Üstün Zekâlı ve Yetenekli Öğrencilerde İnternet ... · Üstün zekâlı ve yetenekli çocuklar, elverişli gelişim ortamları ve uygun eğitim koşulları altında insanlık

Araştırma Makalesi

ADDICTA: THE TURKISH JOURNAL ON ADDICTIONS

Başvuru: 15 Nisan 2018Kabul: 10 Ocak 2019

İlk Revizyon: 4 Eylül 2018Son Revizyon: 9 Ocak 2019

Copyright © 2019 Türkiye Yeşilay CemiyetiISSN 2148-7286 eISSN 2149-1305

http://addicta.com.tr/DOI 10.15805/addicta.2019.6.3.0025T 2019 6(3) 663‒687

Öz

İnternet bir yandan günümüzün vazgeçilmez araçlarındanken diğer yandan bağımlılık oluşturan temel

risklerden biri hâline gelmiştir. Bu araştırma, üstün zekâlı ve yetenekli öğrencilerin İnternet bağımlılığı

düzeylerinin cinsiyetlerine, akıllı telefona, bilgisayara, İnternet erişimine sahip olma durumlarına ve İnternet

kullanma amaçlarına göre farklılaşıp farklılaşmadığı ile İnternet kullanım süreleri ve sıklıkları ile İnternet

bağımlılıkları arasında nasıl bir ilişki olduğunu belirlemeye yöneliktir. Araştırma, nedensel karşılaştırma

ve korelasyonel araştırma desenleri temel alınarak gerçekleştirilmiştir. Araştırmanın örneklemini Ankara,

Kırıkkale, Kırşehir, Siirt illerinde bulunan Bilim Sanat Merkezlerinde öğrenim gören 421 üstün zekâlı ve

yetenekli öğrenci oluşturmaktadır. Araştırmada, katılımcıların İnternet bağımlılığı düzeylerini belirlemek

için “İnternet Bağımlılık Ölçeği” kullanılmıştır. Araştırmanın verileri 2015’in Mayıs ayında toplanmıştır

Üstün zekâlı ve yetenekli öğrencilerin örneklem alındığı bu araştırmanın sonucunda erkek öğrencilerin

İnternet bağımlılığı düzeylerinin kız öğrencilere göre daha yüksek olduğu; akıllı telefon sahibi öğrencilerin

yoksunluk, kontrol güçlüğü ve genel İnternet bağımlılığı algılarının daha yüksek olduğu ile bilgisayar

sahibi ve İnternet erişimli telefona sahip olan öğrencilerin İnternet bağımlılığı düzeylerinin daha yüksek

olduğu bulgularına ulaşılmıştır. Ayrıca İnternet’i sohbet, sosyal paylaşım ve oyun oynama amaçlı kullanan

üstün zekâlı ve yetenekli öğrencilerin İnternet bağımlılığı düzeylerinin, İnternet’i ders ve araştırma amaçlı

kullanan öğrencilere göre daha yüksek olduğu görülmüştür. Son olarak öğrencilerin İnternet kullanım

süresi ve sıklığı arttıkça İnternet bağımlılığı düzeyinin de artış gösterdiği saptanmıştır.

Anahtar Kelimeler

İnternet bağımlılığı • Üstün zekâlı ve yetenekli öğrenciler • İnternet kullanım amacı • Akıllı aygıt kullanımı •

İnternet bağımlılığı düzeyi

Ahmet Kurnaz1

Necmettin Erbakan ÜniversitesiAynur Tepe2

Gündüz Alp İlkokulu

Üstün Zekâlı ve Yetenekli Öğrencilerde İnternet Bağımlılığı Düzeyinin Farklı Değişkenlere Göre İncelenmesi

Atıf: Kurnaz, A. ve Tepe, A. (2019). Üstün zekâlı ve yetenekli öğrencilerde internet bağımlılığı düzeyinin farklı değişkenlere göre incelenmesi. Addicta: The Turkish Journal on Addictions, 6, 663−687. http://dx.doi.org/10.15805/addicta.2019.6.3.0025T

1 Yetkilendirilmiş yazar: Ahmet Kurnaz, Necmettin Erbakan Üniversitesi, Ahmet Keleşoğlu Eğitim Fakültesi, Özel Eğitim Bölümü, Meram 42080 Konya. Eposta: [email protected]

2 Milli Eğitim Bakanlığı Gündüz Alp İlkokulu, Özel Eğitim Sınıfı, Gölbaşı Ankara. Eposta: [email protected]


664

İnternet, insanların her türlü bilgiye çok kısa bir zamanda ulaşmasını ve diğer in-sanlarla çok hızlı bir şekilde iletişim kurabilmesini sağlayarak insan yaşamına önemli katkılar getiren bir iletişim aracıdır (Ceyhan, 2008). Bu nedenle günümüzde İnternet teknolojilerinin kullanımı, neredeyse yaşamımızın her alanında bir ihtiyaç hâline gel-miştir. Ancak teknoloji, bireylere sunduğu kolaylıkların yanı sıra günlük yaşantıyı olumsuz etkileyebilecek problemleri de beraberinde getirebilmektedir. İnternet ba-ğımlılığı problemi de bunlardan biridir. Bu araştırma kapsamında ele alınacak olan İnternet bağımlılığı da söz konusu problemler içinde önemli bir yer işgal etmektedir. Bu bağlamda yaratılma amacı iletişimi arttırmak ve bilgi paylaşımını kolaylaştırmak olan İnternet’i, pek çok alanda kullanılır olması ve kullanımının çok hızlı bir şekilde yaygınlaşması ile İnternet bağımlılığı için gerekli ortamın bizatihi sağlayıcısı olarak nitelemenin yanlış olmayacağı düşünülebilir. Nitekim İnternet bağımlılığı, çağımızın karşı karşıya kaldığı ve toplumun sağlığını olumsuz etkileyebilecek önemli problem-lerden biri olarak da tanımlanmaktadır.

Bağımlılık kavramı, genellikle alkol, eroin gibi kimyasal madde kullanımı ile iliş-kili olarak kullanılmaktadır (Beyazyürek ve Şatır, 2000). Bununla birlikte Türkiye’de bağımlılık çalışmalarına yönelik artan ilgi, şüphesiz toplumsal alanda yaşayan sorun-lardan bağımsız ele alınmayacaktır. Sigara, alkol, uyuşturucu madde bağımlılığı gibi kimyasal bağımlılıkların yanı sıra teknoloji, yeme içme, alışveriş, kumar bağımlılığı gibi davranışsal bağımlılıklar bireysel bir sorun olmanın ötesinde adeta kronik ve kar-maşık bir toplumsal soruna doğru evirilmektedir. Davranışsal bağımlılıklar, bağımlılık tanımı itibarıyla kimyasal bağımlılıklardan farklı olmasa da gelişim sebepleri ve te-davi süreçleri gibi yönlerden farklılık göstermektedir. Aynı bağlamda ilk kez 2004’te psikiyatrist Dr. Ivan Goldberg tarafından patolojik İnternet kullanımını tanımlamak için “İnternet bağımlılığı” terimi kullanılmıştır.” Young ise patolojik kumar oynama ölçütlerini temel alarak İnternet bağımlılığı ölçütlerini belirlemiş ve İnternet bağımlılığı tanısı konulabilmesi için tanımlanan sekiz ölçütten en az beşinin karşılanması gerekti-ğini ileri sürmüştür (Arısoy, 2009). Young’ın tanımladığı ölçütler (i) İnternet ile ilgili aşırı zihinsel uğraş (sürekli olarak İnternet’i düşünme, İnternet’te yapılan aktivitelerin hayalini kurma, İnternet’te yapılması planlanan bir sonraki etkinliği düşünme, vb.); (ii) istenilen keyfi almak için giderek artan oranlarda İnternet kullanma veya kullanımının gereksinmesi (iii) İnternet kullanımını kontrol etme, azaltma ya da tamamen bırakmaya yönelik başarısız girişimlerin olması, (iv) İnternet kullanımının azaltılması ya da ta-mamen kesilmesi durumunda huzursuzluk, çökkünlük veya kızgınlık hissedilmesi, (v) başlangıçta planlanandan daha uzun süre İnternet’te kalma, (vi) aşırı İnternet kullanımı nedeniyle aile, okul, iş ve arkadaş çevresiyle sorunlar yaşama, eğitim veya kariyer ile ilgili bir fırsatı tehlikeye atma ya da kaybetme, (vii) başkalarına (aile, arkadaşlar, tera-pist vb.) İnternet’te kalma süresi ile ilgili yalan söyleme ve (viii) İnternet’i sorunlardan kaçmak veya olumsuz duygulardan (çaresizlik, suçluluk, çökkünlük, kaygı vb.) uzak-laşmak için kullanma şeklinde sıralanmaktadır.

Kurnaz, Tepe / Üstün Zekâlı ve Yetenekli Öğrencilerde İnternet Bağımlılığı Düzeyinin Farklı Değişkenlere Göre İncelenmesi

665

İnternet bağımlılığı ile birlikte bireylerde yoksunluk, kontrol güçlüğü, işlevsel-likte bozulma ve sosyal izolasyon gibi bazı belirtiler ortaya çıkmaktadır. Yoksunluk; İnternet kullanamadığı veya İnternet’te belirli bir eyleme devam edemediği zaman bireyde görülen gerginlik/ huzursuzluk, sinirlilik/ öfke, titreme, rahatsız olma, te-dirginlik, ajitasyon, agresiflik ve stres gibi hoş olmayan his durumları veya fiziksel etkiler olarak tanımlanabilir (VanGelder, 2003). Kontrol güçlüğü; bireyin İnternet’e bağlanma süresi ve kullanımında kontrolü kaybetmesi olarak açıklanabilir. (Chou, Condron ve Belland, 2005). İşlevsellikte bozulma; İnternet bağımlısı bireylerdeki belirtilerin bazılarının bireyin iç dünyasında gerçekleşmesine karşın bazılarının göz-lemlenebilir davranışlar şeklinde ortaya çıkması dolayısıyla işlevsellikteki olumsuz etkilenmeye işaret etmektedir. Sosyal izolasyon; bireyin İnternet kullanım amacının çevresiyle iletişim kurma yollarını değiştirmesinin yanı sıra bireyi gerçek hayattan uzaklaştırarak sanal dünya içerisinde derin bir yalnızlığa çekmesi durumudur.

2012’nin ilk yarısında gerçekleştirilen Hane Halkı Bilişim Teknolojilerini Kullanım Araştırması sonuçlarına göre Türkiye genelinde hanelerin %47,2’si evden İnternet’e erişim imkânına sahiptir. Evden İnternet’e erişim imkânı olmayan hanelerin %27,6’sı bu durumu, evde İnternet kullanımına ihtiyaç duymadıklarını belirterek açıklamıştır. Bilgisayar ve İnternet kullanım oranları 16-74 yaş grubu erkeklerde %59 ve %58,1 seviyesindeyken kadınlarda %38,5 ve %37 seviyesindedir. Aynı araştırma kapsamın-da elde edilen bir diğer bulgu ise 2012’nin ilk üç ayında 16-74 yaş grubundaki tüm bireylerin %37,8’i İnternet’i düzenli olarak (hemen hemen her gün veya haftada en az bir defa) kullandığına dairdir (Türkiye İstatistik Kurumu [TUİK], 2012). Aynı kuru-mun devam eden araştırmalarına göre 16-74 yaş aralığındaki bireylere ait bilgisayar ve İnternet kullanımı oranları 2017’de sırasıyla %56,6 ve %66,8, 2018’de ise %59,6 ve %72,9’a ulaşmış durumdadır (TÜİK, 2018) Kuşkusuz, bu oranlar ülkemizde İn-ternet kullanımının gün geçtikçe arttığının açık birer göstergesidir.

İnanılmaz bir hızla gelişen teknoloji, tüm dünyada hayatın her alanı için vazgeçile-mez bir gereksinim olarak görülmektedir. Ancak teknolojinin yaşamı kolaylaştırmanın ötesine geçerek yeniden şekillendirmeye kadar varan bir etki yapması, deyim yerindey-se bireylerin teknolojinin esareti altına girmesine de yol açmaktadır. Aynı bağlamda de-ğerlendirilebilecek olan İnternet’in de sınırsız, denetimsiz ve yasaksız olarak her türlü bilgiye veya iletişime erişim olanağı sunması, birçok olumlu gelişmenin yanında bazı olumsuz durumların ortaya çıkmasında da ortam sağlamaktadır. Araştırmalar da gö-rüldüğü üzere bu olumsuz sonuçlardan daha çok çocuklar etkilenmektedir. Yeşilay’ın akademik dergisi The Turkish Journal on Addictions’ta (Addicta) yer alan araştırmaya göre Türkiye’de 12-18 yaş grubu gençlerin yüzde 3,6’sı internet ve teknoloji bağımlı-sı, yüzde 21,8’i ise bağımlılık sınırında. Yeşilay’dan yapılan yazılı açıklamaya göre, Addicta’da yer alan araştırmada ergenlerin, internet ve teknoloji kullanımı bağımlılığı bakımından önemli bir risk grubunu oluşturduğuna dikkat çekildi. Ailelerin teknolojik


666

gelişimleri takip etmemesi çocukların denetimsiz İnternet kullanım riskini arttırmakta-dır (Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği [TOBB], 2007). Araştırmalarda çocuk ve genç-lerin televizyon, bilgisayar, tablet, telefon gibi kitle iletişim araçlarının karşısında gün-de 4-5 saatten daha fazla zaman geçirdikleri gözlenmektedir. Ayrıca gençlerin ihtiyaç duydukları birçok unsuru İnternet’te bulabilmeleri de İnternet’te harcadıkları zamanı uzatabilmektedir (Bölükbaş, 2003). İnternet bağımlılığı dolayısıyla gençlerde görülen problemler ise genel olarak sağlık, okul, aile, zaman yönetimi, finans alanlarına ilişkin olarak ortaya çıkmaktadır. (Köroğlu, 2005; Lin ve Tsai, 2002; Murali ve George, 2007; Tsai ve Lin, 2003; Young, 2004, 2007).

İnternet, bilgisayar, akıllı telefon, tablet gibi teknolojik aletlerle hayatımızın her alanına girdiği için hiç İnternet kullanmama gibi bir durumun mümkün olmadığı-nı kabul etmek gerekir. Ancak problemli İnternet kullanımının psikolojik, bedensel, sosyal ve zihinsel gelişim ve başarı açısından olumsuz etkileri bulunduğu çeşitli araş-tırmalarla ortaya konmuş bir gerçektir. Yaşadığımız teknoloji çağında İnternet olma-dan yaşamanın neredeyse imkânsız oluşu, İnternet bağımlılığı, yeme bozukluğunda da olduğu gibi kontrol altına alma yoluyla müdahale edilmesini gerektirmektedir. Nitekim kontrollü İnternet kullanımı, bağımlılığın önlenmesi ve tedavisinde en iyi yöntem olarak görülmektedir (Ögel, 2012).

Sağlıklı bir toplum inşası için toplumu oluşturan bireylerin sağlığını etkileyecek olumsuzlukların ortadan kaldırılmasına yönelik stratejilerin belirlenmesi gerekmek-tedir. Bu stratejilerin belirlenmesinde konuya farklı perspektiflerden yaklaşan araştır-malarla elde edilen bulguların hayati işlevi, söz konusu araştırmaların nitel ve nicel yönden yüksek seviyelere ulaşmasının teminine büyük bir önem yüklemektedir. Nite-kim birçok çalışmada da toplum sağlığını olumsuz etkileyen İnternet bağımlılığı konu-suna öncelik verildiği ve konunun özellikle çocuklara ve ergenlere yönelik olarak ele alındığı görülmektedir. Söz konusu çalışmalardan çocuklarla ilgili olanlarda (Cochian, Horman, Hansen ve Lindsey, 2005), uzun süre İnternet kullanan ve zamanını bilgisayar oyunları ile geçiren çocukların sosyal gelişimlerinin önemli ölçüde gerilediği bulgu-suna ulaşılmış ve bu çocukların düşük öz güven düzeyine karşın sosyal anksiyete ve saldırgan davranış düzeylerinin yüksekliğiyle karakterize oldukları vurgulanmıştır.

Bir toplumun geleceği, genç nesillerin sağlıklı, toplumun amaçları ile uyumlu ve nitelikli olarak yetiştirilmesine bağlıdır. Bu itibarla gelişmişlik düzeylerini yükselt-mek isteyen toplumlar, kaçınılmaz olarak insan sermayesine ve dolayısıyla bilgiye yatırım yapmaya yönelmektedir. Buna koşul olarak hükûmetlerin de sürdürülebi-lir gelişme ve sağlıklı bir gelecek inşası yolunda tüm bireyler ve özellikle de üstün zekâlı ve yetenekli bireyler için gerekli olanaklara sahip üretken bir toplum yapı-sı oluşturmaya öncelikli bir önem vermesi beklenmektedir. Her toplumun yaklaşık %2,5’e tekabül eden kesimini, yetenek veya zekâ yönünden üst düzeyde olan bi-


667

reylerin teşkil ettiği bilinmektedir (Çepni ve Gökdere, 2002). İleri düzeydeki birçok ülkenin, üstün zekâlı ve yetenekli bireylerin eğitimi sürecinde, bilişim teknolojilerini aktif olarak kullandıkları görülmektedir. Ülkelerin geleceklerinin şekillenmesinde üstün zekâlı ve yetenekli bireylerin yadsınamaz derecede önemli katkılar sağladığı göz önüne alındığında ise bu bireylerin yaşamında bilişim teknolojisinin aktif olarak kullanılmasının gerekliliği özellikle yeni teknolojilerin üretilmesi noktasında belir-ginleşmektedir (Bayraktar, 2000).

Bilişim teknolojilerinin üstün zekâlı ve yetenekli bireylerin yaşamında tuttuğu önemli yer, olumlu etkilerin yanında olumsuz etkilerin şiddetini de görece arttırmakta-dır. Karşılaşılan olumsuzlukların başında da bir sanal dünya gerçekliği olan bilgisayar korsanlığı gelmektedir. Bilgisayar korsanları ihmal edilmiş, iyi eğitilememiş, yönlen-dirilememiş üstün zekâlı çocuklardır. Günümüz dünyasında çok fazla anlaşılamayan, arkadaş edinemeyen, toplumsal normları içselleştiremeyen üstün zekâlı çocuklar, eve kapanmakta ve bilgisayar başında saatlerini, hatta bazen günlerini (hiç uyumadan) ge-çirerek kendilerine sanal bir dünya oluşturmaktadır. Bu durum aynı zamanda onlar için bir kimlik arayışıdır. Çünkü gerçek dünyada bulamadığı, yaşayamadığı kimliğini sanal dünyada bulabilmektedir. Bilgisayar programlama dillerinin, matematiğe dayalı olması nedeniyle bilgisayar korsanları genellikle matematik alanında üstün yetenekli insanlar arasından çıktığı bilinmektedir. Öyle ki zekâlarını, ilgi ve tutkuyla birleştiren bilgisayar korsanlarından dünyaca ünlü olanlara bakıldığında hepsinin üstün zekâlı olduğu fark edilmektedir (Gürkan, 2015; Özmen ve Kömürlü, 2011).

Üstün zekâlı ve yetenekli çocuklar, elverişli gelişim ortamları ve uygun eğitim koşulları altında insanlık için büyük bir kazanım hâline gelebilecekleri gibi varlıkları ciddiye alınmadığında insanlık için yeri doldurulamaz büyük bir kayıp, bazı durum-larda ise ciddi bir tehlike kaynağı hâline gelebilirler (Hökelekli ve Gündüz, 2004). Bilgili (2000), her ülkede nüfusuna oranla varlığı bilinen üstün zekâlı ve yetenekli bireylerin potansiyellerinin değerlendirilmesi hâlinde yaşadıkları ülkeye ve topluma ciddi yararlar sağlanacağının tartışmasız bir gerçek olduğu, ancak değerlendirile-memesi hâlinde kaybedilecek kazanımların ötesinde kişilik bozuklukları ve çeşitli psikolojik problemlere dönüşme olasılığıyla yaşadıkları ülke ve topluma yük olacak sorunlu bir kesimin ortaya çıkabileceği görüşündedir. Bu bakımdan üstün zekâlı ve yetenekli bireylerin İnternet kullanımlarının incelenmesi ve bu yönde birtakım öneri-lerin sunulması oldukça önemli görülmektedir.

“Duygusal İletişim Silverman (1993) üstün zekâlı ve yetenekli çocukların sadece farklı düşünmediklerini aynı zamanda farklı hissettiklerini belirtmiştir. Duygularına karşı olum-suz bir tutum çocuklar için yaralayıcı olmasına rağmen üstün zekâlı ve yetenekli çocuk daha fazla etkilenebilir çünkü çevresinde birçok aktivite bulunmakta, dikkatlerin birçoğu üzerinde odaklanılmakta ve sadece başarıları ödüllendirilip bilişsel becerilerine vurgu ya-pılmaktadır. Bundan dolayı üstün zekâlı ve yetenekli bir çocuk için güvenli, tehdit edici


668

olmayan ve geçerli bir şekilde duygularını ifade etme metotları geliştirmek büyük önem arz etmektedir. Birçok araştırma duygusal yoksunluk ortamında yetişmek ve yeterli kişi-ler arası ilgiyi görmemek ölçülen zekâ düzeylerinde düşüşe neden olduğunu göstermiş-tir.” (Marland,1972’den akt., Webb, Meckstroth ve Tolan, 1994).

Üstün zekâlı ve yetenekli çocukların sosyal ve duygusal alanlarda yaşamış olduğu problemler çocukları derin bir yalnızlık hissine çekmektedir. Üstün zekâ ve yeteneğe sahip çocukların hayatlarının birçok alanında bilişim teknolojileriyle iç içe olmala-rının yanı sıra çeşitli demografik özelliklere (yaş, cinsiyet, sosyoekonomik durum, ebeveynlerin sağ olmaları, eğitim durumları, birliktelik durumları vb.) bağlı olarak yaşayabilecekleri olumsuzluklar İnternet bağımlılık risklerini arttırmaktadır

İnternet kullanımının önemli derecede artması hem olumlu hem olumsuz sonuçlar doğurmaktadır. İnternet’in olumsuz yanlarından en çok zarar görebilecek olanlar-sa hiç şüphesiz kullanım konusunda sağlıklı bilgisi olmayan çocuklardır. Çalışma konusu bağlamında öne çıkan üstün zekâ ve yeteneğe sahip çocukların bu olum-suzluklardan etkilenmesinin, onların bireysel hayatlarında olduğu kadar bir ülkenin geleceğinin şekillenmesinde de büyük etkiler yaratabileceği öngörülebilir. Ayrıca bu öngörü, Kurnaz, Yurt ve Çiftçi’nin (2014) üstün zekâlı ve yetenekli öğrencilerin bil-gi teknolojilerini kendi yaşamlarını etkileyen başlıca bir faktör olarak gördüklerine, bilgi teknolojilerinin ve bilgisayarların eğitimlerindeki yerinin ve öneminin farkında olduklarına ilişkin saptamalarını da tekrar hatıra getirmektedir.

Yapılan alanyazın taramasında üstün zekâlı ve yetenekli bireylerde İnternet ba-ğımlılığıyla ilgili bir araştırmaya rastlanmamıştır. Ancak genel olarak İnternet ba-ğımlılığı ile ilgili alanyazın bağımlılığın hızlı bir şekilde yaygınlaştığını göstermekte olup tanı ölçütlerinin belirlenmesinin hemen akabinde uluslararası çapta yapılan çok sayıda araştırmayla İnternet bağımlılığının toplumdaki yaygınlığının %6-14 arasında seyrettiği ortaya konmuştur (Arısoy, 2009). Üstün zekâlı ve yetenekli öğrencilere ilişkin olarak yukarıda değinilen durum ve olgulara istinaden İnternet bağımlılığı düzeylerinin tespit edilmesi de önleme ve erken müdahaleye yönelik stratejilerin be-lirlenmesi noktasında son derece önemli görülmektedir.

Dolayısıyla bu araştırmada, üstün zekâlı ve yetenekli öğrencilerin İnternet bağım-lılığı durumlarının farklı değişkenler açısından incelenmesi amaçlanmıştır. Bu genel amaç doğrultusunda, üstün zekâlı ve yetenekli öğrencilerin İnternet bağımlılığına yö-nelik algılarının ne düzeyde olduğu; İnternet bağımlılığına yönelik algılarının cinsi-yet bakımından nasıl bir dağılım gösterdiği; İnternet bağımlılığına yönelik algılarının akıllı telefona, bilgisayara, İnternet erişimine sahip olma durumlarına ve İnternet’i kullanma amaçlarına göre farklılaşıp farklılaşmadığı ile İnternet kullanım süreleri ve sıklıkları ile İnternet bağımlılığı düzeyleri arasında nasıl bir ilişki olduğu ortaya konmaya çalışılmıştır.


669

YöntemBu araştırma, nedensel karşılaştırma ve korelasyonel araştırma desenleri temel

alınarak gerçekleştirilmiştir. Nedensel karşılaştırma araştırmaları, insan grupları arasındaki farklılıkların nedenlerini ve sonuçlarını koşullar ve katılımcılar üzerinde herhangi bir müdahale olmaksızın belirlemeyi amaçlamıştır (Büyüköztürk, Çakmak, Akgün, Karadeniz ve Demirel, 2008). Bu araştırmada nedensel karşılaştırma araştır-ma deseninin kullanılması, üstün zekâlı ve yetenekli öğrencilerin İnternet bağımlılı-ğına yönelik algılarını akıllı telefona, bilgisayara, İnternet erişimine sahip olma ve İnternet’i sohbet, sosyal paylaşım ve oyun amaçlı kullanma durumlarına göre karşı-laştırıp incelemek amacına matuftur.

Korelasyonel araştırma yöntemiyle “bazı ilişki türü ya da türlerinin ne dereceye kadar var olduğunu belirlemeyi” amaçlayan “araştırmacı, doğal olarak ortaya çıkan olgular arasında var olabilecek ilişkileri bulmak ve tanımlamak için hiçbir şekilde bu olguları değiştirmeye çalışmadan araştırma yapmayı” öngörmektedir. Ayrıca bu araş-tırma türü keşfedici korelasyonel araştırmalar ve yordayıcı korelasyonel araştırmalar olarak ikiye ayrılmaktadır (Büyüköztürk ve ark., 2008). Bu araştırmada, korelasyonel araştırma deseninin tercih edilmesi, üstün zekâlı ve yetenekli öğrencilerin İnternet kullanım süresi ve sıklığı ile İnternet bağımlılığı puanları arasındaki ilişkinin yönü ve düzeyini belirleme amacına matuftur.

Evren ve ÖrneklemAraştırmanın amacı doğrultusunda ülkemizdeki üstün zekâlı ve yetenekli öğren-

cilerin İnternet bağımlılığı durumlarının incelenmesi amaçlanmıştır. Bu doğrultuda çalışmanın hedef evrenini Türkiye’deki Bilim Sanat Merkezlerinde öğrenim gören öğrenciler oluşturmaktadır. Bununla birlikte Bilim Sanat Merkezi öğrencilerinin ta-mamına ulaşmanın ciddi bir zaman, emek ve ekonomi gerektirdiği de açıktır. Ayrıca üstün zekâlı ve yetenekli öğrencilere yönelik araştırmalar için çoğunlukla Bilim ve Sanat Merkezlerine devam eden öğrencilerden katılım talep edilmesi nedeniyle bu öğrenciler çok sık bir şekilde araştırma örneklemi oluşturmak durumunda kalmak-tadır. Ancak bu durum öğrencilere araştırmaların veri toplama araçları uygulanırken isteksiz olmalarına sebebiyet vermektedir. Aynı zamanda veri toplama süreçleri, Bi-lim ve Sanat Merkezlerinin işleyişini de olumsuz yönde etkilemektedir. Bu araştırma için Millî Eğitim Bakanlığı düzeyinde izin alınmış olmasına rağmen verilerin sadece veri toplama açısından uygun olan illerden elde edilmesi uygun görülmüştür. Dola-yısıyla örneklem belirlemede amaçlı örnekleme yaklaşımlarından kolay ulaşılabilir örnekleme yöntemi tercih edilerek Ankara (Yasemin Karakaya Bilim Sanat Merkezi ve Mamak Bilim Sanat Merkezi), Kırıkkale, Kırşehir, Siirt illerinde bulunan Bilim Sanat Merkezlerinde öğrenim gören 421 öğrencinin çalışmaya katılımı sağlanmıştır. Örnekleme ait betimsel bilgiler Tablo 1’de yer almaktadır.


670

Tablo 1 Araştırmanın Örnekleminin Şehirlere ve Cinsiyete Göre Dağılımı

Frekans (n) Yüzde (%)

CinsiyetErkek 166 39,4Kız 255 60,6

Şehir

Ankara 146 34,7Kırıkkale 105 24,9Kırşehir 74 17,6

Siirt 96 22,8Toplam 421 100

Tablo 1 incelendiğinde, öğrencilerin %39,4’ünün erkek, %60,6’sının ise kız oldu-ğu ile %34,7’sinin Ankara’da, %24,9’unun Kırıkkale’de, %17,6’sının Kırşehir’de ve %22,8’inin de Siirt’te öğrenim gördüğü anlaşılmaktadır.

Veri Toplama AraçlarıBu araştırmada, katılımcıların İnternet bağımlılığı düzeyini belirlemek için “İn-

ternet Bağımlılık Ölçeği”, demografik özelliklerini belirlemek için ise araştırmacı tarafından geliştirilen “Kişisel Bilgi Formu” kullanılmıştır.

Kişisel Bilgi Formu. Araştırma kapsamında öğrencilerin demografik (cinsiyet, İnternet kullanım amaçları, evde bilgisayarın var olup olmadığı ve sahip olduğu di-jital ürünler, İnternet’e bağlanma biçimi, günlük kullanım sıklığı, süresi ve kullanma amaçlarının (oyun oynamak, video izlemek, ödev yapmak… vb.) özelliklerini belir-lemek amacıyla oluşturulmuştur.

İnternet Bağımlılık Ölçeği. Günüç (2009) tarafından geliştirilen İnternet Bağımlı-lık Ölçeği, “yoksunluk”, “kontrol güçlüğü”, “işlevsellikte bozulma” ve “sosyal izo-lasyon” olarak belirlenen dört alt boyutta toplam 35 maddeden oluşan bir ölçektir. Öl-çeğin maddeleri 5’li “Likert” tipindedir (1-“tamamen katılıyorum”, 2-“katılıyorum”, 3-“kararsızım”, 4-“katılmıyorum” ve 5-“kesinlikle katılıyorum”). Ölçeğin geçerliği faktör analizi ile incelenmiştir. Birinci, ikinci, üçüncü ve dördüncü faktörün toplam varyant katkısı sırası ile %15,08; %11,91; %10,55 ve %9,92’dir. Ölçeğin güvenirliği Cronbach Alfa (a) güvenirlik katsayısı hesaplanarak kontrol edilmiştir. Güvenirlik katsayısı “yoksunluk” için 0,88; “kontrol güçlüğü” için 0,86; “işlevsellikte bozulma” için 0,83 ve “sosyal izolasyon” için 0,79 olarak hesaplanmıştır. Ölçekten alınabilecek puanlar 35 ila 175 arasında değişmekte olup İnternet bağımlılığının düzeyine işaret etmektedir. Ölçekten 0-58 arasında bir puan almak İnternet bağımlılığı olmadığını, 59-117 arasında bir puan almak görece İnternet bağımlılığı olduğunu ve 118-175 arasında bir puan almak ise patolojik İnternet bağımlılığı olduğunu göstermektedir. Bu araştırmada ölçeğin geneline ait güvenirlik katsayısı 0,95 olarak hesaplanmıştır.


671

İşlemAraştırmada kullanılan ölçek ve formun uygulanması, 2014-2015 eğitim-öğretim yı-

lının bahar döneminde gerçekleştirilmiştir. Gerekli izinler alındıktan sonra Bilim Sanat Merkezi öğrencilerine ulaşılarak anketler uygulanmıştır. Öğrenciler çalışma hakkında bilgilendirilmiş ve araştırmaya katılımda gönüllülüğün esas olduğu belirtilmiştir. Araş-tırmacı ilgili kurumlar ile şahsen görüşmüş, anketleri istekli doldurmaları için katılım-cıları teşvik etmiştir. Veri toplama araçlarının uygulama süresi 10-15 dakika sürmüştür.

Verilerin Analiziİnternet Bağımlılığı Ölçeği’nden alınan puanların cinsiyet; akıllı telefona, bilgisa-

yara ve İnternet erişimine sahip olma ile İnternet’i sohbet, sosyal paylaşım ve oyun amaçlı kullanma durumlarına göre karşılaştırmak üzere parametrik analiz teknikleri kullanılmıştır. Analizler gerçekleştirilmeden önce gerekli varsayımlar kontrol edil-miştir. İnternet Bağımlılık Ölçeği’nden elde edilen puanların normal dağılım gösterip göstermediği ise çarpıklık ve basıklık değerleri hesaplanarak incelenmiştir.

Araştırmada kullanılacak olan analiz teknikleri belirlenirken araştırma için toplanan verilerin normal dağılım koşulunu sağlama durumu değerlendirilmiştir. Sosyal bilimler-de ve özellikle Likert ölçeklerde normal dağılım hesaplamasında Kolmogorov-Smirnov ve Shapiro-Wilk testleri yerine çarpıklık değeri için Skewness, basıklık değeri için Kur-tosis değerlerinin alınması doğru olacaktır (George ve Mallery, 2010). Bu araştırmada da verilerin normal dağılım durumunun belirlenmesinde çarpıklık ve basıklık değerleri incelenmiştir. Tabachnick ve Fidell’e (2013) göre çarpıklık ve basıklık değerinin +1.5 ; -1.5 arasında olması, George ve Mallery’a (2010) göre de çarpıklık ve basıklık değeri-nin +2.0 ; -2.0 arasında olması dağılımın normal olduğunu göstermektedir. Bu araştırma kapsamında hesaplanan Skewness değerleri yoksunluk için 1,38; kontrol güçlüğü için 1,19; işlevsel bozukluk için 1,25; sosyal izolasyon için 1,36 ve ölçeğin tamamından elde edilen veriler için 0,981; Kurtosis değerleri ise yoksunluk için 0,353; kontrol güçlüğü için 0,714; işlevsel bozukluk için 1,16; sosyal izolasyon için 1,26 ve ölçeğin tamamından elde edilen veriler için 0,879 olarak bulunmuştur. Elde edilen değerlerin +1,5 ile -1,5 arasında yer aldığının belirlenmesi üzerine verilerin normal dağılım gösterdiği sonucuna varılarak verilerin analizinde parametrik tekniklerin kullanılması uygun görülmüştür.

Araştırmanın amacı doğrultusunda üstün zekâlı ve yetenekli öğrencilerin İnternet kullanım süresi ve sıklığı ile İnternet bağımlılığı puanları arasındaki ilişkinin yönü ve düzeyini belirlemek için Pearson Korelasyon Analizi kullanılmıştır. Normal dağılım var-sayımının karşılandığı durumlarda, Pearson Korelasyon Analizi kullanılarak iki değişken arasındaki doğrusal ilişkinin yönü ve gücü belirlenebilir. Korelasyon Analizi sonucunda elde edilen 0 ile ±0.29 arasındaki korelasyon değerleri düşük, ±0.30 ile ±0.69 arasındaki korelasyon değerleri orta ve ±0.70 ile ±1 arasındaki korelasyon değerleri ise yüksek dü-zey ilişki olarak yorumlanmıştır (Çokluk, Şekercioğlu ve Büyüköztürk, 2012).


672

Araştırmada verilerin yorumlanması için elde edilen anlamlılık ve korelasyon de-ğerleri için etki büyüklüğü hesaplanmıştır. Çeşitli etki büyüklüğü tanımlarının ortak noktaları “ortalamalar arasındaki farkın standartlaştırılması” ya da “ilişkinin stan-dartlaştırılmış ölçümü” ifadelerinde belirmektedir (Özsoy ve Özsoy, 2013). Etki bü-yüklüğünün, grup ortalamaları farkına göre ve ilişki gücü ölçümlerine (hesaplanan varyansa) göre olmak üzere iki kategoride hesaplandığı görülmektedir (Kortlik ve Williams, 2003). Grup ortalamaları farkına göre hesaplanan etki büyüklüğü ölçüm-leri Cohen’s d (Cohen, 1988), Glass’s (Glass, 1976) ve Hedges’d (Hedges, 1981) ile gösterilmektedir. Varyansa göre hesaplanan ilişki gücü ölçümleri ise bağımsız de-ğişken ile bağımlı değişken arasındaki korelasyona göre hesaplanmakta, R-kare (R2) ve eta-kare (η2) ölçümlemeleriyle ifade edilmektedir (Maxwell ve Delaney, 1990; Synder ve Lawson, 1993). Bu araştırmada Cohen’s d, R-kare (R2) ve eta-kare (η2) he-saplamalarına göre etki büyüklüğü yorumlanmıştır. Cohen’s d etki büyüklüğü 0,01-0,20 arasında ise çok küçük (Sawilowsky, 2009) 0.21-0,50 arasında ise küçük, 0,51-0,80 arasında ise orta (Cohen, 1988); 0,81-1,20 arasında ise çok büyük ve 1,21-2,00 arasında ise oldukça büyük (Sawilowsky, 2009) olarak yorumlanmaktadır.

Bulgular

Bu bölümde araştırmanın genel amacı doğrultusunda geliştirilen alt problemlere çözüm bulmak için gerçekleştirilen analiz sonuçlarına yer verilmiştir. Sonuçlar tablo-lar hâlinde özetlenerek açıklanmıştır. Araştırma kapsamında üstün zekâlı ve yetenekli öğrencilerin İnternet bağımlılığı düzeylerinde cinsiyet bakımından manidar bir fark olup olmadığı belirlenmek istenmiştir. Elde edilen veriler Tablo 2’de gösterilmiştir.

Tablo 2Üstün Zekâlı ve Yetenekli Öğrencilerin İnternet Bağımlılığı Düzeylerinin Cinsiyet Bakımından İncelenmesi

Cinsiyet n X ss t p (η2)

Yoksunluk KızErkek

166255

25,9629,22

10,5011,31 -2,91 0,003 0.30

Kontrol Güçlüğü KızErkek

166255

18,9521,63

9,7010,57 -2,60 0,009 0,26

İşlevsel Bozukluk KızErkek

166255

11,8713,70

6,567,58 -2,56 0,011 0,28

Sosyal İzolasyon KızErkek

166255

11,5513,53

7,097,89 -2,60 0,009 0,26

Toplam KızErkek

166255

68,3478,09

29,3133,76 -3,05 0,002 0,31

p < 0,05.

Tablo 2 incelendiğinde, üstün zekalı ve yetenekli öğrenciler yoksunluk, kontrol güçlüğü, işlevsel bozukluk, sosyal izolasyon ve genel İnternet bağımlılığı puan orta-lamalarının cinsiyete göre manidar bir farklılık gösterdiği anlaşılmaktadır (p < 0,05). Cinsiyet ile İnternet bağımlılığı arasında manidar bir ilişki vardır. Yapılan analizde erkek öğrencilerin İnternet bağımlılığına ilişkin yoksunluk, kontrol güçlüğü, işlevsel bozukluk, sosyal izolasyon algıları manidar olarak daha yüksek bulunmuştur. Üstüne


673

zekâlı ve yetenekli öğrencilerin İnternet bağımlılığı düzeylerinin cinsiyete göre fark-lılaşıp farklılaşmadığına ilişkin verilere ait etki büyüklüğü katsayılarının 0,26-0,31 değerleri arasında olduğu görülmektedir. Dolayısıyla cinsiyetin İnternet bağımlılı-ğında küçük oranlı bir etkisinin olduğu söylenebilir.

Araştırma kapsamında üstün zekâlı ve yetenekli öğrencilerin İnternet bağımlılığı düzeylerinde akıllı telefona sahip olma durumu bakımından manidar bir fark olup olmadığı belirlenmek istenmiştir. Elde edilen veriler Tablo 3’te gösterilmiştir.

Tablo 3Üstün Zekâlı ve Yetenekli Öğrencilerin İnternet Bağımlılığı Düzeylerinin Akıllı Telefona Sahip Olma Durumuna Göre İncelenmesiAkıllı telefon N x ss t p (η2)

Yoksunluk VarYok

32290

28,9324,62

11,319,87 3,282 0,001 0,41

Kontrol Güçlüğü VarYok

32290

21,3318,19

10,788,12 2,567 0,011 0,33

İşlevsel Bozukluk VarYok

32290

13,4311,81

7,496,42 1,869 0,062 0,23

Sosyal İzolasyon VarYok

32290

12,9012,53

7,996,61 0,403 0,687 0,05

Toplam VarYok

32290

76,6067,15

34,2424,44 2,446 0,015 0,32

p < 0,05.

Tablo 3 incelendiğinde, üstün zekâlı ve yetenekli öğrencilerin sosyal izolasyon puan ortalamalarının akıllı telefon sahibi olma durumuna göre manidar bir farklılık göstermediği anlaşılmaktadır (p > 0,05). Bununla birlikte işlevsel bozukluk, yoksun-luk, kontrol güçlüğü ve genel İnternet bağımlılığı puan ortalamalarının, akıllı telefon sahibi olma durumu bakımından manidar bir farklılık göstermesi (p < 0,05), akıllı telefon sahibi öğrencilerin yoksunluk, kontrol güçlüğü ve genel İnternet bağımlılığı algılarının daha yüksek olduğu anlamını taşımaktadır. Üstün zekâlı ve yetenekli öğ-rencilerin İnternet bağımlılığı düzeylerinin akıllı telefona sahip olma durumuna göre farklılaşıp farklılaşmadığına ilişkin verilere ait etki büyüklüğü katsayılarının 0,05-0,41 değerleri arasında olduğu görülmektedir. Dolayısıyla akıllı telefona sahip olma durumunun İnternet bağımlılığında küçük oranlı bir etkisinin olduğu söylenebilir.

Araştırma kapsamında üstün zekâlı ve yetenekli öğrencilerin İnternet bağımlılığı düzeylerinde bilgisayara sahip olma durumu bakımından manidar bir fark olup olma-dığı belirlenmek istenmiştir. Elde edilen veriler Tablo 4’te gösterilmiştir.


674

Tablo 4Üstün Zekâlı ve Yetenekli Öğrencilerin İnternet Bağımlılığı Düzeylerinin Bilgisayara Sahip Olma Durumuna Göre İncelenmesi

Bilgisayar n x ss t p (η2)

Yoksunluk VarYok

35661

28,3525,33

11,1410,57 1,974 0,049 0,28


35661

21,2116,69

10,647,00 3,204 0,001 0,51


35661

13,2111,89

7,396,50

1,311 0,191 0,20


35661

12,8712,13

7,777,13

0,698 0,486 0,10

Toplam VarYok

35661

75,6466,03

33,3425,62

2,145 0,033 0,32

p < 0,05.

Tablo 4 incelendiğinde, katılımcıların işlevsel bozukluk ve sosyal izolasyon puan or-talamalarının bilgisayar sahibi olma durumuna göre manidar bir farklılık göstermediği anlaşılmaktadır (p > 0,05). Bununla birlikte yoksunluk, kontrol güçlüğü ve genel İnter-net bağımlılığı puan ortalamalarının bilgisayar sahibi olma durumuna göre manidar bir farklılık göstermesi (p < 0,05), bilgisayar sahibi öğrencilerin yoksunluk, kontrol güçlü-ğü ve genel İnternet bağımlılığı algılarının daha yüksek olduğu anlamını taşımaktadır.

Üstün zekâlı ve yetenekli öğrencilerin İnternet bağımlılığı düzeylerinin bilgisa-yara sahip olma durumuna göre farklılaşıp farklılaşmadığına ilişkin verilere ait etki büyüklüğü katsayılarının 0,10-0,51 değerleri arasında olduğu görülmektedir. Dola-yısıyla bilgisayara sahip olma durumunun İnternet bağımlılığında küçük oranlı bir etkisinin olduğu söylenebilir.

Araştırma kapsamında üstün zekâlı ve yetenekli öğrencilerin İnternet bağımlılığı düzeylerinde İnternet erişimli telefona (mobil İnternet’e) sahip olma durumu bakı-mından manidar bir fark olup olmadığı belirlenmek istenmiştir. Elde edilen veriler Tablo 5’te gösterilmiştir.

Tablo 5Üstün Zekâlı ve Yetenekli Öğrencilerin İnternet Bağımlılığı Düzeylerinin İnternet Erişimli Telefona (mobil İnternet’e) Sahip Olma Durumuna Göre İncelenmesi

İnternet erişimli telefona sahiplik n x ss t p (η2)

Yoksunluk VarYok

198221

30,4425,67

11,739,96 4,503 0,000 0,43


198221

22,6218,75

11,408,88 3,896 0,000 0,38


198221

14,5311,62

8,265,92 4,178 0,000 0,41


198221

14,1711,48

8,666,39 3,665 0,000 0,35

Toplam VarYok

198221

81,7967,53

36,6326,48 4,600 0,000 0,45

p < 0,05.


675

Tablo 5 incelendiğinde, Üstün zekalı ve yetenekli öğrencilerin yoksunluk, kontrol güçlüğü, işlevsel bozukluk, sosyal izolasyon ve genel İnternet bağımlılığı puan orta-lamalarının İnternet erişimli telefona sahip olma durumuna göre manidar bir farklılık gösterdiği anlaşılmaktadır (p < 0,05). İnternet erişimli telefona sahip olma durumu ile İnternet bağımlılığı arasında manidar bir ilişki vardır. Buna göre İnternet erişimli telefona sahip olan öğrencilerin İnternet bağımlılığına ilişkin yoksunluk, kontrol güç-lüğü, işlevsel bozukluk, sosyal izolasyon algıları manidar olarak daha yüksek bulun-muştur. Üstün zekâlı ve yetenekli öğrencilerin İnternet bağımlılığı düzeylerinin tele-fonlarında İnternet erişimine sahip olma durumuna göre farklılaşıp farklılaşmadığına ilişkin verilere ait etki büyüklüğü katsayılarının 0,35-0,45 değerleri arasında olduğu görülmektedir. Dolayısıyla telefonda İnternet erişimine sahip olma durumunun İnter-net bağımlılığında küçük oranlı bir etkisinin olduğu söylenebilir.

Araştırma kapsamında üstün zekâlı ve yetenekli öğrencilerin İnternet bağımlılığı düzeylerinde İnternet’i sohbet amaçlı kullanmalarının manidar bir fark yaratıp yarat-madığı belirlenmek istenmiştir. Elde edilen veriler Tablo 6’da gösterilmiştir.

Tablo 6Üstün Zekâlı ve Yetenekli Öğrencilerin İnternet Bağımlılığı Düzeylerinin İnternet’i Sohbet Amaçlı Kullanma Durumuna Göre İncelenmesi

İnternet’in sohbet amaçlı kullanımı n x ss t p (η2)

Yoksunluk EvetHayır

286135

30,0123,53

11,229,47 5,803 0,000 0,62

Kontrol Güçlüğü EvetHayır

286135

22,1717,19

10,888,02 4,754 0,000 0,52

İşlevsel Bozukluk EvetHayır

286135

13,8411,18

7,735,71 3,561 0,000 0,39

Sosyal İzolasyon EvetHayır

286135

13,6710,81

8,235,79 3,641 0,000 0,40

Toplam EvetHayır

286135

79,6962,70

34,2024,57 5,174 0,000 0,57

p < 0,05.

Tablo 6 incelendiğinde, Üstün zekalı ve yetenekli öğrencilerin yoksunluk, kont-rol güçlüğü, işlevsel bozukluk, sosyal izolasyon ve genel İnternet bağımlılığı puan ortalamalarının İnternet’i sohbet amaçlı kullanmalarına göre manidar bir farklılık gösterdiği anlaşılmaktadır (p < 0,05). İnternet’in sohbet amaçlı kullanımı ile İnter-net bağımlılığı arasında manidar bir ilişki vardır. Buna göre İnternet’i sohbet amaçlı kullandığını belirten öğrencilerin İnternet bağımlılığına ilişkin yoksunluk, kontrol güçlüğü, işlevsel bozukluk, sosyal izolasyon algıları manidar olarak daha yüksek bulunmuştur. Üstün zekâlı ve yetenekli öğrencilerin İnternet bağımlılığı düzeyleri-nin İnternet’i sohbet amaçlı kullanmalarına göre farklılaşıp farklılaşmadığına ilişkin verilere ait etki büyüklüğü katsayılarının 0,35-0,62 değerleri arasında olduğu görül-mektedir. Dolayısıyla İnternet’in sohbet amaçlı kullanımının İnternet bağımlılığında küçük oranlı bir etkisinin olduğu söylenebilir.


676

Araştırma kapsamında üstün zekâlı ve yetenekli öğrencilerin İnternet bağımlılığı dü-zeylerinde İnternet’i sosyal paylaşım amaçlı kullanmalarının manidar bir fark yaratıp yaratmadığı belirlenmek istenmiştir. Elde edilen veriler Tablo 7’de gösterilmiştir.

Tablo 7Üstün Zekâlı ve Yetenekli Öğrencilerin İnternet Bağımlılığı Düzeylerinin İnternet’i Sosyal Paylaşım Amaçlı Kullanma Durumuna Göre İncelenmesi

İnternet’i sosyal paylaşım amaçlı kullanma n x ss t p (η2)


252169

30,7523,73

11,319,33 6,681 0,000 0,68


252169

23,1616,72

11,267,15 6,591 0,000 0,68


252169

14,4810,75

8,094,99 5,358 0,000 0,55


252169

14,2910,46

8,595,19 5,206 0,000 0,54

Toplam EvetHayır

252169

82,6961,66

35,3422,17 6,880 0,000 0,71

p < 0,05.

Tablo 7 incelendiğinde, üstün zekalı ve yetenekli öğrencilerin yoksunluk, kontrol güçlüğü, işlevsel bozukluk, sosyal izolasyon ve genel İnternet bağımlılığı puan orta-lamalarının İnternet’i sosyal paylaşım amaçlı kullanmalarına göre manidar bir farklı-lık gösterdiği anlaşılmaktadır (p < 0,05). İnternet’in sosyal paylaşım amaçlı kullanımı ile İnternet bağımlılığı arasında manidar bir ilişki vardır. Buna göre İnternet’i sosyal paylaşım amaçlı kullandığını belirten öğrencilerin İnternet bağımlılığına ilişkin yok-sunluk, kontrol güçlüğü, işlevsel bozukluk, sosyal izolasyon algıları manidar olarak daha yüksek bulunmuştur. Üstün zekâlı ve yetenekli öğrencilerin İnternet bağımlılığı düzeylerinin İnternet’i sosyal paylaşım amaçlı kullanmalarına göre farklılaşıp fark-lılaşmadığına ilişkin verilere ait etki büyüklüğü katsayılarının 0,54-0,71 değerleri arasında olduğu görülmektedir. Dolayısıyla İnternet’in sosyal paylaşım amaçlı kulla-nımının İnternet bağımlılığında orta oranda bir etkisinin olduğu söylenebilir. Ancak tüm etki büyüklükleri dikkate alındığında İnternet’i sosyal paylaşım amaçlı kullan-manın en büyük etki büyüklüğüne sahip olduğu da fark edilmektedir.

Tablo 8Üstün Zekâlı ve Yetenekli Öğrencilerin İnternet Bağımlılığı Düzeylerinin İnternet’i Oyun Oynama Amaçlı Kul-lanma Durumuna Göre İncelenmesi

İnternet’i oyun oynama amaçlı kullanma n x ss t p η2


33882

29,1922,89

11,129,50 4,730 0,000 0,61


33882

21,5216,80

10,717,36 3,775 0,000 0,51


33882

13,5410,77

7,535,42 3,137 0,002 0,42


33882

13,2710,70

7,906,12 2,756 0,006 0,36

Toplam EvetHayır

33882

77,5261,16

33,3424,19 4,184 0,000 0,56

p < 0,05.


677

Araştırma kapsamında üstün zekâlı ve yetenekli öğrencilerin İnternet bağımlılığı düzeylerinde İnternet’i oyun oynamak amaçlı kullanmalarının manidar bir fark yara-tıp yaratmadığı belirlenmek istenmiştir. Elde edilen veriler Tablo 8’de gösterilmiştir.

Tablo 8 incelendiğinde, Üstün zekalı ve yetenekli öğrencilerin yoksunluk, kontrol güçlüğü, işlevsel bozukluk, sosyal izolasyon ve genel İnternet bağımlılığı puan orta-lamalarının İnternet’i oyun oynama amaçlı kullanmalarına göre manidar bir farklılık gösterdiği anlaşılmaktadır (p < 0,05). İnternet’in oyun oynama amaçlı kullanımı ile İnternet bağımlılığı arasında manidar bir ilişki vardır. Buna göre İnternet’i oyun oy-nama amaçlı kullandığını belirten öğrencilerin İnternet bağımlılığına ilişkin yoksun-luk, kontrol güçlüğü, işlevsel bozukluk ve sosyal izolasyon algıları manidar olarak daha yüksek bulunmuştur. Üstün zekâlı ve yetenekli öğrencilerin İnternet bağımlılığı düzeylerinin İnternet’i oyun oynama amaçlı kullanmalarına göre farklılaşıp farklılaş-madığına ilişkin verilere ait etki büyüklüğü katsayılarının 0,36-0,61 değerleri arasın-da olduğu görülmektedir. Dolayısıyla İnternet’in oyun oynama amaçlı kullanımının İnternet bağımlılığında için orta oranda bir etkisinin olduğu söylenebilir

Araştırma kapsamında üstün zekâlı ve yetenekli öğrencilerin İnternet kullanım süre ve sıklıkları ile İnternet bağımlılıkları arasında manidar bir ilişki olup olmadığı belirlenmek istenmiştir. Elde edilen veriler Tablo 9’da gösterilmiştir.

Tablo 9Üstün Zekâlı ve Yetenekli Öğrencilerin İnternet Kullanım Süresi ve Sıklığı ile İnternet Bağımlılığı Puanları Arasındaki İlişkilerin İncelenmesi

Yoksunluk Kontrol Güçlüğü İşlevsel Bozukluk Sosyal İzo-

lasyon Toplam

İnternet kullanım süresi ,483** ,555** ,445** ,479** ,555**

r2 0,233 0,310 0,200 0,230 ,310İnternet kullanım Sıklığı ,465** ,530** ,461** ,480** ,544**

r2 0,216 0,281 0,213 0,231 0,296**p < 0,01.

Tablo 9 incelendiğinde, üstün zekâlı ve yetenekli öğrencilerin İnternet kullanım süre ve sıklığının yoksunluk, kontrol güçlüğü, işlevsel bozukluk, sosyal izolasyon ve genel İnternet bağımlılığı puanları ile orta düzeyde pozitif yönlü ve manidar ilişkilere sahip olduğu anla-şılmaktadır. Öğrencilerin İnternet kullanım süresi ve sıklığı arttıkça İnternet bağımlılığı ile ilişkili yoksunluk kontrol güçlüğü, işlevsel bozukluk ve sosyal izolasyon algıları artış gös-termektedir. Hesaplanan etki büyüklükleri dikkate (r2) alındığında İnternet kullanım süre ve sıklığının İnternet bağımlılığında orta oranda bir etkisinin olduğu söylenebilir.

Sonuç, Tartışma ve ÖnerilerAraştırmada elde edilen sonuçlara göre cinsiyet ile İnternet bağımlılığı arasın-

da manidar bir ilişki mevcut olup erkek öğrencilerin İnternet bağımlılığına ilişkin yoksunluk, kontrol güçlüğü, işlevsel bozukluk, sosyal izolasyon algılarının manidar


678

olarak küçük bir fark olduğu bulunmuştur. Benzer şekilde Bölükbaş (2003), Gökçe-arslan ve Günbatar (2012), Günüç (2009), Morahan-Martin ve Schumacher (2000) ve Wang (2001) tarafından yapılan çalışmalarda da İnternet kullanıcısı olan erkekle-rin kadınlara oranla daha yüksek bağımlılık düzeyine sahip olduğu tespit edilmiştir. Buna karşın Bayraktar (2001) tarafından yapılan araştırmada İnternet bağımlılığı ve cinsiyet değişkeni arasında manidar bir ilişki bulunmadığı sonucuna varılmıştır. İn-ternet ortamında bulunan faktörlerin (çevrim içi oyunlar, sohbet odaları, hızlı bilgiye ulaşma, gerçek ortamda bulamadıkları canlılık vs.) erkek öğrencilerin ilgisini daha fazla çekebildiği ve doğaları itibarıyla daha içine kapanık olmalarının da İnternet bağımlılığına eğilimlerini yükseltebildiği söylenebilir.

Akıllı telefon sahibi olan öğrencilerin yoksunluk, kontrol güçlüğü ve genel İnter-net bağımlılığı algılarının daha yüksek olduğu anlaşılmıştır. Bunun yanı sıra bilgisa-yar sahibi ve İnternet erişimli telefona sahip olan öğrencilerin İnternet bağımlılığına ilişkin yoksunluk, kontrol güçlüğü, işlevsel bozukluk, sosyal izolasyon algıları da manidar olarak daha yüksek bulunmuştur. Kurnaz ve arkadaşları (2014) yaptıkla-rı araştırmanın sonuçlarına dayanarak üstün zekâlı ve yetenekli çocukların eğitim süreçlerinde tablet bilgisayarlara geçişlerinin sağlanmasını önermektedir. Çünkü bu çocuklar bilgisayar ve bilgi teknolojilerinin kullanımının ödevlerini yaparken ken-dilerine daha çok bilgiye daha kısa sürede ulaşma imkânı sağladığını söylemekte ve derslerde bilgisayar destekli programların kullanılmasını talep etmektedir. Her ne ka-dar bilgisayar ve İnternet kullanma imkânı bulan çocukların bağımlılık riskinin daha yüksek olduğu bilinmekteyse de üstün zekâlı ve yetenekli öğrencilerin eğitim öğre-tim süreçlerinde teknoloji kullanımının onları teknoloji üretimine yönlendirebileceği ve bu süreçte edinebilecekleri kontrollü teknoloji kullanımı becerisinin bağımlılık riskini azaltacağı öngörülmektedir. Bu noktada öğrencilerin İnternet’ten zarar görme-den nasıl faydalanabilecekleri ve otokontrol geliştirmeleri bakımından desteklenme-leri gerektiği kuşkusuz tekrar vurgulanmalıdır.

İnternet’i sohbet, sosyal paylaşım ve oyun oynamak amaçlı kullandığını belirten üstün zekâlı ve yetenekli öğrencilerin İnternet bağımlılığına ilişkin yoksunluk, kont-rol güçlüğü, işlevsel bozukluk, sosyal izolasyon algıları manidar olarak daha yüksek bulunmuştur. Hawi’nin (2012), Lübnan’da gerçekleştirdiği bir araştırmanın katılım-cılarının İnternet’teki faaliyetlerinin dağılımına bakıldığında %84,2’sinin iletişim amacıyla, %65,7’sinin bilgi, araştırma ve mesajlaşma amacıyla, %51,2’sinin eğlence, müzik, film ve oyun amacıyla, %4,6’sının ise diğer amaçlar için İnternet kullandı-ğı görülmektedir. Ayrıca katılımcıların %2,1’inin Facebook, %1,2’sinin pornografi, %0,1’inin alışveriş için İnternet’i kullandığı saptanmıştır. Araştırma kapsamında elde edilen bulgulara göre İnternet’in kullanım amacı bağımlılık düzeyini etkilemektedir. Bir diğer deyişle İnternet’te aylakça geçirilen zaman, oynanan çevrim içi oyunlar ve sosyal paylaşım siteleri, İnternet kullanım süresi ve sıklığını arttırmaktadır.


679

Ng ve Hastings’e (2005) ait araştırmanın katılımcıları çevrim içi oyun oynayarak ve oyun arkadaşlarıyla sohbet ederek zaman geçirmenin daha eğlenceli olduğunu be-lirtmişlerdir. Araştırmada, katılımcıların yalnızlıklarını gidermek ve öz güven kazan-mak için oyun oynadıkları belirlenirken çevrim içi oyun oynama ile parasal sorunlar arasında herhangi bir ilişki tespit edilememiştir. Benzer şekilde Yu Yen ve arkadaşla-rına (2008) ait bir çalışma da İnternet’in daha çok çevrim içi iletişim kurma, sohbet etme, oyun oynama ve diğer etkinlikler için kullanıldığını göstermektedir.

Young (1996), çalışmasında İnternet bağımlılarının büyük bir kısmının İnternet’i iki yönlü iletişim işlevi ve oyun amaçlı kullanmasına karşın, bağımlı olmayanların bilgilenme amaçlı kullanıma ağırlık verdiklerini tespit etmiştir. Chou ve Hsiao (2000) tarafından yapılan çalışmada, anlık mesajlaşma, e-posta ve oyun gibi hizmetlere daha çok zaman ayırdıkları belirlenen İnternet bağımlılarının, bağımlı olmayanlara göre İnternet’te üç kat daha fazla zaman harcadıkları açığa çıkarılmıştır. Aynı araştırma-nın bulguları arasında yer alan bağımlıların İnternet’i eğlenceli, ilginç, interaktif ve tatmin edici bulmakla birlikte kendi çalışmaları ve günlük hayatları üzerindeki et-kilerini, bağımlı olmayanlara kıyasla daha olumsuz olarak tanımlamaları ise dikkat çekici bir bulgu olarak öne çıkmaktadır. Bu bulgulara istinaden bireylerin İnternet’i amacına uygun olarak kullanmalarını sağlamak ve İnternet’te uzun süreli kalmalarını engellemek üzere çizelgeler hazırlanarak İnternet’e giriş ve çıkış saatlerini belirleme yoluna gidilebilir. Aynı şekilde İnternet’in belli bir düzen çerçevesinde ve kontrollü kullanımına yönelik olarak evde sadece bir bilgisayarın İnternet’e bağlı kalması ter-cih edilebilir. Bu sayede çocuk, diğer aile bireylerinin İnternet’te olacağı saatlerde İnternet’e giremeyecek ve bu isteğini ertelemeyi öğrenebilecektir.

Elde edilen bulgulara göre üstün zekâlı ve yetenekli öğrencilerin İnternet kullanım süresi ve sıklığı arttıkça İnternet bağımlılığı ile ilişkili yoksunluk, kontrol güçlüğü, işlevsel bozukluk ve sosyal izolasyon algısında artış baş göstermektedir. Young’ın (1996), çalışmasına göre İnternet bağımlısı bireyler haftada 38,5 saat İnternet kulla-nırken bağımlı olmayan bireyler haftada 4,9 saat İnternet kullanmaktadır. Hawi’nin (2012) Lübnan’da gerçekleştirdiği araştırma sonucunda çok yüksek oranda İnter-net kullananların hafta içi günlük 6,5 saat, tatillerde ise günlük 10 saatlik bir süreyi İnternet’te geçirebildikleri bulgusu elde edilmiş ve kontrolsüz İnternet kullanımının özellikle ergenlerde kötü zaman yönetimi ile uykusuzluğa yol açabildiği belirlenmiştir. Morahan-Martin ve Schumacher’a (2000) göre patolojik kullanıcılar, haftada ortalama 9-16 saat, sınırlı semptom gösterenler 3-7 saat, semptom göstermeyenler ise ortalama 2,5 saatlerini İnternet’te geçirmektedir. Aynı şekilde Kubey ve arkadaşları (2001) da çalışmalarında haftalık İnternet kullanım süresinin bağımlı olanlarda bağımlı olmayan-lara göre yaklaşık üç kat daha fazla olduğu tespitinde bulunmuştur. Konuyla ilgili bir diğer araştırmada ise İnternet kullanıcılarının kullanım sürecini ve zamanını yönetme bakımından duyarlılık kazanmalarının çok önemli olduğu vurgulanmakta olup küçük


680

yaştaki bireyler başta olmak üzere İnternet’in uzun süreli ve amacı dışında kullanılma-sının İnternet bağımlılığına neden olabileceğine dikkat çekilmektedir. Esasen bu du-rum, İnternet bağımlısı bireylerin, İnternet kullanımını her zaman gerekli gördüğü ve İnternet’e bağlanamadığı durumlarda İnternet’e bağlanacağı anı hayal ederek yaşadığı bulgusuyla da teyit edilebilmektedir (Balta ve Horzum, 2008).

2012’nin ilk yarısında gerçekleştirilen Hane Halkı Bilişim Teknolojilerini Kul-lanım Araştırması sonuçlarına göre Türkiye genelinde hanelerin %47,2’si evden İnternet’e erişim imkânına sahiptir (TUİK, 2012). 2017’de 16-74 yaş aralığındaki bireylerin bilgisayar ve İnternet kullanımına ait oranlar sırasıyla %56,6 ve %66,8 iken 2018 itibarıyla %59,6 ve %72,9’a yükselmiştir (TÜİK, 2018). Görüldüğü üzere İnternet ile tanışan aile sayısı her geçen gün artış göstermektedir. Yapılan araştırma-larda, İnternet’in gerektiği kadar ve doğru bir şekilde kullanımının sağlanmasında aile faktörünün oldukça önemli bir etkiye sahip olduğu sonucuna varılmıştır. Zira ihmalkâr İnternet tutumuna sahip olan ailelerin çocuklarının İnternet bağımlısı olma riski daha fazladır (Tuncay ve Horzum, 2013). Bu bakımdan hem ailelerin hem de öğrencilerin İnternet’in doğru ve etkin bir şekilde kullanımı hakkında bilgilendiril-mesi ve bilinçli İnternet kullanımı becerisinin çocuklara erken yaşlarda verilmesi öncelikli görülmektedir.

Bildirimler• Yazar, bu çalışma için finansal destek almamıştır.• Yazarlar, bu makalede çıkar çatışması olmadığını bildirmişlerdir.


Submitted: April 15, 2018

Accepted: January 10, 2019

Revision Requested: September 4, 2018

Last Revision: January 9, 2019

Copyright © 2019 Turkish Green Crescent Society

ISSN 2148-7286 eISSN 2149-1305

http://addicta.com.tr/en/

DOI 10.15805/addicta.2019.6.3.0025T 2019 6(3) 663‒687

Extended Summary

Ahmet Kurnaz1

Necmettin Erbakan UniversityAynur Tepe2

Gündüz Alp Primary School

To cite this article: Kurnaz, A., & Tepe, A. (2019). Examining Internet addiction in gifted and talented students through different variables. Addicta: The Turkish Journal on Addictions, 6, 663−687. http://dx.doi.org/10.15805/addicta.2019.6.3.0025T

* This is an extended abstract of the paper entitled “Üstün Zekâlı ve Yetenekli Öğrencilerde İnternet Bağımlılığı Düzeyinin Farklı Değişkenlere Göre İncelenmesi” published in Addicta: The Turkish Journal on Addictions.

1 Correspondence to: Ahmet Kurnaz (PhD), Department of Special Education, Ahmet Keleşoğlu Faculty of Education, Necmettin Erbakan University, Meram, Konya 42080 Turkey. Email: [email protected]

2 Ministry of National Education Gündüz Alp Primary School, Special Education Class, Gölbaşı Ankara Turkey. Email: [email protected]

Abstract

On the one hand, the Internet is an indispensable tool of today; on the other hand, it has become a main

risk that causes addiction. This study aims to examine the relationship of Internet addiction in gifted and

talented students with their gender; having smartphones, computers, and Internet access; purpose for using

the Internet; the frequency of Internet use; and time spent on it. This study has been conducted using the

causal-comparative and correlational research designs; 421 gifted and talented students studying at the

Science and Art Centers in Ankara, Kırıkkale, Kırşehir, and Siirt participated in the study. The Internet

Addiction Scale has been used to identify participants’ Internet addiction levels. Data were collected in May,

2015. The results reveal that gender doesn’t have a significant effect on gifted students’ Internet addiction

and that deprivation, control difficulty; general Internet addiction is high for students with smartphones;

and students with computers and smartphones with access to the Internet are more addicted to the Internet.

Internet addiction levels are higher for students who use the Internet for chatting, playing games, and social

media than for students who use the Internet for doing research. The more frequently a student uses the

Internet and the more time spent on it increases the addiction level.

Keywords

Internet addiction • Gifted and talented students • Purpose for Internet use • Smartphone usage •

Internet addiction level

Examining Internet Addiction in Gifted and Talented Students through Different Variables*


682

The Internet is an important communication tool that enables people to access all kinds of information quickly and contributes significantly to human life by allowing them to communicate easily (Ceyhan, 2008). The use of Internet technologies, therefore, has become a must in every aspect of daily life. Technology makes life more convenient but brings along some problems that can affect daily life negatively. One of these is Internet addiction.

Addiction is often used to describe chemical substance addictions such as alcohol and heroin (Beyazyürek & Şatır, 2000). The term Internet addiction was used for the first time in 2004 by psychiatrist Dr. Ivan Goldberg to identify pathological Internet use. Young (2004) defined the criteria for Internet addiction using pathological gambling criteria as the base. Moreover, through Internet addiction, some symptoms such as deprivation, control difficulty, functional disorders, and social isolation arise.

Because the Internet is a part of daily life with technological devices such as smartphones, computers, and tablets, one must admit that there is no such thing as not using the Internet. Therefore, like eating disorders, Internet addiction must also be kept under control. In this technological era, living without the Internet is difficult. Restrained Internet use is the best method for curing addiction (Ögel, 2012). Problematic Internet use affects all individuals psychologically, physically, and socially.

Although Internet addiction is a significant problem for every child, it becomes more important in gifted and talented students when considering their characteristics. While gifted and talented students become a great gain for humanity when supported with sufficient developmental environments and suitable educational circumstances, they can be a great loss and even a danger when their presence isn’t taken seriously (Hökelekli & Gündüz, 2004). Because they can learn technology use quickly and use it in their studies and products, examining gifted and talented students’ Internet use is important.

No study regarding Internet addiction in gifted and talented students is found in the literature. The studies about Internet addiction suggest that it has become widespread swiftly. Much international research which has been conducted after defining the identification criteria revealed that Internet addiction levels have changed from 6% to 14% (Arısoy, 2009). Defining gifted and talented students’ Internet addiction levels and determining the measures are of great importance. Thus, the present study aims to examine the relationship of Internet addiction in gifted and talented students with their gender; having smartphones, computers, and Internet access; their purpose for Internet use; the frequency of Internet use; and time spent on the Internet.

Kurnaz, Tepe / Examining Internet Addiction in Gifted and Talented Students through Different Variables

683

MethodThis study aims to examine gifted and talented students’ perceived Internet

addiction in terms of their having smartphones, computers, and Internet access and their use of the Internet for chatting, social media, and gaming using the causal-comparative design in the survey model.

Study GroupIn the study, 421 gifted and talented students studying at Science and Art Centers in

Ankara, Kırıkkale, Kırşehir, and Siirt participated. The percentage of the participants from each of these cities is 34.7%, 24.9%, 17.6%, and 22.8%, respectively; 39.4% of the participants are male and 60.6% are female.

Data Collection ToolData have been obtained using the Internet Addiction Scale developed by Günüç

(2009). The scale has 35 items and is composed of four sub-scales. These sub-scales are deprivation, control difficulty, functional disorder, and social isolation.

Data CollectionThe data were collected in the second semester of the 2014-2015 school year. After

getting the necessary permissions, the scales were implemented on the students from the Art and Science Center. Students were informed about the study, and participation was stated to be on a volunteer basis. The researcher visited the institutions herself and encouraged the participants to fill in the forms willingly. The implementation process lasted between 10-15 minutes.

Data AnalysisBefore data analysis, the obtained data were examined for normal distribution

and in terms of kurtosis and Skewness values. After determining that the data have normal distribution, parametric statistics were used in the analysis process.

FindingsAfter the analysis the following results were found.

Gifted and talented students’ deprivation, control difficulty, functional disorder, social isolation, and general Internet addiction scores differ according to gender and using the Internet for chatting and gaming (p < .05). Moreover, Internet addiction for male students is higher in all subscales than females. In addition, the students who stated using the Internet for chatting and gaming are more addicted to the Internet for all sub-scales.


684

No relationship is found between having smartphones and a computer with scores for functional disorder and social isolation (p > .05). On the other hand, a significant relationship is found between deprivation, control difficulty, and general Internet addiction with having smartphones and computers (p < .05). Students’ perceived deprivation, control difficulty, and general Internet addiction are higher for students with smartphones and computers.

Results, Discussions, and SuggestionsAccording to the study data, Internet addiction for male students has been found

higher than females in the subscales of deprivation, control difficulty, functional disorder, and social isolation. In the studies from Morahan-Martin and Schumacher (2000), Wang (2001), Günüç (2009), Gökçearslan and Günbatar (2012), and Bölükbaş (2003), males were found to be more addicted to the Internet than females. According to the Turkish Statistical Institute’s Household Information Technologies Usage Research results, Internet usage rates were found at 68.6% and 80.4% for males between 16-74, and 50.6% and 65.5% for females in the same age group (Turkish Statistical Institute, 2018). However, Bayraktar (2001) found no relationship between gender and Internet addiction. When taking studies in the literature into consideration, male students can be suggested to tend to spend more time on the Internet than females.

The Internet addiction scores for gifted and talented students who use the Internet for chatting and playing games is higher for the subscales of deprivation, control difficulty, functional disorder, and social isolation. According to Hawi (2012), research conducted in Lebanon has found 84.2% of participants use the Internet for communication; 65.7% for finding information, doing research, and mailing; 51.2% for entertainment, listening to music, watching films, and playing games; and 4.6% for other purposes. Young (1996) revealed that Internet addicts use it for communication and playing games while people not addicted to the Internet use it for getting information. Therefore, enabling the gifted and talented students to chat in real situations lessens their Internet addiction.

According to the results, gifted and talented students’ perceived deprivation, control difficulty, functional disorder, and social isolation increase with increases in the frequency of connecting to the Internet and time spent on it. Young (1996), Hawi (2012), and Morahan-Martin and Schumacher (2000) found that individuals addicted to the Internet spend 38.5 hours on the Internet per week and individuals not addicted to the Internet spend 4.9 hours on the Internet per week. Chou and Hsiao (2000) revealed that individuals addicted to the Internet spend three times more on the Internet and spare more time on services such as instant messaging, e-mail, and games. On this point, the role of parents and students’ self-control ability must be improved.


685

According to the results of the Household Information Technologies Usage Research done in the first half of 2012, 47.2% of the houses in Turkey have Internet access (Turkish Statistical Institute, 2012). The Internet and computer-use rates for individuals in the 16-74 age group was found respectively at 56.6% and 66.8% for 2017 and 59.6% and 72.9% for 2018 (Turkish Statistical Institute, 2018). The number of families that get together through the Internet increases each passing day. Family factor has great significance in moderate and proper Internet use. Studies suggest that families with neglectful Internet attitudes are a great factor in their children’s becoming addicted to the Internet (Tuncay & Horzum, 2013). In this respect, both families and students must be informed on proper and effective Internet use. Informing children about Internet use at an early age is extremely important.

Acknowledgements• The author declares no potential conflicts of interest with respect to the research,

authorship, and/or publication of this article.• The author received no financial support for the research, authorship, and/or

publication of this article.

Kaynakça/ReferencesAktaş, B. (2016). Ortaokul öğrencilerinde internet bağımlılık düzeylerinin sağlık üzerine etkilerinin

incelenmesi (Yüksek lisans tezi, İzmir Katip Çelebi Üniversitesi, İzmir). https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/ adresinden edinilmiştir.

Arısoy, Ö. (2009). İnternet bağımlılığı, dürtü kontrol bozuklukları. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar, 1(1), 343–403.

Balta, Ö. Ç. ve Horzum, M. B. (2008). Web tabanlı öğretim ortamındaki öğrencilerin internet bağımlılığını etkileyen faktörler. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 41(1), 187–205.

Bayraktar, S. (2000). A meta analysis study on the effectiveness of computer assisted instruction in science education (Doctoral dissertation, Ohio University).

Beyazyürek, M. ve Şatır, T. T. (2000). Madde kullanım bozuklukları. Psikiyatri Dünyası, 4, 50–56.

Bilgili, A. E. (2000). Üstün yetenekli çocukların eğitimi sorunu. Eğitim Bilimleri Dergisi, 12, 59–74.

Bölükbaş, K. (2003). İnternet cafeler ve internet bağımlılığı üzerine sosyolojik bir araştırma: Diyarbakır örneği (Yüksek lisans tezi, Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Diyarbakır). https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/ adresinden edinilmiştir.

Büyüköztürk, Ş., Çakmak, E. K., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş. ve Demirel, F. (2008). Bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Pegem Yayıncılık.

Ceyhan, E. (2008). Ergen ruh sağlığı açısından bir risk faktörü: İnternet bağımlılığı. Çocuk ve Gençlik Ruh Sağlığı Dergisi, 15(2), 109–116.

Chou, C., & Hsiao, M. (2000). Internet addiction, usage, gratification, and pleasure experience: The Taiwan college students’ case. Computers and Education, 35, 65–80.


686

Çepni, S., & Gökdere, M. (2002). Profiles of the gifted students in Turkey, education: Changing times, education (Master’s thesis, Ohio University, U.S.)

Çetinkaya, M. (2013). İlköğretim öğrencilerinde internet bağımlılığının incelenmesi (Yüksek lisans tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir). https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/ adresinden edinilmiştir.

Çokluk, O., Şekercioğlu, G. ve Büyüköztürk, Ş. (2012). Sosyal bilimler için çok değişkenli SPSS ve LISREL uygulamaları. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.

George, D., & Mallery, M. (2010). SPSS for Windows Step by step: A simple guide and reference, 17.0 update (10 ed.). Boston, MA: Pearson.

Gökçearslan, Ş. ve Günbatar, M. S. (2012). Ortaöğrenim öğrencilerinde internet bağımlılığı. Eğitim Teknolojisi Kuram ve Uygulama, 2(2), 10–24.

Günüç, S. (2009). İnternet Bağımlılık Ölçeğinin geliştirilmesi ve bazı demografik değişkenler ile internet bağımlılığı arasındaki ilişkinin incelenmesi (Yüksek lisans tezi, Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Van). https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/ adresinden edinilmiştir.

Günüç, S. ve Kayri, M. (2010). Türkiye’de internet bağımlılık profili ve İnternet Bağımlılık Ölçeği’nin geliştirilmesi: Geçerlik-güvenirlik çalışması. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 39, 220–232.

Gürkan, Y. (2015). Üstün zekâlı korsanlar. https://ustunzekalilar.org/tr/Makaleler/Icerik/227-Ustun-Zekali-Korsanlar adresinden 18.12.2015 adresinden edinilmiştir.

Hawi, N. S. (2012). Internet addiction among adolescents in Lebanon. Computers in Human Behavior, 28, 1044–1053.

Hedges, L. V. (1981). Distributional theory for Glass’s estimator of effect size and related estimators. Journal of Educational Statistics, 6, 107–128.

Horman, J. P., Hansen, C. E., Cochian, M. E., & Lindsey, C. R. (2005). Liar, liar: Internet faking but not frequency of use affect social skills, self-esteem, social anxiety, and aggression. CyberPsychology & Behavior, 8(1), 1–6.

Hökelekli, H. ve Gündüz, T. (2004). Üstün yetenekli çocukların karakter özellikleri ve değerler eğitimi. Üstün yetenekli çocuklar bildiriler kitabı içinde (s. 131). İstanbul: Çocuk Vakfı Yayınları.

Kotrlik, J. W., & Williams, H. A. (2003). The incorporation of effect size in information technology, learning, and performance research. Information Technology, Learning, and Performance Journal, 21(1), 1–7.

Köroğlu, E. (2005). DSM IV tanı ölçütleri başvuru el kitabı (2. bs.). Ankara: Hekimler Yayın Birliği.

Kurnaz, A., Yurt, E., & Çiftci, Ü. (2014). An investigation into the views of gifted children on the effects of computer and information technologies on their lives and education. World Academy of Science, Engineering and Technology International Journal of Social, Management, Economics and Business Engineering, 8(6), 2025–2030.

Lin, S. S. J., & Tsai, C. C. (2002). Sensation seeking and internet dependence of Taiwanese high school adolescents. Computers in Human Behavior, 18(4), 411–426.

Maxwell, S. E., & Delaney, H. D. (1990). Designing experiments and analyzing data: A model comparison perspective. Belmont, CA: Wadsworth.

Morahan-Martin, J., & Schumacher, P. (2000). Incidence and correlates of pathological internet use among college students. Computers in Human Behavior, 16, 13–29.

Murali, V., & George, S. (2007). Lost online: An overview of Internet addiction. Advances in Psychiatric Treatment, 13(1), 24–30.


687

Ng, B. D., & Hastings, P. W. (2005). Addictionto the Internet and online gaming. Cyberpsychology & Behavior, 8(2), 110–113.

Ögel, K. (2012). İnternet bağımlılığı. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.

Özmen, F., & Kömürlü, F. (2011, Eylül). Üstün zekâlı-yetenekli öğrencilerin bilişim teknolojisiyle ilişkisi. Sözel bildiri. 5th International Computer & Instructional Technologies Symposium’da sunulan bildiri, Fırat Üniversitesi, Elazığ.

Özsoy, S., & Özsoy, G. (2013). Effect size reporting in educational research. İlkogretim Online, 12(2), 334–346.

Silverman, L. K. (1990). Social and emotional education of the gifted: The discoveries of Leta Hollingworth. Roeper Review: A Journal on Gifted Education, 12(3), 171–178.

Snyder, P. A., & Lawson, S. (1993). Evaluating results using corrected and uncorrected effect size estimates. Journal of Experimental Education, 61, 331–349.

Soloman, S. R., & Sawilowsky, S. S. (2009). Impact of rank-based normalizing transformations on the accuracy of test scores. Journal of Modern Applied Statistical Methods, 8(2), 448–462.

Tsai, C., & Lin, S. (2003). Internet addiction of adolescents in Taiwan: An interview study. Cyberpsychology & Behavior, 6(6), 649–652.

Tuncay, A., ve Horzum, M. B. (2013). İlköğretim öğrencilerinin internet bağımlılığı ve aile internet tutumu. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 4(39), 46–57.

Türkiye İstatistik Kurumu. (2012). Hanehalkı bilişim teknolojileri kullanımı araştırması. http://www.tuik.gov.tr/PreHaberBultenleri.do?id=1080 adresinden edinilmiştir.

Türkiye İstatistik Kurumu. (2018). TÜİK 2018 yılı Hanehalkı Bilişim Teknolojileri (BT) kullanım araştırması raporu. http://www.guvenliweb.org.tr/haber-detay/turkiyenin-internet-kullanim-aliskanliklari-tuik-2018 adresinden edinilmiştir.

Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği. (2007). Ailelerin teknoloji sorumluluğu. https://www.tobb.org.tr/BilgiHizmetleri/Documents/Bulten/2007_11.pdf adresinden edinilmiştir.

Wang, W. (2001). Internet dependency and psychosocial maturity among college students. International Journal of Human-Computer Studies, 55, 919–938.

Webb, J. T, Meckstroth, E. A., & Tolan, S. S. (1994). Guiding the gifted child: A practical source for parents and teachers. Scottsdale, AZ: Gifted Psychology.

Wikipedia. (2018). Effect size. Retrieved from https://en.wikipedia.org/wiki/Effect_size

Yen, J. J., Ko, C. H., Yen, C. F., Chen, S. H., Chung, W. L., & Chen, C. C. (2008). Psychiatric symptoms in adolescents with Internet addiction: Comparison with substance use. Psychiatry and Clinical Neurosciences, 62(1), 9–16.

Young, K. S. (1996). Internet addiction: The emergence of a new clinical disorder. Cyberpsychology and Behavior, 3, 237–244. https://doi.org/10.1089/cpb.1998.1.237

Young, K. S. (2004). Internet addiction: A new clinical phenomenon and its consequences. American Behavioral Scientist, 48(4), 402–415. https://doi.org/10.1177/0002764204270278

Young, K. S. (2007). Cognitive behavior therapy with internet addicts: Treatment out comes and implications. Cyber Psychology & Behavior, 10, 671–679. https://doi.org/10.1089/cpb.2007.9971