti gvTavazobs, misi
arakompetenturobis dasturia: rogorc araerTxel aRvniSne, proeqtis ZiriTadi
mizani qarTuli enis maTematikuri Teoriis ar arsebobis pirobebSi pirveli
aseTi Teoriis, anu qarTuli enis logikuri gramatikis safuZvlebis SemuSavebaa.
arada es eqsperti proeqtis praqtikul Rirebulebas eWv qveS ayenebs, rac
cxadad adasturebs imas, rom igi am tipis sakiTxebis saeqspertod
arakompetenturi kadria! _ dRes sayovelTaod cnobilia bunebrivi enebis
maTematikuri Teoriebis gansakuTrebuli praqtikuli da gamoyenebiTi
mniSvnelobebi. Tumca is, rom es `eqsperti~ sanaZleos debs iseTi Sedegebis
miRwevis realobaze, rogorebic Cven sakonkursod warvadgineT, CemTvis sruliad
gasagebia, radgan dasavluri standartebiT aseTi Sedegebis yovelwliuri fasi
sul cota 5 000 000 mainc aris, arada proeqtSi Cven es yvelaferi 50 000
aTasis farglebSi gvqonda gawerili!
4. 8 Ria ritorikuli SekiTxva erovnuli
samecniero fondis samecniero sabWos
1. rogor fiqrobT, #1 da #3 qarTveli `eqspertebis~ mier iqna Tu ara
gaTvaliswinebuli is, rom maT mier ase upasuxismgeblod eqspertizebuli proeqtiT
iwyeba saqarTveloSi Tanamedrove maTematikuri lingvistikis anu Comski-montegiuseuli
logikur-lingvisturi mimarTulebis srulmasStabiani dafuZnebis umniSvnelovanesi
procesi? _ amasTan, ician Tu ara am e.w. qarTvelma eqspertebma ra mizniT warmoebs
samecniero kvlevebi Tanamedrove maTematikur lingvistikaSi, ra miznebiT iqmneba
sxvadasxva bunebrivi enebis maTematikuri gramatikebi da rom qarTuli enis
maTematikuri principebiT agebuli gramatikuli Teoria jer kidev ar arsebobs? _ da
Tu maTTvis es yvelaferi cnobilia, maSin ratom ver dainaxes proeqtis #1 amocanis
Rrma zogadqarTuli kulturuli mniSvnelobebi?
am amocanasTan dakavSirebuli amonabeWdi proeqtidan: `qveprogramis erT-erTi
ZiriTadi mizani qarTuli enis formalurad ganviTarebadi frege-hilbertiseuli
maTematikuri gramatikis SemuSavebaa. es qarTuli enis manqanebTan
inteleqtualuri urTierTobiTi SesaZleblobebiT aRWurvis miznebidan
gamomdinare dRis wesrigSi mdgar aucileblobas warmoadgens~.
2. rogor fiqrobT, ician Tu ara am e.w. qarTvelma eqspertebma ra datvirTvebs iRebs
Tavis Tavze kritikuli azrovnebis ganviTarebaze orientirebuli dasavluri saswavlo
sistemebis formirebaSi Tanamedrove maTematikuri lingvistika da maTematikuri da
bunebrivi enebis logika? _ da Tu maTTvis es yvelaferi cnobilia, maSin ratom ver
dainaxes maT proeqtis #2 amocanis Rrma zogadqarTuli kulturuli mniSvnelobebi?
am amocanasTan dakavSirebuli amonabeWdi proeqtidan: `amocanis mizania qarTuli
enis logikuri gramatikiT qarTuli enis logikaze da qarTuli da maTematikuri
enebis Sinaarsul urTierTmimarTebebze moZiebuli axali mecnieruli codnis
saswavlo-meToduri gadamuSaveba da misi reformirebis procesSi myofi saskolo
93
da sauniversiteto saganmanaTleblo sivrceSi TandaTanobiTi disciplinaruli
Setana~
3. rogor fiqrobT, ician Tu ara am e.w. qarTvelma eqspertebma raoden mniSvnelovani da
aqtualuri Tematikaa qarTuli metyvelebis kompiuteruli amomcnobis konstruirebis
problema? _ da Tu maTTvis am kiTxviT dasmuli sakiTxis aqtualoba cnobilia, maSin
ratom ver dainaxes maT proeqtis #3.1 amocanis Rrma zogadqarTuli kulturuli
mniSvnelobebi?
am amocanasTan dakavSirebuli amonabeWdi proeqtidan: `Tu ar CavTvliT jgufSi
bolo xuTi wlis manZilze am mimarTulebiT warmoebul kvlevebsa da am
kvlevebis Sedegad ukve arsebul gamocdilebas, Tanamedrove maTematikuri
meTodebiT qarTuli metyvelebis kompiuteruli amomcnobis konstruirebis sxva
adgilobrivi kvleviTi gamocdileba ar arsebobs”.
4. rogor fiqrobT, ician Tu ara am e.w. qarTvelma eqspertebma, rom jer kidev ar
arsebobs warmoqmnis principiT agebuli qarTuli enis srulyofili morfologiuri
marTlmweri da raoden aqtualuria aseTi kompiuteruli sistemis konstruireba? _ da
Tu maTTvis am kiTxviT dasmuli sakiTxis aqtualoba cnobilia, maSin ratom ver
dainaxes maT proeqtis #3.2 amocanis Rrma zogadqarTuli kulturuli mniSvnelobebi?
am amocanasTan dakavSirebuli amonabeWdi proeqtidan: `jgufs ukve aqvs
warmoqmnis principiT agebuli qarTuli weriTi enis morfologiuri marTlmweri,
romelic jerjerobiT pirveli am tipis programuli sistemaa qarTulisaTvis.
amasTan, proeqtiT dagegmilia morfologiuri safexuris pirveli qarTuli
marTlmetyveli (anu qarTuli metyvelebis morfologiurad maanalizirebeli)
programuli sistemis eqsperimentuli realizacia.~
5. rogor fiqrobT, ician Tu ara am e.w. qarTvelma eqspertebma, rom jer kidev ar
arsebobs qarTuli enis sintaqsuri safexuris marTlmweri da raoden aqtualuria
aseTi kompiuteruli sistemis konstruireba? _ da Tu maTTvis am kiTxviT dasmuli
sakiTxis aqtualoba cnobilia, maSin ratom ver dainaxes maT proeqtis #3.3 amocanis
Rrma zogadqarTuli kulturuli mniSvnelobebi?
am amocanasTan dakavSirebuli amonabeWdi proeqtidan: `jgufs ukve aqvs qarTuli
weriTi enis I safexuris sintaqsuri sinTezatori, analizatori da marTlmweri,
romelic jerjerobiT pirveli am tipis programuli sistemaa qarTulisaTvis.
amasTan, dagegmilia sintaqsuri safexuris pirveli qarTuli marTlmetyveli (anu
qarTuli metyvelebis sintaqsurad maanalizirebeli) programuli sistemis
eqsperimentuli realizacia.~
6. rogor fiqrobT, ician Tu ara am e.w. qarTvelma eqspertebma, rom jer kidev ar
arsebobs qarTuli enis ama Tu im Zalis e.w. reassoner-ebi da prover-ebi anu qarTul
enaSi enobriv-logikuri daskvnebis mawarmoebeli da makoreqtirebeli programuli
sistemebi? _ da Tu maTTvis am kiTxviT dasmuli sakiTxebis aqtualoba cnobilia, maSin
ratom ver dainaxes maT proeqtis #3.4 amocanis Rrma zogadqarTuli kulturuli
mniSvnelobebi?
am amocanasTan dakavSirebuli amonabeWdi proeqtidan: `jgufs ukve
konstruirebuli aqvs am tipis I safexuris eqsperimentuli programuli sistema,
romelic jerjerobiT erTaderTi am tipis programuli sistemaa qarTulisaTvis.
... amasTan, dagegmilia qarTul metyvelebiT enaSi enobriv-logikuri daskvnebis
94
mawarmoebeli da makoreqtirebeli pirveli eqsperimentuli programuli sistemis
konstruireba.~
7. rogor fiqrobT, ician Tu ara am e.w. qarTvelma eqspertebma, rom jer kidev ar
arsebobs qarTuli enidan maTematikur enaze da maTematikuri enis gavliT sxvadasxva
enebze avtomaturad mTargmneli programuli sistema arc teqstidan-teqstze da,
bunebrivia, arc xmidan-xmaze reJimSi? _ da Tu maTTvis am kiTxviT dasmuli sakiTxis
aqtualoba cnobilia, maSin ratom ver dainaxes maT proeqtis #3.5 amocanis Rrma
zogadqarTuli kulturuli mniSvnelobebi?
am amocanasTan dakavSirebuli amonabeWdi proeqtidan: `am TvalsazrisebiT jgufis
unikalur kompetencias adasturebs is, rom jgufs ukve realizebuli aqvs
qarTuli weriTmetyvelebiTi enidan maTematikuri enis gavliT germanul enaze
avtomaturad mTargmneli I safexuris eqsperimentuli programuli sistema. ...
amasTan, dagegmilia amave tipis qarTul-inglisuri da qarTul-germanuli xmidan-
xmaze mTargmneli eqsperimentuli programuli sistemis konstruireba.~
8. rogor fiqrobT, ician Tu ara am e.w. qarTvelma eqspertebma, rom bunebrivi qarTuli
enis srulmasStabiani teqnologizeba da qarTuli eniT manqanebTan sruli da
Tavisufali inteleqtualuri urTierTobis damyareba, gamomdinare Tanamedrove
maTematikur lingvistikaSi bunebrivi enebis teqnologizebis mizniT dRes intensiurad
mimdinare procesebidan, aris ara Tu aqtualuri, aramed is epoqaluri datvirTvis
mqone amocana, romlis ver gadawyvetis SemTxvevaSi qarTuli enis kulturuli
funqciebi arsebiTad izRudeba? _ da Tu maTTvis am kiTxviT dasmuli sakiTxi
mniSvnelobebi cnobilia, maSin ratom ver dainaxes maT proeqtis #3.6 amocanis
umniSvnelovanesi zogadqarTuli kulturuli mniSvnelobebi?
am amocanasTan dakavSirebuli amonabeWdi proeqtidan: `zemoaRwerili programuli
sistemebis kombinirebis gziT kompiuterTan qarTulenobrivi weriTmetyvelebiTi
da zepirmetyvelebiTi inteleqtualuri urTierTobis marealizirebeli pirveli
eqsperimentuli programuli sistemis konstruireba. _ am eqsperimentuli
sistemiT kompiuterSi programulad iqneba realizebuli qarTuli
weriTmetyvelebiTi da zepirmetyvelebiTi teqstebis saTargmnelad da
inteleqtualurad dasamuSaveblad aucilebeli qarTuli azrovnebiTi wesTwyobis
damaxasiaTebeli fonetikuri, morfologiuri, sintaqsuri, semantikuri, enobriv-
logikuri, zogadlogikuri, da zogadmaTematikuri inteleqtualuri unarebi.~
5. araritorikuli komentarebi
zemomoyvanil SekiTxvebTan dakavSirebiT
qvemoT sakmarisi sicxadiT davasabuTeb, rom #3 da #1 `eqspertebma~ ar ician zemoT
Ria ritorikuli SekiTxvebis saxiT Camoyalibebuli sakiTxebis gansakuTrebuli
epoqaluri datvirTvebi da Rrma enobriv-kulturuli mniSvnelobebi. amasTan,
davasabuTeb, rom am `eqspertebs~ ar aqvT maT mierve gacxadebuli saeqsperto
mosazrebebis pirdapiri, anu faqtebiT argumentirebuli da, amdenad, martivad gasagebi
dasabuTebebi da rom isini amgvarTa uqonlobis gamo cdiloben TvalebSi nacris Seyras
da maTi am uargumento mosazrebebis iribi, anu arapirdapiri tyuilebiT dasabuTebas.
(I). proeqtSi, romlis eqspertizebac am `eqspertebma~ pasuxismgeblobad ikisres me
vwerdi: `pirdapir unda iTqvas, rom samwuxarod, dRemde, qarTuli enaTmecniereba ver
95
gascda klasikuri filologiuri enaTmecnierebis CarCoebs da ver SeZlo Tanamedrove
logikur-lingvisturi enaTmecnieruli mimarTulebis dafuZneba. gasagebia, rom am
viTarebis ZiriTadi mizezi saqarTveloSi maTematikuri logikis gvian formirebulobaa.
amiT ixsneba is, rom qarTuli enis mecnieruli kvlevebis minamdel procesebSi
qarTveli logikos-maTematikosebi ar iyvnen CarTulni. es gasagebs xdis imas, rom jer
kidev ar arsebobs qarTuli enis maTematikuri gramatikuli Teoria, risi SemuSavebac
sagrantod warmodgenili proeqtis erT-erTi ZiriTadi mizania~.
iqve vwerdi: `es xazs usvams proeqtiT gansazRvruli samecniero miznebis farglebSi
jgufis unikalur kompetencias, rac imas niSnavs, rom proeqtis eqspertul Sefasebas
friad gaarTulebs am SemTxvevaSi saeqsperto kompetenciis mqone samecniero kadrebis
realuri ararseboba (mxedvelobaSi gvyavs ucxoeli eqspertebic). _ es qarTuli enis
indoevropuli enebisagan arsebiTad gansxvavebuli da jer Seuswavleli siRrmiseuli
bunebrivi Taviseburebebis garda ganpirobebulia Cveni midgomebis fundamenturi
gansxvavebulobiT am tipis dasavlur kvlevebSi dRes gamoyenebadi maTematikuri
midgomebisagan~.
proeqtSi jgufTan moTanamSromle studentebis CarTulobasTan dakavSirebiT vwerdi,
rom: `es mniSvnelovnad waadgeba bunebrivi qarTuli enis farglebSi Semdgomi
safexuris logikur-lingvisturi amocanebis gadasawyvetad aucilebeli kvalificiuri
kadrebis forsirebuli momzadebis gadaudebel saqmes, rac am tipis samecniero
kvlevebisaTvis aucilebeli adgilobrivi kadrebis TiTqmis sruli ar arsebobis
pirobebSi gansakuTrebiT mniSvnelovania.~
vwerdi imasac, rom jgufSi warmoebuli `fundamenturi xasiaTis Teoriuli kvlevebi
da unikaluri teqnologiuri realizaciebi ZiriTadad jgufis erTguli wevrebis
mecnieruli enTuziazmisa da zogadqarTuli enobriv-kulturuli TvalsazrisebiT
umniSvnelovanesi sakiTxebisadmi maTi moqalaqeobrivi pasuxismgeblobis safuZvelze
mimdinareobda.~
proeqtSi aRniSnulia, rom `jgufs jer kidev ar gaaCnia Sesabamisi da maRalxarisxiani
teqnikiT aRWurvili laboratoria~ da rom `sagrantod warmodgenili qveprogramis
dafinansebis SemTxvevaSi Tsu gamoyenebiTi maTematikis institutSi Camoyalibdeba
`qarTuli enis, logikis da gamomTvlelis saswavlo-samecniero kvleviTi
laboratoria~, rac ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universitetis
sabunebismetyvelo fakultetis maTematikis samagistro programis farglebSi 2006
wels formirebul `maTematikuri lingvistikis~ modulTan erTad sabolood
gadawyvets saqarTveloSi Tanamedrove maTematikuri lingvistikis aucilebeli da
gadaudebeli dafuZnebis sakiTxs.~
gansakuTrebuli xazgasmiT iTqva, rom Tu uaxloes momavalSi ar moxda proeqtiT
moxazuli mimarTulebiT `ukve dawyebuli adgilobrivi moZraobis forsireba da Tu
globalurad mimdinare Tanamedrove enobriv-teqnologiuri procesebis fonze qveynis
enobriv-kulturuli Tavdacvisunarianobis amaRlebis mizniT qarTuli enis aRWurva
Tanamedrove da perspeqtiuli teqnologiuri SesaZleblobebiT ar gamocxadda erT-erT
xelSeuxebel saxelmwifoebriv prioritetad~, maSin, mosalodnelia, rom sul raRac
`15-20 wlis Semdeg qarTuli enis kulturuli funqcionirebis areali saswavlo,
samecniero, sazogadoebrivi da saxelmwifoebrivi TvalsazrisebiT” arsebiTad
96
SeizRudos da rom `qarTuli ena kulturul funqciaTa gareSe darCenil enaTa rigSi
moeqces~.
(II). amgvarad, proeqtiT me vTqvi, rom jer kidev ar arsebobs qarTuli enis
maTematikuri gramatikuli Teoria da pirdapiri xazgasmebi gavakeTe Tanamedrove
maTematikuri, anu Comski-montegiuseuli logikuri lingvistikis qarTveli
specialistebis ar arsebobis Taobaze. proeqtSi, am ukve aRniSnuli faqtobrivi
mocemulobebidan gamomdinare, me xazi gavusvi qarTuli enis siRrmiseuli logikur-
lingvisturi kvlevebisaTvis aucilebeli kvalificiuri kadrebis momzadebis
gadaudebel aucileblobas, riTac proeqtSi studentebis CarTuloba proeqtis
mniSvnelovan dadebiT Semadgenlad warmovadgine. aRvniSne isic, rom jgufs jer kidev
ar gaaCnia Sesabamisi da maRalxarisxiani teqnikiT aRWurvili laboratoria da isic,
rom proeqtis dafinansebis SemTxvevaSi Camoyalibdeboda `qarTuli enis, logikisa da
gamomTvlelis~ saswavlo-samecniero laboratoria, rac 2006 wels formirebul
`maTematikuri lingvistikis~ modulTan erTad sabolod gadawyvetda saqarTveloSi
Tanamedrove maTematikuri lingvistikis aucilebeli da gadaudebeli dafuZnebis
sakiTxs. amasTan, am ukve aRniSnulTa safuZvelze, proeqtiT gansazRvruli samecniero
miznebis farglebSi faqtobrivad davasabuTe jgufis unikaluri kompetencia da vTqvi
isic, rom proeqtis eqspertul Sefasebas friad gaarTulebda am SemTxvevaSi
saeqsperto kompetenciis mqone samecniero kadrebis realuri ararseboba, da isic, rom
Tu qarTuli enis aRWurva Tanamedrove da perspeqtiuli teqnologiuri
SesaZleblobebiT ar gamocxadda erT-erT xelSeuxebel saxelmwifoebriv prioritetad,
maSin, axlo momavalSi, qarTuli enis kulturuli funqcionirebis areali arsebiTad
SeizRudeba da, Sesabamisad, qarTuli ena Semdgom da TandaTanobiT kulturul
funqciaTa gareSe darCenil enaTa rigSi moeqceva.
(III). amiT, anu am pirdapiri da umniSvnelovanesi ganacxadebiT, me, proeqtis
warmdgenelma, arsebiTad gavumartive saqme im eqspertebs, romlebsac proeqtis
eqspertizeba daevalebodaT. _ ufro metic, SeiZleba iTqvas, rom am SemTxvevaSi am
faqtobrivi viTarebebis am Cemeuli pirdapiri SefasebebiT proeqtis savaraudo
eqspertebs saSualeba miveci kritikuli TvalsazrisebiT pirdapirve SeefasebinaT es
proeqtiseuli xedvebi da maT Sesaxeb pirdapirve eTqvaT, iziarebdnen maT, Tu ara. _
vTvli, rom keTilsindisieri eqsperti aseT umniSvnelovanes ganacxadebs gverds ar
auvlida da uyuradRebod ar datovebda!
(IV). #1 da #3 eqspertebi ki ise iqcevian, rom TiTqosda arc araferi mniSvnelovani
saproeqto ganacxadiT ar Tqmula. _ proeqtSi Cems mier Riad da pirdapir gakeTebul
arcerT zemoaRniSnul ganacxadze arcerT Ria da pirdapir pasuxs es eqspertebi ar
iZlevian! _ es am TvalsazrisebiT maT arakompetenturobas ukve calsaxad adasturebs.
Tumca, igive es sakmarisi damajereblobiT asabuTebs imasac, rom es eqspertebi am
SemTxvevaSi ara marto arakompetenturni, aramed arakeTilsindisiernic arian. _
rogorc Cans, maT icodnen ra proeqtSi Cems mier gakeTebuli umniSvnelovanesi
ganacxadebis safuZvlianoba, Tavi aarides maT pirdapir uaryofas (anu pirdapiri
tyuilis Tqmas) da sanacvlod iribi uaryofis (anu iribi tyuilis Tqmis) meTodiT
isargebles da, Sesabamisad, saeqsperto daskvnebad is konkretizms moklebuli, zogadi
da arafris mTqmeli Tvalsazrisebi warmoadgines, romlebic mokled ukve mimovixile.
(V). anu, am eqspertebs pirdapir SeeZloT eTqvaT, rom me vtyui, rodesac vambob, rom
ar arsebobs qarTuli enis maTematikuri gramatika da rom vtyui imasac, rom Comski-
97
montegiuseuli maTematikuri lingvistikis qarTveli specialistebi ar arseboben. aseve,
maT proeqtiseuli Sefasebebis sapirispirod SeeZloT eTqvaT, rom ar arsebobs
qarTuli enis siRrmiseuli logikur-lingvisturi kvlevebisaTvis aucilebeli
kvalificiuri kadrebis momzadebis aranairi gadaudebeli aucilebloba da isic rom me
aramerTebulad vasabuTeb proeqtiT gansazRvruli samecniero miznebis farglebSi
jgufis unikalur kompetencias. garda amisa, maT SeeZloT eTqvaT, rom me vtyui
maSinac, rodesac imas vambob, rom proeqtis eqspertul Sefasebas friad gaarTulebs am
SemTxvevaSi saeqsperto kompetenciis mqone samecniero kadrebis realuri ararseboba.
amasTan, proeqtiT warmodgenili umniSvnelovanesi Tvalsazrisebis gasabaTileblad am
eqspertebs pirdapir SeeZloT imis Tqmac, rom saqarTveloSi Tanamedrove maTematikuri
lingvistikis aucilebeli da gadaudebeli dafuZnebis aranairi aucilebloba ar aris
da rom arc aranairi saSiSroeba qarTuli enis kulturuli funqcionirebis arealis
arsebiTi SezRudvisa da arc imisa, rom qarTuli ena kulturul funqciaTa gareSe
darCenil enaTa rigSi moeqces, ar arsebobs. _ magram, rogorc ukve aRvniSne, isini
zemoaRniSnuli pirdapiri Sefasebebisgan Tavs ikaveben da, rogorc Cans, ase mxolod
imitom iqcevian, rom SesaniSnavad ician, zemoT gakeTebuli umniSvnelovanesi
ganacxadebis sruli marTebuloba!
amgvarad, (I), (II), (III), (IV) da (V) sakmarisi damajereblobiT asabuTebs imas, rom am
`eqspertebs~ ar aqvT maT mierve gacxadebuli saeqsperto mosazrebebis pirdapiri, anu
faqtebiT argumentirebuli da, amdenad, martivad gasagebi dasabuTebebi da rom isini
amgvarTa uqonlobis gamo cdiloben TvalebSi nacris Seyras da maTi sruliad
usafuZvlo mosazrebebis iribi, anu arapirdapiri tyuilebiT dasabuTebas. amasTan, es
yvelaferi asabuTebs imasac, rom maT ar ician zemoT Ria ritorikuli SekiTxvebiT
Camoyalibebuli sakiTxebis epoqaluri datvirTvebi da enobriv-kulturuli
mniSvnelobebi, radgan, me mainc mjera, rom maT aq aRniSnul sakiTxTa es simZafre
gancdili da gaazrebuli rom hqondeT, maSin yvela qarTvelisTvis, da maT Soris
maTTvisac, iseT mniSvnelovans, rogoric qarTuli enaa, ase ugulisyurod ar
moekidebodnen!
6. rva araritorikuli SekiTxva erovnuli samecniero
fondis sakonkurso sistemis samecniero sabWos
amiT me SemeZlo damesrulebina proeqtis qarTvel `eqspertebze~ saubari, radgan,
rogorc ukve vnaxeT, is, rom isini proeqtis eqspertizebisas iyvnen arakompetenturni
da arakeTilsindisierni, ukve sakmarisi damajereblobiT dasabuTda. magram Cndeba ufro
Rrma analizis gakeTebis survili _ rogorc ukve aRvniSne, imas, rom es `eqspertebi~
iyvnen ara `eqspertebi~, aramed zemdgomTa pirdapiri direqtivebis aRmsruleblebi, da
rom sakonkursod wardgenili am umniSvnelovanesi proeqtis gadafasebiT
dainteresebulia qveyanaSi samecniero procesebis warmarTveli mTeli vertikali,
gamovricxav. _ gamovricxav im ubralo mizezis gamo, rom sakmarisi da jer kidev
gaubaTilebeli safuZveli imisa, rom es ar gamovricxo, ar gamaCnia1.
1 proeqts bolo sami wlis ganmavlobaSi zemoaRniSnuli vertikalis TiTqmis yvela ganStoebis gaswvriv
amomwuravi da calsaxad gamokveTili mxardaWerebi aqvs miRebuli. _ im SemTxvevaSi, Tu me vcdebi da am
mniSvnelovani proeqtisadmi es ukve gakeTebuli metad mniSvnelovani Ria politikuri mxardaWerebi aris
mxolod im, am proeqtisadmi araadekvaturi politikuri ganwyobis SeniRbva, romlis namdvili mizani
98
amgvarad, gasagebi xdeba, rom #1 da #3 `eqspertebis~ arakeTilsindisieri Sefasebebi
ganpirobebulia maTive piradi _ kerZo xasiaTis interesebiT, arada sakiTxebi
gansakuTrebuli sazogado mniSvnelobebiT itvirTeba. aqedan gamomdinare me vekiTxebi
erovnuli samecniero fondis sakonkurso sistemis samecniero sabWos:
1. arsebobs Tu ara qarTuli maTematikuri lingvisturi skola da, Sesabamisad,
arsebobs Tu ara qarTuli enis maTematikuri gramatikuli Teoria?
2. aris Tu ara qarTuli ena da qarTuli enis bunebrivi logika Tanamedrove
maTematikuri TvalsazrisebiT Seswavlili da miiCnevT Tu ara am TvalsazrisebiT
qarTuli enis Seswavlas zogadqarTuli kulturuli mniSvnelobebis mqone movlenad?
3. gamarTlebulad miiCnevT Tu ara imas, rom #1 da #3 `eqspertebi~ Tav-TavianT
saeqsperto daskvnebSi arafers ar amboben proeqtSi Cems mier gakeTebul
umniSvnelovanes ganacxadebze?
4. gamocdebis erovnuli centri miiCnevs, rom `erTiani erovnuli gamocdebis mimdinare
da perspeqtiul miznobriv interesebSia jgufis mier (mxedvelobaSia Cveni jgufi!)
qarTuli enis logikuri gramatikis safuZvlebis SemuSavebis mizniT warmoebuli
kvlevebi.~ _EeTanxmebiT Tu ara aq aRniSnul mosazrebas?
5. proeqt `ilia WavWavaZis~ saswavlo gegmebisa da saxelmZRvaneloebis jgufi
yovelmxriv mxars uWers Cveni `jgufis mier qarTuli enis logikur-lingvistur
kvlevas. aseve Cven ukve daviwyeT TanamSromloba am kvlevebis Sedegebis
gaTvaliswinebaze erovnul saswavlo gegmebSi. imedi gvaqvs, rom jgufs sakmarisi
saSualeba eqneba, rom kidev ufro farTo masStabiani samuSaoebi Caataros erovnuli
saswavlo gegmebis SemmuSavebel sagnobriv eqspertebTan erTad. vfiqrobT, rom es
muSaoba nayofieri iqneba da ganaTlebis reformas waadgeba.~ _ eTanxmebiT Tu ara aq
aRniSnul mosazrebas?
6. ganaTlebisa da mecnierebis saministro `mxars uWers im Tvalsazriss, rom proeqtiT
moxazuli mimarTulebiT kvlevebis arganviTarebis SemTxvevaSi qarTul enas
dekulturizaciis saSiSroeba emuqreba. garda amisa, ganaTlebisa da mecnierebis
saministroSi aRniSnul sakiTxTa ganxilvisas gamoikveTa, rom qarTul enobriv
sistemaSi proeqtiT gaTvaliswinebuli montegiuseuli logikur-lingvisturi kvlevebi
fundamenturi mniSvnelobisaa enobriv-azrovnebiT unar-Cvevebze orientirebuli
swavlebis optimaluri da miznobrivi warmarTvisaTvis, rac kidev erTi mniSvnelovani
safuZvelia proeqtisadmi saministros mier zemoT gamoxatuli sruli
mxardaWerisa.…gacnobebT, rom saministro aRniSnuli programis biujetur dafinansebas,
gamomdinare misi aqtualobidan, yovelmxriv uWers mxars.” _ eTanxmebiT Tu ara aq
aRniSnul mosazrebas?
qarTuli enis kulturuli funqciebis SesanarCuneblad proeqtiT dawyebuli moZraobis saboloo
dasamarebaa (rac, isev vimeorebT, mjera, rom ase ar aris!), me, bunebrivia, ar Seveguebi am sicrues da
yvelafers, rac am umniSvnelovanes sakiTxs Seexeba, Riad ganvacxadeb, riTac, bunebrivia, Cems
pasuxismgeblobas sakiTxTa samomavlo bed-iRbalze ar amovwurav!
99
7. aucileblobad miiCnevT Tu ara imas, rom qarTuli enis aRWurva Tanamedrove da
perspeqtiuli teqnologiuri SesaZleblobebiT erT-erT xelSeuxebel saxelmwifo
prioritetad gamocxaddes?
8. rogor fiqrobT, Ria1 eqspertizebis pirobebSi #1 da #3 qarTveli eqspertebi
miscemdnen Tu ara Tavis Tavs uflebas imisa, rom es proeqti ase usafuZvlod da
araobieqturad SeefasebinaT?
7. kidev erTxel #1 da #3 eqspertebis
saeqsperto Sefasebebis Sesaxeb
imiT rac ukve iTqva me SemeZlo damesrulebina proeqtis qarTvel `eqspertebze~
saubari, radgan is, rom isini proeqtis eqspertizebisas iyvnen arakompetenturni da
arkeTilsindisierni, ukve sakmarisi damajereblobiT davasabuTe. Tumca Cndeba ufro
Rrma analizis gakeTebis survili. _ qvemoT swored amiT davkavdebi:
7. 1 #1 `eqspertis~ saeqsperto daskvnis
mokle kritikuli analizi
#1 `eqspertis~ saeqsperto daskvnis krebsiTi Semdegia: `(1) proeqtis arsi, miznebi da
amocanebi detalurad, magram arasakmarisi sicxadiT aris Camoyalibebuli. (2) proeqts
aqvs garkveuli mecnieruli Rirebuleba. (3) Semsruleblebs gaaCniaT garkveuli
mecnieruli kvalifikacia da gamocdileba. (4) kargad aris Camoyalibebuli
mosalodneli Sedegebi, magram logikurad ar aris dalagebuli maTi miRebis etapebi.
(5) proeqtis biujeti realuria. SemoTavazebul droSi proeqtis ganxorcieleba did
Zalisxmevas moiTxovs. (6) materialur-teqnikuri resursebis gamoyeneba realisturia.
proeqtis miznis miRwevis samecniero meTodebis mimoxilva mwiria~. _ amgvarad2, am
eqspertis TqmiT, kargad aris Camoyalibebuli proeqtis mosalodneli Sedegebi. amasTan,
miuxedavad imisa, rom maTi miRebis etapebi logikurad ar aris dalagebuli da imis
miuxedavadac, rom proeqtis miznis miRwevis samecniero meTodebis mimoxilva mwiria, es
eqsperti amtkicebs, rom proeqtis biujeti realuria da rom proeqtis materialur-
teqnikuri resursebis gamoyeneba realisturia. _ arada, Tu kargad aris
Camoyalibebuli proeqtis mosalodneli Sedegebi, e.i. Tu zustad mixvdiT imas, risi
gakeTebac gvinda da Tu amavdroulad, maTi miRebis etapebi logikurad ar aris
dalagebuli, anu Tu imasac zustad mixvdiT, rom ar viciT jer ra unda gavakeToT da
mere ra. da Tu amasTan, proeqtis miznis miRwevis samecniero meTodebis mimoxilva
1 mcire komentari am bolo kiTxvasTan dakavSirebiT: saqarTvelos erovnuli samecniero fondis
saxelmwifo samecniero sakonkurso grantebis sistemis saxelmZRvanelo cnobaris 6.7 punqti ambobs:
`saerTaSoriso praqtikaSi miRebuli eTikuri normebis gaTvaliswinebiT, eqspertTa vinaobis gamxela
dauSvebelia.~ _ saerTaSoriso praqtikaSi danergili eTikuri normebis analogirebiT saqarTvelos
erovnuli samecniero fondis saxelmwifo samecniero sakonkurso grantebis sistemis eTikuri normebis
danergva arc gamarTlebulad mimaCnia, da arc miznobrivad. _ is eqsperti, romelic Ria saapelacio
sazogadoebrivi pasuxismgeblobis pirobebSi ver SeZlebs iyos miukerZoebeli, bunebrivia, igi amas miT
ufro ver SeZlebs uapelacio da sazogadoebisagan daxuruli eqspertizirebis pirobebSi! 2 es eqsperti, #3 eqspertisagan gansxvavebiT, TiTqmis ar sargeblobs logikuri Sinaarsis mqone
sityvebiT da aseTi sityvebiT agebadi logikuri konstruqciebiT. Sesabamisad, igi TvalSisacemad xSirad
iyenebs wertilebs, ris gamoc misi saeqsperto daskvnis calkeuli amonabeWdebi martivadac ikiTxeba da
martivadac gaigeba. Tumca, calkeuli winadadebebis martivkiTxvadoba da martivgagebadoba calsaxad imas,
rom amgvari winadadebebiT agebuli teqsti aseve martivkiTxvadi da martivgagebadia, ar niSnavs.
100
mwiria, anu Tu is xerxebi, riTac imis gakeTebas vapirebT, ris gasakeTebladac ra ris
mere gavakeToT ar viciT, TqvenTvis gasagebad ver aRvwereT, maSin ris safuZvelze
askvniT imas, rom proeqtis biujeti realuria, an imas, rom materialur-teqnikuri
resursebis gamoyeneba realisturia! _ gana SeiZleba am teqstis avtors kacma daswamos
is, rom is tyuis?!
miuxedavad misi am saeqsperto mosazrebebis logikuri dapirispirebulobisa da,
Sesabamisad, misi daskvnebis sruli usafuZvlobisa, mivyveT eqsperts: igi amtkicebs, rom
SemoTavazebul droSi proeqtis ganxorcieleba did Zalisxmevas moiTxovs, rac,
bunebrivia, imasac niSnavs, rom proeqti ganxorcielebadia. es ki, Tavis mxriv, imas
niSnavs, rom misi azriT erTi wlis Tavze Cven SemuSavebuli gveqneboda qarTuli enis
istoriulad pirveli maTematikuri Teoriis, anu qarTuli enis logikuri gramatikis
safuZvlebi, saskolo da sauniversiteto saganmanaTleblo sistemaSi TandaTanobiTi
disciplinaruli Setanis mizniT meTodologiurad gadamuSavebuli gveqneboda am
TeoriiT qarTuli enis logikaze moZiebuli axali mecnieruli codna da
konstruirebuli gveqneboda weriT da zepir enebSi Tavisuflad urTierTobadi da
srulyofilad moazrovne qarTuli manqanis pirveli eqsperimentuli modeli. _ aseT
SemTxvevaSi sruliad gaugebaria, ratom ar Segvafasa man qulaTa maqsimumiT da ratom
mogvca mxolod 50 quliani Sefaseba, riTac faqtobriv wagvarTva saSualeba imisa, rom
qarTuli kulturis, mecnierebisa da teqnologiebis istoria am axali umniSvnelovanesi
SenaZenebiT gagvemdidrebina1?
7.2 #3 `eqspertis~ saeqsperto daskvnis
vrceli kritikuli analizi
1. #3 eqspertis TqmiT `proeqtis SemsrulebelTa kvalifikacia ar aris im donis,
romelic saWiroa iseTi grandiozuli problemis gadasaWrelad, rogoric avtorTa
azriT, Cafiqrebulia maTi proeqtis mixedviT~, arada miznobrivi programis 50 000
lariani erTwliani qveprograma, romelic am `eqspertebma~ zustad erTnairad _ 50-50
quliT Seafases, erTi wlis Tavze qarTul sazogadoebas pirdeboda, rom
`sistematizebuli saxiT Camoyalibdeboda qarTuli enis logikuri gramatikis
safuZvlebi~ da rom `bunebrivi qarTulenobrivi azrovnebiTi wesTwyobis pirdapiri
formalur-logikuri aRweris safuZvelze moZiebul iqneboda misi birTvuli nawilis
izomorfuli formalurad ganviTarebadi frege-hilbertiseuli maTematikuri Teoria~.
amgvarad, sagrantod wardgenili erTwliani kvlevis umniSvnelovanesi Sedegi iqneboda
`qarTuli da frege-fxakaZiseuli maTematikuri enebis zogad erTtipobriobaze Cvens
mier ukve gakeTebuli hipoteturi ganacxadis TiTqmis sruli dasabuTeba~. amasTan,
`TiTqmis sruli moculobiT gadawydeboda qarTuli enis birTvuli nawilis weriTi
teqstebis Sinaarsulad ekvivalentur maTematikur teqstebze algoriTmuli dayvanis
(e.i. meqanikuri Targmnis) problema~ da `qarTuli enis logikuri gramatikis
safuZvlebiT maTematikurad dafuZnebul qarTuli enis birTvul nawilSi safuZvlebi
Caeyreboda bunebrivi gamoyvanebisa da enobriv-logikuri gantolebebis Teorias~.
1 ra, Cvens janmrTelobas gaufrTxilda da 2007 wels im mis mier sworad navaraudeb did Zalisxmevas
agvaSora uromlisodac, ra Tqma unda, verc proeqtiT gaweril Sedegebs ver ganvaxorcilebdiT da verc
im ukve ganxorcielebulT, romelTa gareSe proeqtiT gawerili mxolod usafuZvlo ganacxadi iqneboda?!
101
imis Tqmas, rom `proeqtis SemsrulebelTa kvalifikacia ar aris im donis, romelic
saWiroa iseTi grandiozuli problemis gadasaWrelad, rogoric avtorTa azriT,
Cafiqrebulia maTi proeqtis mixedviT~, jobda am `eqperts~ is eTqva, rom me vtyui,
roca vambob, rom qarTuli enis maTematikuri principebiT agebuli gramatika jer kidev
ar arsebobs da vtyui maSinac, roca imas vambob, rom Tu ar gaviTvaliswinebT
`logikisa da enis gaerTianebul qarTul jgufSi~ bolo xuTi wlis manZilze am
mizniT warmoebul kvlevebs, am TvalsazrisebiT qarTuli ena arc ki Seiswavleboda,
radgan Tu es yvelaferi tyuili ar aris, maSin, isev vimeoreb, ras eyrdnoba misi
iqednuri ganacxadi Cveni jgufis wevrebis kvalifikaciis ara `im doneobaze~ da kidev
imaze, rom proeqti ar aris Turme `iseTi grandiozuli, ... rogoric avtorTa azriT~
is aris!? _ nuTu qarTuli enis maTematikuri Teoriis ar arsebobis pirobebSi
saqarTvelos erovnuli samecniero fondis eqsperti ver unda xedavdes qarTuli enis
maTematikuri principebiT agebuli gramatikis, anu qarTuli enis maTematikuri Teoriis
SemuSavebis miznebis grandiozulobas?! _ amas dRes pirvelad vambob, da vambob sruli
pasuxismgeblobiT: proeqti ra Tqma unda grandiozulia! _ ufro metic, vfiqrob, jer
kidev naadrevia proeqtis miznebis grandiozulobis masStabebis sruli da amomwuravi
Sefaseba. Tumca is, rom proeqtiT gansazRvruli amocanebis verganxorcielebis
SemTxvevaSi qarTuli ena ukulturod darCenil enaTa rigSi moeqceva, sruliad
naTelia!
am `eqsperts~ rom proeqtis krebsiTi yuradRebiT waekiTxa, Seityobda, rom `proeqtis
eqspertul Sefasebas friad gaarTulebs am SemTxvevaSi saeqsperto kompetenciis mqone
samecniero kadrebis realuri ararseboba.~ Seityobda imasac, rom zemoaRniSnuli
`qarTuli enis indoevropuli enebisagan arsebiTad gansxvavebuli da jer Seuswavleli
siRrmiseuli bunebrivi Taviseburebebis garda ganpirobebulia agreTve Cveni midgomebis
fundamenturi gansxvavebulobiT am tipis dasavlur kvlevebSi dRes gamoyenebadi
klasikuri midgomebisagan~. amasTan, is rom proeqtis srul aRwerasac yuradRebiT
gacnoboda, imasac Seityobda, rom Turme `dasavleTSi sxvadasxva bunebrivi enebisaTvis
maTematikuri gramatikebis SemuSavebis mizniT kvlevebi maTematikuri logikis,
formaluri filosofiisa da formaluri enebis Teoriis farglebSi TiTqmis
ganuwyvetliv mimdinareobda” da imasac, rom `am mimarTulebiT kvlevebis
gansakuTrebuli intensifikacia wina saukunis 50-iani wlebidan iwyeba Comskisa da
montegius revoluciuri xasiaTis Teoriuli naSromebiT~. aseT SemTxvevaSi is agreTve
Seityobda, rom `am fundamenturi maTematikuri da bunebrivenobrivi specifikebiT
gajerebul samecniero sferoSi adgilobrivi kvleviTi procesebi sul cota
ormocdaaTwliani dagvianebiT iwyeba, rac am samecniero sferoze uSualod mibmuli
epoqaluri xasiaTis enobriv-kulturuli datvirTvebis mqone teqnologiuri miznebidan
gamomdinare cxads xdis Sesabamisi adgilobrivi procesebis forsirebulad ganviTarebis
aucileblobas.~ _ rogorc Cans, mas is, rac aq citatebad moviyvane an ar unaxia, anda
iqneb ki naxa, magram, rogorc aseT `eqspertebs~ CveviaT, simarTles yuri arida da
TvalSi nacris yras mihyo xeli. _ ase rom ar moqceuliyo da am wlebis ganmavlobaSi
araerTxel ganxiluli da mxardaWerili proeqtis aqtualoba eWvqveS rom ar
daeyenebina, cudi ar iqneboda. Tumca is, rom proeqtis grandiozulobis miseulma
Sefasebam me am Temaze saubris legitimuri ufleba momca, kargia!
mivmarTav am e/w eqsperts: gsmeniaT Tu ara raime evklides Sesaxeb da TvliT Tu ara
grandiozulad imas, rac man gaakeTa? – ar gamikvirdeba, rom miTxraT, arao! _ magram,
merwmuneT, evklide genialuri iyo, misi Sedegi ki _ grandiozuli! _ me, magaliTad,
vTvliT, rom geometriis miseuli maTematikuri dafuZnebiT safuZvlebi mTel
102
Tanamedrove maTematikas Caeyara. _ axla ra SuaSia evklide da es yvelaferi maSin,
rodesac Cveni proeqtis Sesaxebaa saubari: saqme isaa, rom Tsu gmi saxelmwifo
miznobrivi programis `kompiuteris sruli programul-momsaxureobiTi moqceva bunebriv
qarTul enobriv garemoSi~ qveprogramis `qarTuli enis logikuri gramatikis
safuZvlebi da misi meTodologiuri da teqnologiuri gamoyenebani~ ZiriTadi mizani
aris qarTuli enis maTematikuri Teoriis SemuSaveba. es ki, Tavis mxriv, qarTuli enisa
da azrovnebis srul evklideseul (e.i. maTematikur) dafuZnebasTan erTad mis aseve
srul manqanur dafuZnebasac iTvaliswinebs, rac, ra Tqma unda, ara aranakleb
grandiozulia vidre zemoaRniSnuli! _ is, rom Tqven am proeqtis grandiozulobasa da
aqtualobas eWvqveS ayenebT, kidev erTi aSkara dasturia am saxis sakiTxebSi Tqveni
sruli arakompetenturobisa!
iciT Tu ara Tqven, rom Cveni proeqtis Tqveneuli SefasebiT Tqven uari uTxariT
qarTuli enis teqnologizebuli anbanis SeqmnisTvis sul cota ocdaaTwliani
dagvianebiT Zlivs dawyebul adgilobriv miznobriv moZraobas, riTac qarTuli enisa da
qarTulenobrivi kulturis samomavlo bed-iRbali mniSvnelovani kiTxvis niSnebis qveS
daayeneT! _ anda iqneb Tqven TvliT, rom aq aRniSnulni Cemi avadmyofuri warmodgenebis
Sedegia da safrTxeebi, romlebzec me vsaubrob, mxolod Cems TavSi arsebobs?! _ Tu
ase TvliT, pirdapir unda geTqvaT! _ unda geTqvaT, rom aranairi safrTxe qarTul enas
Tsu miznobrivi programiT `kompiuteris sruli programul-momsaxureobiTi moqceva
bunebriv qarTul enobriv garemoSi~ da misi sagrantod wardgenili qveprogramiT
`qarTuli enis logikuri gramatikis safuZvlebi da misi meTodologiuri da
teqnologiuri gamoyenebani~ gansazRvruli miznebis ar ganxorcielebis SemTxvevaSi ar
emuqreba da rom is mZafri ganacxadebi, romlebic me zemoTac warmovadgine, mxolod
Cemi, isev vimeoreb, avadmyofuri warmodgenebis Sedegia! _ aseT SemTxvevaSi me saubari
mxolod Tqveni arakompetenturobis Taobaze meqneboda da Tqveni keTilsindisierebis
sakiTxs eWvqveS aRar davayenebdi! _ Tqveni vinaoba, gamomdinare konkursis wesdebidan,
ar mJRavndeba. _ me vTvli, rom sakonkurso proeqtebis daxuruli eqspertireba xels
ki ar uwyobs, aramed, piriqiT, damatebiT saSualebebs aZlevs Tqvennair
arakeTilsindisier eqsperts ufro Tavisuflad ganaxorcielos misi
arakeTilsindisieri miznebi!
daskvnis saxiT: aramgonia, rom eqsperts, romelic am SemTxvevaSi mosamarTlecaa,
samarTliani ganaCenis gansazRvraSi xels uwyobdes is, rom mis ganaCens misi
gvari ar ewereba! _ miviCnev, rom eqspertis farulobiT konkursi ufro
obieqturi da samarTliani SinaarsebiT ver warimarTeba da rom saeqsperto
procesis gaxsniloba da amiT eqspertis sazogadoebrivi pasuxismgeblobis win
wamoweva, Tvisobrivad aamaRlebs konkursis saimedoobis Semadgenlebs.
2. igive #3 qarTveli `eqsperti~ wers `proeqtis mecnieruli done ar aris iseTi
maRali, rogorc es mis Semsruleblebs warmoudgeniaT~. _ amasTan dakavSirebiT: me
dRemde arasdros ar miTqvams an is, rom proeqti maRali donisaa, anda is, rom igi
grandiozulia. _ am `eqspertisgan~ gansxvavebiT, arasdros, aseTi usagno ritorikiT me
arc Cemi dro momicdenia da arc mkiTxvelis! _ Tumca, mravaljer xazgasmiT miTqvams,
rom Tu uaxloes momavalSi ar moxda proeqtiT moxazuli mimarTulebiT `ukve
dawyebuli adgilobrivi moZraobis forsireba da Tu globalurad mimdinare
Tanamedrove enobriv-teqnologiuri procesebis fonze qveynis enobriv-kulturuli
Tavdacvisunarianobis amaRlebis mizniT qarTuli enis aRWurva Tanamedrove da
perspeqtiuli teqnologiuri SesaZleblobebiT ar gamocxadda erT-erT xelSeuxebel
103
saxelmwifo prioritetad~, maSin, mosalodnelia, rom sul raRac `15-20 wlis Semdeg
qarTuli enis kulturuli funqcionirebis areali saswavlo, samecniero,
sazogadoebrivi da saxelmwifoebrivi TvalsazrisebiT” arsebiTad SeizRudos da rom
`qarTuli ena kulturul funqciaTa gareSe darCenil enaTa rigSi moeqces~. _ is, rom
es namdvilad asea, amas vambob da vacxadeb amjeradac! _ ratom ar afasebs `eqsperti~
proeqtSi ase Riad gakeTebul am Cems mZafr ganacxadebs an dadebiTad, an uaryofiTad
da ratom arafers ar ambobs pirdapir da gasagebad am umniSvnelovanesi mosazrebebis
Sesaxeb? – ratom aqvs mas imedi imisa, rom zemomoyvanilis msgavsi zogadi da
arafrisMmTqmeli gancxadebebiT SeiZleba ase mZafrad dayenebul sakiTxebze pasuxis
gacema?! _ anu, ratom irCevs es e.w. `eqsperti~ nacvlad pirdapiri Sefasebebisa irib,
dausabuTebel gancxadebebs?! _ es kidev erTi aSkara dasturia am eqspertis
arakeTilsindisierebisa da arakomptenturobisa!
3. ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universitetis saxelmwifo
miznobrivi programis `kompiuteris sruli programul-momsaxureobiTi moqceva bunebriv
qarTul enobriv garemoSi~ qveprograma `qarTuli enis Tanamedrove logikuri
gramatikis safuZvlebi da misi meTodologiuri da teqnologiuri gamoyenebani~,
gamomdinare misi am dasaxelebidan, bunebrivad iSleba sami gansxvavebuli Sinaarsisa da
specifikis mqone amocanad da, Sesabamisad, igi swored am sami gansxvavebuli amocanis
gaswvriv aris gawerili da detalizebuli.
am amocanebidan #1 amocana, anu qarTuli enis logikuri gramatikis safuZvlebis
SemuSaveba, Zireulad itvirTeba proeqtis #2 da #3 amocanebTan mimarTebaSi,
romlebic Sesabamisad iwodebian rogorc qarTuli enis logikuri gramatikis
safuZvlebis meTodologiuri gamoyenebani da qarTuli enis logikuri gramatikis
safuZvlebis teqnologiuri gamoyenebani. _ vnaxoT ramdenad ganxorcielebadia es
amocanebi da ramdenad Seswevs Zala jgufs am amocanebis ganxorcielebisa.
#1 amocanasTan dakavSirebiT proeqtSi vwerdi, rom `qveprogramis erT-erTi ZiriTadi
mizani qarTuli enis formalurad ganviTarebadi frege-hilbertiseuli maTematikuri
gramatikis SemuSavebaa~. iqve aRvniSnavdi, rom `qarTuli enis maTematikuri principebiT
agebuli gramatika jer kidev ar arsebobs~ da rom `Tu ar gaviTvaliswinebT `logikisa
da enis gaerTianebul qarTul jgufSi~ bolo xuTi wlis manZilze am mizniT
warmoebul kvlevebs, am TvalsazrisebiT qarTuli ena arc ki Seiswavleboda”.
amasTan dakavSirebiT mivmarTav #3 `eqsperts~: icnobT Tu ara proeqtSi am amocanasTan
dakavSirebiT warmodgenil naSromebs da iciT Tu ara rom am naSromebiT qarTuli enis
maTematikuri Teoriis safuZvlebi mniSvnelovanwil ukve SemuSavebulia? _ an iqneb
miTxraT, romel Cems statiaSi gaSuqebul romel sakiTxze wers cnobili ucxoeli
eqsperti, rom `That is a remarkable new insight in logic~? _ anda iqneb is miTxraT,
romel Cems statiaSi gaSuqebul sakiTxebs afasebs aseve cnobili ucxoeli eqsperti
Semdegnairad: `It seems to involve an interesting Montagovian model for Georgian~?
_ anda iqneb miTxraT, Tu romel wels da Cemi romeli statia iyo CarTuli
lingvistTa 17 saerTaSoriso kongresis moxsenebebSi, romlis organizatoric praRis
universitetis fizika-maTematikis fakultetia? _ anda iqneb is mainc miTxraT, Tu
rogor afasebs Cems midgomebs Tanamedrove maTematikuri lingvistikis erT-erTi
fuZemdebeli, Comskisa da montegius pirdapiri mowafe, masaCusetsis universitetis
sapatio profesori, barbara hol parti? _ an iqneb Cemi im monografiuli xasiaTis
naSromebis saTaurebi miTxraT da qarTuli enis logikur da gramatikul struqturaze
104
am statiebiT gaSuqebuli im fundamenturi da sruliad axali xedvebis mokle
kritikuli analizi momawodoT, ris safuZvelzec SeiZleba mxolod proeqtis
mecnieruli donisa da Semsruleblebis kvalifikaciis Sesaxeb Tqvens mier gakeTebuli
gancxadebebis dasabuTeba!? _ anda iqneb Cemi im naSromebis saTaurebi miTxraT,
romlebiTac safuZvlebi Caeyara qarTuli enis aramontegiuseul simravlur models,
anda imis, romelSic axleburad daklasificirda sintaqsuri kavSirebi qarTulSi? _
amasTan, iqneb isic miTxraT, Tu ra gansakuTrebuli mniSvnelobebi aqvs am statiebSi
gaSuqebul sruliad axal xedvebs qarTuli enis maTematikuri Teoriis SemuSavebis
mizanTa WrilSi?! _ anda iqneb miTxraT, romel Cems statiebSia ganxiluli qarTuli
enis kvantoruli da uRlebiTi Taviseburebebi da ra fundamenturad axali mosazrebebi
maqvs gamoTqmuli am statiebSi da ra mniSvnelovani datvirTvebi aqvT am Sedegebs
qarTuli enis maTemtikuri Teoriis SemSavebis mizanTa WrilSi?! _ an iqneb Tqven imas
ambobT, rom arc qarTuli enis maTematikuri Teoriis SemuSavebis mizniT ganviTarebul
am axal xedvebsa da arc SemuSavebis procesSi myof qarTuli enis logikur gramatikas
aranairi Teoriuli, meTodologiuri da teqnologiuri mniSvnelobebi ar gaaCnia da
rom dRes arsebuli qarTuli enis SaniZiseuli klasikuri gramatika sruliad
sakmarisia qarTuli enis winaSe mdgari umniSvnelovanesi amocanebis gadasawyvetad!? _
Tqvengan arc es iqneba gasakvirvi! _ miT ufro, rom eniT yvelafris Tqma SeiZleba,
Tumca ki, am yvelaferidan am enis logikiT gansazRvruli saRi azri dasabuTebulad
mxolod erT mcire nawils warmogvidgens.
4. garda aRniSnulisa proeqtis #1 amocanasTan dakavSirebiT vwerdi: `miuxedavad imisa,
rom Cven veyrdnobiT montegiusa da Comskis zogad logikur-lingvistur xedvebs, Cveni
midgomebi arsebiTad gansxvavdeba maTi midgomebisagan. kerZod, CorCiseuli λ-
abstraqtorisa da λ-aRricxvis nacvlad Cveni kvlevebi efuZneba prof. S. fxakaZiseul
aRniSvnaTa Teoriasa da frege-fxakaZiseul formalurad ganviTarebad maTematikur enas.
amasTan, uSualo SemadgenelTa principis nacvlad Cven vsargeblobT qarTuli enis
pirdapiri formalur-logikuri aRweriT qarTuli enis sityvebis, morfemebisa da
punqtuaciis niSnebis frege-fxakaZiseuli formalurad ganviTarebadi maTematikuri enis
simboloebad gadaazrebis Cvens mierve ukve dadasturebuli SesaZleblobiT.” _ es
proeqtis eqspertizebisas arsebiTad unda yofiliyo gaTvaliswinebuli. amasTan
dakavSirebiT kvlav iZulebuli var mivmarTo #3 `eqsperts~: ra iciT prof. S.
fxakaZiseul aRniSvnaTa Teoriaze da gsmeniaT ki raime frege-fxakaZiseuli formalurad
ganviTarebadi maTematikuri enis Taobaze? _ iciT Tu ara, rom prof. S. fxakaZiseulma
formalurma aRniSvnaTa Teoriam fregeseuli formaluri maTematikuri ena, romelic
moklebuli iyo formalurad ganviTarebadobis Tvisebas, am TvisebiT aRWurva? _ iciT
Tu ara Tqven, rom es qarTuli Teoria, romelic Tbilisis saxelmwifo universitetSi
SemuSavda da romelic dasrulebuli saxiT 1977 wels gamoqveynda, termTa gadamweri
sistemebis cnobili holandieli specialistis klopis mowafis fenke van ramsdumkis
1996 wels gamoqveynebul sadoqtoro disertaciaSi manCesteris universitetis
profesoris piter aqselis 1978 wels gamoqveynebul cnobil naSromTan erTad
Sefasebulia rogorc dabmulcvladebiani maRali rigis termTa gadamweri sistemebis
erT-erTi pirvelwyaro? _ iciT Tu ara rom es, am ukve manamdec aRiarebuli Teoriis,
jer mxolod kidev erTi nawilobrivi aRiarebaa da rom frege-fxakaZiseuli
formalurad ganviTarebadi maTematikuri ena saqvakuTxedo datvirTvebs iRebs Tavis
Tavze umniSvnelovanesi logikuri da lingvisturi problemebis gadaWris
TvalsazrisebiT? _ garda amisa, ra iciT qarTuli enis pirdapiri formalur-logikuri
aRweris Cems mier SemuSavebuli meTodikis Sesaxeb da rogor SeafasebdiT qarTuli enis
sityvebis, morfemebisa da punqtuaciis niSnebis frege-fxakaZiseuli formalurad
105
ganviTarebadi maTematikuri enis simboloebad gadaazrebis ukve dadasturebuli
SesaZleblobis safuZvelze 2001 wels Cems mier gakeTebul umniSvnelovanes ganacxads
qarTuli da maTematikuri enebis zogadi erTtipobriobis Taobaze? _ ras ityodiT
2003 wels Cems mierve gakeTebuli aseve metad mniSvnelovani ganacxadis Taobaze,
romlis Tanaxmadac qarTuli enis reformalizebis (anu maTematizebis) problema
TiTqmis mTeli moculobiT daiyvaneba azrobrivad nagulisxmevi da teqstobrivad
gamotovebuli frCxilebis aRdgenis problemaze? _ nuTu Tqven ver xedavT imas, rom aq
saqme gvaqvs saocrad maRali mecnieruli donis da kulturuli mniSvnelobebis
SedegebTan da rom am Sedegebis upirvelesi avtori Tavad qarTuli enaa!? _ me aranairi
ufleba ara maqvs, rom aseTi mniSvnelovani msoflmxedvelobiTi datvirTvebis mqone
ganacxadebis ZiriTad avtors, qarTul enas, es mniSvnelovani ganacxadebi davukargo! _
amiTac aris ganpirobebuli Cemi es metad principuli damokidebulebebi da amitomac me
Tqven ver mogcemT uflebas am umniSvnelovanesi sakiTxebis gabaiburebisa!
5. proeqtis mixedviT #2 amocanis mizani aris `qarTuli enis logikuri gramatikiT
qarTuli enis logikaze da qarTuli da maTematikuri enebis Sinaarsul
urTierTmimarTebebze moZiebuli axali mecnieruli codnis saswavlo-meToduri
gadamuSaveba da misi reformirebis procesSi myofi saskolo da sauniversiteto
saganmanaTleblo sivrceSi TandaTanobiTi disciplinaruli Setana.” iqve aRniSnulia,
rom `zogadi azrovnebiTi unarebis ganviTarebaze prioritetulad orientirebuli
dasavluri saswavlo sistema arsebiTad eyrdnoba saswavlo enis farglebSi
zemoaRniSnuli saxis mecnierul codnebs da is, rom am TvalsazrisebiT qarTuli enis
mecnieruli Seswavlis procesebi mxolod axla iwyeba, gasagebs xdis qveprogramis am
kvleviTi ganStoebis aqtualobas.~ xazgasmulia isic, `rom qarTuli enis logikis
Seswavlis mizniT kvleviTi procesebi pirvelad jgufis farglebSi daiwyo da,
samwuxarod, aseTi kvleviTi procesebi jer mxolod Cveni jgufis farglebSi
mimdinareobs” da isic, rom `erTiani erovnuli gamocdebis farglebSi jgufi
saeqsperto TanamSromlobas eweva ganaTlebisa da mecnierebis saministros Sefasebisa da
gamocdebis erovnul centrTan~ da rom `jgufi sakonsultacio TanamSromlobaSia
`proeqt `ilia WavWavaZis~ erovnuli saswavlo gegmebisa da saxelmZRvaneloebis
jgufTan~. _ ratom es yvelaferi arafers ar niSnavs am #3 `eqspertisTvis~ da
miuxedavad am yvelafrisa, ratom Tvlis igi, rom `proeqtis mecnieruli done ar aris
iseTi maRali, rogorc es mis Semsruleblebs warmoudgeniaT~ da rom `proeqtis
SemsrulebelTa kvalifikacia ar aris im donis, romelic saWiroa iseTi grandiozuli
problemis gadasaWrelad, rogoric avtorTa azriT, Cafiqrebulia maTi proeqtis
mixedviT~? _ amasTan dakavSirebiT mivmarTavT #3 `eqsperts~: icnobT Tu ara am
mimarTulebiT jgufis im metad aqtiur moqmedebebsa da sadiskusio da saseminaro
formatSi ganxiluli im umniSvnelovanesi sakiTxebis nusxas da Cvens im ukve
gamoqveynebul naSromebs, romelTa gareSec Cven verc zemoaRniSnul mniSvnelovan
ganacxadebs ver gavakeTebdiT da verc im saxelmwifoebriv mxardaWerebs ver
movipovebdiT, romlebsac Tqven aranairi yuradReba ar miaqcieT? _ da Tu am yvelafers
icnobT, ratom Tundac am nawiliT ver dainaxeT proeqtis mniSvnelobebi da ratom aris
TqvenTvis es yvelaferi araferi da ratom akeTebT srul da Tavxedur ignorirebas
ukve dadasturebuli da gamokveTili saxelmwifo interesebisa? _ gana is, rom zogadi
msjelobiTi unarebisa da kritikuli azrovnebis ganviTarebaze orientirebuli
saganmanaTleblo sistemis warmatebuli danergva iTxovs qarTuli enis Seswavlas
montegiuseuli simravlur-Teoriuli da logikur-lingvisturi TvalsazrisebiT, cxadi
ar aris?! _ anda is, rom qarTuli enis e.w. maazrovnebeli sityvebis enobriv-logikuri
funqcionirebis mkacri maTematikuri definiciebis gareSe arsebiTi sirTuleebi gveqmneba
106
zogadi unarebis testuri gamocdebis maRal doneze organizebis TvalsazrisebiT,
arafers ar unda niSnavdes erovnuli samecniero fondis eqspertisTvis!?
6. proeqtSi #3 amocanasTan dakavSirebiT aRniSnulia, rom misi mizani aris `qarTuli
enis logikuri gramatikis SesaZlo teqnologiur gamoyenebaTa sistematizebuli
warmoCena~. _ es amocana, romelic proeqtis mixedviT 5 Semadgenel qveamocanad iSleba,
sabolo jamSi #3.6 amocanis saxiT kvlav mTliandeba. amasTan, am #3.6 amocaniT
proeqti erTi wlis Tavze qarTul sazogadoebas sTavazobda `kompiuterTan Tavisufali
qarTulenobrivi weriTmetyvelebiTi da zepirmetyvelebiTi inteleqtualuri
urTierTobis marealizebel pirvel eqsperimentul programuli sistemas~. es imas
niSnavs, rom wlis bolos momxmarebels eqneboda qarTuli inteleqtualuri manqanis
pirveli eqsperimentuli modeli, romelic aRWurvili iqneboda `weriTmetyvelebiTi da
zepirmetyvelebiTi teqstebis saTargmnelad da dasamuSaveblad aucilebeli
morfologiuri, sintaqsuri, semantikuri, enobriv-logikuri, zogadlogikuri, da
zogadmaTematikuri inteleqtualuri unarebiT~. anu am eqsperimentuli sistemiT
dagegmili iyo:
1. qarTuli `aradiskretuli metyvelebis amomcnobi iseTi eqsperimentuli
sistemis realizacia, romelic sityvebis winaswari swavlebis principis nacvlad
sityvebis TviTswavlis princips daeyrdnoboda~. _ anu, wlis bolos Cven ukve
gveqneboda qarTuli metyvelebis amomcnobi eqsperimentuli kompiuteruli
sistema, romelic momxmarebels saSualebas miscemda kompiuterSi teqstis
SetanisaTvis nacvlad klaviaturisa esargebla mikrofoniT. _ proeqtSi qarTuli
metyvelebis kompiuteruli amomcnobis konstruirebaze muSaobs da am metad
mniSvnelovan problematikas xelmZRvanelobs jgufis wevri g. CiCua, romlis
maRal samecniero kvalifikacias aSkarad adasturebs misive Teoriuli midgomebis
safuZvelze mis mierve ukve realizebuli umniSvnelovanesi da qarTuli
realobisaTvis unikaluri programuli gadawyvetebi. amasTan, miuxedavad imisa,
rom qarTuli metyvelebis amomcnobis konstruirebis mizniT adgilobrivi
procesebi ocdaaTwelze metia warmoebs da miuxedavad imisa, rom Tsu_Si am da
aramarto am miznebiT ormoc welze meti xani funqcionirebs amave mizniT
moqmedi sxvadasxva samecniero laboratoriebi, imis msgavsi Sedegebi, rasac man
(e.i. g. CiCuam) jer damoukideblad, 2002 wlidan ki jgufSi integrirebulma
miaRwia, maTTan (e.i. am laboratoriebTan) ar SeimCneva;
2. qarTuli `weriTi enis plius da minus filtrebiani gasrulebadi
morfologiuri sinTezatori, analizatori da marTlmweri~ _ anu, wlis bolos
Cven ukve gveqneboda warmoqmnis principiT agebuli qarTuli enis araTu sruli,
aramed gasrulebadi (e.i. gafarToebadi) morfologiuri marTlmweri. _ proeqtSi
klasikur enaTmecnierul xazs xelmZRvanelobs jgufis wevri, filologiis
mecnierebaTa doqtori k. gabunia, romelic avtoria brunebadi da uRlebadi
sityvebis generaciuli analizis principiT agebuli im jerjerobiT erTaderTi
qarTuli morfologiuri marTlmweris, romlis Sesaxeb informacia me Tqven
proeqtiT mogawodeT. amasTan, miuxedavad imisa, rom warmoqmnis principiT
agebuli qarTuli marTlmweris Seqmnaze muSaoba ormoc welze metia warmoebs da
imis miuxedavadac, rom Tsu-Si am da aramarto am miznebiT ormoc welze meti
xani funqcionirebda struqturaluri da gamoyenebiTi lingvistikis fakulteti,
rogorc ukve aRvniSne, k. gabunias avtorobiT Seqmnili zemoaRniSnuli
morfologiuri marTlmweri jerjerobiT erTaderTi am tipis qarTuli
morfologiuri marTlmweria;
107
3. qarTuli `enis II safexuris sintaqsuri sinTezatori, analizatori da
marTlmweri~, qarTuli `enobriv-logikuri daskvnebis mawarmoebeli da
makoreqtirebeli II safexuris programuli sistema~, qarTuli `weriTi enidan
maTematikur enaze avtomaturad mTargmneli II safexuris programuli sistema da
misi germanulenobrivi da inglisurenobrivi gafarToebebi~ da `amave tipis
qarTul-inglisuri da qarTul-germanuli xmidan-xmaze mTargmneli
eqsperimentuli programuli sistemebi~. _ amasTan, proeqtiT Cven mogawodeT
informacia imis Taobaze, rom jgufs konstruirebuli aqvs TiTqmis yvela
zemoaRwerili saxis I safexuris eqsperimentuli programuli sistemebi da rom
qarTuli realobisaTvis analogebis armqone am programebis algoriTmebi
SemuSavebulia jgufSi bolo wlebis ganmavlobaSi warmoebuli maTematikuri
xasiaTis logikur-lingvisturi kvlevebis Sedegad ganviTarebuli sruliad axali
midgomebis safuZvelze, rac imas, rom jgufi mzad iyo mis winaSe mdgari
urTulesi amocanebis gadasawyvetad, mTeli sicxadiT adasturebs!
yovelive zemoTmulidan gamomdinare isev da isev mivmarTavT #3 `eqsperts~: Tqveni
romeli `maRali donis~ samecniero, an teqnologiuri Sedegi, an Sedegebi gaZlevT
uflebas eWvi SetanoT jgufis wevrebis kompetenciaSi?!
7. daskvnis saxiT mivmarTav fondis samecniero sabWos: Cveni proeqtis #1 da #3
`eqspertebis~ magaliTic kmara imis dasadastureblad, rom daxuruli saeqsperto
daskvnebis Ria saapelacio eqspertizebis procedurebis ar gansazRvrisa da maTi
sakonkurso wesebiT ar gaweris gamo konkursi rigi eqspertebisaTis iqca legitimur
saSualebad rigi proeqtebis `linCis~ wesiT gasamarTlebisa!
8. dasasruls #3 eqspertis im saeqsperto Sefasebis Taobaze, romliTac is ambobs, rom
`eWvs iwvevs proeqtis Sedegebis praqtikuli da gamoyenebiTi Rirebuleba~. _ anu, Tu
me sworad gavige am `eqsperts~ eWveba, rom qarTuli enis maTematikuri Teoriis, anu
qarTuli enis logikuri gramatikis da qarTuli enis logikis sasafuZvlo sakiTxebze
moZiebul axal mecnierul codnas raime praqtikuli da gamoyenebiTi Rirebuleba
hqondes da is fiqrobs, rom am axali mecnieruli codnis meTodologiuri gadamuSaveba
arsebiTad arafriT waadgeba zogadi msjelobiTi unarebis ganviTarebaze orientirebuli
saganmanaTleblo sistemisa da erTiani erovnuli gamocdebis farglebSi mimdinare
zogadi unarebis testuri gamocdebis Semdgomi xarisxobrivi srulyofis miznebs? _
cdeba aSkarad! _ garda amisa, rogorc Cans, mas arc is miaCnia praqtikuli da
gamoyenebiTi Rirebulebebis mqoned, rasac Cven pirveli qarTuli inteleqtualuri
eqsperimentuli kompiuteruli sistema vuwodeT da rac, Tavis mxriv, rogorc ukve
aRvniSne, imas niSnavs, rom ukve am wlis bolos kompiuteri qarTuli zepiri
Setyobinebis saxiT dasamuSaveblad miiRebda zogadi unarebis gamocdebze gamoyenebadi
saxis or an erTpirobian logikur amocanas, an ukve dasrulebul enobriv msjelobas,
an saTargmn winadadebas da is, pirvel SemTxvevaSi, morfologiuri, sintaqsuri,
logikuri da semantikuri TvalsazrisebiT gaiazrebda ra am enobrivad Semosul
amocanas, xmiTve dagvibrunebda pasuxs, amasTan, saWiroebis SemTxvevaSi, mogvcemda am
amocanis werilobiT pasuxsac; meore SemTxvevaSi, sistema gaanalizebda mosmeniT
miRebul am ukve dasrulebul msjelobas da Tu msjeloba marTebuli iqneboda,
dasturs mogvcemda mis marTebulobaze, xolo Tu msjeloba aramarTebuli iqneboda,
daakoreqtirebda mas da am ukve dakoreqtirebul variants Secdomis miniSnebiT
gagvixmovanebda; mesame SemTxvevaSi ki, sistema, qarTulad gamoTqmul winadadebas
moTxovnisda Sesabamisad gadagviTargmnida an inglisurad, an germanulad da, saWiroebis
108
SemTxvevaSi, sistema mogvcemda rogorc saTargmni, ise naTargmni winadadebebis
werilobiT variantebs. amasTan, aseTi eqsperimentuli programuli sistemiT
uzruvelyofili kompiuteri `mosmeniT~ miiRebda Sesasrulebel brZanebebs da,
amavdroulad, igi avtomaturi `mbeWdavisa~ da avtomaturi `mkiTxvevlis~ funqciebsac
Seasrulebda. _ is, rom #3 `eqpertisTvis~ am yvelafris `praqtikuli da gamoyenebiTi
Rirebuleba~ `eWvs iwvevs~, yovelgvari eWvis gareSe adasturebs, imas rom misi
saeqsperto Sefaseba yuradsaRebi ar aris!
8. boloTqma
is, rom proeqtis qarTveli `eqspertebi~ proeqtis eqspertizebisas iyvnen
arakompetenturni da arkeTilsindisierni, sakmarisi damajereblobiT dasabuTda. es
winamdebare naSromis erT-erTi mizani iyo. amasTan, rogorc ukve aRvniSne, imas, rom es
`eqspertebi~ arian ara damoukidebeli `eqspertebi~, aramed zemdgomTa pirdapiri
direqtivebis aRmsruleblebi, da rom sakonkursod wardgenili am umniSvnelovanesi
proeqtis gadafasebiT dainteresebulia qveyanaSi samecniero procesebis warmarTveli
mTeli vertikali, gamovricxav. iTqva isic, rom Tu es ase ar aris, maSin me,
bunebrivia, ver Sevalamazeb sinamdviles da daufaravad vityvi imis Sesaxeb, risi
mizeziTac qarTuli ena axlo momavalSi SesaZloa kulturulad veRar funqcionirebadi
enebis rigSi moeqces!
sakonkursod wardgenil proeqtSi vwerdi: `dResdReobiT, Tu Tvals gadavavlebT
maTematikuri logikis, avtomaturi mtkicebaTa Teoriis, logikuri programirebis,
xelovnuri inteleqtis problematikis, maTematikuri lingvistikisa da, maT Soris,
metyvelebis kompiuteruli amocnobisa da sinTezirebis problematikaSi intensiurad
mimdinare samecniero-teqnologiuri xasiaTis procesebs, gasagebi gaxdeba, rom
SeuZlebelia calsaxad ganvsazRvroT 15-20 wlis Semdgomi manqanuri teqnologiebis
SesaZleblobebi da im droindel zogadkulturul sazogadoebriv da saxelmwifoebriv
procesebSi maTi monawileobis zusti CarCoebi. Tumca, saerTo dinamikidan gamomdinare,
ukve SeiZleba iTqvas, rom Tu uaxloes momavalSi ar moxda mimarTulebiT ukve
dawyebuli adgilobrivi moZraobis forsireba da Tu globalurad mimdinare
Tanamedrove enobriv-teqnologiuri procesebis fonze qveynis enobriv-kulturuli
Tavdacvisunarianobis amaRlebis mizniT qarTuli enis aRWurva Tanamedrove da
perspeqtiuli teqnologiuri SesaZleblobebiT ar gamocxadda erT-erT xelSeuxebel
prioritetad, maSin 15-20 wlis Semdeg qarTuli enis kulturuli funqcionirebis
areali saswavlo, samecniero, sazogadoebrivi da saxelmwifoebrivi TvalsazrisebiT
arsebiTad SegvezRudeba.~ _ aqedan gamomdinare, kidev erTxel vayeneb umniSvnelovanes
kiTxvebs, Tumca adresati amjerad aris ara saqarTvelos erovnuli samecniero fondis
samecniero sabWo, aramed saqarTvelos ganaTlebisa da mecnierebis saministro:
pirveli: rogor fiqrobT, maSin rodesac Cven sakonkursod wardgenil proeqtSi
am metad mniSvnelovan sakiTxebze aseT pirdapir da Ria xazgasmebs vakeTebT, is
eqspertebi, romlebic am mZafrad dayenebul sakiTxebs pirdapirve ar pasuxoben
da amis sanacvlod zogad da arafris mTqmel saeqsperto Sefasebebs iZlevian,
SeiZleba Tu ara miviCnioT keTilsindisier, kvalificiur da kompetentur
eqspertebad?
meore: iziarebT Tu ara zemoT gamoTqmul Tvalsazris imis Sesaxeb, rom Tu
qveynis kulturuli Tavdacvisunarianobis amaRlebis mizniT qarTuli enis
109
aRWurva Tanamedrove da perspeqtiuli teqnologiuri SesaZleblobebiT ar
gamocxadda erT-erT xelSeuxebel saxelmwifo prioritetad, savaraudoa, rom
ukve 15-20 wlis Semdeg qarTuli enis kulturuli funqcionirebis ariali
mniSvnelovnad SezRudul CarCoebSi moeqceva?
mesame: TvliT Tu ara, rom qarTuli enis winaSe mdgari safrTxeebis realobidan
gamomdinare ukve droa vifiqroT specialuri miznobrivi saxelmwifo institutis
formirebaze, romelic Tavs mouyris sferoSi arsebul mcirericxovan qarTul
Zalebs, erTiani ZalisxmeviT daiwyebs zrunvas mimarTulebiT aucilebeli
maRalkvalificiuri samecniero kadrebis aRzrdaze, qarTuli enis srulmaStabiani
teqnologizebis mizniT qveyanaSi daqsaqsulad mimdinare kvlevebis organizebaze
da am TvalsazrisebiT arsebuli im adgilobrivi CamorCenebis nivelirebaze, rac
ZiriTadad qarTuli maTematikuri logikuri skolis gvianformirebulobiTa da
qarTuli maTematikuri lingvisturi skolis jer ver formirebulobiT aris
ganpirobebuli?
daskvnis saxiT: CemTvis qveynis Tavdacvisunarianobis cneba bunebrivad iSleba qveynis
teritoriuli da kulturuli Tavdacvisunarianobis Tanabrad mniSvnelovan cnebebad.
amasTan, Tu qveynis teritoriuli Tavdacvisunarianoba iTxovs qveynis teritoriuli
sazRvrebis Caketvasa da dacvas SesaZlo gare safrTxeebisgan, qveynis kulturuli
Tavdacvisunarianoba, piriqiT, qveynis kulturuli sazRvrebis gaxsnilobasa da am
pirobebSi erovnuli TviTmyofadobis SenarCunebis mizniT msoflio kulturul
sivrceSi globalurad mimdinare procesebSi srul CarTulobas gulisxmobs. _ anu,
mowinave qveynebis mier inicirebuli da dRes intensiurad mimdinare epoqaluri
xasiaTis mecnieruli da teqnologiuri procesebisagan Cveni gamijvnis yoveli mcdeloba
im kulturuli periferizmiT gvemuqreba, romelic veraviTar SemTxvevaSi ver iqceva
eris verc TviTmyofadobis da verc kulturulobis SemnarCunebel safuZvlad. _ is,
rom #3 da #1 `eqspertebi~ ase udierad ekidebian zemoganxilul umniSvnelovanes
sakonkurso ganacxads, nawilobriv swored zemoaRniSnuli kulturuli periferizmis
Sedegia. kerZod, am proeqtisadmi am eqspertebis aseTi damokidebuleba ganpirobebulia
imiT, rom maT ar ician Tanamedrove maTematikuri lingvistikis, maTematikuri logikisa
da xelovnuri inteleqtis amocanis mWidro urTierTmimarTebebisa da aq moxazuli im
epoqaluri mniSvnelobis mqone miznebis Sesaxeb, romelTa Taobaze xazgasmebi am
naSromSic araerTxel iqna gakeTebuli.
2007 wlis 2 marti.
k. fxakaZe
110
qarTuli enis maTematikuri Teoriis SemuSavebisa da qarTuli
maTematikuri lingvisturi skolis gadaudebeli formirebis
aucileblobis Sesaxeb
anu,
moxseneba wakiTxuli ganaTlebisa da mecnierebis saministros
mier oganizebul qarTuli enis dRisadmi miZRvnil
2007 wlis respublikur konferenciaze
Tanamedrove maTematikuri logika bunebriv enebSi arsebuli zogadi logikuri
konstruqciebis formalizebisa da maTematizebis safuZvelze Camoyalibda. iqidan
moyolebuli maTematikuri logikis farglebSi TandaTan ufro srulyofili
formaluri enebisa da Teoriebis agebis ZiriTad miznebSi kvlavac bunebrivi enebisTvis
damaxasiaTebeli logikuri konstruqciebis rac SeiZleba zusti da sruli asaxvaa.
amasTan, bunebrivi enebis formalizebisa da maTematizebis es didi xnis win dawyebuli
procesebi Tavidanve iTvaliswinebda bunebrivi enebiT warmoqmnadi enobrivi Sinaarsebis
manqanuri kalkulirebis SesaZleblobebs, rac, mTlianobaSi, am enebis srul maTematikur
dafuZnebasTan erTad maT srul manqanur dafuZnebasac niSnavs. _ amgvarad, maTematikuri
logika, romelic pirvel etapze prioritetulad maTematikisTvis damaxasiaTebeli
inteleqtualuri procesebis dafuZnebiTa da avtomatizebiT iyo dakavebuli, arsebiTad
arc arasdros moswyvetia bunebrivi enebis kvlevis aristoteleseul pirvelsawyis
miznebs da, dResac, maTematikuri lingvistika da maTematikuri logika erTi mTliani
da ganuyofeli procesis Semadgenel nawilebad ganixileba. ufro metic, dRes aRar
kamaToben imaze, rom bunebrivi enebis sruli maTematikuri da manqanuri dafuZnebis
Comski-montegiseuli miznebi maTematikis dafuZnebis frege-hilbertiseuli miznebis
sruli da amomwuravi gafarToebaa da arc imaze, rom TiToeuli konkretuli bunebrivi
enobrivi sistemis manqanuri dafuZneba uwinaresad iTxovs amave enobrivi sistemis
maTematikur dafuZnebas, rac, Tavis mxriv, am sistemis sruli maTematikuri _ logikur-
lingvisturi Teoriis SemuSavebas niSnavs.
xazgasasmelia, rom bunebrivi enobrivi sistemis maTematikuri Teoriis SemuSaveba am
enobrivi sistemis cnobieri safexuris weriTi da zepiri enebis maTematikuri Teoriebis
SemuSavebasTan erTad iTvaliswinebs amave enobrivi sistemis qvecnobieri safexuris
azriTi enis maTematikuri Teoriis SemuSavebasac. amasTan, Tanamedrove midgomebiT
nebismieri bunebrivi enobrivi sistemis qvecnobieri safexuris azriTi ena am bunebrivi
enobrivi sistemisa da universaluri bunebis mqone maTematikuri enobrivi sistemis
urTierTSejerebiT miRebul enobriv-maTematikur sistemad ganixileba.
bunebrivi enobrivi sistemebis maTematikuri Teoriebis SemuSavebis miznebSi weriTi,
zepiri da azriTi enebisa da am enebiT warmoebadi azrovnebiTi procesebis sruli
manqanuri dafuZnebis umniSvnelovanes amocanebTan erTad eqceva metyvelebis manqanuri
amocnobis aseve umniSvnelovanesi amocana. es, mTlianobaSi, Tanamedrove maTematikuri
lingvistikis farglebSi dRes ukve globalurad mimdinare am marTlacda
umniSvnelovanes samecniero procesebs epoqalur datvirTvebsa sZens. _ naTelia, rom im
enobriv kulturasa da sazogadoebas, romelic ver SeZlebs misi enisTvis Tanamedrove
maTematikuri lingvistikis wiaRSi gansazRvruli amocanebis gadawyvetas, samomavlod,
saSualeba imisa, rom misive eniT awarmoos umniSvnelovanesi kulturuli procesebi,
111
aRar eqneba. _ qarTuli maTematikuri lingvisturi skolis formirebis gadaudebeli
aucilebloba aq aRniSnuliT aris ganpirobebuli.
xazgasasmelia isic, rom bunebrivi qarTuli enis bunebrivi logikis maTematikuri
Teoriis ar arseboba da qarTuli da maTematikuri enebis logikuri da Sinaarsuli
urTierTmimarTebaTa Seuswavleloba arsebiTi xasiaTis sirTuleebs qmnis enobrivi da
raodenobrivi msjelobiTi unarebisa da kritikuli azrovnebis ganviTarebaze
orientirebuli saganmanaTleblo sistemis damkvidrebis mizanTa WrilSic. _ es
qarTuli maTematikuri lingvisturi skolis formirebis gadaudebeli aucileblobis
kidev erTi ganmapirobebeli mizezia.
mokled Tsu saxelmwifo-miznobrivi programis (`kompiuteris sruli programul-
momsaxureobiTi moqceva bunebriv qarTul enobriv garemoSi~) kvleviTi interesebis
gaTvaliswinebiT `logikisa da enis gaerTianebul qarTul jgufSi~ SemuSavebuli
erTwliani qveprogramis (`qarTuli enis logikuri gramatikis safuZvlebi da misi
meTodologiuri da teqnologiuri gamoyenebani~) mimarTulebiT qarTuli enisa da
metyvelebis sruli maTematikuri da manqanuri dafuZnebisTvis bolo wlebSi
warmoebuli kvlevebis Sedegebisa da am erTwliani proeqtis gamoyenebiTi xasiaTis
miznebis Sesaxeb: proeqtiT dagegmilia qarTul weriT da zepir enebSi Tavisuflad
urTierTobadi da azrovnebiTi da mTargmnelobiTi unarebiT srulyofilad aRWurvili
manqanis pirveli eqsperimentuli modelis konstruireba. es imas niSnavs, rom wlis
bolos kompiuteri qarTuli zepiri Setyobinebis saxiT dasamuSaveblad miiRebs or, an
erTpirobian logikur amocanas, an ukve dasrulebul enobriv msjelobas, an saTargmn
winadadebas da is pirvel SemTxvevaSi, gaiazrebs ra xmiT miRebul amosaxsnel amocanas,
xmiTve dagvibrunebs pasuxs. amasTan, saWiroebis SemTxvevaSi, mogvawvdis rogorc
amosaxsneli amocanis, ise misi amoxsnis werilobiT amonabeWdebs; meore SemTxvevaSi,
kompiuteri, gaanalizebs mosmeniT miRebul msjelobas da Tu msjeloba marTebuli
iqneba, dasturs mogvcems mis marTebulobaze, xolo Tu msjeloba aramarTebuli iqneba,
daakoreqtirebs mas da am ukve dakoreqtirebuls Secdomis miniSnebiTve gagvixmovanebs;
mesame SemTxvevaSi ki, kompiuteri, qarTulad gamoTqmul winadadebas Cveni moTxovnisda
Sesabamisad gadagviTargmnis an inglisurad, anda germanulad da, saWiroebis SemTxvevaSi,
mogvawvdis rogorc saTargmni, ise naTargmni winadadebebis werilobiT amonabeWdebs.
amasTan, gasagebia, rom qarTuli inteleqtualuri manqanis am pirvel eqsperimentul
models saSualeba eqneba `mosmeniT~ miiRos Sesasrulebeli brZanebebi da teqstebis
morfologiuri, sintaqsuri, logikuri da semantikuri `Semsworeblis~ funqciebTan
erTad, igi avtomaturi `mbeWdavisa~ da avtomaturi `mkiTxvelis~ funqciebis
Sesrulebasac SeZlebs.
dasasruls, rogorc ukve aRvniSneT, mokled warmovadgenT zemoaRniSnuli erTwliani
proeqtis farglebSi qarTuli enisa da metyvelebis sruli maTematikuri da manqanuri
dafuZnebisTvis bolo wlebSi Cveni jgufis mier warmoebuli im kvlevebis Sedegebs,
romlebiTac aSkarad dasturdeba am erTwliani proeqtis zemoT mokled moxazuli
teqnologiuri ganacxadis safuZvlianoba da, amasTan, mokled gavaSuqebT qarTuli enis
maTematikuri Teoriis anu, rogorc Cven mas vuwodebT, qarTuli enis logikuri
gramatikis sasafuZvlo sakiTxebsa da am sakiTxebis mWidro kavSirebs kritikuli
azrovnebis ganviTarebaze orientirebul saganmanaTleblo miznebTan.
2007 wlis 12 aprili
k. fxakaZe, k. gabunia, g. CiCua
112
`cisferi mTebi~
anu,
imis Sesaxeb, Tu rogor ganixiles miznobrivi
programa, am miznobrivi programis unaxavad! _
anu,
kvlav qarTuli enis uflebebis dasacavad
batono dekano, ar daijerebT, magram is uprecedento ambavi, romelic saTaurSive
avsaxe, universitetSi moxda. kerZod, saubaria im komisiaze, romelic qvemoT
citirebuli preambulidan gamomdinare, ori kvira muSaobda miznobrivi programis
`kompiuteris sruli programul–momsaxureobiTi moqceva bunebriv qarTul enobriv
garemoSi~ ganxilvaze, Tanac ise, rom es programa, ara marto imis gamo, rom maTTan
gansaxilvelad gadagzavnil masalebSi igi ar iyo, arc unaxiaT!
am ambavTan erTad am samecniero-saganmanaTleblo xasiaTis naSromSi mimovixilav am
sakomisio ganxilvis wamyvanis, Tsu sruli profesoris, k. gelaSvilis kiTxvars,
romelic, Tavis mxriv, gamomdinare misi Sinaarsidan, aseve uprecedento dokumentia.
1. hqonda Tu ara komisias davalebuli daskvnis momzadeba miznobrivi
programis Taobaze: `kompiuteris sruli programul-momsaxureobiTi
moqceva bunebriv qarTul enobriv garemoSi~? _ anu, imis Sesaxeb, Tu
rogor ganixiles miznobrivi programa, am miznobrivi programis unaxavad!
naSromis am TavSi mis saTaurSive gatanili sakiTxebis garSemo gveqneba saubari. saqme
isaa, rom procesTa msvlelobis logikiT baton dekans komisiisTvis unda daevalebina
Tsu gamoyenebiTi maTematikis institutSi `bunebrivi enebis logikisa da Tanamedrove
maTematikuri lingvistikis saswavlo-samecniero laboratoriis~ formirebis sakiTxis
ganxilva da ara zemoxsenebuli miznobrivi programisa, radgan a/w 11 aprils baton
reqtors Cven swored laboratoriis formirebis sakiTxis gadawyvetis TxovniT
mivmarTeT (mimarTvis saregistracio nomeria 7379/02):
(citatis dasawyisi)
`ivane javaxiSvilis saxelobis
Tbilisis saxelmwifo universitetis reqtors
profesor giorgi xubuas
batoni giorgi,
qarTuli enis maTematikuri Teoriis, qarTuli maTematikuri lingvisturi skolis gadaudebeli
formirebisa da Tsu saxelmwifo-miznobrivi programiT `kompiuteris sruli programul-
momsaxureobiTi moqceva bunebriv qarTul enobriv garemoSi~ ukve mimdinare umniSvnelovanesi
kvleviTi procesebis Semdgomi aucilebeli gaRrmavebis mizniT gTxovT sabolod gadawyvitoT
ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universitetSi (i. vekuas sax. gamoyenebiTi
maTematikis institutSi) `bunebrivi enebis logikisa da Tanamedrove maTematikuri
lingvistikis~ saswavlo-samecniero laboratoriis Camoyalibebis sakiTxi.
113
batono giorgi, sakiTxi, romlis Taobazed mogmarTavT, wlebis ganmavlobaSi amomwuravad aris
ganxiluli da mxardaWerili. _ sruliad naTelia, rom bunebrivi enebis logikisa da
maTematikuri lingvistikis qarTveli specialistebis ar arsebobis pirobebSi qarTuli
inteleqtualuri sistemis konstruireba da, Sesabamisad, qarTuli enis kulturuli funqciebis
SenarCuneba, araperspeqtiulia (ix. danarTi).
pativiscemiT,
Ria sauniversiteto seminaris
-logika, ena, gamomTvleli~ -
xelmZRvaneli,
samecniero-saganmanaTleblo Jurnalis
- `qarTuli ena da logika” –
mTavari redaqtori,
`logikisa da enis gaerTianebuli qarTuli jgufisa~ da Tsu miznobrivi
programis `kompiuteris sruli programul-momsaxureobiTi moqceva
bunebriv qarTul enobriv garemoSi~ xelmZRvaneli /k. fxakaZe/
`logikisa da enis gaerTianebuli qarTuli jgufisa~ da Tsu miznobrivi
programis `kompiuteris sruli programul-momsaxureobiTi moqceva
bunebriv qarTul enobriv garemoSi~ TanaxelmZRvaneli /k. gabunia/
`logikisa da enis gaerTianebuli qarTuli jgufisa~ da Tsu miznobrivi
programis `kompiuteris sruli programul-momsaxureobiTi moqceva
bunebriv qarTul enobriv garemoSi~ TanaxelmZRvaneli /g. CiCua/
araformaluri studenturi organizaciis
`qarTuli enis, logikisa da gamomTvlelis axalgazrduli jgufis”
mmarTveli sabWos wevri /s. masxaraSvili/
araformaluri studenturi organizaciis
`qarTuli enis, logikisa da gamomTvlelis axalgazrduli jgufis”
1. mmarTveli sabWos mdivani /n. labaZe/
2. mmarTveli sabWos wevri /l. abzianiZe/
3. mmarTveli sabWos wevri /b. CiqviniZe/
4. mmarTveli sabWos wevri /n. fxakaZe/
5. mmarTveli sabWos wevri /n. vaxania/~
(citatis dasasruli)
zemocitirebul mimarTvas mxardaWeriTi SinaarsiT xels awerdnen:
1. zusti da sabunebismetyvelo mecnierebaTa fakultetis maTematikis institutis
algebris, maTematikuri logikis da geometriis mimarTulebis sruli profesori r.
omanaZe;
2. a. razmaZis sax. maTematikis institutis logikis ganyofilebis umT d. pataraia;
3. a. razmaZis sax. maTematikis institutis logikis ganyofilebis umT d. gabelaia;
4. a. razmaZis sax. maTematikis institutis logikis ganyofilebis gamge l. esakia;
5. a. razmaZis sax. maTematikis institutis logikis ganyofilebis umT m. jiblaZe;
6. Sefasebisa da gamocdebis erovnuli centris samagistro jgufis ufrosi m. mania;
7. arn. Ciqobavas enaTmecnierebis institutis direqtoris movaleobis Semsrulebeli l.
ezugbaia;
8. arn. Ciqobavas enaTmecnierebis institutis direqtoris moadgilis movaleobis
Semsrulebeli m. manjgalaZe;
114
9. zusti da sabunebismetyvelo mecnierebaTa fakultetis maTematikis institutis
direqtori o. furTuxia;
10. zusti da sabunebismetyvelo mecnierebaTa fakultetis maTematikis institutis
sruli profesori d. gordeziani;
11. zusti da sabunebismetyvelo mecnierebaTa fakultetis maTematikis institutis
direqtoris moadgile g. barelaZe;
12. zusti da sabunebismetyvelo mecnierebaTa fakultetis maTematikis institutis
sruli profesori u. goginava;
13. zusti da sabunebismetyvelo mecnierebaTa fakultetis maTematikis institutis
sruli profesori T. TadumaZe;
14. zusti da sabunebismetyvelo mecnierebaTa fakultetis maTematikis institutis
sruli profesori e. nadaraia;
15. Tsu soxumis filialis asocirebuli profesori x. ruxaia;
16. Tsu humanitaruli fakultetis dekanis movaleobis Semsrulebeli d. TvalTvaZe;
17. filologiis mecnierebaTa doqtori b. cxadaZe;
18. zusti da sabunebismetyvelo mecnierebaTa fakultetis maTematikis mimarTulebis
asistent profesori g. nadibaiZe;
19. Tsu asocirebuli profesori, filologiis mecnierebaTa doqtori T. bolqvaZe.
amasTan, mimarTvas Tan erTvoda samecniero-saganmanaTleblo naSromi `saxelmwifo
miznobrivi programis ,,kompiuteris sruli programul-momsaxureobiTi moqceva bunebriv
qarTul enobriv garemoSi” ukve miRweuli Sedegebisa da misaRwevi miznebis, anu
qarTuli maTematikuri skolis maTematikuri lingvistikiT gafarToebis gadaudebeli
aucileblobis Sesaxeb” da Tsu saxelmwifo miznobrivi programis ,,kompiuteris sruli
programul-momsaxureobiTi moqceva bunebriv qarTul enobriv garemoSi” mravalmxrivi
aqtualobis damadasturebeli dokumenturi masala.
qvemoT vakeTeb am masalis erTi nawilis Semoklebul citirebas. .amasTan, xazs vusvam,
rom arc zemocitirebul 7379/02 mimarTvaSi da arc mis danarTSi Tavad Tsu
saxelmwifo-miznobrivi programa ,,kompiuteris sruli programul-momsaxureobiTi
moqceva bunebriv qarTul enobriv garemoSi” ar iyo da, bunebrivia, arc unda
yofiliyo, radgan, rogorc ukve aRvniSne, mimarTvis mizani iyo ara ukve mravaljer
ganxiluli miznobrivi programis ganxilva, aramed bunebrivi enebis logikisa da
Tanamedrove maTematikuri lingvistikis laboratoriis formirebis sakiTxis saboloo
gadawyveta!
(citatis dasawyisi)
2001 wels proeqtis CarTvas saxelmwifo miznobrivi programebis CamonaTvalSi mxari dauWires
zogadi da gamoyenebiTi enaTmecnierebis kaTedris gamgem akademikosma Tamaz gamyreliZem,
gamoyenebiTi maTematikis institutis direqtorma profesorma daviT gordezianma, kompiuterebis
maTematikuri uzrunvelyofisa da kompiuteruli teqnologiebis kaTedris gamgem profesorma
hamlet melaZem, maTematikis dafuZnebis da swavlebis meTodikis kaTedris gamgem profesorma
Tamaz TevzaZem, marTvis sistemebis institutis enis modelirebis ganyofilebis gamgem giorgi
CikoiZem, aRmosavleTmcodneobis institutis aRmosavlur enaTa tipologiis ganyofilebis
gamgem profesorma marika jiqiam, gmi institutis maTematikuri logikisa da swavlebis
meTodikis ganyofilebis gamgem ximur ruxaiam, saxelmwifo kancelariis kulturis, ganaTlebis,
mecnierebisa da axalgazrdobis saqmeTa samsaxuris ufrosma koba imedaSvilma (amonaridi misi
mxardaWeridan: ,aRniSnuli proeqti sarecenziod gadaegzavna enaTmecnierebis instituts, enis
saxelmwifo palatasa da informatizaciis saxelmwifo departaments. samive dawesebulebas
miaCnia, rom proeqti metad mniSvnelovania, imsaxurebs mxardaWeras da gansaxorcielebelia
gansakuTrebiT dRevandel dRes. maT azrs Cvenc viziarebT.”), enaTmecnierebis institutis
direqtorma akademikosma guCa kvaracxeliam (amonaridi misi mxardaWeridan: ,,proeqti
115
saxelmwifoebriv mxardaWeras imsaxurebs, ramdenadac qarTuli enis e.w. kompiuterizacia
umniSvnelovanesi problemaa. proeqti saxelmwifoebriv mxardaWeras imsaxurebs miT ufro, rom
am mimarTulebiT saxelmwifos dRemde araviTari xarji ar gauRia.”), enis saxelmwifo palatis
Tavmjdomarem levan Rvinjiliam (amonaridi misi mxardaWeridan: ,,proeqtis ganxorcieleba
migvaCnia saqarTvelos saxelmwifo enis srulfasovani funqcionirebisa da qveynis cxovrebis
yvela sferoSi misi gamoyenebis arealis maqsimalurad aTvisebis erT-erT aucilebel pirobad,
uromlisodac mosalodnelia saxelmwifo enis Semdgomi ganviTarebis procesebis mniSvnelovnad
Seferxeba”) da informatizaciis saxelmwifo departamentis Tavmjdomarem daviT Tarxan-
mouravma (amonaridi misi mxardaWeridan: ,,proeqti iTvaliswinebs qarTuli enis formalur-
logikuri modelis SemuSavebas, rac aucilebelia kompiuteruli sistemebis qarTul enobriv
garemoSi mosaqcevad. gvsurs gacnoboT, rom aRniSnuli sakiTxi udavod warmoadgens saxelmwifo
mniSvnelobis amocanas da yovelmxriv mxardasaWeria.”).
(citatis dasasruli)
(citatis dasawyisi)
2002 wels saxelmwifo universitetma proeqti waradgina ekonomikis, mrewvelobisa da
vaWrobis saministroSi. . . . am gadawyvetilebas win uswrebda 2002 wlis 3 marts ganaTlebis
saministroSi imdroindeli ganaTlebis ministris iniciativiT organizebuli proeqtis
meTodebis, miznebisa da amocanebis Ria ganxilva.
ganxilvas uZRveboda ganaTlebis marTvis sainformacio sistemis qvekomponentis xelmZRvaneli
gia ServaSiZe. qvemoT mogvyavs mcire amonaridebi am Ria ganxilvis angariSidan (angariSi
momzadebulia g. ServaSiZis mier): `enaTmecnierebis institutis zogadi enaTmecnierebis
ganyofilebis gamgem maia maWavarianma aRniSna proeqtis Rrma mecnieruli da praqtikuli
Rirebuleba.~ `enaTmecnierebis institutis qarTvelur enaTa ganyofilebis gamgem profesorma
Tedo uTurgaiZem aRniSna programis aqtualoba da ganxorcielebis saswrafo dawyebis
aucilebloba. qarTuli enis maTematikuri (formalur-logikuri) aRwera dasaxa rogorc
aucilebeli winapiroba qarTulenobrivi programuli produqtis Sesaqmnelad.~
`aRmosavleTmcodneobis institutis aRmosavlur enaTa tipologiis ganyofilebis gamgem
profesorma marika jiqiam programa Seafasa rogorc erT-erTi mniSvnelovani mimarTuleba
saqarTveloSi enaTmecnierebis ganviTarebisaTvis.~ `ganaTlebis marTvis sainformacio sistemis
qvekomponentis xelmZRvanelma gia ServaSiZem xazi gausva programis ganxorcielebis
Rirebulebas Tanamedrove kompiuteruli lingvistikis ganviTarebaSi.~ `teqnikuri
universitetis profesorma levan CxaiZem miuTiTa aseTi tipis samecniero da praqtikuli
samuSaoebis dafinansebis sasicocxlo aucileblobaze dRevandeli saqarTvelosaTvis.~
`aRmosavleTmcodneobis institutis aRmosavlur enaTa tipologiis ganyofilebis wamyvanma
mecnier-TanamSromelma eTer soseliam warmoaCina proeqti rogorc enis formaluri logikis
safuZvelze aRweris erTi unikaluri da umniSvnelovanesi mimarTuleba.~ `saqarTvelos
ganaTlebis ministrma aleqsandre kartoziam aRniSna, rom ganxilvis Sedegad gamoikveTa enis
maTematikuri modelirebis aseTi saxis midgomisa da sistemuri kvlevis aucilebloba.~
(citatis dasasruli)
(citatis dasawyisi)
2002 wels parlamentis ganaTlebis, mecnierebis, kulturisa da sportis komitetSi Sedga
proeqtis sakomiteto ganxilva. am ganxilvis safuZvelze komitetis imdroindeli Tavmjdomare
akademikosi nodar amaRlobeli werda: ,,proeqts didi saxelmwifo mxardaWera aqvs. misi
aqtualoba dRes araviTar eWvs ar iwvevs, radgan es aris qarTuli enis, rogorc kulturuli
fenomenis SenarCuneba-gadarCenis, misi ganviTarebisa da Seswavlis gaRrmavebis saSualeba da
erovnuli cnobierebis ganmtkicebis erT-erTi umniSvnelovanesi gza. am WeSmaritad erovnul
saqmes saerTo mxardaWera da Tanadgoma sWirdeba.~
(citatis dasasruli)
116
(citatis dasawyisi)
2003 wlis 20 ivniss i. vekuas saxelobis gamoyenebiTi maTematikis institutis `logika, ena,
gamomTvleli~ seminaris farglebSi Sedga pirveli Ria diskusia Tbilisis saxelmwifo
universitetSi maTematikuri lingvistikis mimarTulebiT aucileblad sawarmoebeli
sauniversiteto swavlebis gadaudebeli formirebis Taobaze. diskusiam calsaxad daadastura
saqarTveloSi Tanamedrove maTematikuri lingvistikis mimarTulebiT sauniversiteto swavlebis
warmoebis gadaudebeli aucilebloba. aRniSnulis gaTvaliswinebiT iv. javaxiSvilis saxelobis
Tbilisis saxelmwifo universitetis imdroindeli reqtorisadmi gakeTebul mimarTvas xels
awerdnen akademikosi Tamaz gamyreliZe, akademikosi guCa kvaracxelia, profesori damana
meliqiSvili, profesori irine meliqiSvili, profesori Tedo uTurgaiZe, profesori marika
jiqia, profesori eTer soselia, profesori rusudan asaTiani, profesori nana Sengelaia,
docenti inga Saduri, docenti zaza kiknaZe, docenti jemal anTiZe, docenti giorgi CikoiZe,
docenti levan CxaiZe, docenti ximur ruxaia, docenti nugzar sxirtlaZe, Tsu proreqtori
parmen margvelaSvili, Tsu proreqtori Temur xuroZe, Tsu proreqtori anzor xelaSvili.
i. vekuas saxelobis gamoyenebiTi maTematikis institutis saxelmwifo-miznobrivi programa
,,kompiuteris sruli programul-momsaxureobiTi moqceva bunebriv qarTul enobriv garemoSi”
ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universitetma 2004 da 2005 wlebis
sabiujeto ganacxadSi erT-erT saxelmwifo miznobriv punqtad waradgina.
2004 wlis 18 ivnisis Tsu meqanika-maTematikis fakultetis samecniero sabWos gadawyvetilebiT
maTematikis dafuZnebisa da meTodikis kaTedraze pirvelad saqarTveloSi Camoyalibda
`maTematikuri da bunebrivi enebis logikis” specializacia
(citatis dasasruli)
(citatis dasawyisi)
2004 wlis 25 aprils gamoyenebiTi maTematikis institutis direqtorma daviT gordezianma
mimarTa saqarTvelos ganaTlebisa da mecnierebis ministrs. amonaridi am mimarTvidan: ,,batono
kaxa, montegiuseuli logikur-lingvisturi samecniero mimarTulebiT nagulisxmevi
maTematikurad mkacri formalur-logikuri meTodebiT bunebrivi qarTuli enis kvlevis procesi
mxolod axla iwyeba, arada problema misi praqtikuli da Teoriuli Rirebulebidan
gamomdinare fundamenturi xasiaTisaa.” ministrisadmi imave dRiT gakeTebul mimarTvaSi Tsu-s
imdroindeli proreqtori anzor xelaSvili werda: ,,batono kaxa, imedi gvaqvs, rom
saqarTvelos ganaTlebisa da mecnierebis saministro yuradRebiT Seiswavlis sakiTxs da mxars
dauWers saerTo qarTul kulturul RirebulebaTa SreSi mdebare saxelmwifo miznobriobis
biujetur dafuZnebas”.
(citatis dasasruli)
(citatis dasawyisi)
`saministroSi sakiTxis Seswavla daevala ministris moadgiles q-b. b. wifurias. detaluri
analizis safuZvelze proeqtTan dakavSirebiT saministrom Semdegi pozicia gamokveTa:
,,saministro mxars uWers mis (e.i. proeqtis) pirdapir miznobriv dafinansebas Tbilisis
saxelmwifo universitetis 2005 wlis saxelmwifo biujetis farglebSi”. amasTan, ganaTlebisa
da mecnierebis ministris moadgile q-b. b. wifuria saqarTvelos mTavrobis kancelariidan
Sesul f/3446 09.09.04. werilis pasuxad werda: ,,saministro mxars uWers im Tvalsazriss,
rom proeqtiT moxazuli mimarTulebiT kvlevebis arganviTarebis SemTxvevaSi qarTul enas
dekulturizaciis saSiSroeba emuqreba. garda amisa, . . . gamoikveTa, rom qarTul enobriv
sistemaSi proeqtiT gaTvaliswinebuli montegiuseuli logikur-lingvisturi kvlevebi
fundamenturi mniSvnelobisaa enobriv-azrovnebiT unar-Cvevebze orientirebuli swavlebis
optimaluri da miznobrivi warmarTvisaTvis, rac kidev erTi mniSvnelovani safuZvelia
proeqtisadmi saministros mier zemoT gamoxatuli sruli mxardaWerisa”
(citatis dasasruli)
117
(citatis dasawyisi)
amonaridi erovnuli saswavlo gegmebisa da saxelmZRvaneloebis SemmuSavebeli jgufis
xelmZRvanelis b-n. s. janaSias #257 _ 2.11.2004 werilidan: `logikisa da enis gaerTianebuli
jgufis mier dasmuli sakiTxi (warmodgenili b-n. k. fxakaZisa da b-n. k. gabunias mier)
qarTuli enis, qarTuli enis logikisa da maTematikuri logikis swavlebis Sesaxeb Zalian
saintereso da mniSvnelovan Temas warmoadgens dRevandel saganmanaTleblo reformis WrilSi.
rodesac dRes saswavlo gegmebi dgeba, prioritetuli xdeba azrovnebis iseTi formebis
swavleba da im unarebis ganviTareba, romlebic ar aris SezRuduli erTi romelime codnis
sferoTi. ... yovelive amis gaTvaliswinebiT, Cven yovelmxriv mxars vuWerT am jgufis qarTuli
enis logikur-lingvistur kvlevas. aseve, Cven ukve daviwyeT TanamSromloba am kvlevebis
Sedegebis gaTvaliswinebis Sesaxeb erovnul saswavlo gegmebSi~.
(citatis dasasruli)
(citatis dasawyisi)
`imave wlis 26 oqtombers ganaTlebis, mecnierebis, kulturisa da sportis komitetis
Tavmjdomare n. grigalaSvili SemdegiT pasuxobs Cem #4178-2 werils: ,,komiteti miesalmeba
gamoyenebiTi maTematikis institutis saxelmwifo-miznobrivi programis ganxorcielebas da
mxars uWers mis pirdapir miznobriv dafinansebas Tbilisis saxelmwifo universitetis 2005
wlis saxelmwifo biujetis farglebSi”
(citatis dasasruli)
(citatis dasawyisi)
2005 wlis 19 maiss saqarTvelos ganaTlebisa da mecnierebis ministrs, b-n. kaxa lomaias
erToblivad mimarTaven Tsu reqtoris moadgile profesori l. gordeziani, Tsu samecniero
kvlevebis departamentis direqtori prof. m. eliaSvili, Tsu gamoyenebiTi maTematikis
institutis direqtori prof. d. gordeziani. amonaridi am mimarTvidan: ,,gamomdinare iqidan,
rom subordinaciulad sakiTxis gadawyveta Tqveni saministros kompetencia da gamomdinare
iqidanac, rom sakiTxis mniSvneloba da aqtualoba araviTar eWvs ar iwvevs, ramdenadac is, rom
,,proeqtiT moxazuli mimarTulebiT kvlevebis arganviTarebis SemTxvevaSi, qarTul enas
dekulturizaciis saSiSroeba emuqreba” aris viTarebis ara gadaWarbebuli, aramed realuri
Sefaseba, gTxovT, an seqtembridan 2005 wlis biujetis dazustebisas an, ukidures SemTxvevaSi,
2006 wlis biujetis formirebisas, gamoyoT sabiujeto asigneba aRniSnuli programis
saxelmwifo miznobrivi dafinansebisaTvis, rac ,,logikisa da enis gaerTianebul qarTul
jgufs”, romelmac Tavisi maRali kompetencia ukve daadastura logikur-lingvisturi xasiaTis
Tanamedrove donis Teoriuli naSromebiTa Tu maRali inteleqtualuri sirTulis mqone iseTi
programuli realizaciebiT, romlebsac jer-jerobiT saqarTveloSi analogebi ar gaaCnia,
saSualebas miscems TanamSromlobiT reJimSi gaagrZelos muSaoba miznobrivi programiT
moxazuli Semdgomi safexuris amocanebis gadasaWrelad”
(citatis dasasruli)
(citatis dasawyisi)
am procesebis gaTvaliswinebiT 2005 wlis 24 agvistos Tsu sabunebismetyvelo fakultetis
maTematikis institutis direqtors, prof. r. boWoriSvils sarekomendacio weriliT mimarTavs
saqarTvelos ganaTlebis da mecnierebis saministros proeqt ,,ilia WavWavaZis” maTematikis
jgufis koordinatori b-n. z. giunaSvili da qarTuli enisa da literaturis jgufis
koordinatori b-n. k. gabunia. amonaridi am mimarTvidan: ,,swavlebis Tanamedrove moTxovnebiT
gansakuTrebuli yuradReba eqceva aRsazrdelSi logikurad gamarTuli azrovnebiTi unarebis
Camoyalibebas. amasTan, yuradReba eqceva rogorc maTematikuri, ise enobrivi msjelobiTi
unarebis ganviTarebasa da am unarebis Sejerebas. ... . aqedan gamomdinare, mniSvnelovnad
miviCnevT universitetSi maTematikis dafuZnebisa da swavlebis meTodikis kaTedraze ukve
dawyebuli logikur-lingvisturi samecniero xazis ganviTarebis process. cxadia, rom
maTematikuri da bunebrivi enebis logikisa da swavlebis Tanamedrove meTodebis erT-erT
118
safakulteto saswavlo xazad damkvidreba arsebiTad Seuwyobs xels ganaTlebis reformis
winaSe mdgari problemebis gadawyvetas”
(citatis dasasruli)
(citatis dasawyisi)
`sakiTxTa amgvarma fundamenturma mniSvnelobebma ganapiroba is, rom Tsu sabunebismetyvelo
fakultetis maTematikis institutma institutis imdroindeli direqtorisa da profesuris
mxardaWeriT 2006 wlis maTematikis samagistro programaSi `maTematikuri lingvistika~ erT-
erT calke samagistro safexuris modulad daamtkica. amas Tu imasac davumatebT, rom 2004
wels dafuZnebuli maTematikuri da bunebrivi enebis logikis specialobis farglebSi me
vxelmZRvanelobdi bunebrivi enebis logikis specializacias da rom am xaziT sabakalavro
safexuris sauniversiteto saswavlo procesebi ara Tu dawyebuli iyo, aramed warmatebuladac
mimdinareobda, rac Tundac imiTac dasturdeba, rom 2006 akademiuri wlisaTvis maTematikuri
da bunebrivi enebis logikis specializaciaze arCevani maTematikis institutis oTx
meorekursel friadosan students ukve gakeTebuli hqonda, gasagebi gaxdeba is, rom 2006
wlis aprilis Tvis monacemebiT proeqtis gaswvriv Cemi mravalwliani saqmianobis erT-erTi
umniSvnelovanesi etapobrivi mizani, anu, saqarTveloSi maTematikuri lingvistikis
mimarTulebiT aucilebeli sauniversiteto swavlebis organizeba ukve TiTqmis sruli
moculobiT iyo ganxorcielebuli.
(citatis dasasruli)
(citatis dasawyisi)
`2006 wlis 18 maiss, anu sauniversiteto konkursamde erTi TviT adre, ivane javaxiSvilis
sax. Tsu reqtors prof. g. xubuas mimarTavs Sefasebisa da gamocdebis erovnuli centris
direqtori q-b. m. miminoSvili. amonaridi am mimarTvidan: `Sefasebisa da gamocdebis erovnuli
centri ukve weliwadze metia TanamSromlobs `logikisa da enis gaerTianebul qarTul
jgufTan~, romelic muSaobs Tsu saxelmwifo-miznobriv programaze `kompiuteris sruli
programul-momsaxureobiTi moqceva bunebriv qarTul enobriv garemoSi~. TanamSromlobis
mizania erTiani erovnuli gamocdebis farglebSi mimdinare zogadi unarebis testirebasTan
bunebrivad mibmuli kerZo da zogadi xasiaTis logikur-lingvisturi sakiTxebis mecnieruli
analizis safuZvelze am tipis gamocdebTan dakavSirebuli problemebis TandaTanobiTi
nivelireba da, Sesabamisad, am umniSvnelovanesi sagamocdo xazis dadebiTi Semadgenlebis sruli
amuSaveba rogorc mimdinare, ise perspeqtiuli interesebis gaTvaliswinebiT. . . .. amgvarad,
maTematikuri lingvistikis modulis formirebasa da am mimarTulebiT sauniversiteto
safexuris saswavlo procesebis Semdgom gaaqtiurebas centri yovelmxriv mxars uWers.~
(citatis dasasruli)
(citatis dasawyisi)
amave wlis 22 maiss erovnuli saswavlo gegmebisa da saxelmZRvaneloebis SemmuSavebeli
jgufis xelmZRvaneli b-n s. janaSia kidev erTxel adasturebs saganmanaTleblo reformis
WrilSi zemoaRniSnul sakiTxTa aqtualobas. amonaridi erovnuli saswavlo gegmebisa da
saxelmZRvaneloebis SemmuSavebeli jgufis xelmZRvanelis b-n. s. janaSias werilidan: `ori
welia vTanamSromlobT logikisa da enis gaerTianebul qarTul jgufTan ... qarTuli enis,
qarTuli enis logikisa da maTematikuri logikis swavlebis Sesaxeb. es Tema kvlavac
aqtualuria. ... zemoTqmulidan gamomdinare, Cven mxars vuWerT am jgufis mier qarTuli enis
logikur-lingvistur kvlevas. ... imedi gvaqvs, rom TanamSromloba gagrZeldeba da saSualeba
gveqneba saswavlo gegmebis SemuSavebisas am jgufis Sedegebis gaTvaliswinebisa”.
(citatis dasasruli)
(citatis dasawyisi)
2007 wlis 8 ianvars arnold Ciqobavas enaTmecnierebis instituti mimarTavs iv. javaxiSvilis
saxelobis Tbilisis saxelmwifo universitetis reqtors (amonaridi am mimarTvidan)
`sauniversiteto swavlebis reformis kvaldakval mizanSewonilad migvaCnia maTematikuri
119
lingvistikis Semswavleli samagistro programis arseboba swored universitetis bazaze.
kerZod, sabunebismetyvelo fakultetis maTematikis institutSi 2004 wlidan ukve
mimdinareobda bunebrivi enebis logikisa da maTematikuri enaTmecnierebis swavleba.~
(citatis dasasruli)
(citatis dasawyisi)
ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universitetis maTematikis instituti
fakultetis samecniero seminaris kolegias Txovs saseminaro mosmenaze daSvebis mizniT
ganixilos Tema:
qarTuli enis maTematikuri Teoriis sasafuZvlo sakiTxebisa da qarTuli maTematikuri
lingvisturi skolis gadaudebeli formirebis aucileblobis Sesaxeb
Suamdgomlobis safuZveli:
2007 wlis 9 ianvars, Tsu zusti da sabunebismetyvelo mecnierebaTa fakultetis maTematikis
institutis samecniero sabWom ganixila qarTuli maTematikuri skolis maTematikuri
lingvistikiT gafarToebis gadaudebeli aucileblobis sakiTxi. sxdomas sabWos wevrebis garda
(profesorebi daviT gordeziani, elizbar nadaraia, Tamaz vaSaymaZe, Tamaz TadumaZe, roland
omanaZe, uSangi goginava, omar furTuxia (institutis direqtori), gia barelaZe (institutis
direqtoris moadgile) eswrebodnen `qarTuli enis, logikisa da gamomTvlelis axalgazrdul
jgufSi~ gaerTianebuli Tsu zusti da sabunebismetyvelo mecnierebaTa fakultetis
studentebi (l. abzianiZe, n. vaxania, n. labaZe, a. masxaraSvili, n. fxakaZe, b. CiqviniZe). sxdoma
inicirebuli iyo amave studentebis mier ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo
universitetis reqtorisadmi gakeTebuli mimarTviT, romliTac isini iTxovdnen maTematikuri da
bunebrivi enebis logikisa da maTematikuri lingvistikis mimarTulebiT gauqmebuli
sauniversiteto swavlebaTa aRdgenas, raTa maT miscemodaT saSualeba sabakalavro safexuris
sauniversiteto swavlebis maT mierve arCeuli mimarTulebiT gagrZelebisa. sabWos sakiTxi
warudgina Tsu mkvlevarma k. fxakaZem. man mokled mimoixila Tanamedrove maTematikur
lingvistikaSi arsebuli samecniero da teqnologiuri miznebis gansakuTrebuli kulturuli
mniSvnelobebi, mimarTulebis qarTvelologiuri datvirTvebi, erTmaneTs daupirispira am
samecniero sferoSi dRes arsebuli saerTaSoriso da adgilobrivi viTarebebi, mokled
warmoadgina saqarTveloSi maTematikuri lingvistikis dafuZnebis mizniT i. vekuas sax.
gamoyenebiTi maTematikis institutisa da logikisa da enis gaerTianebuli qarTuli jgufis
mier bolo wlebSi warmoebuli procesebis istoria da xazi gausva qarTuli enis maTematikuri
Teoriis SemuSavebisa da maTematikuri lingvistikis mimarTulebiT Sewyvetili sauniversiteto
saswavlo procesebis aRdgenis gadaudebel aucileblobas. institutis samecniero sabWom
srulad gaiziara momxseneblis mier gamoTqmuli mosazrebebi da sabWos wevrTa TiTqmis mTelma
Semadgenlobam xelmoweriT dauWira mxari zemoaRniSnuli miznebiT universitetis reqtorisadmi
gakeTebul mimarTvas (ix. danarTi).
sabWos sxdomaze sakiTxis gaswvriv ganviTarebuli diskusiisas Tsu srulma profesorma d.
gordezianma kidev erTxel gausva xazi sakiTxis gansakuTrebul mniSvnelobebs da mimarTulebiT
saerTaSoriso standartebis Sesabamisi srulmasStabiani swavlebis sakiTxis gadasawyvetad
saWirod miiCnia Tsu zusti da sabunebismetyvelo mecnierebaTa fakultetis farglebSi
gamoyenebiTi maTematikis institutis formireba, sadac es umniSvnelovanesi zogadqarTuli
kulturuli datvirTvebis mqone Tematika erT-erT Zireul saswavlo xazad ganisazRvreboda.
amasTan, sakiTxis droSi SezRudulobis gamo, rac saswavlo procesSi ukve CarTuli
studentebis saswavlo interesebis droul dakmayofilebas iTvaliswinebda, gamoTqva iniciativa
zemoaRniSnuli mizniT specialuri sauniversiteto jgufis formirebisa, romelsac saTaveSi
Tsu sruli profesori T. vaSaymaZe Caudgeboda da romel jgufSic erT-erT wevrad
maTematikuri da bunebrivi enebis logikisa da maTematikuri lingvistikis mimarTulebis
interesebis gaTvaliswinebiT iTanamSromlebda Tsu mkvlevari k. fxakaZe. amasTan, institutis
direqtorma profesorma o. furTuxiam, isev da isev sakiTxis droSi SezRudulobis gamo, rac,
rogorc ukve aRiniSna, ganpirobebulia saswavlo procesSi ukve CarTuli studentebis
saswavlo interesebis drouli dakmayofilebis aucileblobiT, mizanSewonilad miiCnia
120
maTematikuri da bunebrivi enebis logikisa da maTematikuri lingvistikis mimarTulebiT
arCeviTi kursebis wardgena. es ukve mimdinare semestridanve studentebs saSualebas miscemda
am formatiT mainc daekmayofilebinaT maTi sauniversiteto saswavlo interesi. garda amisa,
batonma omar furTuxiam, gamomdinare sakiTxTa gansakuTrebuli mniSvnelobebidan, gamoTqva
iniciativa sabWoze ganxiluli umniSvnelovanesi sakiTxebis Taobaze momxsenebeli specialuri
moxsenebiT wamdgariyo zusti da sabunebismetyvelo mecnierebaTa fakultetis samecniero
seminarze. _ zemoaRniSnul mniSvnelovan mosazrebebsa da iniciativebs sabWos wevrTa srulma
Semadgenlobam dauWira mxari.~
(citatis dasasruli)
(citatis dasawyisi)
saqarTvelos maTematikosTa kavSiris 16 martis sadiskusio ganxilvis safuZvelze gamoikveTa
Semdegi `saqarTvelos maTematikosTa kavSirs mizanSewonilad da aucileblad miaCnia, rom
Seiqmnas jgufebi, rogorc Tsu humanitarul fakultetze, ise Tsu zusti da
sabunebismetyvelo mecnierebaTa fakultetze, romlebic Semdgomi sruli manqanuri
(kompiuteruli) dafuZnebis mizniT yovelmxriv da amomwuravad Seiswavlian qarTul enasa da
metyvelebas. vTvliT, rom es saWiroa da SesaZlebelic, radgan saqarTveloSi arsebobs ori
Zlieri skola, rogorc enaTmecnierebaSi, ise maTematikaSi. _ SeiZleba es sakiTxi
dagvianebulic ki iyos. amitom es saqme droulad unda gadawydes, rom am saukuneSi saqarTvelo
sxva qveynebs ar CamorCes~ (maTematikosTa kavSiris prezidenti, profesori j. SariqaZe).
(citatis dasasruli)
(citatis dasawyisi)
2007 wlis saqarTvelos ganaTlebisa da mecnierebis saministros mier organizebul samecniero
konferenciaze `qarTuli saliteraturo enis sakiTxebi (istoria da Tanamedrove mdgomareoba)”
daSvebul iqna Tsu saxelmwifo-miznobriv programis `kompiuteris sruli programul-
momsaxureobiTi moqceva bunebriv qarTul enobriv garemoSi~ xelmZRvanelis k. fxakaZisa da
amave miznobrivi programis TanaxelmZRvanelebis g. CiCuasa da k. gabunias erToblivi moxseneba
saTauriT `qarTuli maTematikuri lingvisturi skolis formirebis gadaudebeli aucileblobis
Sesaxeb~, rac imas, rom sakiTxi aqtualuria da gadaudebel gadawyvetas iTxovs, kidev erTxel
adasturebs.
(citatis dasasruli)
miznobrivi programis aqtualobis damadasturebeli masalis am mcire kolaJidanac
TvalnaTliv Cans ra mniSvnelovani mxardaWerebi aqvs programas, rogorc
specialistebis, ise ganaTlebisa da mecnierebis saministrosa da saqarTvelos
parlamentis Sesabamisi komitetis mxridan da isic, Tu ra mniSvnelovani Zvrebi
ganviTarda 2004-2006 wlebSi proeqtis mimarTulebiT reformamdel universitetSi.
sxvaTa Soris, batono dekano, am mniSvnelovani Zvrebis erT-erTi mniSvnelovani
Tanamonawile Tqvenc iyaviT. _ swored Tqveni direqtorobis dros iyo, rom Tsu
maTematikis institutSi daiwyo swavleba `maTematikuri da bunebrivi enebis logikis
specializaciis~ mimarTulebiT. Tqvenive direqtorobis dros iyo isic, rom maTematikis
samagistro programis farglebSi `maTematikuri lingvistika~ erT-erT samagistro
modulad damtkicda. garda amisa, reformis Semdgom Tqven iyaviT iniciatori imisa, rom
Tsu maTematikis institutma am programis interesebis gaTvaliswinebiT `bunebrivi
enebis zogadi logikuri safuZvlebisa da qarTuli enis logikis~ kursi erT-erT
sauniversiteto kursad waradgina.
amgvarad, batono dekano, is, rom komisia nacvlad `bunebrivi enebis logikisa da
Tanamedrove maTematikuri lingvistikis” laboratoriis formirebis sakiTxis
ganxilvisa, dakavda Tavad am mravaljer ganxiluli da mxardaWerili miznobrivi
121
programis sakiTxis ganxilviT, erTi mxriv, CemTvis metad moulodneli iyo, meore
mxriv ki, aman is `cisferi mTebi” gamaxsena, romelic qarTuli enisa da
qarTulenobrivi kulturulobisTvis am umniSvnelovanes miznobriv programas ukve didi
xania Tan sdevs. _ aqve vakeTeb Tsu kompiuteruli mecnierebaTa institutis sruli
profesoris k. gelaSvilis im kiTxvaris preambulis srul citirebas, saidanac
pirdapir Cans, rom Tqven komisias swored zemoaRniSnuli davalebiT mimarTeT:
(citatis dasawyisi)
`pativcemulo komisiis wevrebo,
batoni dekanis mier Cven dagvevala daskvnis momzadeba miznobrivi programis Taobaze:
`kompiuteris sruli programul – momsaxureobiTi moqceva bunebriv
qarTul enobriv garemoSi~
kompetenturi daskvnis SemuSavebisaTvis saWiroa damatebiTi informaciis miReba, ZiriTadad
proeqtis avtorebisagan. gTxovT gaecnoT SesaZlo kiTxvebis nusxas da SeajeroT igi proeqtis
miTiTebul gverdebTan. gTxovT wamoadginoT winadadebebi, Tqveni azriT miuRebeli kiTxvebis
amoRebis da, piriqiT, SesaZlo kiTxvebis damatebis Taobaze. qvemoT yvelgan, proeqtidan
amoRebuli citatebi moyvanilia daxrili SriftiT.~
(citatis dasasruli)
Tumca, batono dekano, is, rom am preambulis bolo nawili, sadac k. gelaSvili ambobs,
rom `qvemoT yvelgan, proeqtidan amoRebuli citatebi moyvanilia daxrili SriftiT~,
tyuilia1, uflebas maZlevs vivaraudo, rom k. gelaSvili misi preambulis sawyis
nawilSic tyuis! _ miT ufro, rom, isev vimeoreb, wesiT Tqven komisiisTvis aseTi
davalebiT ar unda migemarTaT! _ aqedan gamomdinare, batono dekano, SekiTxva, romlis
bunebrivi adresati Tqven brZandebiT: asaxavs Tu ara sinamdviles k. gelaSvilis
kiTxvaris preambulis sawyisi nawili, Tu igi aqac tyuis? _ amasTan, Tu Tqven marTla
daavaleT komisias Tsu miznobrivi programis ,,kompiuteris sruli programul-
momsaxureobiTi moqceva bunebriv qarTul enobriv garemoSi” ganxilva, maSin, unda
icodeT, rom k. gelaSvilma tyuilebiTa am tipis sakomisio ganxilvebis proceduruli
normebis sruli ignorirebiT moaxerxa is, rom komisiam, romelsac `dekanis mier”
davalebuli hqonda `daskvnis momzadeba miznobrivi programis Taobaze: `kompiuteris
sruli programul-momsaxureobiTi moqceva bunebriv qarTul enobriv garemoSi~, es
daskvna ise moamzada, rom es programa arc unaxia! _ me ar megona Tu `cisfer mTebSi~
Tavmoyrili daujerebeli ambebi amdenad namdvilni da xelSesaxebni iyvnen.
2 ra qnas srulma profesorma gelaSvilma, Tu misTvis cnobili
inteleqtis formebi (adamianebis da angelozebis), erT romelime
enaze ar arian mibmulni?! _ anu, rao-rao?!
axla Tavad kompiuterul mecnierebaTa institutis sruli profesoris k. gelaSvilis
im uprecedento kiTxvaris Sesaxeb, romlis preambulac me ukve mimovixile: pirdapir
unda iTqvas, rom kiTxvaris ZiriTadi Sinaarsi aSkarad adasturebs kiTxvaris avtoris
ukidures arakompetenturobas im sakiTxebSi, romlebsac igi am kiTxvariT exeba. Tumca,
1 citatebi moyvanilia ara miznobrivi programidan ,kompiuteris sruli programul-momsaxureobiTi
moqceva bunebriv qarTul enobriv garemoSi~, aramed samecniero-saganmanaTleblo naSromidan saTauriT
`saxelmwifo miznobrivi programis ,,kompiuteris sruli programul-momsaxureobiTi moqceva bunebriv
qarTul enobriv garemoSi” ukve miRweuli Sedegebisa da misaRwevi miznebis, anu qarTuli maTematikuri
skolis maTematikuri lingvistikiT gafarToebis gadaudebeli aucileblobis Sesaxeb~.
122
garda am arakompetenturobisa, es kiTxvari aSkarad adasturebs agreTve k. gelaSvilis
aseve ukidures arapunqtualobas, risi pirveli utyuari dasturi misi ukve ganxiluli
preambulaa.
marTlac, preambulaSi k. gelaSvilma samecniero-saganmanaTleblo naSromi `saxelmwifo
miznobrivi programis ,,kompiuteris sruli programul-momsaxureobiTi moqceva bunebriv
qarTul enobriv garemoSi” ukve miRweuli Sedegebisa da misaRwevi miznebis, anu
qarTuli maTematikuri skolis maTematikuri lingvistikiT gafarToebis gadaudebeli
aucileblobis Sesaxeb” gaaigiva Tsu miznobriv programasTan ,,kompiuteris sruli
programul-momsaxureobiTi moqceva bunebriv qarTul enobriv garemoSi” da am misi
marTlacda ukiduresi arapunqtualobiT komisiis wevrebs Seuqmna iluzia imisa, rom
kiTxvarSi mis mierve gakeTebuli citatebi proeqtidanaa aRebuli da rom isini (e. i.
komisiis wevrebi) zemoxsenebul miznobriv programas ixilaven!
me valdebuli var am yvelafriT SecdomaSi Seyvanil komisiis wevrebs vuTxra, rom
isini ori kviris ganmavlobaSi ise ixilavdnen Tsu miznobriv programas ,,kompiuteris
sruli programul-momsaxureobiTi moqceva bunebriv qarTul enobriv garemoSi”, rom
es miznobrivi programa arc maT da arc k. gelaSvils nanaxic ki ar hqondaT, riTac es
sakomisio ganxilva im precedentad iqca, rac, bunebrivia, ar iqneba sasurveli Tu
sauniversiteto tradiciad Camoyalibdeba.
axla ufro arsobrivad: kiTxvaris ZiriTadi Sinaarsi 19 punqtisagan Sesdgeba. amasTan,
TiToeul am punqtSi aris an mxolod kiTxva, an mxolod komentari, an kiTxvac da
komentaric. Sesabamisad, Cemi pasuxis ZiriTadi Sinaarsic 19 punqtisgan iqneba Semdgari,
sadac Cemi pasuxebis, kiTxvebisa da komentarebis garda iqneba CanarTebic. amasTan,
TiToeul punqts kiTxvaris Sesabamisi punqtis citirebiT daviwyeb. Tumca, k.
gelaSvilisagan gansxvavebiT, me amas gavakeTeb citirebis eTikisa da normebis sruli
dacviT. mivyveT TanamimdevrobiT:
1. (citatis dasawyisi)
`1. (gv. 1, abz. 2.): ~ueWvelia, rom moazrovne eleqtronuli manqanebis (miaqcieT
yuradReba terminologias) epoqaSi is enebi, romlebic am saxis teqnologiebiT ver aRiWurvebian, daknindebian da safrTxis winaSe aRmoCndebian~. kiTxva: romel epoqazea saubari, rodis dadgeba aseTi epoqa, aris Tu ara sakamaTo TviT
aseTi epoqis arseboba?~
(citatis dasasruli)
komentari: kiTxvaris preambulis bolo winadadebiT k. gelaSvili mkiTxvels SemdegiT
mimarTavs: `qvemoT yvelgan, proeqtidan amoRebuli citatebi moyvanilia daxrili
SriftiT~. aqedan gamomdinare, gasagebi xdeba, rom proeqtis pirveli gverdis meore
abzacSi me miweria Semdegi: ~ueWvelia, rom moazrovne eleqtronuli manqanebis epoqaSi
is enebi, romlebic am saxis teqnologiebiT ver aRiWurvebian, daknindebian da safrTxis
winaSe aRmoCndebian~. _ amiT k. gelaSvili erTdroulad or tyuils akeTebs! _ pirveli
tyuili aris is, rom rasac igi proeqtidan citirebulad warmogvidgens, ar aris
citirebuli proeqtidan. meore tyuili aris is, rom rasac is Cem citatad
warmogvidgens, ar aris Cemi citata! _ me pasuxs vTxov k. gelaSvils misi am sruli
uazrobis1 ise citirebisaTvis, TiTqos igi me meTqvas! _ qvemoT, vakeTeb Cemi statiis
1 gasagebia, rom ena safrTxis winaSea, manam dakninebula! _ ukve dakninebul enas aRarc safrTxe emuqreba
da aRarc sxva rame anaRvlebs!
123
gverdi 1-is 2-e abzacis srul citirebas, romelic rogorc ca da miwa ise gansxvavdeba
zemowarmodgenilisgan: `dRes ukve aRar kamaToben imaze, rom bunebriv enebSi
Tavisuflad komunikabeluri da srulyofilad `moazrovne~ eleqtronuli manqanebis
epoqaSi is enebi, romlebic manqanebTan am saxis saurTierTobo teqnologiuri
SesaZleblobebiT ver aRiWurvebian, globalurad mimdinare msoflio kulturul
procesTa miRma rCebian da TandaTanobiTi dakninebisa da daviwyebis safrTxis qveS
eqcevian.~
komentari: am komentarSi mokled Sevexebi am punqtSi dayenebul kiTxvas, anu imas, Tu
`romel epoqazea saubari, rodis dadgeba aseTi epoqa, aris Tu ara sakamaTo TviT aseTi
epoqis arseboba?~ _ aq im epoqazea saubari, romlis CarCoebi Tanamedrove
kompiuteruli teqnologiebis formirebis gariJraJze, anu gasuli saukunis 50-ian
wlebSi, ukve gansazRvruli iyo. Tumca, am epoqaze manamdec fiqrobdnen da imas rac
maSin moxda safuZvlebi gacilebiT adre Caeyara. ase magaliTad, enobrivad mocemuli da
logikurad ganviTarebadi mecnieruli codnis dafuZnebis laibniciseuli programa
zogadideuri TvalsazrisebiT faqtiurad srulad moicavs am epoqis Tanamedrove
CarCoebs. ar SeiZleba ar aRiniSnos isic, rom laibnici mis zemoxsenebul programas
`adamianis azrovnebiTi anbanis~ moZiebis amocanadac ixseniebda, rac, ara Tu mxolod
Sinaarsulad, aramed, faqtobriv, saxelwodebiTac ki emTxveva im problematikas, rac
dRes xelovnuri inteleqtis amocanad iwodeba. am epoqas esafuZvleba agreTve
paskaliseuli winWvretebi. igi ambobda: `gasagebia, rom arseboben sityvebi, romlebic
SeuZlebelia iqnen gansazRvrulni: da bunebas rom ar amoevso es Cveni SeuZlebloba da
rom ar moeca CvenTvis am sityvebis pirvelsawyisi gagebani, maSin, es sityvebic, da Cveni
yvela sxva sityvac da gamonaTqvamic, CvenTvis aseve gaugebari iqneboda~. am epoqaze
fiqrobda Tanamedrove maTematikuri logikis erT-erTi fuZemdebeli jorj bulic. igi
im traqtatis preambulaSi, romelSic miseuli gamonaTqvamTa logika aRwera, werda: `me
moviZie da aRvwere gonis azrovnebis maTematikuri kanonebi”. am epoqis mimarTulebiT
umniSvnelovanesi nabiji gadadga gotlob fregem, romelmac Tavis genialur naSromSi
`mcnebaTa anbani~ safuZvlebi Cauyara Tanamedrove maTematikur enas, riTac kacobriobas
inteleqtualuri problemebis gadamWreli axali umniSvnelovanesi instrumenti SesZina.
am epoqis mimarTulebiT kidev erTi etapobrivi nabiji hilbertis mier iqna gadadgmuli,
romelmac bernaisTan erTad gasrulebuli da `mtkicebaTa Teoriad~ wodebuli naSromiT
dasabami daudo Tanamedrove maTematikur logikasa da maTematikis dafuZnebis
Tanamedrove miznebs. am epoqis mimarTulebiT aseve mniSvnelovani nabijebi gadaidga
iseTi cnobili maTematikosebisa da logikosebis mier rogorebic iyvnen braueri,
raseli, vitgenStaini, ejdukeviCi, CorCi, bar hileli, gerlingi, karnapi, tarski,
tiuringi, posti, markovi da sxvebi. epoqis konturebi imzireba j. fon neimanis Semdeg
gamonaTqvamSic `adamiani, yvelaferTan erTad, SeiZleba ganxilul iqnes rogorc
garkveuli tipis TviTmoqmedi avtomati~. Tumca, epoqis mimarTulebiT revoluciuri
Zvrebi gasuli saukunis meore naxevarSi Comskisa da montegius saxels ukavSirdeba.
kerZod, gasuli saukunis 60-ian wlebSi gacxadebuli Comskiseuli generaciuli
sintaqsis programiT, romelic specialistebis mier Tavidanve Sefasda maTematikis
dafuZnebis hilbertiseuli formalisturi programis srul gafarToebad da romlis
erT-erTi saboloo mizanic bunebriv enaSi Tavisuflad urTierTobadi inteleqtualuri
manqanis konstruireba iyo, es epoqa ukve dagegmili saxiT arsebobs. amasTan, imave
wlebSi gacxadebuli montegiuseuli programiT safuZvlebi Caeyara inglisuri da
maTematikuri enebis TargmniTi urTierTmimarTebebis kvlevisa da inglisurenobrivi
azrovnebis maTematikuri Teoriis SemuSavebis procesebs, ramac bunebriv enobrivi
inteleqtualuri manqanebis epoqis CarCoebi kidec gaafarTova da kidec gaamyara. imave
124
wlebs ukavSirdeba avtomaturi mtkicebaTa Teoriis formireba da misi Semdgomi
intensiuri ganviTareba, rac maTematikuri logikis cnobili specialistis robinsonis
saxelTan aris dakavSirebuli. da bolos, gasuli saukunis 70-ian wlebSi, es yvelaferi
dagvirgvinda xelovnuri inteleqtis amocanad wodebuli im samecniero sferos
formirebiT, romelmac Tavisi im droisTvis metad ambiciuri miznebi Riad da xmamaRla
ganacxada, rac inteleqtualuri manqanebis epoqis didi xnis winandel dagegmilobas
calsaxad adasturebs. _ samwuxaroa, rom es Tanamedrove xedvebi ucxoa Tsu
kompiuterul mecnierebaTa institutis profesurisTvis da isic, rom institutis
saswavlo programebSi xelovnuri inteleqtis amocaniT gansazRvruli samecniero
problematika TiTqmis nulovani moculobiT aris asaxuli.
amgvarad, is axali kulturuli epoqa, romelsac k. gelaSvili eWvis TvaliT uyurebs,
sul cota 50-30 wlis win daigegma da is, rom es Tsu kompiuterul mecnierebaTa
institutis dRevandelma mesveurebma1 ar ician, am epoqis samomavlo arsebobas eWvqveS
ver daayenebs! _ dRes, rodesac xelovnuri inteleqtis amocana kompiuteruli
mecnierebebis naxevar wilze mets iWers, xolo Tavad am amocanis problematikaSi
bunebrivenobrivi inteleqtualuri manqanebis konstruireba saboloo miznis saxiT aris
dasaxuli, is, rom Tsu kompiuterul mecnierebaTa institutis sruli profesori
sakiTxs ise ayenebs, rogorc es k. gelaSvilma misi am kiTxviT gaakeTa, metad cudad
metyvelebs am institutis dRevandel iersaxeze!
2. (citatis dasawyisi)
`2. teqstis mixedviT, Comski _ montegius mier aris dafuZnebuli mimarTuleba logika
_ ena _ gamomTvleli, mokled leg. proeqtis amocanaa “kompiuteris sruli programul-
momsaxurebrivi moqceva bunebriv qarTul enobriv garemoSi”.
kiTxva: aseTi amocana aris Tu ara ramdenime rigiT ufro rTuli, vidre leg – is
qarTuli versiis awyoba?
kiTxva: ramdenad adekvaturi warmodgena aqvT avtorebs kompiuteris Sesaxeb? vinaa
programisti am jgufis wevrebidan?
komentari: Microsoft Office – is Seqmnasa da ganaxlebaze mudmivad muSaobs ramdenime
aTasi maRali kvalifikaciis programisti. jer – jerjerobiT, maT ar dausaxavT aseTi
ambiciuri amocana, rom kompiuterTan iurTierTon bunebriv enobriv garemoSi.~
(citatis dasasruli)
komentari: misi kiTxvaris 2-e punqtSi k. gelaSvili ambobs, rom `teqstis mixedviT,
Comski-montegius mier aris dafuZnebuli mimarTuleba logika-ena-gamomTvleli, mokled
leg.~ _ me rom amas marTla vambobde, maSin mas, rogorc specialists, CemTvis unda
eTqva, rom me meSleba, da rom samecniero mimarTuleba logika-ena-gamomTvleli
daafuZnes ara Comskim da montegium, aramed maTma mimdevrebma.
k. gelaSvili am punqtSi dayenebuli pirveli SekiTxviT ambobs: `aseTi amocana aris Tu
ara ramdenime rigiT ufro rTuli, vidre leg-is qarTuli versiis awyoba?~ _
sasaciloa, satirali rom ar iyos! _ me magaliTad mis magivrad Semrcxva es SekiTxva
rom wavikiTxe.
is, rom Tsu kompiuterul mecnierebaTa institutis sruli profesori nacvlad
programiT dagegmilisa gvTavazobs logika-ena-gamomTvlelad wodebuli samecniero
mimarTulebis qarTuli versiis awyobas, aSkara dasturia am samecniero sferoSi misi
1 mxedvelobaSi myavs sruli profesorebi g. sirbilaZe, m. xaCiZe, k. gelaSvili.
125
sruli arakompetenturobisa. - logika-ena-gamomTvleli samecniero mimarTulebis
dasaxelebaa da meti araferi! - amdenad, misi qarTuli versiis awyoba iseTive nonsensia,
rogoric iqneboda vTqvaT enaTmecnierebis, an maTematikis, anda biologiis qarTuli
versiis awyoba!
k. gelaSvili zemocitirebuli meore SekiTxviT ambobs: `ramdenad adekvaturi
warmodgena aqvT avtorebs kompiuteris Sesaxeb?~ _ kiTxvis konteqstidan gamomdinare
sruli darwmunebiT SeiZleba iTqvas, rom k gelaSvils kompiuterze dromoWmuli da
araadekvaturi warmodgenebi aqvs.
k. gelaSvili am punqtis komentarSi ambobs: `Microsoft Office – is Seqmnasa da
ganaxlebaze mudmivad muSaobs ramdenime aTasi maRali kvalifikaciis programisti. jer
- jerobiT, maT ar dausaxavT aseTi ambiciuri amocana, rom kompiuterTan iurTierTon
bunebriv enobriv garemoSi.~ -_ SekiTxva baton dekanTan: rogor fiqrobT, hqonda Tu
ara ufleba k. gelaSvils pasuxismgeblobad ekisra saxelmwifo miznobrivi programis
`kompiuteris sruli programul-momsaxureobiTi moqceva bunebriv qarTul enobriv
garemoSi” eqspertizeba, maSin rodesac mas leg-i Microsoft Office-is msgavsi sistema
hgonia da proeqtiT moxazuli miznis ganxorcielebis sanacvlod am mis mier leg-ad
wodebulis qarTuli versiis awyobas gvTavazobs?!
3. (citatis dasawyisi)
`3. (gv. 1, bolodan meore abzaci): laparakia xelovnuri inteleqtis Seqmnaze. azri
aseTia: bunebrivi enis manqanebTan saurTierTobo enad gardaqmnaze unda vizrunoT, da es
moxdeba sxvadasxva meTodikiT sxvadasxva enisTvis
komentari: am ideis gareSe am jgufis moRvaweoba aramotivirebulia. sxvanairad, SesaZlo
iqneboda ucxouri produqtis aReba da adaptireba qarTul garemoSi
kiTxva: gaugebaria, ratom xdeba xelovnuri inteleqtis mibma erT konkretul enaze.
inteleqtis is formebi, rac CvenTvis cnobilia (adamianebis da angelozebis), ar arian
mibmuli romelime enaze.”
(citatis dasasruli)
komentari: am punqtSi k. gelaSvili akeTebs Cemi statiis gv.erdi 1-is bolodan meore
abzacis Sinaarsul citirebas. arada, me abzacSi Semdegs vambob: `bunebrivi enis
manqanebTan saurTierTobo enad modificirebis amocana am enisa da am eniT mocemuli
azrovnebiTi sistemis srul maTematikur dafuZnebaze da am enobrivi sistemis
izomorfuli inteleqtualuri sistemis agebaze daiyvaneba. es nebismieri bunebrivi
enisTvis, maT Soris qarTuli enisTvisac, didi moculobisa da maRali sirTulis
amocanas warmoadgens. aseTi amocanebis gadaWra moiTxovs xangrZlivi da
centralizebulad organizebuli Teoriuli kvlevebisa da eqsperimentuli xasiaTis
praqtikuli realizaciebis urTierTSejerebul mimdinareobas. _ swored am
siRrmiseuli mniSvnelobebisa da maRali sirTuleebis gamoa, rom am tipis kvlevebi
TiTqmis yvela qveyanaSi specialuri saxelmwifo prioritetuli programebis saxiT
warmoebs da rom maT TiTqmis yvelgan gansakuTrebuli saxelmwifoebrivi yuradReba
eqcevaT.~ _ am abzacidan mxolod imis gamotana, rac man gamoitana, niSnavs imas, rom
igi, erTi mxriv, gaurbis da, meore mxriv, abaiburebs im umniSvnelovanes argumentebs,
romlebic am abzacSia moyvanili!
am abzaciT me vambob, rom `am tipis kvlevebi TiTqmis yvela qveyanaSi specialuri
saxelmwifo prioritetuli programebis saxiT warmoebs da rom maT TiTqmis yvelgan
gansakuTrebuli saxelmwifoebrivi yuradReba eqcevaT~. is ki, imis nacvlad, rom es
126
faqtobrivi mocemuloba an gaiTvaliswinos, an gaabaTilos, am abzacTan nakleb
dakavSirebuli komentarebiT kavdeba da gaurkvevel motivebze iwyebs fiqrs!
axla ufro arsobrivad: k. gelaSvili, romlis TqmiTac, me imas vambob, rom `bunebrivi
enis manqanebTan saurTierTobo enad gardaqmnaze unda vizrunoT, da es moxdeba
sxvadasxva meTodikiT sxvadasxva enisTvis~, garkveulad mixvda proeqtis mizans da
imasac, rom `am ideis gareSe” jgufis `moRvaweoba aramotivirebulia” da rom
`sxvanairad, SesaZlo iqneboda ucxouri produqtis aReba da adaptireba qarTul
garemoSi~.
am `mZime gamokvlevis~ Catarebis Semdeg igi sakiTxs Semdegnairad ayenebs: `gaugebaria,
ratom xdeba xelovnuri inteleqtis mibma erT konkretul enaze?~, rasac Semdegi
argumentiT amyarebs: `inteleqtis is formebi, rac CvenTvis cnobilia (adamianebis da
angelozebis), ar arian mibmuli romelime enaze”. _ xedva enisa da am eniT mocemuli
azrovnebis ganuyofeli urTierTkavSirebis Sesaxeb enisa da azrovnebis filosofiis
umniSvnelovanesi monapovaria. es is Zireuli xedvaa, romelmac arsebiTad gansazRvra,
rogorc zogadi unarebis ganviTarebaze orientirebuli Tanamedrove saswavlo
prioritetebi, ise logika-ena-gamomTvlelad wodebuli im samecniero mimarTulebis
CarCoebi, romlis qarTuli versiis awyobasac k. gelaSvili proeqtiT moxazuli miznis
ganxorcielebis sanacvlod gvTavazobs. _ im arakompetenturobis pirobebSi, rac zemoT
ukve dadasturda, is, rasac k. gelaSvili aq ambobs, aRarc unda iyos gasakvirvi, magram
im `cisferi mTebis~ qveyanaSi, sadac Cven jer kidev gviwevs Cveni saqmianobis warmarTva,
rogorc Cans, yvelafers unda moelodes kaci! - b-n. koba, mogexsenebaT, rom me Tsu
`logika, ena, gamomTvleli~ seminaris xelmZRvaneli var. mogexsenebaT isic, rom am
seminarTan intensiurad TanamSromloben zusti da sabunebismetyvelo mecnierebaTa
fakultetis studentebi. isini Zlier dainteresdnen Tqveni am umniSvnelovanesi
ganacxadiT. aqedan gamomdinare, me valdebuli var gTxovoT: iqneb moicaloT da
gagvikeToT erTi seminari adamianebisa da angelozebis im TqvenTvis nacnob inteleqtis
formebze, romlebic ar arian mibmuli erT romelime enaze! _ b-n. koba, Tema imdenad
sainteresoa, rom Tu Tqven dros gamoZebniT, iqneb calke gavakeToT seminari adamianebze
da calke angelozebze!
4. (citatis dasawyisi)
`4. (gv. 1, bolo abzaci): asaxelebs sabolo mizans: ~qarTul enaSi Tavisuflad
kominikabeluri da srulyofilad `moazrovne~ manqanis konstruireba~, da mas
gansazRvravs #1 prioritetad.
kiTxva: es yvelafero gvagonebs Tu ara kibernetikis eris dasawyiss, norbert vineris
cnobili wignis gamosvlis periodSi. cnobisTvis, SemdegSi kibernetika daiqsaqsa
mimarTulebebad da moxda misi mTeli rigi ambiciuri debulebebis gadafaseba~
(citatis dasasruli)
komentari: am punqtSi k. gelaSvili komisiis wevrebs Cemze eubneba, rom is `asaxelebs
sabolo mizans: ~qarTul enaSi Tavisuflad kominikabeluri da srulyofilad
`moazrovne~ manqanis konstruireba~, da mas gansazRvravs #1 prioritetad~. arada, Cemi
statiis gverdi 1-is bolo abzacSi me Semdegs vambob: `amgvarad, sruliad naTelia, rom
qarTuli enis saswavlo, samecniero, sazogadoebrivi da saxelmwifoebrivi funqciebiT
SenarCunebis mizniT qarTuli enis sruli maTematikuri dafuZneba da qarTuli enis
izomorfuli maTematikuri TeoriiT kompiuteris sruli programuli uzrunvelyofa,
anu, qarTul enaSi Tavisuflad komunikabeluri da srulyofilad `moazrovne~ manqanis
konstruireba, erT-erT xelSeuxebel saxelmwifo prioritetad unda ganisazRvros. _
127
darwmunebuli var, rom sakiTxis gaswvriv qarTuli maTematikuri da enaTmecnieruli
Zalebis organizebuli mimarTvis SemTxvevaSi Cven SevZlebT am umniSvnelovanesi
kulturuli datvirTvebis mqone problemis gadawyvetas.~ _ k. gelaSvili an
Segnebulad tyuis da amas Cemi komprometirebis mizniT akeTebs, an imdenad moikoWlebs
zogad unarebSi, rom misTvis erT-erTi xelSeuxebeli saxelmwifo prioriteti da #1
saxelmwifo prioriteti erTi da igivea Sinaarsebia!
garda amisa, iseve rogorc wina punqtSi, am punqtSic, igi Cemi zemocitirebuli
abzaciT mocemuli Sinaarsis gabaiburebis mizniT mis ZiriTad Semadgenlebs gverds
uvlis da norbert vineris kibernetikis ganqiqebiT cdilobs proeqtTan rezonansulad
mikavSirebuli kulturuli datvirTvebis mqone sakiTxebis ignorirebas! _ davuSvaT,
rom xelovnuri inteleqtis amocana, iseve rogorc k. gelaSvilis TqmiT kibernetika1,
`daiqsaqseba mimarTulebebad da moxdeba misi mTeli rigi ambiciuri debulebebis
gadafaseba~. anu, davuSvaT, rom es problematika, romelic, isev vimeoreb, ocdaaTi
wlis win pirdapiri saxeldebiT ganisazRvra da iqidan moyolebuli sul ufro da
ufro intensiurad finansirdeba, kidev cota xani gaZlebs Tavisi am metad ambiciuri
mizniT, mere ki, msoflio samecniero sazogadoeba mixvdeba, rom k. gelaSvili marTalia
da rom aranairi realuri perspeqtiva maTematikuri da bunebrivenobrivi
inteleqtualuri sistemebis Seqmnisa adamianebs ar gaaCniaT da, Sesabamisad, xelovnuri
inteleqtis amocanac, msgavsad kibernetikisa, sxvadasxva bevrad ufro naklebi
ambiciebis mqone viwro mimarTulebebad daiSleba. _ erTi wuTiT davuSvaT, rom amgvari
perspeqtiva ufro realuria, vidre is marTlacda realuri perspeqtiva, rac
xelovnuri inteleqtis problematikis mimarTulebiT kacobriobas gaaCnia! _ aseT
SemTxvevaSic, eqsperts Cemi statiis im abzacisaTvis, romelsac amjerad ganvixilav,
gverdi ar unda aevlo da am samecniero sferoSi dRes arsebuli viTarebidan
gamomdinare, unda eTqva, rom abzacSi wamoWrilia metad yuradsaRebi sakiTxi, da rom
xelovnuri inteleqtis amocanis farglebSi intensiurad mimdinare samecniero
procesebis analizi gvaiZulebs davadasturoT qarTuli inteleqtualuri sistemis, anu
qarTul enaSi Tavisuflad komunikabeluri da srulyofilad `moazrovne~ manqanis
konstruirebis amocanis gansakuTrebuli mniSvnelobebi. _ batono dekano, me brals
vdeb k. gelaSvils esoden sapasuxismgeblo sakiTxebisadmi esoden upasuxismgeblo
damokidebulebebis gamo!
5. (citatis dasawyisi)
`5. (gv.2): bolodan meore abzacis safuZvelze,
kiTxva: es proeqti, aris Tu ara igi xelovnuri inteleqtis formaluri Teoriis
Tanamedrove rimeiki?”
(citatis dasasruli)
pasuxi: Cemi statiis gverdi 2-is bolodan meore abzacSi me vambob Semdegs: `manamde,
rogorc maTematikuri logikis specialisti, vmuSaobdi maTematikuri logikis im
ganStoebaSi, romelic xelovnuri inteleqtis zogadi problematikiT aris dakavebuli.
kerZod, im periodSi vmuSaobdi proeqtze `formalur-inteleqtualuri Teoriebi~. am
proeqts gardacvalebamde xelmZRvanelobda prof. S. fxakaZe.~ _ me ara mgonia, rom
vinmes mxolod am abzacis safuZvelze is kiTxva gauCndes, romelsac k. gelaSvili am
punqtSi ayenebs. anu, am punqtSi mis mier dayenebul kiTxvas Cemi statiis mis mierve
miniSnebuli abzaci aranairad ar esafuZvleba! _ b-n. gelaSvili imave kiTxvas rom
1 is, rom `kibernetika daiqsaqsa mimarTulebebad da moxda misi mTeli rigi ambiciuri debulebebis
gadafaseba~, msubuqad rom vTqvaT, viTarebis arc Tu mTlad marTebuli asaxvaa!
128
ayenebdes ara bolodan meore abzacis safuZvelze, aramed bolodan meore abzacTan
dakavSirebiT, maSin me imis Tqmis ufleba, rac ukve vTqvi, ar meqneboda.
miuxedavad amisa: es proeqti ar aris im proeqtis Tanamedrove rimeiki, romlis
xelmZRvanelic prof. S. fxakaZe iyo. _ es rom ase yofiliyo, me, bunebrivia, amas arc
Tqven dagimalavdiT da arc sxvebs!
me miCndeba STabeWdileba, rom k. gelaSvils Cemi statia, romelsac igi ise ganixilavs
TiTqos igi proeqti iyos, bolomde da yuradRebiT wakiTxuli ar aqvs, radgan iq is,
Tu ra urTierTkavSirebia proeqt `formalur-inteleqtualuri Teoriebsa~ da proeqt
`kompiuteris sruli programul-momsaxureobiTi moqceva bunebriv qarTu enobriv
garemoSi~ Soris, garkveviT aris Tqmuli.
6. (citatis dasawyisi)
`6. (gv. 3) pirveli abzacis safuZvelze,
kiTxva: mxolod is faqti, rom sxvebma ver SeZles maT. lingvistikis qarTuli skolis
Seqmna, ar niSnavs, rom es jgufi SeZlebs amis gakeTebas. aRniSnuli faqti mxolod imas
niSnavs, rom obieqturi sirTuleebi gacilebiT metia, vidre enTuziastebs
warmoudgeniaT.~
(citatis dasasruli)
komentari: am punqtSi k. gelaSvili calsaxad adasturebs maTematikuri lingvistikis
qarTuli skolis ar arsebobas. yvelaferi danarCeni, rac am punqtSi iTqva, kidev
erTxel warmoaCens mis apriorul arakeTilganwyobas im jgufisadmi, romelsac
maTematikuri lingvistikis qarTuli skola Canasaxobrivi saxiT ukve dafuZnebuli
hqonda!
is, rom es asea, im qvemoT citirebuli saapelacio ganacxadiTac dasturdeba, romliTac
2006 wlis 7 agvistos Tsu reqtors b-n giorgi xubuasa da Tsu zusti da
sabunebismetyvelo mecnierebaTa fakultetis imdroindel dekans b-n arCil ugulavas
mivmarTe da romelzedac araerTxel moTxovnili werilobiTi pasuxi jerac ar mimiRia!
sanam Sidasauniversiteto procesebi ar moeqceva sauniversiteto urTierTobebisTvis
damaxasiaTebeli formebis farglebSi da sanam universiteti qveynis sasicocxlo
interesebiT argumentirebul iniciativebs uargumento da uyuradRebo damokidebulebiT
upasuxebs, veraferi kargi imisgan, rasac reformirebuli universiteti hqvia, ver
Sedgeba! _ qvemoT kidev erTxel vakeTeb zemoaRniSnuli saapelacio mimarTvis
citirebas da Tanaxmad universitetis Sidaganawesisa, Tumc dagvianebiT, magram jer
kidev mainc viTxov werilobiT pasuxs am saapelacio mimarTvaze!
(citatis dasawyisi)
ivane javaxiSvilis saxelobis
Tbilisis saxelmwifo universitetis reqtors
baton giorgi xubuas,
Tsu zusti da sabunebismetyvelo mecnierebaTa fakultetis dekans
baton arCil ugulavas
Tsu gmi saxelmwifo miznobrivi programis `kompiuteris
sruli programul-momsaxureobiTi moqceva bunebriv qarTul
129
enobriv garemoSi” xelmZRvanelis, mTavari mecnier TanamSromlis
konstantine fxakaZis
saapelacio ganacxadi
me var Comski-montegiuseuli logikur-lingvisturi samecniero mimarTulebis anu Tanamedrove
maTematikuri lingvistikis, bunebrivi enebis logikisa da qarTuli enis logikis pirveli
TviTnaswavli qarTveli specialisti. es dasturdeba qarTuli enis logikaze Cemi
umniSvnelovanesi Teoriuli naSromebiTa da am Teoriuli naSromebis safuZvelze Cems jgufSi
ukve realizebuli unikaluri eqsperimentuli xasiaTis programuli sistemebiT.
Cemi samecniero da sazogadoebrivi saqmianobis bolo aTi wlis ganmavlobaSi me dakavebuli
viyavi saqarTveloSi zemoaRniSnuli samecniero mimarTulebis sruli da aucilebeli
dafuZnebisa da ganviTarebis miznebiT (mxedvelobaSi maqvs Comski-montegiuseuli logikur-
lingvisturi samecniero mimarTulebis dafuZneba, rogorc samecniero-kvleviTi, ise
sauniversiteto-saswavlo TvalsazrisebiT). xazgasmiT minda aRvniSno, rom Cemi da Cemi
mcirericxovani jgufis es aTwliani moZraoba yovelmxriv Sedegiani iyo.
amgvarad, is, rom Cemi sakonkurso ganacxadiT (#85) me warmovadgine Tsu zust da
sabunebismetyvelo mecnierebaTa fakultetze maTematikuri lingvistikis swavlebis koncefcia
sabakalavro, samagistro da sadoqtoro doneebze, iyo is aucilebeli nabiji, rac
zemoaRniSnuli miznobrivi programis zogadqarTuli kulturuli Rirebulebebidan gamomdinare
aucileblad unda gamekeTebina.
aRniSnulTan dakavSirebiT Cemi pirveli SekiTxva:
iqna Tu ara gaTvaliswinebuli, rom umZimesi pirobebis miuxedavad me SevZeli saqarTveloSi
Tanamedrove maTematikuri lingvistikis, anu Comski-montegiuseuli logikur-lingvisturi
samecniero mimarTulebis dafuZneba da rom Tanamedrove maTematikuri lingvistikis qarTveli
specialistebis aRzrda aucileblobis wesiT aris gansazRvruli qarTuli enis kulturuli
funqciebiT SenarCunebis umniSvnelovanesi miznebidan gamomdinare? _ im SemTxvevaSi Tu
zemoaRniSnuli ar iqna gaTvaliswinebuli, gTxovT mipasuxoT werilobiT im safuZvlebis
Sesaxeb ris gamoc, xolo Tu zemoaRniSnuli gaTvaliswinebul iqna, maSin riT unda avxsnaT is,
rom zusti da sabunebismetyvelo mecnierebaTa fakultetis maTematikisa da informatikis
mimarTulebam faqtiurad uari Tqva iq ukve dafuZnebuli bunebrivi enebis logikis
specializaciisa da maTematikuri lingvistikis specialobis wamyvan kadrze da imis nacvlad,
rom sakonkursod gamoyofili 66-e saStato akademiuri adgili am umniSvnelovanesi
qvemimarTulebiT gaexarja, saerTod ar gamoiyena igi!?
am SekiTxvasTan dakavSirebiT saapelacio ganacxads Tan vurTav:
1. ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universitetSi Comski-montegiuseuli
logikur-lingvisturi mimarTulebiT sauniversiteto swavlebis dafuZnebis aucileblobaze
gakeTebul 2003 wlis 18 ivlisis mimarTvas universitetis imdroindeli reqtorisadmi.
2. ganaTlebisa da mecnierebis ministrisadmi 2004 wlis 24 da 25 maiss gakeTebul
universitetisa da gamoyenebiTi maTematikis institutis mimarTvas (mimarTvebs xels aweren
universitetis imdroindeli proreqtori, profesori a. xelaSvili da gamoyenebiTi maTematikis
institutis direqtori, profesori d. gordeziani).
3. ganaTlebisa da mecnierebis ministrisadmi 2005 wlis 19 maiss gakeTebul universitetis
mimarTvas (mimarTvas xels aweren universitetis imdroindeli reqtoris moadgile, profesori
l. gordeziani, imdroindeli samecniero kvlevebis departamentis direqtori, profesori m.
eliaSvili da gamoyenebiTi maTematikis institutis direqtori, profesori d. gordeziani).
sakonkurso wesis me-5 punqtis mixedviT `sakonkurso komisia dekanis movaleobis Semsrulebels
warudgens rekomendacias akademiur Tanamdebobaze konkursantis Sesabamisobis Taobaze~. amasTan,
130
konkursis wesiT maTematikisa da informatikis mimarTulebiT gaTvaliswinebuli iyo araumetes
66 saStato akademiuri erTeulisa. amgvarad, gasagebia, rom sakonkurso komisias fakultetis
dekanisTvis sul cota 66 dadebiTi sarekomendacio ganacxadi unda waredgina. aqedan
gamomdinare Cndeba kiTxva: vin iyvnen is dadebiTad rekomendirebulni, romlebzedac
mimarTulebam uari Tqva imiT, rom ar aiTvisa erTi akademiuri saStato erTeuli? – gTxovT
mipasuxoT werilobiT.
yvela sxva SemTxvevaSi me safuZvlianad meZleva ufleba imisa, rom sakonkurso SerCeva nacvlad
deklarirebuli `sajaroobis, gamWvirvalobis, Tanasworobisa da samarTliani konkurenciis
principisa~ arasajaro, aragamWvirvale, araTanaswori da arasamarTliani principebiT mimdinared
Sevafaso. ufro metic, aRniSnulTan dakavSirebiT Cndeba kiTxva: ra instrumentebi qonda
gansazRvruli sakonkurso administracias imisaTvis, rom konkursi safuZvlianad Sefasebuliyo
`sajaroobis, gamWvirvalobis, Tanasworobisa da samarTliani konkurenciis” principebis dacviT
Catarebulad? – cxadia, rom aseTi istrumentebis ar arsebobisa da ar amuSavebis SemTxvevaSi
veranairi konkursi `sajaroobis, gamWvirvalobis, Tanasworobisa da samarTliani konkurenciis”
principebis dacviT Catarebulad ver CaiTvleba! _ me piradad didi interesiT gavecnobodi
saeqsperto jgufis mier Cemi sakonkurso ganacxadis Taobaze gakeTebul sarekomendacio
Sefasebas (konkursis wesdebidan gamomdinare cxadia, rom aseTi an dadebiTi, an uaryofiTi
Sinaarsis Sefaseba unda arsebobdes TiToeuli sakonkurso ganacxadisaTvis!).
amasTan, Cemi saapelacio ganacxadi ori arsebiTad gansxvavebuli saTuo SemTxvevis
gaTvaliswinebiT iwereba:
pirveli: im SemTxvevaSi Tu fakultetis axal formatSi gauqmdeba zust da sabunebismetyvelo
mecnierebaTa fakultetze ukve dafuZnebuli maTematikuri da bunebrivi enebis logikis
specializacia da maTematikuri lingvistikis specialoba (ix. Cemi sakonkurso ganacxadi), rac
Sesabamisad zemoaRniSnuli miznobrivi programis, prioritetulad mimdinare saganmanaTleblo
reformisa da erTiani erovnuli sagamocdo interesebis ignorirebas niSnavs, maSin me,
bunebrivia, ar viTanamSromleb arc aseT universitetTan da arc aseT zust da
sabunebismetyvelo mecnierebaTa fakultetTan.
meore: im SemTxvevaSi, Tu fakulteti SeinarCunebs bunebrivi enebis logikis specializaciasa
da maTematikuri lingvistikis specialobas, me zemoaRniSnuli miznobrivi programis samecniero
kvleviTi amocanebisa da am kvlevebiT dainteresebuli studentebis saswavlo interesebis
gaTvaliswinebiT valdebulad CavTvli Tavs viTanamSromlo axla formirebis procesSi myof
zust da sabunebismetyvelo mecnierebaTa fakultetTan.
SekiTxvis saxiT:
1. `logika, ena, gamomTvleli~ seminaris farglebSi ukve meore welia seminarul
TanamSromlobaSi var sabunebismetyvelo fakultetis maTematikis institutis friadosan
studentebTan laSa abzianiZesTan, sandro masxaraSvilTan, beso CiqviniZesTan da nika
fxakaZesTan. am saswavlo wlis dasasruls specialobebze oficialuri ganacxadiT maT pirvel
specialobad airCies maTematikuri da bunebrivi enebis logika. _ Cemi SekiTxva swored am
viTarebas Seexeba. _ seqtembridan eqnebaT Tu ara maT maT mierve arCeuli specialobiT swavlis
gagrZelebis saSualeba?
2. mesame kurselebTan me ukve gaviare maTematikuri da bunebrivi enebis zogadi logikuri
safuZvlebis IV semestriani kursiT gaTvaliswinebuli I da II semestris masala. am jgufis
xuTi studentidan sami (nino labaZe, nato CxikvaZe da irakli rogava) ukve erTi welia
aqtiurad TanamSromlobs CemTan zemoxsenebuli `logika, ena, gamomTvleli” seminaris
farglebSic. maT ukve SeerCaT sakvlevi Tematika da am Tematikis gaswvriv maT mier ukve
momzadebul iqna maTi pirveli samecniero kvleviTi naSromi (kvlevis Sedegebi moxsenebul iqna
2006 wlis studentur konferenciaze da II respublikur saseminaro kvireulze `logika, ena,
informatika”). _ Cemi meore SekiTxva am viTarebas Seexeba. _ samagistro gamocdebis
131
warmatebulad Cabarebis SemTxvevaSi eqnebaT Tu ara am studentebs samagistro safexuris
specialobad maTematikuri lingvistikis arCevis saSualeba?
gTxovT mipasuxoT werilobiT.
pativiscemiT,
7 agvisto 2006 weli
P.S. is, rom reformirebul fakultetze maTematikuri lingvistika anu logika-ena-
gamomTvleli ar aris calke qvemimarTulebad, maSin rodesac qarTulenobrivi azrovnebiTi
wesTwyobis Seswavla Tanamedrove maTematikuri _ logikur-lingvisturi meTodebiT da
qarTuli enis srulmasStabiani teqnologizeba dRis wesrigSi mdgar aucileblobas
warmoadgens, reformirebuli zusti da sabunebismetyvelo mecnierebaTa fakultetis ZiriTad
naklad mimaCnia. _ imedi maqvs, rom uaxloes momavalSi winaswar gawerili gegmisa da
miznobrivad da optimalurad SerCeuli vadebis farglebSi sabunebismetyvelo fakultetze
Tanamedrove maTematikuri lingvistika anu logika-ena-gamomTvleli erT-erT saxelmwifo
miznobriv mimarTulebad ganisazRvreba. yvela sxva SemTxvevaSi gamova, rom Cven
upasuxismgeblod vekidebiT qarTuli enis samomavlo bed-iRbals.”
(citatis dasasruli)
batono dekano! _ rom ara 2006 wlis sauniversiteto reformis is aramarTebuli
gadawyvetileba, romelic zemocitirebul mimarTvaSi xazgaismeba, dRes k. gelaSvili
verc `maT. lingvistikis qarTuli skolis~ ar arsebobis mizezebze isaubrebda, radgan
es skola ukve formirebis procesSi iqneboda, da verc imas gabedavda, rom me da Cemi
mcirericxovani jgufi enTuziastebTan gaveigivebineT! _ me kidev erTxel mokled da
xazgasmiT vafiqsireb Cems pozicias: reformis is gadawyvetileba, romelmac Tsu zusti
da sabunebismetyvelo mecnierebaTa fakultetis qarTuli inteleqtualuri
kompiuteruli sistemis konstruirebis amocanis gareSe datova, iyo an Tumca ki
uneblie, magram mainc uxeSi Secdoma, anda es iyo umniSvnelovanesi erovnuli da
saxelmwifoebrivi interesebis danaSaulebrivi ignorireba!
mosazrebebi am punqtSi k. gelaSvilis mier e. w. kiTxvad dayenebul teqstze: gaugebaria
ratom miiCnevs is ori daskvniTi Sinaarsis TxrobiTi winadadebebiT Semdgar teqsts
kiTxvad?! _ vinmem es SeiZleba meqanikur Secdomadac CaTvalos, rac, ra Tqma unda, ar
aris safuZvels moklebuli. Tumca, am teqstis logikis alogikurobis meqanikur
Secdomad miCneva veravis mier da veraviTar SemTxvevaSi safuZvlianad ver Sefasdeba! _
aSkaraa, rom aq saqme gvaqvs sasurveli daskvnis galogikurobis metad uniWo
mcdelobasTan: Znelia ar daeTanxmo k. gelaSvils im mosazrebaSi, rom `mxolod is
faqti, rom sxvebma ver SeZles maT. lingvistikis qarTuli skolis Seqmna, ar niSnavs,
rom es jgufi SeZlebs amis gakeTebas~, magram is, rom am jgufs qarTuli maTematikuri
lingvisturi skola Canasaxobrivi saxiT ukve dafuZnebuli hqonda, xom udavo dasturia
imisa, rom am jgufs am saqmis gakeTeba SeuZlia! _ amis miuxedavad, igi Semdegnairad
agrZelebs, `aRniSnuli faqti mxolod imas niSnavs, rom obieqturi sirTuleebi
gacilebiT metia, vidre enTuziastebs warmoudgeniaT~. _ ramdenadaa aqvs ufleba k.
gelaSvils enTuziastebad moixsenios is jgufi, romelsac, isev vimeoreb,
reformamdeli CvenebiT qarTuli maTematikuri lingvisturi skola Canasaxobrivi saxiT
ukve dafuZnebuli hqonda?!
batono dekano, daskvnis gamotana TqvenTvis momindvia! _ me ki getyviT, rom Tu
qarTuli maTematikuri lingvisturi skolis gadaudebeli da aucilebeli
formirebisTvis Cveni jgufis mier dawyebuli moZraoba universitetis mxridan
132
mxardaWerili ar iqneba, maSin, cxadia, verc Cvennairi enTuziastebi ver SeZleben am
umniSvnelovanesi saqmis gakeTebas da, aseT SemTxvevaSi, mizezi am warumateblobisa ar
iqneba is, rom Cven mxolod enTuziastebi viyaviT!
batono dekano! - k. gelaSvili aq ganviTarebul msjelobas Cemi statiis gverdi 3-is
pirveli abzacis safuZvelze ayalibebs. arada, imave gverdis meore abzaciT me vambob:
`gasagebi gaxda, rom qarTuli maTematikuri lingvisturi skola SesaZlebeli iyo
Camoyalibebuliyo mxolod qarTuli maTematikuri logikuri skolis kvleviTi
miznebisa da amocanebis Semdgomi enaTmecnieruli gafarToebisa da gaRrmavebis
safuZvelze, rasac, bunebrivia, mxolod qarTuli maTematikuri logikuri skolis
warmomadgeneli Tu gaarTmevda Tavs~. _ ratom ar akeTebs k. gelaSvili am SemTxvevaSi
am metad mniSvnelovani mosazrebis komentirebas? _ pasuxi martivia: k. gelaSvils
odnavadac ar edardeba qarTuli enisa da qarTuli maTematikuri lingvisturi skolis
bed-iRbali da igi mxolod piradi interesebis gaTvaliswinebiT moZraobs!
7. (citatis dasawyisi)
`7. (gv3) bolo abzacis safuZvelze,
`kiTxva: aris Tu ara garkveuli Seusabamoba gv. 1-is teqstTan? am abzacis mixedviT,
montegiuc ver gamodgeba fundamentad. ratom Tavidanve ar iTqva amis Sesaxeb?”
(citatis dasasruli)
komentari: gverdi 3-is bolo abzacSi montegius mier inglisuri enisTvis SemuSavebuli
midgomebis Sesaxeb me vambob: `davrwmundi, rom qarTuli enis, qarTuli enis logikisa
da qarTuli eniT mocemuli azrovnebiTi wesTwyobis sruli maTematikuri dafuZnebis
miznebidan gamomdinare es midgomebi araoptimaluria. amave winaswarma kvlevebma
damarwmuna qarTuli enisaTvis uSualo SemadgenelTa principze damyarebuli
Comskiseuli midgomebis araoptimalurobaSic. garda amisa, amave kvlevebiT gamoikveTa
qarTuli enis pirdapiri, anu sityva-sityviTi, anu aramontegiuseuli formaluri
aRweris SesaZlebloba frege-fxakaZiseuli maTematikuri enobrivi midgomebiT, ris
safuZvelzec Tezisis saxiT gamovTqvi metad mniSvnelovani mosazreba qarTuli da
maTematikuri enebis zogadi erTtipobriobis Taobaze~
am abzacTan dakavSirebiT k. gelaSvili misi kiTxvaris 7-e punqtSi ambobs: `aris Tu ara
garkveuli Seusabamoba gverdi 1-is teqstTan? am abzacis mixedviT, montegiuc ver
gamodgeba fundamentad. ratom Tavidanve ar iTqva amis Sesaxeb?”
pasuxi: gverdi 1-is teqstiT me ar miTqvams, rom montegius unda vumadlodeT qarTuli
enis maTematikuri Teoriis fundamenturi sakiTxebis SemuSavebas. aqedan gamomdinare,
abzaci, romelSic inglisuri enisTvis montegius mier SemuSavebul midgomebze imas
vambob, rom `qarTuli enis, qarTuli enis logikisa da qarTuli eniT mocemuli
azrovnebiTi wesTwyobis sruli maTematikuri dafuZnebis miznebidan gamomdinare es
midgomebi araoptimaluria~, aranairad gverdi 1-is teqsts ar ewinaaRmdegeba! _ gverdi
1-is teqstiT xazi gaesva montegiusa da Comskis moZRvrebebis fundamentur rols
logika-ena-gamomTvlelad wodebuli samecniero mimarTulebis formirebaSi, rac, isev
vimeoreb, savsebiTac ar niSnavs imas, rom qarTuli enis maTematikuri Teoriis
fundamenturi sakiTxebis SemuSavebac maT davabraloT!
garda amisa, am kiTxvaris 3-e punqtSi k. gelaSvili sakiTxs Semdegnairad ayenebda:
`(gv. 1, bolodan meore abzaci): laparakia xelovnuri inteleqtis Seqmnaze. azri aseTia:
133
bunebrivi enis manqanebTan saurTierTobo enad gardaqmnaze unda vizrunoT, da es
moxdeba sxvadasxva meTodikiT sxvadasxva enisaTvis”.
mkiTxveli, romelsac aqvs teqstis Sinaarsis gaanalizebisa da gaazrebis unarebi,
damerwmuneba, rom es k. gelaSviliseuli xedva, romelic man Cemi statiis pirveli
gverdidan gamoitana, ara Tu winaaRmdegobaSi ar aris Cemi statiis 3-e gverdis bolo
abzacTan, aramed piriqiT, srul TanmTxvevaSia masTan da mis erTgvar preambulur wina
ganacxadsac ki warmoadgens.
amgvarad, dasabuTda, rom azrobrivi Seusabamoba aris k. gelaSvilis kiTxvaris 7-e da
3-e punqtebs Soris da ara Cemi statiis 3-e gverdis bolo abzacsa da 1 gverdis
teqsts Soris!
8. (citatis dasawyisi)
`8. (gv.4):
kiTxva: ras warmoadgens ~qarTul _ evropuli” instituti?
kiTxva: ratom araa miTiTebuli jgufis wevrebis mier solidur gamomcemlobebSi
gamoqveynebuli publikaciebi, mxolod moambe da gmi _ s krebulebi ramdenad
damajereblad gamoiyureba?
(citatis dasasruli)
pasuxi: `qarTul-evropuli~ instituti gamoscems enisa da azrovnebis filosofiaSi
maRalreitingul qarTul-evropul Jurnals. am Jurnalis saxelwodebaa `iveria”.
Jurnalis redaqtoria b-n janri kaSia. k. gelaSvili rom gacnoboda am Jurnals da am
JurnalSi gamoqveynebul Cem publikaciebs, maSin misTvis albaT gasagebi iqneboda, Tu
ratom xdeba xelovnuri inteleqtis amocanis mibma erT konkretul enaze!
garda amisa, gaugebaria ratom ar Tvlis k. gelaSvili solidurad venis teqnikuri
universitetis kurt giodelis sazogadoebis yovelwliur gamocemas, an, vTqvaT,
amsterdamis universitetis gamocemas?! _ anda, ratom ar aris aseT SemTxvevaSi
soliduri ,,bunebriv enaTa damuSavebaSi” arn. Ciqobavas enaTmecnierebis institutis
respublikuri konferencis masalebi da g wereTlis saxelobis aRmosavleTmcodneobis
institutis samecniero Jurnali `perspeqtiva XXI~?! _ anda, vTqvaT, ratom aklia
soliduroba gamoyenebiTi maTematikis institutisa da saqarTvelos mecnierebaTa
akademiis gamocemebs?! _ gana gasagebi ar unda iyos, rom qarTuli enis maTematikuri
Teoriis SemuSavebis mizniT warmoebuli kvlevebis eqspertirebas sazRvargareTeli
specialistebi, im ubralo mizezis gamo, rom maT qarTuli ena ar ician, Tavs ver
gaarTmeven!
sruliad naTelia, rom qarTuli maTematikuri lingvisturi skolisa da qarTuli enis
maTematikuri Teoriis SemuSavebis miznebi aucileblobiT iTxovs am miznebis
mimarTulebiT sawarmoebeli moZraobis swor organizebas, rac, bunebrivia, ar SeiZleba
ar iTvaliswinebdes sakiTxTa specifikas. _ gana SeiZleba qarTul enaSi brunebis an
uRlebis, anda, vTqvaT, mabrunebeli da mauRlebeli morfemebis, an, Tundac, saxeluri
da zmnuri frazebis, zmnebis, nacvalsaxelebis, arsebiTi da zedsarTavi saxelebis,
kavSirebisa da ganmazogadebeli da ganmakerZoebeli sityvebis maTematikuri
Taviseburebebis Sesaxeb Catarebuli kvlevebis Sedegebis RirebulebaTa Sefasebis
sakiTxi mivandoT maRalreitingul ucxour gamoqveynebebsa da erT bunebriv enaze
orientirebuli Tanamedrove maTematikuri lingvistikis ucxoel specialistebs?!
134
9. (citatis dasawyisi)
`9. punqti 2-is safuZvelze:
kiTxva: am punqtis dasasruli warmoadgens Tu ara imis aRiarebas, rom proeqts
safuZvlad udevs, ZiriTad, proeqtis avtoris Sromebi? Tu es asea, ramdenad
damajereblad gamoiyureba aseTi argumenti?”
(citatis dasasruli)
komentari: proeqts safuZvlad udevs bunebrivi enebis maTematikuri da manqanuri
dafuZnebis is montegiuseuli da Comskiseuli miznebi, romlebic maT jer kidev Cems
bavSvobaSi moxazes. garda amisa, proeqts garkveuli moculobiT esafuZvleba maTeuli
programebis is zogadi, anu araenobrivspecifikuri Semadgenlebi, rogoricaa magaliTad:
fregeseuli maTematikuri ena, frege-montegiuseuli kompoziciurobis principi,
raseliseuli tipTa Teoria, CorCiseuli gamosaxulebaTa gadamweri sistemebis Teoria
da sxva. Tumca, am yvelaferTan erTad, me siamayiT vaRiareb, rom programa Zireulad
eyrdnoba agreTve prof. S. fxakaZiseul aRniSvnaTa Teoriasa da am TeoriiT
gansazRvrul zogadformalur da zogadlingvistur meTodebs. garda amisa, siamayiT
vaRiareb imasac, rom programa aseve Zireulad esafuZvleba qarTuli enis maTematikuri
Teoriis SemuSavebis mizniT Cems mier SemuSavebul sruliad axal meTodebs.
proeqti saeWvo iqneboda im SemTxvevaSi, me rom qarTuli enis bunebaze morgebuli
specifikuri meTodebis SeumuSaveblad damewyo misi damuSaveba!
10. (citatis dasawyisi)
`10. (gv. 19):
kiTxva maTematikis departamentis warmomadgenlebs: sauniversiteto arCeviT kursad iyo
Tu ara wardgenili “bunebrivi enebis zogadi logikuri safuZvlebi da qarTuli enis
logika”?
(citatis dasasruli)
komentari: wina punqtSi k. gelaSvilma CemTan mimarTebaSi gamoiyena termini `aRiareba~.
am punqtSi ki, rogorc Cans, mas eWvi gasCenia, iqneb proeqtis avtori tyuiso, da
zemocitirebuli kiTxviT mimarTavs Tsu maTematikis institutis warmomadgenlebs.
batono dekano, mogexsenebaT, rom `bunebrivi enebis zogadi logikuri safuZvlebi da
qarTuli enis logika~ Tsu maTematikis institutma 2006-2007 wlis I semestrSi erT-
erT sauniversiteto kursad waradgina. igive sauniversiteto kursi Tsu maTematikis
institutma sauniversiteto kursad 2006-2007 saswavlo wlis II semestrSic
waradgina. magram, reformirebul universitetSi sauniversiteto arCeviTi kursebis
sistemis mouwesrigeblobis gamo, verc I da verc II semestrSi ver moxerxda am kursiT
dainteresebuli studentebis saswavlo interesebis dakmayofileba. _ imedi maqvs 2007-
2008 saswavlo wels mainc SeZlebs universiteti sauniversiteto kursebis problemis
mogvarebasa da, Sesabamisad, am wels mainc miecemaT studentebs zemoaRniSnuli
sauniversiteto kursiT codnis gaRrmavebis SesaZlebloba.
CanarTi: k. gelaSvili am kiTxvas Cemi statiis 19-e gverdis safuZvelze ayenebs, arada
im gverdze me Semdegs vambob:
`miuxedavad imisa, rom sauniversiteto konkursma uari Tqva maTematikuri da bunebrivi
enebis logikis specializaciaze Tsu sabunebismetyvelo fakultetis maTematikis
135
institutis imdroindelma direqtorma prof. r. boWoriSvilma Cemi saleqcio kursi
`bunebrivi enebis zogadi logikuri safuZvlebi da qarTuli enis logika~ erT-erT
sauniversiteto arCeviT kursad waradgina1, rac Tsu maTematikis institutis mxridan
saqarTveloSi bunebrivi enebis logikisa da maTematikuri lingvistikis dafuZnebis
mizniT mimdinare procesebis kidev erTi mxardaWera iyo.
Tumca, imis gamo, rom konkursiT daibloka universitetSi pirvelad ori wlis win
dafuZnebuli `maTematikuri da bunebrivi enebis logikis~ specializacia, institutis
meoTxe kurselebs ar miecaT saSualeba imisa, rom daesrulebinaT `maTematikuri da
bunebrivi enebis zogadi logikuri safuZvlebis~ is oTxsemestriani kursi, romlis
pirveli ori semestri maT ukve gavlili hqondaT, xolo Tsu maTematikis institutis
axlandel mesame kurselebs, romlebTanac araformalur saseminaro reJimSi ori weli
vTanamSromlobdi da romlebsac konkursamdeli sauniversiteto wesdebis Tanaxmad
sabakalavro specializaciad `maTematikuri da bunebrivi enebis logika~ qondaT
arCeuli, reformirebul universitetSi ar miecaT swavlis maT mier ukve gakeTebuli
arCevanis Sesabamisad gagrZelebis saSualeba. _ vTvli, rom procesTa aseTi uapelacio
forsireba studentisa da maswavleblis uflebebis uxeSi darRvevaa.
riT SeiZleba imis dasabuTeba, rom Zveli sagnobrivi saswavlo gegmiT meoTxe-mesame
kursze ukve misuli studentis axal sagnobriv gegmaze gadayvana am studentis
saswavlo miznebsa da am miznebze mibmul saxelmwifoebriv interesebs emsaxureba? _
aseTi ram mxolod im SemTxvevaSi SeiZleba dasabuTdes, Tu studentis im Zveli
saswavlo gegmiT gansazRvrul miznebs aranairi saxelmwifoebrivi interesi ar ebmeboda,
rac `maTematikuri da bunebrivi enebis logikis specializaciis~ SemTxvevaSi ase
namdvilad ar aris.~
aqedan gamomdinare SekiTxva k. gelaSvilTan: sauniversiteto reformas rom Tsu
maTematikis institutis studentebis es pirveli Taoba ar waerTmia am saqmisaTvis da
am institutSi bunebrivi enebis logikisa da maTematikuri lingvistikis mimarTulebiT
ukve dawyebuli saswavlo procesi rom ar daebloka, maSin me da Cemi mcirericxovani
jgufi studentebis am da moval TaobebTan erTad SevZlebdiT Tu ara qarTuli
maTematikuri lingvisturi skolis formirebas?
1 sabunebismetyvelo fakultetis maTematikis institutis am mxardaWeram ufleba momca universitetTan
konstruqciuli TanamSromlobiTi procesebis farglebSi mezruna daSvebuli Secdomebis gasworebaze.
Tumca, xazgasasmelia isic, rom miuxedavad zemoaRniSnulisa da Cemi araerTi mcdelobisa me versad
mivageni sauniversiteto arCeviTi kursebis CamonaTvals. _ rogorc Cans, sabakalavro swavlebis
sauniversiteto, safakulteto da sainstituto arCeviTi kursebis sistema, rac reformis Semdgomi
saswavlo strategiis sasafuZvlod mniSvnelovani Semadgeneli unda yofiliyo, jer kidev arasaTanadod
aris mowesrigebuli! _ ase magaliTad, Tsu maTematikis institutis III da IV kursebs nacvlad realuri
arCeviTi kursebis sistemisa e.w. arCeviT kursebad kviraSi oTx saaTiani datvirTviT TiTo mimarTulebis
gaswvriv TiTo savaldebulo kursi ekiTxebaT da es maSin, rodesac reformamde es yovelkvireuli oTxi
saaTi sxvadasxva modulebis gaswvriv sxvadasxva arCeviTi safexuris specialur kursebad iSleboda, rac
students saSualebas aZlevda farTo speqtrSi ganesazRvra da Camoeyalibebina Tavisi arCevani. _
gasagebia, rom studentis faqtobrivi arCevanis gareSe datoveba arsebiTad ewinaaRmdegeba studentis
arCevanze orientirebuli sauniversiteto reformis Zireul princips. amasTan, Tu aseTi midgoma nakleb
sazianoa Tsu maTematikis institutis iseTi viwrod orientirebuli mimarTulebebisTvis rogorebicaa
ricxviTi meTodebi, albaTobis Teoria da statistika, diferencialuri da integraluri gantolebebi da
maTematikuri analizi, iseTi umniSvnelovanesi maTematikuri dargebis makombinirebeli mimarTulebisTvis,
rogorc aris logikis, algebris, geometriisa da topologiis mimarTuleba, es midgoma gansakuTrebiT
saziano xdeba.
136
11. (citatis dasawyisi)
`11. (gv. 22):
kiTxva: sad aris gamoqveynebuli is siaxleebi, rac proeqtis avtorebis mier aris
mignebuli qarTul enaSi? Tu ara ratom?
(citatis dasasruli)
qvemoT, imisTvis, rom am kiTxvas pasuxi gaeces, momyavs Cemi 18 wliani samecniero
saqmianobis ganmavlobaSi gamoqveynebuli naSromebis, gamogonebebis da Targmanebis
sruli sia:
a) monografiebi:
1. К. Пхакадзе (соавторамы), Елементы Парафазной Логики и еѐ Приминение, Труды ИПМ, т 35,
1989 5-205; 2. k. fxakaZe, propoziciuli i-algebra da misi gamoyenebani, deponirebulia ,,teqinformSi”,
1993, 1-98;
3. k. fxakaZe, winare zmnuri semantikuri erTeulis cneba, piris niSanTa sakiTxi, integraluri
da araintegraluri gagebis zmnuri sityva-Sinaarsebi da qarTuli zmnis arasruli anu pirveli
semantikuri klasifikacia, damatebiTi sakiTxavi kursi Tanamedrove maTematikur lingvistikaSi,
Tbilisi, `universali~, 2004 (2006 meore gamocema), 72-152;
4. k. fxakaZe (TanaavtorebiT), logikuri brunebisa da lingvisturi mimarTebebis sakiTxisaTvis
qarTulSi, s-s Jurnali `qarTuli ena da logika~, ianvari-ivnisi (#1), Tbilisi, gamomcemloba
`universali~, 2005, 19-77;
b) statiebi:
5. К. Пхакадзе, ∆-исчисление, Труди Института Прикладной Математики имени И. Н. Векуа, т. 38, 1990 (41-46);
6. К. Пхакадзе, Об Одном Алгоритме в Алгебре Логики, Труди Института Прикладной
Математики имени И. Н. Векуа, т. 38, 1990 (47-52);
7. К. Пхакадзе, ∆-алгебра, ДОКЛАДЫ Семинара Института Прикладной Математики имени И.
Н. Векуа Т. 22, 1993, (65-71); 8. K. Pkhakadze, Propositional I-Algebra and a Strongly Fictitions Variable in Proposotional
Algebra, REPORTS of Enlarged Sessions of The Seminar of I. Vekua Institute of Applied Mathematics, Vol. 8, #3, 1993 (71-74);
9. k. fxakaZe, i-algebra, saqarTvelos mecnierebaTa akademiis moambe, 1995;
10. K. Pkhakadze, Towards a Notion of Incompletely Defined Sets, REPORTS of Enlarged
Sessions of The Seminar of I. Vekua IAM, Vol.10, #3,1 995 (62-65);
11. K. Pkhakadze, MG(MG)-Resolution and Its Soundness and Completeness in a Theory
T(T), Proceedings of the II Tbilisi Symposium on Language, Logic and Computation, edited
by Robin Cooper, Thomas Gamkrelidze, Tbilisi State University, 1997, 242-251;
12. K. Pkhakadze, Herbrand Functional Q-domains, Herbrand Q-interpretations and
Properties MGRQ- resolutive Inferences in the Second Order Q-theories, REPORTS of Enlarged Sessions of The Seminar of I. Vekua IAM, Vol. 13, #4, 1998 (77-80);
13. K. Pkhakadze (with co-author), Towards the Strong Formal Logical Understanding of the Word Based on the Natural Georgian Language System, Annals of the Court-Godel-Society, Volume N5, Vienna, 2002 (70-73); 14. k. fxakaZe (TanaavtoriT), bunebrivi qarTuli enobrivi sistemis formalur-logikuri
izomorfis (adekvatis) moZiebis mizniT, qarTul-evropuli instituti, ,,iveria” t. VI, parizi,
2001, 129-148;
15. k. fxakaZe, sityvaTa Soris sintaqsuri kavSirebis Sesaxeb, qarTul-evropuli instituti,
,,iveria”, t. VII-VIII, parizi 2001 – 2002, 117-126;
16. K. Pkhakadze (with co-author), About the Main Ideas of the Direct Formal-Logical Description of the Georgian Natural Language System through One Example, Reports of Seminars I. Vekua IAM, Vol.29 2003, (11-14),
137
17. k. fxakaZe (TanaavtorebiT), enobriv-azrovnebiTi gagebadobis cnebisa da martivi da
integraluri gagebis zmnuri sityvebis Sesaxeb qarTulSi, arn. Ciqobavas saxelobis
enaTmecnierebis institutis I respublikuri konferencia ,,bunebriv enaTa damuSaveba”,
konferenciis masalebi, Tbilisi 2003, 37-39;
18. k. fxakaZe (TanaavtorebiT), warmoadgenen Tu ara logikuri, programuli da bunebrivi
enobrivi sistemebi erTmaneTisagan principulad gansxvavebuli tipis semantikur sistemebs?, arn.
Ciqobavas saxelobis enaTmecnierebis institutis I respublikuri konferencia ,,bunebriv enaTa
damuSaveba”, konferenciis masalebi, Tbilisi 2003, 17-19;
19. K. Pkhakadze (with co-authors), About the Main Ideas of the Direct Formal-Logical Description of the Georgian Natural Language System Through the Examples, Proceedings of the V Tbilisi Symposium on Language, Logic and Computation, ILLC, University of Amsterdam, CLLS, Tbilis State University, 2003, 129-137; 20. k. fxakaZe, bunebrivi qarTuli enobrivi sistemis erTi fragmenti rogorc simravlur
Teoriuli sistema, qarTul-evropuli instituti, `iveria~, t.X-XI, parizi 2003–2004, 104-116;
21. k. fxakaZe (TanaavtorebiT), warmoadgenen Tu ara logikuri, programuli da bunebrivi
enobrivi sistemebi erTmaneTisagan principulad gansxvavebuli tipis semantikur sistemebs? –
anu enobrivi niSnisa da Cveneuli enobrivi msoflxedvis Sesaxeb, qarTul-evropuli instituti,
,,iveria”, t. X-XI parizi 2003 – 2004, 220-248;
22. k. fxakaZe (TanaavtorebiT), bunebriv enaTa damuSavebis Tanamedrove problematika da
qarTuli enis pirdapiri formalur-logikuri aRwera, arn. Ciqobavas saxelobis enaTmecnierebis
institutis II respublikuri konferencia ,,bunebriv enaTa damuSaveba”, konferenciis masalebi,
Tbilisi 2004, 26-27; 23. k. fxakaZe (TanaavtorebiT), qarTuli enis birTvuli nawilis kompiuteruli modeli da
martivi winadadebis sintaqsuri sinTezatori da analizatori, arn. Ciqobavas saxelobis
enaTmecnierebis institutis II respublikuri konferencia ,,bunebriv enaTa damuSaveba”,
konferenciis masalebi, Tbilisi 2004, 38-40;
24. k. fxakaZe (TanaavtoriT), qarTuli enobrivi sistemis pirdapiri formalur-logikuri
aRweris ZiriTadi miznebisa da meTodebis Sesaxeb, saqarTvelos mecnierebaTa akademiis akad. g
wereTlis saxelobis aRmosavleTmcodneobis institutis samecniero Jurnali `perspeqtiva
XXI~, Tbilisi 2004, 220-224;
25. K. Pkhakadze (with co-author), About Main Ideas of Direct Formal-Logical Description of the Georgian Language, PROCEEDINGS of I. Vekua Institute of Applied Mathematics, Vol. 53, Tbilisi, 2004, 33-40; 26. k. fxakaZe, winaTqma anu logikisa da enis gaerTianebuli qarTuli jgufis miznebisa da
amocanebis Sesaxeb, s-s Jurnali `qarTuli ena da logika~, (#1), Tbilisi, gamomcemloba
`universali~, 2005, 1-19;
27. k. fxakaZe (TanaavtorebiT), maTematikuri da bunebrivi enebis logika da Tanamedrove
saswavlo miznebi, s-s Jurnali `qarTuli ena da logika~, ianvari-ivnisi (#1), Tbilisi,
gamomcemloba `universali~, 2005, 155-160;
28. k. fxakaZe (TanaavtorebiT), bunebrivi qarTuli enobrivi sistemis pirdapiri formalur-
logikuri aRwera da misi zogierTi gamoyenebani, arn. Ciqobavas saxelobis enaTmecnierebis
institutis III respublikuri konferencia ,,bunebriv enaTa damuSaveba”, konferenciis masalebi,
Tbilisi 2005, 30-32;
29. k. fxakaZe, globalizacia, qarTuli ena da saxelmwifo miznobrivi programa `kompiuteris
sruli programul-momsaxureobiTi moqceva bunebriv qarTul enobriv garemoSi~, s-s Jurnali
`qarTuli ena da logika~, (#2), Tbilisi, `universali~, 2005, 1-11;
30. k. fxakaZe (TanaavtorebiT), `qarTuli enis sintaqsuri safexuris kompiuteruli
marTlmweris erTi eqsperimentis Sesaxeb, s-s Jurnali `qarTuli ena da logika~, ivlisi-
dekemberi (#2), Tbilisi, `universali~ 2005, 62-65;
31. k. fxakaZe (TanaavtorebiT), `natvra~ tipis zmnuri semantikebi da principuli gansxvavebebi
qarTul da indoevropul uRlebebs Soris, s-s Jurnali `qarTuli ena da logika~, ivlisi-
dekemberi (#2), Tbilisi, `universali~ 2005, 66-81;
138
32. k. fxakaZe (TanaavtoriT), qarTuli enis zogadi kvantorul-predikatuli analizi da
logikuri amocanebis amomxsneli pirveli eqsperimentuli programa qarTulisaTvis, s-s
Jurnali `qarTuli ena da logika~, ivlisi-dekemberi (#2), Tbilisi, `universali~ 2005, 82-87;
33. k. fxakaZe, (TanaavtorebiT), qarTul-germanuli mTargmneli da I safexuris programuli
sinTezatori da analizatori qarTulisaTvis, s-s Jurnali `qarTuli ena da logika~, ivlisi-
dekemberi (#2), Tbilisi, `universali~ 2005, 88-91;
34. k. fxakaZe (TanaavtoriT), saxelmwifo miznobrivi programa `kompiuteris sruli
programul-momsaxureobiTi moqceva bunebriv qarTul enobriv garemoSi~ - miznebi, Sedegebi,
perspeqtivebi, 2006 (2004 pirveli gamocema), 1--22;
35. k. fxakaZe (TanaavtorebiT), morfemebis maTematikuri funqciebisa da winadadebebSi
sityvaTSorisi carieli adgilebis problema qarTuli enis mixedviT, arn. Ciqobavas saxelobis
enaTmecnierebis institutis IV respublikuri konferencia ,,bunebriv enaTa damuSaveba”,
konferenciis masalebi, Tbilisi 2006 (16-18),
36. k. fxakaZe (TanaavtorebiT), Tsu miznobrivi programa `kompiuteris sruli programul-
momsaxureobiTi moqceva bunebriv qarTul enobriv garemoSi~ da qarTuli enisa da metyvelebis
maTematikuri da manqanuri dafuZnebis amocanebis Sesaxeb, Tsu gmi III respublikuri saseminaro
kvireuli `logika, ena, gamomTvleli~, saseminaro kvireulis moxsenebebi, 2007 (3-6);
37. k. fxakaZe (TanaavtorebiT), Tsu miznobrivi programa `kompiuteris sruli programul-
momsaxureobiTi moqceva bunebriv qarTul enobriv garemoSi~ da qarTuli enis logikisa da
qarTuli enis logikuri gramatikis saganmanaTleblo datvirTvebis Sesaxeb, Tsu gmi III
respublikuri saseminaro kvireuli `logika, ena, gamomTvleli~, saseminaro kvireulis
moxsenebebi, 2007 (6--9);
38. k. fxakaZe (TanaavtoriT), qarTuli enis, qarTuli enis logikisa da maTematikuri logikis
integrirebuli swavlebis Sesaxeb, Tsu gmi III respublikuri saseminaro kvireuli `logika, ena,
gamomTvleli~, saseminaro kvireulis moxsenebebi, 2007 (9-18);
39. k. fxakaZe (TanaavtoriT), saxelmwifo miznobrivi programis `kompiuteris sruli
programul-momsaxureobiTi moqceva bunebriv qarTul enobriv garemoSi~ ukve miRweuli
Sedegebisa da misaRwevi miznebis anu qarTuli maTematikuri skolis maTematikuri lingvistikiT
gafarToebis aucileblobis Sesaxeb, Tsu gmi III respublikuri saseminaro kvireuli `logika,
ena, gamomTvleli~, saseminaro kvireulis moxsenebebi, 2007 (22-52);
40. k. fxakaZe (TanaavtorebiT), kompiuteri qarTuli teqstebis wakiTxvas SeZlebs, arn.
Ciqobavas saxelobis enaTmecnierebis institutis V respublikuri konferencia ,,bunebriv enaTa
damuSaveba”, konferenciis masalebi, Tbilisi 2007;
41. k. fxakaZe (TanaavtorebiT), qarTuli enis bunebrivi logikis sasafuZvlo sakiTxebi, arn.
Ciqobavas saxelobis enaTmecnierebis institutis V respublikuri konferencia ,,bunebriv enaTa
damuSaveba”, konferenciis masalebi, Tbilisi 2007,
g) Tezisebi:
42. К. Пхакадзе, zogierTi Sedegebi formulis sruli Secnobis problemis Sesaxeb, IX
Всесаюзная Конференция В Теоретическое Кибенетике, Волгоградскйи Унивеситет, 1990; 43. K. Pkhakadze, Indefinite Valued Logic and Its Some Application in Mechanical
Treorem Proving , The Abstraqts of I Tbilisi Symposium on Language, Logic and
Computation, Tbilisi State University, 21-25 Octomber, 1995;
44. K. Pkhakadze, MG(MG)-Resolution and Its Soundness and Completeness in a Theory
T(T), The Thesis of the II Tbilisi Symposium on Language, Logic and Computation, edited
by Robin Cooper, Thomas Gamkrelidze, Tbilisi State University, 1997;
45. K. Pkhakadze (with . co-authors), Logic of Language and Paradoxes, Annals of the Court-Godel-Society, Volume N4, Vienna, 2001; 46. k. fxakaZe (TanaavtorebiT), maTematikuri logika da bunebrivi enobrivi sistemebis
formalizaciisa da maTematizaciis amocanebi, maTematikosTa III kongresis Sromebi, 2001;
47. K. Pkhakadze (with co-author), To Direct Formal-Logical Description of Goergian Language based on the Language as a Natural System, The Abstracts of the Tbilisi IV Symposium on Logic, Language and Computation, 2001;
139
48. k. fxakaZe (TanaavtorebiT), enis logika da paradoqsebi, maTematikosTa respublikuri
konferencia, akademikos ilia vekuas saiubileo dReebi, Tbilisi 2001,.
49. K. Pkhakadze (co-author), Towards the Strong Formal Logical Understanding of the Word Based on the Natural Georgian Language System, LPAR 2002, Thesis of international Conference on The Logic for Programming, Artificial Intelligence and Reasoning, Georgia Academy of Since, October 14-18, 2002. 50. K. Pkhakadze (with co-author), About the Main Ideas of the Direct Formal-Logical Description of the Georgian Natural Language System Through One Example, The Thesis of the Tbilisi V International Symposium on Logic, Language and Computation, 2003; 51. K. Pkhakadze (with co-authors), About the Main Ideas of the Direct Formal-Logical Description of the Georgian Natural Language System Through the Examples, Thesis of the V Tbilisi Symposium on Language, Logic and Computation, TSU, 10-15 September, 2003; 52. K. Pkhakadze (co-author), The semantic side of language productivity and the Georgian verbal inflection, Thesis of The XVII International Congress of Linguists, Prague, 2003. 53. k. fxakaZe (TanaavtorebiT), qarTulenobrivi azrovnebiTi sistemis logikur-lingvisturi
analizi Ţ aRniSvnaTa Teoriis enobrivi midgomebiT, saqarTvelos maTematikosTa IV yriloba,
Tbilisi, 2005;
54. k. fxakaZe (TanaavtorebiT), qarTuli enis logikuri gramatika da misi meTodologiuri
gamoyenebani, saqarTvelos maTematikosTa IV yriloba, Tbilisi 2005;
55. k. fxakaZe (TanaavtorebiT), qarTuli maTematikuri lingvisturi skolis gadaudebeli
formirebis aucileblobis Sesaxeb, saqarTvelos ganaTlebisa da mecnierebis saministros
samecniero konferencia `qarTuli saliteraturo enis sakiTxebi (istoria, da Tanamedrove
mdgomareoba), 14, 16-17 aprili, 2007.
g) gamogonebebi:
56. К. Пхакадзе (сооавторамы), Дешифратор С Контролѐм, 1989;
57. К. Пхакадзе (сооавторамы) Парафазний Тригер, 1989; d) Targmanebi:
58. v. grunveldi, logika da ena: terminTa mcire ganmartebiTi leqsikoni, mTargmel-
redaqtorebi: k. fxakaZe, l. lekiaSvili, damatebiTi sakiTxavi kursi Tanamedrove maTematikur
lingvistikaSi (redaqtori k. fxakaZe), `universali~ 2006 (153-192);
59. b. parti, a. miuleni, r. uoli, maTematikuri meTodebi enaTmecnierebaSi – nakveTi I:
maTematikuri da bunebrivi enebis zogadi logikuri safuZvlebi, mTargmnel-redaqtorebi: k.
fxakaZe, l. lekiaSvili, mTargmnelebi: e. soselia, m. ivaniSvili, gamoica s-s Jurnalis
`qarTuli ena da logika~ damatebis saxiT, `universali~, 2005 (170);
60. r. hauseri, gamoTvliTi enaTmecnierebis safuZvlebi _ gramatikuli Teoriebi, mTargmnel-
redaqtori k. fxakaZe, mTargmnelebi: l. abzianiZe, n. vaxania, s. masxaraSvili, n. fxakaZe, b.
CiqviniZe, s-s Jurnalis _ `qarTuli ena da logika~ _ y-w damateba, `universali~, #3-#6 – II
nawili, 2006-2007.
k. gelaSvili am punqtSi kiTxvas ase ayenebs: `sad aris gamoqveynebuli is siaxleebi,
rac proeqtis avtorebis mier aris mignebuli qarTul enaSi? Tu ara ratom?~ _ me
visargebleb am kiTxviT da publikaciebis miniSnebiT mokled warmovaCen ara qarTul
enaSi mignebuli siaxleebs, aramed qarTuli enisa da qarTulenobrivi azrovnebis
maTematikuri Teoriis SemuSavebis mizniT Cemi da Cemi mcirericxovani jgufis mier
warmoebuli kvlevebis Sedegebs:
1. qarTuli enisa da qarTulenobrivi azrovnebis maTematikuri Teoriis SemuSavebis
mizniT warmoebuli kvlevebis is Sedegebi, romelTa nawili aRrmavebs, nawili ki _
upirispirdeba Comskisa da montegius gramatikul xedvebs:
1.1 SemuSavda qarTuli enis aRweris sruliad axali meTodi, romelsac qarTuli enis,
rogorc bunebrivi sistemis, pirdapiri formalur-logikuri aRweris meTodi ewoda.
zogjer es meTodi qarTuli enis bunebrivi aRweris meTodadac iwodeba da igi
140
Zireulad eyrdnoba qarTuli enis morfemebis, sityvebisa da punqtuaciebis niSnebis
maTematikuri enis simboloebad aRweris ukve dadasturebul SesaZleblobas.
1.2 qarTuli enis safuZvelze maTematikurad gadaazrda sityvis cneba. kerZod,
dasabuTda, rom qarTuli enis TiToeuli sityva SeiZleba aRiweros adgilianobis,
adgilTa tipisa da sityvis, rogorc operatoris, mniSvnelobaTa tipis miniSnebiT.
sityvis maTematikuri cnebis safuZvelze daiZebna qarTul enaSi bunebrivad arsebuli
sintaqsuri kavSirebis aqamde ucnobi tipebi da maTematikuri formulebis saxiT
aRiwera isini. amasTan, dasabuTda, rom qarTul enaSi amave maTematikuri midgomebiT
aRiwereba leqsikuri da gramatikuli morfemebi, punqtuaciis niSnebi da sxva enobrivi
kategoriebi.
1.3 qarTuli enis bunebrivi aRweris safuZvelze dasabuTda qarTuli da frege-
fxakaZiseuli maTematikuri enebis zogadi erTtipobrioba. es, Tavis mxriv, safuZvlad
iqca Semdegi mniSvnelovani ganacxadis gakeTebisa: qarTuli enis sruli maTematikuri
dafuZnebis, anu qarTuli enis reformalizebis problema TiTqmis mTeli moculobiT
daiyvaneba azrobrivad nagulisxmevi da weriTi da zepiri metyvelebisas gamotovebuli
frCxilebis aRdgenis problemaze.
1.4 ganisazRvra logikuri brunebis, lingvisturi mimarTebisa da winare zmnuri
semantikuri erTeulis fundamenturi cnebebi da alfabeturad gaiwera qarTuli weriTi,
zepiri da azriTiUenebis birTvuli nawilis montegiuseuli simravluri modeli.
amasTan, maTematikuri TvalsazrisebiT dasabuTda, rom arsebiTi saxelebisaTvis qarTul
enaSi erTmaneTisagan ganirCeva Semdegi 14 brunviTi forma: Ni; Nis; Nisken; Nisgan;
NisTvis; Nidan; NiT; Ns; NSi; Nze; Nad; Namde; NTan; Nma.
1.5 dadginda piris niSnebis maTematikuri funqciebi da dadasturda, rom maTematikuri
TvalsazrisebiT qarTul enaSi aris Semdegi 5 gansxvavebuli tipis lingvisturi
predikati (zmna): [V1(N1)=t], [V2(N1, N2)=t], [V3(N1, N2, N3)=t], [V3(N1, N2, N3,
N4)=t], [V3(N1, N2, N3, N4, N5)=t] (aq k{1,2,3,4,5} da Nk{Ni; Nis; Nisken;
Nisgan; NisTvis; Nidan; NiT; Ns; NSi; Nze; Nad; Namde; NTan; Nma}).
1.6 dasabuTda, rom qarTuli enis TxrobiTi winadadebebi aragaazrebadia t da f
WeSmarituli mniSvnelobebisa da = logikuri igiveobis oradgiliani operatoris
gauazreblad: kerZod, dasabuTda, rom qarTul enaSi nebismieri mtkicebiTi TxrobiTi
winadadebis mTavari operatori aris [_1 = t] erTadgiliani enobriv-maTematikuri
predikatuli forma.
1.7 dadginda, rom indoevropuli martivi msjelobisgan gansxvavebiT qarTuli martivi
msjelobis Semadgenel nawilebad aristoteleseuli subieqtis, kopulasa da
predikatis ganxilva aramarTebulia, da rom qarTuli martivi msjelobis Semadgeneli
nawilebia [_1 = t] erTadgiliani enobriv-maTematikuri predikatuli forma, am martivi
msjelobis amgebi lingvisturi predikati da am predikatTan brunvis niSnebiT
sintaqsurad mikavSirebuli arsebiTi saxelebi.
1.8 maTematikuri TvalsazrisebiT qarTul enaSi erTmaneTisagan ganirCa 4 gansxvavebuli
brunviTi formis zedsarTavi saxeli: A, Ai, Ama, A- da 8 gansxvavebuli brunviTi
formis makvantificirebeli (ganmazogadebeli an ganmakerZoebeli) saxeli: Q, Qi,
Q-, Qma, Q, Qi, Q-, Qma.
141
1.9 dasabuTda, rom maTematikuri TvalsazrisebiT gaumarTlebelia gaarsebiTebuli
zedsarTavi da makvantificirebeli saxelebis mabrunebeli morfemebis mabrunebel
morfemebad daklasificireba. kerZod, dasabuTda, rom es morfemebi ar arian arc
fleqsiuri da arc derivaciuli tipis da rom upriani iqneba Tu am sruliad axali
tipis morfemebs Semamoklebel morfemebad davaklasificirebT, radgan qarTul enaSi
isini swored prof. S. fxakaZiseuli Semamoklebeli simboloebis funqciebs asruleben.
1.10 logikuri brunebisa da lingvisturi predikatis ganmsazRvreli principebis
safuZvelze dadginda arsebiTi saxelebis mabrunebeli morfemebis maTematikuri
funqciebi da qarTul enaSi gadawyda sxvadasxva logikur brunviT formaSi myof
arsebiT saxelebs modevnebuli carieli adgilebis problema. kerZod, dasabuTda, rom
qarTul azriT enaSi Nα brunviT formaSi myof arsebiT saxels modevnebuli carieli
adgiliT (_1/Nα) tipis formaluri Casmis maTematikuri operators ukeTdeba
realizacia (aq α{Ni, Nis, Nisken, Nisgan, NisTvis, Nidan, NiT, Ns, NSi, Nze, Nad,
Namde, NTan, Nma})
1.11 gairkva, rom qarTul enaSi, da, Sesabamisad, qarTulenobriv azrovnebaSi arsebiTi
saxelebiT mogvecema an am saxeliT gaazrebadi simravle, an am simravleze
gansazRvruli cvladi, an amave simravleze gansazRvruli konstanta. amasTan, gairkva
isic, rom qarTulenobriv azrovnebaSi zedsarTavi saxelebiT mogvecema aramkacri
dalagebis mimarTebiT dalagebuli simravle, maSin rodesac arsebiTi saxelebiT
mocemuli simravleebi dalagebul simravleebad ar azrdeba.
1.12 qarTul enaSi gadawyda zedsarTav da makvantificirebel saxelebsa da arsebiT
saxelebs Soris arsebuli carieli adgilis problema. amasTan, dasabuTda, rom qarTul
azriT enaSi erTmaneTisagan ganirCeva (A_), (Ai_i), (Ama_ma), (A-_-) tipis
zedsarTavi saxelebi, romelTagan TiToeuli erTadgiliani enobriv-maTematikuri
funqcionaluri formaa. enobriv-maTematikuri kanonebis saxiT gaiwera qarTul zepir,
weriT da azriT enebSi Cadgmuli simravleTa Teoriis Zireuli aqsiomebi.
1.13 gairkva, rom qarTul enaSi kvantoruli frazebi xasiaTdebian arakvantoruli
saxeluri frazebiT azrovnebaSi mocemul an cvladur, an konstantur saxelur
frazebze operirebiT. gairkva, rom es operireba Sedegad iZleva amgvarad warmoebuli
kvantoruli saxeluri fraziT gaazrebad simravleze gansazRvrul dabmul cvlads.
amasTan, qarTul enaSi erTmaneTisagan ganirCa -tipisa da -tipis kvantoruli frazebi,
romelTagan TiToeuli, imisda mixedviT, igi inarCunebs, Tu gardaqmnis saoperacio
saxeluri fraziT azrobrivad mocemul simravles an martiv, an rTul kvantorul
frazad gaigeba. _ amiT safuZvlebi Caeyara qarTuli enaSi e.w. kvantoruli sityvebis
maTematikur Teorias.
1.14 qarTuli enis bunebrivi aRweriT SemuSavebuli midgomebiT dadginda, rom
maTematikuri TvalsazrisebiT qarTuli enis ukavSiro, anu martivi da
martivgavrcobili TxrobiTi winadadeba warmoadgens an SezRudulcvladebian, an
SezRudulkonstantebian, anda Sezudulkvantorebian martiv predikatul formas.
amasTan, TiTqmis sruli moculobiT gadawyda qarTuli enis ukavSiro winadadebebis
maTematikur enaze avtomaturi Targmnis, anu, rac igivea, qarTul azriT enaze
algoriTmuli dayvanis problema. _ es umniSvnelovanesi Sedegi qarTuli enis
gansakuTrebuli maTematikuri Taviseburebebis aSkara dasturia.
142
1.15 qarTuli enis pirdapiri formalur-logikuri aRweriT ukve gamokveTilma Sedegebma
da, kerZod, qarTuli enis formalizmis TiTqmis srulma identurobam frege-
fxakaZiseuli maTematikuri enis formalizmTan gvibiZga enisa da azrovnebis
filosofiis farglebSi dRes arsebuli msoflmxedvelobiTi Tvalsazrisebis
dazustebisaken. kerZod: Tu montegiusaTvis, gamomdinare misi Tezisidan, ar arsebobda
aranairi arsebiTi gansxvaveba inglisuris magvar bunebriv enebsa da fregeseul
xelovnur maTematikur enas Soris, Cven vTvliT, qarTulis magvari bunebrivi enebi da
formalurad ganviTarebadi frege-fxakaZiseuli maTematikuri ena zogadad erTi tipis
bunebrivi sistemebia da rom dRes e.w. fregeseuli xelovnuri maTematikuri ena dRes
e.w. bunebriv enaze ufro siRrmiseuli safexuris aseve bunebrivad arsebuli enobrivi
sistemaa. amasTan, miviCnevT, rom adamianiseuli azrovnebiTi procesebi mimdinareoben ara
mxolod bunebrivi enis anu, cnobieri bunebrivi enis farglebSi, da ara mxolod
cnobierad, aramed qvecnobieri anu instiqturi saxiT isini mimdinareoben agreTve
maTematikuri anu, qvecnobieri safexuris bunebriv enobriv garemoSic.
1.16 dasabuTda, rom enobriv erTeulTa Soris komunikacia aris enis ara Zireuli,
aramed meoradi daniSnuleba, rasac safuZvlad edeba amave enis farglebSi enis
matarebeli erTeulis Sida enobrivi komunikacia Tavis TavTan da rom enobrivi niSani
unda ganixilebodes ara rogorc `aRsaniSnisa~ da `aRmniSvnelis~ dawyvileba, rogorc
es aris sosiurTan, aramed rogorc triada `aRsaniSnis~, `aRmniSvnelisa~ da `niSnisa~.
qarTuli enisa da qarTulenobrivi azrovnebis maTematikuri Teoriis SemuSavebis mizniT
warmoebuli kvlevebis am punqtiT gawerili Sedegebi sxvadasxva moculobiTa da
sxvadasxva datvirTvebiT asaxulia Semdeg publikaciebSi: 3, 4, 13, 14, 16, 19, 20, 22,
24, 25, 27, 28, 32, 33, 35, 36, 37, 38, 39, 41, 45, 46, 47, 48, 49, 51, 52, 54, 53, 54,
55, 59.
komentari: rogorc ukve aRiniSna, qarTuli enis bunebrivi aRweris meTodi eyrdnoba
fregeseul da prof. S. fxakaZiseul zogad maTematikur enobriv principebs. amgvarad,
Cems midgomebSi is gadawyvetebi, rac sakvlev meTodebSi prof. S. fxakaZiseuli
aRniSvnaTa Teoriis gamoyenebam ganapiroba, novaciuria.
ase magaliTad, gairkva, rom elifsisuri formebi arian imave tipis sistemuri
Semamoklebeli aRniSvnebi, rogorebic prof. S. fxakaZiseul aRniSvnaTa TeoriaSi
ganixileba. garda amisa, gairkva, rom integraluri gagebis zmnebis Seswavla dRes
dasavlur maTematikur lingvistikaSi ararsebuli meTodologiuri midgomebis
ganviTarebas iTxovs, radgan am tipis zmnebiT indoevropuli tipis enobrivi sistemebi
nakleb xasiaTdebian, maSin rodesac qarTul enobriv sistemaSi zmnaTa es specifiuri
tipi mniSvnelovan rols TamaSobs. amasTan, gairkva isic, rom qarTul enaSi am tipis
zmnebi prof. S. fxakaZiseuli Semamoklebeli simboloebis rols asruleben.
amasTan, is ZiriTadi, rac Cems midgomebs ganasxvavebs klasikuri indoevropuli
modgomebisagan aris is, rom me winadadebebidan ki ar viwyeb da maTgan ki ar gamomyavs
misi amgebi sityvebis maTematikuri enobrivi saxeebi, rac, TavisTavad, gamarTlebuli
iqneboda iseTi umorfologio enobrivi sistemebisTvis, rogoric inglisuria, aramed am
sityvebis morfologiurad realizebuli sintaqsuri da semantikuri specifikebis
sruli gaTvaliswinebiT vaxden maT pirdapir maTematikur aRweras, rac, saboloo jamSi,
143
qarTuli enobrivi sistemis maTematikur enobriv sistemad gadaazrebis saSualebas
iZleva.
xazgasmiT unda aRiniSnos, rom arsebulisagan ase principulad gansxvavebul
meTodologiaze gasvla ganapiroba qarTuli enis morfologiurad mowesrigebulma
sintaqsurma wesrigma da qarTuli zmnis aSkarad gamokveTilma fregeseulma
predikatulma bunebam.
qarTuli enis aseTi maTematikuri aRweris SesaZleblobas gasagebi eWviT Sexvdnen
cnobili ucxoeli eqspertebi, romlebic 2001 wels Cemi statiis (47, 25) recenziaSi
werdnen: `Let us suppose that Georgian can be described by the type of grammar that the
author describes. The Georgian is a regular language. But what about discontinuous constituents? Extraposition? Long distance dependencies?~
amgvarad, eqsperti mixvda, rom qarTuli enis Cems mier SemoTavazebuli gramatikuli
aRwera amtkicebs imas, rom qarTulSi is problemebi, romlebic man zemoT SekiTxvis
meSveobiT Camoayaliba, ar aris. amasTanave, man icis, rom inglisuri enisTvis
SemuSavebuli Teoriuli midgomebis safuZvelze gakeTebuli SefasebebiT qarTul enaSi
es problemebi unda iyos. sinamdvileSi ki, aranairi problema daSorebuli
Semadgenlebisa (discontinuous constituents), an daSorebuli damokidebulebisa (Long
distance dependencies), an eqstrapoziciisa (Extraposition) qarTul enaSi ar aris! _
es sruli sicxadiT adasturebs imas, rom qarTuli enis bunebrivad armcodne ucxoeli
eqspertebi qarTuli enis maTematikuri Teoriis SemuSavebis mizniT warmoebuli
kvlevebis eqspertirebis gadamwyvet faqtorad ar unda vaqcioT.
sabednierod es am samecniero sferos maRalkvalificiur eqspertebs SesaniSnavad esmiT
da amitomac ar arian kategoriulni Tav-TavianT SefasebebSi, rac zemocitirebuli
saeqsperto Sefasebis arakategoriuli toniTac dasturdeba.
imave recenziaSi igive eqsperti ambobs; `Author says „man‟ is in some situations
semantically a non-proper constant, and in some situations a variable. That is a remarkable new insight in logic. He should explain how this is possible~. _ is, rasac es
eqsperti logikaSi mniSvnelovan axal winWvretad afasebs, Tumca ki iTxovs mis gasageb
da dasabuTebul warmoCenas, me Cemi studentebisTvis erTi seminaris farglebSi gavxade
gasagebi, rac, isev vimeoreb, ganpirobebulia imiT, rom Cems studentebs qarTuli ena
bunebaSi aqvT, maSin rodesac am ucxoeli eqspertisTvis qarTulenobrivi azrovnebis
bunebrivi Taviseburebani ucxoa!
aqve minda mimovixilo kidev erTi ucxoeli eqspertis kidev erTi recenzia kidev erT
Cems naSromze (16, 19, 51). igi ambobs: `I have not been able to see through all the details
of the proposed system, wich comes with quite big claims as regards to Montague, Chomsky and Church, for instance. Still it seems to involve an interesting Montegovian project for Georgian.~ _ aSkaraa, rom eqsperti am SemTxvevaSic ver aris kategoriuli
da, bunebrivia, verc iqneba! _ is, rom romelime proeqti Sefasdes qarTuli enisTvis
karg montegiuseul proeqtad, mxolod montegiuseuli moZRvrebis codna ar kmara.
kidev erTi recenzia kidev erT Cem naSromze (35). am SemTxvevaSi recenzenti Riaa da
igi aris Comskisa da montegius uSualo mowafe, Tanamedrove maTematikuri
lingvistikis erT-erTi fuZemdebeli, masaCusetsis ielis universitetis profesori,
144
barbara hol parti. igi wers: `Nice. That looks completely reasonable!” mere agrZelebs:
`My intutions are influenced by English~. da bolos igi am recenzias Semdegi kiTxviT
asrulebs: `In many languages (including Russian), “the” is often implicit: “девушка” can
be “girl” or “a girl” or “the girl”. I think its basic meaning should be “girl”, type <e,t>, because we have NP NP NP NP NP / \ / \ / \ / \ / \ “DET” CN “DET” CN “DET” CN 0 CN 0 CN “the” “a” та девушка одна девушка наши девушки девушка девушка каждая девушка никакая девушка (the girl, agirl, either with 0 DET много девушек or by type-shifting)
Russion dose not have a traditionally recognized category “Determiner”: But something like that is plausable, I Think. - What about Georgian?~
am recenziaSi b. hol parti, romelsac, rogorc aRvniSne, erT enaze orientirebuli
Tanamedrove maTematikuri lingvistikis dafuZnebaSi umniSvnelovanesi wili aqvs
Setanili, xazs usvams imas, rom misi intuicia inglisuri enis azrovnebiTi
TaviseburebebiT aris ganpirobebuli da svams kiTxvas qarTul enaSi Determiner1-ebis
Taobaze.
es recenzia mizezis CvenebiTa da sruli gaxsnilobiT warmogvidgens imas, Tu ratom
ikaveben kompetenturi ucxoeli eqspertebi qarTuli enis maTematikuri Teoriis
SemuSavebis mizniT warmoebuli kvlevebis detaluri da kategoriuli Sefasebebisagan
Tavs
Tumca, recenzia mniSvnelovania misi Sinaarsidan gamomdinarec: recenziaSi prof. b.
parti umniSvnelovanes sakiTxs aqcevs yuradRebas. kerZod, inglisuri enis safuZvelze
SemuSavebuli montegiuseuli midgomebiT girl, rogorc CN kategoria, maTematikurad
gagebulia rogorc erTadgiliani <e,t> tipis predikati. amis gaTvaliswinebiT, gasagebi
xdeba ratom fasdeba logikaSi axal mniSvnelovan winWvretad, is xedva, romlis
mixedviTac qarTulSi CN tipis sityva „man‟ gaigeba ara rogorc <e,t> tipis
predikati, aramed an rogorc konstanta, an rogorc cvladi.
anu, qarTuli enis karnaxiT gakeTebuli da zemoT mokled mimoxiluli axali
logikuri winWvretiT gamodis, rom cvladi da konstanta, rac manamde maTematikisa da
maTematikuri enis monapovrebad iTvleboda, qarTuli enobrivi azrovnebis sasayrdene
Semadgenlebi yofilan.
1 Comskiseul da montegiuseul maTematikur lingvistikaSi Determiner-i (ganmsazRvreli) da CN-i (zogadi
saxeli) sasafuZvlo cnebebia. ComskisTan es cnebebi ZiriTadi lingvisturi kategoriebia, amitom maTi
gagba da gaazreba faqtobriv Tavad inglisuri enis gagebasa da gaazrebas niSnavs. montegius mixedviT
CN-i <e,t> tipad, Determiner-i ki _ <<e,t> e> tipad klasificirdeba. amgvarad, Tu Cven gamovalT am
terminebis montegiuseuli gansazRvrebebidan, unda davaskvniT, rom es ZiriTadi idoevropuli enobrivi
kategoriebi qarTul enobriv sistemaSi ar Sinaarsdebian. _ is, rom qarTuli enis maTematikuri Teoriis
SemuSavebis mizniT warmoebuli kvlevebisas Cven ver veteviT tradiciul dasavlur indoevropul
terminologiaSi ganpirobebulia qarTuli enis bunebrivi araindoevropuli TaviseburebebiT!
145
zemoTqmulidan gamomdinare me vayeneb am SemTxvevaSi umniSvnelovanes SekiTxvas: vis
davekiTxoT da vis gadavawyvetinoT is, Tu qarTulenobriv azrovnebaSi iseTi arsebiTi
saxelebi, rogoricaa sityva kaci, predikatad gaigeba, Tu amave sityviT mocemul
simravleze gansazRvrul SezRudul cvladad, an konstantad?! _ Cven ukve vnaxeT, rom
es is sakiTxia, romelzedac pasuxs ucxoeli specialistebisgan ver miviRebT! _
daekiTxo qarTuli enis bunebaze mas, visac es buneba ar gaaCnia, sul cota uxerxulia,
Tu meti ara!
amgvarad, Tu Cven gvinda, rom qarTuli enis maTematikuri Teoriis SemuSavebis mizniT
saqarTveloSi didi dagvianebiT dawyebuli procesebi swori mimarTulebiT warimarTos,
maSin unda gaviTvaliswinoT zemoaRniSnuli da unda vendoT qarTvel mecnierebs, miT
ufro, rom aseTi ndobiT aRWurvili qarTvel mecnierTa jgufis gareSe is urTulesi
amocana, rasac qarTuli enis maTematikuri da manqanuri dafuZnebis aucileblad
gansaxorcielebeli miznebi gansazRvraven, verafriT ver gadawydeba! _ aseTi ndoba
yovelwliurad SeiZleba gadamowmdes qarTuli enis srulmasStabiani teqnologizebis
mizniT warmoebuli kvlevebis RirebulebaTa damadasturebeli im eqsperimentuli
realizaciebiT, romlebic wlidan wlamde qarTuli weriTi da zepiri enebiT
kompiuterTan Tavisufali inteleqtualuri urTierTobis sul ufro mZlavr da
daxvewil gadawyvetebs unda iZleodes.
2. qarTuli enisa da qarTulenobrivi azrovnebis maTematikuri Teoriis SemuSavebis
mizniT warmoebuli kvlevebis is Sedegebi, romelTa nawili aRrmavebs, nawili ki _
upirispirdeba dRes arsebul qarTul klasikur gramatikul xedvebs:
2.1 qarTuli enis bunebrivi aRweriT principulad ganirCa erTmaneTisagan zmnebis
predikatuli da saxelebis arapredikatuli buneba, riTac, Tavis mxriv, principulad
ganirCeva qarTuli enisTvis ganviTarebuli midgomebi indoevropuli tipis enobriv
sistemebSi ganviTarebuli midgomebisagan.
2.2 uaryofil iqna zmnis is klasikuri gageba, romlis mixedviTac zmna aris moqmedebis
an mdgomareobis aRmniSvneli formacvalebadi sityva. Cveni miznebisTvis zmnaze aseTi
cnebiTi xedva araproduqtiulia. amasTan, gairkva, rom qarTul enaSi lingvisturi
predikati, anu TxrobiTi kilos zmna aris is sityva, romlis meSveobiTac Cven
vaxerxebT enobriv sistemaSi gamonaTqvamis, anu WeSmarituli Sinaarsis mqone
gamosaxulebis, anu TxrobiTi winadadebis formirebas. _ qarTuli enis maTematikuri
Teoriis SemuSavebis mizanTa WrilSi, TxrobiTi kilos zmnis cnebis yvela sxva
gaazreba araproduqtulia, radgan enobriv sistemaSi arsebuli sxvadasxva TxrobiTi
kilos zmnebi, ara Cveni maTTan subieqturi damokidebulebis gamo, aramed maTi
siRrmiseuli bunebidan gamomdinare, arian [_1 = t] enobriv-maTematikuri yalibis
sxvadasxva gareenobrivi gamoxatvebi.
2.3 arsebiTad gadaisinja uRlebis fundamenturi lingvisturi kategoria. gairkva, rom
qarTulSi, indoevropuli uRlebisgan gansxvavebiT, bunebrivad ganirCeva erTmaneTisagan
erTuRlebadi da oruRlebadi zmnebi. Sesabamisad amisa, Tu indoevropuli tipis enebSi,
sadac zmnaSi erTdroulad SeiZleba iyos mxolod erTi piris niSani, uRlebiTi
mwkrivis rogorc mxolobiTi, ise mravlobiTi rigi sami wevrisgan Sedgeba, qarTulSi
erTuRlebadi zmnebi, msgavsad indoevropuli zmnebisa, uRlebisas aseve samwevrian
mwkrivebs iZlevian, maSin rodesac oruRlebadi zmnebis uRleba Svidwevrian mwkrivebs
iZleva.
146
2.4 semantikuri safuZvlebis gaTvaliswinebiT ganisazRvra gvaris gramatikuli
kategoria, riTac aSkarad warmoCinda am cnebis SaniZiseuli gagebis Sinaarsuli
daufuZnebloba.
2.5 kritikulad gadaazrda gramatikuli drois SaniZeseuli kategoria.
2.6 dazustda zmnis ricxviT maxasiaTeblebze dRes arsebuli qarTuli gramatikuli
xedvebi: kerZod, gairkva, rom qarTuli oruRlebadi zmnebis dayofa mxolod mxolobiTi
da mravlobiTi formis zmnebad, gaumarTlebelia da rom am tipis zmnebis martivi
logikuri analizi gvarwmunebs, rom ricxvis gramatikuli kategoriis mixedviT es
zmnebi bunebrivad iyofian mxolobiTi-mxolobiTi, mxolobiTi-mravlobiTi, mravlobiTi-
mxolobiTi da mravlobiTi-mravlobiTi formis zmnebad.
2.7 qarTul enaSi fregeseul maTematikur simboloebad aRiwera gramatikuli da
leqsikuri morfemebi. aman saSualeba mogvca tradiciuli ufrCxilebo morfemuli
gaSlebis sanacvlod maTematikurad dazustebuli frCxilebiani morfemuli gaSlebis
gakeTebisa, rac friad mniSvnelovani Sedegia rogorc wmnida gramatikuli, ise enobrivi
sistemis sruli maTematikuri dafuZnebis miznebis gaTvaliswinebiT.
2.8 uaryofili iqna qarTul enaSi piris niSanTa Taobaze dRes arsebul xedvebi.
kerZod, gairkva, rom qarTuli enis Sinaarsuli bunebidan gamomdinare ar arsebobs
safuZveli imisa, rom v-tipis niSnebi piris subieqturobis, xolo m-tipis niSnebi ki -
piris obieqturobis niSnebad gamovacxadoT. amasTan, logikuri analizis safuZvelze
dasabuTda da mere morfologiuradac dadasturda, rom qarTulSi saxezea ara ori, v-
da m- tipis piris niSani, rogorc es aqamde iyo cnobili, aramed am orTan erTad aris
agreTve mesame, Cems mier e.w. v-var tipis piris niSanic.
2.9 ganisazRvra orjeradi da erTjeradi enobrivi piris fundamenturi cnebebi da,
Sesabamisad, erTmaneTisgan ganirCa piris orjeradobisa da erTjeradobis ganmsazRvreli
niSnebi.
2.10 dadginda qarTul da indoevropul piris nacvalsaxelebs Soris arsebuli is
principuli gansxvavebebi, romelTa ar gaTvaliswineba am enobrivi sistemebis
urTierTmimarTebebis kvlevisas Zireuladve daSvebuli Secdomaa. kerZod, gairkva, rom
qarTul enaSi ar arsebobs aranairi safuZveli piris nacvalsaxelebis subieqturi da
obieqturi piris nacvalsaxelebad daklasificirebisa, rac qarTul da indoevropul
enobriv sistemebs aSkarad sxvadasxva tipobriv sivrceSi aqcevs.
2.11 qarTul enaSi saxelTa brunebis sakiTxi gadaazrda martiv winadadebaSi ZiriTadi
wevrebis sakiTxTan Sejerebulad. vTli, rom saxels imdeni gansxvavebuli brunviTi
forma aqvs ramdeni gansxvavebuli formiTac igi SeiZleba warmodgindes ama Tu im
martiv TxrobiT winadadebaSi ama Tu im aucilebel samsjelo wevrad. am principze
dayrdnobiT dadginda, rom qarTul enaSi saxelebs 14 brunviTi forma aqvT. amave
midgomiT uaryofil iqna wodebiTis brunviT formad ganxilvis safuZvlianoba.
2.12 gairkva, rom sintaqsur safexurebze brunvisa da piris niSnebi Casmis maTematikuri
operatoris funqciebs asruleben. amasTan, gairkva, rom brunvis niSnebis semantikuri
147
datvirTva samsjelo saxelebis Sinaarsuli indeqsirebaa, ris safuZvelzec samsjelo
saxeli Sesabamisi adgiliT ewyoba zmnur predikats.
2.13 kvlevebis Sedegad arsebiTad dazustda Tvalsazrisebi zmniswinebis Sesaxeb:
gairkva, rom aragramatikuli zmniswini misi semantikurobidan gamomdinare, rogorc
wesi, cvlis martivi winadadebis konstruqcias da, miuxedavad imisa, rom ar cvlis
zmnis SaniZeseul pirianobas, mas winadadebaSi axali gansxvavebuli brunviTi formiT
mocemadi aucilebeli samsjelo wevri Semoyavs.
2.14 qarTul enaSi dadginda dRemde ucnobi saxis sintaqsuri kavSirebis arseboba da
gakeTda maTi maTematikuri gansazRvrebebi. am midgomebiT qarTul enaSi daklasificirda
erTmxrivbmuli, ormxrivbmuli, pirdapiri, gardamavali da sxvadasxva safexuris
sintaqsuri kavSirebi. am axali midgomebiT axleburad gadaazrda qarTuli winadadebis
sintaqsuri struqtura.
qarTuli enisa da qarTulenobrivi azrovnebis maTematikuri Teoriis SemuSavebis mizniT
warmoebuli kvlevebis am punqtiT gawerili Sedegebi sxvadasxva moculobiTa da
sxvadasxva datvirTvebiT asaxulia Semdeg publikaciebSi: 3, 4, 14, 15, 17, 18, 21, 23,
24, 25, 26, 28, 29, 30, 31, 32, 33, 34, 35, 36, 37, 38, 39, 47, 48, 49, 51, 52, 53.
komentari: mkiTxveli advilad mixvdeba, rom zemowarmodgenili Sedegebis erTi nawili
kritikulad upirispirdeba da eWv qveS ayenebs dRes arsebuli qarTuli gramatikuli
xedvebis mTeli rigi sasafuZvlo sakiTxebis samarTlianobas. gaTviTcnobierebuli
mkiTxveli imasac advilad mixvdeba, rom yvela es kritikuli mosazreba arsebiTad
argumentirdeba Tavad qarTuli enobrivi mocemulobebiT. amasTan, xazgasasmelia isic,
rom zemogamokveTili TiTqmis yvela kritikuli mosazreba exeba iseT sakiTxebs,
romlebzedac aseve ver Tanxmdebodnen iseTi Rvawlmosili qarTveli enaTmecnierebi
rogorebic iyvnen SaniZe da Ciqobava. aRsaniSnavia isic, Cems mier zemoT gamoTqmuli
kritikuli mosazrebebis nawils, ramdenadac vici, xazi esmeba agreTve aRiarebuli
Tanamedrove qarTveli gramatikosebis SromebSic da, aseve, ramdenadac vici, qarTvel
gramatikosTa Soris ukve momwifda azri klasikuri qarTuli gramatikuli xedvebis
Semdgomi mniSvnelovani dazustebis aucileblobis Taobaze. _ es adrec iTqva da axlac
xazgasmiT unda iTqvas, rom qarTuli enisa da qarTulenobrivi azrovnebis sruli
maTematikuri da manqanuri dafuZnebis Tanamedrove miznebi iZulebuls gvxdis vaRiaroT
qarTuli enisa da azrovnebis Semdgomi gaRrmavebuli Seswavlis aucilebloba. _ yvela
sxva SemTxvevaSi Cven ver SevZlebT qarTuli intleqtualuri kompiuteruli sistemis
Seqmnas, rac, Tavis mxriv, qarTuli enis kulturul funqciebze da qarTulenobriv
kulturulobaze uaris Tqmis tolfasia!
12. (citatis dasawyisi)
`12. (gv. 24):
kiTxva: romelzedac pasuxi unda vkiTxoT lingvistebs, exeba qarTuli piris niSnebis
Taobaze dRes arsebuli xedvebis samarTlianobas. ramdenad arsebiTia es sakiTxi
proeqtisaTvis?~
(citatis dasasruli)
komentari: gaugebaria, ratom mimarTavs k. gelaSvili zemoT dayenebuli kiTxviT
mxolod1 lingvistebs?! _ imitom xom ara, rom lingvistur sakiTxebSi igi Tavs
1 anu, gaugebaria is, rom mas imis survili, rom igive kiTxviT proeqtis avtorsac mimarTos, ar uCndeba!
148
arakompetenturad Tvlis da kidev imitom xom ara, rom me misTvis var ara
maTematikuri lingvistikis specialisti, aramed enTuziasti!? _ aseT SemTxvevaSi me
kiTxva miCndeba: icis Tu ara man, rom arsebobs kompetenciuri sazRvrebi zogad
enaTmecnierebasa, qarTul gramatikul kvlevebsa da maTematikur enaTmecnierebas Soris?
me ara erTxel damidasturebia Cemi Rrma pativiscema qarTveli gramatikosebisa da
zogadi enaTmecnierebis qarTveli specialistebis mimarT, magram ara erTxel aRmniSnavs
isic, rom maTematikuri TvalsazrisebiT qarTuli ena Seuswavlelia. _ Tu vinmes
hgonia, rom zogadi enaTmecniereba da maTematikuri enaTmecniereba erTi da igives
gansxvavebuli saxelebia, Zlier cdeba! _ k. gelaSvilma rogorc Cans arc icis, rom am
samecniero disciplinebs sruliad gansxvavebuli miznebi da meTodebi aqvT.
maTematikuri enaTmecniereba, gansxvavebiT zogadi enaTmecnierebisgan orientirdeba erT
konkretul enaze (Cvens SemTxvevaSi es ena qarTulia) da miznad am erTi konkretuli
enisa da maTematikuri enis formaluri, semantikuri da inteleqtualuri
urTierTmimarTebebis Seswavlas isaxavs. amasTan, qarTuli enis klasikuri gramatikuli
kvlevisgan gansxvavebiT qarTuli enis maTematikuri kvlevis mizania iseTi qarTuli
avtomaturi inteleqtualuri sistemis konstruireba, romelsac unari eqneba qarTuli
eniT mocemuli araraodenobrivi (e.i. logikuri) da raodenobrivi (e.i. maTematikuri)
amocanebis amoxsnisa! _ sayovelTaod cnobilia, rom qarTveli enaTmecnierebi da
gramatikosebi aq aRniSnuli mizniT qarTul enas ar ikvlevdnen da rom qarTuli
gramatikuli kvlevebi orientirebuli iyo mxolod zogadi enaTmecnieruli miznebisa da
qarTuli enis swavlebiTi interesebis gaswvriv.
miuxedavad amisa, k. gelaSvili arad agdebs jgufs, romelmac qarTuli enis
maTematikur kvlevebs safuZvlebi Cauyara, da kiTxvas imis Taobaze, Tu ramdenad
arsebiTia am jgufis mier qarTuli enis maTematikuri meTodebiT Seswavlis mizniT ukve
warmoebuli kvlevebis Sedegebi amave jgufis proeqtisaTvis, ki svams, magram ara im
misamarTiT, ra misamarTiTac es kiTxva unda dasmuliyo!
13, 14, 15. radgan kiTxvaris 13-e, 14-e da 15-e punqtebi Tematurad erTmaneTs edrebian,
jer gavakeTeb am punqtebis citirebas da mere samive punqts erToblivad mimovixilav.
(citatis dasawyisi)
`13. (gv. 25): aq qarTuli metyvelebis kompiuteruli amomcnobis konstruirebaze da
mTel rig programul produqtzea saubari.
kiTxva: ras warmoadgens es Sedegebi, sadaa gamoqveynebuli, sad SeiZleba Sesabamisi
programis naxva samuSao reJimSi?~
14. `(gv. 26):
kiTxva: sad aris 80 samecniero statiis nusxa, romlebic gamoqveynebulia proeqtis
avtorebis mier proeqtis Tematikaze?~
15. `(gv. 27):
kiTxva: sad SeiZleba aRniSnuli mTargmneli sistemis naxva?~
(citatis dasasruli)
komentari: sakiTxis arsi SemadgenelTa urTierTdapirispirebaSi mJRavndeba. es
sazogadod asea da asea Cvens SemTxvevaSic. amiT me imis Tqma minda, rom is kiTxvari,
romlis punqtobrivi ganxilviTac me axla var dakavebuli da is werili, romliTac
komisiam Tavisi orkviriani muSaoba Seajama, erTi mTliani sakiTxis Semadgenlebia da
rom am oris dapirispireba ufro metad naTelyofs arss, romelic yvelas da
149
yvelafers Tan axlavs. _ ufro gasagebi rom iyos ra xdeba, qvemoT vakeTeb am
Semajamebeli werilis srul citirebas:
(citatis dasawyisi)
`iv. javaxiSvilis sax. Tbilisis saxelmwifo universitetis
zust da sabunebismetyvelo mecnierebaTa fakultetis dekans baton
r. boWoriSvils
Tqveni Txovnis Sesabamisad kompiuteruli mecnierebis da maTematikis institutis profesorTa
jgufma (k. gelaSvili, g. sirbilaZe, m. xaCiZe, z. maCaiZe, o. furTuxia, g. barelaZe, u. goginava)
a.w. 26 ivniss ganixila werili 7379/02 da danarTi #895. 28-29 ivniss movusmineT proeqtis
xelmZRvanelebs k. fxakaZesa da g. CiCuas. miviReT maTi jgufis wevrebis mier gamoqveynebuli
naSromebis nusxa da gavecaniT programul produqts.
rogorc cnobilia, nebismieri programis an proeqtis wardgena, Semdgomi obieqturi daskvnis
gakeTebis winapirobad gulisxmobs mTeli rigi aucilebeli punqtebis mkafio aRweras proeqtis
avtorebis mier, rac amavdroulad warmoadgens pirvel tests dasaxuli miznebis miRwevis
gzaze. aseTi ram am programas/proeqts Tan ar axlavs, araa cnobili Tu mecnierebis dargebidan
romel klasebs miakuTvneben mas avtorebi (maTematikidan SesaZlebelia, magaliTad,
ZENTRALBLATT-is klasifikatorze dayrdnoba, informatikidan (Computing) – ACM-is
klasifikatorze, saWiroa enaTmecnierebaSi miRebul klasifikatorTan Sejerebac). aseve ver
vnaxeT iseTi mniSvnelovani punqtebi, rogorebicaa kvlevis mosalodneli saSualedo da
saboloo Sedegebi etapebis miTiTebiT. proeqtSi unda yofiliyo agreTve dagegemili adamianuri
resursebis Sesabamisoba proeqtis ganxorcielebis periodTan, mizanTan da amocanebTan.
warmodgenili informacia (ix. danarTebi), romlebic moicavs mimdinare kvleviTi procesebis
safuZvelze gamoqveynebuli masalis nusxasa da jgufis mier realizebuli programebis Cvenebas,
ar iZleva sakiTxis kvalificiuri ganxilvis saSualebas.
am etapze SegviZlia vTqvaT, rom programirebasTan dakavSirebuli aspeqtebi am
programaSi/proeqtSi asrulebs damoukidebeli komponentis rols, ar efuZneba proeqtis
avtorebis an maTematikuri lingvistikis samamulo an ucxoeli specialistebis mier miRebul
Teoriul Sedegebs. ufro meti, programuli da maTematikuri komponentebi asrulebs damxmare
funqcias qarTuli enis garkveuli aspeqtebis kvlevisas, raSic gvarwmunebs jgufis wevrebis
mier gamoqveynebuli naSromebis nusxa. Sesabamisad, proeqtis aqtualoba da sxva parametrebi,
ZiriTadad unda Sefasdes qarTuli enis mkvlevarebis mier da maTTan SeTanxmebiT unda moxdes
kvlevis Semdgomi mimarTulebis da ganviTarebis tendenciebis gansazRvra.
amave dros qarTuli enis yovelmxrivi kvlevis aucileblobidan gamomdinare, mizanSewonilad
migvaCnia, rom qarTuli enis kvleva unda xdebodes kompleqsurad da koordinirebulad.
dublirebaTa Tavidan acilebisa da maqsimaluri efeqtis miRwevis mizniT saWiroa gamoiZebnos
forma, romelic SeaTanxmebs qveynis masStabiT am mimarTulebiT moqmedi jgufebis aqtivobas.~
(citatis dasasruli)
k. gelaSvilis zemoT citirebuli kiTxvari gveubneba: `pativcemulo komisiis wevrebo,
batoni dekanis mier Cven dagvevala daskvnis momzadeba miznobrivi programis Taobaze:
“kompiuteris sruli programul-momsaxureobiTi moqceva bunebriv qarTul enobriv
garemoSi”, arada sakomisio ganxilvis Semajamebel werilSi termini `miznobrivi
programa~ aRar figurirebs da mis nacvlad sargebloben iseTi gaurkveveli
definiciebiT rogoricaa: `programa an proeqti~, `programa/proeqti”.
150
aqedan gamomdinare, SekiTxva, romelic sasafuZvlo xasiaTs atarebs: batono dekano!
ramdenad marTebulad miiCnevT Tsu miznobrivi programis “kompiuteris sruli
programul-momsaxureobiTi moqceva bunebriv qarTul enobriv garemoSi” amgvar
gadafasebas da rogor fiqrobT, gamomdinare maTi kompetenciidan hqondaT Tu ara maT
ufleba amgvari gadafasebis gakeTebisa?
Semajamebeli werilis meore abzacis sawyisi nawili Semdegi ritorikiTaa dakavebuli:
`rogorc cnobilia, nebismieri programis an proeqtis wardgena, Semdgomi obieqturi
daskvnis gakeTebis winapirobad gulisxmobs mTeli rigi aucilebeli punqtebis mkafio
aRweras proeqtis avtorebis mier, rac amavdroulad warmoadgens pirvel tests
dasaxuli miznebis miRwevis gzaze. aseTi ram am programas/proeqts Tan ar axlavs ... .
aseve ver vnaxeT iseTi mniSvnelovani punqtebi, rogorebicaa kvlevis mosalodneli
saSualedo da saboloo Sedegebi etapebis miTiTebiT. proeqtSi unda yofiliyo agreTve
dagegemili adamianuri resursebis Sesabamisoba proeqtis ganxorcielebis periodTan,
mizanTan da amocanebTan.” _ Tu im rogorc Tqven ambobT programa/proeqts aseTi
mniSvnelovani komponentebi da punqtebi aklda, xom SegeZloT am cxramet kiTxvian
kiTxvarSi erTi kiTxviT am komponentebsa da punqtebsac SexebodiT?! _ isic xom
SegeZloT, gekiTxaT rame maT Sesaxeb?! _ da isic, rom geTxovaT maTi warmodgena?! _
magram Tqven es ar gaakeTeT, samagierod gaakeTeT is, rom miznobrivi programis
unaxavad ori kvira ixilavdiT mas, riTac kidev erTxel aSkarad warmoaCineT Rirsebisa
da pasuxismgeblobis grZnobebs moklebuli Tqveni sakuTari Sinaarsi1.
maTi Semajamebeli werilis mesame abzaci ambobs: `warmodgenili informacia (ix.
danarTebi), romlebic moicavs mimdinare kvleviTi procesebis safuZvelze
gamoqveynebuli masalis nusxasa da jgufis mier realizebuli programebis Cvenebas, ar
iZleva sakiTxis kvalificiuri ganxilvis saSualebas.~ _ maTi am abzaciT gasagebi
xdeba, rom Cven komisias 13-e, 14-e da 15-e punqtebiT moTxovnili warsadgeni masala
warvudgineT. amasTan, xazgasasmelia isic, rom sademonstraciod mitanili programebidan
komisiis wamyvani wevrebis g. sirbilaZisa da k. gelaSvilis dakavebulobis gamo Cven
mxolod ori programis demonstrirebis saSualeba mogveca.
maTi Semajamebeli werilis meoTxe abzaciT isini gvatyobineben: `am etapze SegviZlia
vTqvaT, rom programirebasTan dakavSirebuli aspeqtebi am programaSi/proeqtSi
asrulebs damoukidebeli komponentis rols, ar efuZneba proeqtis avtorebis an
maTematikuri lingvistikis samamulo an ucxoeli specialistebis mier miRebul
Teoriul Sedegebs. ufro meti, programuli da maTematikuri komponentebi asrulebs
damxmare funqcias qarTuli enis garkveuli aspeqtebis kvlevisas, raSic gvarwmunebs
jgufis wevrebis mier gamoqveynebuli naSromebis nusxa. Sesabamisad, proeqtis
aqtualoba da sxva parametrebi, ZiriTadad unda Segfasdes qarTuli enis mkvlevarebis
mier da maTTan SeTanxmebiT unda moxdes kvlevis Semdgomi mimarTulebis da
ganviTarebis tendenciebis gansazRvra.~
rogorc ukve aRiniSna, sademonstraciod wardgenili programebidan Cven mxolod ori
programis demonstrirebis saSualeba mogveca. Tumca, Tundac mxolod am programidan
gamomdinare, is, rom maT mier zemoT gakeTebuli Sefasebebi aramarTebulia, aSkarad
dasturdeba. ufro metic, me eWvi maqvs, rom k. gelaSvili, m. xaCiZe, da g. sirbilaZe am
1 es, bunebrvia, ar exeba komisiis im wevrebs, romlebic cdilobdnen sakomisio ganxilvebi obieqturi da
kompetenturi konteqstebiT ganviTarebuliyo!
151
abzacSi gakeTebul SefasebebSi Segnebulad tyuian, rac, me vfiqrob, ganpirobebulia am
profesorebis im piradi interesiT, romelTa Ziri maT mier konkursiT mopovebuli
poziciebis SenarCunebis survilSia.
is, rom `programirebasTan dakavSirebuli aspeqtebi am programaSi/proeqtSi asrulebs
damoukidebeli komponentis rols, ar efuZneba proeqtis avtorebis an maTematikuri
lingvistikis samamulo an ucxoeli specialistebis mier miRebul Teoriul Sedegebs”
sruli tyuilia. marTlac, sakomisio ganxilvaze Cven warvadgineT logikuri amocanebis
amomxsneli da daskvnebis makoreqtirebeli eqsperimentuli programuli sistema
qarTulisaTvis da winadadebebis amomcnobi programuli sistema mcire leqsikoniani
qarTuli diskretuli metyvelebisaTvis.
xazgasmiT aRvniSnav, rom logikuri amocanebis amomxsneli da daskvnebis
makoreqtirebeli eqsperimentuli programa qarTulisaTvis (programis avtorebi arian k.
fxakaZe da v. fxakaZe), iseve rogorc winadadebebis amomcnobi programuli sistema
mcire leqsikoniani qarTuli diskretuli metyvelebisaTvis (programis avtoria g.
CiCua) jer-jerobiT erTaderTi am tipis qarTuli programuli sistemebia, rac maT
unikalobasa da Rirebulebas gansakuTrebuli sicxadiT adasturebs.
amasTan, gansakuTrebuli xazgasmiT aRvniSnav, rom es programuli sistemebi efuZneba
`logikisa da enis gaerTianebul qarTul jgufSi~ SemuSavebul axal xedvebsa da axal
Teoriul Sedegebs. _ ratom tyuian Semajamebel sakomisio werilSi am programebis
ganxilvaSi komisiis aqtiurad monawile wevrebi (mxedvelobaSi myavs k. gelaSvili, g.
sirbilaZe da m. xaCiZe) da ratom SehyavT SecdomaSi rogorc komisiis danarCeni
wevrebi da batoni dekani, ise sxva sauniversiteto da aramarto sauniversiteto
sazogadoeba, CemTvis gaugebari aRar aris, magram is, rom isini ase iqcevian, mainc
sawyenia, radgan maTgan zogierTTan wina wlebSi urTierTobebi makavSirebda!
samwuxaroa, magram tyuian isini maSinac, rodesac amboben, rom `programuli da
maTematikuri komponentebi asrulebs damxmare funqcias qarTuli enis garkveuli
aspeqtebis kvlevisas, raSic gvarwmunebs jgufis wevrebis mier gamoqveynebuli
naSromebis nusxa. proeqtis aqtualoba da sxva parametrebi, ZiriTadad unda Sefasdes
qarTuli enis mkvlevarebis mier da maTTan SeTanxmebiT unda moxdes kvlevis Semdgomi
mimarTulebis da ganviTarebis tendeciebis gansazRvra~ _ tyuian, radgan Tsu
miznobrivi programa dakavebulia ara qarTuli enis garkveuli aspeqtebis kvleviT,
aramed qarTuli da maTematikuri enebis Sinaarsuli da inteleqtualuri
urTierTmimarTebebisa da qarTulenobrivi azrovnebis srulmasStabiani kvlevis
miznebiT. es erTi. meore is, rom Cvens kvlevebSi aranairi programuli komponenti
aranair damxmare funqcias ar asrulebs. Cveni kvlevebisTvis programuli komponenti
aris is eqsperimenti, romliTac kvlevis Teoriul Sedegebs an vadasturebT, an
vazustebT, an uarvyofT. anu Cveni kvlevebis avangardSi Teoriuli Ziebania, xolo
programuli mxare am Teoriuli ZiebaTa produqtulobis eqsperimentulad
damadasturebeli da damakoreqtirebeli saSualebaa. mesame is, rom Tsu saxelmwifo-
miznobrivi programiT `kompiuteris sruli programul-momsaxureobiTi moqceva bunebriv
qarTul enobriv garemoSi” gansazRvruli `kvlevis Semdgomi mimarTulebis da
ganviTarebis tendeciebi~ ukve karga xania gansazRvrulia. meoTxec is, rom programis am
ukve karga xnis win gansazRvruli `kvlevis Semdgomi mimarTulebis da ganviTarebis
tendeciebis~ gaTvaliswinebiT `proeqtis aqtualoba da sxva parametrebi~ ukve
araerTxel aris Sefasebuli da mxardaWerili da aramarto `qarTuli enis mkvlevarebis
152
mier~. _ amgvarad, maTi Semajamebeli werilis meoTxe abzaci maTi piradi interesebiT
motivirebuli tendenciurobis, arapunqtualobis, arakompetenturobisa da
araobieqturobis kidev erTi aSkara dadastureba.
CanarTi, anu winadadebebis amomcnobi programuli sistema mcire leqsikoniani qarTuli
diskretuli metyvelebisaTvis, anu programuli sistema, romlis mniSvnelobac
tendeciurad ganwyobilma komisiis wevrebma ver dainaxes: batono dekano! Tqven unda
icodeT, rom Tu ar CavTvliT proeqtis TanaxelmZRvanelis g. CiCuas mier bolo wlebis
ganmavlobaSi qarTuli metyvelebis kompiuteruli amomcnobis mizniT jgufSi
warmoebul kvlevebsa da am kvlevebis Sedegad ukve arsebul gamocdilebas, samwuxarod,
maTematikuri meTodebiT qarTuli metyvelebis kompiuteruli amomcnobis konstruirebis
sxva adgilobrivi kvleviTi gamocdileba ar arsebobs. Tqven unda icodeT isic, rom
sakomisio ganxilvaze demonstrirebuli winadadebebis amomcnobi programuli sistema
mcire leqsikoniani qarTuli diskretuli metyvelebisaTvis jer-jerobiT erTaderTi am
tipis qarTulenobrivi programuli produqtia da rom es programuli realizacia
Tavidan bolomde eyrdnoba g. CiCuas mierve jgufSi warmoebuli im Teoriuli kvlevebis
Sedegebs, romlebzedac zemoT ukve mogaxseneT.
amasTan, unda icodeT, rom maTematikuri meTodebiT metyvelebis amomcnobi
kompiuteruli sistemis konstruirebis mizniT Cven pirvel qarTul nabijebs vdgamT, da
es maSin, rodesac manqanebTan Tavisufali bunebrivenobrivi metyvelebiTi urTierTobis
amocana mTeli rigi enebisTvis ukve sakmarisi moculobiTaa gadawyvetili da rom, axlo
momavalSi, savaraudoa, dRes arsebuli klaviaturian-mausiani kompiuteruli
teqnologiebi metyvelebiTad Tavisuflad urTierTobadi mikrofonian-dinamikiani
kompiuteruli teqnologiebiT Canacvldes.
aqedan gamomdinare am SemTxvevaSi mniSvnelovani SekiTxva: vin zrunavs imaze, rom
qarTuli ena am marTlac ukve kars momdgar xmovan-kompiuterul teqnologiur epoqas
moumzadebuli ar Sexvdes da rom qarTuli xmovan-kompiuteruli teqnologiis
ararsebobis mizeziT srulad kompiutizirebuli qarTuli saganmanaTleblo sistema
qarTuli kulturuli sivrcis Semdgomi da daCqarebuli gareenobrivi eqspansiis
instrumentad ar iqces?
CanarTi, anu logikuri amocanebis amomxsneli da daskvnebis makoreqtirebeli
eqsperimentuli programuli sistema qarTulisaTvis, anu programuli sistema, romlis
mniSvnelobac tendeciurad ganwyobilma komisiis wevrebma ver dainaxes: batono dekano!
Tqven unda icodeT, rom Tu ar CavTvliT Cems mier bolo wlebis manZilze qarTuli
enisa da qarTuli enis logikis maTematikuri Teoriis SemuSavebis mizniT warmoebul
kvlevebsa da am kvlevebis Sedegad ukve dagrovil gamocdilebas, samwuxarod, qarTuli
enisa da azrovnebis maTematikuri Teoriis SemuSavebis sxva qarTuli gamocdileba ar
arsebobs. batono dekano! _ Tqven unda icodeT isic, rom sakomisio ganxilvaze Cvens
mier demonstrirebuli logikuri amocanebis amomxsneli da daskvnebis makoreqtirebeli
eqsperimentuli programuli sistema jer-jerobiT erTaderTi am tipis qarTulenobrivi
programuli produqtia da rom is Tavidan bolomde eyrdnoba im Cems mier warmoebuli
Teoriuli kvlevebis Sedegebs, romlebzedac zemoT ukve mogaxseneT.
amasTan, Tqven unda icodeT isic, rom dRes ukve mTeli rigi bunebrivi enebisTvis
arsebobs am tipis bevrad ufro mZlavri inteleqtualuri programuli sistemebi, rac
ganpirobebulia imiT, rom am enebis maTematikuri Teoriebi bevrad ufro meti
153
moculobiTaa SemuSavebuli, vidre qarTulis. amasTan, Tqven unda icodeT, rom es
kvleviTi procesebi warmoebs xelovnuri inteleqtis amocanis farglebSi ukve
dagegmili bunebrivenobrivi inteleqtualuri kompiuteruli sistemebis konstruirebis
miznebiT.
aqedan gamomdinare am SemTxvevaSi metad mniSvnelovani SekiTxva: vin zrunavs imaze, rom
qarTuli ena moumzadebuli ar Sexvdes bunebrivenobrivi inteleqtualuri
kompiuteruli sistemebis epoqas da ra keTdeba imisTvis, rom droulad gadawydes
qarTuli inteleqtualuri kompiuteruli sistemis konstruirebis amocana? _ xom
sruliad naTelia, rom am qarTuli inteleqtualuri kompiuteruli sistemis ar
arsebobis pirobebSi TiTqmis srulad kompiutizirebuli qarTuli saskolo
saganmanaTleblo sistema qarTuli kulturuli sivrcis Semdgomi daCqarebuli
gareenobrivi eqspansiis instrumentad iqceva?
ar minda viyo gagebuli ise, TiTqos me imas vambob, rom dRes vinme zrunavs, gegmavs da
TandaTanobiT anxorcielebs kidec am gareenobriv kulturul eqspansias. miT ufro,
rom Tsu biujetis farglebSi miznobrivi programis `kompiuteris sruli programul-
momsaxureobiTi moqceva bunebriv qarTul enobriv garemoSi~ dafinansebis sakiTxisa da
universitetSi bunebrivi enebis logikisa da Tanamedrove maTematikuri lingvistikis
dafuZnebis mizniT dawyebuli procesebis Semdgom ganviTarebas, rogorc ukve vnaxeT,
ganaTlebisa da mecnierebis saministrom, Sefasebisa da gamocdebis erovnulma centrma,
erovnuli saswavlo gegmebisa da saxelmZRvaneloebis SemmuSavebel jgufma da
saqarTvelos parlamentis ganaTlebis, mecnierebis, kulturisa da sportis komitetma
(da ara marto maT!), Tavis droze, gamokveTilad dauWires mxari.
Tumca, amgvari sruli mxaradaWerebis fonze, ise ukusvlebi, rac 2006 wlis
sauniversiteto konkursis Semdgom Tematikam ganicada, saR, logikur axsnebs sruliad
ar eqvemdebareba.
16. (citatis dasawyisi)
`16. (gv. 27):
komentari: garkveuli SeuTanxmeblobaa miznebSi. am gverdze jgufis mizans warmoadgens
samecniero-kvleviTi institutis formireba~
(citatis dasasruli)
komentari: aranairi SeuTanxmebloba Cems miznebSi ar aris! _ 27-e gverdze me vambob:
`am warumatebelma gamocdilebam gasagebi gaxada is, rac manamdec aSkara iyo. _
sruliad naTelia, rom qveynisTvis esoden mniSvnelovani sakiTxebi warmatebulad ver
gadawydeba Tu saxelmwifos mxridan ar ganisazRvra Sesabamisi miznobrivi
damokidebulebebi da Tu maorganizebeli funqciebi manve ar aiRo Tavis Tavze. _ is,
rom qarTuli enis srulmasStabiani teqnologizebis, anu qarTuli enis Tanamedrove da
perspeqtiuli teqnologiuri SesaZleblobebiT aRWurvis mizniT CvenTan mimdinare
procesebis saxelmwifoebrivi da institucionaluri organizeba gadaudebeli
aucileblobaa, cxadia. - vTvli, rom uaxloes momavalSi am mizniT unda Camoyalibdes
specialuri saxelmwifo samecniero kvleviTi instituti, romelic sruli moculobiT
aiRebs Tavis Tavze pasuxismgeblobas qarTuli enis srulmasStabian teqnolgizebaze. _
winaaRmdeg SemTxvevaSi gamova, rom bunebrivi enebis teqnologizebis sul ufro mzardi
procesebis fonze qarTuli saxelmwifo qarTul enas Sesabamisi saxelmwifo
mxardaWerebis gareSe _ mxolod bedis anabarad tovebs~ _ b-n. koba, Tu metyviT
154
konkretulad Cems romel adre gacxadebul mizanTan modis aq citirebuli mizani
`garkveul SeuTanxmeblobaSi”, maSin mec ufro konkretulad gipasuxebT! _ amasTan, eWvi
imis Taobaze, rom zogad unarebSi sagrZnoblad moikoWlebT, sul ufro miRrmavdeba!
17. (citatis dasawyisi)
`17. (gv. 28):
kiTxva: icnobs Tu ara proeqtis avtori im meTodologias, romlis mixedviTac
xorcieldeba kurukulumis cvlileba kompiuterul mecnierebaTa institutSi? Tu
icnobs, marTlac Tvlis Tu ara igi arakompetenturad organizaciebs ACM, IEEE,
romelTa eqspertebis mier aris SemuSavebuli sabazo kurukulumi?
(http://se.math.spbu.ru/cc2001, http://www.computer.org/education/cc2001)~
(citatis dasasruli)
pasuxi: me vici, rom sxvadasxva qveynebis sxvadasxva universitetebis kompiuterul
mecnierebaTa institutebs SeiZleba sul sxvadasxva prioritetebi hqondeT. Tumca, isic
gasagebia, rom nebismieri kompiuterul mecnierebaTa instituti unda iZleodes im
sabaziso codnas, rac kompiuterul mecnierebebis dRes arsebuli CarCoebiT isazRvreba.
garda amisa, me vici isic, rom adgilobrivi interesebisa da prioritetebis win
wamoweva boloniuri qartiis erT-erTi ZiriTadi ideologiuri safuZvelia.
amasTan, me vicnob kompiuterul mecnierebaTa Tanamedrove problematikas da vici, rom
am samecniero sferoSi maTematikuri da bunebrivenobrivi inteleqtualuri
kompiuteruli sistemebis konstruirebis amocanebs lomis wili ukaviaT. amasTan, vici
isic, rom Tsu kompiuterul mecnierebaTa institutSi qarTuli inteleqtualuri
kompiuteruli sistemis konstruirebis amocanebis interesebiT saswavlo procesebi ar
warmoebs, rac, zemoaaRniSnuli bunebrivenobrivi inteleqtualuri kompiuteruli
sistemebis konstruirebis dRes msoflioSi intensiurad mimdinare procesebis fonze,
umniSvnelovanesi erovnuli da saxelmwifoebrivi interesebis danaSaulebrivi
ignorirebaa!
ra gamarTlebaa aqvs imas, rom dRevandeli Tsu kompiuteruli mecnierebaTa instituti
iseTi sauniversiteto kursebis gareSea rogorebicaa vTqvaT bunebriv enaTa damuSaveba
(Natural Language Processing), gamoTvliTi enaTmecniereba (Computational Linguistics),
metyvelebis gamocnoba (Speech Recognition), enebi, gramatikebi da avtomatebi
(Languages, Gramars, and Automata), maTematikuri lingvistika da mtkicebaTa Teoria
(Mathematical Linguistics and Prove Theory), xelovnuri inteleqti da avtomaturi
mtkicebaTa Teoria (AI and Automated Theorem Proving), bunebrivi enebi rogorc
formaluri enebi (Natural Languages as Formal Languages) da sxv.. _ es mxolod im
SemTxvevaSi SeiZleba iqnes gamarTlebuli Tu davasabuTebT, rom maTematikuri da
bunebrivenobrivi inteleqtualuri kompiuteruli sistemebis konstruirebis mizniT
dRes msoflioSi intensiurad mimdinare procesebi droisa da saxsrebis fuWi xarjia
da meti araferi! _ k. gelaSvili da misi Tanagundeli axalgazrda profesorebi am
kiTxvariT swored zemoaRniSnulis dasabuTebas cdiloben, raTa, isev vimeoreb,
gaamarTlon dRevandeli kompiuterul mecnierebaTa institutis sruliad
araoptimaluri da araTanamedrove programuli ganaweri!
aqedan gamomdinare SekiTxva baton dekanTan: miiCnevT Tu ara qarTuli inteleqtualuri
kompiuteruli sistemis konstruirebis amocanas aqtualur adgilobriv prioritetul
interesad, Tu Tqven TvliT, rom es amocana aqtualuri adgilobrivi prioritetuli
interesis sagans ar warmoadgens?
155
18. (citatis dasawyisi)
`18. (gv. 28): TeoremaTa avtomaturi mtkicebis Sesaxeb:
komentari: es aris tipiuri eqsponencialuri sirTulis mqone amocana, romlis
praqtikuli realizeba mxolod umartives SemTxvevebSi iZleva Sedegs.~
(citatis dasasruli)
CanarTi: dasanania, rom kompiuterul mecnierebaTa fakultetis srul profesors aseTi
primitiuli warmodgenebi aqvs kompiuterul mecnierebaTa sferoSi mdebare erT-erT
umniSvnelovanes disciplinaze!
19. (citatis dasawyisi)
`19. (gv. 30, bolo abzaci):
kiTxva: kvlav TvliT Tu ara, rom ukve kars aris momdgari moazrovne robotebis era
(davarqvaT sagnebs Tavisi saxeli) da rom vinc amas ver xedavs aris yru da brma?~
(citatis dasawyisi)
danaskvi: gasagebia, ra mizani amoZravebdaT k. gelaSvils, g. sirbilaZesa da m. xaCiZes
maSin rodesac am ritorikuli SekiTxviT mimarTes komisiis wevrebs! _ isini daudevrad
cdilobdnen Tsu miznobrivi programiT `kompiuteris sruli programul-
momsaxureobiTi moqceva bunebriv qarTul enobriv garemoSi” moxazuli miznebis
gabaiburebas, radgan am miznebis aqtualobis dadasturebis SemTxvevaSi maT mouwevdaT
gaecaT pasuxi im kiTxvaze Tu ratom ar aris asaxuli kompiuterul mecnierebaTa
institutis saswavlo gegmebSi esoden mniSvnelovani Tematika.
momyavs amonabeWdi roland hauseris (Roland Hausser), cnobili saxelmZRvanelodan
gamoTvliTi enaTmecnierebis safuZvlebi _ adamiani-manqanis urTierTobebi bunebriv
enaSi1: `The central task of a future-oriented computational lingvistics is the development
of cognitive machines which humans can freely tallk with in their respective natural language~. inglisuri enis ar mcodne mkiTxvelisaTvis momyavs am citatis qarTuli
Targmanic: `momavalze orientirebuli gamoTvliTi enaTmecnierebis ZiriTadi amocana
aris iseTi SemecnebiTi manqanebis konstruireba, romlebTanac adamianebs SeeZlebaT
Tavisuflad isaubron TavianTive bunebrivi eniT~.
amgvarad, naTelia, rom Tsu kompiuterul mecnierebaTa institutis is sruli
profesorebi (mxedvelobaSi myavs k. gelaSvili, g. sirbilaZe, m. xaCiZe), romelTaTvisac
gaugebaria, ratom xdeba xelovnuri inteleqtis amocanis mibma erT konkretul enaze
da romlebic nacvlad Tsu miznobrivi programiT `kompiuteris sruli programul-
momsaxureobiTi moqceva bunebriv qarTul enobriv garemoSi~ gansazRvruli miznisa
logika-ena-gamomTvlelad wodebuli samecniero mimarTulebis qarTuli versiis awyobas
gvTavazoben, im samecniero sferoSi, romlis mesveurobac dRes maT ekisrebaT, sruliad
arakompetenturni arian! _ batono dekano! _ me brals vdeb am kiTxvaris avtors (an
avtorebs) qarTuli enis samomavlo bed-iRbalisadmi daudevar damokidebulebaSi!
amasTan, yvelafers gavakeTeb imisaTvis, rom ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis
saxelmwifo universitetSi iseTi kompiuterul mecnierebaTa instituti, romelic
1 Foundations of Computational Linguistics: Man-Machine Communication in Natural Language, Springer,
1999.
156
kompiuteris qarTuli inteleqtualuri programuli sistemiT uzrunvelyofis amocanas
prioritetul Tematikad ar ganixilavs, ar iyos!
3. unda CaiTvalos Tu ara kompetenturi daskvnis SemuSavebisTvis
saWiro damatebiTi informaciis miuReblad gakeTebuli
daskvna kompetenturad?!
batono dekano, am TviTcxadi kiTxviT Tqven mogmarTavT. Tumca, imis gaTvaliswinebiT,
rac ukve moxda, imis Tqma, ra aris TviTcxadi da ra ara, Zlier Wirs! _ ufro gasagebi
rom iyos ra xdeba, kidev erTxel gavakeTeb k. gelaSvilis zemocitirebuli kiTxvaris
preambulis citirebas:
(citatis dasawyisi)
`pativcemulo komisiis wevrebo,
batoni dekanis mier Cven dagvevala daskvnis momzadeba miznobrivi programis Taobaze:
`kompiuteris sruli programul – momsaxureobiTi moqceva bunebriv
qarTul enobriv garemoSi~
kompetenturi daskvnis SemuSavebisaTvis saWiroa damatebiTi informaciis miReba, ZiriTadad
proeqtis avtorebisagan. gTxovT gaecnoT SesaZlo kiTxvebis nusxas da SeajeroT igi proeqtis
miTiTebul gverdebTan. gTxovT wamoadginoT winadadebebi, Tqveni azriT miuRebeli kiTxvebis
amoRebis da, piriqiT, SesaZlo kiTxvebis damatebis Taobaze. qvemoT yvelgan, proeqtidan
amoRebuli citatebi moyvanilia daxrili SriftiT.~
(citatis dasasruli)
nebismieri, vinc zemoT citirebuls waikiTxavs, ityvis, rom komisia, romelsac sakiTxis
ganxilva daevala, sakomisio ganxilvebisTvis sazogadod damaxasiaTebeli standartebisa
da normebis mixedviT moqmedebs, rac am komisiis gadawyvetilebis marTebulebaSi eWvis
Setanis obieqtur safuZvlebs maqsimalurad anivelirebs. aseve, nebismieri ityvis imasac,
rom komisiis is wevri, romelmac komisiis winaSe gansaxilveli sakiTxis wardgena
ikisra da romelic zemomoyvanili citatis avtoria, sakiTxisadmi da, Sesabamisad,
sakomisio ganxilvisadmi maqsimalurad obieqturad da saqmianad aris ganwyobili. magram,
es STabeWdileba, aseve nebismiers, absoluturad sapirispiroTi Seecvleba, rodesac
Seityobs, rom komisiam ise SeimuSava es `kompetenturi daskvna~, da, Sesabamisad, k.
gelaSvilma sakiTxis gaswvriv mimdinare ganxilva ise gaasrula, rom proeqtis
avtorisgan am `kompetenturi daskvnis SemuSavebisTvis saWiro damatebiTi informacia~
ar miuRia!
aqedan gamomdinare SekiTxva, romelic ara marto ritorikul xasiaTs atarebs: arsebobs
Tu ara sakmarisi safuZveli imisa, rom k. gelaSvilis qmedebebi, mxedvelobaSi maqvs
rogorc misi uxeSi proceduruli gadacdomebi, ise is tyuilebic, romlebzedac zemoT
ukve mqonda detaluri saubari, Sefasdes, rogorc proeqtis mizanmimarTuli
komprometirebis mcdeloba?
piradad me miviCnev, rom kaci, romelmac Tavisi kiTxvaris bolo nawiliT SecdomaSi
Seiyvana komisiis wevrebi da Seqmna imis iluzia, TiTqosda proeqti iyo gansaxilvelad
wardgenil masalaTa Soris, rac safuZvlad iqca imisa, rom universitetis profesorTa
jgufi proeqtis unaxavad proeqts ori kviris ganmavlobaSi ixilavda da, amavdroulad,
kaci, romelic, rogorc ukve vnaxeT, odnavadac ki ar aris kompetenturi programis
157
samecniero specifikebSi da, romelic, miuxedavad amisa, pasuxismgeblobad iRebs
ganxilvis organizebas da, Tanac, amas akeTebs aseTi ganxilvebisTvis damaxasiaTebeli
procedurebis sruli ignorirebiT, imdenad, rom proeqtis avtors ara Tu sakiTxis
wardgenis, aramed, misive TqmiT, kompetenturi daskvnis SemuSavebisTvis saWiro
damatebiTi informaciis miwodebis saSualebasac ki ar aZlevs, eWvgareSea, rom
moqmedebs proeqtis komprometirebis surviliT, riTac, mTlianobaSi, kompremetirebuli
rCeba ara proeqti, aramed Tavad!
mkiTxvelis srulad informirebis mizniT vakeTeb 2007 wlis 5 ivliss Tqvendami
gakeTebuli Cemi #36 mimarTvis citirebas mcired modificirebuli saxiT:
(citatis dasawyisi)
`ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universitetis
zusti da sabunebismetyvelo mecnierebaTa fakultetis dekans,
profesor ramaz boWoriSvils
batono ramaz, reqtorisadmi gakeTebuli im mimarTvis ZiriTadi Sinaarsi, romelic Tqven
gansaxilvelad gadaugzavneT kompiuteruli mecnierebisa da maTematikis institutebs,
iTvaliswinebda ara saxelmwifo-miznobrivi programis `kompiuteris sruli programul-
momsaxureobiTi moqceva bunebriv qarTul enobriv garemoSi~ ganxilvas, aramed `qarTuli enis
maTematikuri Teoriis SemuSavebis, qarTuli maTematikuri lingvisturi skolis gadaudebeli
formirebisa da Tsu saxelmwifo programiT `kompiuteris sruli programul-momsaxureobiTi
moqceva bunebriv qarTul enobriv garemoSi~ ukve mimdinare umniSvnelovanesi kvleviTi
procesebis Semdgomi gaRrmavebis mizniT ... ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo
universitetSi (i. vekuas sax. gamoyenebiTi maTematikis institutSi) `bunebrivi enebis logikisa
da Tanamedrove maTematikuri lingvistikis~ saswavlo-samecniero laboratoriis Camoyalibebis”
sakiTxis ganxilvas. aqedan gamomdinare, CemTvis sruliad gaugebari xdeba, am e.w. ganxilvis
Sedegad SemuSavebul Semajamebel werilSi (ix. danarTi) ratom araferia Tqmuli gansaxilvel
sakiTxze da ratom xdeba aqcentireba da Sefaseba Tavad im miznobrivi programisa, romelic im
mimarTvaSi, maT rom gadaegzavnaT, arc iyo?!
batono ramaz, sakomisio ganxilva, romelzedac gansaxilveli Tematikis wardgena
kompiuteruli mecnierebaTa institutis srul profesors k. gelaSvils daevala1, metad
arakompetenturi da araobieqturi konteqstebiT warimarTa:
1. komisiis pirvel sxdomaze, romelic 26 ivniss (samSabaTs) unda Semdgariyo, me damevala
gansaxilveli Tematikis wardgena, risTvisac sami dRe vemzadebodi. 25 ivniss (orSabaTs), me
miTxres, rom es aRar iyo saWiro da rom komisiis pirveli sxdoma uCemod Catardeboda da rom
isini sakiTxTan dakavSirebiT jer Tavad Camoyalibdebodnen.
2. komisiis meore sxdoma Sedga 28 ivniss (xuTSabaTs), romelzedac k. gelaSvilma mec mimiwvia.
amasTan, samSabaT saRamos telefoniT miTxra, rom mravali SekiTxva dagrovda. Tanac, mTxova,
rom warmedgina 1. Sromebis sia; 2. programuli realizaciebi; 3. ACM klasifikatoriT
proeqtis Tematikis indeqsi. _ miuxedavad xazgasmisa, rom garda am sami punqtiT moTxovnili
1 k. gelaSvils 2003 wels ukve hqonda Sexeba zemoxsenebul miznobriv programasTan. maSin man, rogorc
imdroindeli fakultetis meTod-sabWos xelmZRvanelma, Tsu zogadi da gamoyenebiTi lingvistikis
kaTedris gamgis akad. T. gamyreliZis, i. vekuas sax. gamoyenebiTi maTematikis institutis direqtoris,
Tsu informatikis kaTedris gamgis, prof. d. gordezianis, Tsu kompiuterebis maT. uzrunvelyofis da
informatikuli teqnologiebis kaTedris gamgis, prof. h. melaZis, Tsu maTematikis dafuZnebisa da
meTodikis kaTedris gamgis, prof. T. TevzaZisa da Tsu proreqtoris, akad. a. xelaSvilis rekomendaciebis
safuZvelze mniSvnelovani mxardaWera gaukeTa zemoxsenebuli miznobrivi programis interesebis
gaTvaliswinebiT meTodsabWoze wardgenil saproeqto ganacxadebs sauniversiteto saswavlo kursebis
momzadebaze `Tanamedrove maTematikuri lingvistikis safuZvlebsa~ da `Tanamedrove kompiuteruli
lingvistikis safuZvlebSi~ (ix. TqvenTan reqtoris mier gadmogzavnili masala).
158
masalebisa arafris wardgena ar mevaleboda, me komisias sakmaod vrceli masala warvudgine,
maT Soris miznobrivi proeqtis am etapobrivi qveproeqti, romelic erovnuli samecniero
fondis standartebis mixedviTaa Sedgenili. _ CemTvis moulodnelad maT im mizeziT, rom aseTi
vrceli masalis gacnobas Tavs ver gaarTmevdnen, Cemi es nabiji sakomisio procesis
obstruqciad Semifases da uari Tqves, araTu masalis miRebaze, aramed imazec ki, rom moesminaT
da imaSi mainc garkveuliyvnen, ra masalebi mqonda mitanili, da ra _ ara.
3. amgvarad, erTis mxriv is, rom maT Cems mier wardgenili proeqti ar daitoves da, meores
mxriv is, rom maTi Semajamebeli werilis meore abzacis ZiriTadi kritikuli Semadgenlebi
swored am maT mierve ar datovebuli proeqtis ar arsebobaa1, safuZvlian eWvs badebs maT
winaswarganzraxul araobieqtur damokidebulebaze esoden mniSvnelovani sakiTxisadmi
(mxedvelobaSi myavs k. gelaSvili da g. sirbilaZe, romlebmac, rogorc ukve aRvniSne,
gaafTrebuli winaaRmdegoba gawies Cems mier sakomisio ganxilvaze mitanili masalebis
datovebaze). _ arada, is, rom is programa/proeqti, romelsac komisia ori kvira ixilavda,
Turme am sakomisio ganxilvaze wardgenilic ki ar yofila, araseriozulad swored am
sakomisio ganxilvas warmoaCens. _ marTlac, daujerebelia, magram faqtia, rom es komisia ori
kvira im programas/proeqts ixilavda, romlis safuZvliani da amomwuravi ganxilvis saSualeba,
im ubralo mizezis gamo, rom gansaxilveli programa/proeqti sakomisio ganxilvaze wardgenili
ar iyo, cxadia maT arc eqnebodaT! _ arsebobs survilTa logika da gasagebia, rom maT am
SemTxvevaSi Cveni mravalwliani moZraobis gabaibureba surT. magram, arsebobs kidev azrTa
logika, romelic TiToeuls warmoaCens. _ Se kai kaco, Tu programa an proeqti, romlis
ganxilvac dagevalaT, warmodgenili ar iyo, imaTTan erTad, risi warmodgenac Tqven me
damavaleT, isic dagevalibinaT, rom es proeqtic warmomedgina?! _ rogorc ityvian komentari2
zedmetia!
4. gansakuTrebiT minda Sevexo im kiTxvars, romelic me meore sakomisio dRes (28 ivnisi,
xuTSabaTi) k. gelaSvilma gadmomca. _ gadmomca im mizniT, rom Cemgan am kiTxvaris mixedviT
komisias mieRo `kompetenturi daskvnis SemuSavebisTvis saWiro damatebiTi informacia~ am
kiTxvaris qvemoT moyvanili preambuluri nawilidan aSkarad dasturdeba, rom k. gelaSvils
Cemi 31 gverdiani statia (`saxelmwifo miznobrivi programis ,,kompiuteris sruli programul-
momsaxureobiTi moqceva bunebriv qarTul enobriv garemoSi” ukve miRweuli Sedegebisa da
1 miuxedavad imisa, rom am Semajamabeli werilis asls Tan vurTav momarTvas, mkiTxvelis interesebis
gaTvaliswinebiT aqve momyavs am werilis meore da mesame abzacebi citirebuli saxiT: `rogorc
cnobilia, nebismieri programis an proeqtis wardgena Semdgomi obieqturi daskvnis gakeTebis winapirobad
gulisxmobs mTeli rigi aucilebeli punqtebis mkafio aRweras proeqtis avtorebis mier, rac
amavdroulad warmoadgens pirvel tests dasaxuli miznebis miRwevis gzaze. aseTi ram am
programas/proeqts Tan ar axlavs, araa cnobili Tu mecnierebis dargebidan romel klasebs miakuTvneben
mas avtorebi (maTematikidan SesaZlebelia, magaliTad, ZENTRALBLATT-is klasifikatorze dayrdnoba,
informatikidan (computing) – ACM–is klasifikatorze, saWiroa enaTmecnierebaSi miRebul
klasifikatorTan Sejerebac). aseve ver vnaxeT iseTi mniSvnelovani punqtebi, rogorebicaa kvlevis
mosalodneli saSualedo da saboloo Sedegi etapebis miTiTebiT. proeqtSi unda yofiliyo agreTve
dagegmili adamianuri resursebis Sesabamisoba ganxorcielebis periodTan, mizanTan da amocanasTan.
warmodgenili informacia (ix. danarTebi), romlebic moicavs mimdinare kvleviTi procesebis safuZvelze
gamoqveynebuli masalis nusxasa da jgufis mier realizebuli programebis Cvenebas, ar iZleva sakiTxis
ganxilvis saSualebas~ 2 werilSi xazgasmuli profesorTa jgufidan (k. gelaSvili, g. sirbilaZe, m. xaCiZe, z. maCaiZe, o.
furTuxia, g. barelaZe, u. goginava) b-n u. goginavas am sakomisio Sexvedrebze piradad arc Sevxvedrivar,
b-n z. maCaiZes Cemi TandaswrebiT arcerTi uaryofiTi Sefaseba ar gamouTqvams arcerT gansaxilvel
sakiTxTan dakavSirebiT. ufro metic, ise moxda, rom man misi dakavebulobis gamo ver SeZlo daswreboda
Tsu miznobrivi programis erT-erTi TanaxelmZRvanelis g. CiCuas unikaluri programuli sistemis
warmatebul demonstrirebas, risTvisac mosvlisTanave sinanuli gamoTqva. rac Seexeba batonebs o.
furTuxiasa da g. barelaZes, rodesac Seityves, rom im Cems mier wardgenil masalebSi, romelic k.
gelaSvilma da g. sirbilaZem ar daitoves, proeqtic iyo, azri gamoTqves, rom informacia amis Taobaze
komisiis maorganizebeli jgufis wevrebisTvis migvewodebina. Tumca, Cveni erToblivi mcdeloba, rom es
jgufi agveSorebina Cemi azriT maTTvis samarcxvino Secdomisgan uSedegod dasrulda. _ maT ar isurves
arc am axali faqtobrivi monacemebis gaTvaliswineba da, Sesabamisad, arc sakomisio mosmenaTa Semdgomi
gagrZeleba!
159
misaRwevi miznebis, anu qarTuli maTematikuri skolis maTematikuri lingvistikiT gafarToebis
gadaudebeli aucileblobis Sesaxeb”), romelic maTTan gadagzavnil masalebSi iyo CarTuli,
proeqtad CauTvlia. marTlac, rodesac is am preambulaSi ambobs, rom `qvemoT yvelgan,
proeqtidan amoRebuli citatebi moyvanilia daxrili SriftiT~, moyvanili aqvs citatebi, ara
proeqtidan, aramed am statiidan! _ isev da isev, komentari zedmetia1. _ gasakviri aRar unda
iyos, magram ordRiani mzadebis miuxedavad me arc am kiTxvaris mixedviT ar momeca
komisiisTvis `kompetenturi daskvnis SemuSavebisTvis saWiro damatebiTi informaciis~
miwodebis saSualeba. _ marTali giTxraT, gulic ar mwydeba, radgan am kiTxvaris wamkiTxveli
advilad mixvdeba, rom misi damwerisTvis es damatebiTi informaciac arasakmarisi iqneboda2!
batono ramaz, gTxovT, CemTan gasaubrebis gareSe, gansaxilvel sakiTxTan dakavSirebiT
fakultetis sabolo daskvna ar gamokveToT. amasTan, gTxovT, Tu Tqven saWirod CaTvliT,
fakultetis daskvnasTan erTad reqtors warudginoT is masalebic, romelic k. gelaSvilisa da
g. sirbilaZis mier arakeTilsindisierad organizebuli sakomisio ganxilvis Semadgenlebs
asaxavs (maT Soris es werilic). piradad me ukve vamzadeb k. gelaSvilis zemoxsenebuli
kiTxvaris srul kritikul mimoxilvas (am kiTxvaris asli mis nawilobriv kritikul
analizTan erTad ix. danarTis saxiT)
rac Seexeba maTi Semajamebeli werilis bolo abzacs, mogaxsenebT, rom iq Cveni (am SemTxvevaSi
proeqtis warmdgenebisa da i. vekuas sax. gmi-is direqtoratis) am mimarTulebiT warmoebuli
mravalwliani saqmianobis erT-erTi mizania asaxuli da, Sesabamisad, maTi es bolo abzaci Cveni
araerTgan gacxadebulis pirdapiri rimeikia3. _ sworedac rom am abzacSi aRniSnuli miznebiTa
1 anu, gamgebi gaigebs, Tumca ki ar aris advilad gasagebi: aq SesaZlo variantebSia situacia
gansaxilveli: varianti 1: miuxedavad imisa, rom k. gelaSvili aris Tsu sruli profesori, fizika-
maTematikis mecnierebaTa doqtori, igi arsebiTad moikoWlebs zogadi unarebis verbaluri nawiliT
gaTvaliswinebul sagamocdo moTxovnebSi. kerZod, igi ver akmayofilebs teqstis analizebis elementalur
moTxovnebs, marTlac, igi ver gaerkva imaSi, rom `saxelmwifo miznobrivi programis ,,kompiuteris
sruli programul-momsaxureobiTi moqceva bunebriv qarTul enobriv garemoSi” ukve miRweuli
Sedegebisa da misaRwevi miznebis, anu qarTuli maTematikuri skolis maTematikuri lingvistikiT
gafarToebis gadaudebeli aucileblobis Sesaxeb” aris ara proeqti, aramed problematuri xasiaTis
naSromi proeqtze. _ es ra Tqma unda ar SeiZleba Sefasdes meqanikur Secdomad, es komisiis wevrebis
SecdomaSi Semyvani fundamenturi gadacdomaa! _ im komisiis wevrisTvis, romelic am kiTxvars gaecno,
gasagebi gaxda, rom Cven sakomisio wardgenaze proeqti wardgenili gvaqvs, rac gamomdinare iqidan, rom
proeqti wardgenili ar iyo, komisiis wevrebis SecdomaSi Semyvani tyuilia. _ Tumca, im SemTxvevaSi, Tu
is marTlac ase seriozulad moikoWlebs teqstis analizebis unarebSi, maSin, bunebrivia, Cven misi am
qcevis tyuilad Sefasebis uflebas misi es samwuxaro mdgomareoba gvarTmevs. _ sxvaTaSoris misi
kiTxvaris ZiriTadi Sinaarsuli nawili eWvs imis Taobaze, rom is teqstis analizebis unarebSi marTlac
moikoWlebs, mniSvnelovnad amZafrebs. varianti 2: k. gelaSvili sakiTxis TiTqmis orkviriani sakomisio
ganxilvis periodSi sargeblobs imiT, rom igi am ganxilvis ZiriTadi wamyvania da winaswarSedgenili
gegmis Sesabamisad Segnebulad cdilobs komisiis rigiTi wevrebis SecdomaSi Seyvanas. _ anu, qmnis
iluzias imisa, rom proeqti warmodgenilia da amas akeTebs im mizniT, rom bolo Semajamebel werilSi
xazi gaesvas imas, rom Cven proeqtis wardgenis sayovelTaod miRebul wesebsac ki ar vicnobT, rac, maTi
gegmiT, seriozuli komprometacia iqneboda am miznobrivi programis, misi warmdgeni jgufisa da im
specialistebisac, romlebic wlebis ganamavlobaSi am arakompetenturad Sedgenil ganacxads mxars
uWerdnen. _ am varauds isic adasturebs, rom maT, erTis mxriv, Seqmnes zemonaxsenebi kiTxvari, romlis
preambuluri nawili amgvari sakomisio urTierTobebisTvis sanimuSodac ki gamodgeba, meores mxriv ki,
dokumenti imis Taobaze, rom maT me am kiTxvaris mixedviT dagegmili moxsenebis gakeTebis saSualeba ar
momces, ramdenadac me vici, sakomisio ganxilvis saangariSo masalebSi ar CaurTavT! 2 rogor unda gaarkvio is kaci saqmis viTarebaSi, romelic nacvlad proeqtiT moxazuli miznis
ganxorcielebisa leg-is, anu logika–ena–gamomTvlelis, anu am axlad formirebuli samecniero
mimarTulebis `qarTuli versiis awyobas~ gvTavazobs?! 3 mkiTxvelis interesebidan gamomdinare vakeTeb am bolo abzacis citirebas mcire komentariT: `amave
dros qarTuli enis yovelmxrivi kvlevis aucileblobidan gamomdinare mizanSewonilad migvaCnia, rom
160
da mizezebiT aris ganpirobebuli mimarTvaSi xsenebuli laboratoriis formirebis aucilebeli
saWiroeba, radgan, rogorc cnobilia, Tanamedrove maTematikuri _ logikur-lingvisturi
TvalsazrisebiT qarTuli ena TiTqmis Seuswavlelia. amasTan, batono ramaz, Tqven iciT, rom
amave mizezebiT iyo ganpirobebuli isic, rom Tsu maTematikis institutSi jer sabakalavro
saswavlo kursi dafuZnda, mere ki maTematikuri lingvistikis samagistro moduli. am
simZafreebiTve iyo ganpirobebuli sauniversiteto konkursis Semdeg Tqvens mier gakeTebuli
SemoTavazeba bunebrivi enebis logikisa da maTematikuri lingvistikis mimarTulebiT
sauniversiteto kursis wardgenaze. amiTve iyo ganpirobebuli reqtorisadmi gakeTebuli im
studentebis mimarTva, romelTac reformamde arCeuli maTematikuri da bunebrivi enebis
logikis specialobiT swavlis gagrZelebis yovelgvari saSualeba waerTvaT. amaveze iyo saubari
studentebis am mimarTviT inicirebuli Tsu maTematikis institutis 9 ianvris samecniero
sabWos sxdomaze, sadac Tsu srulma profesorma batonma daviT gordezianma kidev erTxel
gausva xazi sakiTxis gansakuTrebul mniSvnelobebs da problemis yovlismomcvel optimalur
gadamwyvet gzad Tsu_Si gamoyenebiTi maTematikis institutis dafuZneba dasaxa, sadac es
Tematika sxva Tanamdev da aseve mniSvnelovan TemebTan erTad erT-erT miznobriv xazad
ganisazRvreboda. amasTan, mis gamosvlaSi xazi gaesva sakiTxis drouli gadawyvetis
aucileblobasac, raTa Tsu maTematikis institutis studentebis im pirvel jgufs mTlianad
ar dakargvodaT saSualeba maTi am qveynisTvis mniSvnelovani saswavlo interesis farglebSi
swavlis gagrZelebisa. _ ase rom, aseT pirobebSi (mxedvelobaSi maqvs is, rom es masalebi ori
kviris ganmavlobaSi maT win edoT da Seiswavlidnen!), me ver Seveguebi ukve wlebis
ganmavlobaSi araerTxel gaJRerebuli Cveneuli damokidebulebebis `rimeikirebasa~ da maT iseT
warmoCenas, TiTqos es WeSmariteba maTi am orkviriani daZabuli muSaobis Sedegi iyos!
pativiscemiT, k. fxakaZe.
05. 07. 2007.
minaweri: batono ramaz, radgan moxda ise, rom komisiam ase saeWvo da arakompetentur
viTarebaSi gaasrula am mniSvnelovani sakiTxis orkviriani ganxilva da radgan, ganxilvis
organizatorebis araerTgzisi mcdelobebis Sedegad maT moaxerxes is, rom maTTan wardgenil
masalebSi Tsu miznobrivi programis `kompiuteris sruli programul–momsaxureobiTi moqceva
bunebriv qarTul enobriv garemoSi~ ararsebobis pirobebSi komisias es arwardgenili proeqti
gaaxilines, gTxovT momcemT saSualeba TqveniT gafarToebuli igive komisiis pirobebSi
proeqtis srulyofili warmodgenisa.
amasTan, winaswarve mogaxsenebT, rom am erTwliani proeqtiT igegmeba:
1. qarTuli enis logikuri gramatikis safuZvlebis SemuSaveba, anu qarTuli enis
birTvuli nawilis formalurad ganviTarebad maTematikur Teoriad gadaazreba;
qarTuli enis kvleva xdebodes kompleqsurad da koordinirebulad. dublirebaTa Tavidan acilebisa da
maqsimaluri efeqtis miRwevis mizniT saWiroa daiZebnos forma, romelic SeaTanxmebs qveynis masStabiT am
mimarTulebiT moqmedi jgufebis aqtivobas~ _ es abzaci gamomdinare misi ZiriTadi Sinaarsidan CvenTvis
absoluturad misaRebia, Tumca aseTi komisiis keTilsindisierad ganwyobili da SecdomaSi ar Seyvanili
wevri imave abzacs Semdegnairad warmoadgenda: `amave dros Cven veTanxmebiT sakiTxis iniciatorebs da
qarTuli enis yovelmxrivi kvlevis aucileblobidan gamomdinare mizanSewonilad miviCnevT, rom qarTuli
enis kvleva xdebodes kompleqsurad da koordinirebulad. amasTan, sakiTxis iniciatorebs, veTanxmebiT
imaSic, rom dublirebaTa Tavidan acilebisa da maqsimaluri efeqtis miRwevis mizniT saWiroa daiZebnos
forma, romelic SeaTanxmebs qveynis masStabiT am mimarTulebiT moqmedi jgufebis aqtivobas~ _ maT,
(mxedvelobaSi myavs g. sirbilaZe da k. gelaSvili), romlebic Cven enTuziastebs gviwodeben (ix.
kiTxvaris 6 SekiTxva), me ver mivcem imis uflebas, rom sauniversiteto, da ara mxolod sauniversiteto
sazogadoeba gaabaiburon!
161
2. qarTuli enis logikuri gramatikis safuZvlebis gadamuSaveba formirebis procesSi
myofi Tanamedrove saganmanaTleblo sistemis mimdinare da perspeqtiuli interesebis
gaTvaliswinebiT;
3. kompiuterTan bunebrivenobrivi inteleqtualuri urTierTobis marealizebeli pirveli
qarTuli eqsperimentuli programuli sistemis konstruireba. kerZod, igegmeba iseTi
eqsperimentuli da araeqsperimentuli sistemebis konstruireba, rogorebicaa:
3.1. winaswari swavlebisa da TviTswavlis principebiT agebuli qarTuli
metyvelebis amomcnobi eqsperimentuli kompiuteruli sistema;
3.2 qarTuli enis morfologiuri sinTezatoris, analizatorisa da marTlmweris
konstruireba;
3.3. qarTuli enis II safexuris eqsperimentuli sintaqsuri sinTezatoris,
analizatorisa da marTlmweris konstruireba;
3.4. xmiT da teqstiT mocemuli logikuri amocanebis amomxsneli da logikuri
daskvnebis mawarmoebeli da makoreqtirebeli II safexuris qarTuli
eqsperimentuli programuli sistemis konstruireba;
3.5. maTematikuri enis Sualedurobis principiT xmidan-xmaze da teqstidan-
teqstze avtomaturad mTargmneli eqsperimentuli qarTul-inglisuri da
qarTul-germanuli sistemebis konstruireba;
3.6. kompiuterTan Tavisufali bunebrivenobrivi (zepiri da weriTi)
inteleqtualuri urTierTobis marealizebeli pirveli qarTuli eqsperimentuli
programuli sistemis konstruireba.”
(citatis dasasruli)
am mimarTviT aSkarad dasturdeba, rom Cveni jgufi mzad aris proeqtis Ria, detaluri
da kompetenturi ganxilvisTvis. ufro metic, batono dekano, aseT ganxilvas Cven
aucileblobadac ki miviCnevT, radgan problema, romelsac Cveni jgufi SeeWida, Tavisi
mniSvnelobebiT upirveles saxelmwifoebriv interesTa SreSia.
amasTan, batono dekano, aqve vakeTeb Cemi Tqvendami gakeTebuli saseminaro ganacxadis
(2007 wlis 22 maisi) TiTqmis srul citirebas. igi aq ganxilul sakiTxebs mWidrod
ukavSirdeba:
(citatis dasawyisi)
`ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universitetis
zusti da sabunebismetyvelo mecnierebaTa fakultetis
samecniero seminaris kolegiis xelmZRvanels,
profesor ramaz boWoriSvils
zusti da sabunebismetyvelo mecnierebaTa fakultetis samecniero seminaris kolegias mivmarTav
TxovniT seminarze dasaSvebad ganixilos moxseneba: qarTuli enis maTematikuri Teoriis
sasafuZvlo sakiTxebisa da qarTuli maTematikuri lingvisturi skolis gadaudebeli
formirebis aucileblobis Sesaxeb. (momxsenebeli i. vekuas sax. gamoyenebiTi maTematikis
institutTan arsebuli `logikisa da enis gaerTianebuli qarTuli jgufis~, Tsu `logika, ena,
gamomTvleli~ seminarisa da Tsu saxelmwifo-miznobrivi programis `kompiuteris sruli
programul-momsaxureobiTi moqceva bunebriv qarTul enobriv garemoSi” xelmZRvaneli,
samecniero-saganmanaTleblo Jurnalis _ `qarTuli ena da logika~ _ mTavari redaqtori, Tsu
mkvlevari, f.m.m.k., k. fxakaZe.)
saseminaro moxsenebis anotacia:
Tsu saxelmwifo-miznobrivi programis `kompiuteris sruli programul-momsaxureobiTi moqceva
bunebriv qarTul enobriv garemoSi~ kvleviTi interesebis gaTvaliswinebiT `logikisa da enis
162
gaerTianebul qarTul jgufSi~ qarTuli enis maTematikuri Teoriis SemuSavebis mizniT
warmoebuli kvlevebis ZiriTadi Sedegi isaa, rom ukve SemuSavebulia qarTuli enis
maTematikuri Teoriis, anu, rogorc Cven mas vuwodebT, qarTuli enis logikuri gramatikis
sasafuZvlo sakiTxebis ZiriTadi nawili.
qarTuli enis maTematikuri Teoriis, anu qarTuli enis logikuri gramatikis
SemuSavebis mizniT warmoebuli kvlevebis ukve miRweuli Sedegebis Sesaxeb:
1. zogadmaTematikuri enobrivi midgomebis safuZvelze SemuSavda qarTuli enis pirdapiri
formalur-logikuri aRweris sruliad axali meTodi. ganisazRvra winare zmnuri semantikuri
erTeulis, logikuri brunebisa da lingvisturi mimarTebis fundamenturi cnebebi da
alfabeturad gaiwera qarTuli weriTi, zepiri da azriTiUenebis birTvuli nawilis simravluri
modeli. amasTan, gadawyvetilia martivi TxrobiTi winadadebebis maTematikur enaze avtomaturi
Targmnis, anu, rac igivea, qarTul azriT enaze algoriTmuli dayvanis problema. garda amisa,
zogadindoevropuli midgomebisagan gansxvavebiT dasabuTda, rom qarTul enaSi martivi
msjelobis Semadgenel nawilebad aristoteleseuli subieqtis, kopolasa da predikatis
nacvlad ganxilul unda iqnes am msjelobis amgebi lingvisturi predikati da is samsjelo
saxelebi, romlebzedac am predikatiT Setyobineba gvewodeba. am kvlevebis Sedegad dasabuTda
qarTuli da frege-fxakaZiseuli formalurad ganviTarebadi maTematikuri enebis zogadi
erTtipobrioba. amave kvlevebiT dasabuTda, rom qarTuli enis reformalizebis, anu qarTuli
enis sruli maTematikuri dafuZnebis problema TiTqmis mTeli moculobiT daiyvaneba
azrobrivad nagulisxmevi da weriTi da zepiri metyvelebisas gamotovebuli frCxilebis
aRdgenis problemaze. _ aRniSnulni umniSvnelovanesi msoflmxedvelobiTi da teqnologiuri
datvirTvebis mqone Sedegebia. dasanania, rom am samecniero sferoSi qarTveli specialistebis
ar arseboba arTulebs am Sedegebis siRrmiseuli mniSvnelobebisa da datvirTvebis gagebasa da
Sefasebas. xazgasasmelia isic, rom am Sedegebis siRrmiseul gaazrebasa da eqspertizebas verc
am dargis ucxoeli eqspertebi ver axerxeben, raSic maT xels uSlis qarTuli enisTvis
damaxasiaTebeli da maTTvis miuwvdomeli bunebrivi Taviseburebebi.
2. warmoebulma kvlevebma gviCvena, rom qarTul enaSi arakvantoruli saxeluri fraziT
mogvecema an am fraziT gaazrebadi simravle, an am simravleze gansazRvruli cvladi, an amave
simravleze gansazRvruli konstanta da rom qarTul enaSi saxeluri kvantoruli frazebi
xasiaTdebian saoperacio arakvantoruli saxeluri frazebiT azrovnebaSi mocemul am an
cvladur, an konstantur saxelur frazebze operirebiT. amasTan, es operireba Sedegad iZleva
amgvarad warmoebuli kvantoruli saxeluri fraziT gaazrebad simravleze gansazRvrul an
universalur, an egzistencialur kvantorul saxels. garda amisa, qarTul enaSi erTmaneTisagan
ganirCa -tipisa da -tipis martivi, Sesabamisad rTuli, kvantoruli sityvebi. amasTan,
saxeluri kvantoruli sityva gaigeba martiv, Sesabamisad rTul, kvantorul sityvad imisda
mixedviT, igi inarCunebs, Tu gardaqmnis saoperacio saxeluri fraziT azrobrivad mocemul
simravles. _ amiT safuZvlebi Caeyara qarTuli enis e.w. kvantoruli sityvebis maTematikur
Teorias. xazgasmiT aRvniSnav, rom klasikuri enaTmecnieruli kvlevebisas am rTuli logikuri
bunebis mqone sityvebs arasworad aklasificirebdnen da maT rig SemTxvevebSi nacvalsaxelebad,
rig SemTxvevebSi ki uarmyofel nawilakebad iazrebdnen. amiT aris ganpirobebuli is, rom
qarTul enaSi DsaerTo SeTanxmebebis saxiT dRemde ar aris normirebuli maTi kvantoruli
enobriv-logikuri funqcionireba, rac, bunebrivia, arsebiTad uSlis xels saqarTveloSi
kritikuli azrovnebisa da zogadi msjelobiTi unarebis ganviTarebaze orientirebuli
tradiciuli dasavluri saganmanaTleblo sistemis warmatebul danergvas.
3. dasabuTda, rom qarTuli enis martivi winadadebebi aragaazrebadia t, f WeSmarituli
mniSvnelobebis, = (tolobis) oradgiliani predikatis, , , , logikuri kavSirebis, cvladisa
da konstantis Zireuli cnebebis, (arsebobisa), (zogadobis), (amorCevis), (_/_)(Casmis)
kvantoruli niSnebis, , , , simravluri operaciebisa da sasafuZvlo xasiaTis
maTematikuri, albaTuri, geometriuli da fizikuri konceptebis gareSe. _ qarTuli enisTvis es
sruliad axali xedvebi exmianeba da erTgvarad azustebs kidec enisa da azrovnebis
filosofiis farglebSi im ukve gamokveTil Tvalsazrisebs, romlebic swavlisTvis aucilebeli
163
enobrivi da raodenobrivi msjelobiTi unar-Cvevebis ganviTarebaze orientirebuli saswavlo
strategiebis msoflmxedvelobiT safuZvlebSia.
4. qarTuli enis safuZvelze maTematikurad gadaazrda sityvis cneba. am midgomebiT daiZebna
qarTul enaSi bunebrivad arsebuli da aqamde ucnobi sintaqsuri kavSirebi da maTematikuri
formulebis saxiT aRiwera isini. am Sedegebis safuZvelze qarTul enaSi formaluri
TvalsazrisebiT gadaazrda winadadebis sakiTxi. dadginda brunvis niSnebis maTematikuri
funqciebi. amasTan, gairkva, rom qarTul enaSi zedsarTav saxelebs mxolod sami brunviTi
forma aqvT da rom zedsarTavi saxelebis sxvadasxva morfologiuri brunviTi formebi
Semamoklebeli sityvebia. qarTul azriT enaSi daiZebna arsebiTi da zedsarTavi saxelebis
enobriv-maTematikuri Sesatyvisebi. maTematikuri TvalsazrisebiT gadaazrda uRlebis
lingvisturi kategoria. dadginda qarTul da indoevropul uRlebebs Soris arsebuli
principuli gansxvavebebi. ricxviTi TvalsazrisebiT amomwuravad daklasificirda qarTuli
zmnis sxvadasxva uRlebiTi formebi. gamoiyo v-var tipis piris niSani da ganisazRvra piris
niSnebis maTematikuri funqciebi. maTematikuri TvalsazrisebiT gadaazrda gvaris kategoria.
ganisazRvra integraluri gagebis zmnuri sityvebisa da integratorebis cneba da damtkicda,
rom integratorebi Semamoklebeli simboloebia, xolo integraluri gagebis zmnuri sityvebi ki
- Semamoklebeli formebi. winaswari saxiT moixaza qarTuli enis droiTi wesrigis
maTematikuri Teoriis sasafuZvlo sakiTxebi, SemuSavda qarTuli enis logikis, qarTul enaSi
enobriv-logikuri gantolebebisa da bunebrivi gamoyvanebis maTematikuri Teoriis sasafuZvlo
sakiTxebi. prof. S. fxakaZiseuli aRniSvnaTa TeoriiT gansazRvruli midgomebis safuZvelze
moixaza qarTuli enis sruli semantikuri kvlevis sruliad axali programa, romelic
sasafuZvlod eyrdnoba enobrivi niSnis Cems mierve SemuSavebul axal xedvas. _ es Sedegebi
sasafuZvlo mniSvnelobisaa qarTuli enis sruli maTematikuri Teoriis SemuSavebis mizanTa
WrilSi. _ naTelia, rom qarTuli enis sruli maTematikuri Teoriis ararsebobis pirobebSi
Tavisuflad urTierTobadi da azrovnebiTi da mTargmnelobiTi unarebiT srulyofilad
aRWurvili qarTuli manqanis konstruireba sruliad araperspeqtiulia. naTelia isic, rom
amgvari manqanis verkonstruirebis SemTxvevaSi, axlo momavalSi, saSualeba imisa, rom qarTuli
eniT vawarmooT saswavlo, samecniero, sazogadoebrivi da saxelmwifoebrivi procesebi, aRar
gveqneba.
amgvarad, qarTuli maTematikuri lingvisturi skolis gadaudebeli formirebis aucileblobis
ganmapirobebeli ZiriTadi mizezi zemoaRniSnulTan erTad maTematikuri TvalsazrisebiT
qarTuli enis TiTqmis sruli Seuswavlelobaa. amasTan, cxadia, rom versad sxvagan, Tu ara
saqarTveloSi, da veravin sxva, Tu ara qarTuli enis bunebrivad mcodne specialistebisa, ver
SeZlebs qarTuli enis sruli maTematikuri Teoriis SemuSavebas.
arada, aseTi Teoriis arsebobas iTxovs rogorc kritikuli azrovnebisa da swavlisTvis
aucilebeli enobrivi da raodenobrivi msjelobiTi unar-Cvevebis ganviTarebaze orientirebuli
saganmanaTleblo sistema, ise qarTuli enis srulmasStabiani teqnologizebis epoqaluri
amocana. _ gasaTvaliswinebelia isic, rom dasavleTSi bunebrivi enebis sruli maTematikuri da
manqanuri dafuZnebis miznobrivi procesebi ukve wlebia mimdinareobs da rom Cven am
TvalsazrisebiT sul cota ormocdaaTwliani CamorCenis qveS mainc vimyofebiT, rac kidev
erTxel adasturebs aq sawarmoebeli adgilobrivi procesebis forsirebis aucileblobas.
`logikisa da enis gaerTianebuli qarTuli jgufis~, Tsu
`logika, ena, gamomTvleli~ seminarisa da Tsu saxelmwifo-miznobrivi
programis `kompiuteris sruli programul-momsaxureobiTi moqceva bunebriv
qarTul enobriv garemoSi” xelmZRvaneli, samecniero-saganmanaTleblo Jurnalis
_ `qarTuli ena da logika~ _ mTavari redaqtori, Tsu mkvlevari, f.m.m.k.,
qarTuli enis uflebebis damcveli /k. fxakaZe/
minaweri: is ZiriTadi, rasac boloniis procesi, rogorc gamaerTianebeli ideologia,
sasafuZvlod eyrdnoba, aris nacionalur universitetebSi nacionaluri mniSvnelobebis mqone
164
saswavlo procesebis mxardaWera, rac saerTo evropul moTxovnebTan erTad am process
srulyofil xasiaTs sZens. _ anu, boloniis procesi direqtiulad gvisazRvravs ra saerTo
evropul saganmanaTleblo moTxovnebs, aseve direqtiulia imaSi, rom nacionalurma
universitetebma maqsimalurad gaakeTon aqcentireba araunificirebadi, anu mxolod
adgilobrivi, anu `viwro~ nacionaluri interesebis dakmayofilebaze. amdenad, is, rom
sauniversiteto reformam uari Tqva 2004-2006 wlebSi qarTulenobrivi azrovnebis sruli
maTematikuri da manqanuri dafuZnebis miznobrivi interesebis gaTvaliswinebiT universitetSi
ukve mimdinare saswavlo procesebze, iyo ignorireba rogorc saxelmwifoebrivad dasabuTebuli
erovnuli interesebisa, ise im interesebisa, rasac bolonia evropul universitetebs
usazRvravs. _ sruliad naTelia, rom versad sxvagan, Tu ara saqarTveloSi, da veravin sxva,
Tu ara qarTuli enis bunebrivad mcodne specialistebisa, ver SeZlebs qarTuli enis sruli
maTematikuri Teoriis SemuSavebas da rom es sakiTxi sworedac rom im araunificirebad
adgilobriv interesTa SreSia, romlebzedac yuradRebaTa aqcentirebas boloniis qartia
pirdapir mogviwodebs. amasTan, ukve meore semestria universitetSi mouwesrigebelia arCeviTi
kursebis sistema. amiT boloniis procesis kidev erTi ZiriTadi moTxovna imis Taobaze, rom
sauniversiteto swavleba studentis arCevanze iyos orientirebuli, Tavidan bolomde
ignorirdeba! _ ra axsna aqvs imas, rom reformamdel universitetSi ufro farTod iyo
warmodgenili arCeviTi kursebis sistema da ufro metad kmayofildeboda studentis
Tavisufali arCevani, vidre es axla xdeba! _ anu, ra gamarTleba aqvs imas, rom Tsu
maTematikis institutis studentebis moTxovna, rom maT waekiTxoT reformamde maT mierve
arCeuli maTematikuri da bunebrivi enebis logikisa da maTematikuri lingvistikis saswavlo
kursebi dRemde ar kmayofildeba?! _ miTumetes, rom maTi am moTxovnis marTebulobasa da
miznobriobas institutis 2007 wlis 9 ianvris samecniero sabWom srulad dauWira mxari! _
an kidev, riT gavamarTloT is, rom Tsu maTematikis institutis III_IV kursis studentebs
arCeviTad wodebuli kursebi yovelgvari arCeviTobis gareSe _ savaldebulo reJimSi
ekiTxebaT?! _ es xom am studentebis saswavlo uflebebis darRvevaa!? _ es xom universitetis
mxridan im pasuxismgeblobaTa uxeSi ignorirebaa, romelic boloniis procesSi CarTulobis
saWiroebidan gamomdinare TviTonve daikisra?!
me vSiSob, rom zusti da sabunebismetyvelo mecnierebaTa fakultetis studentebs TavianTi
saswavlo uflebebis ganxorcielebis saSualeba arc momavali semestridan miecemaT, radgan is
finansuri bade, riTac universiteti boloniis procesiT gansazRvruli moTxovnebis
dakmayofilebas cdilobs, rogorc Cans ar iZleva am moTxovnebis srulad dakmayofilebis
saSualebas. amis gamoa, rom Cven nacvlad evropul-boloniuri sauniversiteto sistemisa
miviReT arasworad gaTvlili sabiujeto `optimizaciiT~ gawerili qarTul-boloniuri
sauniversiteto sistema. _ Tu arada, ra vuwodeT da riT avxsnaT is, rom studentebs
sauniversiteto arCeviTi kursebis aRebaze, amgvari kursebis ararsebobis gamo, an saerTod uars
eubnebian, an maT nacvlad sxva fakultetisa, Tu institutis Cveulebriv kursebs sTavazoben?!
– anu, riT SeiZleba gamarTldes, rom skolas saswavlo ganaweriT gakveTilebi hqondes
dagegmili da Tanac am skolas am gakveTilebis Casatareblad arc maswavleblebi hyavdes da arc
aseTi maswavleblebis mosawvevad saWiro saxelfaso fondi gaaCndes?! _ sanam universiteti
reformis gaangariSebaSi daSvebuli Secdomebis Sesaxeb Riad ar ganacxadebs, verc Secdomebi
gaswordeba da verc reforma CaiTvleba warmatebulad, radgan Secdomisagan ki aravinaa
dazRveuli, magram simarTlis Tqma TiToeulis movaleobaa!
zusti da sabunebismetyvelo mecnierebaTa fakultetis samecniero seminaris kolegiis Rrmad
pativcemulno wevrebo! _ Tqven SegiZliaT Cems mier warmodgenili sakiTxi saseminaro mosmenaze
ar dauSvaT, da isic SegiZliaT, rom dauSvaT. Tqven SegiZliaT isic, rom sakiTxi gaaWianuroT
da amiT Tavi aaridoT pirdapir pasuxebs pirdapir dayenebul kiTxvebze. Tumca, Tqven isic
SegiZliaT, gulTan miitanoT qarTuli enis samomavlo bed-iRbali da arsebiTad gamoasworoT im
sauniversiteto konkursiT daSvebuli is Secdomebi, romlebzec zemoT ukve iyo saubari. _ es
imitom, rom im sauniversiteto konkursiT, romlis drosac es Secdomebi iqna daSvebuli,
sakiTxTa gadawyvetis pasuxismgebloba Tqven dagekisraT!
165
mjera, rom kolegia uars ar ityvis winamdebare moxsenebis saseminaro ganxilvisgan,
miTumetes, rom fakultetze ukve warmodgenilia `logikisa da enis gaerTianebuli qarTuli
jgufis~, `qarTuli enis, logikisa da gamomTvlelis axalgazrduli jgufisa~ da arn. Ciqobavas
enaTmecnierebis institutis erToblivi mimarTva `maTematikuri da bunebrivi enebis logikisa
da maTematikuri lingvistikis~ samagistro programis formirebis sakiTxis gadaudebeli
gadawyvetis aucileblobis Taobaze, rasTanac Cemi saseminaro moxsenebis Tematika pirdapir
kavSirSia.
batono ramaz, zemoxazgasmul sakiTxTan dakavSirebiT me araerTxel misaubria TqvenTan da is,
rom reformamdeli maTematikis institutis 2006 wlis samagistro programaSi ukve iyo
CarTuli maTematikuri lingvistikis moduli, CemTvis am sakiTxisadmi Tqveni dadebiTi
damokidebulebis dadastureba iyo. igives adasturebs isic, rom reformis Semdgom Tsu
maTematikis institutma Tqvenive SemoTavazebiT Cems mier warmodgenili maTematikuri
lingvistikis kursi 2006-2007 saswavlo wlis I semestris erT-erT sauniversiteto kursad
waradgina (Tumca, rogorc ukve aRiniSna, sauniversiteto kursebis sistemis mouwesrigeblobis
gamo, amas Sedegi ar mohyolia!). miuxedavad amisa, anu miuxedavad Cemi Tqvendami pativiscemiTi
damokidebulebisa, gamomdinare sakiTxTa maRali simZafridan da iqidan, rom demokratiul
urTierTobaTa evropuli gamocdileba Cinovnikur, anu werilobiT urTierTobebs emyareba,
gTxovT, saseminaro mosmenaze sakiTxis ar daSvebis SemTxvevaSi mipasuxoT werilobiT, Tu
ratom ar CaiTvala igi saseminaro ganxilvis Rirsad.
pativiscemiT, k. fxakaZe.
2007, 22 maisi.
qarTul enas ufleba aqvs iyos kulturis matarebel enaTa rigSi. Cven gvaqvs amis
uzrunvelyofis pasuxismgebloba. _ sruliad naTelia, rom qarTuli maTematikuri lingvisturi
skolis gadaudebeli formirebis mizniT zusti da sabunebismetyvelo mecnierebaTa fakultetze
bolo wlebSi aqtiurad mimdinare sauniversiteto procesebis Semdgomi Seferxebis SemTxvevaSi
qarTuli enis kulturuli funqciebis SenarCunebis sakiTxis kiTxvis niSnis qveS dayenebis
pasuxismgebloba fakultetis dRevandel mmarTvelobas daekisreba.~
(citatis dasasruli)
saqme isaa, rom rodesac k. gelaSvilis kiTxvaris preambulidan me Sevityve, rom Tqven
mas miznobrivi programis ganxilva daavaleT, gamaxsenda Cemi es zemoT citirebuli
ganacxadi, ramac bunebrivad gaaCina varaudi imisa, rom Tqven cdilobT am komisiis
xeliT airidoT Tavidan proeqtis is saseminaro ganxilva, romelsac me, gamomdinare
sakiTxTa gansakuTrebuli mniSvnelobebidan, aucileblobad miviCnev. _ amasTan, gaCnda
eWvi imis Taobazec, rom is simarTle, romelic me am saseminaro ganacxadze gakeTebuli
minaweriT vTqvi, iqca im mizezad, ris gamoc gadawyda Cemi da im umniSvnelovanesi
miznobrivi programis komprometireba, romelsac me vxelmZRvanelob! _ batono dekano,
me mainc mgonia, rom es eWvi, mxolod eWvia da meti araferi da rom me momecema
fakultetis samecniero sabWoze zemocitirebuli moxsenebis gakeTebis saSualeba! _
imisda mixedviT fakultetis sabWoze Sedgeba Tu ara Ria, obieqturi, kompetenturi da
detaluri saubari zemoaRniSnul sakiTxebze, gadawydeba is, Tu ra aris Tqveni pasuxi
am naSromis am Tavis saTaurad Cems mier gamotanil TviTcxad kiTxvaze!
166
4. ra RonisZiebebi unda gatardes universitetSi imisTvis, rom
qarTuli ena mis winaSe mdgar safrTxeebs avaSoroT
batono dekano! _ mogexsenebaT, rom reqtorisadmi gakeTebuli mimarTviT Cven
viTxovdiT qarTuli enis maTematikuri Teoriis, qarTuli maTematikuri lingvisturi
skolis gadaudebeli formirebisa da Tsu saxelmwifo-miznobrivi programiT
`kompiuteris sruli programul-momsaxureobiTi moqceva bunebriv qarTul enobriv
garemoSi~ ukve mimdinare umniSvnelovanesi kvleviTi procesebis Semdgomi aucilebeli
gaRrmavebis mizniT ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universitetSi
(i. vekuas sax. gamoyenebiTi maTematikis institutSi) `bunebrivi enebis logikisa da
Tanamedrove maTematikuri lingvistikis~ saswavlo-samecniero laboratoriis
Camoyalibebis sakiTxis saboloo gadawyvetas.
amasTan, SegaxsenebT imasac, rom 2007 wlis maisis TveSi Cven (arn. Ciqobavas
enaTmecnierebis instituti, i. vekuas sax. gamoyenebiTi maTematikis institutis
logikisa da enis gaerTianebuli qarTuli jgufi, qarTuli enis, logikisa da
gamomTvlelis axalgazrduli jgufi) mogmarTeT TxovniT, winmswreb reJimSi dadebiTad
gadawyvetis mizniT gagexilaT zust da sabunebismetyvelo mecnierebaTa fakultetze
`maTematikuri da bunebrivi enebis logikisa da maTematikuri lingvistikis~ samagistro
programis Camoyalibebis sakiTxi.
gasagebia, rom es sakiTxebi mWidrod ukavSirdebian erTmaneTs. amdenad, am axali
detalis gaTvaliswinebiT kidev erTxel minda Sevexo im sakomisio ganxilvis
Semajamebeli werilis bolo ori abzaciT gamoTqmuli mosazrebebis erT nawils. am
mizniT aqve gavakeTeb jer am Semajamebeli werilis am abzacebis nawilobriv citirebas,
xolo Semdeg arn. Ciqobavas enaTmecnierebis institutis, i. vekuas sax. gamoyenebiTi
maTematikis institutis logikisa da enis gaerTianebuli qarTuli jgufisa da
qarTuli enis, logikisa da gamomTvlelis axalgazrduli jgufis zemoxsenebuli
mimarTvis srul citirebas:
(citatis dasawyisi)
`proeqtis aqtualoba da sxva parametrebi, ZiriTadad unda Sefasdes qarTuli enis
mkvlevarebis mier da maTTan SeTanxmebiT unda moxdes kvlevis Semdgomi mimarTulebis da
ganviTarebis tendenciebis gansazRvra.
amave dros qarTuli enis yovelmxrivi kvlevis aucileblobidan gamomdinare,
mizanSewonilad migvaCnia, rom qarTuli enis kvleva xdebodes kompleqsurad da
koordinirebulad. dublirebaTa Tavidan acilebisa da maqsimaluri efeqtis miRwevis mizniT
saWiroa gamoiZebnos forma, romelic SeaTanxmebs qveynis masStabiT am mimarTulebiT moqmedi
jgufebis aqtivobas.~
(citatis dasasruli)
(citatis dasawyisi)
ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universitetis
zusti da sabunebismetyvelo mecnierebaTa fakultetis dekans,
baton ramaz boWoriSvils
gTxovT, winmswreb reJimSi, rogorc es xdeba xolme sazogadod, ganixiloT da dadebiTad
gadawyvitoT sabunebismetyvelo fakultetze `maTematikuri da bunebrivi enebis logikisa da
maTematikuri lingvistikis~ samagistro programis Camoyalibebis sakiTxi.
167
aseTi samagistro programis arseboba aucilebelia qarTuli maTematikuri lingvisturi skolis
gadaudebeli formirebis, qarTuli enis maTematikuri Teoriis SemuSavebis, Tsu miznobrivi
programiT `kompiuteris sruli programul-momsaxureobiTi moqceva bunebriv qarTul enobriv
garemoSi~ gansazRvruli amocanebis gadaWrisa da kritikul azrovnebaze orientirebuli
dasavluri saswavlo sistemis warmatebuli danergvis umniSvnelovanes mizanTa WrilSi.
amasTan, sruliad naTelia, rom bunebrivi enebis srulmasStabiani teqnologizebis, anu
bunebrivenobrivi inteleqtualuri manqanebis konstruirebis mizniT dRes msoflioSi sul
ufro intensiurad mimdinare samecniero, samecniero-teqnologiuri da teqnologiuri
procesebis fonze aseT samagistro programaze uaris Tqma qarTuli enis samomavlo
aradakninebul arsebobaze uaris Tqmas niSnavs.
garda amisa, naTelia isic, rom sakiTxis aseTi winmswrebi principuli gadawyveta am sakiTxiT
dakavebul jgufs (Tsu `logikisa da enis gaerTianebuli jgufi~, i. vekuas sax. gamoyenebiTi
maTematikis instituti, arn. Ciqobavas sax. enaTmecnierebis instituti, Tsu humanitaruli
fakulteti) saSualebas miscems Semdgomi saswavlo wlisTvis studentebs adgilobrivi
pirobebisa da am sferoSi dRes arsebuli saerTaSoriso moTxovnebis gaTvaliswinebiT
SesTavazos samagistro programiT gansazRvruli saswavlo xazis maqsimalurad optimaluri
ganaweri. _ imis xazgasma, rom axali samecniero mimarTulebis dafuZneba yovelTvis
gansakuTrebuli da specifikuri sirTuleebiT xasiaTdeba, zedmetad migvaCnia.
arn. Ciqobavas enaTmecnierebis institutis
direqtoris movaleobis Semsrulebeli /l. ezugbaia/
arn. Ciqobavas enaTmecnierebis institutis
direqtoris moadgilis movaleobis Semsrulebeli /m. manjgalaZe/
`logikisa da enis gaerTianebuli qarTuli jgufisa~
da Tsu miznobrivi programis ``kompiuteris sruli
programul-momsaxureobiTi moqceva bunebriv qarTul
enobriv garemoSi~ TanaxelmZRvaneli /k. gabunia/
`logikisa da enis gaerTianebuli qarTuli jgufisa~
da Tsu miznobrivi programis ``kompiuteris sruli
programul-momsaxureobiTi moqceva bunebriv qarTul
enobriv garemoSi~ TanaxelmZRvaneli /g. CiCua/
`logikisa da enis gaerTianebuli qarTuli jgufisa~
da Tsu miznobrivi programis ``kompiuteris sruli
programul-momsaxureobiTi moqceva bunebriv qarTul
enobriv garemoSi~ xelmZRvaneli /k. fxakaZe/
araformaluri studenturi organizaciis
`qarTuli enis, logikisa da gamomTvlelis
axalgazrduli jgufis”
1. mmarTveli sabWos Tavmjdomare /s. masxaraSvili/
2. mmarTveli sabWos mdivani /n. labaZe/
3 mmarTveli sabWos wevri /l. abzianiZe/
4. mmarTveli sabWos wevri /n. vaxania/
168
5. mmarTveli sabWos wevri /n. fxakaZe/
6. mmarTveli sabWos wevri /b. CiqviniZe/
(citatis dasasruli)
amgvarad, gasagebi xdeba, rom Cveni `proeqtis aqtualoba da sxva parametrebi” da
`kvlevis Semdgomi mimarTulebis da ganviTarebis tendenciebi~ ara marto ucxo ar aris
`qarTuli enis mkvlevarebisTvis~, aramed sworedac rom `maTTan SeTanxmebiT~ igegmeba
programis `Semdgomi mimarTulebis da ganviTarebis tendenciebis~ xorcSesxma.
komisia rom yuradRebiT gascnoboda masTan Tqvens mier gadagzavnil im masalebs, sadac
garda zemocitirebulisa analogiuri Sinaarsis sxva mravali dokumentic aris, maSin is
nacvlad imisa, rom eTqva `proeqtis aqtualoba da sxva parametrebi, ZiriTadad unda
Sefasdes qarTuli enis mkvlevarebis mier da maTTan SeTanxmebiT unda moxdes kvlevis
Semdgomi mimarTulebis da ganviTarebis tendenciebis gansazRvra~, ityoda imas, rom
`proeqtis parametrebis aqtualoba dasturdeba qarTuli enis mkvlevarebis mier da
maTTan SeTanxmebiT xdeba kvlevis Semdgomi mimarTulebis da ganviTarebis tendenciebis
xorcSesxma~.
rac Seexeba imas, rom `qarTuli enis kvleva xdebodes kompleqsurad da
koordinirebulad” da imas, rom `dublirebaTa Tavidan acilebisa da maqsimaluri
efeqtis miRwevis mizniT saWiroa gamoiZebnos forma, romelic SeaTanxmebs qveynis
masStabiT am mimarTulebiT moqmedi jgufebis aqtivobas~, aris is, rasac ukve didi
xania vambobT da vakeTebT kidec. Tqven unda icodeT, rom `logikisa da enis
gaerTianebuli qarTuli jgufi” `dublirebaTa Tavidan acilebisa da maqsimaluri
efeqtis miRwevis mizniT~ manamde damoukideblad moqmedi ori adgilobrivi jgufis
gaerTianebiT Camoyalibda.
nebismieri gaerTianeba xdeba ara formebis moZiebis safuZvelze, rac ra Tqma unda
yovelTvis mniSvnelovania, aramed gamaerTianebeli miznis arsebobis SemTxvevaSi! _
CvenTvis es gamaerTianebeli mizani advili mosaZebni iyo da, Tavis droze, am miznad
qarTuli enis kulturuli funqciebis SenarCuneba da, Sesabamisad, qarTuli enis
samomavlo aradakninebuli arsebobis uzrunvelyofa davsaxeT. amasTan, dRes
globalurad mimdinare bunebrivenobrivi teqnologiuri procesebis fonze qarTuli
enis srulmasStabiani teqnologizeba erT-erT xelSeuxebel prioritetul
mimarTulebad ganvsazRvreT.
sruliad naTelia, rom teqnologizebul enebTan konkurenciaSi araadekvaturad
teqnologizebuli qarTuli ena kulturuli kraxisTvisaa ganwiruli!
swored es da am miznebiT `qarTuli enis yovelmxrivi kvlevis aucileblobiT~ iyo
ganpirobebuli Cveni zemocitirebuli momarTva, romliTac, rogorc ukve aRvniSne,
gTxoveT, winmswreb reJimSi, rogorc es xdeba xolme axali samecniero mimarTulebis
formirebis saxelmwifoebrivad dasabuTebuli saWiroebis SemTxvevaSi, gagexilaT da
dadebiTad gadagewyvitaT `maTematikuri da bunebrivi enebis logikisa da maTematikuri
lingvistikis~ samagistro programis Camoyalibebis sakiTxi.
amave sakiTxs exeba agreTve Cemi #27 werili (28.05.07), romelic qvemoT momyavs
mcired koreqtirebuli da srulad citirebuli saxiT.
169
(citatis dasawyisi)
ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universitetis
zusti da sabunebismetyvelo mecnierebaTa fakultetis dekans,
profesor ramaz boWoriSvils
batono ramaz, im momarTvaSi, romliTac `gTxovT, winmswreb reJimSi, rogorc es xdeba xolme
sazogadod, ganixiloT da dadebiTad gadawyvitoT zust da sabunebismetyvelo mecnierebaTa
fakultetze `maTematikuri da bunebrivi enebis logikisa da maTematikuri lingvistikis~
samagistro programis Camoyalibebis sakiTxi”, aRvniSnavT imasac, rom `sakiTxis aseTi
winmswrebi principuli gadawyveta am sakiTxiT dakavebul jgufs (Tsu `logikisa da enis
gaerTianebuli jgufi~, i. vekuas sax. gamoyenebiTi maTematikis instituti, arn. Ciqobavas sax.
enaTmecnierebis instituti, Tsu humanitaruli fakulteti) saSualebas miscems Semdgomi
saswavlo wlisTvis studentebs adgilobrivi pirobebisa da am sferoSi dRes arsebuli
saerTaSoriso moTxovnebis gaTvaliswinebiT SesTavazos samagistro programiT gansazRvruli
saswavlo xazis maqsimalurad optimaluri ganaweri~.
imave momarTvaSi xazi esmeba imasac, rom `aseTi samagistro programis arseboba aucilebelia
qarTuli maTematikuri lingvisturi skolis gadaudebeli formirebis, qarTuli enis
maTematikuri Teoriis SemuSavebis, Tsu miznobrivi programiT `kompiuteris sruli programul-
momsaxureobiTi moqceva bunebriv qarTul enobriv garemoSi~ gansazRvruli amocanebis gadaWrisa
da kritikul azrovnebaze orientirebuli dasavluri saswavlo sistemis warmatebuli
danergvis umniSvnelovanes mizanTa WrilSi~.
amgvarad, momarTviT, romelsac danarTis saxiT kvlavac Tan vurTav winamdebares, Cven viTxovT
sakiTxis gadawyvetas ara ukve warmodgenili samagistro programis ganxilvis safuZvelze, rac,
bunebrivia, asec unda iyos im samagistro programebisTvis, romlebic tradiciuli da
saqarTveloSi ukve arsebuli samecniero mimarTulebaTa farglebSia, aramed, gamomdinare im
sirTuleebidan, riTac sazogadod xasiaTdeba axali samecniero mimarTulebis dafuZneba, Cven
gTxovT, rom fakultetis samecniero sabWom miiRos winmswrebi principuli dadebiTi
gadawyvetileba aseTi samagistro programis formirebis Taobaze, rac fakultetis mxridan
Sesabamisi saxelmwifoebrivi zrunvisa da damokidebulebis dadastureba iqneba im
saxelmwifoebrivad umniSvnelovanesi sakiTxebisadmi, razec ukve araerTxel gvqonda saubari.
aq ori gzaa: an unda iTqvas, rom bunebrivenobrivi inteleqtualuri manqanebisa da bunebrivi
enebis srulmasStabiani teqnologizebis dRes ukve globalurad mimdinare procesebis
miuxedavad aranairi safrTxe qarTul enas ar emuqreba da rom, Sesabamisad, arc aranairi
aucilebloba qarTuli enis sruli maTematikuri da manqanuri dafuZnebis da qarTuli
maTematikuri lingvisturi skolis formirebis ar arsebobs, anda unda vimoqmedoT qarTuli
enis winaSe mdgari am rezonansuli mniSvnelobebis mqone safrTxeebis gaTvaliswinebiT da im
jgufs, romelmac bolo wlebis ganmavlobaSi SeZlo am erovnuli da saxelmwifoebrivi
mniSvnelobis sakiTxis aqtualizeba, maqsimalurad unda davuWiroT mxari qarTuli enis
maTematikuri Teoriis SemuSavebisa da qarTuli maTematikuri lingvisturi skolis formirebis
mizniT mis mier ukve warmoebuli procesebis Semdgom miznobriv ganviTarebaSi.
naTelia, rom sakiTxi, romlis garSemoc amjerad vurTierTobT, arakerZo, araprivatuli
xasiaTisaa da rom aq Cven ar unda viyoT mTxovnelebi! _ da Tu am sakiTxis amgvari
fundamenturi mniSvnelobebis miuxedavad fakultetis samecniero sabWo misdami Semxvedri
mxardamWeriTi iniciativiTa da TanapasuxismgeblobiTi damokidebulebiT ar ganisazRvreba, maSin,
bunebrivia, daismis kiTxva, Tu ratom?! _ am momarTvas Tan vurTav 2006 wlis sauniversiteto
konkursis Cems #85 ganacxadze 2006 wlis 7 agvistos Cems mierve gakeTebul im saapelacio
ganacxads, romliTac me universitetis reqtors mivmarTe da romelic miuxedavad imisa, rom
gansaxilvelad zusti da sabunebismetyvelo mecnierebaTa fakultets gadaegzavna, dRemde
werilobiTi pasuxis gareSea.
170
P.S. batono ramaz, b-n. g. quTelia, romelic sakiTxTan dakavSirebiT telefoniT Semexmiana,
CamekiTxa, mqonda Tu ara Tavad samagistro programa warmodgenili da rom misTvis gadacemul
masalebSi igi eZebda am programas, Tumca ki ver naxa. _ im momarTvis Sinaarsidan gamomdinare,
romelic wesiT Tqven misTvis unda gadagecaT, mas is samagistro programa, romlis formirebis
pasuximgeblobasac sakiTxis winmswrebi dadebiTi gadawyvetis SemTxvevaSi momarTvis
warmomdgenebi viRebT, ar unda eZebna! _ gTxovT, b-n g. quTelias gadasceT 2006 wlis
sauniversiteto konkursis Cemi #85 ganacxadi iq arsebuli masalebiTurT. am ganacxadSi
imdroindeli maTematikis institutis samagistro programis farglebSi arsebuli
`maTematikuri lingvistikis~ modulis programul ganawerTan erTad igi naxavs agreTve Cems
naSroms saTauriT `zusti da sabunebismetyvelo mecnierebaTa fakultetis maTematikis
institutSi `maTematikuri lingvistikis~ swavlebis koncefcia~ (sarCevi: 1. saqarTveloSi
`maTematikuri lingvistikis~ specialobis formirebis aucileblobis ganmapirobebeli miznebisa
da mizezebis Sesaxeb. 2. ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universitetis
zusti da sabunebismetyvelo mecnierebaTa fakultetis maTematikis institutSi `maTematikuri
lingvistikis~ specialobiT swavlebis organizebis Sesaxeb: 2.1. `maTematikuri lingvistikis~
specialobiT sauniversiteto sabakalavro swavlebis organizebis Sesaxeb. 2.2. `maTematikuri
lingvistikis~ specialobiT sauniversiteto samagistro swavlebis organizebis Sesaxeb. 2.3.
`maTematikuri lingvistikis~ specialobiT sauniversiteto sadoqtoro swavlebis organizebis
Sesaxeb), romelic mcired gadamuSavebuli saxiT Ria gamoqveynebisaTvis mzaddeba. amasTan, #85
ganacxadSi aris samecniero-saganmanaTleblo Jurnali `qarTuli ena da logika~ (#1 da #2),
ZiriTadi da damxmare saxelmZRvaneloebi Tanamedrove maTematikur enaTmecnierebaSi `damatebiTi
sakiTxavi kursi Tanamedrove maTematikur lingvistikaSi~ (gamocemis redaqtori k. fxakaZe),
sauniversiteto saxelmZRvanelo studentebisaTvis `maTematikuri meTodebi enaTmecnierebaSi _
maTematikuri da bunebrivi enebis zogadi logikuri safuZvlebi” (avtorebi b. parti, a.
miuleni, r. uolSi, mTargmnel-redaqtorebi: k. fxakaZe, l. lekiaSvili, mTargmnelebi: e.
soselia, m. ivaniSvili). _ es masalebi b-n. g. quTelias saSualebas miscems ufro Rrmad
gaerkves sakiTxis arsSi. _ garda amisa, winamdebares Tan vurTav, im sauniversiteto da
safakulteto arCeviT kursebs, romlebic mimdinare semestrisTvis Tsu maTematikis institutis
iniciativiT warmovadgine da romlebic miuxedavad am kursebze arsebuli saswavlo
moTxovnebisa, iseve rogorc pirvel semestrSi Tqvens mier wardgenili Cemi sauniversiteto
arCeviTi kursi, saswavlo sivrcis miRma darCa.
`logikisa da enis gaerTianebuli qarTuli jgufis~, Tsu
`logika, ena, gamomTvleli~ seminarisa da Tsu saxelmwifo-miznobrivi
programis `kompiuteris sruli programul-momsaxureobiTi moqceva bunebriv
qarTul enobriv garemoSi” xelmZRvaneli, samecniero-saganmanaTleblo Jurnalis
_ `qarTuli ena da logika~ _ mTavari redaqtori, Tsu mkvlevari, f.m.m.k.,
qarTuli enis uflebebis damcveli /k. fxakaZe/
(citatis dasasruli)
is, rom batonma reqtorma 7379/02 weriliT dayenebuli sakiTxis, anu `bunebrivi enebis
logikisa da Tanamedrove maTematikuri lingvistikis~ saswavlo-samecniero
laboratoriis Camoyalibebis sakiTxis gadawyvetis pasuxismgebloba zust da
sabunebismetyvelo mecnierebaTa fakultets daakisra, imas niSnavs, rom universitetis
farglebSi rigi sakiTxebis gadawyvetis kompetencia fakultets gadaecema da ekisreba
kidec. Tumca, igive imasac niSnavs, rom batoni reqtori am werilis #895 danarTiT
wardgenil da am umniSvnelovanes sakiTxTa gaswvriv sauniversiteto reformis Semdgom
ukve mravlad dagrovil pasuxgaucemel mimarTvebze1 pasuxis gacemis pasuxismgeblobasac
fakultets akisrebs.
1 garda zemocitirebulebisa maTgan umetesoba, Tumca arayvela, am naSromSia citirebuli.
171
amasTan, rogorc ukve aRvniSne, radgan nebismieri gaerTianeba xdeba ara formebis
moZiebis safuZvelze, rac ra Tqma unda yovelTvis mniSvnelovania, aramed
gamaerTianebeli miznis arsebobis SemTxvevaSi, sruliad naTelia, rom am naSromis am
daskvniT TavSi dayenebul kiTxvaze am etapobriv amomwurav pasuxs Semdegi ori gzidan
gasakeTebeli is sauniversiteto arCevani mogvcems, romelic jer kidev fakultetis
samecniero sabWos kompetenciis farglebSia: pirveli gza: fakulteti ambobs, rom
bunebrivenobrivi inteleqtualuri manqanebis konstruirebisa da bunebrivi enebis
srulmasStabiani teqnologizebis ukve globalurad mimdinare procesebis miuxedavad
aranairi safrTxe qarTul enas ar emuqreba da rom, Sesabamisad, qarTuli
inteleqtualuri manqanis konstruirebisa da qarTuli enis srulmasStabiani
teqnologizebis mizniT qarTuli maTematikuri lingvisturi skolis formirebis
aranairi aucilebloba ar arsebobs; anda, meore gza: universiteti bunebrivenobrivi
inteleqtualuri manqanebisa da bunebrivi enebis srulmasStabiani teqnologizebis dRes
globalurad mimdinare procesebis gaTvaliswinebiT adasturebs qarTuli enis winaSe
arsebuli safrTxeebis realobas da, iseve, rogorc es iyo reformamde, reformirebuli
universitetic miznobriv pirobebSi ayenebs qarTuli enisa da qarTulenobrivi
azrovnebis maTematikuri Teoriis SemuSavebisa da qarTuli maTematikuri lingvisturi
skolis formirebis mizniT universitetSive dawyebul moZraobas, riTac igi qarTuli
enis kulturuli funqciebiT SenarCunebisTvis warmoebuli am mniSvnelovani moZraobis
Tanamonawile da Tanapasuxismgebeli xdeba!
garda amisa, batono dekano, rodesac vfiqrob Tu kidev ra aris aucilebeli imisTvis,
rom qarTuli ena mis winaSe mdgar safrTxeebs avaSoroT, CemTvis, anu misTvis,
romelmac TanamoazreebTan erTad erTxel ukve SeZlo saqarTveloSi bunebrivi enebis
logikisa da Tanamedrove maTematikuri lingvistikis dafuZneba, CemTvis, anu misTvis,
romelmac samecniero procesebisTvis marTlacda umZimesi wlebis miuxedavad ukve
SeZlo qarTuli enisa da azrovnebis maTematikuri Teoriis sasafuZvlo sakiTxebis
SemuSaveba, gasagebi xdeba, rom aucilebelia universitetSi dominirebdes sakiTxTa
Sesabamisi sauniversiteto kompetenciebi da erovnuli miznebiT gajerebuli
saxelmwifoebrivi azrovneba. anu, aucilebelia is, rom universitetis maRali rangis
TanamSromlebi yuradRebiT gaecnon maTTan gansaxilvelad wardgenil masalebs,
gulisyuriT moekidon aplikantis argumentebs, ar gaeqcnen mZafrad dayenebul sakiTxTa
simZafreebs da gansxvavebuli mosazrebebis SemTxvevaSi ar moeridon am maTi
gansxvavebuli mosazrebis werilobiT argumentacias! _ yvela sxva SemTxvevaSi `cisferi
mTebi~, anu iseTi daujerebeli ambebi, rac am naSromis saTaurSive avsaxe, arc qarTuli
enis uflebebis dasacavad aq mimoxilul sauniversiteto sakiTxs moSordeba, da arc
sxva sauniversiteto sakiTxebs!
19 agvisto, 2007 weli.
qarTuli enis uflebebis damcveli
k. fxakaZe
qvemoT, yovelgvari damatebiTi komentarebis gareSe, vaqveyneb a/w 29 noembers
ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universitetis zusti da
172
sabunebismetyvelo mecnierebaTa fakultetis dekanisadmi da a/w 24 dekembers
ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universitetis reqtorisadmi
gakeTebul mimarTvebs da Cemi individualuri samecniero sakvlevi Temis mokle
erTwlian angariSs:
ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universitetis
zusti da sabunebismetyvelo mecnierebaTa fakultetis dekans,
profesor ramaz boWoriSvils
batono dekano! _ vTvli, rom fakultetis samecniero sabWo valdebulia gaukeTos Sefaseba im
sakomisio ganxilvas, romelic Tqveni davalebiT Sedga da sadac ivane javaxiSvilis saxelobis
Tbilisis saxelmwifo universitetSi (i. vekuas sax. gamoyenebiTi maTematikis institutSi)
`bunebrivi enebis logikisa da Tanamedrove maTematikuri lingvistikis~ saswavlo-samecniero
laboratoriis Camoyalibebis sakiTxis ganxilvis nacvlad ise ganixiles da ise moamzades
Semajamebeli daskvna miznobriv programaze `kompiuteris sruli programul-momsaxureobiTi
moqceva bunebriv qarTul enobriv garemoSi~, rom Tavad es umniSvnelovanesi da mravalmxriv
mxardaWerili programa arc unaxavT! – me ara mgonia fakultets imis ufleba hqondes, rom
Tvali dauxuWos Tavisi wamyvani sruli profesorebis aseT upasuxismgeblo qcevebs! _ vis
gaugia miznobrivi iqneba es Tu raime sxva saxis programis ganxilva Tavad am gansaxilveli
programis unaxavad?! – gTxovT mipasuxoT werilobiT.
batono dekano, Cemi oficialuri Txovnis Sesabamisad Tqven ar aCqardiT da ar aiReT
uapelacio safuZvlad am uprecedento sakomisio ganxilvis Semajamebeli dokumenti, romelic,
unda iTqvas, rom ar aris calsaxad uaryofiTi. _ me vTvli, rom es Tqveni mxridan swori
qceva iyo! _ magram, Tu sakiTxTa specifikebis (mxedvelobaSi maqvs maTematikuri lingvistikisa
da bunebrivi enebis logikis qarTveli specialistebis faqtobrivi ar arseboba da
zemoaRniSnuli TvalsazrisebiT qarTuli enisa da azrovnebis TiTqmis sruli Seuswavleloba)
da Cemi zemoxsenebuli oficialuri Txovnis Sesabamisad ar gaukeTebT organizebas sakiTxis Ria
ganxilvas fakultetis sabWos gafarToebul sxdomaze, rac, bunebrivia, Seqmnil viTarebaSi
sruliad marTebuli moTxovnaa, maSin me iZulebuli viqnebi davaskvna, rom Tqven moqmedebT ara
saxelmwifoebrivi da erovnuli interesebiT, aramed viwro dargobrivi xasiaTis dakveTebiT,
rac CemTvis iseve mtkivneuli iqneba, rogorc is, rom aseTebi aRmoCndnen k. gelaSvili da g.
sirbilaZe. – batono dekano, Tu Tqven ar gaqvT dagegmili sakiTxis damatebiTi ganxilva, maSin
nuRar daayovnebT da upasuxeT batoni reqtorisagan TqvenTan ivnisis TveSi Semosul mimarTvas!
qarTuli enis uflebebis damcveli,
Tsu mkvlevari /k. fxakaZe/
29. 10. 07.
P.S. batono dekano, Rrmad pativcemulo sabWos wevrebo! - gamoyenebiTi maTematikis institutis
direqtoris mxridan gakeTebuli SemoTavazebis miuxedavad me uari vTqvi monawileoba mimeRo
logikisa da daprogramirebis laboratoriis xelmZRvanelis Tanamdebobaze gamocxadebul
konkursSi, radgan Cemi mizani aris ara sazogadod romelime sauniversiteto laboratoriis
xelmZRvaneloba, aramed universitetSi maTematikuri lingvistikisa da bunebriv enebis logikis
mimarTulebiT reformiT blokirebuli saswavlo procesebis aRdgena, ris aucileblobasac
qarTuli enis winaSe mdgari safrTxeebi ganapirobeben! – imedi maqvs, rom fakultetis
samecniero sabWo ar Seegueba qarTuli enis samomavlo bed-iRbalisadmi iseT udier
damokidebulebebs, rogoric zemoxsenebuli sakomisio ganxilvisas warmoCinda.
173
ivane javaxiSvilis saxelobis
Tbilisis saxelmwifo universitetis reqtors,
profesor giorgi xubuas
batono reqtoro,
TxovniT, rom qarTuli enis maTematikuri Teoriis SemuSavebis, qarTuli maTematikuri
lingvisturi skolis gadaudebeli formirebisa da Tsu saxelmwifo-miznobrivi programiT
`kompiuteris sruli programul-momsaxureobiTi moqceva bunebriv qarTul enobriv garemoSi~
ukve mimdinare umniSvnelovanesi kvleviTi procesebis Semdgomi aucilebeli gaRrmavebis mizniT
sabolod gadagewyvitaT ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universitetSi (i.
vekuas sax. gamoyenebiTi maTematikis institutSi) `bunebrivi enebis logikisa da Tanamedrove
maTematikuri lingvistikis~ saswavlo-samecniero laboratoriis Camoyalibebis sakiTxi, me Tqven
mogmarTeT a/w 22 ivniss 7379/02 weriliT, romlis asls Tan vurTav winamdebares. _ sakiTxi
dRemde gadauwyvetelia, arada ukve iwureba mimdinare weli da universiteti 2008 wlis
biujetis formirebis procesSia!
batono reqtoro, im SemTxvevaSi, Tu 2008 wlis sauniversiteto biujetSi ar iqneba
gaTvaliswinebuli zemoxsenebuli laboratoriis formirebisTvis aucilebeli Tanxebi, me Cemi
moqalaqeobrivi pasuxismgeblobebidan gamomdinare valdebuli viqnebi brali davdo
universitetis dRevandel xelmZRvanelobas umniSvnelovanesi samecniero Tematikis jer
blokirebaSi, mere ki mis srul anulirebaSi! _ SegaxsenebT, rom sakiTxi gansakuTrebuli
saxelmwifoebrivi RirebulebebiT itvirTeba da igi dRes msoflioSi bunebrivenobrivi
inteleqtualuri kompiuteruli sistemebis konstruirebis globalurad mimdinare procesebis
fonze pirdapirobiT ukavSirdeba qarTuli enis kulturuli funqciebiT SenarCunebis
umniSvnelovanes erovnul mizans.
pativiscemiT,
qarTuli enis uflebebis damcveli,
Tsu mkvlevari /k. fxakaZe/
P.S. batono reqtoro, am momarTvas Tan vurTav vrcel samecniero-saganmanaTleblo xasiaTis
problematur naSroms vrceli saTauriT `cisferi mTebi anu, imis Sesaxeb, Tu rogor ganixiles
miznobrivi programa, am miznobrivi programis unaxavad! anu, kvlav qarTuli enis uflebebis
dasacavad~ da am sakiTxTan dakavSirebiT zusti da sabunebismetyvelo mecnierebaTa fakultetis
dekanisadmi a/w 29 oqtombers gakeTebul Cem bolo mimarTvas.
2007 wlis 24 dekemberi.
Tsu saxelmwifo miznobrivi programis _
`kompiuteris sruli programul-momsaxureobiTi moqceva
bunebriv qarTul enobriv garemoSi~ xelmZRvanelis, Tsu mkvlevaris
konstantine fxakaZis erTwliani individualuri samecniero sakvlevi Tema
qarTuli enis logikisa da logikuri gramatikis safuZvlebi
samecniero sakvlevi Temis mokle erTwliani angariSi:
a) gamoqveynda:
1. (TanaavtorebiT), qarTuli enis bunebrivi logikis sasafuZvlo sakiTxebi, arn.
Ciqobavas saxelobis enaTmecnierebis institutis V respublikuri konferencia
,,bunebriv enaTa damuSaveba”, konferenciis masalebi, 2007;
174
2. (TanaavtorebiT), Tsu miznobrivi programa `kompiuteris sruli programul-
momsaxureobiTi moqceva bunebriv qarTul enobriv garemoSi~ da qarTuli enisa
da metyvelebis maTematikuri da manqanuri dafuZnebis amocanebis Sesaxeb, Tsu
gmi, mesame respublikuri saseminaro kvireuli `logika, ena, gamomTvleli~,
saseminaro kvireulis moxsenebebi, 2007;
3. saxelmwifo miznobrivi programis `kompiuteris sruli programul-
momsaxureobiTi moqceva bunebriv qarTul enobriv garemoSi~ ukve miRweuli
Sedegebisa da misaRwevi miznebis, anu qarTuli maTematikuri skolis
maTematikuri lingvistikiT gafarToebis aucileblobis Sesaxeb, Tsu gmi, mesame
respublikuri saseminaro kvireuli `logika, ena, gamomTvleli~, saseminaro
kvireulis moxsenebebi, 2007;
4. (TanaavtoriT), qarTuli enis, qarTuli enis logikisa da maTematikuri
logikis integrirebuli swavlebis Sesaxeb, Tsu gmi, mesame respublikuri
saseminaro kvireuli `logika, ena, gamomTvleli~, saseminaro kvireulis
moxsenebebi, 2007;
5. (TanaavtorobiT), kompiuteri qarTuli teqstebis wakiTxvas SeZlebs, arn.
Ciqobavas saxelobis enaTmecnierebis institutis V respublikuri konferencia
,,bunebriv enaTa damuSaveba”, konferenciis masalebi, 2007;
6. zusti da sabunebismetyvelo mecnierebaTa fakultetis maTematikis
institutSi maTematikuri lingvistikis swavlebis koncefcia, s-s Jurnali
`qarTuli ena da logika~, (#3-#6), `universali~, 2006-2007;
7. `cisferi mTebi~, anu imis Sesaxeb, Tu rogor ganixiles miznobrivi programa,
am miznobrivi programis unaxavad! _ anu, kvlav qarTuli enis uflebebis
dasacavad, s-s Jurnali `qarTuli ena da logika~, (#3-,#6, nawili I),
`universali~, 2006 -2007;
8 bunebrivi enebis logikisa da maTematikuri lingvistikis reformiT
blokirebuli sauniversiteto swavlebaTa aRdgenis aucileblobis Sesaxeb, s-s
Jurnali `qarTuli ena da logika~, (#3-#6), `universali~, 2006-2007;
9. (TanaavtorebiT), Tbilisis saxelmwifo universitetis saxelmwifo miznobrivi
programis - `kompiuteris sruli programul-momsaxureobiTi moqceva bunebriv
qarTul enobriv garemoSi~ – sagranto qveprograma `qarTuli enis logikuri
gramatikis safuZvlebi da misi meTodologiuri da teqnologiuri gamoyenebani~,
s-s Jurnali `qarTuli ena da logika~, (#3-#6), `universali~, 2006-2007;
10. (TanaavtorebiT), qarTuli enis maTematikuri Teoriis SemuSavebisa da
qarTuli maTematikuri lingvisturi skolis gadaudebeli formirebis
aucileblobis Sesaxeb _ moxseneba wakiTxuli saqarTvelos ganaTlebisa da
mecnierebis saministros samecniero konferenciaze `qarTuli saliteraturo enis
sakiTxebi”, s-s Jurnali `qarTuli ena da logika~, (#3-#6), `universali~
2006-2007;
11. r. hauseri, gamoTvliTi enaTmecnierebis safuZvlebi _ gramatikuli Teoriebi,
(mTargmnel-redaqtori k. fxakaZe, mTargmnelebi: l. abzianiZe, n. vaxania, s.
masxaraSvili, n. fxakaZe, b. CiqviniZe), ZiriTadi da damxmare saxelmZRvaneloebi
Tanamedrove maTematikur enaTmecnierebaSi, samecniero-saganmanaTleblo Jurnalis
_ `qarTuli ena da logika~ _ y-w damateba, `universali~, #2, 2007;
b) gadacemulia gamosaqveyneblad;
12. (TanaavtorebiT), pirveli erTiani erovnuli gamocdebis zogadi unarebis
testebis verbaluri nawilis arasruli kritikuli analizi, s-s Jurnalis _
`qarTuli ena da logika~ _ yovelwliuri damateba `qarTuli enis logika da
zogadi unarebi~, `universali~ 2006 #1 - 2007 #2;
175
13. 2006 wlis zogadi unarebis damxmare masalaTa krebulis 29-e gverdebze
ganxiluli logikuri amocanis amoxsnis kritikuli analizi, s-s Jurnalis _
`qarTuli ena da logika~ _ yovelwliuri damateba `qarTuli enis logika da
zogadi unarebi~, `universali~ 2006 #1 – 2007 #2;
14. 2006 wlis zogadi unarebis damxmare masalaTa krebulis 22-e gverdze
ganxiluli logikuri amocanis amoxsnis kritikuli analizi, s-s Jurnalis _
`qarTuli ena da logika~ _ y-w damateba `qarTuli enis logika da zogadi
unarebi~, redaqtori k. fxakaZe, gamomcemloba `universali~ 2006 #1 - 2007 #2;
15. 2006 wlis zogadi unarebis damxmare masalaTa krebulis 23-e da 24-e
gverdebze ganxiluli logikuri amocanis amoxsnis kritikuli analizi, s-s
Jurnalis _ `qarTuli ena da logika~ _ y-w damateba `qarTuli enis logika da
zogadi unarebi~, `universali~ 2006 #1 - 2007 #2;
16. `gamomdinareobs~ Tu `gamomdinareobs aucileblad~, s-s Jurnalis _
`qarTuli ena da logika~ _ y-w damateba `qarTuli enis logika da zogadi
unarebi~, `universali~ 2006 #1 - 2007 #2;
17. rogor aris gagebuli sityva ~zogierTi~ 2006 wlis zogadi unarebis
damxmare masalaTa krebulis 22-e da 23-24-e gverdebze ganxilul logikur
amocanebSi da rogor gaigeba igi bunebriv qarTulenobriv azrovnebaSi, s-s
Jurnalis _ `qarTuli ena da logika~ _ y-w damateba `qarTuli enis logika da
zogadi unarebi~, `universali~ 2006 #1 - 2007 #2;
18. zogadi SeniSvnebi da mosazrebebi zogadi unarebis sagamocdo logikuri
amocanebis Sualeduri SekiTxvebis Sesaxeb, s-s Jurnalis _ `qarTuli ena da
logika~ _ yovelwliuri damateba `qarTuli enis logika da zogadi unarebi~,
redaqtori k. fxakaZe, gamomcemloba `universalis~ 2006 #1 - 2007 #2;
g) ibeWdeba:
20. qarTuli enis logikis sasafuZvlo sakTxebi;
21. SaniZiseuli droiTi Tvalsazrisebis kritika da qarTuli enis droiTi
logikis safuZvlebi;
22. kritikuli da aramxolod kritikuli mosazrebebi erTiani erovnuli
gamocdebis zogadi unarebis analogiebis blokiT SemoTavazebul savarjiSoebze;
23. 2007 wlis erTiani erovnuli gamocdebis zogadi unarebis I testis I
teqstis detaluri kritikuli analizi;
24. logikuri amocanebisa da savarjiSoebis krebuli damxmare masalebiTurT;
25. qarTuli enis logikuri gramatikis safuZvlebi;
26. qarTuli enisa da azrovnebis maTematikuri Teoriis sasafuZvlo sakiTxebi.
konferenciebSi monawileoba:
1. arn. Ciqobavas saxelobis enaTmecnierebis institutis V respublikuri
konferencia ,,bunebriv enaTa damuSaveba”;
2. saqarTvelos ganaTlebisa da mecnierebis saministros samecniero konferencia
`qarTuli saliteraturo enis sakiTxebi (axlandeli mdgomareoba, istoria,
perspeqtivebi)~;
3. mesame respublikuri saseminaro kvireuli `logika, ena, gamomTvleli~;
studenturi konferenciebi:
1. maTematikis institutis studentur konferenciaze Tematikis farglebSi
gakeTda 6 moxseneba;
2. studentur konferenciaze `enaTmecniereba da misi mimarTulebani~ Tematikis
farglebSi gakeTda 1 moxseneba
176
momzadda:
a) logikis, enisa da gamomTvlelis samagistro kursi;
b) logikisa da enis samagistro kursi;
g) qarTuli enisa da azrovnebis maTematikuri da manqanuri dafuZnebis
samagistro kursi;
b) maTematikuri lingvistikis safakulteto arCeviTi kursi;
g) maTematikuri da bunebrivi enebis zogadi logikuri safuZvlebis da qarTuli
enis logikis sauniversiteto arCeviTi kursi.
saangariSo periodSi didi Zalisxmeva iqna mimarTuli qarTuli maTematikuri
lingvisturi skolis gadaudebeli formirebis ukve dasabuTebuli aucileblobis kvlav
dasabuTebis mimarTulebiT. am mizniT gakeTda moxsenebebi:
1. arn. Ciqobavas sax. enaTmecnierebis institutis samecniero seminarze;
2. a. razmaZis sax. maTematikis institutis maTematikuri logikis ganyofilebis
samecniero seminarze;
3. mesame respublikur saseminaro kvireulze `logika, ena, gamomTvleli~;
4. ganaTlebisa da mecnierebis saministros samecniero konferenciaze `qarTuli
saliteraturo enis sakiTxebi”;
5. saqarTvelos maTematikosTa kavSiris Ria seminarze;
6. i. vekuas saxelobis gamoyenebiTi maTematikis institutis seminarze.
Tsu mkvlevari k. fxakaZe
28. 12. 2007
177
`qarTuli enis, logikisa da gamomTvlelis axalgazrduli
jgufis~ miznebis, amocanebisa da am etapobrivi samoqmedo
gegmis mokle saprogramo ganaweri
`logikisa da enis gaerTianebul qarTul jgufTan~ arsebuli `qarTuli enis, logikisa
da gamomTvlelis axalgazrduli jgufis~ ZiriTadi miznebi da amocanebi ivane
javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universitetis miznobrivi programis
`kompiuteris sruli programul-momsaxureobiTi moqceva bunebriv qarTul enobriv
garemoSi~ saxelmwifoebrivi mniSvnelobebis mqone miznebisa da amocanebis Sesabamisad
isazRvreba.
jgufi kargad icnobs maTematikuri logikis, maTematikuri lingvistikisa da xelovnuri
inteleqtis problematikis farglebSi bunebrivenobrivi inteleqtualuri manqanebis
konstruirebisTvis mimdinare samecniero, samecniero-teqnologiuri da teqnologiuri
procesebis istorias, aq dRes arsebul viTarebasa da samomavlo perspeqtivebs. aqedan
gamomdinare: jgufi iziarebs da mxars uWers ganaTlebisa da mecnierebis saministroSi
zemoaRniSnuli programisadmi im ukve gamokveTil Tvalsazriss, rom `proeqtiT
moxazuli mimarTulebiT kvlevebis arganviTarebis SemTxvevaSi qarTul enas
dekulturizaciis saSiSroeba emuqreba~. amasTan, dRes msoflioSi inteleqtualuri
manqanebis konstruirebis sul ufro mzardi tempebiT mimdinare procesebisa da am
sferoSi Cveni mravalwliani CamorCenebis gaTvaliswinebiT zemoaRniSnuli kvlevebis
gafarToebas qarTuli enis srulmasStabiani teqnologizebis miznebamde da am miznebis
mimarTulebiT sawarmoebeli erTiani qarTuli moZraobis saxelmwifoebriv organizebas
`qarTuli enis, logikisa da gamomTvlelis axalgazrduli jgufi~ gadaudebel
aucileblobad miiCnevs.
CvenTvis sruliad naTelia, rom qarTulenobrivi inteleqtualuri manqanis, anu qarTul
weriT da zepir enebSi Tavisuflad urTierTobadi da azrovnebiTi da mTargmnelobiTi
unarebiT srulyofilad aRWurvili manqanis konstruireba spontanuri, anu
saxelmwifoebrivad araorganizebuli _ araoptimalurad da aramiznobrivad mimdinare
procesebiT sruliad araperspeqtiulia. arada, naTelia isic, rom aseTi manqanis ver
konstruirebis SemTxvevaSi, axlo momavalSi, qarTuli ena saswavlo, samecniero,
sazogadoebrivi da saxelmwifoebrivi TvalsazrisebiT funqcia dakargul enaTa rigSi
moeqceva.
`qarTuli enis, logikisa da gamomTvlelis axalgazrduli jgufis~ ZiriTadi mizani
sakiTxebisadmi zemogaSuqebuli damokidebulebebiT aris ganpirobebuli da igi srul
TanmTxvevaSia `logikisa da enis gaerTianebuli qarTuli jgufis~ ZiriTad mizanTan.
kerZod, `qarTuli enis, logikisa da gamomTvlelis axalgazrduli jgufis~ mizani
aris bunebrivenobrivi inteleqtualuri manqanebis samomavlod ukve dagegmil epoqaSi
qarTuli enis kulturuli funqciebis SenarCuneba da sxva teqnologizebul enaTa
Soris qarTuli enis Tanaswori, anu aradakninebuli arsebobis uzrunvelyofa.
amasTan, `qarTuli enis, logikisa da gamomTvlelis axalgazrduli jgufi~ miiCnevs,
rom qarTuli inteleqtualuri manqanis konstruireba aucileblobis wesiT iTxovs
qarTuli maTematikuri lingvisturi skolis gadaudebel formirebasa da qarTuli
weriTi, zepiri da azriTi enebis maTematikuri Teoriebis SemuSavebis mizniT
178
saqarTveloSi ukve dawyebuli procesebis ara blokirebas, aramed, piriqiT, am
procesebis Semdgom saxelmwifoebrivad organizebul _ miznobriv gaRrmavebasa da
gafarToebas.
amdenad, 2006 wlis reformiT Tsu sabunebismetyvelo fakultetze maTematikuri da
bunebrivi enebis logikisa da maTematikuri lingvistikis mimarTulebiT ukve
dafuZnebuli swavlebebis blokireba da, Sesabamisad, sabunebismetyvelo fakultetis am
umniSvnelovanesi kulturuli datvirTvebis mqone samecniero mimarTulebebis gareSe
datoveba iyo sauniversiteto konkursis is SecdomiTi gadawyvetileba, risi
gadaudebeli gamosworebac `qarTuli enis, logikisa da gamomTvlelis axalgazrduli
jgufis~ am etapobriv miznebSia.
jgufs imedi aqvs, rom universitetis reqtori, universitetis akademiuri sabWo da
sabunebismetyvelo fakultetis samecniero sabWo mxars dauWers fakultetis
maTematikis institutSi bunebrivi enebis logikisa da maTematikuri lingvistikis
mimarTulebiT aucileblad sawarmoebel swavlebaTa aRdgenasa da maT Semdgom miznobriv
gaRrmavebas. miT ufro, rom institutis 2007 wlis 9 ianvris samecniero sabWom
zogadad ganixila ra es sakiTxi calsaxad dauWira mxari qarTuli maTematikuri
lingvisturi skolis gadaudebeli formirebis aucileblobas. miuxedavad amisa, jgufi,
gamomdinare mizanTa gansakuTrebuli mniSvnelobebidan, ver aZlevs Tavs uflebas iyos
procesTa mxolod pasiuri monawile.
`qarTuli enis, logikisa da gamomTvlelis axalgazrduli jgufis~
pirveletapobrivi samoqmedo gegmebis mokle programuli ganaweri: 1. studenturi da aramarto studenturi sazogadoebis informireba dRes msoflioSi
maTematikuri logikis, Tanamedrove maTematikuri lingvistikisa da xelovnuri
inteleqtis amocanis farglebSi bunebrivenobrivi inteleqtualuri manqanebis
konstruirebis mizniT mimdinare im kvlevebis Sesaxeb, romelTa gauTvaliswinebloba
qarTul enasa da qarTulenobriv sazogadoebas sruli dekulturizaciiT emuqreba.
2. studenturi da aramarto studenturi sazogadoebis informireba Tsu miznobrivi
programis `kompiuteris sruli programul momsaxureobiTi moqceva bunebriv qarTul
enobrivi garemoSi~ farglebSi qarTuli weriTi, zepiri da azriTi enebis sruli
maTematikuri Teoriis SemuSavebis da qarTulenobrivi inteleqtualuri manqanis
konstruirebis umniSvnelovanesi kulturuli datvirTvebis mqone miznebis Sesaxeb.
3. qarTuli enis da qarTuli enis logikisa da qarTuli metyvelebis sruli
maTematikuri Teoriebis SemuSavebis da qarTuli maTematikuri lingvisturi skolis
gadaudebeli formirebis miznebis ukve gamokveTili gansakuTrebuli zogadqarTuli
kulturuli mniSvnelobebidan gamomdinare Tsu sabunebismetyvelo fakultetze
`maTematikuri da bunebrivi enebis logikisa da maTematikuri lingvistikis~ samagistro
programis Camoyalibebis aucileblobis dasabuTeba.
4. Tavisuflad urTierTobadi da srulyofili azrovnebiTi da mTargmnelobiTi
unarebiT aRWurvili qarTuli kompiuteruli sistemis konstruirebis ukve
dasabuTebuli zogadqarTuli kulturuli mniSvnelobebidan gamomdinare ivane
javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universitetSi `qarTuli enis, logikisa
da gamomTvlelis~ specialuri saxelmwifo institutis Camoyalibebis aucileblobis
dasabuTeba.
kidev erTxel SevniSnavT, rom qarTuli enis sruli maTematikuri da manqanuri
dafuZnebis umniSvnelovanesi miznebis ver ganxorcielebis, anu qarTuli
179
inteleqtualuri manqanis ver konstruirebis SemTxvevaSi, cxadia, rom momavali Taobebi
TandaTan ufro iSviaTad isargebleben qarTuli eniT, radgan im inteleqtualur
manqanebTan, romelTanac maT yoveldRiuri mWidro da intensiuri urTierTobebi eqnebaT,
isini qarTulad ver gaisaubreben. Sesabamisad, aseTi manqanebis ukve kars momdgar
epoqaSi qarTuli sazogadoebis didi nawili iZulebuli iqneba am manqanebTan
saurTierTobod isargeblon ara qarTuliT, aramed sxva romelime araqarTuli eniT. es,
cxadia, bevrad ufro mZime dartyma iqneba qarTuli sazogadoebis enobriv mTlianobaze
da qarTveli eris kulturul TviTmyofadobaze, vidre es iyo XVIII-XX saukuneebis
ZiriTadad mxolod politikuri mizezebiT ganpirobebuli gareenobrivi kulturuli
eqspansiebi, radgan am SemTxvevaSi qarTuli enis sxva eniT Canacvleba ganpirobebuli
iqneba ara sazogadoebis erTi nawilis araswori kulturuli da politikuri
orientirebiT, aramed im obieqturad arsebuli mizeziT, rasac Cven mokled, da
vfiqrobT gasagebadac, qarTuli enisa da azrovnebis teqnologizebuli anbanis
ararsebobas vuwodebT. _ CvenTvis srulad naTelia, rom Tu ver SevZlebT qarTuli
enisa da azrovnebis srulmasStabian teqnologizebas, maSin swori kulturuli
orientaciis SemTxvevaSic ki, aranairi arCevani imisa, rom qarTulenobrivi
sazogadoebis saxiT ganviTardeT, ar gveqneba!
2007 weli, 14 aprili.
`qarTuli enis, logikisa da gamomTvlelis axalgazrduli jgufi~ _
_ s. masxaraSvili, n. labaZe, l. abzianiZe, n. vaxania. n. fxakaZe. b. CiqviniZe