۸۳۳۱، فنتب ۴ىبؿ «مبي ثینت پز «ایـا ب «عب

آخز سهاى چاى گفتاری سیاسی

ؼی عزی

» .جد اهام لطف است. تصزف ] حضر[ ا لطفی دیگز؛ غیبت ا ]تقصیز[ هاست «

1خاج صیزالدیي طسی

» . بزای بزخی گذشت توام شد است. کسای ن ستد ک بزایشاى گذشت در را است خاد آهد «

2ازی کزبي

اؼیيؼ، رؼی ثیؼ ثبیؼ کنبی ؿا ک آعـ فبی ی پبیب رب ؿا قػیک ی چـا کنی ک اؼیيۀ آعـ فبی ؼاؿػ

ک اػیب تصیؼی ػمت –ثیی ػیی پـایت اف رب ای ای ػاب امت یب پبؿ ثگیـػ؟ آیب امبمب ثبؿ ث آعـ فب، عـاف

چینت چگ بی ایؼئژیک ثنیبؿی ؿا ىک ػؼ؟ آعـ فب، امبمب گبگ ثگیـػ ظب بی تاؼ ؿت ک ی–

، تب ػؿثبؿۀ تبؿیظ میبمت یق نت؟ آیب آعـ فب ای ػیی اػتمبػی امت یب ػیؼگبی گـىی امت؟ آیب ـفب م

امال؟ لؼیت )ؿف ػاؿی( امت یب ىبػۀ االیبت اػیبی چ یػیت، نیضیت « ی اؼی» ـث ث ؼبػىبمی

ب ؿا ژؿفب ػؼ. مغ اگیقػ تأ ػؿ ای ػمت پـمو ثـی گـا ؿا ای ایـا، اؼیيؿا پژو کی میبمی ثی

ای یق ثـای ثبفػ گى گـػػ، اب اىبؿاتی تبؿیغی ؿا یب ػتی آعـ فبی ػؿ ایـا یثـ گـػ رـ ای ای ىتبؿ

.آؿػ ـا ی بی نأۀ آعـ فب ث ب پیچیؼگی اف ػىاؿی

بشارت ب هسلوااى دیا

قػیک ل رؿی امالی، ثژاػ، ؿیی ثؼپبیۀ کی ایـا اف ر ضػ اصؼی بی يک ثتا تـػیؼ کـػ ک مب

ای ػؿعيب، فیجب ػ ... ث فػی آیؼ ثيبؿت ی» .ثػ ظؿ اب ػافػ ىیؼیب، آعـ فب پبیب رب ثبؿ ػاؿؼ

مغب عػ تکـاؿ ژاػ ػؿ ای امت ک ضػ اصؼی ای یکی اف ؼب ر 3«.اجیب ػؿ ؿا امت ػاػ ىؼ تم ػؼ

گيبیؼ ثبؿ ػاؿػ صتی ؼف ای پب صۀ اب ی ـثبؿ، مغـای عػ ؿا ثب ػػبی تؼزی فـد آکؼ. ا ی

بی ربممی ػمتگب بی ثقؿگ یب ثبثـای، اف ظـ ی، صتی لؼؿت 4گیـی اف ظؿ ؼی امت. پیو آـیکب ث ػـاق،

ؿیقؼ. ای ػمیؼ ؿا ثنیبؿی اف ؿصبیب ی ؿ ؿؼ آ ثـبػ اؼ ثـای اعالي ب اف ظؿ قػیک اب ىیؼیب آگب آ

ػؿ 5اؼ. اثـاف کـػ یق اف ر ضػ ضؼی ػـالی، ؿییل پیيی مبفب فـگ اؿتجببت امالی بصت ت

ػت ؿییل رؿی، ث تکـاؿ تاتـ اف فاي فػؿك بی اعیـ، نئال رؿی امالی اف ر ىغ مبي

.اؼ ـؿت آبػگی ثـای ؼیـیت رب اػاؿ اؿ ػیب یق مغ گفت امـایی ػت آـیکب

ک ث تبفگی ػؿگؾىت، اف کنبی ثػ ک ػمیؼۀ ظؿ قػیک اب ػافػ ؿا ضؼ تمی ثزت یکی اف ؿصبیب می ل

تب ػیگـا ثػ. ىیظ کبظ ؼیمی، پیيگب اف ؿجـ رؿی امالی ؿییل رؿی کـػ، ض ؿرع میبمت تـیذ ی

فب هللا ثزت م کـػؼ ک ایيب ػؿ عاة ػیؼؼ ک صـت اب حمی اف آیت اب رؼۀ لت تـا گفت امت: "جغ

ای اؿػ ىؼؼ اب فب هللا عب ثػؼ. آیت ػؿ عؼت آلب اب فبػؿ زنی صؿ ػاىتؼ. ػبی ثقؿگ امال

بیی ک ـص ثيبؿت» ثؼ ىؼؼ ثـای ایيب ربیی ثـای ينت ثبف کـػؼ." کبظ ؼیمی ث ری پبی ایيب تب لؼ

ىػ ای ک ػؿ ی فػ ی ثبىیؼ رـل گیؼ: "ـالت ابع ی کـػ، ی اىبؿ« هللا ثزت ػؿثبؿۀ ظؿ ػاػ ثػؼ آیت

لت تـا اف ػیؼاؿبی کـؿ ضؼ تمی اب رؼۀ 6ظؿ اؿتجب ػاؿػ ب ثبیؼ عػب ؿا ثـای ظؿ آبػ کی." ثب

نئال ػفتـ ا یق یبػ کـػ امت. ضؼ تمی ثزت اف امتبػا ای ضؼ ثزت ثب ؿجـ رؿی امالی، فـفؼا

.ىػ ژاػ ىـػ ی اصؼی تمی جبس یقػی، ؿصبی ثیبػگـایی امت ک اف ـىؼا فکـی ؼی ضػ

ث ؿیبمت رؿی کتبثی ػؿ ایـا يـ یبفت ثب ػا ػۀ يتبػ، ػۀ ظؿ ژاػ ػؿ غنتی مبي اتغبة ضػ اصؼی

ػۀ يتبػ، اب ػافػ ىیؼیب ظؿ عاؼ ی کـػ امت ک تب پبیبثی ػؿ ای کتبة ینؼ ث تـیش پیو 7هللا. ايبء

ثضـا ؿایبت ىیؼی ـث ث آعـ فب ؿا ثـ ؼیت کی عبؿیب رگ ػـاق کـػ. افق ثـای، ینؼ

ثیی ػؿ ای فب ػؿ ایـا کی، ی ثیی طبؼ ی ی مـ تطجیك ػاػ ىت امت: "لتی اصبػیج ؿا میبمی جب یک

ای ک بؼ آلبی عب ای یب عی امت؛ ک بىی یب میؼی امت ک ػؿ ػمت ؿامت ا ػالت يب میؼ عـامبی امت

چی آؿػ امت: "اف ؿی )یب تـا( ـػی ث لؼؿت کتبة ( ینؼۀ86احـ تـکو افزبؿ ثجی ثـ آ امت." ).

ىؼیت ث بش. ثب ىػ گ )مجق( کم )یب ؿیو ک جك اصبػیج ػیگـ(. ث ا گفت ی گؼ ؿمؼ؛ چبؿىب ی

بی مپب ب يب ایيب میب امت )یب تیـ ىجی آؿ یـیی چبؿ )یب چؼ( قاؿ فـ، جبك ایيب مفیؼ پـچ

رؿ ایـا مجق، ثب ژاػ ؿییل بتی ک ىجی اصؼیىغ فـبؼ یب ؿییل یـبی ایـای ثب يغ پبمؼاؿا(... ای

ؿیغتگی ث -45امب امت.") ػیگـ گفت ىؼ ا تم ؿیو ک اف ابی ؿی یب اـاف تـا ػؿ اصبػیج

فنطی ث ش ػمؼ ثیی کـػ امت ک اب فب پل اف ىکنت ػاػ آـیکب ػؿ امت( ینؼ پیو رالت اف ینؼ

ؿػ پل اف جو لجـ پیبجـ ثب ػ عیفۀ ػؿ ػی صبي ث ؼی ی آؿػ، لـاؿػاػ ثب آـیکب رب غـة بت ؿی ی

8(118-119کؼ. ) ىب تفی صنبة ی پیـا اي ػ

ػی االمال ػجبك صزت اؼ. اف ر، ثب اب ػافػ عجـ ػاػیق اف اؿتجب نتمی ا ای هللا عب الفب بصجب آیت

ؿجـ ػقیق ثب اؿتجب ثب صـت ی ػـ امالة امالی ؿا " :ا گفت امت اعتـی، يبؿ ؿجـی ػؿ اؿ ثی

لت لت ثب یبف، ثب ؿفتؼ ثؼؼ اف اؿتجب ؿاف 9ثبؿب يبؼ ىؼ ث نزؼ مؼك رکـا ل کؼ ؿجـی ی

هللا بی ثنیزیب اػاؿا آیت الگ ػؿ ثنیبؿی ة ۱۱ثبفگيتؼ." یـی مـىبؿ اف ایب تک ث عؼا ث تـا

ىؼ صتی اف لي مـػاؿ ؿصی فی، ثـػ ىؼ ػؿ ؿایبت آعـ فب ؼـفی ای ی آىکبؿا میؼ عـامبی ب عب

عـامبی عطبة ای ؿا میؼ هللا عب آیت 1378ای ػؿ مبي امالی، م ىؼ ک ػؿ رن الةفـبؼ لت مپب پبمؼاؿا ام

11کـػ امت.

مپبؿػ، ػی صبک طمۀ ؿی امت صکت ؿا ث اب ػافػ ىیؼیب ی ػؿ ثـعی ؿایبت آعـ فب، میؼ عـامبی ک

ػی ث ازاػ اضنیی »ؿجـی، ای اف فب اتبة ث عبهللا راػ ب ػاؿػ. ىتۀ ؿی ـ ؿمی آیت فـفؼ

هللا آیت گب ب پؼؿ ؿا ػؿ ثـ ؼاىت صتی ـ ـ ـارغ تمیؼ ایـای یچ امت؛ ػؿ صبی ک ػؿ ػؿا ؼبـ« ای اغب

.ثػ ثـ آ صک ىؼ« هللا امی اغیی ؿس»هللا عیی یق ؿس

ای ثی الگ مب کتبة تب کفـال اعیـ ایـا، ثنیبؿ فـث امت اف ة بی بی تیؼ ىؼ ػؿ مبياػثیبت آعـ ف

گیـػ. ىبیؼ ػؿ تبؿیظ تيیغ گفتبؿ آعـ فب ای اؼاف زبي ثـی گفتبؿبی ؿاػییی تیقیی ؿا ػؿ مغـای ػع

بی ػۀ اعیـ ث ؼیت اف یژگی ب ثیبػ بػ ـث تأمیل ػ« ؼی»ب زۀ یبفت ثػ. اتيبؿ ػ عػبیی

تجیغبت اثنت ث آ یب بػبی صکتی، مبال ییبؿػب تب ثـای يـ بی ربؼۀ ایـا امت. ػت مبفب

بػبی آعـ فبی اثنت ث صکت اػثیبت ای اف کؼ. ثغو ػؼ ثبؿا آعـ فبی قی ی بی ؼی آف

لـاؿ اؼ یب ػؿ ثـاثـ آ بی آعـ فبی افی رـیب ػتی ػت ینت. ثـعی رـیب امت؛ اب ۀ آ ػؿ اضبؿ

.ػاؿؼ

: هدی دد جات

ای کؼ، اگبؿ یفقای ػظی ػؿ جیؼت ربؼ، صکت ربی ؿا نتمـ ای ک پل اف آىة ػؼ ؼی، زبت

مت ک ػؼۀ پیبجـ امت ػؿ آعـ فب امالی. ػ میب یق ث ظؿ ؼی ػؿ آعـ فب ثبؿ ػاؿؼ. ؼی ا امت

صنبی اف مالۀ»ػؼ اؼی اث ػـثی ىـس ی گ ک ضیی پیبجـ امت، اب آ ث ػیب عاؼ آؼ. ا اف مال ػتـت

مت، بؼ اث عؼ، ىیؼیب ػافػ ابی ؿا ثنیبؿی اف ا ۱۱«ک اف مالۀ اػـاق اعالق ا. رنبی پیبجـ

صن ػنکـی، اب ػاؼ؛ اف ر ث مجت اػتمبػ ث رػ فؼ ثػ ضؼ ث ابب عػ ی غبی یب ا غ ػؿ صك

ص اؿػ ىؼ لتی ثب بػؿه ثبفػاىت ىؼ، ػؿ آ ـاه ػؿ ى ػؿ مـػاة عب»ػافػ آب ک ؼی مت ػاؿػ

۱۸«کؼ. کؼ مـفی ؿا مـامـ اف ػؼي ی فب ظؿ ی مـػاة غبیت ىؼ ػؿ آعـ

ؿامت ثب ف ػؿ پیؼی یک« ػؼ زبت»گبگی ػاىت امت. ایؼۀ بی ػؿ تبؿیظ امال ىک« ػؼ زبت»

ک ػؿ ىبعۀ یکؼیگـ تفبت ػاؿػ. ػمت ثـػاىت ىیؼ ا تن ػؿثبؿۀ ؿمتگبؿی ثبػؿ ای ػی امت. « ؿمتگبؿی»

عػ ؿا ػافػ ابی ىیؼ، ؿمتگبؿی ثؼ ایب ث اب ؼ ک ینت. ػؿ صؼیج ىیؼ آؼ "کنی ک اب فب

ؿ تيیغ ؿمتگبؿی اف ـیك اب ػ .يبمؼ اف رب ػیؼ فـثؼػ، ث ـگ ربی ـػ امت،" یؼی نب ینت

ىػ. تیـ نیش ػؿ مت نیضی ث ىکی ربت ثـ مت ىیؼی احـ بػ ی ؼ فؼ ىبمبیی ایب ثؼ ک

نیش. بئت صنی یبػآؿ بئت تـکیت صنی ث ػی ؼی، ابب م ػافػ، ثبفتبثی امت اف اگبؿۀ .امت

کؼ لطـۀ ثيـیت ؿا ؿمتگبؿ کؼ، ؿذ صنی یق ىیؼیب ؿا ؿمتگبؿ ی ک نیش ؿذ کيیؼ تبگ نیش امت ب

ػاؿػ. اف می ػیگـ ثبفگيت نیش مگ ا یب بف ثـ عبک تـثت ا احـی اػزبفآیق ػؿ ىنت ؿفت گبب اىکی ث

امت. ػؿ تيیغ ػافػ ابی، ؿمتگبؿی رق ثب ایب ث اب ػافػ ظؿ پیو اف پبیب فب ػؿ ػامتب ؼی ثبفتبثیؼ

ثنیبؿ ىجی ث ؿاثطۀ نیش –ب ثنیبؿی ػؿ ک ػؿ ػمت -ا ؼب ؼاؿػ. ؿاثطۀ اب عؼا ػؿ مت ىیؼۀ ػافػ ابی

بؼ –تؼؿیذ ث ػ، ؿصبیت ػؿ تيیغامال می ک جمۀ ػب ػؿ آ تریی االیبتی ؼاؿ پؼؿ امت. اگی، ثـ عالف

کبؿىبك فم ینت؛ ثک بئت اب یق نت؛ یبثتی ک ػؿ ؿىتۀ ی تجییی االیبتی یبفت امت. فمی، ـفب –نیضیت

ؼی « ػؼ زبت»اگبؿۀ ؿمؼ. ػؿ امال می، ف ؿمتگبؿی ای اؼاف ثب ی –عؼا –ؿأك ـ نتی عػ ث

بی ربغ ػؿثبؿۀ تبؿیظ ػؼ عػ تبؿیغی امت ف پژو ف زبت عؿػ ینت. ثب ای ، ثبیؼ تأکیؼ کـػ ک ـگ

.ف ػؿ امال ػؿ ػمت ینت ای

تـ اف تبی عػ ػؿ ایـا امت. ػؿ ای اػثیبت یق ىق ىؿ فـاای فـث اػثیبت آعـ فبی ؼبـ ا تن ثنی

بی ىػ. ثـای ، ػؿ مبي کی ػیؼ ی بی یبػىؼ ػؿ مت آعـ فبی ثـ ؿفگبؿ ثیی آیؼ تطجیك يب ـای پیوث

آعـ فبی ىیؼی می اعتالف ظـ اعیـ، ثـ مـ تؼیی ؼاق میؼ نت. بىی یب میؼ عـامبی ػؿ یب ینؼگب

بی ایـای نتؼ. فب ثـ ایـا ىغیت بی امالی آعـ ی ثیيتـ ؿایتؾت غبف تطجیك اضبؿ ینؼگب می

:ینؼ ینؼگب ػؿ کتبة مفیبی؛ ؼا ػیگـی ػؿ آمتبۀ ظؿ ی ؿ ػجؼاضکی، یکی اف ای ػمت

آیؼ ث ػت اؼ[ ک ثـای یبؿی ػی اف ىـق ی ریب ؿکبة ؼی رگ ضـ کـػ ایب ]بصجب پـچ میب ک

ک ىیؼیب ا ىیؼی ینت؛ ث آیؼ ؼی ثغيی اف تجیغبت ىیؼیب ثـای ؾت ػت عػ امت. ؼی لتی ی ایـا،

گیؼ ک آب ا ـت ػی عاؼ ثػ. اک ىیؼیب ػؿ ایـا ی بی امالی فیـ پـچ ا مت ۀ فـل

کؼ ػؿ بثغ عػ امتؼالي ی یبجـ عؼا اف آؼ ی عجـ ػاػ. آب ث اصبػیج عبینتؼ؛ ب ؼی ک پ ؼی

ای عب هللا گیؼ ؿجـ کی رؿی امالی آیت ثیيتـىب ؿا یبػ کـػی. آب ی ای اصبػیج ػؿ بثغ ب ک چی پبؿ

تا گفت ک رگی لـیت الع یب ایـا ایبالت ی ب ـاػ اصبػیج اف میؼ عـامبی یب بىی امت... ثب ای

ای امت ای نت ثت ب اؿپبیی ػؿ ؿا امت. ػت ای رگ تاله ایـا ثـای ػمتیبثی ث مالس بی ػت تضؼ

۱۴ظؿ ؼی ػؿ پی ای رگ فػآیؼ عاؼ ثػ. .کؼ چیقی امت ک امـائی آـیکب ؿا تؼیؼ ی

یژ آؿای ػی کؿای، ینؼۀ آعـ فبی پـآافۀ ىیؼی، ؿا ػؿ تفنیـ ىیؼی بی ىیؼیب، ث ینؼ ث تفی ػیؼگب

۱۱مت آعـ فبی امالی مؼ ؿػ کـػ امت.

اقالب ایزاى، آغاس آخز سهاى

آغبفػ. اف صکت ربی ؼی ؿا یػطفی امت ک ػؿۀ گؾاؿ ث ظؿ ػؿ اػثیبت آعـ فب، امالة ایـا مطۀ

امال، امالة ایـا ؿا يبۀ ی گیب آعـ فبی ػؿ مـامـ رب پیـفی امالة ثنیبؿی اف ینؼگب پیو اثتؼای

تيـ ىؼ، فی مبفا 1364ثبؿ ک غنت ػؿ مبي اف آحبؿ ای ػؿ ای ثـ قػیک ثػ پبیب رب گـفتؼ. یکی

ػؿثبؿۀ مو ایـایب ػؿ ؿیؼاػبی پیو ینؼ ػؿ ثغو ػ کتبة ث تفی .۱۱ة ربی صـت ؼی ب ػاؿػ امال

کؼ ی ثب ـػ ایـا مغ گفت امت. ا آىکبؿا اف میؼی صنیی یبػ« ا عـامب» « ا يـق»بی اف ظؿ ای

مـفی ایـا امالی اف اصی لقی ـیبػ اامالبی ا افبصت ای ػػت بک الؼی ایـا امت ف»ک

(. ؿى امت ک327). « عاؼ ث ىؿه امالة ػی ظ ثیؼاػگـی فـای ىػ ـػ ؿا بمب ػی ثؼ ی

ثـػ ب ی« امالةپبیگب »ل ثب ػا هللا عیی امت. ینؼۀ کتبة ػؿ اػا اف هللا ؿس ـاػ اف ای ىغ آیت

آؿػی «امـا ػت ىبيبی ػؿ ایـا»لـائ ثنیبؿی ک ػؿ ثغو ػ تضت ػا ینؼ "ثب تر ث ىاؼ ی

ؿمی ک اف عبؼا ؿمبت امت... ث ای تیز ی ک کيؿ امالی ایـا تب کيؿی امت ک ؼ ثبف ثب تر ث ای

آیؼ رػ ی تمی گبؿؼ، لج اف ظؿ جبؿک صـت ؼی، امالة ػظیی ػؿ عبؿیب ث ی ػؿػیؼگب ؿایبت امال

ىػ ثب صؼت یکپبؿچگی ت مؼك ل آغبف ی ک ای امالة ثب لیب میؼی ثقؿگاؿ اف ػػب ا ثیت اف ىـ

پیـف کؼ امالة امالی کيؿ مم ی ربؼۀ امالی، ؿژی ىبيبی ػؿ ای نب ایـا صـکت امالثی

ثیی مؼۀ ثینت ػؿ ؿایتی اف اب بػق پیو (. ا ؼتمؼ امت صتی تأمیل صفۀ ػیۀ ل ػؿ اائ382گـػػ" ). ی

ػؼ ؿا ىـس ی ؿیؼاػبی مؼۀ ثینت ػؿ ػـاق جب فنطی مؿی امـایی ایـا ىؼ امت. مپل ث تفی

ای »کؼ بی ظؿ تضمك یبفت امت. ا تـیش ی يب اؼ ثیيتـ بی آعـ فب ؿط ػاػ ثیی ؿایت ک جك پیو

ىؼ یک ظـی ب ک گفت مبف امالة ربی ؼی صکت ربی امال امت... ای فی امالة ث ؿ جیؼی

.۱۱(519). « امت ای اف اعجبؿ ا ثیت بیذ زػک ت امتجب ىغی ینت، ث

ب اف آغبف پیـفی امالة، ت اف عؼا ثـای پیمت صکت امالی مغـای یکی اف ػػببی ؿمی ؿایذ بثـ

ب ثػ. هللا عیی، ؼی آعـ ف آیت تـػیؼ یکی اف فبی کبی ظۀ فکـی ایـا ث صکت ربی ؼی امت. ثی

ػانت. ثب هللا عیی ثبیؼ ثـعبمت اف تفنیـی ػـفبی اف الیت عت آ عب آیت ثؼی اگبؿۀ الیت فمی ؿا ػؿ ؿت

تا صؼك فػ، ا ث ػؿیبفت اث ػـثی اف الیت امت، ی اؼی ػـثی اثـاف کـػ هللا عیی ث ضیی ای ک آیت اؿاػت یژ

عت الیت »مو ػانت ؼػی ی« اػی عبت الیت یجع ک الیت». اث ػـثی عػ ؿا امت ثنیبؿ قػیک ثػ

الیت کی امت، ىبؿی ىیؼیب بؼ میؼ صیؼؿ آی ػػی ا ک ا عبت الیت ضؼی ػینی عبت ۱۳ىؼ.« ضؼی

هللا عیی آیت. ۱۱ػاؼ ی ؿا عبت الیت عب «صـت ؼی بصت اقب»ثـآىفت، فیـا آب اؼی آىتیبی ؿا رالي

ػانت ک ث ضت لؼؿ میغ ی ػانت اعتیبؿات ا ؿا آ ی« ابؿ پیبجـ ائۀ»الیت فمی ؿا ػؿ ي الیت

، اث ػؿ ف اضک ۱۱«.ک ی ىت: ثبالتـ اف آ نبئی امت ک قاصت کـػ ی ب ؿا ثیب ی آ ۀ

گؾاؿػ ث ای تـتیت عػ ؿا اف ىبئجۀ ػػی ؼیت تبیق ی« تظـ ؼی»ػـثی یب عبت الیت ضؼی

ػانت ک فمیی عػ ؿا صب الیت لبث ص ی هللا عیی یق ای ؼ ؿا ظبـا ثب اب اف اث ػـثی ؿبؼ. آیت ی

صبکب ایب جبىؼ. اث ػـثی الیت عػ ؿا ثـ ۀ رب کیب یق« ؼی»ک آ طمۀ ضؼی ثؼاؼ ػؿ ػی

.ػانت ؿػیت بفؾ ی

چی گب ىبئجۀ ب افتبػ، ی عػ یچ ػؿثبؿۀ اؿتجب ی ثب اب فب ثـ مـ ػب هللا عیی ىبیؼبت ثنیبؿ ػؿ فب آیت

ؿمیؼ. « اب فب»امالی صکتی امت ث تأییؼ ثبؿ ػاىت ک رؿیاـی ؿا آىکبؿا پؼیؼ یبؿػ. ثب ای ، ی

رؿی امالی کؼ. ثبؿب عػ ػػب کـػ ک رؿی امالی ظبؿت ػاؿػ اف آ صبیت ی ػؿ تیز اب فب ثـ

تظبؿ لؼؿت امال امت یۀ ىؼجب گفت: "اتظبؿ فـد، ا یک مغـای ث بمجت ثبىؼ. ی ػؿ« اب ػـ»مؼۀ ظؿ

ثيػ". ػؿ ب مغـای هللا تی تب لؼؿت امال ػؿ ػب تضمك پیؼا ثکؼ مؼبت ظؿ ايبء ب ثبیؼ کىو کی

نت ک یکی اف چیقبی نتضت ای امت ک –اه ؿا ضت مم ػا ک صبال ی -گیؼ: "ػؿ ثؼی ؿایبت ی

ثيیؼ تظـ. امض ػاىت ک امض ؿا ثگؾاؿؼ کبؿ مض ػاىت ثبىؼ؛ امضۀ یب ایاتظبؿ ا إی ػؿ صبي

بی ظب؛ ػمتگب مبث کؼ... ث ۀ ب تکیف امت ک ثبیؼ مبث کی ثب ای ک ثب ظ مبث کؼ، ثب رؿ ثبىؼ ثـای ای

ثبثـای اف ظـ ا جبؿفۀ نضب یکی اف ظبیف ىیؼۀ تظـ امت ."اؼ فبیی ک ثب امبك امال غب عب ػمتگب

مـ ای ت کيیؼ ىؼ امت افقایؼ: "ػمت ػبیت عؼای تجبؿک تؼبی ث فـا ىػ. ا ی« لؼؿت امال» تب فیۀ

ظؿ هللا عیی ػالئ ت". ثؼی ؼب، آیتهللا اؿصب فؼا ام ػالئ ظؿ ثمی ب ؿا تمیت فـػ امت ک یکی اف ایب آ

.ػیؼ ؿا ػؿ ػؿا عػ ی

پـػافػ بی غبف عػ ػؿثبؿۀ اب ػافػ ىیؼیب ػـ اتظبؿ ی ػیؼگب گؾاؿ رؿی امالی مپل ث مؼ ثیب

رػ جبؿک ایيب ؿا؛ ک ثب اتظبؿ تب گیؼ: "ب ػؿ ای لت، ػؿ ای ػـ ظیف ػاؿی... اتظبؿ ػاؿی ی

صکتی/ عیبي گیؼ ـ ػی ثؼ ثيػ / ـ بیی ک ی ػاؿؼ، اتظبؿ ینت. ای ک ثب ؼی ک ثنیبؿی ىػ، ث ی

کـػی گیؼ... ب اگـ فـ ی فؼ چی ػاؿؼ ی ی ب کـػؼ ک ـ صکتی ثبىؼ ای ثـ عالف اتظبؿ فـد امت. ای

ػیگـی ثػؼ ک فػی ک عالف آیبت لـآ امت. یک ػمتۀ ای ثبة ػاىتؼ، ؿا ث ػیاؿ ی ػینت تب ؿایت ػؿ

گؾؿػ، ثـ ت ب ب چ ی گؾؿػ، ثـ ت ک ػؿ رب چ ی ای گفتؼ ای امت ک ب کبؿ ؼاىت ثبىی ث اتظبؿ فـد ؿا ی

ثـای رگیـی اف ای اؿ عػ .کی بی عػب ؿا ػ ی چیقب ب کبؿ ؼاىت ثبىی. ب تکیف ث ای گؾؿػ، چ ی

گفتؼ ک عة ثبیؼ ػب پـ ؼیت ثيػ تب ای ی تکیف ؼاؿی... یک ػمت کؼ. ب هللا ػؿمت ی صـت ثیبیؼ ايبء

ب فیبػ ثيػ ک عاؼ ثکؼ، گب کبؿی ی ث ؼـف کی تب ـػ ـصـت ثیبػ. ب ثبیؼ ی اف کـ کی، اـ

ث گب تب ػیب پـ ب؛ ػػت کـػؼ ـػ ؿا گفتؼ ثبیؼ ػا فػ ث گب ای ثبالتـ ثػؼ؛ ی ای اف فـد قػیک ثيػ. یک ػمت

گفتؼ ک ـ صکتی اگـ ػمتۀ ػیگـی ثػؼ ک ی ثیبؿؼ... یک تيـیف –هللا ػی مال –اف رؿ ظ ثيػ صـت

بیی ک عؿػ[ ثػؼ؛ آ فـیت] ب غـؿ ضمك ثيػ، ای صکت ثب امت ثـ عالف امال امت. آ ػؿ فب غیجت

ـت، ک اؿػ ىؼ امت ثـ ای اـ ک ـ ػی ثؼ ثيػ لج اف ظؿ ص ثبفیگـ جػؼ غـؿ ثػؼ ث ثؼ ؿایبتی

ؿتی ک آ ؿایت ک ـ کل ػ ثؼ کؼ ب عیبي کـػ ثػؼ ک ، ـ صکتی ثبىؼ؛ ػؿ ػ، ػ ثب امت. آ آ

لؼؿت ػاىتی ثبیؼ ؿمیؼ، ب ی ثؼ کؼ ػ ؼی، ث ػا ؼیت ثؼ کؼ. ب اگـ ػمت ]ـاػ آ امت ک[ ـ کل ػ

هللا عیی ؿا ثب ای تأی اف نأۀ ؼیت آیت ۱۱ىـػی بمت." رؿب ؿا اف ػب ثـػاؿی. تکیفب ثـی تب ظ

ػمت فمی ـؿی امت صکت ؿا گيػ، فیـا اف ظـ ا، ثـای ارـای اصکب امالی، تيکی صکت ث تيکی

.ـای اصکب ىـیؼت ؿا تؼطی کـػي ثکيؼ، ار تا ػؿ ػؿۀ غیجت ک ک امت ؼقاؿ مبي ػیگـ ی

گذشتۀ یک آید

ضؼحبی ک ثب ای ث ثؼای اؼیيۀ آعـ فب ػاؿػ. اف لب تأب، ػبؿفب یب پیيی ثیی ظؿ ؼی ػؿ تبؿیظ امال پیو

امتاؿ کـػ اؼ، ثبؿب ث لؼ يـػیت ثغيیؼ یب ػاىت لؼؿت میبمی لت اؿتجب قػیک یب ثـ صبک فؽ ؼی

.اؼ ػؼ ػاػ ثیی کـػ صکت لت ؿا ث اتبي ث صکت ربی ؼی ظؿ ؼی ؿا پیو بی ظب، پبی

ب کـػ ثی ب، ؿی ػـ فت»کؼ؛ فت زـی، ػـ عػ ا، ظؿ ی اث ػـثی ثبؿ ػاىت ؼی تظـ ػؿ مؼۀ

یبؿا برـ ابؿ ا یق ػؿا عفبی لـ غنت تب م ثػ؛ فب پیبجـ، اف ػیؼگب ا عیـامـ،«. ب ضت

یغب بیی ؿیغت، گـگب ػؿ ىـب ث بیی پـاکؼ، ع اؿی صبػث ىؼ ك» ؿاىؼی. اب اف لـ م ث ثؼؼ

ف ػؼات عبه ىؼ ىت مت مبی کـػ ؿ اه غیب ک مت فـاا ىؼ می پـػاعتؼ فنبػ فقی گـفت تب آ

کؼ؛ ػ کؼ تب غنت فی آکؼ اف ظ رؿ ؿا اف ػؼات پـ ػـثی، ؼی ظؿ ی ػؿ ای ػـ، فبۀ اث« گنتـػ.

م اعتالف ؾجی یب نبب ػؿ فی چیـ گـػاؼ؛ اؼ، ػی عؼا ؿا بی ػؿغی ـ رب پبیگب یبفت ک ػی پل اف آ

نبب ؿا ک اف پیـفی گ ک ػؿ ؿفگبؿ ؿمي ثػ، تمـیـ کؼ؛ چبؿ ػی ضیش عؼاؼ ؿا آ ا اف یب ثجـػ ؿ

ػؼ چمؼؿ ىبعت ىـای ارتبػی میبمی ػؿا اث ػـثی، يب ی .اؼ، پیـف مبفػ ىب ػؿ رگ ثبفبؼ ثـ ػىب

.22بگ ثػ امتثب یبفبی میبمی صکت لت ای اؼاف

کؼ ک الضؼ ثبلـ زنی، ضؼث بجـػاؿ ػؿ تبؿیظ عػ یبػ ی« اضکب ؿمت»چی، ضؼ بى آف، مت ث

ـیش ػ ک منۀ ریۀ ک فی، بی ث ػالی ثـای آیبت لـآی، صک»بیو ىیؼی، ػؿ ػیجبچ ثـعی کتبة

ب مطب صنی گیؼ عاؼ ای ع ىت آف ی« لبئ آي ضؼ عاؼ ؿمیؼ. ىک ث ظؿ ربة نال ثؼؼ ن، ثی

صب ا بی ثب ثی ؿا ػاع ث افنب عبلبی ثیـ ػؿ ـیك ؼد گـای ی ثبی ىبـا ربػۀ رب»ؿا اف

کـػ ػؿ بیت ث فاي« اه ؿا بیغ طك متؿك ؿیب اه ؿا ثی میبمت ثبفاؿ»ػ « ؿا غـؿ فت

۱۸صکت فی تجب ىؼ ک ایـا ث ػمت ضػ افغب ازبیؼ.

اب «ثبة»آعـ فبی، ثبیؼ ػؿ ػؿا رؼیؼ اف ػیبت ثبئی یبػ کـػ ک ثب اػػبی ثبؿی ػػی ػؿ کبؿ مبثمۀ ثؼ ؼیت

.ای زـ ىؼ هللا ث تأمیل ػی تبف ثبء پل ث اػػبی ؼیت ازبیؼ ثبفب ثػ ضؼ ػی ثبة آغبف ىؼ م

ای امت عب پؼاؿؼ ػػی آعـ فبی عـاف يؼاؿی ثبىؼ ثـ کنبی ک ی ای اىبؿات گننت کتب تبؿیغی ثبیؼ

ىیؼی ؼب رؼ کتبة ػؿثبؿۀ ؼی، ىیبػا یب ػای ک اف اي االیبت ىـیؼت آگبی ؼاؿؼ. ػؿ میبق فـگ

بی صکت ا، ؿاثطۀ ا ثب ىیؼیب ػؿ ػؿا غیجت انبػ(، یژگی ، ػالئ ظؿ ؼی )اىـا۱۴ػیؼاؿ ثب ؼی

تف ػـفب ىت ىؼ تا یبفت ک ث ػمت بؼاؿا االیبت، صؼیج، کال ، ثنیبؿی نبئ ػیگـ ی صؿ

اؼاف ب. اف چي گبؿا ایؼ کبؿ تکب امت تبؿیظ« اػتمبػات اي»کيیؼ یب عـاف امت. ث الغ، ـف

ثبىؼ. ػػی ػیؼاؿ ؼی ػؿ ای ػؿ ت پیيییب ؼاىت کتـ ثبؿی ػب ػؿثبؿۀ ؼی رػ ػاؿػ ک مبثم تبؿیغی،

.ب ثیی آیؼ ب گیی پیو عاة ثیؼاؿی ث فؿ ػؿ کتت لؼب م ىؼ

التؼاؿ ػیی پیو اف عؼا یب –ث ؼبی کنی امت ک (propheta) امت. اژۀ جت ػؿالتی گیی، یکی اف ػبـ

االی امت، مـه غیت ب ػؼ، پیغب عجـ ی –عؼایب ي تبؿیظ، تب پیبجـا، ک ثنیبؿی گقاؿ امت. ػؿ ؿمب

ػیؼ فـرب « کبىفۀ آیؼ»اؼ اف غیت آیؼ عجـ ػؼ. ثؼ ای اؼ، کىیؼ ثػ ک التؼاؿ ػییکنب ک عاب ت

.تبؿیظ، التؼاؿ ػیی کب ینت

آخز سهاى چیست؟

کبىف یب کيف اضزة؛ :(apocalypse) نیضی امت: آپکبیپل تؼجیـی امالی اف اطالصی« آعـ فب»

گيبیؼ. ای اطالس ث آػی ی پب امت. عؼا ث یژ ؿافبی ـث ث آیؼ ؿا ک پب امت، ثـچ آ آىکبؿکـػ

مـ میبمی ىت ىؼ امت: پیؼ ػاؿػ. کبىفۀ یصب ػؿ میبلی یک «کبىفۀ یصبی االی»اپنی کتبة ػؼ رؼیؼ،

امت ک ث التبی ابع اصاي، ای ی کبىف ... ىتبی مغت ػی کینبی پب. فیـا ا ب آفاؿگـی آىة "ػؿۀ

گب اف ؿی ػاػ چی آفاؿگـی مغتی ػی نیضیبی تیف ىؼ ک ثی ثـای اصیب کـػ امتاؿ مبعت ؿصیۀ

ی ىـایطی غقه ىؼ ثػؼ". ػؿ چ ا" ػچبؿ آ کنی ک اظبؿ ػاىت ثػ: "تـمب جبىیؼ، ثـ رب ظفـ یبفت کینبی

عاؼ صك ؿا پیـف کؼ پبیب رب ؿا قػیک ی صك ثب ؿا تیـ ی امت ک یصب ثب ىت کبىف، جـػ یب

ل عػ ؿا اف ػمت متگـا ثـبؼ ػگـ آیؼ تب گب ک عؼا ]نیش[ی آ»ػؼ؛ ثیؼ ؿف قػیک زبت ؿا ثيبؿت ی ی

عػ ث «ازی»فـاه کی ک . ۱۱«ىب لؼؿت چیـگی ػطب کؼ ک ثـ ػىب ث فاػی ثغيؼ،ثبؿ ایيب ؿا تب آ

(eschatological) ثیبػگؾاؿ کیيی ؼبػگـا نیش، ۱۱ؼبی ثيبؿت امت؛ ثيبؿت آؼ زی تضمك کت عؼاؼ.

ثػ؛ ثبؿ ژؿف ث ای ػؿکی ک .۱۱تـ کب ربی آ ؿا عاؼ گـفترػ یـا عاؼ ىؼ ربی تبف، ث ک رب

.عؿػ ی اف ػؼات ػؿ ای ػی رػ ػاؿػ یق ثب تؿ آعـ فب ؼبػ پیؼ

ظـ ای میبمی ثػ امت. احجبت رػ تبؿیغی اب ػافػ ػىاؿ امت. ث نأ اف ای م، اب ػافػ ىیؼیب اف آغبف

تبؿیغی. اث لج اف تأب ىیؼی ػؿۀ تمؼ فـی کالی امتاؿ امت تب امتؼالی ثـ پیوؿمؼ ػمیؼ ث ا ثیيتـ ی

غیجت اب ػافػ پیبؼ طمی ایب ث ا ابت ـؿت رػ اب ػؿ ـ ؿفػ ک فـ آىکبؿا تأکیؼ ی

یبثؼ، ث ـؿت ثبیؼ اب تضمك یپیيی رب ک ابت اب ربيی ثب ت اب ػـی امت. ثبثـای، اف آ

۱۳کـػ ثبىؼ. ػنکـی فـفؼی ؿا ث ابت تؼیی

رؼی آیب کنی پیو اف ای غیجت ا ؿا ػیؼ یب ، یب ضؼحب ىیؼی اعتالف ظـ ک ػؿثبؿۀ تبؿیظ ض تؼ ا یق ای

ىػ؛ صمبیت ابت فـفؼا ا آغبف ی ىیؼیب رػ ػاؿػ. پیـگ ای ػامتب ثب ىبػت صنی ث ػی، اب م

ک اف ظـ کـػ. ث یژ، ابب ػ یبفػ ابی ػی ایب ؿا بگقیـ ی عای لیب اـی ک یبف ث ع

ىیؼیب لـاؿ ػاىتؼ. گبگ، آبد اتمبػ ثنیبؿی اف ىؼؼ، ث ػالئ لؼاػ ی« لبئ»میبمی فؼبي جػؼ ث اطالس

ػاؿػ چـا تب ک ػیؼ ثضـای میبمی ؿا ػؿ یب ربػت ىیؼ پؼیؼآؿػ: آیب اب فـفؼی ػاؿػ؟ اگـ ػؿگؾىت اب یبفػ

.ک ربيی عػ ؿا تؼیی کؼ تانت ػؿگؾؿػ ثؼ آ آب اب الؼی ی يؼ؟ جبػا ک ا اب الؼی جػ ثبىؼ؟ اف ظـ

گفتؼ ىیؼیبی یق پـاکؼ ىؼؼ ب ػافػ غیجت ا پل اف آ ـس ىؼ ک ىیؼیب ثنیبؿی تيیغ ؿا تـکرػ ا

۱۱آمبیی ىیؼ ؿا اف فاي ؿبیؼ. کـػ ثػ. ایؼۀ غیجت اب ث ـف ؼزق یأك مـگـػای ربػت ىیؼ ؿا ىکؼ

ػؿ نیضیت ػؿ تيیغ، نأۀ غیبة زی اتظبؿ ثـای ثبفگيت اىؼ. مبف ثب ای ، ث تؼؿیذ ایؼۀ غیجت يک

امبمی ػؿ االیبت نیضی امت، ؼیت ؿکی (christology) ىبمی االیبت ؿا ػچبؿ ثضـای ػائی کـػ. اگـ نیش

بل امت. ؼبػ ثؼ آابی امت ـس نأۀ تصیؼ، ػؼي، جت، ابت ػافػ مت ثیبػی عیۀ االیبت ىیؼۀ

.ثغو آ نتؼ االیبت کب لا فای ػـ ثضـا (paradoxical) اؿی ؼی نیش ث ىک بمبف

یبثی ک نیش ؼی، یچ یک لـاؿ جػ ک ای اؼاف ػؿ ػ ػؿی ثب عاؼ یـاث ایۀ نیضی ىیؼی ـ

ؼی ث فػی ظؿ عاؼ کـػ رب ث ثبفگيت تأعیـ کؼ. نیضیب ىیؼیب ای گب ػاىتؼ ک نیش یق

ثجـگ گ ک بل عاؼ ىؼ ی اؼی، یب ؿف ػاؿی ؿا عاؼ ػیؼ. ب پبیب عاؼ ؿمیؼ ػؼات ثـلـاؿ

ب ث پبیب آ ثػ ک ثيـ ػؿیبفت رب ث ای فػی یبی آغبف مکالؿین بی گیؼ عبمتگب ػـ رؼیؼ، پبیب مؼ ی

تیز فیۀ ظؿ الع ػب، ربی عػ ؿا ث اػتبػ ث حجبت ای رب ػاػ ػؿ یـای لـیت ؿمؼ. صل بپبیؼاؿی ی

.۸۱فـا ىؼ« ػت»بی ؼؿ ػؿثبؿۀ ظـی

تا ػؿ یب تأب ىیؼی ی –تـ اگـچ ث ىکی ثنیبؿ عفیف –ؿا ، ؼیت يبثیگیـی ػؼ فی ػؿ آغبف ىک

ؼی، ثـای غنتی ثبؿ ثب چبو ای ػؿا ظـیۀ فؼالۀ اتظبؿ ظؿ يـع جػ صکت پیو اف ظؿ ػیؼ. ػؿ

فػؼ. اصکب ىـیؼت ػؿ فب غیجت ؼ یگب ىیؼیب ؿا ث ػی تؼطی ىػ. میب تب آ ؿ ی ثـعی فمیب ؿث

بؼ بف رؼ ؿا ػؿ فب غیجت ػی کـکی، ثب ـس ظـیۀ یبثت فمی اف اصکب، ثـعی اف اصکب میبمی ىـیؼت ىیظ

امالثی ک زبف ىـػ ىت: "زتؼ ربغ ىـای ػؿ ب ث ۀ اعتیبؿات اب اف ا یبثت ػاؿػ گـ ػؿ ربػ". ای ػیؼگب

فی ؿا ثـای ؿىؼ ظـیۀ الیت فمی فـا مؼ ـیش فمیب ػیگـ اف ر ىیظ اثـای لطیفی ؿیبؿ ىؼ ث تؼؿیذ

۸۱چیؼ.

فمیب ؿا بگقیـ کـػ پل اف فت لـ، ا ارتبػ کبؿثـػ ػم ػؿ ف ػؿ تيیغ، ث ي ازبیؼ ػـ غیجت،

تـ ىؼ اي فم ث مت ػمالی ؿا ثپؾیـؼ. اف ػـ فی ث ثؼؼ، ث یژ پل اف لغ لغ عی اعجبؿیب، ىـیؼت

ای تیزۀ ؿى یأك تبؿیغی اف پؼیؼاؿىؼ فػگب ؼی یبف فب .عػ پیو ؿفت اف اػتبػ ث عجـ اصؼ کبمت

.بی فمی ثػ پـمو ث ص

ىؼ، اف ظـیۀ متی ىیؼ ػؿثبؿۀ ػؿا اتظبؿ فب امالی قػیک ی ث اؼیيۀ تيکی صکتـ چ فمیب ىیؼ

هللا گ ک ػؿ مغب آیت ػییت، ب ىؼ. ػؿ ای چـعو ث مت تـ مکالؿتـ ی« ػیی»گیـؼ ث تؼجیـی ی

.کؼ ی ظؿ یق تغییـ یمبفی ثـا اتظبؿ فـد فی عیی ػیؼی، ؼبی آعـ فب،

آخز سهاى، تجدد تکیک

ىػ. ؿ فب ؿا چگ تؼـیف کی، ػائـۀ ؼبیی آ تگ یب گنتـػ ی ک ػبـ ای اؼیيۀ آعـ ثنت ث آ

رـیب ک ثـىـػ امت: غنت آ (millenarian) گـا بی آعـ فبی یب قاؿ کئ، پذ یژگی يتـک ثـای رـیب

امت؛ یؼی ک فیی کؼ ک ثؼا ثبؿ ػاىت ثبىؼ. ػ آ ربػتی اف إب ؿا ت ی گـامت آعـ فبی، ربػت

ربی. بی اعـی پل اف فؼگی ای ؿت ػؼ یبثؼ ث ربػتی ثبؿ ػاؿؼ ک آعـ فب ثـ ؿی فی تضمك ی

فیی ؿا ک مـامـی امت؛ یؼی تب فؼگی بگب مـ عاؼ ؿمیؼ. چبؿ آفػ الع امت ک لـیت م آ

بی عػ ؿا آیق امت ثب لؼؿت االی ػؼ ک ؼزق آ گـػاؼ. پز ثغيؼ ک آ ؿا ث ثتـی فؼگی تضي ی ثجػ ی

۸۱کؼ. ی ثـ ؿی فی تضمك

بی امالثی ؼؿ آعـ فبی نتؼ ثب ای تفبت ک ث ربی لؼؿت ۀ رـیب ؼاؼیي رب گـی، فینف ثـیتبیبیی، ی

رب ظ رػ ثـلـاؿی ربی تبف ثیی اف اکب یـا کـػ يبؼ؛ اب ثب ب عه االی، یـی آػی ؿا ی

ػاؼ، ی ؼۀ اؼیيۀ آعـ فبی نیضیى ا صتی فنفۀ ؿىگـی ؿا یق نغۀ ػـفی .گیؼ مـ ػیگـ مغ ی ظی یک

.ثیبػگـایی امالی بی مؼۀ ثینت چ بؿکنین، فبىین چ ؿمؼ ث ایؼئژی

رؼاي ػمت نتؼ، اب آیی فؿتيت ثب پیو کيیؼ ػگبۀ یک ثؼ آؿا ش اف ػیؼگب گـی، فؿتيتیب عػ ـػبی

بی ای اؼیيۀ گیؼ نأۀ ىـ یکی اف کب ی ؿا ػؿ تبؿیظ پی ؿیغت امت. ا آ ػ لطت غبف، ثیبػ ظـی عيت

اف ظـ ا، اؼیيؼا .يغي آ نتؼ ک تأب نیضی اؼیيؼا ػـفی ؼؿ ث ب اؼاف ػي آعـ فبی امت ک

چ آؿػگب جـػ عیـ ىـ؛ ؿىی گـینت ث تبؿیظ :ؿىگـی ثبف ػؿ ػای افتبػؼ ک نیضیت گنتـػ ثػ

ؾجی آعـ فب، آعـ – کتۀ ػیگـ ػؿ تأی ا اف آعـ فب آ امت ک ثـ عالف اؼیيۀ متی اب 33تبؿیکی.

تـ کـػ آعـ فب پـؿگ ػ آػی ؿا ػؿ تؼزی فـد قػیک ب نتؼ اال مو بی ؼؿ ک ب امالثی فبی

پیيـفت ػی ػاؼ حبخب ىـ ـؿی ی عيت اؿػبة ؿا ثـای تضمك آعـ فب آؿب حبیب کؼ ی

اگبؿؼ. اف ػؿا ؼؿ ث ثؼؼ امت فبی مػؼ ی ىـی آعـ بی االی یب آؿب تکژیک ؿا ثـای تضمك ػؼ

ثغو عيت ؿبیی یبثؼ ىػ، تـؿ ميی ػؿ مب اثقاؿ تؼی ؼمی ارتبػی ی آغبف ی ک ػـ کيتبؿ رؼی

ب عيت ىؼ، اب ػؿ ػمت امالثی عػکب ث کبؿ گـفت ی ػؿ مت گؾىت، عيت ثـای صفع لؼؿت ۸۴ىػ. لؼاػ ی

.يـع ثـای آفاػی ؿبیی ثيـیت امت اثقاؿی ـؿی

آخز سهاىهدساى

گیی مبػ فـاتـ رب آعـ فب ظؿ ؼی ثبؿ ػاىت ثبىؼ اف یک پیو اگـ نبی تب ث قػیک ثػ پبیب

قاؿا کل، پـآاف یب بىبعت چی ـػ، ثؼػتی پبی گؾاىت، مغ ثؼیؼی گفت امت. ػؿ ي تبؿیظ تيیغ،

تضت ىب فـاه ىؼ امت. اب اگـ فـ کی ک رـیب گیی ػـىب، ب گقاف اؼ ثب مپـی ىؼ بیی کـػ ػػی

ػاؿػ حبیب اػبي عيت ؿا ثـای ژاػ، اال ث ـؿت ػ انبی ػؿ تؼزی فـد ثبؿ ؿجـی ضػ اصؼی

بی تکژیک )اف ر اـژیگیـی اف اپنی ػمتبؿػ ػاؼ حبخب ثـ ی مبفی ظؿ ؼی الف يـع فی

ای ثل ثنیبؿ رؼی ار اگبؿػ، ثب نأ ی ک ارت بی آعـ فبی عػ مػؼ ث ای( ؿا ثـای تضمك آؿب نت

ایؼۀ پبیب رب »جبىؼ. تاؼ رؼی اؼیيؼ، ی بی متی ثـای کنبی ک آعـ فبی ی فبی نتی. ث مغ ػیگـ، آعـ

۸۱«کؼ آؿؼ عػ ؿا ثـای لع آ آبػ ی ؿا فـا ی امت، ث یژ ثـای کنبی ک فیۀ ای پبیبرؼی

ثـلـاؿ کـػ ظ تؼبی افقػ صتی کنبی ک ث پبیب قػیک رب اکب بثػ کـػ ظ رػ ػؿگ ثبیؼ ثی

.بی ؼؿ ؿا رؼی ثگیـؼ یفب آؿبی تبف ثبؿ ؼاؿؼ، یق بگقیـؼ آعـ

ثبؿ بی نیضی ازی بی آعـ فبی نتؼ؛ اف آعـ فبی بی رـیب ظ بی ؼؿ، گـایو ن ػؿ آعـ فبی

فیؼ ک ب ػؿ ػـی ی گیؼ آ فیی ی گ ک ژا پیـ بی ربػگـای اػاؿ امبػؼ. آ آـیکبیی تب آعـ فبی

قاع آىکبؿی یب تاؼ گبؿ ی بىؼی ػاؿؼ. تبؿیظ ثیی آیؼ ثب یکؼیگـ ؿلبثتی تجیی پیو ػاؿػ ػؿ« بیظی آعـ ف»

بی آعـ ثبفىبمؼ. اف ظـ فیی، ػ یژگی ثـرنت ای گـایو بی غتف ؿا ػؿ آیۀ ؿفگبؿ کی گـایی آعـفب

فـگ بی آعـ فبی ث عـػ اگبؿ ای اف تیؼ : فـکبمت ثغو ػؼکؼ بی پیيی تبیق ی آعـفبی ؿا اف فبی

فی بی ب ػیگـی جبغ ػؿ ایت میبمی می ثؼی فی ای اگبؿ ؿت ای ث ای ثؼ یچ ػالل تػ

ف ربؼ، ػؿ زػۀ ای ثغيی ا فـگ تػ ثبؿی ث ثؼي ىؼ آعـ فب ۸۱.(messianism) ثبؿی گـ ؼی یـا

.ب ػیؼی امت کػک را تب ااع ـب یق ؿمب مبثمۀ تیؼات فـگی اف اػثیبت ثی

1979یب فؼبي )ک ث مو ػ انبی ػؿ تؼزی فـد ؼی ثبؿ ػاؿؼ( ث مبي بی ؼؿ ػؿ پۀ رب امال، آعـ فبی

ک ث ػی تـف ک ث ػمت گـی ث ث ة ایـا ک ػؿ آغبف ای مبي ؿی ػاػ،ثـؼ؛ تب ث عبـ امال تجبؿ ی

ب ب مپل صۀ ظبی ىؿی ث افغبنتب )اف ظـ آعـ فبی ۸۱ری اؼتجی. ؿجـی فـػی ؼػی ؼیت ث ب

ـیکب ث افغبنتب مپل ػـاق ظبی آ بی ظؿ(، رگ يت مبۀ ایـا ػـاق، صۀ عـامب یبػىؼ ػؿ ؿایت

ای اف ػؼ ب ثغو بی آىکبؿ یـؼ آغبف پبیب رب گـفت ىؼؼ. آعـ فبی يب ب، ىاؼ ، ثـای آعـ فبی

مبل کـػ ػت امـایی مپل ثـلـاؿی صکت ربی ػؼ ک ػؿ پی جبؿف ثب آـیکب گـایب می ؿا ىک ی ربػ

۸۳ؼی نتؼ. ای اصؼ ث ب عیف

ب فبی تأب فمیب ؿصبیب ثؼپبی، لؼیتی ؼتجـ ؼاؿؼ. ـچ آعـ ب، ػؿ گبی کی، ػؿ یب آعـ فبی

ال بػ اؼ. ؼ تـ ث غبـ اؼاعت اػتجبؿ عػ ؿا ثیو تـ اف پبیب رب ث ػمت ػؼ، ثیی رقئی تـ پیو تیـ ػلیك

پـىؿ چؼا اػتب بی ـرؼیت ػیؼگبی ج ػؿثبؿۀ تبؿیظ ػلیك آعـ فب ػاؿػ ث آعـ فبی ؿمی ؿصبیت

ىػ ب، یب اف می ػبب ػیی بػیؼ گـفت ی بی آعـ فبی کتبة .کؼ کؼ ػػبی آب ؿا ػؿ ثنیبؿی اؿػ ؿػ ی ی

ک رب ػؿ آمتبۀ ثینؼ ػؿثبؿۀ ای تا ػبی ضمك ؼتجـ ؿا یبفت ک کتبثی اؿی یگـػػ. ث ػى ـػ ی یب فی

پـ اف کؼ. ؼال خـ آب ثؼ، فغت ؿا ؼال بىـا ؼتجـ چبپ پغو ی ب بی آعـ فبی ىت ۸۱پبیب امت.

گ ک آیؼ. اب ب بیيب ؼا غ اف آة ػؿی ثیی پیو اؼ؛ فیـا ب ؼا ػؿ ؼـ ؿمایی عطببی ػمتؿی امت. آ

ک ک غتف؛ اف ر ث مجت آ گیؼ اػثیبت آعـ فبی، لـ ثنیبؿ ی ثـای پژو امت، ث ػالی ی ػییؼ کک

بب امت. صفۀ تفنیـ لـآ یق اؼیيۀ ػیی میبمی ؼؿ ن ای اػثیبت ث مـػت ػؿ صبي تـف ثغيی اف

آب ػؿثبؿۀ عػ ثبؿبی» ىب ػؿ پیو نیـی امت ک ربؼ نبب ػؿثبؿۀ پبیب رب ػؿ بیت ثبفتبثؼۀ ػیؼگب

ب ثـگقیؼ بیی ک ثـای چیـگی ثـ ای چبو ػؿ ثـاثـ ػاؿػ ىی بیی ک ربؼۀ امالی چی چبو گـفت

ب، ثیو اف ثنیبؿی ػیگـ ایؼ بی ک بػلب ث پبیب لـیت رب ثبؿ ػاؿؼ ىبیؼافقایؼ ینؼگ کک ی ۴۱«.امت

تـ کؼ ث پبیب رب قػیک کؼ. ـ چ آب صل ی ؿا آىکبؿ ی بی ک ػؿ ربؼۀ عػ ب، یبفب ك ـاك

.افيبؼ ؿ ی ت ثػ،تـ تبؿیک بىبع فـگ عػ ک پیو بی پب ربؼ ثـ چـ ىؼ، ی

کؼ ی نتؼ، اب ػؿ فـایؼ تضالت فـگی ػیی ربؼ ميی ثیبػی ثبفی ای بیی صبىی ب، اغت رـیب آعـ فبی

ب ک ػؿ پی ػؿیبفت ای ػاؿؼ. آعـ فبی م ػؼ بی ػؿ اف تؼبی ؿمی ػی ػاػ ث ـف ثیو ػیی تػ ػؿ ىک

ثـػاىتی اؼ؛ ـارؼی ک ب اف ـارغ ؿمی ػی ػیی نتؼ، ػب ی ػؿ گننت تػ ای اف ت تبفتأی

ػؼ. ـارغ ؿمی ػی، ؼال ث ؿیؼاػبی ی بی تبف ؿی عه يب کبؿا اف ػی ػاؿؼ ث تأی ضبفظ

تو چؼای الت میبمی ارتبػی تبؿیغی ػچبؿ تبة ب اف تض ػؼ ظب فکـی آ ی ؿفـ اکو يب

یبفبی میبمی ارتبػی ػؿا امت، اف آ تأحیـ ىػ، ػؿ صبی ک ؿیکـػ آعـ فبی ث ؿ يغ، پبمغی ث ی

اؼ. ػمت چیـ ب ػؿ اکو ث ضی عػ چبثک گؾاؿػ. ثـ عالف بػ ؿمی ػی، آعـ فبی ی پؾیـػ ثـ آ احـ ی

.پیبجـا ثـای عػ لبئ نتؼ اؼ ميی ب ث رب پیـا عػ صنبك آعـ فبی

آهادگی بزای هدیزیت جاى

ػاؼ ثبؿ ػاؿػ ثبیؼ ثـای ؼیـیت رب آبػ ىؼ. ا ثبؿ ػاؿػ ػؿ صبي ی ژاػ رب ؿا ث پبیب عػ قػیک اصؼی

ػاؿؼ صکت ا مؼۀ ظؿ اب اػاؿا صکتی ظبی ا ثبؿ ۴۱کؼ. ت یصبـ کيؿ ؿا اب فب ؼیـی

ثبؿب اف فاي قػیک ػت امـایی ػت آـیکب ثـلـاؿی صکت ػؼي ژاػ ضػ اصؼی ۴۱ػافػ ىیؼ امت.

.ربی ث ػمت انبی بش مغ گفت امت ش

کؼ، چ ميی ثـای ػب انبی ػؿ ژاػ یب گـی ک ی ؿجـی ی اصؼی ک ضػپـمو ای ػؿ ای یب آ امت

تاؼ ثبفگيت ای ی مبعت تنیضبت نت ای یب تابیی تؼزی فـد ؼی ثبؿ ػاؿؼ؟ آیب ؼتمؼؼ تک تکژی نت

نتؼ؟ آیب ب ػؿ اعتیبؿ ؼی ی لـاؿػاػ آبی کيتبؿ رؼی ثـا ث ػمت آؿػ مالس ؼی ؿا تؼزی کؼ؟ آیب آب ػؿ پی

ای آ ؿا لؼیت بمت، بفغ غـة تضؼا طم بی بتمبؿ ثبال ثـؼ تب ػؿ لؼ ػاؿؼ تابیی عػ ؿا ػؿ رگ

آیب ای گزؼ؟ ی بی نش تؼؿ ػؿ عبؿیب ػؿ چبؿچة ایؼئژی آعـ فبی ایـا ثب گـ تؼیؼ کؼ؟ آیب اؿتجب

اؼیيؼ؟ پبمظ ای ثـای فـا کـػ فیۀ ظؿ ؼی ی گـ ث بثػکـػ امـایی ػؿ مب یکی اف تکبیف ىیؼیب

ب ث یچ ؿی آمب پـمو ثبىؼ، ربی ػؿ ػؿػمـ ثغـذ امت؛ اب یبفت راثی مـؿامت ثـای ای ب اگـ خجت پـمو

یق ثبىؼ، ىـای ارتبػی میبمی ربؼۀ ایـا ث « آؿی»ب پـمو مظ ای ؿىتینت. الؼیت ای امت ک صتی اگـ پب

ژاػ ایؼئژی اصؼی گـػ گـ ػؼ ػمبئؼ عػ ؿا آىکبؿا ثیب کؼ. ػؿ تیز، بۀ اثبی ب اربف ی آ ثبؿؼا

.بؼ ب ثـرب ی آعـ فبی آ

ک، م منۀ يغ مو ای ؿا ؿمؼ، ػمت ثبؿ، ث ظـ ی امالی ػؿ ای رؼا اف الاي پـاکؼۀ نئال رؿی

ث ؼیـیت ضؼ تمی جبس «پژيی اب عیی-منۀ آفىی»ژاػ ػاؿؼ: تؼی ایؼئژی ضػ اصؼی ػؿ

، ثیبػبػ ىؼ «ؼۀ ؿىمنۀ آی» ۴۸یـاؼی صنیی ىیـافی ، ثیبػگؾاىتۀ میؼ«فـگنتب ػ امالی»یقػی،

.ػؿ ل لـاؿ ػاؿػ ژاػ. ىؼجۀ ای ـ م من ىـػاؿی تـا ػؿ فب ىـػاؿی ضػ اصؼی ثب ثػرۀ

( 123ػؼ ). الع آـیکب ؿا ی ، ػؼۀ فاي لـیت«آفتبة الیت» ضؼ تمی جبس یقػی ػؿ کتبثی ثب ػا

ربج اف ؿجـ ؼظ صبیت ىـػ: "صفع ظب امالی ثب تب تا ىیؼیب ػؿ ػـ غیجت ؿا چی ثـی ظبئف

کؼ. ث ( تیف ی146). « ای اف الیت اب فب ایـا ؿا ر صکت امالی»(. ا 127-130امالة" ).

کفـآیق، اػال ثیقاؿی ػىی ]ثب ػىب بی ب ىج فتػؿی اف »، «ظیفۀ ىیؼیب ػؿ مبث ثب ػىب» ىتۀ ا،

کبفـا (. ػؿ یچ کزبی ای کتبة رگیؼ ثب216 -222امت ). « لؼؿت یبؿی االی بپؾیـی، ایب ث عؼا[، مبفه

.تتؼزی ظؿ ؼی یبؼ ام یب فتش رب یب بثػ کـػ کيؿی چب تکیفی ارت ثـ ىیؼیب ثـای

ىػ. ی امالی یق منۀ آیؼۀ ؿى یق يبی اف ای ؿیکـػ ربػگـایب ػیؼ ػؿ آحبؿ يـیبفت اف فـگنتب ػ

44ىـیؼت ػػب ثـای فـد ضؼػ ىؼ امت. نأۀ ظیفۀ ىیؼیب یب صکت ىیؼی ػؿ ػؿا غیجت ث ارـای اصکب

ژاػ ػؿ لـ التبػ فـگ امت. ؼف تأمیل ـبۀ ػ ػت ضػ اصؼیث بی فـگنتب ػ امالی، ػیؼگب

« ابت رػ»فـگنتب تمؼ ف ثـای ۴۱«.ؼمی تؼ ثـ پبیۀ ؿه تفکـ امال امت»ای فـگنتب

تمنی ث امالی غیـامالی ػاؿػ ػ، صتی ػ ػلیم بؼ ؿیبیبت، ؿا ثبؿ« ابت الیت»الؼؿامت ث

آفه پـؿه امبمب بػبی فـگی ب، کؼ. ای فـگنتب ميی امبمی ػؿ ثـبۀ امالی کـػ ػايگب ی

۴۱کيؿ ػاؿػ.

ث گفتۀ «. منۀ طبؼبت ؿاجـػی ػ ؼبؿف امال»پؼیؼآؿػ ثب ب فـگنتب ػ امالی، منۀ ػیگـی ؿا

امالة، اؿائۀ ظـیبت ػیی ث ضؼ ضن ػػبیی، ؼیـ آ، "ؿمبت ای من ثـ امبك ؿػ ؿجـ ؼظ میؼ

مبفی ؼیـیت ػیی ػؿ فؼگی ربی بی ثيـی ثب ؼف فؼبي ثب مینت بی لبث ؿلبثت ؿت ػیبتی ػؿ لبت مینت

ؿمی ػاؿػ. کبؿىبمب ای ؿیقی ؿیبمت رؿی کبؿی ـبثب ؼبت ث گفتۀ آلبی ػػبیی، ای من ث ۴۱امت".

ػؼي ـفب لـاؿػاػی یب ـفب »، اف «تغییـ گـه ث ػؼي»ػت ثبیؼ ػؿ ثـبۀ پز« تغییـ ضؿی»من ثبؿ ػاؿؼ

امت. مػ اف ػؼي« ای ػؼي ىجک»ث «ارتبػی

۴۳«.ع ثب ػیگـ ػبت ػؿ ىجکۀ نتی امتتؼیی کیت کیفیتی اف اؿتجب ـ »ای، ىجک

اجوي حجتی؛ اس اقعیت تا افسا

رـیب آعـ ۴۱جب صکتی ؿاد یبفت امت، ای االس چی اف می پبؿ بی فبؿمی چ ػؿ ؿمب ثـ عالف آ

ک، ثـعی گیـػ: غنت آ اـ ؿیي ی اف ػ ژاػ یچ نجتی ثب ظۀ فکـی از صزتی ؼاؿػ. ای اتب فبی اصؼی

اف ؼ؛ ػؿ صبی ک رـیب از صزتی یکی ػب تفکـ از صزتی تبیقی ی گـایی ث ؼبی یب آعـ فب

فبی ػؿ ایـا تع میؼی ػاؿؼ ػؿ بی آعـ بی آعـ فبی ػؿ ایـا یۀ ػ مؼۀ ثینت امت. گـایو گـایو

ؿصبیب ػؿ اػثیبت امالثی« از صزتی»ک، ػا ىؼ. ػ آ ضؼػ ی فکـی ػی از صزتیچبؿچة

چب اثقاؿی ثـای ـػ یک گـ اف فبی «ای صزتی»بمت. ػؿ تیز، مت ثـچنجی ثـای مـکة ثغيی اف ؾجی

ای اگیق جب بی گؾىت ث یژ اف فثب ثـعی االس کبؿثـػ ای مت ػؿ مبي .ىػ ػی میبمی ث کبؿ ثـػ ی

.میبمی ػاىت امت

پل اف کػتبی ثینت يت ـػاػ ث ػمت ىیظ ضػ تالیی صجی ثیبػ 1332از عیـیۀ صزتیۀ ؼی، ػؿ مبي

اف پؼؿا ثیبػگؾاؿ کتت تفکیک ث ثیبػگؾاؿ ای از اف ىبگـػا یـفا ؼی افبی ػؿ يؼ ثػ ک ۱۱ىؼ. بػ

ث ػؼ فنف ؿا یـاث ابب ىیؼ ی« الیت»ربیگبی کبی ث ف ؿػ. اػاؿا کتت تفکیک ىبؿ ی

.ػؿ ػـ رؼیؼ امت گـی کؼ. کتت تفکیک یکی اف اىکبي اعجبؿی ػی اؿػاتی ثػ آ ؿػ ی

رب ک يـػیت ظب مطت ػؿ ایـا ث یت ىیؼی آ ثبئیت ثػ اف آ جبؿف ثبىؼۀ از صزتی، ؼف اػال

اف ی ۱۱گزیؼ. ظب مطت ی ثغيی ث متیقی یب تظبـ ث آ ػؿ چبؿچة فـایؼ يـػیت ثنتگی ػاىت، ثبئیت

اگی ة ػاىتؼ. از صزتی، ثب تمیؼ افبی پیو اف امال فؼبیت عػ ػؿ ػ ؿ، ای گـ آفاػی فـاای ثـای پیيجـػ

اکخـ لـیت ث اتفبق اػبی آ ؿا راب ػاىت ػی پیچیؼ غفی مبفب غفی ػیبت ثبیی ػؿ ایـا، مبفب

ػاػؼ. از صزتی ميی فیـثبیی ػؿ کبػؿمبفی یـبی ؾجی ىـی تيکی ی ػثیـمتبی ػايگبی جمۀ تم

ااد امالثی پیمتؼ صتی ثـعی اف آب ف امالة ػاىت ثنیبؿی اف اػبی آ ػؿ آمتبۀ امالة اف آ رؼا ثپیو ا

.ػتی ينتؼ بی پل اف امالة ػؿ کـمی ت

رب آ ىػ. اب اف ؼاىت گنتـه فنبػ رت تؼزی ظؿ اب ػافػ ىیؼ ی تـػیؼ از صزتی ث یچ ؿی ثبؿ ثی

هللا ب آیت ب ػؿ ؼؿ آ امالثی ػانت، اف می ک تب صکت يـع امالی ؿا ثب صؿ اب ؼ ک ی

آ ؿا هللا عیی ىؼ. ث ؿ جیؼی، از ثب ف الیت فمی ث ؿتی ک آیت عیی اف اغ پیيـفت امالة لؼاػ

.تانت کبؿ آیؼ پـؿػ، ی

مبف ؿا پؾیـفت مـازب ث ؿ ؿمی ػؿ هللا عیی، ىکنتی مـىت آیت از صزتی ثب پیـفی امالة ؿجـی

ؼا اف صؿ پب اػبی ای ب یق صقة تػ، ی ػ ػۀ اعیـ«ع ابی»تؼطی ىؼ. اب ػ گـ 1362 مبي

ثبفی ؿا ػؿ ظـیۀ تئ« فـابمـی»از صزتی، مو ب اؼ. ثـای ای ػؼ، از ػؿ صکت مغ گفت

اؼ، ی اتب عجـ ػاػ مببت االػبتی رؿی امالی ثبؿب اف ػمتگیـی ثـعی اف اػبی از صزتی ۱۱کؼ. ی

.ا مت ثػ امت ای اىغب ثیو اف ـ چیق، فؼبیت تجیغبتی ػی

ژاػ، بی رؼیؼ، گـ اصؼی ایؼئژی از صزتی ایؼئژی آعـ فبی تبی ث مبینۀمؼیؼ صزبؿیب ػؿ مبۀ ک

از صزتی، رـیبی ؼؿ»ػمت فػ امت. اف ػیؼگب ا

اب « بػ از»ثـعؿػ ثیيتـ تؼك ث جمۀ تم ثػ... رـیب کـػ عه ثػ اػبیو ػؼتب تضی

بیی بؼ ژاػ ؿا ػؿ رـیب اصؼی صزبؿیب ث ػؿمتی ؿیيۀ تبؿیغی گـ«. جمبت متی عـػ ثؿژا ثػاف اف ثـآؼ

ثػ ب ػؿ گؾىت یؼی یتپیبی آ»کؼ. ای یف ؾجی، گبی مفی ػاؿؼ ی ر فؼائیب امال گـ تف رنت

اؼ، گـا ثػ خ از صزتی ک ػب تکب بیی ؼ. ثـ عالف گـث ػجبي اصیبی مت مف بش یـاث ىیؼی ثػ

ب ؿا امت. ث اىتجب آ ب تأحیـی گؾاىت بی امپنـ گیق ػاؿی گیی ثـ آ اؼ ایؼ جـػ ثیی اف ف تکب

ىػ ک ؼتمؼ ث پـنیپ ث رـیبی االق یگـا ثیبػگـا نتؼ اي ب ػؿ ؿه ػؼتب بؼ؛ چـا ک آ گـا ی اي

گفتؼ ک زی ثبیؼ ػؿ اتبی پـمۀ ی ب رجـی نک ثػؼ ثبثـای ای ای عب ػؿ ػ ثبىؼ. از صزتی

کل بؿ ب خ ػانت. ازی گـایی ؿا یک پـم ک یک پـژ ی چـیکی، زی ب، رجو تکب ثیبیؼ. ػؿ ثـاثـ آ

ژاػ[ اب اال ث فؼائیب امال، تف گـ اصؼی] بی بػ از ب خ ی بئ کبمتـ. گـ ثػؼ چـیک

۱۴«فؼ. ب ؿا ی ب تفبت ؿمؼ ای صـف ی بیی چی ثضج

بی رؼیؼ ػؿ ع ظبیف ىیؼیب ػؿ ػـ یاز صزتی ایؼئژی آعـ فب ث ـ ؿی، تفبتی ػؼ یب ایؼئژی

ؼبؿکنین ثػ ک ایؼۀ اتظبؿ فـد ؿا کبؿ یق اف ظـ التبػی میبمی غیجت امت. از صزتی، مبفبی ضبفظ

بی رؼیؼ امالثی نتؼ ىبعت. آعـ فبی انبی ػؿ تؼزی ظؿ ؼی ی کـػ مو چؼای ثـای ػ تجیغ ی

ث « صزت»ی ک ػؿ ػا ای از، مت .تاؼ ظؿ ؿا ث تأعیـ ثیؼافػ یب تؼزی کؼ ؿ ػاؿؼ ػ انبی یثب

55ؼبػاؿ ثبىؼ. تاؼ ی« لبئ»کبؿ ثـػ ىؼ

مبفبیؿمؼ. اال از جبس یقػی ث از صزتی یق بػؿمت ث ظـ ی اف می ػیگـ، اتب اثنتگی ضؼتمی

ای رق عػ ىیظ ضػ غیـؿصبی ثػ ؿصبی ثـرنت

مؼی تبفت. حبئیب یچ ای ؿا ػؿ ىبؿ اػبی عػ ثـی پبی یب ثؼپبی یب صجی ػؿ آ صؿ ؼاىت امبمب ؿصبی

ػۀ چ ػؿ اتيبؿ حبخب جبس یقػی ػؿ .گا اؿتجب تيکیالتی یب جبس یقػی از صزتی ػؿ ػمت ینت

اه ثب مو ػاىت ک آىکبؿا اف بمبفگبؿی ایؼئژی ا ثب يی از قػیکی «اتمب»ای میبمی ثب ػا يـی

میبمت ػؿ ػۀ پزب ىت عؿىیؼی ػالیی گیـی جبس یقػی اف ػاؿػ. کبؿ بیی بؼ فؼائیب امال پـػ ثـی گـ

.ک تب ک ثـؿمی يؼ امت صزتی ػاؿػرق اثنتگی ث از

هدی آخز سهاى، شوشیز دلب

اگبؿۀ ابت ؼاق ػیی آ، اب فؼ امت. ػؿ تیز ؼی ػؿ مب اب مت گؼاؿؼۀ کال ىیؼۀ ػافػ ابی،

ؼقاؿا مبي ػیگـ یق ث فؼگی عػ اػا ای ک ثیو اف قاؿ مبي امت صیبت ػاؿػ ک امت ث اؿاػۀ االی فؼ

میبمی -االیبتی ب تفنیـبی االیبت امت. اب ای ثؼا ؼب ینت ک ی فب، گـایو ػؼ، فی کبی ػؿ ای

ب تاؼ رـیب ػینی ػؿ نیضیت، اگبؿۀ ؼی ی ىػ. ػؿمت ىجی ف مبی ثـ پبیۀ ای ف مبعت ی یک

تا ی« ثبؿی ؼیت» یب« آعـ فب»بمبفگبؿی ؿا عؿاک ػؼ. ثؼی ؿ، ثنت ث تؼـیفی ک اف ثب بی صتی گـه

.ثبفىبعتی نتؼ بی گبگی ثب ای ػ ػا ػاىت، گـایو

اف اب ؼ فؼ،« یبثت ػب»ثـعبمت اف ف ؼی امت. ثؼ اگبؿۀ اؿ، لؼؿت ػبی ىیؼ، ث ىکی بمبف

ػؼ. پـػاعت عل فکبت ث ػمت ی بػ ـرؼیت ؿصبیت التؼاؿ ػیی، ارتبػی، التبػی میبمی عػ ؿا اف

بیت ای امت ثی ت، چياف اؿ فمی. بـی کـث ثبؿ ػاىت "ا غیج زتؼ ؿا عاؼ ثػ تؼی ثنیبؿی

پنؼ کـػ ممیبیقامی بتـیبیقامی ػب اثؼی اف ؼبی صمبیك... تـیبق لبؼی امت ػؿ ثـاثـ ـگ م

ـگ تجؼی تضي صمیمت غیجت امبك ثیب ای مبفب ربؼۀ امالی امت ثبیؼ ... اف ...ا صمیمت ؼی

ای ثـػاىت اف ف غیجت ۱۱ ضفظ ثبؼ." بی ارتبػی ؿ بػی ارتبػی ػؿ مبفب تزن ث

ي تبؿیظ آفـیؼ بی گبگ ارتبػی ثػ ک ىیؼیب ػؿ تؼا ف غیجت اف ـیك مبفب .مـ بتبؿیغی امت یک

.اؼ گنتـه ػاػ

بی آعـ بػ ـرؼیت ؿصبیت عبتۀ کبؿ بئجب امت. ػؿ ؿایتپبیب م، ظؿ صؿ ؼی ث ؼبی اف آ

ىیؼی آؼ امت ک گب ظؿ ؼی، فمیب ثب ی ی عاؼ ػؿ تیز ؼی ای ی ا ؿا ػی تبف متیقؼ امال فب

کؼ، تـیذ ی ی ایؼۀ ثبفگيت ؼی ؿابی آعـفبی ک ثب ىؿؼی بؼ ثبثـای، رـیب .کؼ یق ثب فمیب جـػ ی

ثیی ظـ نبػؼ ؿصبیت ث ؿ تمبث ثب عه ب چؼا عىبیؼ اؿثبة ـرؼیت ؿصبیت ینتؼ. ای رـیب

ثبؿب آبد اتمبػ ژاػ اػبی گـ ا بؼ امفؼیبؿ ؿصی يبئی ثـای ضػ اصؼی .گـؼ یکؼیگـ ؿا ی

ؿا ثـای ػیت ػؿ کبثیۀ عػ پیيبػ کـػ. ا ػؿ یک مغـای ژاػ م ف اؼ. ضػ اصؼی بیب متی لـاؿ گـفتؿص

ـی ؿییل رؿی ػؿ بیيی بی ؿفىی فتجبي تبىب کؼ. راػ ىمؼؿی، يبؿ تاؼ ػؿ امتػی ی گفت فب

بی آعـاقب امت ک گفت ىؼ چـۀ الؼی ؿییل عػ گفت "ای اف يب ػؿ تری ای مغ« اتمب اثبثی»ثب ػا

فؼ". ای مغب ث یچ ؿی عىبیؼ ی ػای ک ىيیـ اب فب چمؼؿ گـػ ػب ؿا فؼ... ی غفی فبق ثیـ ی

.تاؼ ثبىؼ ؿصبیت ی

الغ، اؿتجب ثب اب فب جبؿف کؼ. ث« ػؿغی»یب ؼػیب « غیػؿ»بی ؼی ثیبػ ىیؼ بگقیـ ثبیؼ ثب ؾت ؼی

بگقیـؼ التبػ میبمی عبی ثـای ؼیت ػؿ ربؼۀ ىیؼی ػافػ ابی« تؼیب اؿ مؼك»ث تؼجیـ بکل ثـ

ؿصبیت يتـ ب بػؼی ثبیؼ ػؿ ـاثغبۀ ؼتجـی ـة ىػ. ای ـاثغب ثی تؼی ارـا کؼ. مک اؿتجب ثب

ىػ، اب ای اؿتجب صؿ ؼی ثـای إب احجبت امت. ثـای ، ثبیؼ کنبی اؿتجب ثب ؼی ػاىت ثبىؼ تب رػ

اؿتجبی ػؿغی امت. ایؼۀ کؼ. رق آب، ـ ؼال ػبب ؿصبیب، ـػ ػبػی ثـلـاؿ ی ای، ؿا اىغب یژ

ـف ىػ بؿ آ یق اگـ ػؿ ػمت بػ ؿمی ػی، ؿصبیت، ای ىؼ ؿیقی ث ىک بؿىؼ ثـب ؼی ثبیؼ

ایؼۀ ؼی اف می متیقػ. ـف کؼ یب ثب آ ی يی ی بی افی یب ؿلیت ؿا صبىی آ رـیب جبىؼ، ؿصبیت

گـایی یب آعـ ؿا تؼیؼ کؼ. اف ای ؿمت ک ؼیؿصبیت تاؼ صیبت ثمبی التؼاؿ ػیی بی ػیگـ، ی رـیب

بی ػیی لـاؿ گـفت رـیب ای بؼ ایـا ػیـپب ثػ ػؿ کب فؼبي اف ظـ تبؿیغی ػؿ ربؼ گـایی افـای فب

ای م صفصتی ؿصبیبی بؼ میؼ صن اثطضی ػؿ يؼ ک ص .امت. ای يبۀ لؼؿت پبیؼاؿ ؿصبیت تبک امت

تبفی ؼاؿؼ. رـیب غبت ؿا ؿجـی ی آعـ فبی ؿصبیت، ای اىغب ؿا ث صبىی کؼ، ػؿ صفۀ ػی ربیگب

۱۱یبثؼ. ضجثیت فـاای ی «ػا»ؿاؼ، اگـچ ای افـاػ ػؿ یب ی

ؼاؿ ثػ ؾت غبجب ىـیؼت ػؿ رب میثبؿی گـایی ؼیت آعـ فب اؼ ک گـا اىبؿ کـػ ای پژو پبؿ

بی ک ػؿ رب تبؿیظ تيیغ، رـیب گـی ی ثبفگيت ث اگی ؼؿ امال پیؼا کـػ امت؛ ػؿ صبی ىکی اف مفی

بثؼؼ ؼف آ آ لـاؿ ػاىت آعـ فبی ثیيتـ ػؿ ثـاثـ ىـیؼت بػ ب گننت اف ظب فمی رػ تأمیل ظ

می، اف ػؿ بػ ؿمی امال، بی ایؼئژیک امالی، چ ىیؼ چ رـیب ۱۳صکت ربی ؼی ثػ امت.

ب اؼ؛ اگـچ گب ؿجـا آ ب اؿ عػ ؿا ؿلیت ؿصبیت ػیؼ ای رـیب اؼ ػؿ تیز ؿصبیت، کتـ مـ ثـآؿػ

گـایی میؼ ربي امؼآثبػی ضؼ ػجؼ ػؿ االس ای اف ؿا یف گنتـػایؼئژیک امالی اؼ. رـیب ؿصبی ثػ

تا تیف ی انی ػؿ پبکنتب کيؿبی عیذ ایـا بجب ػؿ افغبنتب اعا ـ تب فؼائیب امال ػؿ

.کـػ

آخز سهاى؛ هیاى االیات رایت

بی ب صفـ ب، اثب میؼتی نز ظی ینت؛ مـىبؿ اف تبلػ-فکـی ثبؿی ظۀ گـایی ؼیت آعـ فب

امتؼالی ثبىؼ، ؿایی امت. ىبیؼ ث ی مجت ک تفنیـی تفنیـ ػیی اف تبؿیظ، آغبف پبیب آ، ثیو اف آ طمی امت.

چؼای ؼاؿػ. یـاث آعـ فب ىیؼی یق ثیو اف امت ک ث یژ ػؿ کال ـ چیق ؿایی امالی، ثضج تبؿیغی ربیگب

ػؼ. ػؿ ای یـاث جبیؼ اتظبؿ امتؼالي ػمالی ثـ پبیۀ ی ثیی ؿیؼاػب صاػحی ک ؿط ب پیو امت، آکؼ اف ل

گیـػ تغب ی اف چبؿچة االیبت لـاؿػاىت. اف ای ؿمت ک یـاث آعـ فبی، ثیـ ؼیبؿبی ػی

ؼاؿؼ اف آ م، ینؼگب ىؿؼ ت آعـ فبی یق االیبت چؼا ػاللۀ آىکبؿی ث جبصج رقیی آعـ فب

.ػاؿ ػـ ینتؼ تأب ب ؼال اف

ػؿ کتبة گفتبؿ فنفی تزؼػ اف« االیبتتؼیی ژاـ؛ تبیق یب فنف ای ػؿثبؿۀ ؼتـ»یؿگ بثـبك ػؿ ف

ػؿ ۱۱ؼی ثضج ث یب آؿػ امت. انزب/تبل (rhetoric) ؿی ػگبۀ امتؼالي/ؿایت ػؿ پی آ طك/مغ

ػاؿػ ؼطف ؼطف ث ص نأ ـث ث لـ ىبعت امت، گفتبؿ ؿایی مـىتی اػثی صبی ک گفتبؿ امتؼالی

ب ثبؿ ػاؿؼ ـف یب اؼ. آ ػگب ؿا بػؿمت عاؼ ای اف بلؼا بثـبك فـ ای کبؿکـػ رب امت. پبؿث آى

امتؼالی ینتؼ تاله بی کتبة مؼك قب ػؿثـػاؿؼۀ ثضج ػامتب»چی ىفبف لطؼی ینت. ؿایت امتؼالي

ای اف ػامتبی ػؿ امتؼالي، تب امتؼالي ؿا ث اعتالف ػمیؼ تک ا مب اف ؿ ؾثصب ثـای نتؼي کـػ ای ػامتب

ػیی رػ ؼاؿػ ک فینفب ؿا اف ص ؼببی ىؼ ینتؼ بی مبعت ب قب ؿایت چی، امتؼالي کبؼ. فـی

فینفب اف ؼ ک ـس فنفی ثنیبؿی افچی بلؼای ػؿ ػی صبي ثبؿ ػاؿ ۱۱«.ػاؿػ فثبی ث کک طك ؿی ثبف

صتی اگـ مت آعـ فب مـامـ ؿایی مـىبؿ اف .ر بثـبك ػؿ کتبة گفتبؿ فنفی تزؼػ امتاؿ ثـ ؿایت امت

فبی ربیی امت ک اه گـفت. مت آعـ ک تا ػمت تب ث ػی تؼك آ ث ػب عیبي ی بی طمی ثبىؼ، بمبفگبؿی

ىبعتی اؼافبی گبگ فنفی، میبمی، ربؼ ثبیؼ اف چي ىؼ ػؿ تیز ػیی، ارتبػی میبمی ثب یکی ی تغی

بی پبیۀ آ ثنیبؿی اف اگبؿ گـفت ىػ. اف می ػیگـ، صتی اگـ االیبت ؼطف ث امتؼالي ث ظـ آیؼ، تبؿیغی رؼی

.تبة تضی طمی ؿا ؼاؿؼ ؼ کا بی ؾجی گـفت ىؼ ػامتب-اف ؿایت

ک ای مت ثـ امتؼالي تکی ػاؿػ؛ تا ؿایی ػانت؛ ث آعـ فبی ؿا ی ثب ای ، ثـعی ثبؿ ػاؿؼ ک یـاث

نتؼي کـػ آعـ »ثبىؼ. امتف اـی ػؿ کتبة بی طمی فنفی تفبت ػاىت آؿی ب ثب صزت ک ع ای امتؼالي گای

یب ػؼ ش ؿمؼ ؼ ک رب ث آمتبۀ پبیب ی ثی ػؿ ی گـ پیو پیبجـ یب یک تأی ینؼ: "گبی ک یک ی« فب

ای ک ـاصی ىؼ تب گؾاؿػ؛ گقاؿ پیو ی ؿا (argumentative) صکت ربی قػیک امت، ا ؼػبیی امتؼالی

۱۱بیی نتؼ ىػ". صزت ثبیؼ ثب ػالی اػاؿی غبجبی ؿا ثـاگیقػ

ثب تـکق ثـ مت آعـ فبی -بی ؿگبؿگ ای ؼػب ثؼی گ مبین جم ینؼۀ کتبة کىیؼ امت چبؿچثی ثـای

ؼػبیی آؿػ ىؼ، ث ػمت ػؼ. کبؿ ای ا بیی ک ثـای احجبت چی ب ثـب بی پـىبؿ ػی یق گ -نیضی

امت ثـای ػؿ لـ فػ ثیبػگـایب لـ ثینت (Millerites) اػاؿا ییب یـ گفتبؿبی آعـ فبیثـؿمی

ب ت فـیفت اؼیيؼ لتی یی فت. ا ی ب امتغـاد اگبی گفتبؿی امتؼالی کيف ػمالیتی ک ؿای آ

ظـ ا، آعـ فب، عاؼ کبؿ ؿا آمب گـفت. اف« عـػ گننت»ب ؿا آتا ىؼ، تب ی ی ثبؿؼ ث ای ؼػیبت

ؿا ػؿ ىبمی مغ ؿه لؼؿت ثـاثـ آ ث کبؿ ثـػ؛ فیـا ؿا ػؿ ؿا امت ثبیؼ ؿه مؼ مغ گفتبؿی مغ

لؼؿت البػی گفتبؿ آعـ ثـىبعتی گفتبؿ آعـ فبی امت. ا ثیيتـ بی ضتایی مجک تجیی یژگی تابیی آ ثـای

اف گفتبؿ آعـ فب ث ػمت ػؼ یب جك ؼیبؿبی متی ای گفتبؿ ؿا ای ىؼ ک تجیی مبػ کؼ، ث ربی آ فبی تأکیؼ ی

فقایؼۀ ای گفتبؿ ؿا ث ػا التبػی، گـا پیؼایو گنتـه چ ثنیبؿی کبؿىبمب تضی ثؼی کؼ یب جم

گ آ ؿا ػؿ گفتبؿ آعـ فبی لؼ ػاؿػ ػمالیت ای گفتبؿ ؿا ػؼ. پژو مغ عتی ؿا ىبعتی نجتىب ربؼ

بی کىؼ پـتی تبف ثـ گیـایی اف ای ؿ ی کؼ بیو ثن ثبفتبة یبفت طبؼ آؿی ب صزت ک ػؿ امتؼالي

پـمیؼ ربؼۀ غبت ای تا ثیفکؼ. ثبثـای، ثـای کيف ؿاف تأحیـ پـػاۀ گفتبؿ آعـ فبی ی فـیجؼۀ ثیو آعـ فبی

ػاؿػ ک « پبیب نتی» « زی»، «ؿمتگبؿی»، «ىـ» ،«ػؼات»، «تبؿیظ»، «فب»بیی اف گفتبؿ چ ثـػاىت

فت ػؿ ربؼ یب عـفبی، آىکبؿکؼۀ ػمالیتىػ. ػمالیت ثبفتبثیؼ ػؿ گفتبؿ آ فبی ی گ ىیؼای گفتبؿ آعـ ای

.بیی اف آ یق نت ثغو

جوری اسالهی در پیچ تد تاریخ

ینت. عاب فی طك ظ رػ ثـلـاؿی ظی تبب تبف ثػ، تـػیؼی ک امالة ایـا، امالثی آؿب ىـی ای

رؿی امالی امت. ث لؼؿت ؿمیؼ ىـی پل اف می مبي امتمـاؿ بآؿ-ػزت اب مـثـآؿػ گـایيی آعـ فبی

ؿمؼ؛ فیـا گـایو آعـ غنت، تؼا طمی ای ظب میبمی ث ظـ ی ب ػؿ رؿی امالی، ػؿ گب آعـ فبی

تیق می مبۀ ػـاق یق م گـ يت مب یب ایـا غبف ظ رػ امت. رگ یـا« ثـاؼاف»عػ فبی

ای ظب میبمی ؿا فـمػ آ ؿا ػؿ نیـ تخجیت ػمتبؿػبی عػ آؿػ مـبیۀ آعـفبی رؿی امالی ث گب ی

مجت ینت ک گـ امت. ثی ب ثـ کـمی لؼؿت عػ ث امالثی ػؿ ػؿ امالة ىجی ثبىؼ. ظؿ آعـ فبی اؼاعت

ؿا ث –صتی ػؿا رگ –ؼا کبؿبۀ می مبۀ رؿی امالی اؼ ث ؿ ؿمیؼژاػ اف مبی ک ث لؼؿت اصؼی

بی ػیگـ ک ػؿمت ىجی آعـ فبی ب امالة اف ب آغبف اف ربػۀ ای عػ ضـف ىؼ؛ گیـؼ. اف ظـ آ ی پـمو

.امتفبػ اف ػی امت مء ف ثبؿ ػاؿؼ تبؿیظ امال، تبؿیظ مء

گ ػؿ مبۀ ایت ر ػاػ اـف ؿا ک گـا نأۀ آعـ فب ػؿ ایـا ضیثـعی ت ثبؿی ؼی غیجت ؼا،»اؼ. فػ

امالة ایـا ثیبػ رؿی امالی عالف کىیؼ تب يب ػؼ امبك« بی رؿی امالی ىیؼی میبمت

اف ظـ ا رؿی امالی اؿ«. ات عػ ؼ امالة امتػی ث ؽ»امت فیـا ثبؿی اؼیيۀ آعـ فبی ؼیت

کؼۀ ثـؼ یب تؼیی یچ ؿی پیو بی آعـ فبی ث ب آؿب بی آعـ فبی ثػ اگیق ػؿ پی بؿ رـیب

بی رؿی امالی اف ػمالیت عبی ثـعؿػاؿ امت ػؿ میبمت بی رؿی امالی ینتؼ؛ فیـا میبمت

ػاؿػ. ای چیق مؼ ی ثؼػ صفع ثمبی ظب ؿا ثـ ـ گـایب ؿت ی الصظبت میبمی ػ بؿچة ضبمجبتچ

ای یق ػمت پیؼا کؼ، ـگق آ ؿا ث کبؿ غاؼ ثنت، فیـا نت اؼیيؼ صتی اگـ ایـا ث ثت گـ امـاییی ی پژو

آعـ فبی ث ؼبی ای ث اگیقۀ مبی عػ امت کبؿثـػ ثت نتآعـ فبی امت ػؿ ػ گـا ث فبلؼ گـه

۱۱عػکيی فاي رؿی امالی امت.

ػیی ػؿثبؿۀ ۀ اػیب ؿامت جبىؼ. یـچب ایبػ یب ػ گ مت ؼبػىبعتی ىبیؼ« ػی ؽاتب ؼ امالة امت»ای ک

ػیؼگب ا اثؼاع ؼبػىبمی یػی نیضی یضی تبیق بػ امت. افن-بی یػی اثتؼایی، ؼ یبی ػؿیبفت

ثب ای ربیگقیی .نتؼ« بپؾیـ فب عطی ثبفگيت» ربیگقی کـػ « اؿ ثبفگيت اثؼی ػائـ فب»ابػ اگبؿۀ

کک فیؼی امت ک: "امال ػؿ ای میبق مغ ػییؼ ۱۸ىػ. ی اکب پیـفی اـ مؼك ػؿ فـرب میـ تبؿیظ فـا

ای ػاىت امت. ثبؿا ؼی ثنیبؿ ث ىک رجيی آعـ فبی آغبف ىؼ بؿ ی تبؿیظ یژگی آعـ فبی ث اصتبي

عطی ػیؼ تبؿیظ امت ک اکب ۱۴ث گب ارتبػی تزی کـػ امت" ای یژگی ػؿ اػثیبت ػؿ افزبؿبی گب

کؼ. ػجبك ابت یق لبث ؿؤیت ی مـ تبف ؿا ػؿ افك آیؼ بثػ کـػ ظ رػ ثـلـاؿی ظی یک مـامـی، تغییـ

ثغيی امت ک بی ظـی ؿمتگبؿی ب رجو گـایی ػؿثـگیـؼۀ تزـث فب اؼیيؼ "ػؿ الؼیت تبؿیغی، آعـ ی

ب ؼػی ظیف ب رجو ای تزـث .ؼۀ امالی ػاؿؼمػای تضي امال زبؿی، ظ میبمی رػ اعالق رب

آعـ تبف تزؼیؼ ػی ایب ؿا ی ای نتؼ یؼ ػؼ ؿمبت االی تبف فبی ػؼ. ای تزبؿة اف اکببت پب

ؼ ؿت رجيی ای فـ مـازب ثب ؿجـی چـ گیـؼ ىـی مت ػیی ثـ اب ی ثبؿا آؿب ؼیت

کؼ، ػجبك ابت ی ثـ عالف ؼ ک امالة ایـا ؿا ؿیؼاػی آعـ فبی تفنیـ ۱۱یبثؼ." ی ػیی-میبمی-ارتبػی

ؿا هللا عیی ثب از صزتی ػاؼ ػىی آیت ثبؿا آعـ فبی ی ؼی هللا عیی ؿا ىؼ ث ػمت آیت رجو ؿجـی

.66ػاؼ ی یب ػ رـیب تفبت آعـ فبی ثـعبمت اف ؿلبثت

.بی تغییـیبفتۀ ػی امت امت، اب ثیگب ثب ػی ینت. امالة ضي ىک ای ؼؿ اف می ػیگـ، گـچ امالة پؼیؼ

ػی ؿاػیکبي يب ػاػ امت ک مبفب بی میبمت بیک اقؿ ػؿ کتبة پـایت امالة لؼینب؛ پژيی ػؿ عبمتگب

اؼ، ؼؿ بی میبمت جب، ایؼئژی ؿاػیکبي امالة فـاؿػ غبفب االس ؼا، رجۀ صقثی، فؼبیت ؿه

تاؼ گـػ یک آؿب رغ ىؼ اف ی اب ؿیي ػؿ ت نیضی کب ػاؿؼ. ای تؿ ک یک ػمت ىـؼ

عػ جبؿف ثب ظب رػ ثـ ثگیـؼ ثـ اـ میبمی احـ ثگؾاؿؼ، صب میبمی ثـای ػمتیبثی ث ؼفاثقاؿبی

گیـی ػت ؼؿ یبؿی کـػ. اف گب اقؿ ىک ػت ؼؿ امت؛ اب ای فؼبیت امالثی لؼینب ىـؼا ثػ ک ث

اف لؼینب یب ربػتی« لؼیل»یب صبک ثـػاىتؼ ثـ « ىـیبؿ»اف تأکیؼ اؼیيۀ میبمی ؿا ب ثػؼ ک ای غنت کبی

ب ػؿثبؿۀ التؼاؿ چ کبی صکت آفـیؼؼ. آ گؾاىتؼ ػؿ تیز چبؿچثی ظـی ثـای تری ػ میبمی نتم اف

ىبقػ فؼ، اژۀ لـ گیؼ ػؿ اقؿ ی ۱۱ثؼؼب ػؿ اؼیيۀ میبمی ػؿثبؿۀ ىـؼ گفت ىؼ. اعتیبؿات لؼیل گفتؼ،

۱۳ب ػاؿػ. ثـای« امالة»ب ؼبیی ؿا ػاىت ک اک « االس»

ػؿ ایـا، ث یژ پل اف ػـ فی، ثبیؼ ػؿ ای اػػب تـػیؼ کـػ ک ػب ارتبػی جمۀ ػب -ثب تر ث مو میبمی

گـفت تب مو ؿصبیب زف ایـا ػؿ اؼ. اف مو یـفای ىیـافی ػؿ تضـی تجبک ؽاتب ؼامالة صبفع مت ثػ

.کؼ ک ػاؿی ػب ػؿثبؿۀ ؿصبیت نجت آ ثب صکت ؿا ػىاؿ ی رجو يـیت، تبؿیغی پیو ؿی بمت

آیؼ، فـ الفت ؿفتبؿ غیـػمالی بی ایـا ث ظـ بپؾیـفتی ی یآعـ فب چ ػؿ تضی فػ گ ػؿثبؿۀ چی آ

اؼ یب آعـ ک اف ـ طك ػمالی ثـی اؼیي آعـ فبی امت؛ گیب ثبؿؼا ث آعـ فب يتی ز ىیؼایؼ

ی میبمی التبػی احـیاینتؼ اف ػا ارتبػ ک اف لبة تبؿیظ ثیـ ی بپؾیـی امت فب ایؼئژی اؼطبف

ثبىؼ، اب ا ضبمجۀ مػ فیب عػ یق ثبىؼ؛ ژاػ آعـ فبی تا تؿ کـػ ػت اصؼی پؾیـػ. ثـ ای امبك، ی ی

مزو یق ػؿ مػ ثػ؛ گـچ ای-گؾىت ؿفتبؿ رؿی امالی ثـ پبیۀ ػی مزو قی گ ک ػؿ می مبي ب

چیقی امت ک ک امت ػؿ تـ اف آ فبی پیچیؼ ژیک ازب گـفت امت. ثـ ای ؿی، اؼیيۀ آعـچبؿچثی ایؼئ

.ظبـ ث ظـ آیؼ

ای ارتبػی یژ-گـفت گفتبؿ آعـ فبی ػؿ مطش ػتی اف لؼیت میبمی ژاػ لت ثـ ثب لؼؿت آؼ گـ اصؼی

بیی امت ک ایؼئژی ىکنت ػؼ تی ثـای رؿی امالی ینت فیـا گاػاؿػ. ای لؼیت اتیبف خج ثـی پـػ

ػاػ. اک گفتبؿ ؿمی ػتی آگب اف بتای ثـای ص يکالت ؼیيتی ی امالی ث اػاؿا عػ ػؿ م ػۀ گؾىت

ـ فب ص ؼزق ػؼ. ث یک ؼب، زی ک ی ش آیق يکالت ث ػمت التبػی ـػ، آب ؿا صات ث آع

میبمت ؾجی ػؿ رؿی امالی ػؿ تیز آغبف افي ایؼئژی امالی گفتبؿ آعـ فبی کی اد ؿاػیکبي ىؼ

ب گیـػ ػؿ صمیمت آ ىؼ ثـ ی میبمی بی ثبمۀ مت ىیؼی ثـای تاؼ لؼاػ ىػ. ای گفتبؿ اف ۀ ظـفیت ی یق

.کؼ ثب ی ؿا فـمػ

ػالۀ ػؼات یق نت. ؼی، فی امت يبۀ صنـت تبی ژؿف معت چی ؿمیت یبفت گفتبؿ آعـ فبی،

ثبؿۀ ثضـا ثـای ص لطؼی یک پیؼ عؿػ امت ػؿ گـه آعـ فبی کیؼ االی« ػؼات»مغت ثب اگبؿۀ ک

يبۀ یؼی اف امجبة ثيـی ثـای ص يکالت ؿفـ امت؛ قػیک ؼی، ػؿ رب امت. ایؼ ث ظؿ« ىـ»

ؿصبیت ػؿ ثؼۀ امالی ػؿ مب ظبی کبؿآؼ. اف می ػیگـ، ای ؼیت يبۀ افي لؼؿت یؼی اف رؿی

تب ػیبؿ بػ ؿصبیت ث ای آغبف ىؼ ث اثنتگی عب هللا میبمی یق نت؛ ؿؼی ک اف آغبف ػؿا ؿجـی آیت

عػ ؿا تب ػؿ بػ صبي کبو فؽ میبمی آب ازبیؼ امت. امال ایؼئژیک بیؼگب کی ػت ػؿ ػی

.کؼ فبی پیؼا ی ک ثیو اف آ ػؿ یب ثیبػگـایب آعـ ؿصبیت ث

رـیب آعـ فبی ،1388ؿیبمت رؿی ػؿ عـػاػب ػی ػؿۀ آیق ث اتغبثبت پل اف ؿیؼاػبی اػتـا

اف ػمت ػاػ؛ اب ای ث ؼبی اه ژاػ فؽ ظبـ ر عػ ؿا ػؿ یب ثنیبؿی اف اػاؿا گـ اصؼی تجؿیبفت ػؿ

ىػ ثب ىکنت گـه آعـ فبی ث اىکبي گبگی ثبفتیؼ ثبفآؿایی ی .بی آعـ فبی ػؿ ایـا ینت افي رـیب

بی امالی، ثـای ؼتی الی آعـ فبی گـػػ. ک امت ىکنت ایؼئژی ای ػؿ ربۀ ػیگـی ث ض ثبفی گ

چب صیبت عػ بی فؼ ؾجی ث یب آعـفبی -ب چپ ث یژ –بی مکالؿ آعـفبی ىیؼی ؿا ث صبىی ثـاؼ، اب

عاؼ؛ ث یژ اگـ ػؿ ظـ ثگیـی ک ای گفتبؿ ػؿ عػ فـای اػا عاؼ ػاػ. گفتبؿ آعـ فبی اؿ ب ؿا ث تأ

تـفؼبی آعـ »ربی مغت ای اىکبي کتـ میبمی عػ، گفتبؿی ث ـؿت میبمی امت. ژاک ػؿیؼا پبؿ صتی ػؿ

ىػ، اب آعـ فب ػیـفبی امت ک ث صیبت عػ اػا ػاػ قػیک ی گفت: "پبیب یىبعت ک ؿا ث یکی ی« فبی

ای –ک فکـ ی –گب ثی تاؼ ثبىؼ؟ فػایی چ ی گـػػ: ـفبی امطؿ بؼ ثبفی پـمو ثـربی .امت

بپؾیـ امت، فیـا فػایی پبیب ایؼ امطؿ کبؿ اجت آمب ینت. فـ فػایی ثبیؼ تب ربی ک پیو ثـػ ىػ امطؿ

تـفؼبی آعـ فبی چب مـ بی آ ؿا یک یبفت بی ثیو اف صؼ یب تؼی یبفت تؼی اؼ ک یچ کل یبؿای آ ؼاؿػ تا

۱۱ثفـمبیؼ."

***

:ا پاشت

الػتمبػ، يؿات ربػ اؼؿمی ثضف کيف اـاػ فی ىـس تزـیؼ ا ،(اث طـ، صن ث یمف )ػالۀ صی 1

.285، . 1407 ثم، ل، اؼی

:ث م اف 2

Wasserstrom, Steven M. Religion After Religion, Gershom Scholem, Mircea Eliade, and Henri

Corbin at Eranos, Princeton University Press, Princeton, 1999, p.169.

.1389بی ىؼا ایخبؿگـا امتب کـب، چبؿىج، پذ عـػاػب عباػ ژاػ ػؿ رغ ـای ضػ اصؼیمغ 3

:ثـای گقاؿىی اف ای مغـای ثگـیؼ ث

http://www.aftabnews.ir/vdcgtz9qxak9zx4.rpra.html

ب یک امتؼالي ]ػـاق[ نتؼ، اب ػؿ فیـ ۀ ای ػجبي فت حـت ای کيؿ ػؿمت امت ک ای نتکجـا، ث» 4

ب کؼ. ب امبػ آ ؿا ث ػمت آؿػی ک آ ی ؿا ػؿ عجـب افيب کؼ. اجت آ ثـای عػ ػاؿؼ ثـ امبك آ ػ ی

ب ۀ ای ؼ. آعيکب پیبجـ اکـ ػؿ ای مط ظؿ کـػ ؿیيۀ ۀ ظبب ػب ؿا عاؼ ؼتمؼؼ یکی اف عبؼا

مبف ای صبػح ثػ یبؿا ای صکت ایـا فی ػاؼ ت ی اؼ ک ری ظؿ صـت ؿا ثگیـؼ ب ؿا کيیؼ مي

:1388امتب افب، آؽؿب ژاػ، مغـای ػؿ ػیؼاؿ ثب عباػ ىؼا ایخبؿگـا ضػ اصؼی« ثػ. عاؼ

http://www.khabaronline.ir/news.aspx?id=28191

بی اعیـ آـیکب ـس نأۀ عبؿیبۀ ثقؿگ امتمـاؿ یـ ب، صـکت تضی ػؿ ثؼي“گیؼ: ضؼی ػـالی ی 5

ب چیقبیی ظؿ اب فب ػؿگیـی بی بیی امت ک ػؿ ؿػ کب ثیی ػؿ ای بك ػؿ صمیمت ث عبـ پیو

صنبمیت ػؿثبؿۀ ػی ب ث ػجبي ای اعجبؿ صنبك ػؿ ای بك نتؼ." ا ای الص آؼ امت، امت ک ػؿ اعجبؿ

ػاؼ ع ثـلـاؿی ػؼات ػؿ ک ػىب ی بی غـثی نجت ث اصتبي ظؿ اب فب افقػ: "ػت ای امت لؼؿت

ب امت ک صتی اعتب ث ىیؼ امال یق ؼاؿػ االػیبی ثی ای ثی آعـاقب زی ربی، ع

عاؼ رب ؿا ػؿ اعتیبؿ ػاىت ثبىؼ اف ای ی بیی ک گی ػیی ای ع ؿا ربی کی آ تای اف ؿا گفت ي

کؼ." ثـای گقاؿىی تؼیؼ تـمؼ ای فـگ طبغ اؼاف ىی ک ثـای طم رب ػاؿؼ ؿا ی اؼ ع آگب

:یبفتی امت مبیت ػمت ایتـتی پژيگب ؼیت ػؿ ل ک ػؿ ای ة گی ا ثب مبیت اف مغب ا ثگـیؼ ث گفت

http://news-world.blogfa.com/post-108.aspx

:تـتی بصج، یک ای1389ا اؿػیجيت ىج، می کبظ ؼیمی ػؿ بصج ثب ؿفبۀ اـف، پذ 6

http://www.vatanemrooz.ir/HTMLResources/Tools/PrintVersion/?NewsID=newsContent_32882

.138۱، ػۀ ظؿ ايبء هللا، يـ بتف، تـا، 80مزبػی، صنی، ػۀ 7

.1388ب فـؿػی 19 ىتۀ ؼی غی، ؿفبۀ اػتبػ، چبؿىج،« بؼ یک مبي ثیيتـ»ثگـیؼ ث مبۀ 8

ث مبۀ 1388ـب 21تبؿیظ م ىج ػؿ« ىبیؼ کتـ اف یک مبي بؼ ثبىؼ»ای ثب ػا ینؼۀ کتبة ػؿ مب

ک مب اػػببی پیيی عػ ؿا تکـاؿ تأکیؼ کـػ گبی فـاتـ بػ گفت گفت پبمظ ػاػ امت. ی ػؿ ای پیو

ثیی ىؼ يبۀ ػیگـی ثـ ظؿ پیو یق ػؿ اصبػیج 88ـ مـ تبیذ اتغبثبت ؿیبمت رؿی مبي اعتالفبت میبمی ث

...بی غتف اتغبثبتی ث ع پل اف اتغبثبت مغت اتغبثبتی یب گـ بی ىؼیؼ قػیک اب امت: "ػؿگیـی

ثـعی اف ىب اف ثـعی ػیگـ تجـی رنت ک ـ اییبثؼ گ میؼ ايؼاء: ای اـ )ظؿ( ک تظـ آ نتیؼ تضمك ی

ؿی گـ ػیگـ ثیفکؼ )ث کبی اف بیت اثـاف کی ػىی( ثـعی گـ )اثـاف ثیقاؿی کؼ( ثـعی آة ػب ث

ا ک ػؿ ؿػ مـ ىبػت ػؼ )چب ػیگـ ؿا ؼ کؼ ) ثگیؼ ـگ ثـ ای آ( ثـعی ث کفـ )فبق ( ػیگـی

ؽاک اغیـ ک فی»گیؼ گفت ػؿ ای فب یچ عیـی ینت؟ اب پبمظ ػاػ: ی االصبت ای مغب ؿا گفتؼ(. ؿای

فب امت؛ فیـا لبئ ػؿ ای فب لیب کـػ ۀ اه ػؿ ای عیـ عثی «: اقب؛ ال یم امبئ یؼفغ ؽاک ک

".کؼ ی اعتالفبت ؿا ثــف

ؿمی کی، ػؿ لـ چبؿ زـی ث ػمتؿ ىغ ؼی ػؿ فیی ػؿ صۀ گبؿی نزؼ رکـا، ثبثـ تبؿیظ 9

غـثی نزؼ ربغ کف، ػؿ ػـاق، ب ثـ ایت نزؼ م ػؿ مت ىبي مبعت ىؼ امت. ػؿ صبی ک ثـعی ؿایت ل

بی ثـمبعتۀ ؿایب ضؼحب کؼ، ىبؿی ؿایت پل اف ظؿ تیف ی بی ؼی تأکیؼ ػاؿؼ آ ؿا یکی اف پبیگب

یقػی ػؿثبؿۀ ای نزؼ گفت امت: فيبؿؼ. ضؼ تمی جبس ایـای ثـ اؿتجب یب ؼی نزؼ رکـا پبی ی

ـ لـاؿ امالة، يي اطبف عب االی ػبیبت غ ی ػ ثضؼهلل ـػ ب ث یژ پل اف پیـفی“

کتب مبعت ىؼ. ػؿ اای ؿػ ۀ ثبؿف ای ػبیبت، مبعتب ثبىک نزؼ مؼك رکـا امت ک ػؿ ؼتی .اؼ گـفت

ؼاىت. ىؼ ثػ، چیقی رػ گؾىت، غیـ اف چؼ اتبق ک تبف مبعت ب ی نزؼ لـ گؾاؿی ای ک اف پبی ب ث ل، ثب ای

امالة ثب ت ػمتؼاؿا اب فب، ػؿ ي ىؼ. اب ثضؼهلل پل اف پیـفی ت، آة پیؼا یصتی گبی ثـای گـف

ثگـیؼ ث .”بی ب اف اـاف اکبف رب تر ای کب ىـیف ىؼ ثـپب ػي چؼ مبي چی ثبی ػظیی

. 15، . 1382ژيی اب عیی، پبییق پ جبس یقػی، ضؼ تمی، آفتبة الیت، ـکق اتيبؿات منۀ آفىی

اف ک، افق ثـ ىبقػ یی فائـ ـاکق فیبؿتی ػؿ ایـا امت ک مبال ػمت تـی نزؼ رکـا اک یکی اف

ػاؿؼ ک ثبؿؼا، صبرت عػ ؿا عطبة ث پؾیـػ. ػؿ ای نزؼ چبی ثب ب چب ػـی رػ مـامـ رب تيیغ ی

.اؼافؼ ی ینؼ ػؿ ػ ثغو فب ـػا ػؿ ای چب ىػ ی تفیغ ی ثـ ؿی کبغؾ عبی ک ػؿ نزؼؼی

.، ػؿ ىـ ثبث1421ؿثیغ اخبی 12« ري الیت»االمال اعتـی ػؿ مغـای صزت 10

http://www.tebyan-babol.ir/main.asp?id=1601

:گ ثگـیؼال اف ر ث ای ة 11

http://imamkhamenei.ning.com/profiles/blogs/4822314:BlogPost:20463

ایئ اکی، تضمیك تمؼی: ػخب یضیی، تؼیـ ـارؼ: ػ. اثـای ؼکؿ، اث ػـثی، ضیی اؼی، افتصبت 12

.12۳، . 12، انفـ 1988اـی اؼب کتبة، لبـ،

ثیـت، -مؼ اث عؼ، تضمیك ػؿیو ازیؼی، اکتج اؼـی، یؼا عؼ، ػجؼاـص ث ضؼ، اث 13

کؼ؛ "ىیؼیب ـ ىت اىبؿ ی ک تب ػـ ی ؿاد ػاىت . اث عؼ ث یکی ؿم ىیؼیب ک ػمت185. ،1997

کؼ ا ؿا ث آؿؼ ب ؼی ؿا آاف ی عػ ی چبؿپبیی یق ثب آیؼ پل اف بف غـة پيت ػؿ ای مـػاة گـػی

ىػ ػثبؿ ىت ػیگـ ی ىؼ. مپل ث مـای عیو ب ػؿ آمب پؼیؼاؿ ی ک متبؿ عاؼ تب آ فـای ظؿ

.کؼ." ب گـػؼ ی کبؿ ؿا تکـاؿ ی ثـی

، . 2008لبـ، –ؿ، ػاؿاکتبة اؼـثی، ػيك آعـ ػی ىک اظ ػجؼاضکی، ؿ، انفیبی، ؼا 14

:بی آعـ فبی ؼبـ ػؿ رب ػـة ثگـیؼ ث ثـای گقاؿىی تضیی اف رـیب .131-130

Filiu, Jean-Pierre, L’apocalypse dans l’Islam, Paris, Fayard, 2008.

ؿای، ػی، ػـ ظؿ، تـر: ؼی صمی، ىـکت کتبة م کـػ امت: ک ا ثیيتـ ظـات کؿای ؿا اف ای 15

میب ػؿثبؿۀ ؼی ثگـیؼ ث: . ػؿثبؿۀ ؿایتی ىیؼی اف اعتالف ظـبی ىیؼیب 1384يـ ثی ا، تـا، چبپ

تـی اعتالف ظـبی ىیؼ ا مت ػؿ ؼیت، اتيبؿات ثیـت، ای اف امفؼیبؿی، طفی، صزت ر؛ پبؿ

.1386. تـا،

.1380مبفا امالة ربی صـت ؼی، منۀ اتيبؿاتی پـیقکبؿ، ل، . بىی ىیؼی، میؼ امؼهللا، فی 16

نزؼ رکـا يـ ػاػ امت: بىی ىیؼی، میؼ امؼهللا، ظؿ صـت کتبة ػیگـ ای ینؼ ؿا اتيبؿات 17

.1381رب، اتيبؿات نزؼ رکـا، ل ػیؼگب امال ؾات ؼی اف

ری کجـیت اصـ، فؼگبی اث ػـثی، تـرۀ فـیؼاؼی ؿاػـ، اتيبؿات یفـ، تـا ػؼاك، کػ، ػؿ رنت 18

1387 . ،159-153.

ؼ صؼ، يـ اث ػـثی، ضیی اؼی، ف اضک، ػؿاؼ، ثـگـػا ت، تیش تضی: ضؼ ػی صؼ 19

.82، . 1385کبؿب،

عطبة آیت هللا عیی.« 1366ب ػی 16ای اب رؼۀ لت تـا ػؿ تبؿیظ عب هللا عیی ث میؼ ػی بۀ آیت» 20

ی هللا–ای امت ک اف ربت عؼا ث جی اکـ طم ىب صکت ؿا ک ث ؼبی الیت“ینؼ: ث اب رؼۀ تـا ی

ػایؼ. تؼجیـ ث ضیش ی اگؾاؿ ىؼ ا اصکب االی امت ثـ ریغ اصکب ىـػیۀ ای تمؼ ػاؿػ – ػی آ م

ربت ثػ. اگـ بی ای ای ػاؿای اعتیبؿ امت ث کی ثـ عالف گفت ا صکت ػؿ چبؿچة اصکب ربت گفت ک ای آ

–طم ف ث جی امال کب فـػیۀ ای امت ثبیؼ ػـ صکت ای الیتصکت ػؿ چبؿچة اص اعتیبؿات

ی هللا –ای اف الیت طمۀ ؿمي هللا ضتا ثبىؼ... صکت ک ىؼج ثی ؼب یک پؼیؼۀ ثی –ی هللا ػی آ م

فـػی صتی بف ؿف صذ ب اصکبامت یکی اف اصکب ایۀ امال امت مؼ ثـ ا –ػی آ م

ؿ، مبفب چبپ اتيبؿات فاؿت فـگ اؿىبػ امالی، تـا، ثگـیؼ ث: عیی، ؿس هللا، ضیف ”امت.

459-460، . 11 ، رؼ1378

493-496ب. . 21

.ث ثؼؼ 88، 2002کتبة، امبـ، اثفیؼ، ـ صبؼ، کؾا تک اث ػـثی، ایئ اـی اؼب 22

.98، . 1348آف، ضؼ بى، ؿمت اتاؿیظ، ث اتب ضؼ يیـی، منۀ اتيبؿات ایـکجیـ، 23

تبؿیغی ابی امت. اف یک م ث ػی ػىاؿی احجبت ربت االیبت ىیؼۀ ػافػ بی نأۀ ػیؼاؿ ثب ؼی، اف کت 24

اف می ػیگـ ثبیؼ ػیؼاؿ ثب ؼی ػؿ ػمتـك ، مۀ اکب لع ػیؼاؿ ثب ؼی ـؿتی ؿاجـػی ػاؿػ رػ ؼی

کؼ. ثـای یب ـػ ـ کل ثب اػػبی ػیؼاؿ ثب ا، بصت التؼاؿ ػیی فب ؿا تؼیؼ گب جبىؼ تب التؼاؿ ػیی اف

:گقاؿىی اف مۀ ػیؼاؿ ثب ؼی ثگـیؼ ث

Amir-Moezzi, Mohammad Ali, La religion discréte, croyances et pratiques spirituelles dans

l’islam shi’ite, Vrin, Paris, 2006, pp. 317-336.

.1123-1126، 1387ػؼ رؼیؼ، تـرۀ پیـف میبؿ، يـ ی، تـا، 25

اف نیضیت ػاؿػ، اب آغبفگب ػلیك آ ؼ ینت. تفنیـ ای اؼیي یق ػؿ تـ ای ک اؼیيۀ آعـ فب، ؿیي 26

امت. ثـای ىـصی اف تأی ای اؼیي ػؿ نیضیت پیچیؼ ت ث ت امت ی تبؿیظ تضالت فـاای ؿا اف مـ گؾؿاؼ

:ث االیبت یکی اف تأب ؼؿ ثگـیؼ

.67-102تب. . یغی، تـرۀ ـاػ فـبػپؿ، منۀ فـگی ـا، تـا، ثیثـگ؛ االیبت تبؿ گبی، آ، پب

:گـایی جغ ربؼی امت اؼبؿف آعـفب بی آعـ فبی، م رؼ ػائـ ػؿثبؿۀ رـیب 27

The Encyclopedia of Apocalypticism, volume 1, The Origins of Apocalypticism in Judaism and

Christianity, Edited by John J. Collins, Continuum, New York, London, 2000.

The Encyclopedia of Apocalypticism, volume 2, Apocalypticism in Western History and

Culture, Edited by Bernard McGinn, Continuum, New York, London, 2000.

The Encyclopedia of Apocalypticism, volume 3, Apocalypticism in the Modern Age, Edited by

Stephen Stein, Continuum, New York, London, 2000.

28 Tabatabai, Crisis of Consolidation, p.125.

:ىیؼیب اف ر ثگـیؼ ث« ؼی»ثـای ػؿیبفتی تبؿیغی اف 29

.200۱ػی، راػ، اؼی اتظـ ػؼ ايیؼ االحی ػيـی، يؿات ر، ک، آب،

Modarressi, Hossein, Crisis and Consolidation in the Formative Period of Shi’ite Islam, Abu

Ja’far ibn Qiba al-Razi and His Contribution to Imamite Shi’ite Thought, The Darwin

Press INC. Princeton, New Jersey, 1993.

، ؿاػی «غبـات گب تبؿیغی ث تيیغ»ا: عزی، ؼی، بیی ک ثـاگیغت ػاػ گقاؿىی کتب اف ای کتبة بلي

:فب

http://radiozamaaneh.com/idea/2007/12/post_213.html

.2007غی ا فـی فنفی؟، اؼاؿ اؼـثی ؼ، ثیـت، اکبتت، اصؼ، االب اؼی؛ صمیم تبؿی

اتزؼیؼ، صاؿات اصؼ کبتت غ اـارغ اؼبء افکـی صي رػ اکبتت، اصؼ، فی مجی ايؿی اصؼ

.200۱االب اخبی ػيـ، اؼاؿ اؼـثی ؼ، ثیـت،

30 Blumenberg, Hans, La légitimité des temps modernes, Gallimard, Paris, 1999, p.141.

: آؿای فمی کبؿبۀ میبمی ی ثگـیؼ ث« یبثت اب»مو ىیظ ػی کـکی ػؿ تکی ظـیۀ 31

Abisaab, Rula Jurdi, Converting Persia, Religion and Power in the Safavid Empire, I.B. Tauris,

London, New York, 2004, pp. 15-30.

:گبؿ ؿصبی، ثیبػگـا اػاؿ الیت فمی امت کتبة فیـ یق ؿایتی اف کـکی اف چي تبؿیظ

.138۱رؼفـیب، ؿمي، مو عبؼا کـکی ػؿ تأمیل تؼا ػت فی، يـ ػ، تـا،

32 Gray, John, Black Mass; Apocalyptic Religion and the Death of Utopia, New York, Farrar,

Straus and Giroux, New York, 2007, p. 14.

33 Ibid. p. 25.

34 Ibid. p.24 & 26.

35 Filiu, Jean-Pierre, L’apocalypse dans l’islam, p. 13.

36 Ibid.

:ثـای ىـصی اف ای برـا ثگـیؼ ث 37

Trofilmow, Yaroslav, The Siege of Mecca, The 1979 Uprising at Islam’s Holiest Shrine, First

Anchor Books Edition, New York, 2008.

ػاؼ، اب تبل گبـ ای اؿفیبثی ؿا ظؿ ىجکۀ امبػؼ ؿا نتمی ی یبؿمال پیؼ یب لیب ری اؼتجی

:آیق عاؼ امت. ثگـیؼ ث جبغ

Hegghammer, Thomas, Jihad in Saudi Arabia, Violence and Pan-Islamism Since 1979,

Cambridge University Press, 2010, p. 4.

ؼؿؿ ػا عیفۀ عؼا ب ثـػ ىؼ امت: زنی، ضؼثبلـ، ثضبؿاالاؿ ازبؼ ػؿ اػثیبت ىیؼی یق اف ؼی ث 38

بی ػؿثبؿۀ ؿاثطۀ امبػؼ، بجب ػیگـ گـ .81 .، 51، تـا، رؼ 1373کتج االمالی، اعجبؿ االئ االبؿ، ا

:آعـ فبی ثگـیؼ ث ثیبػگـای می ثب تفکـ

Filiu, Jean-Pierre, L’apocalypse dans l’Islam.

Cook, David, Contemporary Muslim Apocalyptic Literature, Syracuse University Press,

Syracuse, New York, 2005.

:ثـای ىـصی ربغ اف اؼیيۀ آعـ فبی ػؿ مت فکـی ا تن ثگـیؼ ث

Cook, David, Studies in Muslim Apocalyptic, The Darwin Press Inc, Princeton, New Jersey,

2002.

39 Ibid, p.2.

40 Ibid. pp.2-3.

:. . ک. ث ای یک1387ژاػ ػؿ رغ ؿصبی ػؿ يؼ، اؿػیجيت ؼیمغـای اص 41

http://www.radiofarda.com/content/F1_hidden_Imam/447762.html

:صنی بئت فـبؼۀ مبثك ثنیذ گفت امت ػت اصؼی ژاػ مؼۀ ظؿ اب فب امت. . ک. ای یک 42

http://www.irangreenvoice.com/article/2010/jan/28/716

ػمبئؼ میؼ یـاؼی صنیی ىیـافی ث ؿایت عػه ثگـیؼ ث: عبـات صزت ثـای آىبیی ثب فؼگی، کبؿب 43

ـکق امبػ امالة امالة امالی، اتيبؿات االمال انی ـص میؼ یـاؼی صنیی ىیـافی، تؼی ـکق امبػ

– میبمی اکجـ بىی ؿفنزبی-امت ک ػىی ای رـیب فکـی ثب تفکـ التبػی . ربت آ1383امالی، تـا،

اه پـػ اف کيف کـابت ا عػ ثی .266گـػػ: ب. . بی غنت امالة ثبف ی ث مبي –ؿایت ؿای ای کتبة

اه ثگـیؼ مبیت اػاؿا ػؿثبؿ ػمبئؼ ا اف ر ث ة .269 .ث گیؼ. ثـای ثگـیؼ مغ ی

http://www.monir.ir :ث

:بی يـیبفتۀ ای ػ بػ ثگـیؼ ث ثـای گقاؿىی کتب اف ػیؼگب 44

Khalaji, Mehdi, Apocalyptic Politics; On the Rationality of Iranian Policy, Washington Institute

for Near East Policy, 2008.

.1388ب ، يـی ب، ىبؿۀ می یک، آثب«ؼمی تمؼۀ غیـبػی» 45

ؼؿیت ػؿ مـاىیجی»ای گـ ػؿثبؿۀ فـگ ثگـیؼ ث: یـثبلـی، میؼ ؼی، بی ثـای آىبیی کتب ثب ػیؼگب 46

:، نغۀ آالی«مم

http://foeac.ir/articles/4-upheaval/353-moderniteh.html

:، نغۀ آالی«آفه ؼیت ث ؿه عالق ػؿ منۀ طبؼبت ؿاجـػی ؼبؿف امال»ثگـیؼ ث: 47

http://www.hawzah.net/Hawzah/News/NewsView.aspx?NewsType=1&LanguageID=1&NewsI

D=83424

ضؼ ضن ػػبیی، ؿییل منۀ طبؼبت ؿاجـػی ػ ؼبؿف امالی گ ثب گفت« تمؼ ثب ضؿ بؿت» 48

.138۳ب ضؿبی ثـبۀ پز تمؼ، يـی ب، ىبؿۀ می یک، آثب ػؿثبؿۀ

بصج: هللا جب فیـ امجك کيؿ ػؿ یک گؾاؿا صقة پؿ، اف ثیب ضتيی گب کیؼ ث مغب ػی اکجـ 49

هللا عیی رـأت اثـاف رػ صزتی ػؿ فب آیت گیؼ ا ػؿ ای بصج ی«. پؿ: صزتی پيت پـػۀ فت امت ضتيی»

ػؿ ربؼ فؽ کـػ امت. اف ظـ ا "از صزتی لتی ث ـؿ يبؼ وـػ و ربیگبی ؼاىت، اب اک ػؿ صکت

وـػؼ، رػ ػاؿػ، اػال اضالي وـػ، مبان ـای ی و لج اف امالة ثب ؼاؿػ ثؼثیی فـت ػي نجت ث آب

ثػ فم ظؿ ثـف ىب ثـلـاؿ بی تیی ثػ، فیـا اؿتجببت تيىیالتي از صزتی، ػؿ عب اب ای ظبـ نب

کؼ ک اػبي عيت ؿا تی ؿا ت یپؿ صز یبفتؼ." آلبی ضتيی ػي ؼاىت. اب پل اف ؿصت اب آفاػی طمی

امت اک اػتمبػ ػاؿؼ و جبیؼ جك االػبتی و ػاؿ، تفىـ از صزتی تضي ىؼ»افقایؼ: ػاؼ ی ی يـع

ىػ تب فـاگیـػ مؼ ظؿ اب فب ثبىؼ، فیـا ای اـ ثبػج ی ػمت ؿی ػمت ثگؾاؿی تب فنبػ رب ؿا

رب ؿا و وه وی تب فنبػ بیی ثـای االس ربؼ ؿت گیـػ ظؿ ػمت ثیفتؼ ؾا ظیف بمت صـوت

ثـای«. التبػ، میبمت ... ػؿ ػمتؿ وبؿ آب لـاؿ گـفت تب صـت ظؿ وؼ فـاگیـػ. ػؿ ی ؿامتب تغـیت اعالق،

:نغۀ آالی ای بصج ثگـیؼ ث

http://www.fararu.com/vdcj8vex.uqev8zsffu.html

اف ضػ (hojjatiya) «صزتی»تبؿیغی ػؿثبؿۀ از صزتی ثگـیؼ ث مبۀ بی ثـای یکی اف ثتـی گقاؿه 50

:؛ نغۀ آالی(Encyclopedia Iranica) ؼؿی ػؿ ػائـ اؼبؿف ایـایکب

http://www.iranica.com/articles/hojjatiya

:متیقی ؿصبیت ػؿ ػـ ضؼؿبىب پی اف ر ثگـیؼ ث ثبئیت ـای عاؼ ثـگی اف کتبةث 51

بی صزت االمال فنفی تب لؼ برـت مغـای ، اف1334ثبئیب، یۀ اي مبي –ژاػ، نؼػ، ؿصبیت کنتبی

.1386ـکق امبػ امالة امالی، تـا، آیت هللا ثـرـػی اف ایـا،

گ ثـػاىت م اف از صزتی؛ گفت»ثگـیؼ ث: 1357پل اف امالة مبي ثـای اؿفیبثی کبؿبۀ از صزتی 52

:ىـؼ اـف؛ نغۀ آالی« ػبػ ثبلی، ثب

http://shahrvandemroz.blogfa.com/post-331.aspx

پل فؼبیت ػی ا مت اػػبی اؿتجب ؿجـ آ، میؼ ضؼلؼاػ ىؼ گـ ؼیت، تنت ث از صزتی 53

اف پبىیؼ. ثـای گقاؿىی ػؿ ای ثبؿ هللا میؼ بػی یالی، ثب ؼی ث ػا فاؿت االػبت افتبػ یالی، ۀ آیت

. ،1385، ل، ىبمی از صزتی، فالي کحـ اؼی، ػی یک، مب، رـیب ثگـیؼ ث: ػیب نت، میؼ یبء

185-175.

:، يـیبفت ػؿ ىـؼ اـف، نغۀ آالی«ب اف از صزتی تب بػ ازی»صزبؿیب، مؼیؼ، 54

http://shahrvandemroz.blogfa.com/post-330.aspx

:ای کت ؿا فػ گ ػؿ مبۀ عػ یبػآؿ ىؼ امت 55

Maghen, Ze’ev,” Occultation in Perpetuum: Shi’ite Messianism and the Policies of the Islamic

Republic” in The Middle East Journal, Volume 62, Number 2, Spring 2008

بـی کـث ثب ػال میؼ ضؼ صنی جبجبیی، منۀ پژيی صکت ىیؼ، ؾاکـات کبتجبت پـفنؿ 56

.180، 1385 ایـا، تـا، فنفۀ

اکتيبفبت بیؼی ىجی ث ؼزقات آ صـت ظؿ »ک ػؿ ػـ ب آ میؼ صن اثطضی ؼتمؼ امت ث ػی 57

عاة یبػ ػؿ ثیؼاؿی یب ػؿ ػب ىػ ک یب عػه ػؿ بیی ک کتـ کنی اف ىیؼیب یبفت ی تيـفبت اللبت کـػ

« ظؿ غـی»ثبثـ ای ب ػؿ ػـ « ثـایو صب يؼ ثبىؼ ظؿ کـػ کبىف یب کنی ک ؿػ حق امت

امت. ]اجت اف ظـ ػمتؿی قػیک« ظؿ کجـی»کی ثبفگيت ؼی یب ب ػؿۀ غیجت غـی[ فؼگی ی ]ثـاثـ

« اغـ»عطبمت چ ظؿ ؾکـ امت ثبیؼ « ظؿ» ثـای« کجـی» « غـی»کبؿثـػ ؿت ج فت

:ثگـیؼ ث .[ث کبؿ ثـػ« اکجـ»

.11اثطضی، میؼ صن، اللبت ثب اب فب، ل، چبپ ثینت یک، .

58 Amanat, Abbas, Apocalyptic Islam and Iranian Shi’ism, London-New York, I.B. Tauris,

2009, p.42.

59 Habermas, Jürgen, The Philosophical Discourse of Modernity, trans. Frederick Lawrence,

Policy Press, Cambridge, 1985, pp. 184-209.

60 Adams, Nicholas, Habermas and Theology, Cambridge University Press, 2006, pp. 217-

218.

61 O’Leary, Stephen, Arguing Apocalypse, Oxford University Press, 1994, p. 4

62 Maghen, Ze’ev,” Occultation in Perpetuum: Shi’ite Messianism and the Policies of the

Islamic Republic” in The Middle East Journal, Volume 62, Number 2, Spring 2008.

«اب رؼۀ لت»تبؿیظ ایـا ث عطب ؿفت امت؛ اف ر گب کـػ اطالس ای ؿیؼاػب یب نبئ ػؿ ف پبؿگ

اب ػـ، اب فب، ؼی امت. ب. ىػ، فیـا اب رؼۀ الؼی، ب ػؿ ایـا ث کبؿ ثـػ ی ثـای ۀ اب رؼ

.255.

63 Eliade, Mircea, Myth and Reality, Trans. Willard R. Trask. Harper & Row, New York,

1963, p. 65.

64 David Cook, Op.Cit, p. 1.

65 Amanat, Abbas, Op.Cit, p.42.

66 Ibid. p. 222.

67 Walzer, Michael, The Revolution of the Saints; A study in the Origins of Radical Politics,

Harvard University Press, 1981, pp. 2-3.

68 Ibid. p.11.

69 Jacques Derrida, “Of an apocalyptic Tone Recently Adopted in Philosophy” trans. John,.

Leavey, Jr , in Semeia an experimental journal for Biblical criticism; No: 23: Derrida and

Biblical Studies; edited by Robert Detweiler, 1982; p. 89.

اف فب نیضبثبؿی ربیگبی یژ ػاؿؼ. ـ ػ ػؿ ای فی مغت احـپؾیـفت ػؿ اؼیيۀ ػؿیؼا بؼ اتـ ثیبی آعـ

ثیبی ػاؿػ. ثـای ىـصی ػلیك تفبت ثیبػی ثب تفنیـ مت آعـ فبی یػی نتؼ. اجت ع ػؿیبفت ػؿیؼا اف ای م

:ػؿ اؼیيۀ ػؿیؼا ثگـیؼ اف ر ث ػؿثبؿۀ ف آعـ فب

Understanding Derrida, Edited by Jack Reynolds and Jonathan Roffe, Continuum, New York &

London, 2004, pp. 59-61.

Caputo, John D. The Prayers and Tears of Jacques Derrida; Religion without Religion, Indiana

University Press, Bloomington & Indianapolis, 1997, pp. 69-159.