Opvattingen over leren en instructie:

Behaviorisme

• Behaviorisme: “oude” theorie?

• Nog geldig?

• Meta-analyses van onderzoek naar impact: Hattie (2009)

Hattie, J. (2009). Visible Learning: A Synthesis of over 800 Meta-Analysis relating to Achievement.Milton Park, Oxon: Routledge.

Lee

rlin

gken

mer

ke

Inst

ruct

ieaa

npak

ken

Schoolkenmerken

Advance organizer

Konijn

Tomaat

K3

Zwart

Palmboom

Contingent

Voorlopers: de associatieleer

• Associatie: een verbinding tussen twee ‘psychische’ inhouden en dat kunnen waarnemingen zijn, gevoelens of eigen voorstellingen van iets.

Associatieleer

• Associatiewetten:– principe van de contiguïteit (tijd/ruimte)– principe van de gelijkheid– principe van de contrasten

Oefening:

• Geef drie nieuwe voorbeelden van

– principe van gelijkheid

– principe van contiguïteit

– principe van contrasten

Eerste vertaling naar instructieopvattingen: Johann

Friedrich Herbart

Herbart• 1776-1841• Ervaringsbasis: werd tutor van een Duitse

adellijke familie en werd verantwoordelijk voor scholing van de drie zonen (14, 10, en 8 jaaroud) + verslag = basis voor latere opvattingen

• Twee centrale concepten: – “apperceptie” – “interesse”

Herbartianisme: (1) apperceptie• Apperceptietheorie

Apperceptie is de activiteit of het proces van het assimileren , aanpassen en identificeren van een voorwerp, impressie of idee.

• Alle kennis ontwikkelt zich op basis van de eerste waarneming en de daaropvolgende apperceptieprocessen.

• De “eerste indruk” die men opdoet is nog geen kennis; het is een “voorstelling” die geleidelijk onder het bewustzijn “zinkt”.

• De eerste indruk wordt “gewekt” (bewust gemaakt) door een volgende impressie. Deze eerste indruk beïnvloedt de waarneming van de nieuwe indruk en versmelt er gedeeltelijk mee. Dit nieuwe geheel “zinkt “ vervolgens onder het bewustzijn maar zit meteen klaar om weer “gewekt” te worden door een volgende indruk die er dan weer mee zal versmelten.

Herbartianisme: (1) apperceptie• De mate waarin en manier waarop nieuwe ideeën worden

geïntegreerd is steeds bepaald door de vorige ervaringen.• Apperceptie is de kern van de opvatting van het

Herbartianisme over instructie.• Een zorgvuldige opeenvolging van de materialen waarmee

men lerenden in contact brengt is dus van belang.• Herbartianen zorgen ervoor dat het nieuwe altijd kan

verankerd worden op wat reeds aanwezig is in het “onderbewuste”.

• Iets aanbrengen dat niet kan gekoppeld worden aan aanwezige ideeën is verloren tijd.

• Latere theoretici: Voorkennis.

Herbartianisme: (2) interesse

• Interesse is bepaald door wat reeds in het “verstand” aanwezig is.

• Wat men “kent” richt wat men vervolgens wil/zal “leren”.

• Herbart grondlegger van Interesse ψ

Invloed op onderwijs

Onderwijssysteem 5-stappen model:– Vorbereitung– Darbietung– Verknupfung– Anwendung– Zusammenfassung

Invloed op onderwijs

Onderwijssysteem 5-stappen model:1. Voorbereiding van de lerende (eerdere ideeën)

2. Presenteren van de nieuwe leerinhouden

3. Associëren van het nieuwe met de reeds aanwezige kennis

4. Generalisatie: voorbeelden gebruiken om de kern van de les te verduidelijken

5. Toepassing: (praktische) toetsen om te verzekeren dat de lerenden de nieuwe zaken voldoende hebben verwerkt.

Herbart: lesschemaWijze van benaderenvan de leerinhoud

Fase Doel Onderwijsvorm

‘Vorbereitung” 0. Voorkennis Activeren Herhalen ‘ruhende Vertiefung’

1. Fase deraanschouwelijkheid

Met de zintuigennieuwe kennisopnemen

Leiden van een observatie

‘fortschreitendeVertiefung’

2. Fase van de associatie

Nieuwe kennis metbestaande kennisverbinden

Vrij leergesprek

‘ruhende Besinnung’

3. Fase vanveralgemening eninzicht

Ontstaan van eenalgemeen inzicht

SamenhangendeUiteenzetting

‘fortschreitendeBesinnung’

4. Fase van detoepassing

Toepassen van hetinzicht in een nieuwe situatie

Zelfstandig werk

Start behaviorisme 1

• Twitmeyer: geconditionneerde reflex

• APA geen interesse

Twitmeyer 1902

Start behaviorisme 2

• Twitmeyer revisited

• Pavlov:vader van de geconditionneerde reflex

• Toevalsvondst

Relevant?

• Pesten in Vlaanderen– Vandebosch, Van Cleemput, Mortelmans &

Walrave (2006): 33,7% van 10-18 jarigen is slachtoffer en 23.7 % is pleger is van pestgedrag.

– Casus: Schoolbel neutrale stimulus; maar altijd na schooltijd wordt x gepest door bende van y.Schoolbel wordt geconditioneerde stimulus die angst, vermijdingsgedrag, teruggetrokkenheid uitlokt.

Start behaviorisme 3

• Thorndike: 4 wetten– Law of effect: positief bekrachtigen– Law of readiness: indien lerende ‘klaar’, dan

sneller verbindingen tussen S-R

Start behaviorisme 3

• Thorndike: 4 wetten– Law of exercise: versterken S–R

Start behaviorisme 3

• Thorndike: 4 wetten:– Associative shifting

Toepassen van Thorndike

• Wiskundeles

• Les Frans

• Les geschiedenis

• Volleybaltraining

• Viool aanleren

• …

Start behaviorisme 4: Skinner

http://www.pbs.org/wgbh/aso/databank/entries/bhskin.html

‘Leren’ volgens Skinner

• Leren: het ontstaan van een observeerbare gedragsverandering

• Interne leer- en denkprocessen worden niet ontkend maar “black box”

• Niet de stimulus, noch de respons zijn het belangrijkst, wel de consequentie (reïnforcer of bekrachtiger)

Consequentie = feedback

‘Leren’ volgens Skinner

• ‘Operant leren‘: manipulatie van debekrachtigers om de frequentie van het gedrag te beïnvloeden.

‘Leren’ volgens Skinner

• ‘Contingentieprincipe’gedrag en bekrachtiging in tijd en ruimte voldoende dichtbij

• Voorstander positieve bekrachtiging (aard !)

• ‘Shaping' - 'successieve approximatie‘– Zie taal leren, sport, muziekinstrumenten,

vereenvoudigde opgaven wiskunde, …

Bekrachtiging

Shaping• ‘Shaping' - 'successieve approximatie’

• reinforcement schema’s

Oefening op shaping:

• Zoek een voorbeeld in talen leren, les tekenen, programmeren, economie, ...

Skinner: gewenst gedrag?

• Wanneer en met welke garantie krijg je het eerste gewenste gedrag te zien?

• Skinner: er moet een antecedent zijn.

• Lok dit gedrag uit: hints:

Skinner: gewenst gedrag?

• Prompting: voortonen, beschrijven van het gewenste gedrag, …

• Chaining: expliciteren eenvoudige stappen die na elkaar word

• Shaping: gedrag dat enigszins in de richting van gewenst gedrag gaat, positief bekrachtigen.

Onderwijs ontwerpen:

• Omschrijf eindgedrag exact• Beschrijf initieel gedrag lerende

• Taakanalyse

• Leid student door sequens en koppel hieraan positieve bevestiging

• Bied snel feedback

• Evalueer of leerdoelen bereikt zijn

• Eigen tempo

Van een opvatting over leren naar een opvatting over instructie

Leerdoelen formuleren• Vanaf het behaviorisme: concrete gedragsdoelen

Vb. 1815Wat wil je bereiken rond deze datum?– X– Y– z

Leerdoelen formuleren• Leerdoel

– Inhoudscategorie: bv. 1815– Gedragsniveau: bv. Herinneren, omstandigheden vertellen,

oorzaak gevolg verklaren, economische achtergrond schetsen, …

• Mager (1962) operationele doelstellingen formuleren - gedrag:– Beschrijf precies wat je wilt dat de lerenden doen om correct te

handelen, scoren, presteren en let erbij op dat je aangeeft hoe je kunt merken dat zij adequaat handelen.

– Identificeer nu – op basis van het voorgaande – het precieze werkwoord dat het best het verwachte gedrag aanduidt van de lerende en specificeer ook onder welke condities zij dit gedrag moeten kunnen vertonen (tijd, materiaal, hoeveelheid).

– Schrijf voor elk gedrag een afzonderlijk leerdoel neer.

Bloom: Inhoudscategorieën

• Belang van funderende basiskennis!

Bloom: Gedragscategorieën

• Belang van funderend gedrag!

Feedback

• Hattie: feedback geven d = .73• Nicol & Milligan (2006, p. 64): “Feedback is

informatief over hoe goed een student heeft gepresteerd in relatie tot een standard of doel (kennis of resultaat). Feedback kan een externe bron hebben of intern ontwikkeld worden. Instructieprocessen kunnen externe feedback aanreiken, maar moeten erop gericht zijn interne feedback processen uit te lokken. Het ultieme doel is dat de lerende doet aan zelf-monitoring.”.

Feedback

• Effectieve vormen van feedback:– geven van cues (d = 1.10)– informatie geven over de prestaties (d = .95)– bekrachtigen (d = .94)– video of audio feedback (d = .64)– computer gestuurde feedback (d = .52)– leerdoelen aanhalen bij feedback (d = .46)– evaluatieve feedback door studenten (d = .42)

Feedback

• Minder effectieve vormen van feedback:– feedback geven waarin verbetering van de fouten

centraal staat (d = .37)

– uitgestelde versus onmiddellijke feedback (d = .34)

– een beloning geven (d = .31)

– straffen (d = .20)

– prijzen (d = .14).

Feedback• Drie types feedback

Feedback• Feed Up:

– Wat heb je tot nog toe gedaan om het probleem aan te pakken?

– Wat kan je al wel vertellen en wat nog niet?– Wat was gemakkelijk te beantwoorden?– Wat was moeilijk te beantwoorden?

• Feed Back– helder en transparant antwoord ten aanzien van de

vraag: Hoe goed heb je het gedaan?

Feedback• Feed forward:

– Welke taken kan je nu aanpakken? – Wat is een moeilijker taak die je nu accuraat

kan uitwerken? – Hoe kan je dieper graven? – Waar kan je nog meer over te weten komen?

Feedback

Feedback FT > FP > FR > FP– feedback over de taak (FT): terugkoppeling over de

aspecten van de taak die correct, juist, volledig, volgens de criteria zijn uitgevoerd; bijv. punten geven (correctieve feedback)

– feedback over het proces (FP): “waarom” van het bereiken van een juist antwoord, een juiste oplossing, een adequate aanpak, …

– feedback over mate van zelfregulatie (FR): zelf feedback gezocht, fouten opsporen, attributies, hulp zoeken, …

– feedback over student zelf (FS): je bent een topper, dom, verstrooid, …

Mastery Learning:J. Carroll & B. Bloom

• Basis Carroll – verder uitgewerkt door Bloom• Carroll ziet het leerproces als een functie van vijf

variabelen (Joyce e.a., 1992 ):– de beschikbare tijd;– de 'perseverance' [het doorzettingsvermogen / de

vasthoudendheid] van de lerende;– zijn / haar 'aptitude' [tijd die de lerende nodig heeft om iets te

beheersen];– de kwaliteit van de instructie en– aanleg [de mate waarin de lerende in staat is iets te begrijpen].

Principe Mastery Learning

• Formule:• "Leerlingen verschillen eerder in de tijd die ze nodig

hebben om iets te leren dan in hun mogelijkheden. Kwantitatief wordt dit als volgt uitgedrukt: 75% tot 90% van de studenten bereikt een even hoog niveau als 25% bereiken via de klassieke instructiemethoden.“(Block, 1971, p.3).

Optimistische visie

Afgeleide visie op instructie: Bloom

• Per onderwerp hoofddoelstellingen

• Splits doelen op in kleinere leereenheden

• Bepaal leerstof en instructiemethode

• Voorzie per leereenheid een diagnostische test

• Gebruik testinformatie om aanvullende instructie te geven

Mastery Learning is effectief

• Meer onthouden, langer onthouden, positiever tegenover leerinhouden, meer zelfvertrouwen– sleutel: feedback / correctie mechanisme

– kwaliteit leermaterialen essentieel

• De mate van effectiviteit varieert per type student– student met zwakkere aanleg heeft meer voordeel

– Meer impact vanaf het 5de leerjaar

Direct Instruction• Engelmann et al. (1966) • De kern van Direct Instruction kan als volgt worden

weergegeven: – lespakketten volledig en zeer concreet uitgewerkt: leerstof is volledig

aangeduid, duidelijke sequentiëring van lesonderdelen, geleidelijke afbouw van ondersteuning, voldoende oefening en concrete aanduiding van instructiestrategie die de leerkracht moet volgen.

– leerkrachten volgen een stap-voor-stap voorgestructureerde lesopbouw (‘scripts’). Kleine groepjes lerenden die bijv. in groep luidop reageren op vragen en opdrachten (‘choral responses’).

– hoog tempo– voorgeschreven correctieprocedures bij fouten– richtlijnen hoe lerenden en instructieverantwoordelijken samen werken

om actieve en productieve leerhouding te ontwikkelen.

• Speelt in op NCLB act van Bush jr.: “What Works Clearinghouse“

• Relevant bij leermoeilijkheden!!

Direct Instruction

http://www.nifdi.org

Direct Instruction

• Lescyclus

http://scied.gsu.edu/Hassard/mos/7.3.html

Direct Instruction

• Association for Direct Instructionhttp://www.adihome.org/phpshop/members.php– Kijk volgende sessies na:

• Why is Reading so Hard? • Anatomy of Reading Mastery• Countdown to Lesson One

• Voorbeeld lesplan:http://www.humboldt.edu/~tha1/hunter-eei.html

• Positieve impact van de DI-instructieaanpak.

• Controversieel

http://projectpro.com/ICR/Research/DI/Summary.htm

Controverse DICritics say Direct Instruction reduces teaching to a

dull, trivial routine. What is your response to that?

• Responses here typically began with an acknowledgment that Direct Instruction takes some getting used to. It strikes teachers early on as highly structured, repetitive, and slow (lesson pacing is brisk in Direct Instruction, but teachers do not move on to new skills until children master prior skills). "At first I did feel a little like a robot," one teacher said. From these responses teachers typically moved on to say that this early sense of stiffness and awkwardness abated as they became more skillful in using Direct Instruction.

Referentiekader 1

• Lerende - instructie-verantwoordelijke– eigen leertempo volgen– sequentiëring van leeractiviteiten individuele

student– aansluiten bij de voorkennis

• Begeleiding van de lerenden– persoonlijke opvolging lerende– Aanpassing instructiesekwensen aan

individuele lerende

Referentiekader 2

• Organisatie– behaviorisme beklemtoont timing van

instructie; aanpassing aan tempo en benodigde tijd van individuele lerende

Referentiekader 3

• Instructieactiviteiten– operationele doelstellingen (Bloom)

– structuur in de leerstofordening (taakanalyse)

– opbouw in moeilijkheidsgraad werkvormen+ wetten (Thorndike)

– Media: presentatie leerstof

– Toetsing: altijd, feedback, open vragen en hoog beheersingscriterium

• ? context, leeractiviteiten, instructieverantwoordelijke

Kritieken op behaviorisme

• Rol instructieverantwoordelijke geminimaliseerd

• Instructie 'dehumanizing'; de mens als biologische machine

• Onderwijskundig materiaal niet altijd opsplitsbaar

• Niet alle leerdoelen te specificeren en meetbaar te maken (bijv. attitudes)

• Geen aandacht voor samenwerkend leren

Kritieken op behaviorisme

• ‘Bekrachtiger' een persoonlijk en continue evoluerend iets

• Behaviorisme vrij onbruikbaar voor talrijke instructiedoelen.

• Focus op observeerbare doelen perkt potentieel in

• Geen methode voor het opstellen van gedragssequensen

Opvattingen over leren en instructie:

Behaviorisme