O d l u k e. O d l u k e kojima se... · Web viewPravičnost postupka ocjenjuje se na osnovu postupka kao cjeline (Evropski sud za ljudska prava, Barbera, Messeque i Jabardo protiv

O d l u k e

Odluke kojima se usvaja ustavna žalbai utvrđuje povreda prava

Oblast građanskog prava

(utvrđene povrede prava na pravično suđenje iz člana 32, prava na slobodu izražavanja iz člana 47, prava svojine iz člana 58 UstavaCrne Gore,

prava iz člana 6 stav 1, člana 10 Evropske konvencije i prava iz člana 1 Protokola br. 1 uz Konvenciju)

***

POVREDA PRAVA NA PRAVIČNO SUĐENJE U DIJELU KOJI SE ODNOSI NA PRISTUP SUDU IZ ČLANA 32 USTAVA I ČLANA 6 STAV 1 EVROPSKE KONVENCIJE.

Ustavni sud Crne Gore u sastavu: predsjednik prof.dr Milan Marković i sudije - Miodrag Iličković, Desanka Lopičić, Fetija Međedović, Miraš Radović i Miodrag Latković, na osnovu odredaba člana 149 stav 1 tačka 3 Ustava Crne Gore, člana 32 tačka 3 i člana 56 stav 1 Zakona o Ustavnom sudu Crne Gore (»Službeni list Crne Gore«, br. 64/08), na sjednici od 20. decembra 2012. godine, donio je

O D L U K U

I - USVAJA SE ustavna žalba.

II - UKIDA SE rješenje Vrhovnog suda Crne Gore, Rev.br. 1415/09, od 16. decembra 2009. godine i predmet vraća Vrhovnom sudu Crne Gore na ponovno odlučivanje.

Ova odluka objaviće se u »Službenom listu Crne Gore«.

O b r a z l o ž e nj e

1. M.D., iz Pljevalja, podnio je blagovremanu i dozvoljenu ustavnu žalbu, izjavljenu protiv rješenja Vrhovnog suda Crne Gore Rev. br. 1415/09, od 16. decembra 2009. godine, presuda Višeg suda u Bijelom Polju, Gž. br. 1595/08, od 16. jula 2009. godine i Osnovnog suda u Pljevaljima, P.br. 169/08, od 2. oktobra 2008. godine.

Podnosilac smatra da su mu osporenim odlukama suda povrijeđena prava zajemčena odredbama čl. 32 i 58 Ustava Crne Gore.

1

U žalbi podnosilac navodi: da je Osnovni sud u Pljevljima osporenom odlukom utvrdio da je ništav ugovor o otkupu stana; da je Viši sud u Bijelom Polju potvrdio presudu Osnovnog suda, a da je Vrhovni sud Crne Gore svojim rješenjem odbacio reviziju kao nedozvoljenu, jer je po ocjeni tog suda vrijednost predmeta spora ispod zakonskog minimuma po kojem se cijeni dozvoljenost revizije; da je u konkretnom slučaju vrijednost stana mnogo veća od 5.000,00 €, odnosno 10.000,00 €, koliki je sada zakonski minimum za dozvoljenost revizije. Predlaže ukidanje osporenih odluka i vraćanje predmeta na ponovni postupak.

2. Ustavni sud je, saglasno odredbama člana 26 stav 1 i člana 27 stav 1 Zakona o Ustavnom sudu Crne Gore (»Službeni list Crne Gore«, br. 64/08), zatražio od Vrhovnog suda mišljenje na navode sadržane u ustavnoj žalbi.

U dostavljenom mišljenju navodi se da taj Sud ostaje pri razlozima iz rješenja koje se osporava u ustavnosudskom postupku.

3. Za potrebe ustavnosudskog postupka pribavljen je spis predmeta Osnovnog suda u Pljevljima, P. br. 169/08.

4. Ustavni sud, saglasno odredbi člana 149 stav 1 tačka 3 Ustava Crne Gore, odlučuje o ustavnoj žalbi zbog povrede ljudskih prava i sloboda zajamčenih Ustavom, nakon iscrpljivanja svih djelotvornih pravnih sredstava. Prema odredbi člana 48 Zakona o Ustavnom sudu Crne Gore (»Službeni list Crne Gore«, br. 64/08) ustavna žalba može se podnijeti protiv pojedinačnog akta državnog organa, organa državne uprave, organa lokalne samouprave ili pravnog lica koje vrši javna ovlašćenja, zbog povrede ljudskih prava i sloboda zajemčenih Ustavom, nakon iscrpljivanja svih djelotvornih pravnih sredstava.

U toku postupka pružanja ustavnosudske zaštite, povodom ispitivanja osnovanosti žalbe u granicama istaknutog zahtjeva, Ustavni sud utvrđuje da li je podnosiocu ustavne žalbe povrijeđeno njegovo Ustavom zajamčeno pravo ili sloboda.

5. U sprovedenom postupku, uvidom u spise predmeta, Ustavni sud je utvrdio sljedeće činjenice i okolnosti od značaja za odlučivanje u ovom ustavnosudskom postupku:

Parnični postupak radi poništaja ugovora i izvršenja činidbe, pokrenut je pred Osnovnim sudom u Pljevljima, 4. aprila 2003. godine, tužbenim zahtjevom, da Sud utvrdi da je ništav i bez pravnog dejstva ugovor o otkupu stana koji se nalazi u Pljevljima, površine 64,98 m2, koji su zaključili, prvotuženi – podnosilac žalbe i drugotužena Javna ustanova Crna Gora – Veterinarska stanica „Pljevlja“ iz Pljevalja, dana 22. jula 1992. godine i ovjerili kod Osnovnog suda u Pljevljima pod Ov.I.br. 2579/92, od 30. jula 1992. godine, kao i da podnosilac ustavne žalbe, predmetni stan, u roku od 15 dana, po pravosnažnosti presude, preda tužiocu na slobodno korišćenje i raspolaganje, slobodan od lica i stvari.

U tužbi je navedena vrijednost spora u iznosu od 1.000,00 €, pa je sud na glavnoj raspravi prije početka raspravljanja o glavnoj stvari, rješenjem naložio punomoćniku tužioca da uredi tužbu i dostavi sudu dokaz o izvršenoj uplati takse na tužbu. Tužilac je podneskom od 15. marta 2006. godine, opredijelio vrijednost spora u ovom predmetu na iznos od 6.000,00 €,

2

što je prvostepeni sud prihvatio i označio u presudi kao vrijednost spora. Postupak je pravosnažno okončan presudom Višeg suda u Bijelom Polju, Gž.br. 1595/08, od 16. jula 2009. godine, kojom je izjavljena žalba podnosioca ustavne žalbe odbijena, kao neosnovana.

Odlučujući o reviziji, izjavljenoj protiv presude Višeg suda u Bijelom Polju, Vrhovni sud je rješenjem, Rev.br. 1415/09, od 16. decembra 2009. godine, odbacio reviziju kao nedozvoljenu. U obrazloženju rješenja se, pored ostalog, navodi da je članom 382 stav 3 Zakona o parničnom postupku, izmijenjenoj članom 8 Zakona o izmjenama Zakona o parničnom postupku (»Službeni list SRJ«, br. 3/02), koji je bio u primjeni u vrijeme podnošenja tužbe, propisano da revizija nije dozvoljena u imovinsko pravnim sporovima u kojima se tužbeni zahtjev ne odnosi na potraživanje u novcu, predaju stvari ili izvršenje neke druge činidbe, ako vrijednost predmeta spora koju je tužilac u tužbi naveo ne prelazi 300.000,00 dinara. Sud je utvrdio da je tužilac u tužbi naznačio vrijednost predmeta spora u iznosu od 1.000 €, pa kako taj iznos po kursu na dan podnošenja tužbe ne prelazi 300.000,00 dinara, reviziju je valjalo odbaciti, kao nedozvoljenu.Činjenica da je tužilac podneskom od 15. marta 2006 godine izmijenio vrijednost spora na iznos od 6.000,00 €, nije ni od kakve važnosti za drugačije odlučivanje, jer tužilac ne može mijenjati vrijednost predmeta spora naznačenu u tužbi i provjeru tačnosti označene vrijednosti može vršiti samo sud po službenoj dužnosti ili po prigovoru tuženog najlkasnije na pripremnom ročištu, a ako pripremno ročište nije održano onda na glavnoj raspravi prije početka raspravljanja o glavnoj stvari, shodno odredbama člana 337 Zakona o parničnom postupku.

6. Za odlučivanje u konkretnom predmetu pravno relevantne su odredbe sledećih propisa: Ustava Crne Gore:

»Svako ima pravo na pravično i javno suđenje u razumnom roku pred nezavisnim, nepristrasnim i zakonom ustanovljenim sudom (član 32).»Jemči se pravo svojine.Niko ne može biti lišen ili ograničen prava svojine, osim kada to zahtijeva javni interes, uz pravičnu naknadu (član 58 st. 1 i 2).« „Vrhovni sud je najviši sud u Crnoj Gori. Vrhovni sud obezbjeđuje jedinstvenu primjenu zakona od strane sudova (član 124 stav 1 tačka 2)«.

Zakona o parničnom postupku (»Službeni list SFRJ«, br. 4/77, 36/77, 6/80, 36/80, 43/82, 72/82, 69/82, 58/84, 74/87, 57/89, 20/90, 27/90 i 35/91 i u »Službenom listu SRJ«, br. 27/92, 31/93, 24/94, 12/98 i 15/98), koji je važio u vrijeme spornog odnos:

Član 40 »Ako se tužbeni zahtev ne odnosi na novčani iznos, ali tužilac u tužbi navede da pristaje da umesto ispunjenja tog zahteva primi određeni novčani iznos, kao vrednost predmeta spora uzeće se taj iznos. U drugim slučajevima, kad se tužbeni zahtev ne odnosi na novčani iznos, merodavna je vrednost predmeta spora koju je tužilac naznačio u tužbi. Ako je u slučaju iz stava 2. ovog člana tužilac očigledno suviše visoko ili suviše nisko naznačio vrednost predmeta spora, tako da se postavlja pitanje stvarne nadležnosti, sastava suda ili prava na izjavljivanje revizije, sud će, najdocnije na pripremnom ročištu, a ako pripremno ročište nije održano onda na glavnoj raspravi pre početka raspravljanja o glavnoj stvari, brzo i na pogodan način proveriti tačnost označene vrednosti. “

Član 382. St. 1,2 i 3 “Protiv pravnosnažne presude donesene u drugom stepenu, u svim sporovima stranke mogu izjaviti reviziju u roku od 30 dana od dana dostavljanja prepisa presude. Revizija nije dozvoljena u imovinskopravnim

3

sporovima u kojima se tužbeni zahtev odnosi na potraživanje u novcu, na predaju stvari ili izvršenje neke druge činidbe, ako vrednost predmeta spora pobijanog dela pravnosnažne presude ne prelazi 300.000 dinara. Revizija nije dozvoljena u imovinskopravnim sporovima u kojima se tužbeni zahtev ne odnosi na potraživanje u novcu, predaju stvari ili izvršenje neke druge činidbe, ako vrednost predmeta spora koju je tužilac u tužbi naveo ne prelazi 300.000 dinara«. 7. Ustavni sud je, nakon razmatranja navoda ustavne žalbe i odluka sudova, utvrdio da je osporenim rješenjem Vrhovnog suda podnosiocu žalbe, povrijeđeno pravo na pravično suđenje, zajemčeno članom 32 Ustava, u dijelu koji se odnosi na pristup sudu.

Pravo na pristup sudu nije apsolutno pravo, već podliježe ograničenjima koja ne smiju narušavati samu bit prava i njegov legitimni cilj, a to je pristup pravnom sredstvu. Ograničenja pristupa sudu su kompatibilna sa članom 6 stav 1 Evropske konvencije samo ako su u skladu sa relevantnim domaćim zakonima i drugim propisima, ukoliko teže ka legitimnom cilju i ukoliko postoji razuman odnos srazmjernosti između sredstava koja su upotrijebljena i cilja čijem se ostvarivanju teži (Presuda Evropskog suda za ljudska prava Golder protiv Ujedinjenog Kraljevstva, od 21. februara 1975.godine, serija A, broj 18 stav 35; Philis protiv Grčke, presuda od 27.avgusta 1991.godine, serija A, broj 209 stav 59).

Sudski postupci moraju se sprovesti u skladu sa ustavnim načelom vladavine prava kao najviše vrijednosti ustavnog poretka Crne Gore. Njihovo sprovođenje ne smije se izjednačiti samo sa zahtjevom za zakonitošću postupanja organa državne vlasti, već mora uključiti i zahtjev prema kojem zakonske posljedice moraju biti primjerene legitimnim očekivanjima stranaka u svakom konkretnom slučaju, čime se ujedno ostvaruje i načelo pravičnog postupka iz člana 32 Ustava, odnosno člana 6 stav 1 Konvencije. U takva očekivanja, po nalaženju Ustavnog suda, nesumnjivo spada i očekivanje da će se spor riješiti primjenom pravnih standarda važećih u vrijeme njegovog pokretanja.

Ograničavanje vrijednosti predmeta spora utiče na više načina na pravnu poziciju stranaka u parnici i, između ostalog, na mogućnosti izjavljivanja revizije. Prema Zakonu o parničnom postupku, tužilac je dužan da navede vrijednost spora u samoj tužbi ako želi da koristi reviziju, a tuženi može to pravo da osigura ako u odgovoru na tužbu, odnosno na pripremnom ročištu i na glavnoj raspravi, prije upuštanja o raspravljanju o glavnoj stvari, odgovarajućom intervencijom izazove sudsku kontrolu. U ustavnosudskom postupku utvrđeno je da je tužilac, na zahtjev suda da uredi tužbu, izmijenio vrijednost spora naznačenu u tužbenom zahtjevu opredijeljujući je u podnesku, od 15. marta 2006. godine,u visini od 6.000,00 €, na koju, prema zapisniku sa tog ročišta, nije bilo prigovora niti drugačijeg određenja vrijednosti spora i da je na tužbu plaćena sudska taksa u iznosu od 120,00 €. Osnovni sud u Podgorici je prihvatio tu vrijednost spora i u uvodu presude označio da je vrijednost spora 6.000,00 €, saglasno kojoj je, prema odredbama Zakona o parničnom postupku, podnosiocu ustavne žalbe bilo dozvoljeno podnošenje revizije. Dakle, u konkretnom slučaju, tuženi – podnosilac ustavne žalbe je imao legitimno očekivanje da će odlučivanje u ovom sporu završiti pred Vrhovnim sudom, jer su nižestepeni sudovi saglasno Zakonu prihvatili opredijeljenu vrijednost predmeta spora koju je tužilac označio u iznosu od 6.000,00€.

4

Ustavni sud je ocijenio da je Vrhovni sud, u ovom slučaju, dopuštenost revizije zasnovao na pretjeranom formalizmu u tumačenju procesnih pretpostavki na pristup Vrhovnom sudu kao najvišem sudskom organu, na štetu podnosioca ustavne žalbe. Taj pretjerani formalizam u prvom redu dovodi do povrede prava na pravično suđenje, odnosno do uskraćivanja prava da nadležni sud ocjeni sve navode podnijete revizije i pravično raspravi i odluči o potencijalnim pravima podnosilaca ustavne žalbe na koje su u reviziji ukazali. Prema praksi Evropskog suda za ljudska prava primjenjivana ograničenja ne smiju spriječiti niti umanjiti pristup pravnom lijeku koji pripada podnosiocu na takav način ili do takve mjere da bi sama suština toga prava bila umanjena ili oslabljena (presuda od 19.VI.2001.u predmetu Kreuz protiv Poljske; presuda od 23.XI.1993.u predmetu Poitrimol protiv Francuske; presuda od 14.XII.1999. u predmetu Khalfaoui protiv Francuske; presuda od 15.II.2000.u predmetu Garcia Manibardo protiv Španjolske; presuda od 6.XII.2001 u predmetu Yagtzilar i dr. Protiv Grčke).

Stoga, Ustavni sud je ocijenio da je osporenim rješenjem Vrhovni sud povrijedio pravo podnosioca žalbe na pristup tom sudu, zajemčeno odredbom člana 32 Ustava i članom 6 stav 1 Konvencije.

Na osnovu iznijetih razloga,odlučeno je kao u izreci.

Odluka o objavljivanju ove odluke zasnovana je na odredbi člana 151 stav 2 Ustava Crne Gore i člana 34 stav 2 Zakona o Ustavnom sudu Crne Gore. Už-III br. 64/10 USTAVNI SUD CRNE GORE20. decembar 2012. godine PREDSJEDNIK,P o d g o r i c a Prof.dr Milan Marković,s.r.

***

POVREDA PRAVA NA PRAVIČNO SUĐENJE U DIJELU KOJI SE ODNOSI NA NAČELO PRAVIČNOG POSTUPKA IZ ČLANA 32 USTAVA CRNE GORE I ČLANA 6 STAV 1 EVROPSKE KONVENCIJE.

Ustavni sud Crne Gore u sastavu: predsjednik prof.dr Milan Marković i sudije Miodrag Latković, Desanka Lopičić, Fetija Međedović, Miraš Radović i Miodrag Iličković, na osnovu odredaba člana 149 stav 1 tačka 3 Ustava Crne Gore, člana 32 tačka 3 i člana 56 stav 1 Zakona o Ustavnom sudu Crne Gore (»Službeni list Crne Gore«, br. 64/08), na sjednici od 27. novembra 2012. godine, većinom glasova, donio je

O D L U K U

5

USVAJA SE ustavna žalba.

UKIDA SE rješenje Vrhovnog suda Crne Gore, Rev.br. 80/10, od 16. marta 2010. godine i predmet vraća Vrhovnom sudu Crne Gore na ponovni postupak.



1. Z.Z., iz Zagreba, koju zastupa Vladimir Čović, advokat iz Bijelog Polja, podnijela je blagovremenu i dozvoljenu ustavnu žalbu protiv rješenja Osnovnog suda u Bijelom Polju, P.br. 75/09, od 9. marta 2009. godine, Višeg suda u Bijelom Polju, Gž.br. 1057/09, od 17. novembra 2009. godine i Vrhovnog suda Crne Gore, Rev.br. 80/10, 16. marta 2010. godine.

Podnositeljka smatra da su joj osporenim rješenjima povrijeđena ustavna prava zajemčena odredbom čl. 32 i 58 Ustava Crne Gore.

Obrazlažući povredu navedenih prava ističe, da je pobijanim prvostepenim rješenjem utvrđeno da je tužba koju je ona podnijela protiv tužene N.M., iz Bijelog Polja povučena 9. marta 2010. godine; da je razlog za ovakvu odluku Sud našao u činjenici da ona nije uplatila troškove objavljivanja oglasa u „Službenom listu Republike Crne Gore“, u iznosu od 25 €, radi postavljanja privremenog zastupnika tuženoj koja se nalazila u Francuskoj na nepoznatoj adresi; da je navedeno rješenje donijeto u ponovljenom suđenju, jer je prvostepena presuda u ovoj pravnoj stvari, P.br. 763/03, od 10. juna 2006. godine, kojom je tužbeni zahtjev tužilje djelimično usvojen, ukinuta presudom Višeg suda u Bijelom Polju, Gž.br. 1044/06, od 12. decembra 2008. godine iz razloga, što privremeni zastupnik tužene, M.I., koju je prvostepeni sud postavio rješenjem (nakon što je tužilja uplatila neophodne troškove za postavljanje privremenog zastupnika), po nalaženju drugostepenog suda ne ispunjava uslove za privremenog zastupnika shodno odredbi čl. 84 st. 1 ZPP-a; da u ponovnom suđenju tužilja nije ponovo uplatila troškove za istu namjenu, odnosno za postavljanje novog privremenog zastupnika, jer je i odgovornost na sudu što je svojom greškom postavio "nestručnu" osobu, pa tužilja ne treba da snosi troškove koje je sud prouzrokovao; da je direktna posledica donošenja pobijanih odluka povreda prava svojine, na osnovu kojeg je pokrenut postupak pred Osnovnim sudom u Bijelom Polju, radi naknade po osnovu gradnje na tuđem zemljištu.

2. Ustavni sud je, saglasno odredbama člana 26 stav 1 i člana 27 stav 1 Zakona o Ustavnom sudu zatražio od Vrhovnog suda mišljenje na navode sadržane u ustavnoj žalbi. Vrhovni sud, do dana odlučivanja po ovoj ustavnoj žalbi, nije dostavio traženo mišljenje.

3. Za potrebe ustavnosudskog postupka pribavljen je spis predmeta Osnovnog suda u Bijelom Polju, P.br. 75/09.

4. Ustavni sud, saglasno odredbi člana 149 stav 1 tačka 3 Ustava Crne Gore, odlučuje o ustavnoj žalbi zbog povrede ljudskih prava i sloboda zajamčenih Ustavom nakon iscrpljivanja svih djelotvornih pravnih sredstava. Prema odredbi člana 48 Zakona o Ustavnom sudu Crne Gore (»Službeni list Crne Gore«, br. 64/08) ustavna žalba može se podnijeti protiv

6

pojedinačnog akta državnog organa, organa državne uprave, organa lokalne samouprave ili pravnog lica koje vrši javna ovlašćenja, zbog povrede ljudskih prava i sloboda zajemčenih Ustavom, nakon iscrpljivanja svih djelotvornih pravnih sredstava.

U toku postupka pružanja ustavnosudske zaštite, povodom ispitivanja osnovanosti žalbe, u granicama istaknutog zahtjeva, Ustavni sud utvrđuje da li je podnosiocu ustavne žalbe povrijeđeno njegovo Ustavom zajamčeno pravo ili sloboda.

5. U sprovedenom postupku, uvidom u spis predmeta, Ustavni sud je utvrdio sljedeće činjenice i okolnosti od značaja za odlučivanje u ovom ustavnosudskom postupku:

- Parnični postupak radi isplate naknade po osnovu gradnje na tuđem zemljištu pokrenut je pred Osnovnim sudom u Bijelom Polju, 6. oktobra 2003. godine, tužbenim zahtjevom podnositeljke ustavne žalbe.

- Rješenjem Osnovnog suda u Bijelom Polju, P.br. 75/09, od 9. marta 2009. godine, utvrđeno je da je tužba tužilje Z.Z., iz Zagreba, protiv tužene N.M., iz Bijelog Polja povučena dana 9. marta 2009. godine.

U obrazloženju rješenja, pored ostalog, navodi se: da je postupajući po tužbi tužilje, ovaj sud donio presudu 10. juna 2006. godine, koja je rješenjem Višeg suda u Bijelom Polju, Gž.br. 1044/06, od 12. decembra 2008. godine, ukinuta u dijelu izreke pod stavom 2 , kojim je odbijen tužbeni zahtjev tužilje za veći iznos od dosuđenog, kao i u dijelu izreke pod st.1 kojim je odlučeno o troškovima postupka i predmet je vraćen istom sudu na ponovno suđenje; da je postupajući po rješenju Višeg suda u Bijelom Polju, Gž.br.1044/06, od 12. decembra 2008. godine, sud zakazao glavnu raspravu za dan 20. februar 2009. godinu, kojoj je pristupio punomoćnik tužilje, dok nije pristupila tužena jer nije uredno pozvana; da je na odnosnoj raspravi sud naložio punomoćniku tužilje da na ime troškova objavljivanja oglasa u Službenom listu RCG uplati iznos od 25 €, radi postavljanja privremenog zastupnika tuženoj N.M., iz Bijelog Polja, sada u Francuskoj na nepoznatoj adresi; da kako tužilja nije položila iznos troškova za postavljanje privremenog zastupnika u roku od 8 dana, to je sud shodno čl. 84 ZPP-a, u vezi sa čl. 10 Zakona o izmjenama i dopunama Zakona o parničnom postupku, odlučio kao u izreci ovog rješenja.

- Rješenjem Višeg suda u Bijelom Polju, Gž.br. 1057/09, od 17. novembra 2009. godine, potvrđeno je prvostepeno rješenje, dok je žalba tužilje (podnositeljke ustavne žalbe) odbijena kao neosnovana.

U obrazloženju rješenja, pored ostalog, navodi se: da je pravilan zaključak prvostepenog suda kada se pozvao na odredbu čl. 84 u vezi čl.10 ZPP-a, jer tužilja, odnosno njen punomoćnik koji je bio prisutan na glavnoj raspravi, nije izvršio uplatu određenog iznosa; da je prvostepeni sud postupajući po primjedbama ovog suda Gž.br. 1044/06, od 12. decembra 2008. godine, kojim je ukazano da privremeni zastupnik tužene, M.I. nije osposobljena da pravilno zastupa interese svog štićenika- tužene, to je prvostepeni sud u ponovnom postupku saglasno odredbi čl. 84 ZPP-a, postavio legitimnog zastupnika tužene u ličnosti M.I., stručnog saradnika Osnovnog suda u Bijelom Polju i obavezao tužilju da uplati određeni iznos, što ona nije učinila, pa se tužba smatra povučenom.

7

- Odlučujući o reviziji tužioca (podnositeljke ustavne žalbe) izjavljenoj protiv rješenja Višeg suda u Bijelom Polju, Vrhovni sud Crne Gore je rješenjem, Rev.br. 80/10, od 16. marta 2010. godine, odbio reviziju kao neosnovanu.

U obrazloženju rješenja, pored ostalog, navodi se: da je prvostepeni sud rješenjem donesenim na zapisniku glavne rasprave od 20. februara 2009. godine, naložio tužilji da na ime troškova postavljanja privremenog zastupnika uplati iznos od 25 € u roku od 8 dana; da tužilac nije postupio po ovom rješenju, pa je prvostepeni sud rješenjem P.br. 75/09, od 9. marta 2009. godine, utvrdio da je tužba povučena; da imajući u vidu odredbe Zakona o parničnom postupku, proizilazi da je tužilja bila dužna da postupi po nalogu suda i uplati iznos troškova za postavljanje privremenog zakonskog zastupnika, nezavisno od toga što, propustom prvostepenog suda ranije postavljen privremeni zastupnik, nije bio iz reda "stručno osposobljenih lica".

6. Za odlučivanje u konkretnom predmetu pravno relevantne su odredbe sljedećih propisa:

Ustava Crne Gore:

"Svako ima pravo na pravično i javno suđenje u razumnom roku pred nezavisnim, nepristrasnim i zakonom ustanovljenim sudom (član 32).

"Jemči se pravo svojine. Niko ne može biti lišen ili ograničen prava svojine, osim kada to zahtijeva javni interes, uz pravičnu naknadu. Prirodna bogatstva i dobra u opštoj upotrebi su u državnoj svojini.(član 58)".

"Vrhovni sud je najviši sud u Crnoj Gori. Vrhovni sud obezbjeđuje jedinstvenu primjenu zakona od strane sudova. (član 124 stav 1 i 2)".

Zakona o parničnom postupku (»Službeni list Republike Crne Gore«, br. 22/04 i 76/06):

"U članu 84 stav 2 zamjenjuje se sa dva nova stava, koja glase:"U slučajevima iz člana 82 st. 2 i 3 ovog zakona tužilac je dužan da položi iznos troškova privremenog

zastupnika.Ako tužilac ne položi iznos troškova za postavljenje privremenog zastupnika, u roku koji mu sud odredi,

tužba će se smatrati povučenom".(član 10)""Sud postavlja privremenog zastupnika iz reda advokata ili drugih stručno osposobljenih lica.U slučajevima iz člana 82 st. 2 i 3 ovog zakona tužilac je dužan da položi iznos troškova privremenog

zastupnika.Ako tužilac ne položi iznos troškova za postavljenje privremenog zastupnika, u roku koji mu sud odredi,

tužba će se smatrati povučenom.(član 84)".

7. Ustavni sud je, nakon razmatranja navoda ustavne žalbe i rješenja sudova, utvrdio da je osporenim rješenjem Vrhovnog suda podnositeljki žalbe, povrijeđeno pravo na pravično suđenje, u dijelu koji se odnosi na pristup sudu, zajamčeno odredbom člana 32 Ustava.

Ustavni sud je uvidom u spise predmeta utvrdio da su sudovi u postupku utvrdili činjenice da je, u parnici P.br. 763/03, na zapisniku o glavnoj stvari, od 23. juna 2004. godine, Sud donio rješenje da se tuženoj, koja nema punomoćnika postavi privremeni zastupnik, M.I. diplomirani pravnik - pripravnik tog suda i da troškove objavljivanja oglasa snosi tužilja; da je Osnovni sud u Bijelom Polju, presudom P.br. 763/03, od 10. juna 2006. godine, djelimično usvojio tužbeni zahtjev tužilje (podnositeljke ustavne žalbe) i obavezao tuženu da tužilji na ime

8

naknade po osnovu gradnje objekta - porodične kuće (...) isplati iznos od 3.236, 43€, kao i da joj naknadi troškove parničnog postupka u iznosu od 1.472,22 €, dok je u drugom stavu tužbeni zahtjev u dijelu kojim je tražila da joj tužena po istom osnovu isplati veći iznos od dosuđenog i to u iznosu još od 11.176, 57 €, odbijen kao neosnovan; da je Viši sud u Bijelom Polju, odlučujući po žalbi tužilje (podnositeljke ustavne žalbe) izjavljenoj na navedenu presudu, donio 12. decembra 2008. godine, rješenje Gž.br.1044/06, kojim je ukinuo prvostepenu presudu u dijelu izreke pod stavom II kojim je odbijen tužbeni zahtjev tužilje za veći od dosuđenog i u dijelu izreke pod stavom I kojim je odlučeno o troškovima postupka i predmet vraćen istom sudu na ponovno suđenje.

U ponovnom suđenju, u predmetu P.br. 75/2009, punomoćnik tužilje je na zapisniku o glavnoj raspravi od 20. februara 2009. godine, istakao primjedbe iz ukidnog rješenja o potrebi postavljanja novog zakonskog zastupnika i da je, u dogovoru sa tužiljom, odlučeno da se protive postavljanju novog privremenog zastupnika, kao i o eventualnoj uplati za novog privremenog zastupnika i da nikakve troškove u tom pravcu neće izvršiti; da je prvostepeni sud, rješenjem donesenim na zapisniku o glavnoj raspravi, od 20. februara 2009. godine, tuženoj postavio privremenog zastupnika u ličnosti M.I. - stručnog saradnika ovog suda i naložio podnositeljki ustavne žalbe na ime troškova objavljivanja uplati iznos od 25 €, da je nakon toga, Osnovni sud u Bijelom Polju, 9. marta 2012. godine, donio rješenje, kojim je utvrdio da je tužba podnositeljke ustavne žalbe povučena, koje rješenje je potvrđeno od Višeg suda u Bijelom Polju, a Vrhovni sud je reviziju podnositeljke ustavne žalbe odbio kao neosnovanu.

8. Pravičnost postupka ocjenjuje se na osnovu postupka kao cjeline (Evropski sud za

ljudska prava, Barbera, Messeque i Jabardo protiv Španije, presuda od 6. decembra 1988.godine, serija A, broj 146, stav 68). Nedostatak u jednoj fazi postupka može se osporavati i ispraviti u drugoj, narednoj fazi postupka. Pravo na pravični postupak obavezuje sud da predoči razloge presude koji strankama omogućavaju da djelotvorno koriste raspoložive pravne ljekove. Princip pravičnog suđenja, takođe, zahtijeva da se sud pozove na određenu pravnu normu, jer pravna osnova presude ne smije da bude proizvoljna tj.van konkretnog predmeta.

Ustavni sud ukazuje na praksu Evropskog suda i Ustavnog suda, prema kojoj nije zadatak ovih sudova preispitivanje zaključaka redovnih sudova u pogledu činjeničnog stanja i primjene materijalnog prava (Evropski sud, Pronina protiv Ukrajine – Odluka o dopustivosti br. 65167/01, od 30. juna 2005. godine), osim u slučajevima u kojima su odluke nižih sudova povrijedile ustavna prava, ili zanemarile ta prava, ili ako je primjena zakona bila proizvoljna ili diskriminatorska, ukoliko su povrijeđena procesna prava (pravo na pravično suđenje, pravo na pristup sudu, pravo na djelotvoran pravni lijek i dr.).

Odredbom člana 84 Zakona o parničnom postupku propisano je da, sud postavlja privremenog zastupnika iz reda advokata ili drugih stručno osposobljenih lica i da je tužilac dužan da položi iznos troškova privremenog zastupnika i da će se tužba smatrati povučenom ako tužilac ne položi iznos troškova za postavljenje privremenog zastupnika, u roku koji mu sud odredi.

9

U konkretnom slučaju sudovi su utvrdili "da je tužilja bila dužna da postupi po nalogu suda i uplati iznos troškova za postavljanje privremenog zakonskog zastupnika, nezavisno od toga što propustom prvostepenog suda ranije postavljen privremeni zastupnik nije bio iz reda "stručno osposobljenih lica”. Ustavni sud ocjenjuje da je primjena odredbe člana 84 Zakona o parničnom postupku bila proizvoljna na štetu podnositeljke ustavne žalbe, jer je propust prvostepenog suda to što za privremenog zastupnika tuženoj nije postavljeno "stručno osposobljeno lice".

Sudski postupci moraju se sprovesti u skladu sa ustavnim načelom vladavine prava, kao najviše vrijednosti ustavnog poretka Crne Gore. Njihovo sprovođenje, naime, ne smije se izjednačiti samo sa zahtjevom za zakonitošću postupanja organa državne vlasti, već mora uključiti i zahtjev prema kojem zakonske posljedice moraju biti primjerene legitimnim očekivanjima stranaka u svakom konkretnom slučaju, čime se ujedno ostvaruje i načelo pravičnog postupka iz člana 32 Ustava. U takva očekivanja, po nalaženju Ustavnog suda, nesumnjivo spada i očekivanje da će se spor riješiti primjenom pravnih standarda važećih u vrijeme njegovog pokretanja. U konkretnom slučaju, podnositeljka je imala legitimno očekivanje da će se odlučiti o njenom tužbenom zahtjevu.

Na osnovu iznijetih razloga, odlučeno je kao u izreci.

Odluka o objavljivanju ove odluke zasnovana je na odredbi člana 151 stav 2 Ustava Crne Gore i člana 34 stav 2 Zakona o Ustavnom sudu Crne Gore.

Už-III br. 233/10 USTAVNI SUD CRNE GORE27. novembar 2012. godine PREDSJEDNIK,P o d g o r i c a Prof.dr Milan Marković,s.r.

***

POVREDA PRAVA NA PRAVIČNO SUĐENJE U DIJELU KOJI SE ODNOSI NA PRISTUP SUDU, IZ ČLANA 32 USTAVA I ČLANA 6 STAV 1 EVROPSKE KONVENCIJE.

Ustavni sud Crne Gore u sastavu: predsjednik prof.dr Milan Marković i sudije - Miodrag Iličković, Miodrag Latković, Desanka Lopičić, Fetija Međedović, Miraš Radović i Đole Sekulović, na osnovu odredaba člana 149 stav 1 tačka 3 Ustava Crne Gore, člana 32 tačka 3 i člana 56 stav 1 Zakona o Ustavnom sudu Crne Gore (»Službeni list Crne Gore«, br. 64/08), na sjednici od 19. juna 2012. godine, donio je

O D L U K U


10

II - UKIDA SE rješenje Vrhovnog suda Crne Gore, Rev.br. 721/10, od 1. jula 2010. godine i predmet vraća Vrhovnom sudu Crne Gore na ponovni postupak.



S.P., iz Bara, koju zastupa advokat Milić Mirović iz Bara, podnijela je blagovremenu i dozvoljenu ustavnu žalbu protiv rješenja navedenog u izreci, zbog povrede prava zajemčenog odredbom člana 32 Ustava Crne Gore i člana 6 Evropske konvencije.

Obrazlažući povredu navedenog prava podnosteljka ustavne žalbe ističe da je prilikom odlučivanja u ovoj pravnoj stvari Vrhovni sud zanemario da je u ovom predmetu u presudi Osnovnog suda u Baru, P.br. 796/08, od 3. aprila 2009. godine, navedeno da je vrijednost spora 11.000,00 €, kao i u presudi Višeg suda u Podgorici, Gž.br. 1528/2009-03, od 2. februara 2010. godine i da joj je zbog pogrešne ocijene vrijednosti spora povrijeđeno navedeno pravo. Predlaže da se ukine pobijano rješenje i predmet vrati istom sudu na ponovni postupak i odlučivanje.

2. Ustavni sud je, saglasno odredbama člana 26 stav 1 i člana 27 stav 1 Zakona o Ustavnom sudu zatražio od Vrhovnog suda mišljenje na navode sadržane u ustavnoj žalbi.

U dostavljenom mišljenju navodi se da taj Sud ostaje pri razlozima iz rješenja koje se osporava u ustavnosudskom postupku.

3. Za potrebe ustavnosudskog postupka pribavljeni su spisi predmeta Osnovnog suda u Podgorici, P. br. 796/08

4. Ustavni sud, saglasno odredbi člana 149 stav 1 tačka 3 Ustava Crne Gore, odlučuje o ustavnoj žalbi zbog povrede ljudskih prava i sloboda zajemčenih Ustavom nakon iscrpljivanja svih djelotvornih pravnih sredstava. Prema odredbi člana 48 Zakona o Ustavnom sudu Crne Gore (»Službeni list Crne Gore«, br. 64/08) ustavna žalba se može podnijeti protiv pojedinačnog akta državnog organa, organa državne uprave, organa lokalne samouprave ili pravnog lica koje vrši javna ovlašćenja zbog povrede ljudskih prava i sloboda zajemčenih Ustavom, nakon iscrpljivanja svih djelotvornih pravnih sredstava.

Ustavni sud u postupku pokrenutim ustavnom žalbom u granicama zahtjeva istaknutog u ustavnoj žalbi utvrđuje da li je u postupku odlučivanja o pravima i obavezama povrijeđeno ustavno pravo podnosioca ustavne žalbe.

5. U sprovedenom postupku, uvidom u spise predmeta, Ustavni sud je utvrdio sljedeće činjenice i okolnosti od značaja za odlučivanje u ovom ustavnosudskom postupku:

Postupak radi utvrđivanja prava svojine i poništaj ugovora pokrenut je pred Osnovnim sudom u Baru, 5. maja 2003. godine, tužbenim zahtjevom M.J. i E., iz Bara. U žalbi je navedena vrijednost spora 600,00 €. Osnovni sud u Baru donio je presudu P.br. 259/03, od 30. jula 2004.

11

godine, kojom je utvrđeno da su tužioci po osnovu nasljeđa suvlasnici u visini od po jedine idealne polovine dijela predmetne nepokretnosti i da se ništi ugovor o doživotnom izdržavanju zaključen između tužene S.P. i pok. J.R.. Viši sud u Podgorici je, odlučujući o žalbi tužene S.P. donio rješenje, Gž.br.1540/05, od 21. novembra 2006. godine, kojim je ukinuo presudu Osnovnog suda u Baru, P.br. 259/03, od 30. jula 2004. godine i predmet vratio na ponovno suđenje.

U ponovnom postupku Osnovni sud u Baru je na glavnoj raspravi održanoj 6. marta 2009. godine, rješenjem utvrdio vrijednost predmeta spora u iznosu od 11.000,00 € i u donijetoj presudi, Posl.br. 796/08, od 3. aprila 2009. godine, označio vrijednost spora 11.000,00 €. Presudom se ništi ugovor o doživotnom izdržavanju zaključen izmedju tužene S.P. i sada pok. J.R., dana 25. septembra 1992. godine, ovjeren kod Osnovnog suda u Baru pod brojem R. 108/92, u dijelu u kojem je sada pok. R.J. raspolagala sa 1/10 nepokretnosti iz lista nepokretnosti br. 51 KO Tomba, i utvrđeno da su tužioci M.J. i E.J., iz Bara, Tomba bb, po osnovu nasleđivanja suvlasnici u visini od po 1/20 idealnog dijela predmetne nepokretnosti, bliže označene u izreci. - Viši sud u Podgorici presudom Gž. br. 1528/09-03, od 2. februara 2010. godine, odlučujući po žalbi tužene S.P., odbio je žalbu kao neosnovanu, a presudu Osnovnog suda u Baru, P.br. 796/08, od 3. aprila 2009. godine potvrdio. - Odlučujući o reviziji tužene izjavljenoj protiv presude Višeg suda u Podgorici, Gž.br. 1528/09-03, od 2. februara 2010. godine, Vrhovni sud Crne Gore je rješnjem, Rev.br. 721/10, od 1. jula 2010. godine, odbacio reviziju kao nedozvoljenu. U obrazloženju rješenja se pored ostalog navodi, da je predmet spora u ovoj pravnoj stvari predstavlja zahtjev za utvrdjenje prava susvojine i utvrđenje ništavosti ugovora o doživotnom izdržavanju. Dozvoljenost revizije u ovom sporu cijeni se prema izmijenjenoj odredbi čl. 382 st. 3 Zakona o parničnom postupku (’’Službeni list SRJ’’, br. 3/02), koji je stupio na snagu 26. januara 2002. godine. Prema ovoj odredbi revizija nije dozvoljena u imovinskom pravnim sporovima u kojima se tužbeni zahtjev ne odnosi na potraživanje u novcu, predaju stvari ili izvršenje neke druge činidbe, kao što je slučaj u ovom sporu, ako vrijednost spora ne prelazi 300.000,00 dinara.Tužba u ovoj stvari podnijeta je 5. maja 2003. godine, a tužilac je u tužbi naznačio vrijednost predmeta spora 600,00 €. Naznačena vrijednost spora od 600,00 € preračunata po srednjem zvaničnom kursu od 64,45 dinara iznosi 38.670 dinara i predstavlja vrijednost predmeta spora. Iz ovoga proizilazi da tako određena vrijednost predmeta spora u konkretnom slučaju nije prelazila iznos od 300.000,00 dinara, pa nesumnjivo proizilazi da revizija u ovoj stvari nije dozvoljena, radi čega je istu valjalo odbaciti.

6. Za odlučivanje u konkretnom predmetu pravno relevantne su odredbe sledećih propisa:

Ustava Crne Gore:

»Svako ima pravo na pravično i javno suđenje u razumnom roku pred nezavisnim, nepristrasnim i zakonom ustanovljenim sudom (član 32). Vrhovni sud je najviši sud u Crnoj Gori. Vrhovni sud obezbjeđuje jedinstvenu primjenu zakona od strane sudova (član 124 stav 1 tačka 2)

12

Zakona o parničnom postupku (»Službeni list SFRJ«, br. 4/77, 36/77, 6/80, 36/80, 43/82, 72/82, 69/82, 58/84, 74/87, 57/89, 20/90, 27/90 i 35/91, i u »Službenom listu SRJ«, br.27/92, 31/93, 24/94, 12/98 i 15/98):

Član 40 »Ako se tužbeni zahtev ne odnosi na novčani iznos, ali tužilac u tužbi navede da pristaje da umesto ispunjenja tog zahteva primi određeni novčani iznos, kao vrednost predmeta spora uzeće se taj iznos. U drugim slučajevima, kad se tužbeni zahtev ne odnosi na novčani iznos, merodavna je vrednost predmeta spora koju je tužilac naznačio u tužbi. Ako je u slučaju iz stava 2. ovog člana tužilac očigledno suviše visoko ili suviše nisko naznačio vrednost predmeta spora, tako da se postavlja pitanje stvarne nadležnosti, sastava suda ili prava na izjavljivanje revizije, sud će, najdocnije na pripremnom ročištu, a ako pripremno ročište nije održano onda na glavnoj raspravi pre početka raspravljanja o glavnoj stvari, brzo i na pogodan način proveriti tačnost označene vrednosti.

Član 382. st. 1,2 i 3 Protiv pravnosnažne presude donesene u drugom stepenu, u svim sporovima stranke mogu izjaviti reviziju u roku od 30 dana od dana dostavljanja prepisa presude. Revizija nije dozvoljena u imovinskopravnim sporovima u kojima se tužbeni zahtev odnosi na potraživanje u novcu, na predaju stvari ili izvršenje neke druge činidbe, ako vrednost predmeta spora pobijanog dela pravnosnažne presude ne prelazi 300.000 dinara. Revizija nije dozvoljena u imovinskopravnim sporovima u kojima se tužbeni zahtev ne odnosi na potraživanje u novcu, predaju stvari ili izvršenje neke druge činidbe, ako vrednost predmeta spora koju je tužilac u tužbi naveo ne prelazi 300.000 dinara”.

7. Ustavni sud je, nakon razmatranja navoda ustavne žalbe i odluka sudova, utvrdio da je osporenim rješenjem Vrhovnog suda podnosiocu žalbe, povrijeđeno pravo na pravično suđenje, u dijelu koji se odnosi na pristup sudu, zajamčeno odredbom člana 32 Ustava i člana 6 stav 1 Evropske konvencije.

Pravo na pristup sudu nije apsolutno pravo, već podliježe ograničenjima koja ne smiju narušavati samu suštinu prava i njegov legitimni cilj, a to je pristup pravnom sredstvu. Ta ograničenja, prema praksi Evropskog suda za ljudska prava, biće kompatibilna sa članom 6 stav 1 Evropske konvencije samo ako su u skladu sa relevantnim domaćim zakonima i drugim propisima, ukoliko teže ka legitimnom cilju i ukoliko postoji razuman odnos srazmjernosti između sredstava koja su upotrijebljena i cilja čijem se ostvarivanju teži (Presuda Evropskog suda za ljudska prava Golder protiv Ujedinjenog Kraljevstva, od 21. februara 1975.godine, serija A, broj 18 stav 35; Philis protiv Grčke, presuda od 27.avgusta 1991.godine, serija A, broj 209 stav 59).

Sudski postupci moraju se sprovesti u skladu sa ustavnim načelom vladavine prava kao najviše vrijednosti ustavnog poretka Crne Gore. Njihovo sprovođenje ne smije se izjednačiti samo sa zahtjevom za zakonitošću postupanja organa državne vlasti, već mora uključiti i zahtjev prema kojem zakonske posljedice moraju biti primjerene legitimnim očekivanjima stranaka u svakom konkretnom slučaju, čime se ujedno ostvaruje i načelo pravičnog postupka iz člana 32 Ustava, odnosno člana 6 stav 1 Konvencije. U takva očekivanja, po nalaženju Ustavnog suda, nesumnjivo spada i očekivanje da će se spor riješiti primjenom pravnih standarda važećih u vrijeme njegovog pokretanja.

Ograničavanje vrijednosti predmeta spora utiče na više načina na pravnu poziciju stranaka u parnici, između ostalog, i na mogućnost izjavljivanja revizije. Prema Zakonu o

13

parničnom postupku tužilac treba da osigura pravo na reviziju odgovarajućom ocjenom vrijednosti predmeta spora i to već u samoj tužbi. Tuženi to pravo može sebi da osigura na način da na pripremnom ročištu, odnosno na glavnoj raspravi, prije upuštanja u raspravljanje o glavnoj stvari, odgovarajućom intervencijom izazove sudsku kontrolu (član 40 st. 2 i 3).

Naime, u ustavnosudskom postupku utvrđeno je da je vrijednost predmetnog spora opredijeljena od strane Osnovnog suda u Baru, u predmetu Posl.br. 796/08, od 3. aprila 2009. godine, na način što je sud rješenjem utvrdio vrijednost spora u iznosu od 11.000 €, a ta vrijednost je označena i u presudi Višeg suda u Podgorici, Gž.br. 1528/09-03, od 2. februara 2010. godine. Dakle, u konkretnom slučaju, tužena-podnositeljka ustavne žalbe je imala legitimno očekivanje da će odlučivanje u ovom sporu završiti pred Vrhovnim sudom, jer su nižestepeni sudovi saglasno Zakonu prihvatili opredijeljenu vrijednost predmeta spora koju je tuženi označio u iznosu od 11.000 €.

Ustavni sud je ocijenio da je Vrhovni sud, u ovom slučaju, dopuštenost revizije zasnovao na pretjeranom formalizmu u tumačenju procesnih pretpostavki na pristup Vrhovnom sudu kao najvišem sudskom organu, na štetu podnosioca ustavne žalbe. Taj pretjerani formalizam u prvom redu dovodi do povrede prava na pravično suđenje, odnosno do uskraćivanja prava da nadležni sud ocjeni sve navode podnijete revizije i pravično raspravi i odluči o potencijalnim pravima podnosilaca ustavne žalbe na koje su u reviziji ukazali. Prema praksi Evropskog suda za ljudska prava primjenjivana ograničenja ne smiju spriječiti niti umanjiti pristup pravnom lijeku koji pripada podnosiocu na takav način ili do takve mjere da bi sama suština toga prava bila umanjena ili oslabljena (presuda od 19.VI.2001.u predmetu Kreuz protiv Poljske; presuda od 23.XI.1993.u predmetu Poitrimol protiv Francuske; presuda od 14.XII.1999. u predmetu Khalfaoui protiv Francuske; presuda od 15.II.2000.u predmetu Garcia Manibardo protiv Španjolske; presuda od 6.XII.2001 u predmetu Yagtzilar i dr. Protiv Grčke).

Stoga, Ustavni sud je ocijenio da je osporenim rjšenjem Vrhovni sud povrijedio pravo podnositeljke žalbe na pristup tom sudu, zajemčeno odredbom člana 32 Ustava i članom 6 stav 1 Konvencije.



Už-III br. 422/10 USTAVNI SUD CRNE GORE 19. jun 2012. godine PREDSJEDNIK,P o d g o r i c a Prof.dr Milan Marković,s.r.

***

14


Ustavni sud Crne Gore u sastavu: predsjednik prof.dr Milan Marković i sudije - Miodrag

Latković, Desanka Lopičić, Fetija Međedović, Miraš Radović i Miodrag Iličković, na osnovu odredaba člana 149 stav 1 tačka 3 Ustava Crne Gore, člana 32 tačka 3 i člana 56 stav 1 Zakona o Ustavnom sudu Crne Gore (»Službeni list Crne Gore«, br. 64/08), na sjednici od 20. decembra 2012. godine, donio je

O D L U K U


UKIDA SE rješenje Vrhovnog suda Crne Gore, Rev.br. 579/10, od 13. aprila 2010. godine i predmet vraća Vrhovnom sudu Crne Gore na ponovni postupak.



1. M.A., iz Podgorice, koju zastupa Sava Popović, advokat iz Podgorice podnijela je blagovremenu i dozvoljenu ustavnu žalbu protiv rješenja Vrhovnog suda Crne Gore, Rev.br. 579/10, od 13. aprila 2010. godine, presude Višeg suda u Podgorici, Gž.br. 2637/09, od 8. februara 2009. godine i djelimične presude Osnovnog suda u Danilovgradu, P.br. 40/08, od 27. maja 2009. godine. Podnositeljka smatra da su joj osporenim odlukama povrijeđena ustavna prava zajemčena odredbom čl. 32 Ustava Crne Gore i čl. 6 Evropske konvencije za zaštitu ljudskih prava i osnovnih sloboda.

Obrazlažući povredu navedenih prava ističe da je dana 24.maja 2006. godine, sa L.B., iz Moskve, koju je zastupala njena sestra S.K., iz Podgorice, u tadašnjoj Ambasadi SFRJ u Moskvi, zaključila ugovor o kupoprodaji kuće površine 100m2 i zemlje površine 2651m2, upisane u List nepokretnosti br. 642 KO Ćurilac, opština Danilovgrad, za kupoprodajnu cijenu od 15.000,00 € i da je ona odmah nakon isplate kupoprodajne cijene ušla u posjed predmetne nekretnine i istu počela koristiti kao svoju i uknjižila se u javne knjige; da poslije izvjesnog vremena prodavac L.B. podnosi tužbu Osnovnom sudu u Danilovgradu, da se predmetni ugovor poništi, jer ona svojoj sestri nije dala punomoć da može da proda predmetnu nekretninu; da je prvostepeni sud pobijanom presudom utvrdio da je predmetni ugovor ništav, a što je potvrdio i drugostepeni sud; da je Vrhovni sud reviziju odbacio kao nedozvoljenu, zbog nenaznačene vrijednosti spora, što nije u skladu sa Zakonom o parničnom postupku i sa odredbom člana 6 stav 1 Evropske konvencije, koje stanovište je u međuvremenu utvrdio Evropski sud za ljudska prava u predmetu Garzičić protiv Crne Gore (predstavka br.17931/07). Predlaže ukidanje osporenog rješenja Vrhovnog suda i vraćanje predmeta tom sudu na ponovni postupak.

15

2. Ustavni sud je, saglasno odredbama člana 26 stav 1 i člana 27 stav 1 Zakona o ustavnom sudu tražio od Vrhovnog suda Crne Gore mišljenje na navode sadržane u ustavnoj žalbi, koje je isti dostavio i u njemu naveo da ostaje pri navodima iz osporenog rješenja.

3. Za potrebe ustavnosudskog postupka pribavljen je spis predmeta Osnovnog suda u Danilovgradu P.br. 40/08.

4. Ustavni sud, saglasno odredbi člana 149 stav 1 tačka 3 Ustava Crne Gore, odlučuje o ustavnoj žalbi zbog povrede ljudskih prava i sloboda zajamčenih Ustavom nakon iscrpljivanja svih djelotvornih pravnih sredstava. Prema odredbi člana 48 Zakona o Ustavnom sudu Crne Gore (»Službeni list Crne Gore«, br. 64/08) ustavna žalba može se podnijeti protiv pojedinačnog akta državnog organa, organa državne uprave, organa lokalne samouprave ili pravnog lica koje vrši javna ovlašćenja, zbog povrede ljudskih prava i sloboda zajemčenih Ustavom, nakon iscrpljivanja svih djelotvornih pravnih sredstava.


5. U sprovedenom postupku, uvidom u spis predmeta, Ustavni sud je utvrdio sljedeće činjenice i okolnosti od značaja za odlučivanje u ovom ustavnosudskom postupku:

- Parnični postupak radi utvrđivanja ništavosti ugovora o kupoprodaji nepokretnosti Ov.br. 1888/06, pokrenut je pred Osnovnim sudom u Danilovgradu 22. februara 2008. godine, tužbenim zahtjevom L.B..

U tužbi nije navedena vrijednost spora a ista nije opredijeljena ni u toku postupka.

- Djelimičnom presudom Osnovnog suda u Danilovgradu, P.br. 40/08, od 27. maja 2009. godine, u stavu prvom izreke utvrđena je ništavost predmetnog ugovora o kupoprodaji, a u stavu drugom obavezana je drugotužena (podnosilac ustavne žalbe) da preda u posjed tužilji nepokretnost koja je predmet ugovora.

- Presudom Višeg suda u Podgorici, Gž.br. 2637/09, od 8. decembra 2009. godine, potvrđena je djelimična prvostepena presuda u dijelu izreke kojim je odlučeno u odnosu na drugotuženu i žalba drugotužene odbija, kao neosnovana, a preinačava se navedena presuda, u dijelu izreke pod stavom prvim, u dijelu kojim je odlučeno u odnosu na prvotuženu tako što je odbijen kao neosnovan tužbeni zahtjev tužilje, kojim je traženo da se utvrdi ništavost ugovora o kupoprodaji nepokretnosti, Ov.br.1888/06, od 26. maja 2006. godine.

- Odlučujući o reviziji izjavljenoj protiv presude Višeg suda u Podgorici, Vrhovni sud Crne Gore je rješenjem, Rev.br. 579/10, od 13. aprila 2010. godine, koje se osporava ustavnom žalbom, odbacio reviziju kao nedozvoljenu.

U obrazloženju Rješenja, pored ostalog, navodi se: da je odredbom člana 397 stav 3 Zakona o parničnom postupku („Službeni list Republike Crne Gore“, br. 22/04), a koja je izmijenjena članom 24 Zakona o izmjenama i dopunama Zakona o parničnom postupku

16

(»Službeni list Republike Crne Gore«, br. 76/06), po kojim se pravilima u ovoj stvari ima rješavati o dozvoljenosti revizije, propisano da revizija nije dozvoljena u imovinsko-pravnim sporovima u kojima se tužbeni zahtjev odnosi na potraživanje u novcu, predaju stvari ili izvršenje neke druge činidbe, ako vrijednost predmeta spora,pobijanog dijela pravosnažne presude ne prelazi 10.000,00 €; da je tužba u ovoj pravnoj stvari podnijeta 22. februara 2008. godine, a tužilac ni u tužbi, ni u toku prvostepenog postupka na pripremnom ročištu, nije naznačio vrijednost predmeta spora. Međutim iz priznanice za plaćanje takse utvrđuje se da je tužilac dana 11. marta 2008. godine, platila sudsku taksu u iznosu od 40,00 €, a koja se plaćala na vrijednost predmeta spora od 1.500.00 €, shodno Zakonu o izmjenama i dopunama Zakona o sudskim taksama (»Službeni list Republike Crne Gore«, br. 35/07), koji je bio na snazi u vrijeme podnošenja tužbe. Kako tako određena vrijednost predmeta spora u konkretnom slučaju nije prelazila iznos od 10.000,00 €, revizija u ovoj stvari nije dozvoljena, zbog čega je odbačena.


Ustava Crne Gore:

»Svako ima pravo na pravično i javno suđenje u razumnom roku pred nezavisnim, nepristrasnim i zakonom ustanovljenim sudom (član 32). Svako ima pravo na pravni lijek protiv odluke kojom se odlučuje o njegovom pravu ili na zakonom zasnovanom interesu.član 20). Vrhovni sud je najviši sud u Crnoj Gori. Vrhovni sud obezbjeđuje jedinstvenu primjenu zakona od strane sudova (član 124 stav 1 tačka 2)«. Evropska konvencija za zaštitu ljudskih prava i osnovnih sloboda, u relevantnom dijelu, propisuje:

»Svako tokom odlučivanja o njegovim građanskim pravima i obavezama ili o krivičnoj tužbi protiv njega, ima pravo na pravičnu i javnu raspravu u razumnom roku pred nezavisnim i nepristrasnim sudom, obrazovanim po osnovu zakona (član 6 stav 1).

Svako kome su povrijeđena prava i slobode predviđene ovom Konvencijom ima pravo na djelotvoran pravni lijek pred nacionalnim vlastima, bez obzira jesu li povredu izvršila lica koja su postupala u službenom svojstvu (član 13)«.

Zakon o parničnom postupku („Službeni list Republike Crne Gore“, br. 22/04 i 76/06):

“ Ako tužilac nije u tužbi naznačio vrijednost predmeta spora ili ako je očigledno suviše visoko ili suviše nisko naznačio vrijednost predmeta spora, sud će, po službenoj dužnosti ili po prigovoru tuženog, najkasnije na pripremnom ročištu, a ako pripremno ročište nije održano onda na glavnoj raspravi, prije početka raspravljanja o glavnoj stvari, brzo i na pogodan način utvrditi, odnosno provjeriti tačnost označene vrijednosti. Sud o tome odlučuje rješenjem, protiv kojeg žalba nije dozvoljena”.(član 37).

7. Ustavni sud je, nakon razmatranja navoda ustavne žalbe i odluka sudova, utvrdio da je osporenim rješenjem Vrhovnog suda podnositeljki žalbe, povrijeđeno pravo na pravično suđenje,u dijelu koji se odnosi na pristup sudu, zajamčeno odredbom člana 32 Ustava, odnosno člana 6 stav 1 Evropske konvencije.

17

Pravo na pristup sudu, nije apsolutno pravo već podliježe ograničenjima koja ne smiju narušavati samu suštinu prava i njegov legitimni cilj, a to je pristup pravnom sredstvu. Šta više, ta ograničenja, prema praksi Evropskog suda za ljudska prava, biće kompatibilna sa članom 6 stav 1 Evropske konvencije samo ako su u skladu sa relevantnim domaćim zakonima i drugim propisima, ukoliko teže ka legitimnom cilju i ukoliko postoji razuman odnos srazmjernosti između sredstava koja su upotrijebljena i cilja čijem se ostvarivanju teži (Presuda Evropskog suda za ljudska prava Golder protiv Ujedinjenog Kraljevstva, od 21.februara 1975.godine, serija A, broj 18 stav 35; Philis protiv Grčke, presuda od 27.avgusta 1991.godine, serija A, broj 209 stav 59).

Ograničavanje vrijednosti predmeta spora utiče na više načina na pravnu poziciju stranaka u parnici, između ostalog, i na mogućnost izjavljivanja revizije. Prema Zakonu o parničnom postupku tužilac treba da osigura pravo na reviziju odgovarajućom ocjenom vrijednosti predmeta spora i to već u samoj tužbi. Tuženi to pravo može sebi da osigura na način da na pripremnom ročištu, odnosno na glavnoj raspravi, prije upuštanja u raspravljanje o glavnoj stvari, odgovarajućom intervencijom izazove sudsku kontrolu.

Iz navedenih odredaba Zakona o parničnom postupku proizilazi da sud utvrđuje vrijednost spora samo ako je tužilac suviše visoko ili suviše nisko naznači. Međutim, po ocjeni Ustavnog suda, nema zabrane da sud utvrdi vrijednost spora kada to tužilac ne uradi na način propisan Zakonom.

Sudski postupci, prema ocjeni Ustavnog suda, moraju se sprovesti u skladu sa ustavnim načelom vladavine prava, kao najviše vrijednosti ustavnog poretka Crne Gore. Njihovo sprovođenje, naime, ne smije se izjednačiti samo sa zahtjevom za zakonitošću postupanja organa državne vlasti, već mora uključiti i zahtjev prema kojem zakonske posljedice moraju biti primjerene legitimnim očekivanjima stranaka u svakom konkretnom slučaju, čime se ujedno ostvaruje i načelo pravičnog postupka iz člana 32 Ustava, odnosno člana 6 stav 1 Konvencije. U takva očekivanja, po nalaženju Ustavnog suda, nesumnjivo spada i očekivanje da će se spor riješiti primjenom pravnih standarda važećih u vrijeme njegovog pokretanja.

Naime, u ustavnosudskom postupku, utvrđeno je da vrijednost predmetnog spora nije opredijeljena ni od strane Osnovnog suda, ni od stranaka, a da je plaćena sudska taksa na tužbu u iznosu od 40,00 €. Predmet parničnog postupka je utvrđivanje ništavosti ugovora o kupoprodaji nepokretnosti. Vrijednost predmetne nepokretnosti, očigledno je veća od one opredijeljene sudskom taksom i prema toj vrijednosti revizija bi bila dozvoljena, saglasno odredbama Zakona o parničnom postupku. Stoga, Ustavni sud ocjenjuje da podnosilac žalbe ne treba da trpi štetu zbog propusta suda da naloži tužiocu u sporu da plati razliku između iznosa sudske takse koju je platio i iznosa koji odgovara vrijednosti predmeta spora (presuda Evropskog suda za ljudska prava Garzičić protiv Crne Gore, predstavka br. 17931/07, od 21. septembra 2010. godine).

Ustavni sud je ocijenio da je Vrhovni sud, u konkretnom slučaju, dopuštenost revizije zasnovao na pretjeranom formalizmu u tumačenju procesnih pretpostavki na pristup Vrhovnom sudu kao najvišem sudskom organu na štetu podnosilaca ustavne žalbe. Taj pretjerani formalizam u prvom redu dovodi do povrede prava na pravično suđenje. Nju stalna praksa Evropskog suda za ljudska prava tumači tako da primjenjivana ograničenja ne smiju spriječiti

18

niti umanjiti pristup pravnom lijeku podnosiocu na takav način ili do takve mjere da bi sama suština toga prava bila umanjena ili oslabljena (presuda od 19.VI.2001.u predmetu Kreuz protiv Poljske; presuda od 23.XI.1993.u predmetu Poitrimol protiv Francuske; presuda od 14.XII.1999. u predmetu Khalfaoui protiv Francuske; presuda od 15.II.2000.u predmetu Garcia Manibardo protiv Španjolske; presuda od 6.XII.2001 u predmetu Yagtzilar i dr. Protiv Grčke).



Už-III br. 432/10 USTAVNI SUD CRNE GORE20. decembar 2012. godine PREDSJEDNIK,P o d g o r i c a Prof.dr Milan Marković,s.r.

***

POVREDA PRAVA NA PRAVIČNO SUĐENJE U DIJELU KOJI SE ODNOSI NA OBRAZLOŽENU SUDSKU ODLUKU IZ ČLANA 32 USTAVA CRNE GORE I ČLANA 6 STAV 1 EVROPSKE KONVENCIJE.

Ustavni sud Crne Gore, u sastavu: predsjednik prof.dr Milan Marković i sudije - Miodrag Iličković, Desanka Lopičić, Fetija Međedović, Miraš Radović i Miodrag Latković, na osnovu odredaba člana 149 stav 1 tačka 3 Ustava Crne Gore, člana 32 tačka 3 i člana 56 stav 1 Zakona o Ustavnom sudu Crne Gore (»Službeni list Crne Gore«, br. 64/08), na sjednici od 26. decembra 2012. godine, donio je

O D L U K U


II - UKIDA SE presuda Višeg suda u Podgorici, Gž.br. 4167/10-10, od 7. oktobra 2010. godine i predmet vraća Višem sudu u Podgorici na ponovni postupak.

19



1. M.K., iz Nikšića, preko svog punomoćnika, advokata Slobodana S. Čizmovića, iz Nikšića, podnijela je blagovremenu i dozvoljenu ustavnu žalbu protiv presude Višeg suda u Podgorici, označene u izreci, zbog povrede prava iz čl. 8 i 32 i čl. 64 st. 1 Ustava Crne Gore.

U žalbi podnositeljka, pored ostalog, navodi: da je pred Osnovnim sudom u Nikšiću vodila spor zbog nezakonito datog otkaza od strane poslodavca; da je spor okončan zaključenjem Sporazuma o poravnanju kojim nije naznačen iznos naknade na ime neostvarene zarade za period u kojem nije radila i da joj je tuženi isplatio iznos naknade u skladu sa Granskim kolektivnim ugovorom; da je presudom Osnovnog suda u Nikšiću P.br. 364/10, od 21. juna 2010. godine, usvojen njen zahtjev da joj se isplati razlika između zarade, koju je ostvarivala prije nego što joj je nezakonito dat otkaz i naknade, koju je ostvarila po Sporazumu o poravnanju sa tuženim; da je osporenom presudom prvostepena presuda preinačena i njen zahtjev odbijen, jer je sud izveo pogrešan zaključak da se potpisivanjem Sporazuma odrekla zarade koja joj je pripada za period kad nije radila; da je Viši sud u Podgorici, osim u njenom slučaju, usvajao zahtjeve za naknadu štete do punog iznosa zarade, jer se zaposleni ne može odreći prava na zaradu i kao primjer navodi presudu tog Suda Gž.br. 1440/10-09, od 7. maja 2010. godine.

2. Ustavni sud je, saglasno odredbama člana 26 stav 1 i člana 27 stav 1 Zakona o Ustavnom sudu zatražio od Višeg suda u Podgorici mišljenje na navode sadržane u ustavnoj žalbi. U odgovoru tog suda navodi se da taj Sud ostaje pri razlozima iz presude koja se osporava u ustavnosudskom postupku.

3. Za potrebe ustavnosudskog postupka pribavljeni su spisi predmeta Osnovnog suda u Nikšiću, P. br. 364/10.

4. Ustavni sud, saglasno odredbi člana 149 stav 1 tačka 3 Ustava Crne Gore, odlučuje o ustavnoj žalbi zbog povrede ljudskih prava i sloboda zajamčenih Ustavom nakon iscrpljivanja svih djelotvornih pravnih sredstava. Prema odredbi člana 48 Zakona o Ustavnom sudu Crne Gore (»Službeni list Crne Gore«, br. 64/08) ustavna žalba može se podnijeti protiv pojedinačnog akta državnog organa, organa državne uprave, organa lokalne samouprave ili pravnog lica koje vrši javna ovlašćenja, zbog povrede ljudskih prava i sloboda zajemčenih Ustavom, nakon iscrpljivanja svih djelotvornih pravnih sredstava.


5. Ustavni sud je, uvidom u spise predmeta, utvrdio sljedeće činjenice i okolnosti od značaja za odlučivanje u ovom ustavnosudskom postupku:

20

Presudom Osnovnog suda u Nikšiću, P.br. 364/10, od 21. juna 2010. godine, usvojen je tužbeni zahtjev i obavezan tuženi da podnositeljki ustavne žalbe, na ime razlike zarade između zarade koja je isplaćena po Sporazumu o poravnanju br. 1-318, od 5. novembra 2009. godine, za period od 17. juna do 4. novembra 2010. godine i pune zarade, isplati iznos od 1.338,85 € sa pripadajućom kamatom, od dana presuđenja pa do konačne isplate i da joj naknadi troškove spora.

Sud je utvrdio da tužilji pripada razlika zarade koju je primila po Sporazumu o poravnanju i pune zarade za naznačeni period, jer su odredbe Sporazuma ništave, zato što se podnositeljka nije mogla odreći prava na punu zaradu koja joj pripada zbog nezakonitog prestanka radnog odnosa, saglasno Zakonu o radu i Opštem kolektivnom ugovoru i da na ovakav stav Suda ukazuje praksa Višeg suda u Podgorici - presuda Gž.br. 1440/10-09, od 7. maja 2010. godine; da bi tužilja, u periodu u kome nije radila, da joj nije nezakonito prestao radni odnos, ostvarila zaradu u iznosu od 450,00 € na mjesečnom nivou, koju je u dopuni nalaza i mišljenja utvrdio sudski vještak finansijske struke i da su ispunjeni uslovi iz člana 78 a u vezi sa članom 134 Zakona o radu, da tužilji pripada naknada materijalne štete na ime manje isplaćene zarade za naznačeni period.

Osporenom presudom Višeg suda u Podgorici preinačena je prvostepena presuda i odbijen je tužbeni zahtjev, kao neosnovan i obavezana podnositeljka ustavne žalbe da tuženom nadoknadi troškove spora.

U obrazloženju presude se navodi da je prvostepeni sud iz pravilno utvrđenog činjeničnog stanja izveo pogrešan zaključak, jer je podnositeljki ustavne žalbe pravilno isplaćena naknada prema zaključenom Sporazumu o poravnanju, koja je obračunata prema koeficijentu stručne spreme imenovane, koji joj pripada u skladu sa Granskim kolektivnim ugovorom za djelatnost šumarstva, prerade drveta i prerade papira (»Službeni list RCG«, br. 44/04); da iz tih razloga nije bilo potrebe da se sudskom vještaku naloži izrada dopunskog nalaza jer, po utvrđenju tog Suda, podnositeljki nije mogla biti isplaćena zarada za sporni period po rješenju od 31. maja 2009. godine, kao ni po rješenju od 1. novembra 2009. godine, jer pomenuta rješenja predstavljaju stimulativnu zaradu čija je isplata ograničena na period naznačen u rješenjima i ne obuhvataju sporni period i da se presuda Višeg suda u Podgorici, Gž.br. 1440/10-09, od 7. maja 2010. godine, na koju se podnositeljka poziva u žalbi, ne odnosi na konkretno činjenično i pravno stanje u tom postupku i da nije od uticaja za razrješenje spornog odnosa.

6. Za odlučivanje u konkretnom predmetu pravno relevantne su odredbe sledećih propisa:

Ustava Crne Gore:

»Član 32Svako ima pravo na pravično i javno suđenje u razumnom roku pred nezavisnim, nepristrasnim i

zakonom ustanovljenim sudom«.

Evropske konvencije za zaštitu ljudskih prava i osnovnih sloboda:

21

»Član 6 stav 1Svako, tokom odlučivanja o njegovim građanskim pravima i obavezama ili o krivičnoj optužbi protiv

njega, ima pravo na pravičnu i javnu raspravu u razumnom roku pred nezavisnim i nepristrasnim sudom, obrazovanim na osnovu zakona...«.

7. Ustavni sud je, nakon razmatranja navoda ustavne žalbe i odluka sudova, utvrdio da je osporenom presudom Višeg suda u Podgorici podnositeljki ustavne žalbe povrijeđeno pravo na pravično suđenje, zajemčeno odredbama člana 32 Ustava Crne Gore, odnosno člana 6 stav 1 Evropske konvencije.

Ustavni sud ukazuje da se sudski postupci moraju sprovesti u skladu sa ustavnim načelom vladavine prava, kao najviše vrijednosti ustavnog poretka Crne Gore, pa tumačenje procesnog i materijalnog prava u svakom konkretnom slučaju ne smije proizilaziti iz njegove arbitrarne i proizvoljne primjene, već mora uvažavati zahtjeve prava na pravično suđenje.

Prema vlastitoj jurisprudenciji Ustavni sud nije nadležan vršiti provjeru utvrđenih činjenica i načina na koji su redovni sudovi protumačili pozitivno-pravne propise, osim ukoliko odluke tih sudova krše ustavna prava. To će biti slučaj kada odluka redovnog suda krši ustavna prava, tj.ukoliko je redovni sud pogrešno protumačio ili primijenio neko ustavno pravo, ili je zanemario to pravo, ako je primjena zakona bila proizvoljna ili diskriminatorska ukoliko je došlo do povrede procesnih prava (pravo na pravično suđenje, pristup sudu, djelotvorni lijekovi i u drugim slučajevima).

Prema praksi Evropskog suda u primjeni člana 6 stav 1 Konvencije, pravičnost postupka ocjenjuje se na osnovu postupka kao cjeline (Evropski sud za ljudska prava, Barbera, Messeque i Jabardo protiv Španije, presuda od 6. decembra 1988. godine, serija A, broj 146, stav 68) a nedostatak u jednoj fazi postupka se može osporavati i ispraviti u drugoj, narednoj fazi postupka. Pravo na pravični postupak obavezuje sudove da svoje odluke obrazlože, pri čemu ta obaveza ne podrazumijeva da sud mora detaljno da odgovori na sve navode stranke (Van de Hurk v. The Netherlands, od 19. aprila 1994. godine), kao i da obim obaveze davanja obrazloženja zavisi od prirode odluke i uslovljen je okolnostima konkretnog slučaja (Garcia Ruiz v. Spain, od 21. januara 1999. godine), jer sudovi imaju određenu diskrecionu ocjenu u vezi sa tim koje će argumente i dokaze prihvatiti u određenom predmetu, ali, istovremeno, imaju obavezu da obrazlože svoju odluku tako što će navesti jasne i razumljive razloge na kojima su tu odluku zasnovali, jer obrazložena odluka pokazuje strankama da su saslušane.

Ustavni sud je u postupku utvrdio da je prvostepeni sud usvojio tužbeni zahtjev podnositeljke ustavne žalbe i obavezan tuženi Poslovni sistem „MI-RAI“ GROUP DOO Nikšić, da joj na ime razlike zarade između zarade koja je isplaćena po Sporazumu o poravnanju za period od 17. juna 2009. godine do 4. novembra 2009. godine i pune zarade isplati iznos od 1.338,85 €. Sud je izrazio stav da je Sporazum o poravnanju br. 1-318, od 5. novembra 2009. godine, koji je podnositeljka zaključila sa tuženim ništav, jer se tužilja nije mogla odreći prava na punu zaradu koja joj pripada zbog nezakonitog prestanka radnog odnosa.

Drugostepeni sud je odluku o preinačenju prvostepene presude, kojom je odbio tužbeni

zahtjev podnositeljke žalbe i obavezao je da tuženom nadoknadi troškove postupka, zasnovao na tvrdnji da je prvostepeni sud pravilno utvrdio činjenično stanje ali da je izveo pogrešan

22

zaključak. U presudi se navodi da je na osnovu nalaza i mišljenja vještaka finansijske struke od 18. maja 2010. godine, tužilji pravilno isplaćena zarada za sporni period prestanka radnog odnosa u ukupnom iznosu od 730,00 €. Drugostepeni sud je izrazio stav da tužilji – podnositeljki žalbe ne može biti isplaćena zarada za sporni period niti u visini zarade prema rješenju tuženog koje je važilo do 31. maja 2009. godine, u iznosu od 450,00 €, niti prema rješenju koje je važilo u periodu od 1. novembra 2009. godine, jer kako se to osnovano ističe u žalbi i tokom prvostepenog postupka od strane tuženog pomenuta rješenja predstavljaju stimulativnu zaradu čija je isplata ograničena isključivo na period označen u rješenju.

Sudovi nijesu dužni da daju detaljne odgovore na svako pitanje, ali se ako je neko pitanje od suštinske važnosti za ishod predmeta, sud se mora posebno pozabaviti njime u svojoj presudi. U smislu navedenog Ustavni sud je ocijenio da stav Višeg suda u osporenoj presudi nije valjano obrazložen, odnosno presuda ne sadrži mjerodavne odredbe odgovarajućih materijalnih propisa, kako to zahtijeva član 32 Ustava i člana 6 stav 1 Konvencije. Na osnovu iznijetih razloga odlučeno je kao u izreci.

Odluka o objavljivanju ove odluke zasnovana je na odredbi člana 151 stav 2 Ustava Crne Gore i odredbi člana 34 stav 2 Zakona o Ustavnom sudu Crne Gore.

Už-III br. 508/10 USTAVNI SUD CRNE GORE26. decembar 2012. godine PREDSJEDNIK,P o d g o r i c a Prof. dr Milan Marković,s.r.

***


Ustavni sud Crne Gore u sastavu: predsjednik Prof.dr Milan Marković i sudije - Miodrag Iličković, Miodrag Latković, Desanka Lopičić, Fetija Međedović, Miraš Radović i Đole Sekulović, na osnovu odredaba člana 149 stav 1 tačka 3 Ustava Crne Gore i člana 32 tačka 3 i člana 56 stav 1 Zakona o Ustavnom sudu Crne Gore (»Službeni list Crne Gore«, br. 64/08), na sjednici od 18. aprila 2012. godine, donio je

O D L U K U


23

II - UKIDA SE rješenje Vrhovnog suda Crne Gore, Rev.br. 6/11, od 18. januara 2011. godine i predmet vraća Vrhovnom sudu Crne Gore na ponovni postupak.



1. Ć.M., iz Sutomora, podnio je blagovremenu i dozvoljenu ustavnu žalbu protiv presude Osnovnog suda u Baru, P.br. 835/09, od 13. avgusta 2010. godine, presude Višeg suda u Podgorici , Gž.br. 4062/10-09, od 26. oktobra 2010. godine i rješenja Vrhovnog suda Crne Gore, Rev. br. 6/11, od 18. januara 2011 godine, zbog povrede prava garantovanog članom 32 Ustava Crne Gore.

2. Podnosilac u ustavnoj žabi navodi da je rješenjem Vrhovnog suda odbačena revizija kao nedozvoljena, jer je po ocjeni tog suda vrijednost predmeta spora 3.150,00 €; ukazujeda je u konkretnom slučaju vrijednost premeta spora 24.525,00 €, pa je samim tim revizija dozvoljena. Smatra da su sudovi pogrešno primjenili materijalno pravo kada su naredili rušenje građevinskog objekta i to kako prizemnog dijela koji je izgrađen prije 30 godina, tako i tek započete izgradnje sprata, koji je građen bez građevinske dozvole, nakon supanja na snagu Zakona o uređenju prostora i izgradnju objekata iz 2008. godine, čime mu je rušenjem prizemlja objekta pričinjena velika materijalna šteta. Predlaže da Ustavni sud ukine osporene sudske odluke.

3. U postupku pokrenutom ustavnom žalbom, saglasno odredbi člana 149 stav 1 tačka 3 Ustava i odredbama čl. 48 i 55 Zakona o Ustavnom sudu Crne Gore, Ustavni sud, u granicama zahtjeva istaknutog u ustavnoj žalbi, utvrđuje da li je u postupku odlučivanja o pravima i obavezama podnosiocu ustavne žalbe povrijeđeno ustavno pravo, pri čemu se, po pravilu, ne upušta u pitanje jesu li su sudovi pravilno ili potpuno utvrdili činjenično stanje i ocijenili dokaze. Za Ustavni sud su relevantne samo one činjenice od čijeg postojanja zavisi ocjena o povredi ustavnog prava.

4. Ustavnom sudu je dostavljeno traženo mišljenje Vrhovnog suda na navode sadržane u ustavnoj žalbi u kojem se navodi da taj Sud ostaje pri razlozima iz rješenja koje se osporava.

5. Za potrebe ustavnosudskog postupka pribavljen je spis predmeta Osnovnog suda u Baru, P.br. 835/09.

6. U konkretnom predmetu pravno relevantne su odredbe sljedećih propisa:

Ustava Crne Gore :

»Svako ima pravo na pravično i javno suđenje u razumnom roku pred nezavisnim, nepristrasnim i zakonom ustanovljenim sudom (član 32).


24

»Svako tokom odlučivanja o njegovim građanskim pravima i obavezama ili o krivičnoj tužbi protiv njega, ima pravo na pravičnu i javnu raspravu u razumnom roku pred nezavisnim i nepristrasnim sudom, obrazovanim po osnovu zakona (član 6 stav 1)

Zakona o parničnom postupku (»Službeni list Republike Crne Gore«, br. 22/06):

»Tužilac je dužan da u imovinsko pravnim sporovima u tužbi naznači vrijednost predmeta spora (član 31 stav 1).

Ako tužilac nije u tužbi naznačio vrijednost predmeta spora ili ako je očigledno suviše visoko ili suviše nisko naznačio vrijednost predmeta spora, sud će, po službenoj dužnosti ili po prigovoru tuženog, najkasnije na pripremnom ročištu, a ako pripremno ročište nije održano onda na glavnoj raspravi, prije početka raspravljanja o glavnoj stvari, brzo i na pogodan način utvrditi, odnosno provjeriti tačnost označene vrijednosti. Sud o tome odlučuje rješenjem, protiv kojeg žalba nije dozvoljena (član 37).

Revizija nije dozvoljena u imovinsko pravnim sporovima u kojima se tužbeni zahtjev odnosi na potraživanja u novcu, predaju stvari ili izvršenje neke druge činidbe, ako vrijednost predmeta spora, pobijanog dijela pravosnažne presude ne prelazi 10.000 € (član 397 stav 2)«.

7. Uvidom u spis predmeta, osporene odluke i dokumentaciju koja se u njemu nalazi, Ustavni sud je utvrdio sljedeće činjenice i okolnosti od značaja za odlučivanje u ovom ustavnosudskom postupku:

- Presudom Osnovnog suda u Baru, P.br. 835/09, od 13. avgusta 2010. godine, djelimično je usvojen tužbeni zahtjev podnosioca, tako što se tužena Država Crna Gora obavezuje da tužiocu na ime naknade štete isplati iznos od 3.150,00 €, dok se dio tužbenog zahtjeva iznad dosuđenog, a do traženog, u iznosu od 24.525,00 €, odbija kao neosnovan.

- Presudom Višeg suda u Podgorici, Gž.br. 4062/10-09, od 26. oktobra 2010. godine u stavu I izreke odbijena je žalba tužioca, kao neosnovana, a prvostepena presuda pod stavom drugim potvrđena; u stavu II izreke preinačena je presuda prvostepenog suda pod stavom prvim tako što je odbijen tužbeni zahtjev tužioca, kojim je tražio da se obaveže tužena Država Crna Gora da tužiocu (podnosiocu žalbe) isplati na ime naknade štete iznos od 3.150,00 €, u roku od 15 dana od dana pravosnažnosti presude, kao neosnovan.

Odlučujući o reviziji izjavljenoj protiv presude Višeg suda u Podgorici, Vrhovni sud Crne Gore je rješenjem, Rev.br. 6/11, od 18. januara 2011 godine, koje se osporava ustavnom žalbom, odbacio reviziju koju je izjavio, podnosilac ustavne žalbe, kao nedozvoljenu.

U obrazloženju rješenja, pored ostalog, se navodi: da je odredbom člana 397 stav 2 Zakona o parničnom postupku (»Službeni list Republike Crne Gore«, br. 22/04) , izmijenjenom članom 24 Zakona o izmjenama i dopunama Zakona o parničnom postupku (»Službeni list Republike Crne Gore«, br. 76/06), po čijim se pravilima rješava o dozvoljenosti revizije, propisano je da revizija nije dozvoljena u imovinsko-pravnim sporovima u kojima se tužbeni zahtjev odnosi na potraživanje u novcu, predaju stvari ili izvršenje neke druge činidbe, ako vrijednost predmeta spora, pobijanog dijela pravosnažne presude ne prelazi 10.000,00 €; da je tužba u ovoj pravnoj stvari podnijeta 7. novembra 2009. godine, a obzirom da vrijednost predmeta spora ne prelazi mjerodavnu vrijednost za dozvoljenost revizije, to u smislu odredbe člana 397 stav 2 ZPP-a, po ocjeni Vrhovnog suda, revizija u ovoj pravnoj stvari nije dozvoljena.

25

8. Ustavni sud je utvrdio da je parnični postupak radi utvrđivanja naknade štete pričinjene rušenjem građevinskog objekta podnosioca ustavne žalbe pokrenut tužbenim zahtjevom pred Osnovnim sudom u Baru, od 7. novembra 2009. godine.

Ograničavanje vrijednosti predmeta spora utiče na više načina na pravnu poziciju stranaka u parnici, između ostalog, i na mogućnost izjavljivanja revizije. Prema Zakonu o parničnom postupku tužilac treba da osigura pravo na reviziju odgovarajućom ocjenom vrijednosti predmeta spora i to već u samoj tužbi.

U tužbi za naknadu štete podnosilac je kao vrijednost predmetnog spora opredijelio iznos od 20.000,00 €, s tim što je naveo da će taj iznos biti preciziran nakon izvršenog vještačenja. U zapisniku o glavnoj raspravi od 15. juna 2010. godine, konstatovana je činjenica promjene vrijednosti predmeta spora na iznos od 27.675,00 €, na osnovu nalaza i mišljenja vještaka, o čemu je sud u skladu sa odredbom člana 37 Zakona o parničnom postupku donio rješenje. Prvostepeni sud je u uvodu presude označio vrijednost predmeta spora od 27.675,00 €. Isti iznos naveden je i u uvodu drugostepene presude. Ustavni sud napominje da iznos od 3.150,00 € koji Vrhovni sud navodi kao vrijednost predmeta spora, predstavlja iznos naveden u dopunskom izjašnjenju vještaka građevinske struke od 11. maja 2010. godine, koji čini sastavni dio nalaza i mišljenja istog vještaka od 5. aprila 2010. godine. U tom izjašnjenju vještak navodi da bi “procijenjena šteta bila umanjena, u ovom slučaju, za izradu eloksirane aluminijumske bravarije sa termo prekidom, i to: izradu i ugradnju el.al. bravarije sa zastakljivanjem i izradu el. al. bravarije-prozora na kupatilu u ukupnom iznosu od 3.150,00 €“, a procjenjena šteta prema nalazu i mišljenju vještaka od 5. aprila 2010. godine, po osnovu porušenog prizemlja, čiju nadoknadu štete traži podnosilac, iznosila je 27.675,00 €, što nakon umanjenja za iznos od 3.150,00 € čini iznos od 24.525,00 €.

9. Ustavni sud je utvrdio da je osporenim rješenjem Vrhovnog suda povrijeđeno pravo podnosioca na pristup sudu kao segmentu prava na pravično suđenje propisanog članom 32 Ustava i članom 6 stav 1 Evropske konvencije. Obrazloženje osporenog rješenja Vrhovnog suda nije zasnovao na ustavnopravno prihvatljivom tumačenju mjerodavnog procesnog prava. Naime, Vrhovni sud je zanemario činjenicu da je tužilac (podnosilac žalbe) vrijednost predmeta spora opredijelio u tužbi iznosom koji mu omogućava izjavljivanje revizije. Isto tako Vrhovni sud je propustio uzeti u obzir činjenicu da je na glavnoj raspravi održanoj 15. juna 2010. godine, prvostepeni sud svojim rješenjem naznačio vrijednost spora koja prelazi vrijednost iz člana 397 stav 2 Zakona o parničnom postupku, kao i okolnost da su nižestepeni sudovi u uvodu svojih presuda takođe naznačili iznos, koji kao uslov mjerodavan za ocjenu dozvoljenosti revizije prelazi zakonom propisani revizijski limit od 10.000,00 €.

Prema praksi Evropskog suda za ljudska prava primjenjivana ograničenja ne smiju spriječiti niti umanjiti pristup pravnom lijeku koji pripada podnosiocu na takav način ili do takve mjere da bi sama suština toga prava bila umanjena ili oslabljena (presuda od 19. juna 2001. godine, u predmetu Kreuz protiv Poljske; presuda od 23.novembra 1993. godine, u predmetu Poitrimol protiv Francuske; presuda od 14. decembra 1999.godine, u predmetu Khalfaoui protiv Francuske; presuda od 15. Februara 2000. godine, u predmetu Garcia Manibardo protiv Španjolske).

26

Zakonodavac, doduše opravdano može ograničiti pravo na pravni lijek u interesu efikasnosti pravosuđa, ali propust valjane primjene takvih odredaba značiće uvijek povredu prava na pristup pravnom lijeku kada predstavlja proizvoljno tumačenje mjerodavnog prava (presuda od 12. jula 2001. godine, u predmetu Prince Hans-Adam of Lichtenstenstein protiv Njemačke) ili kada podnosiocu pravnog lijeka nameće nesrazmjerno ograničenje njegovog prava (presuda od 21. septembra 2004. godine, u predmetu Zwiazek Nauczycieltstwa Polskiego protiv Poljske; presuda od 31. jula 2001.godine, u predmetu Mortier protiv Francuske).


Odluka o objavljivanju ove odluke zasnovana je na odredbi člana 151 stav 2 Ustava Crne Gore i člana 34 stav 2 Zakona o Ustavnom sudu Crne Gore. Už-III br. 222/11 USTAVNI SUD CRNE GORE18. april 2012. godine PREDSJEDNIIK,P o d g o r i c a Prof.dr Milan Marković,s.r.

***

POVREDA PRAVA NA SLOBODU IZRAŽAVANJA IZ ČLANA 47 USTAVA CRNE GORE I ČLANA 10 EVROPSKE KONVENCIJE.

Ustavni sud Crne Gore u sastavu: predsjednik dr Milan Marković i sudije - Miodrag Latković, Desanka Lopičić, Fetija Međedović, Đole Sekulović, Miraš Radović i Miodrag Iličković, na osnovu odredaba člana 149 stav 1 tačka 3 Ustava Crne Gore, člana 32 tačka 3 i člana 56 stav 1 Zakona o Ustavnom sudu Crne Gore (“Službeni list Crne Gore“, br. 64/08), na sjednici od 19. januara 2012. godine, donio je

O D L U K U


UKIDA SE presuda Vrhovnog suda Crne Gore, Rev.br. 262/08, od 6. juna 2009. godine i predmet vraća Vrhovnom sudu Crne Gore na ponovni postupak.

Ova odluka objaviće se u ,,Službenom listu Crne Gore’’.


1. A.N., iz Ulcinja i Društvo za novinsko – izdavačku djelatnost ’’Monitor’’ DOO Podgorica, koje zastupa Tamara Durutović, advokat iz Podgorice, podnijeli su blagovremenu i

27

dozvoljenu ustavnu žalbu protiv presude Vrhovnog suda Crne Gore, Rev. br. 262/08, od 6. juna 2009. godine, zbog povrede prava iz čl. 19, 32 i 47 Ustava Crne Gore i čl. 6 i 10 Evropske konvencije za zaštitu ljudskih prava i osnovnih sloboda.

U ustavnoj žalbi se navodi: da je tuženi IV reda A.N. po nalogu svog glavnog urednika u nedjeljniku ’’Monitor“, nakon intervjua tužioca E.K., u francuskom listu „Le Figaro“ objavio tekst pod naslovom ’’Đželatov šegrt’’, u kome se osvrnuo i na nedosljedne stavove režisera; da je predmetni tekst prvenstveno imao za cilj da doprinese javnoj debati o problemu suočavanja s prošlošću, krajnje aktuelnoj temi kako u vrijeme objavljivanja teksta tako i danas na prostoru regiona; da podnosoci žalbe nijesu ni na koji način vrijeđali osjećanja tužioca u vezi njegove vjerske i nacionalne pripadnosti, jer se on u javnosti i u brojnim nastupima i intervjuima, još od početka devedesetih godina izjašnjavao o svojoj vjerskoj i nacinalnoj pripadnosti; da presuda Vrhovnog suda, kojom se potvrdjuje nižestepena odluka, kojom je podnosiocima žalbe naloženo da tužiocu naknade štetu od 12.000 €, predstavlja ograničavanje slobode izražavanja koje se ne može smatrati opravdanim, jer se u skladu sa međunarodnom praksom Evropskog suda za ljudska prava ne može odgovarati za vrijednosne sudove i jedino može voditi u autocenzuru; da je Vrhovni sud netačnim prezentiranjem činjeničnih navoda i utvrđenjem da postoji šteta bez dokaza, podnosiocima ustavne žalbe uskratio pravo na jednaku zaštitu garantovanu odredbom člana 19 Ustava; da je u postupcima pred redovnim sudovima propušteno da se utvrdi u čemu se sastoji šteta, kako se u odnosu na tužioca manifestvovala, koliki je bio intezitet bolova .., a Vrhovni sud nije cijenio činjenicu da je tužilac javna ličnost, da je dao veliki broj inervjua u kojima je iznosio svoja viđenja o političkim temama i da, stoga, mora da trpi veći stepen kritike i da je očigledno arbitrarnim zaključivanjem podnosiocima ustavne žalbe, taj sud, povrijedio i pravo na pravično i nepristrasno suđenje iz člana 32 Ustava.

2. Za potrebe ustavnosudskog postupka pribavljen je spis predmeta Osnovnog suda u Podgorici P. br. 1753/04.

3. U postupku pokrenutom ustavnom žalbom, na osnovu odredbe člana 149 stav 1 tačka 32 Ustava i odredaba čl. 48 i 55 Zakona o Ustavnom sudu, Ustavni sud, u granicama zahtjeva istaknutog u ustavnoj žalbi, utvrđuje da li je u postupku odlučivanja o pravima i obavezama podnosiocu ustavne žalbe povrijeđeno ustavno pravo, pri čemu se, po pravilu, ne upušta u pitanje jesu li sudovi pravilno i potpuno utvrdili činjenično stanje i ocijenili dokaze. Za Ustavni sud relevantne su samo one činjenice od čijeg postojanja zavisi ocjena o povredi ustavnog prava.

4. Uvidom u osporeni akt i drugu dostavljenu dokumentaciju, Ustavni sud je utvrdio sljedeće činjenice i okolnosti od značaja za odlučivanje u ovom ustavnosudskom predmetu:

-Presudom Osnovnog suda u Podgorici, P.br. 1753/04, od 18. januara 2006. godine, odbijen je, kao neosnovan tužbeni zahtjev tužioca kojim je traženo da se tuženi od I do IV reda solidarno obavežu da mu po osnovu naknade nematerijalne štete na ime duševnih bolova zbog povrede ugleda, časti, slobode i prava ličnosti, isplate iznos od 100.000 € sa kamatom od dana podnošenja tužbe do isplate i tužilac obavezan da tuženim naknadi troškove parničnog postupka. Sud je ocijenio da tužilac nije dokazao da mu je tekstom sa uvodnikom: ’’E.K., pravoslavni hrišćanin’’, i naslovom ’’Dželatov šegrt’’, čiji je autor tuženi IV reda A.N.,

28

objavljenim u listu osnivača sada prvotuženog ’’Monitor’’ od 28. maja 2004. godine, narušen zakonom zaštićen interes ili povrijeđena čast i integritet iznošenjem ili prenošenjem neistinitih navoda o njegovom životu, znanju i sposobnostima, u smislu člana 20 Zakona o medijima (’’Službeni list Republike Crne Gore’’, br. 51/02 i 62/02), usljed čega bi pretrpio duševne bolove zbog povrede ugleda časti slobode i prava ličnosti iz člana 200 stav 1 Zakona o obligacionim odnosima. Pri tome, sadržinu odnosnog teksta svaku riječ pojedinačno i sve zajedno, a naročito djelove teksta koje tužilac citira tužbom kao posebno štetne, ovaj sud je cijenio u vezi sa nespornim činjenicama da je tužilac filmski reditelj poznat domaćoj i svjetskoj javnosti, ali i po izjavama o političkim pitanjima, da je autor tog teksta, pisac, novinar i kritičar, koji se u svojoj kolumni, u nedjeljniku ’’Monitor’’, nije bavio profesionalnim angažmanom tužioca, kao takvim niti njegovom privatnošću, već je reagovao na politička nacionalna, vjerska i istorijska gledišta, koja je tužilac prethodnim medijskim izjavama učinio predmetom javne polemike. Pravo je tužioca da posredstvom medija upoznaje domaću i svjetsku javnost o svemu što može biti predmet njenog interesovanja, pa i o svojim političkim stavovima po ovim pitanjima, očekujući međutim, da usljed reagovanja onih koji drugačije misle o tom istom, njegovi stavovi budu povod oštrih polemika. Kritika tuženih I i IV reda, sadržana u spornom tekstu, u cjelosti se odnosila na političke stavove tužioca uz pokušaj tuženog da odgovori na krajnje suprotan pristup pitanjima, koja su obilježila tragična dešavanja u nedavnoj prošlosti. Shodno tome, ovaj sud nalazi za potrebno da ukaže da pomenuta sloboda izražavanja mišljenja, iz člana 10 stav 1 Evropske konvencije, obuhvata kako vrijednosne, tako, čak i činjenične iskaze podobne da povrijede nečiju čast i ugled..., kako je to navedeno u obrazloženju presude Evropskog suda (Handuside v. the United Kingdom, 07.12.1976. stav 49; Lingens v. Austria 08.07.1986. stav 41).

- Presudom Višeg suda u Podgorici, Gž.br. 727/06, od 15. februara 2008. godine, potvrđena je presuda Osnovnog suda u Podgorici P. br. 1753/04 od 18. januara 2006. godine, u dijelu izreke pod stavom I, u odnosu na drugo i treće - tuženog i žalba tužioca u tom dijelu odbijena, kao neosnovana; preinačena u dijelu izreke pod stavom I i tuženi prvog i četvrtog reda, obavezani da tužiocu solidarno, a po osnovu naknade nematerijalne štete na ime duševnih bolova zbog povreda ugleda, časti, slobode i prava ličnosti isplate iznos od 12.000 €, sa zakonskom kamatom počev od 18. januara 2006. godine, pa do isplate i odbijen, kao neosnovan tužbeni zahtjev iznad dosuđenog, od još 88.000 € sa kamatom po istom osnovu. U obrazloženju presude, navedeno je da tekst ’’Dželatov šegrt’’ sa nadnaslovom ’’E.K. pravoslavni hrišćanin’’ sadrži niz uvredljivih riječi upućenih tužiocu. Sadržaj a i naslov teksta, po nalaženju ovog suda, grubo vrijeđa čast i ugled tužioca. Navodi spornog teksta kojima se tužiocu imputira da je ’’glup, ružan i pokvaren’’, da je ’’davao alibi za svakog ubijenog muslimana u Bosni’’, da ’’mnogo od onoga što je stekao duguje upravo magarcima’’, kao i navodi kojima se sa podsmijehom vrijeđa vjerska i nacionalna pripadnost tužioca, te u tom kontekstu i sam naziv teksta, ne mogu se tumačiti kao vrijednosni sudovi, već se njima uz veći stepen pretjerivanja i dozu poruge koja prevazilazi okvire pristojnog, vrijedja čast i ugled tužioca kao i pravo na njegovo sopstveno mišljenje. Kod ovakvo utvrđenog činjeničnog stanja, a imajući u vidu odredbe Ustava po kojima su čast, ugled i sloboda ličnosti bitni činioci čovjekove ličnosti zagarantovane i u odredbi člana 200 Zakona o obligacionim odnosima, u vezi sa članom 20 Zakona o medijima, tuženi prvog i četvrtog reda su objavljivanjem spornog teksta, grubim vrijeđanjem časti i ugleda, odnosno iznošenjem neistinitih navoda o tužiocu, kao ličnosti čiji ugled i slava prevazilazi granice ovih prostora nanijeli štetu koja se ogleda u

29

subjektivnom trpljenju duševnih bolova, povredi časti, ugleda, slobode i prava ličnosti, a što predstavlja osnov za dosuđivanje naknade, koja tužiocu u konkretnom slučaju, služi za uspostavljanje očigledno poremećene psihičke ravnoteže, zbog čega tužiocu, po nalaženju ovog suda, pripada naknada štete u iznosu od 12.000 €.

- Presudom Vrhovnog suda Crne Gore, Rev.br. 262/08, od 6. juna 2009. godine, odbijene su revizije prvotuženog i četvrtotuženog kao neosnovane.

U obrazloženju se navodi da je drugostepeni sud pravilno primijenio materijalno pravo kada je pobijanom presudom preinačio prvostepenu presudu i u odnosu na revidente djelimično usvojio tužbeni zahtjev u dosuđenom iznosu. Navodi objavljeni u spornom tekstu, po nalaženju ovog suda, su očigledno uvredljive sadržine i namjere, posmatrano odvojeno i u cjelini, ne mogu predstavljati vrijednosne sudove motivisane kao poziv na javnu polemiku, kako to navode revidenti. Ovo zbog toga što se tim navodima, na ružan i neprimjeren način, uz najveći stepen najgrublje ironije i sarkazma vrijeđa tužilac, njegova čast i ugled, kao ličnosti osporava i pravo na njegovo mišljenje. Sem toga, na uvredljiv način osporavaju se rezultati u umjetničkom stvralaštvu tužioca, kao i njegova osjećanja u vezi sa nacionalnom i vjerskom pripadnošću. Pošto su objavljenim tekstom grubo povrijeđeni čast, ugled i dostojanstvo tužioca, dosuđeni iznos od 12.000.€ odgovara zahtjevima iz člana 200 Zakona o obligacionim odnosima, kako u pogledu značaja povrijeđenog dobra, tako i u pogledu inteziteta pretrpljenih duševnih bolova tužioca. Pri tome treba imati u vidu da za postojanje duševnih bolova, njihov intezitet i trajanje nije bilo potrebno medicinsko vještačenje, na šta se revizijom potencira bez osnova, jer grubo vrijeđanje, podsmijeh i izlaganje ruglu, morali su izazvati težak i ozbiljan poremećaj psihičke i emocionalne ravnoteže, kod svakog čovjeka, pa i tužioca, zbog čega je, po ocjeni ovog suda, odgovarajuće vještačenje u tom pravcu, bilo suvišno i nepotrebno.


Ustava Crne Gore:

član19„Svako ima pravo na jednaku zaštitu svojih prava i sloboda.

član 32 Svako ima pravo na pravično i javno suđenje u razumnom roku pred nezavisnim, nepristrasnim i

zakonom ustanovljenim sudom.član 47

Svako ima pravo na slobodu izražavanja govorom, pisanom riječju, slikom ili na drugi način. Pravo na slobodu izražavanja može se ograničiti samo pravom drugoga na dostojanstvo, ugled i čast i

ako se ugrožava javni moral ili bezbjednost Crne Gore ‘’.


član 6 stav 1 „Prilikom utvrđivanja građanskih prava i obaveza ili osnovanosti bilo kakve krivice optužbe protiv njega, svako ima pravo na pravično suđenje i javnu raspravu u razumnom roku pred nezavisnim i nepristrasnim zakonom obrazovanim sudom.

član 10 Svako ima pravo na slobodu izražavanja. Ovo pravo uključuje slobodu posjedovanja sopstvenog mišljenja, primanja i saopštavanja informacija i ideja bez mješanja javne vlasti i bez obzira na granice. Ovaj član ne sprečava države da zahtijevaju dozvole za rad televizijskih, radio i bioskopskih preduzeća.

30

Pošto korišćenje ovih sloboda povlači za sobom dužnost i odgovornost, ono se može podvrguti formalnostima, uslovim, ograničenjima ili kaznama propisanim zakonom i neophodnim u demokratskom društvu u interesu nacionalne bezbijednosti, teritorijalnog integriteta ili javne bezbijednosti, radi spriječavanja nereda ili kriminala, zaštite zdravlja ili morala, zaštite ugleda ili prava drugih, spriječavanja otkrivanja obavještenja dobijenih u povjerenju, ili radi očuvanja autoriteta i nepristrasnosti sudstva”.

Zakona o medijima (»Službeni list Republike Crne Gore«, br 51/02 i 62 /02):

član 1 “Mediji u Crnoj Gori su slobodni. U Crnoj Gori zabranjena je cenzura medija. Crna Gora obezbjeđuje i jamči slobodu informisanja na nivou standarda koji su sadržani u međunarodnim dokumentima o ljudskim pravima i slobodama (OUN, OEBS, Savjet Evrope, EU). Ovaj zakon treba tumačiti i primjenjivati u skladu sa principima Evropske konvencije za zaštitu ljudksih prava i osnovnih sloboda, uz korišćenje prakse precedentnog prava Evropskog suda za ljudska prava.

član 2 stav 1 Crna Gora garantuje pravo na slobodno osnivanje i nesmetan rad medija zasnovan na: slobodi izražavanja mišljenja; slobodi istraživanja, prikupljanja, širenja, objavljivanja i primanja informacija; slobodnom pristupu svim izvorima informacija; zaštiti čovjekove ličnosti i dostojanstva i slobodnom protoku informacija.

član 20 Osnivač medija odgovoran je za objavljene programske sadržaje, ukoliko ovim zakonom nije drukčije

određeno. Ako medij objavi programski sadržaj kojim se narušava zakonom zaštićeni interes lica na koje se

informacija odnosi ili kojim se vrijeđa čast ili integritet pojedinca, iznose ili prenose neistiniti navodi o njegovom životu, znanju i sposobnostima, zainteresovano lice ima pravo na tužbu nadležnom sudu na naknadu štete protiv autora i osnivača medija“.

član 23Zabranjeno je objavljivanje informacija i mišljenja kojima se podstiče diskriminacija, mržnja ili nasilje

protiv osoba ili grupe osoba zbog njihovog pripadanja ili nepripadanja nekoj rasi, vjeri, naciji, etničkoj grupi, polu ili seksualnoj opredijeljenosti.

Osnivač medija i autor neće odgovarati, ako su objavljene informacije i mišljenja iz stava 1 ovog člana dio naučnog ili autorskog rada koji se bavi javnom stvari a objavljeni su:

- bez namjere da se podstiče na diskriminaciju, mržnju ili nasilje i dio su objektivnog novinarskog izvještaja;

- s namjerom da se kritički ukaže da diskriminaciju, mržnju, nasilje ili na pojave koje predstavljaju ili mogu da predstavljaju podsticanje na takvo ponašanje.”

Zakona o obligacionim odnosima ("Službeni list SFRJ", br. 29/78, 39/85, 57/89 i “Službeni list SRJ” br. 31/93):

član 200 „Za pretrpljene fizičke bolove, za pretrpljene duševne bolove zbog umanjenja životne aktivnosti, naruženosti, povrede ugleda, časti, slobode ili prava ličnosti, smrti bliskog lica kao i za strah sud će, ako nađe da okolnosti slučaja, a naročito jačina bolova i straha i njihovo trajanje to opravdava, dosuditi pravičnu novčanu naknadu, nezavisno od naknade materijalne štete kao i u njenom odsustvu. Prilikom odlučivanja o zahtjevu za naknadu nematerijalne štete, kao i o visini njene naknade, sud će voditi računa o značaju povrijeđenog dobra i cilju kome služi ta naknada, ali i o tome da se njome ne pogoduje težnjama koje nijesu spojive sa njenom prirodom i društvenom svrhom“.

Zakona o parničnom postupku (Službeni list Republike Crne Gore«, br 22/04 i 76 /06):

član 9

31

Koje će činjenice uzeti kao dokazane odlučuje sud po svom uvjerenju, na osnovu savjesne i brižljive ocjene svakog dokaza zasebno i svih dokaza zajedno, kao i na osnovu rezultata cjelokupnog postupka.

član 217 stav1 Svaka stranka je dužna da iznese činjenice i predloži dokaze na kojima temelji svoj zahtjev ili kojim pobija navode i dokaze protivne stranke.

član 218 st. 1 i 4 Ne treba dokazivati činjenice koje su opštepoznate, niti činjenice koje su sudu poznate u vršenju njegove funkcije. Činjenice čije postojanje zakon pretpostavlja ne treba dokazivati, ali se može dokazivati da ove činjenice ne postoje, ako zakonom nije što drugo određeno.

član 220 Ako se utvrdi da stranci pripada pravo na naknadu štete, na novčani iznos ili na zamjenljive stvari, ali se visina iznosa, dnosno količina stvari ne može utvrditi ili bi se mogla utvrditi samo sa nesrazmjernim teškoćama, sud će o ovom odlučiti po slobodnoj ocjeni.

7. U ustavnoj žalbi podnosioci navode povredu ustavnog prava na jednaku zaštitu svojih prava i sloboda, iz člana 19 Ustava, kojim se garantuje jednakost u postupanju. Ustavni sud je utvrdio da u ustavnoj žalbi nije ukazano na koji način je ova povreda izvršena, jer do povrede ovog prava podnosiocima ustavne žalbe došlo bi samo u slučaju da je sud, u drugom predmetu, u istoj činjeničnoj i pravnoj situaciji, donio različitu odluku i tako stvorio stanje pravne nesigurnosti na štetu podnosilaca ustavne žalbe.

8. Povredu prava na pravično i nepristrasno suđenje iz člana 32 Ustava, podnosioci ustavne žalbe obrazlažu pogrešnim prikazivanjem činjeničnog stanja od strane Vrhovnog suda, odnosno da taj sud, u smislu odredaba člana 200 Zakona o obligacionim odnosima, nastalu štetu nije dokazao shodno praksi Evropskog suda za ljudska prava. Podnosioci su naveli da tužilac, takođe, nije pružio ni jedan dokaz da mu je nastala nematerijalna šteta.

9. Ocjenjujući razloge ustavne žalbe sa aspekta odredbe člana 32 Ustava i člana 6 stav 1 Evropske konvencije, Ustavni sud ukazuje da nije nadležan da supstituiše redovne sudove u procjeni činjenica i dokaza koje su izveli. Pravičnost postupka ocjenjuje se na osnovu postupka kao cjeline (Evropski sud za ljudska prava, Barbera, Messeque i Jabardo protiv Španije, presuda od 6. decembra 1988.godine, serija A, broj 146, stav 68). Nedostatak u jednoj fazi postupka može se osporavati i ispraviti u drugoj, narednoj fazi postupka. Pravo na pravični postupak obavezuje sud da predoči razloge presude koji strankama omogućavaju da djelotvorno koriste raspoložive pravne ljekove. Princip pravičnog suđenja, takođe zahtijeva da se sud pozove na određenu pravnu normu. Pravna osnova presude ne smije da bude proizvoljna tj.van konkretnog predmeta.

Ustavni sud, u principu nije nadležan da vrši provjeru utvrđenih činjenica i načina na koji su sudovi protumačili pozitivnopravne propise, osim ukoliko odluke sudova krše ustavna prava. To će biti slučaj kad je primjena pozitivnopravnih propisa bila očigledno proizvoljna u odnosu na osnovna procesna prava, pravo na pravičan postupak, pravo na pristup sudu, pravo na djelotvoran pravni lijek i u drugim slučajevima. Ustavni sud će preispitati način na koji su utvrđene činjenice, odnosno primijenjeni relevantni propisi u postupku pred redovnim sudovima i u slučaju kada odluka redovnog suda ne uključuje ili pogrešno primjenjuje ustavno pravo.

Zaključivanje Višeg i Vrhovnog suda, da je samim negativnim navodima o tužiocu i iznošenjem neistinitih podataka, objavljenim u nedjeljniku “Monitor“, automatski došlo do

32

rušenja njegovog ugleda, časti, dostojanstva ličnosti, kao i utvrđivanjem visine štete, takođe automatski, po ocjeni Ustavnog suda, zasniva se na proizvoljnoj primjeni materijalnog prava. Uvidom u osporeni tekst, Ustavni sud je, takođe, našao da su odluke tih sudova zasnovane na neprihvatljivoj analizi relevantnih činjenica, jer čak ni navodi:..-"glup, ružan, pokvaren",…”da sve što ima treba da zahvali magarcima", …"da je pružao alibi za svakog ubijenog Muslimana",.."da se svrstao na stranu dželata u Srebrenici"..,- nijesu prenijeti vjerno i u kontekstu cjeline osporenog teksta, implicirajući pri tom da se radi o činjenicama, čija je istinitost, odnosno neistinitost utvrđena, a ne o vrijednosnim sudovima.

Naime, Zakonom o medijima, koji je lex specialis u oblasti slobode informisanja, propisano je da zainteresovano lice kome se vrijeđa čast ili integritet pojedinca, iznose ili prenose neistiniti navodi o njegovom životu, znanju i sposobnostima, ima pravo na tužbu nadležnom sudu protiv autora i osnivača medija radi naknade štete (član 20), odnosno da osnivač medija i autor neće odgovarati, ako su objavljene informacije i mišljenja iz stava 1 ovog člana dio naučnog ili autorskog rada koji se bavi javnom stvari, a objavljeni su “bez namjere da se podstiče na diskriminaciju, mržnju ili nasilje i dio su objektivnog novinarskog izvještaja ili s namjerom da se kritički ukaže da diskriminaciju, mržnju, nasilje ili na pojave koje predstavljaju ili mogu da predstavljaju podsticanje na takvo ponašanje” (clan 23 stav 2).

Zakonom o parničnom postupku propisano je da sud odlučuje koje će činjenice uzeti kao dokazane po svom uvjerenju .. “na osnovu savjesne i brižljive ocjene svakog dokaza zasebno i svih dokaza zajedno …,” (član 9), ..a da ne treba dokazivati “činjenice koje su opštepoznate, niti činjenice koje su sudu poznate u vršenju njegove funkcije, činjenice čije postojanje zakon pretpostavlja, ali se može dokazivati da ove činjenice ne postoje, ako zakonom nije što drugo određeno” (član 218 st. 1 i 4).

Prema odredbi člana 220 Zakona o parničnom postupku, ako se utvrdi da stranci pripada pravo na naknadu štete, ali se tačna visina iznosa ne može utvrditi, ili bi se mogla utvrditi samo sa nesrazmjernim teškoćama sud takođe, ima ovlašćenje da odluči po slobodnoj ocjeni. Međutim, u konkretnom slučaju, u smislu odredbe člana 200. Zakona o obligacionim odnosima, utvrđivanje okolnosti slučaja, a posebno “jačina i trajanje duševnih bolova” predstavljaju utvrđivanje pravnog osnova za dosuđivanje naknade, koja treba biti srazmjerna šteti koja je nanesena ugledu tužioca i određuje se isključivo u svrhu naknade štete, pa su, shodno tome, sudovi dužni prvo utvrditi postojanje ovih relevantnih činjenica, pa tek onda odlučiti o visini naknade.

Po ocjeni Ustavnog suda, iz navedenih odredaba zakona, ne proizilazi mogućnost da sud osnovanost tužbenog zahtjeva za naknadu štete za povredu ugleda i časti.., utvrđuje bez izvođenja dokaza, isključivo prema sopstvenoj ocjeni sudije, o pretpostavljenoj šteti, dajući na taj način povjerenje riječima tužiioca, odnosno da je objavljivanje spornog teksta i “neistinitih podataka”, samo za sebe, bez ikakvog obrazloženja i dokaza, moglo da dovede do nastanka štete oštećenom. Tužilac je, u konkretnom slučaju, naveo da je nastala šteta, ali u tom smislu nije predložio dokaze, a Viši i Vrhovni sud, kao utvrđenu uzeli su činjenicu da šteta postoji, primjenjujući princip da je “dovoljno da je iznošenje neistinitih činjenica moglo da dovede do nastanka štete oštećenom“. Vrhovni sud, u osporenoj presudi zaključuje: ”grubo vrijeđanje, podsmjeh i izlaganje ruglu morali su izazvati težak i ozbiljan poremećaj psihičke i emocionalne ravnoteže, kod svakog čovjeka, pa i tužioca, zbog čega je, po ocjeni ovog suda, odgovarajuće vještačenje u tom pravcu bilo suvišno i nepotrebno“.

33

Nasuprot tome, Ustavni sud smatra da postojanje duševnih bolova, kao posljedica povrede ugleda, odnosno časti, nijesu opštepoznate činjenice, niti činjenice koje se mogu pretpostaviti, nego činjenice koje redovnii sudovi moraju u svakom konkretnom postupku utvrditi sprovođenjem dokaza, te njihovom savjesnom i brižljivom ocjenom u smislu navedene odredbe člana 9 Zakona o parničnom postupku. Podrazumijeva se takođe, da princip iz člana 217 stav 1 Zakona o parničnom postupku, prema kome je svaka stranka dužna da iznese činjenice i predloži dokaze na kojima temelji svoj zahtjev ili kojim pobija navode i dokaze protivne stranke, mora biti primijenjen i u predmetima koji se tiču povrede časti i ugleda.

Ustavni sud je, u konkretnom slučaju, ocijenio da Viši, a potom i Vrhovni sud, nijesu utvrdili sve relevantne činjenice za utvrđivanje pravnog osnova za donošenje odluke o dosuđivanju naknade za nematerijalnu štetu, okolnosti slučaja, narušeni ugled i štetu koju je tužilac usljed toga pretrpio, jačinu duševnih bolova i njihovo trajanje, nego su arbitrarno zaključili da postoji povreda časti, ugleda i dostojanstva ličnosti i iznošenje neistinitih podataka, pa samim tim šteta i odgovornost podnosilaca ustavne žalbe.

Osim toga, Viši sud u žalbenom, a Vrhovni sud u revizionom postupku, shodno odredbi člana 1 stav 4 Zakona o medijima, taj zakon nijesu tumačili u skladu sa principima Evropske konvencije za zaštitu ljudskih prava i osnovnih sloboda, niti su na konkretan predmet primjenili relevantnu praksu precedentnog prava Evropskog suda za ljudska prava. U tom smislu, Ustavni sud ukazuje na praksu Evropskog suda, u predmetu Tolstoy Miloslavski (Tolstoy Miloslavski protiv Ujedinjenog Kraljevstva, presuda iz 1995. godine) u kojem je Evropski sud zaključio da sama suma naknade štete predstavlja kršenje člana 10. Evropske konvencije ,...”ne znači da je porota imala pravo dodijeliti štetu potpuno po svojem nahođenju jer, prema Konvenciji, dodjela štete za klevetu mora biti razumno proporcionalna šteti nanesenoj nečijem ugledu”.

Zasnivajući svoje odluke, samo na sadržaju (navodima) objavljenog teksta Viši i Vrhovni sud su svojim presudama povrijediili pravo podnosilaca ustavne žalbe na pravično suđenje, jer su ocenjujući povredu prava na dostojanstvo ličnosti i ugleda tužioca, zanemarili pravo podnosilaca ustavne žalbe (osnivača medija i autora spornog teksta), na slobodu mišljenja i izražavanja, putem medija. Imajući u vidu sve naprijed navedeno, Ustavni sud je utvrdio da je osporenom presudom Vrhovnog suda, kao rezultatom cjeline sprovedenih postupaka, povrijeđeno Ustavom garantovano pravo podnosilaca ustavne žalbe na pravično suđenje, zajemčeno odredbom člana 32 Ustava i člana 6 stav 1 Evropske konvencije za zaštitu ljudskih prava i osnovnih sloboda.

10. U pogledu povrede prava na slobodu izražavanja, podnosioci su naveli da Vrhovni sud nije cijenio činjenicu da je tužilac javna ličnost, da je dao veliki broj intervjua u kojima je iznosio svoje stavove o političkim temama i da, stoga, mora trpjeti veći stepen kritike; da su u osporenom tekstu izraženi vrijednosni sudovi koji imaju utemeljenje u prethodnim javnim stavovima tužioca; da se dosuđenom naknadom štete ograničava sloboda izražavanja, koja se ne može smatrati opravdanom u demokratskom društvu, da nije u skladu sa praksom Evropskog suda za ljudska prava i predstavlja jednu vrstu autocenzure.

34

Ustav Crne Gore, u dijelu kojim jemči politička prava i slobode, svakom jamči pravo na slobodu govorom, pisanom riječju, slikom ili na drugi način, koja se može ograničiti samo pravom drugoga na dostojanstvo, ugled i čast i ako se ugrožava javni moral ili bezbjednost Crne Gore (član 47). To ustavno ograničenje inkorporirano je u citiranu odredbu člana 20 stav 2 Zakona o medijima, koja normira da svako zainteresovano lice na koje se odnosi objavljeni programski sadržaj, kojim se narušava zakonom zaštićeni interes lica, informacija ili kojim se vrijeđa čast ili integritet pojedinca, iznose ili prenose neistiniti navodi o njegovom životu, znanju i sposobnostima, ima pravo na tužbu nadležnom sudu protiv autora i osnivača medija, radi naknade štete. Sloboda izražavanja je conditio sine qua non funkcionisanja i opstanka svakog demokratskog društva i jemstvo svih drugih ljudskih prava i sloboda. U slučaju mogućeg sukoba ovog prava sa ostalim zagarantovanim ljudskim pravima i slobodama, sudovi moraju voditi računa o tome da svako ograničavanje te slobode, s ciljem zaštite nekog drugog ljudskog prava zajemčenog ustavom, može biti izuzetak od pravila, koje je u demokratskom društvu dopušteno samo ako to pravilo ničim ne ugrožava, nego ga potvrđuje. Svaka restrikcija, uslov, ograničenje ili bilo koja vrsta miješanja u slobodu izražavanja, može se primijeniti samo na određeno ostvarivanje ove slobode, dok sadržaj prava na slobodu izražavanja uvijek ostaje netaknut.

To, međutim, ne znači da je sloboda izražavanja apsolutna i da nije ničim ograničena. Budući da su apsolutna sloboda i apsolutno pravo contradictio in adjecto, presudan, a istovremeno i sporan ostaje način na koji se neko utvrđeno pravno načelo tumači i praktično primjenjuje. Stoga je i zadatak nezavisnog sudstva, da u svakom pojedinačnom slučaju jasno utvrdi granicu između opravdanih i potrebnih, te neopravdanih i nepotrebnih ograničenja, koja neko načelo potvrđuju kao pravilo ili ga negiraju samo kao deklaraciju.

Ocjena Ustavnog suda je, da se navedeni izuzetak koji ne isključuje odgovornost nekog lica, mora, prema opšteprihvaćenim pravilima, tumačiti restriktivno (exceptiones sunt strictissime interpretationis). U tom smislu, postavlja se pitanje kada se stavovi iznijeti u štampi mogu smatrati uvredljivim, činjeničnim tvrdnjama? Po shvatanju Ustavnog suda, to bi bio slučaj ako se iz sadržaja i opšteg tona osporenog teksta može jasno ustanoviti da je njegov jedini ili glavni cilj iznošenje uvrjedljivih tvrdnji.

Evropski sud za ljudska prava, svojim odlukama je uspostavio hijerarhiju vrijednosti koje štiti član 10 Evropske konvencije, dajući različitim kategorijama izražavanja različit stepen zaštite. Unutar te hijerarhije, komentari o javnim pitanjima koje daju javne ličnosti ili mediji, predstavljaju najzaštićeniji oblik slobode izražavanja.

Član 10. Evropske konvencije, prvim stavom definiše zaštićene slobode, a drugi stav propisuje okolnosti pod kojima se javna vlast može miješati u uživanje slobode izražavanja. Ovaj član štiti ne samo informacije i ideje koje su primljene pozitivno, ili se smatraju bezopasnim, ili prema njima nema stava već i one koje vrijeđaju, šokiraju i uznemiravaju, i to je ono što zahtijeva tolerantnost i pluralizam, bez kojih nema demokratskog društva (Evropski sud za ljudska prava, Handyside protiv Ujedinjenog Kraljevstva, presuda od 7. decembra 1976. godine). Evropski sud za ljudska prava u predmetu Castells (Castells protiv Španije, presuda iz

35

1992. godine), u kojem je podnosilac osuđen na zatvorsku kaznu jer je uvrijedio špansku vladu, optužujući je u štampi da je “kriminalna” i da “krije izvršioce zločina protiv naroda Baskije”, smatrao je da “dominantan položaj u kojem je vlada nalaže joj da bude suzdržana u pribjegavanju kaznenim postupcima, posebno kad su dostupna i druga sredstva, u reakciji na neopravdane napade i kritike svojih neprijatelja putem medija”…,”u predmetu Thorgeirson (Thorgeir Thorgeirson protiv Islanda, presuda od 25. juna 1992, serija A br. 239), u kom je podnosilac u štampi iznio navode o rasprostranjenoj brutalnosti policije na Islandu, u principu prenoseći govorkanja iz javnosti, i policajce nazvao “zvijeri u uniformama”, a odbranu policije nazvao “provociranje, laž, nezakonita djela, sujevjerje, nepromišljenost i nesposobnost”, zaključio je da je podnosilac pokrenuo jedno bitno pitanje u svojoj zemlji i „dužnost je štampe da prenosi informacije i ideje o pitanjima od javnog interesa”.

Prema shvatanju Evropskog suda za ljudska prava, između informacije (činjenice) i mišljenja (vrijednosne ocjene), postoji jasna distinkcija zato što se postojanje činjenice može dokazati, a za istinu na osnovu vrijednosne ocjene ne može se dati dokaz (Lingens protiv Austrije, presuda od 8. jula 1986, Serija A br. 103, stavovi 46-47). Evropski sud za ljudska prava smatra, da sudovi u ovim predmetima “u obzir moraju uzeti činjenicu da li se osporeni izrazi tiču nečijeg privatnog života ili ponašanja u službenom svojstvu”…,“granice prihvatljive kritike šire su kad su u pitanju javne ličnosti, kao što su političari, nego kad su u pitanju privatna lica” (Dalban protiv Rumunije, predstavka broj 28114/95, stav 50)…,-“za razliku od privatnih lica, javne ličnosti se neizbježno i svjesno stavljaju pred ocjenu javnosti, a njihove su riječi i djela izloženi pozornijem ispitivanju javnosti, pa stoga, moraju pokazati i veći stepen tolerancije” (Hrico protiv Slovačke, presuda od 20. jul 2004. godine, predstavka broj 49418/99, stav 40 e).

Naknada štete u građanskoj parnici dodijeljena, kao naknada za štetu nanesenu nečijem dostojanstvu ili ugledu predstavlja jasno miješanje u ostvarivanje prava na slobodu izražavanja. U skladu sa stavom 2 člana 10 Europske konvencije, vlast se može miješati u ostvarivanje slobode izražavanja samo ako se ispune tri kumulativna uslova: a) miješanje je propisano zakonom, b) miješanje ima cilj da zaštiti jedan ili više predviđenih interesa ili vrijednosti i c) miješanje je neophodno u demokratskom društvu. Sudovi moraju slijediti ova tri uslova kad razmatraju i odlučuju o predmetima koji se tiču slobode izražavanja.

U konkretnom slučaju, osporena presuda donijeta je na osnovu Zakona o medijima i Zakona o obligacionim odnosima, u građanskoj parnici koju je pokrenuo tužilac zbog nanošenja štete njegovom ugledu. Dakle, “miješanje je propisano zakonom”, cilj miješanja je zaštita “ugleda ili prava drugih”, a “sredstvo” je nalog suda podnosiocima da plate odšetu nanesenu tužiočevom ugledu.

Test ’’neophodnosti u demokratskom društvu’’ zahtijeva da se kod odlučivanja da li je prekršen član 10 Evropske konvencije, odluči da li ’’miješanje’’ domaćih vlasti u ovu slobodu korespondira ’’hitnoj društvenoj potrebi’’, da li je proporcionalno legitimnom cilju koji se želi postići i da li su razlozi i opravdanja koje su dali organi koji su nadležni za takvo miješanje relevantni i dovoljni. S tim ciljem, u konkretnom predmetu, potrebno je da se utvrdi da li su sudovi primijenili standarde koji su u skladu s principima koji su sadržani u članu 10 Evropske konvencije, kao i da li su svoje odluke zasnovali na prihvatljivoj analizi relevantnih činjenica. Takođe, mora da se utvrdi da li je postignut pravičan balans u zaštiti dviju vrijednosti garantovanih Evropskom konvencijom koje mogu da budu u suprotnosti jedna drugoj: s jedne

36

strane sloboda izražavanja, iz člana 10 Evropske konvencije i s druge strane, pravo lica koje je tekstom napadnuto da zaštiti svoju reputaciju.

Da bi se dokazalo da je miješanje bilo “neophodno u demokratskom društvu”, potrebno je dokazati postojanje “hitne društvene potrebe”, koja je tražila konkretno ograničenje u ostvarivanju slobode izražavanja, odnosno da li je prema načelu proporcionalnosti, uspostavljena ravnoteža između slobode medija i prava tužioca na ugled?

Imajući u vidu da su ustavnopravna pitanja koja su razmatrana u ovoj odluci, od šireg značaja za zaštitu Ustavom garantovanih ličnih i političkih prava i sloboda (prava na dostojanstvo, ugled i čast i pravo na slobodu izražavanja), Ustavni sud je predmet razmatrao u cjelini, kako bi utvrdio da li je osporena odluka Vrhovnog suda, u odnosu na dosuđenu naknadu štete, bila srazmjerna legitimnom cilju kome je težila.

Nakon razmatranja navedenih presuda, Ustavni sud ocjenjuje da je prvostepeni sud analizom svih navoda tužioca, sadržine teksta i sprovedenog dokaznog postupka napravio distinkciju između informacija - činjenica i mišljenja - vrijednosnih sudova. U tom kontekstu sud je cijenio činjenicu da je tužilac filmski reditelj, koji je poznat po svom radu u toj oblasti, ali i po izjavama o političkim pitanjima, da je autor osporenog teksta pisac, novinar, kritičar…., koji je reagovao na politička, nacionalna, vjerska i istorijska gledišta koja je tužilac iznosio o tragičnim zbivanjima na teritoriji nekadašnje jugoslovenske Republike Bosne i Hercegovine i šire, a primarno na članak objavljen u francuskom listu „Le Figaro“, u kojem je tužilac iznio političke stavove o prošlosti i sadašnjosti naroda bivše Jugoslavije.Tužilac je tada obrazložio svoje mišljenje da u ratu u Bosni i Hercegovini nije bilo “nacije koja je u pravu, nacije koja to nije, napadača i napadnutog”.. i izjavio: “moj otac je rođen kao Musliman, ali je prije svega bio Srbin”. Pored izjava iz intervjua francuskom listu, taj sud je u dokaznom postupku izvršio uvid u članak koji je tuženi I reda objavio u listu ’’Monitor’’, dana 11. 02.2005. godine, pod naslovom: ’’Tako je govorio E K’’, u kojem su izdvojeni citati nekih izjava tužioca sa kojima prvotuženi polemiše, kao i u više tekstova:..- ’’Strašno se slažem sa čovjekom koji se istinski predaje svom poslu. To je Slobodan Milošević, kojeg se mnogi boje jer bi vjerovatno željeli da Srbija dobije demokratiju zapadnoevropskog, haotičnog tipa. Slobo će sve pobijediti jer je opasan čovjek’ ’ (’’Mladost’’, 1988. godine);...- ’’Nikako ne mogu razumjeti kako to da su se Muslimani u ovom ratu opredijelili za stranu koja je slabija ... Očigledno je da su slabo procijenili, jer su morali savezništvo sklopiti sa pobjedničkom stranom. A to su bosanski Srbi’’ (’’Borba’’ 1993. godine);..- ’’Srbi su gadjali Sarajevo da bi malo uplašili Muslimane’’, pa: ’’ Miloševićeva osnovna greška je što je mislio da Srba ima 250 miliona i što nije imao dvije atomske bombe u džepu’’,-(„Figaro“ 1995. godine, ’’NIN’’, 2004. godine). Tužilac, u tom postupku nije osporio da citirane izjave nijesu vjerno prenijete javnosti.

Viši i Vrhovni sud su zaključili da sadržaj i naslov osporenog teksta vrijeđaju čast i ugled tužioca, -“kod koga su tako izazvani duševni bolovi doveli do poremećaja psihičke ravnoteže”. ., da navodi iz spornog teksta kojima se tužiocu imputira da je ’’glup, ružan i pokvaren’’, da je -’’davao alibi za svakog ubijenog muslimana u Bosni’’, da je -’’mnogo od onoga što je stekao duguje upravo magarcima’’, kao i navodi kojima se sa podsmijehom vrijeđa vjerska i nacionalna pripadnost tužioca, te u tom kontekstu i sam naziv teksta, ne mogu se tumačiti kao vrijednosni sudovi, već se njima uz veći stepen pretjerivanja i dozu poruge koja prevazilazi okvire pristojnog, vrijeđa čast i ugled tužioca kao i pravo na njegovo sopstveno mišljenje.

37

Ustavni sud, suprotno zaključku ova dva suda, smatra da se navedeni stavovi ne mogu smatrati činjenicama čija se istinitost ili neistinitost mogla utvrđivati u postupku, nego da se radi o vrijednosnim sudovima, odnosno da se na konkretni slučaj nije mogla primjeniti odredba člana 20 Zakona o medijima, koja se primijenjuje samo u slučaju kada se radi o prenošenju neistinitih činjenica, a ne prenošenju nečijih vrijednosnih ocjena. Autor teksta, u konkretnom članku, po ocjeni Ustavnog suda, sa svog stanovištva reagovao je na politička, nacionalna, vjerska i istorijska gledišta, koja je tužilac prethodnim medijskim izjavama učinio predmetom javne polemike, odnosno da je profesionalna djelatnost tužioca, takođe komentarisana kroz njegove političke i vjerske stavove.

U tom smislu, postavlja se pitanje da li je zaštita ugleda javne ličnosti, kao nesporno, sastavnog dijela prava ličnosti-zajemčenog Ustavom, legitiman osnov za ograničenje prava na slobodu mišljenja i izražavanja, odnosno kako će se uspostaviti ravnoteža između ovog prava i prava na slobodu mišljenja i izražavanja. Drugim riječima, u slučaju kolizije ovih prava, pitanje je kom pravu bi trebalo dati prednost?

Po ocjeni Ustavnog suda, u konkretnom slučaju, očigledno je da se dva Ustavom garantovana prava, pravo na slobodu izražavanja, i pravo na privatnost, odnosno čast i ugled, nalaze u koliziji. U ovom slučaju redovni sudovi su bili u delikatnoj situaciji da vrše odmjeravanja, kako bi utvrdili kome od ovih prava bi, u datom slučaju, trebalo pružiti zaštitu.

Međutim, očigledno je da Viši i Vrhovni sud, to odmjeravanje ne samo da nijesu izvršili, nego su potpuno ignorisali okolnost da su, u konkretnom slučaju, podnosioci koristili svoje ustavom zajemčeno pravo na slobodu mišljenja i izražavanja. Time što nijesu vodili računa o značaju, sadržaju i granicama prava na slobodu izražavanja, upustivši se jedino u utvrđivanje „karaktera“- „istinitosti“ tvrdnji iznijetih u spornom tekstu, Viši i Vrhovni sud su svojim presudama povrijedili jedno Ustavom garantovano pravo, koje ima dalekosežni značaj za demokratski poredak. Ne vodeći računa o suštinskom značenju ovog prava za načelo pravne države, sudovi su zanemarili legitimno pravo novinara, da putem štampe javno-polemički reaguje na izjave tužioca u kontekstu suočavanja sa prošlošću pojedinih javnih ličnosti tokom raspada bivše SFRJ. U sadržajnom smislu, to znači da i one izjave sadržane u sredstvima informisanja, koje su objektivno štetne za pojedinca, ne mogu biti osnov za uspostavljanje pravne odgovornosti novinara, jer su granice prihvatljive kritike uvijek šire, kada se kritika odnosi na rad ili ponašanje javne ličnosti. Argumente podnosilaca, u tom smislu, ti sudovi, međutim, nijesu uzeli u obzir, već su utvrdili potpuno suprotno.

Ustavni sud nalazi, da čak i kada bi se prihvatilo da su navedene presude Višeg i Vrhovnog suda donijete u ispunjenju legitimnog cilja, „radi zaštite ugleda drugog lica“, ostalo je neobrazloženo i neriješeno pitanje da li su one „neophodne u demokratskom društvu", ili drugim riječima, da li je dodijeljena naknada privatnom tužiocu srazmjerna legitimnom cilju kome se teži. I pod pretpostavkom da je miješanje o kome je riječ u skladu sa zakonom i da je preduzeto radi ostvarenja legitimnog cilja - „zaštite ugleda i prava drugih", Ustavni sud smatra da ono nije bilo „neophodno u demokratskom društvu“, odnosno da nije bilo srazmjerno legitimnom cilju kome teži.

Ti sudovi su, po ocjeni Ustavnog suda, trebali da odmjere ugroženost prava tužioca na

38

dostojanstvo ličnosti i ugled, u odnosu na pravo podnosilaca ustavne žalbe na slobodu izražavanja i da, nakon takvog upoređivanja i odmjeravanja, utvrde čije pravo je bilo više ugroženo navodima u objavljenom članku. Takođe su, saglasno odredbi člana 23 stav 2 Zakona o medijima, trebali cijeniti da li su podnosioci (osnivač medija i autor) imali namjeru da uvrijede tužioca ili im je namjera bila da, prevashodno, iznesu informacije i mišljenja o njegovim vrijednosnim sudovima u kontekstu slobodne rasprave o pitanju od opšteg interesa za demokratski razvoj njegovog regiona i države u cjelini. Navedeni zakonski princip-odbrana na osnovu iskrene namjere, po ocjeni Ustavnog suda, jedna je vrsta zamjene za dokazivanje istinitosti. Kada novinar ima legitiman cilj, kada je u pitanju nešto značajno za javnost i kada su razumni napori uloženi u potvrđivanje činjenica, mediji se neće smatrati odgovornim, čak i u slučaju da se ispostavi da su činjenice bile neistinite. U svakom slučaju, iako je osporeni tekst podnosilaca ustavne žalbe sadržavao kritiku vrijednosnih sudova tužioca to, po ocjeni Ustavnog suda, nije bio proizvoljni lični napad, jer je objektivno bio usredsrijeđen na pitanja od javnog interesa, a ne na privatni život javne ličnosti, što proizlazi iz sadržaja teksta i njegovog sveopšteg konteksta.

Ustavni sud smatra, da je Vrhovni sud osporenom odlukom prekoračio granice svojih ovlašćenja kod određivanja vrste pravične satisfakcije, odnosno visine nematerijalne štete zbog počinjene uvrede, jer svoju odluku nije zasnovao na prihvatljivoj analizi činjenica koje su relevantne i svih okolnosti koje su od važnosti u konkretnom slučaju, u vezi s povredom tužiočevog ugleda, čime je došlo do povrede načela proporcionalnosti, u odnosu na ravnotežu između ograničavanja prava podnosilaca na slobodu izražavanja, s jedne strane i zaštite ugleda javne ličnosti, u ovom slučaju tužioca, s druge strane. Nacionalni organi, prema shvatanju Evropskog suda za ljudska prava..,-”na prvom mjestu moraju da procijene da li postoji „goruća društvena potreba“ da se sloboda izražavanja ograniči i, da prilikom te procjene, oni imaju određeni prostor za slobodnu procjenu (Lindon, Otchakovsky-Laurens i July protiv Francuske [VV], broj 21279/02 i 36448702, stav 45, ECHR 2007-...);.-..“u predmetima u vezi sa štampom, prostor za slobodnu procjenu države je ograničen interesom demokratskog društva da obezbijedi i održava slobodnu štampu. Zadatak Suda u sprovođenju njegove funkcije nadzora je da na miješanje na koje se žali, gleda u svjetlu predmeta kao cjeline i utvrdi da li su razlozi koje su nacionalni organi naveli da bi ga opravdali „relevantni i dovoljni“ (Vogt protiv Njemačke, presuda od 26. septembra 1995. godine, serija A broj 323, str. 25 – 26, stav 52; Jerusalem protiv Austrije, broj 26958/95, stav 33, ECHR 2001-II);. .-“Sud primjećuje da je u prethodnim slučajevima utvrdio da su opšteuvredljivi izrazi „idiot“ i „fašista“ prihvatljiva kritika u određenim okolnostima (Oberschlick protiv Austrije (broj 2), presuda od 1. jula 1997. godine, Bodrožić protiv Srbije, presuda od 2. juna 2009. godine, predstavka broj 32550/05, stav 51).

Imajući u vidu sve okolnosti ovog predmeta, Ustavni sud ocjenjuje da miješanje u pravo podnosilaca na slobodu izražavanja, nije bilo “nužno u demokratskom društvu” i da se razlozi koje je naveo Vrhovni sud u svojoj odluci, ne mogu smatrati relevantnim i dovoljnim da se to miješanje opravda.

Kako Vrhovni sud nije obavio odgovarajuću analizu proporcionalnosti, da bi se procijenio kontekst u kojem su navedeni izrazi upotrijebljeni, u spornom članku i njihovu činjeničnu osnovu, radi procjene i odmjeravanja ugroženosti navedenih prava, već je zaštitu na dostojanstvo ličnosti i ugled pružio samo tužiocu, Ustavni sud je ocijenio da je povrijeđeno

39

pravo podnosilaca ustavne žalbe na slobodu izražavanja, iz odredaba člana 47 Ustava i člana 10 Evropske konvencije.



Už-III br. 87/09 USTAVNI SUD CRNE GORE 19. januar 2012. godine PREDSJEDNIK,P o d g o r i c a dr Milan Marković,s.r.

***

POVREDA PRAVA NA MIRNO UŽIVANJE IMOVINE IZ ČLANA 1 PROTOKOLA BR. 1 UZ EVROPSKU KONVENCIJU.

Ustavni sud Crne Gore, u sastavu: predsjednik prof.dr Milan Marković i sudije - Miodrag

Iličković, Desanka Lopičić, Fetija Međedović, Miraš Radović i Miodrag Latković na osnovu odredaba člana 149 stav 1 tačka 3 Ustava Crne Gore, člana 33 tačka 3 i člana 56 stav 1 Zakona o Ustavnom sudu Crne Gore (»Službeni list Crne Gore«, br. 64/08), na sjednici od 21. novembra 2012. godine, donio je

O D L U K U


II - UKIDA SE presuda Višeg suda u Podgorici, Gž.br. 2310/10-09, od 3. juna 2010. godine i predmet vraća Višem sudu u Podgorici na ponovni postupak.



1. S.V., iz Podgorice podnio je blagovremenu i dozvoljenu ustavnu žalbu izjavljenu protiv presude Višeg suda u Podgorici, Gž.br. 2310/10-09, od 3. juna 2010. godine i presude Osnovnog suda u Danilovgradu, P.br. 263/09, od 12. februara 2010. godine.

Podnosilac smatra da mu je osporenim presudama usled pogrešne primjene materijalnog prava povrijeđeno pravo na pravično suđenje iz čl.32 Ustava Crne Gore. U žalbi

40

navodi:da mu je rješenjem tužioca od 10. marta 1998. godine, priznato pravo na invalidsku penziju i da mu je rješenjem istog organa od 18. juna 2007. godine, obustavljena isplata invalidske penzije zbog obavljanja advokatske djelatnosti; da je nesporno da je obavijestio tužioca da je počeo da se bavi advokatskom djelatnošću počev od 5. februara 1998. godine i da je nesporno da mu je za period od 1. januara 2004. godine do 1. juna 2007. godine, isplaćeno po osnovu penzije iznos od 4.619,62 €; da je na osnovu odredbe člana 112 st.1 Zakona o penzijskom i invalidskom osiguranju tužilac donio rješenje od 18. juna 2007. godine, kojim mu obustavlja isplatu penzija isplaćenih u periodu od 1. januara 2004. godine do 1. juna 2007. godine, iako ta zakonska odredba ne sadrže ovlašćenja i obavezu Republičkog fonda PIO da obustavlja isplatu isplaćenih penzija za period od 1. januara 2004. godine do 1. juna 2007. godine, niti da obustavi isplatu penzija dospjelih za isplatu prije donošenja rješenja o obustavi; da je obustava isplata već isplaćenih penzija prije donošenja rješenja o obustavi faktički nemoguća, pa je iz tih razloga navedeno rješenje tužioca o obustavi isplata penzija ništavno; da su sudovi pogrešno primijenili odredbu čl.210 st.2 Zakona o obligacionim odnosima, jer donošenjem navedenog rješenja o obustavi isplate penzije u dijelu koji se odnosi na sporne isplaćene penzije za period prije njegovog donošenja nije prestao pravni osnov sadržan u pravosnažnom rješenju tužioca od 10. marta 1998. godine, kojim mu je priznato pravo na invalidsku penziju i da je u konkretnom slučaju, do isplate penzije za navedeni period došlo samo krivicom tj. propustom tužioca, koji nije mogao tražiti povraćaj istih, jer zato nema zakonskog osnova.

Ustavnom sudu nije dostavljeno traženo mišljenje Višeg suda na navode sadržane u žalbi.

2. U postupku pokrenutom ustavnom žalbom, na osnovu odredbe člana 149 stav 1 tačka 3 Ustava i odredaba čl. 48 i 55 Zakona o Ustavnom sudu, Ustavni sud utvrđuje u granicama zahtjeva istaknutog u ustavnoj žalbi, da li je u postupku odlučivanja o pravima i obavezama podnosioca ustavne žalbe povrijeđeno ustavno pravo. Za Ustavni sud relevantne su samo one činjenice od čijeg postojanja zavisi ocjena o povredi ustavnog prava.

3. Uvidom u dostavljene pojedinačne akte i dokumentaciju Ustavni sud je utvrdio da je:

- Presudom Osnovnog suda u Danilovgradu, P.br. 263/09, od 12. februara 2010. godine, usvojen je tužbeni zahtjev, pa je podnosilac ustavne žalbe obavezan da Republičkom fondu penzijskog i invalidskog osiguranja Podgorica, na ime sticanja bez osnova, za period od 1. januara 2004. godine do 1. juna 2007. godine, isplati iznos od 4.619,62 €, sa zateznom kamatom, u roku od 15 dana po pravosnažnosti presude, pod prijetnjom izvršenja. Sud je, u obrazloženju presude, pored ostalog naveo: da je tuženom rješenjem tužioca od 10. marta 1998. godine, priznato pravo na invalidsku penziju, a da mu je rješenjem istog organa od 18. juna 2007. godine, obustavljena isplata invalidske penzije zbog obavljanja advokatske djelatnosti;da u smislu odredbe člana 112 stav 1 i 222 Zakona o penzijskom i invalidskom osiguranju tuženi ne može istovremeno ostvarivati primanja po osnovu invalidske penzije i obavljati advokatsku djelatnost, pa je penzija obustavljena od dana početka primjene navedenog zakona, dok se preplaćeni iznosi vraćaju shodno članu 210 Zakona o obligacionim odnosima.

41

- Presudom Višeg suda u Podgorici, Gž.br. 2310/10-09, od 3. juna 2010. godine, dbijena je žalba tuženog i potvrđena prvostepena presuda.

U obrazloženju se u suštini navodi da je prvostepeni sud pravilno postupio kada je, sa pozivom na član 112 stav 1 Zakona o penzijskom i invalidskom osiguranju, a u vezi sa članom 210 stav 2 Zakona o obligacionim odnosima, usvojio tužbeni zahtjev.


Ustava Crne Gore:

,,Svako ima pravo na pravično i javno suđenje u razumnom roku pred nezavisnim, nepristrasnim i zakonom ustanovljenim sudom (član 32).

Evropske Konvencije za zaštitu ljudskih prava i osnovnih sloboda:

,,Svako tokom odlučivanja o njegovim građanskim pravima i obavezama ili o krivičnoj tužbi protiv njega, ima pravo na pravičnu i javnu raspravu u razumnom roku pred nezavisnim i nepristrasnim sudom, obrazovanim po osnovu zakona. Presuda se izriče javno, ali se štampa i javnost mogu isključiti s cijelog ili dijela suđenja u interesu morala, javnog reda ili nacionalne bezbijednosti u demokratskom društvu, kada to zahtijevaju interesi maloljetnika ili zaštita privatnog života stranaka, ili u mjeri koja je, po mišljenju suda, nužno potrebna u posebnim okolnostima kada bi javnost mogla da naškodi interesima pravde. (član 6 stav 1).

Protokola 1 uz Evropsku konvenciju o ljudskim pravima i osnovnim slobodama:

»Svako fizičko i pravno lice ima pravo na neometano uživanje svoje imovine. Niko ne može biti lišen svojine imovine, osim u javnom interesu i pod uslovima predviđenim zakonom i opštim načelima međunarodnog prava.

Prethodne odredbe, međutim, ni na koji način ne utiču na pravo države da primjenjuje zakone koje smatra potrebnim da bi regulisala korišćenje imovine u skladu sa opštim interesima ili da bi obezbijedila naplatu poreza ili drugih dažbina ili kazni (član 1)«.

Zakonom o penzijskom i invalidskom osiguranju (»Službeni list Republike Crne Gore«, br. 54/03), koji je važio u vrijeme nastanka spora:

„ Korisnik prava je dužan, u roku od 15 dana od dana nastale promjene, da prijavi svaku promjenu koja je od uticaja na pravo ili obim korišćenja tog prava (član 111);

da se korisniku penzije koji se na teritoriji Republike ili Republike Srbije zaposli, odnosno počne da obavlja samostalnu djelatnost obustavlja isplata penzije za vrijeme trajanja zaposlenja, odnosno obavljanja djelatnosti (član 112 stav 1);

da se naknada štete pričinjene Fondu, odnosno povraćaj nezakonito i nepravilno izvršenih isplata penzija i drugih novčanih primanja iz penzijskog i invalidskog osiguranja vrši po odredbama zakona kojim se uređuju obligacioni odnosi, ako ovim zakonom nije drukčije uređeno (član 184 stav 1);

da korisnicima prava na starosnu penziju, invalidsku penziju, porodičnu penziju,najnižu penziju, najvišu penziju, novčanu naknadu za tjelesno oštećenje, odnosno na dodatak za pomoć i njegu koji su to pravo ostvarili po propisima iz penzijskog i invalidskog osiguranja koji su se primjenjivali do početka primjene ovog zakona obezbjeđuju se ta prava i poslije tog datuma u istom obimu i usklađuju po članu 58 ovog zakona (članom 193 stav 1);

da ovaj zakona stupa na snagu osmog dana od dana objavljivanja u »Službenom listu Republike Crne Gore«, a primjenjivaće se od 1. januara 2004. godine (član 222).

42

Zakonom o obligacionim odnosima (»Službeni list SFRJ«, br. 29/78; 39/85 i 57/89 i »Službeni list SRJ«, br. 31/93), po čijim odredbama je postupak vođen:

„Kad bi neki deo imovine jednog lica prešao na bilo koji način u imovinu nekog drugog lica, a taj prelaz nema svoj osnov u nekom pravnom poslu ili u zakonu, sticalac je dužan da ga vrati, a kad to nije moguće - da naknadi vrijednost postignutih koristi i da obaveza vraćanja, odnosno naknade vrijednosti nastaje i kad se nešto primi s obzirom na osnov koji se nije ostvario ili koji je kasnije otpao (član 210) i da ko izvrši isplatu znajući da nije dužan platiti, nema pravo da zahtijeva vraćanje, izuzev ako je zadržao pravo da traži vraćanje ili ako je platio da bi izbjegao prinudu (član 211).

5. Podnosilac žalbe smatra da mu se penzija nije mogla obustaviti u skladu sa odredbom člana 112 st.1 Zakona o penzijskom i invalidskom osiguranju, jer po toj odredbi Republičkog fonda PIO nema ovlašćenja da obustavi isplatu isplaćenih penzija za period od 1. aprila 2004. godine do 1. juna 2007. godine, niti da obustavi isplatu penzije dospjelih za isplatu prije donošenja rješenja o obustavi kao i da traži povraćaj istih.

6. Prema čl. 1 Protokola br. 1 uz Evropsku konvenciju niko ne može biti lišen svoje imovine osim u društvenom interesu i pod uslovima predviđenim zakonom i opštim načelima mjerodavnog prava. S obzirom na navedeno, Ustavni sud utvrđuje da je osporenim presudama, došlo do povrede podnosiočevih prava na mirno uživanje imovine iz člana 1 Protokola br. 1 Evropske konvencije, jer se i podnosiočeva žalba može posmatrati sa stanovišta te povrede.

- Podnosiocu je rješenjem Republičkog fonda PIO PO Podgorica, br. 01-35708/2, od 10. marta 1998. godine, priznato pravo na invalidsku penziju, a rješenjem istog organa br.01-35708/4, od 18. juna 2007. godine obustavljena mu je isplata invalidske penzije, zbog obavljanja advokatske djelatnosti i u smislu stavA 4 izreke tog rješenja zamijenjeno je rješenje tužioca od 10. marta 1998. godine.

- Podnosilac je, što i nije sporno obavijestio tužioca da je počeo da se bavi advokatskom djelatnošću 5. februara 1998. godine.

Predmet konkretnog parničnog postupka je zahtjev tužioca – Republičkog fonda penzijskog i invalidskog osiguranja da se tuženi (podnosilac žalbe ) obaveže da tužiocu isplati iznos od 4.619,62 €, na ime sticanja bez osnova, zbog nezakonito isplaćene penzije, za period od 1. januara 2004. godine do 1. juna 2007. godine.

Prvi i najvažniji zahtjev člana 1 Protokola broj 1 je da svako miješanje državnog organa u mirno uživanje imovine treba da bude zakonito (Evropski sud Bivši kralj Grčke i drugi protiv Grčke (GC) br. 25701/94, st. 79 и 82, ECHR 2000-XII) i da treba slijediti legitimni cilj „u javnom interesu“.

Obustava isplate penzije podnosiocu od strane Republičkog fonda PIO predstavlja miješanje u mirno uživanje njegovo imovine (presuda Evropskog suda za ljudska prava u predmetu Lakićević i ostali protiv Crne Gore i Srbije, predstavka br.27458/06, 37205/06, 37207/06 i 33604/07, od 13. decembra 2011.godine).

43

Postavlja se pitanje da li je navedeno miješanje težilo legitimnom cilju i da li je postojao razumni odnos proporcionalnosti između upotrijebljenih sredstava i cilja čijem se ostvarenju težilo.

U vezi sa pitanjem proporcionalnosti, prvobitnom odlukom fonda PIO podnosiocu je priznato i dato pravo da prima penziju. Time se fond složio da je podnosilac ispunio sve zakonske uslove i kvalifikovao se za penziju. Po ispunjenju zakonskih uslova za penzionisanje, a podstaknut penzijskim sistemom kome je davao doprinose određeni broj godina, podnosilac je otvorio svoju privatnu praksu sa polovinom radnog vremena, istovremeno primajući penziju. Pošto se steknu prava na osnovu penzije ona se ne mogu opozvati ili ograničiti kasnijim mjerama. Na osnovu inijetih razloga , odlučeno je kao u izreci.

Odluka o objavljivanju ove odluke zasnovana je na odredbi člana člana 151 stav 2 Ustava Crne Gore i odredbi člana 34 stav 2 Zakona o ustavnom sudu.

Už-III br. 314/10 USTAVNI SUD CRNE GORE21. novembar 2012. godine PREDSJEDNIK,P o d g o r i c a Prof.dr Milan Marković,s.r.

***

POVREDA PRAVA NA MIRNO UŽIVANJE IMOVINE IZ ČLANA 1 PROTOKOLA BR. 1 UZ EVROPSKU KONVENCIJU.

Ustavni sud Crne Gore, u sastavu: predsjednik prof.dr Milan Marković i sudije - Miodrag Iličković, Miodrag Latković, Desanka Lopičić, Fetija Međedović i Miraš Radović, na osnovu odredaba člana 149 stav 1 tačka 3 Ustava Crne Gore, člana 32 stav 1 tačka 3 i člana 56 stav 1 Zakona o Ustavnom sudu Crne Gore (»Službeni list Crne Gore«,br. 64/08), na sjednici od 2. oktobra 2012. godine, donio je,

O D L U K U

44


II - UKIDA SE presuda Vrhovnog suda Republike Crne Gore, Uvp.br. 38/06, od 7. februara 2007. godine i predmet vraća Vrhovnom sudu Crne Gore na ponovni postupak.



1. Š.L., advokat iz Podgorice, podnio je blagovremenu i dozvoljenu ustavnu žalbu protiv presude navedene u izreci, zbog povrede prava svojine, zajemčenog članom 58 Ustava Crne Gore.

Obrazlažući povredu navedenog ustavnog prava podnosilac ističe: da mu je Rješenjem Republičkog fonda PIO-Područnog odjeljenja u Podgorici, br.02-31637/3, od 29. jula 2005. godine, na osnovu člana 112 stav 1 Zakona o penzijskom i invalidskom osiguranju iz 2003. godine obustavljenja isplata starosne penzije počev od 1. januara 2004. godine, zbog toga što se isti kao penzioner bavio advokaturom; da je navedeno Rješenje u postupku po žalbi potvrdio drugostepeni organ-Ministarstvo rada i socijalnog staranja Rješenjem br. 203-31637, od 25. avgusta 2005. godine, a potom i Upravni sud Crne Gore presudom U.br. 964/05, od 30. maja 2006. godine; da je Vrhovni sud osporenom presudom odbio kao neosnovan zahtjev podnosioca za vanredno preispitivanje presude Upravnog suda, dok mu je presudu dostavio tek na njegov pisani zahtjev dana 30. marta 2012. godine. U žalbi je nadalje istakao da se nalazi u istoj stvarnoj i pravnoj situaciji kao i advokati N.L., B.V., V.B. i V.R., koji su podnijeli predstavku Evropskom sudu za ljudska prava u Strazburu, zbog obustave isplata penzija, u kojem slučaju je Evropski sud presudio presudom od 13. decembra 2011. godine, kojom je utvrdio da je citiranom odredbom člana 112 stav 1 Zakona o penzijsko-invalidskom osiguranju povrijeđeno pravo imovine zajemčeno članom 1 Protokola br. 1 uz Evropsku konvenciju o ljudskim pravima i osnovnim slobodama. Predlaže da se ukine osporena presuda Vrhovnog suda Crne Gore i predmet vrati istom sudu na ponovni postupak i odlučivanje.

2. Ustavni sud je, saglasno odredbama člana 26 stav 1 i člana 27 stav 1 Zakona o Ustavnom sudu, zatražio od Vrhovnog suda Crne Gore odgovor na navode sadržane u ustavnoj žalbi. Vrhovni sud u odgovoru ističe da je mišljenja da je predmetna ustavna žalba neosnovana, sa pozivom na razloge koji su dati u obrazloženju presude koja se osporava u ovom ustavnosudskom postupku.

3. Za potrebe ustavnosudskog postupka pribavljeni su spisi predmeta od Upravnog suda Crne Gore, U.br. 964/05. 4. U postupku pokrenutom ustavnom žalbom, na osnovu odredbe člana 149 stav 1 tačka 3 Ustava i odredaba čl. 48 i 55 Zakona o Ustavnom sudu, Ustavni sud, u granicama zahtjeva istaknutog u ustavnoj žalbi, utvrđuje da li je u postupku odlučivanja o pravima i obavezama podnosiocu ustavne žalbe povrijeđeno ustavno pravo, pri čemu se, po pravilu, ne upušta u pitanje jesu li sudovi pravilno i potpuno utvrdili činjenično stanje i ocijenili dokaze. Za

45

Ustavni sud relevantne su samo one činjenice od čijeg postojanja zavisi ocjena o povredi ustavnog prava.

5. U sprovedenom postupku, uvidom u osporenu presudu i drugu dostavljenu dokumentaciju, Ustavni sud je utvrdio sljedeće činjenice i okolnosti od značaja za odlučivanje u ovom ustavnosudskom predmetu:

- Rješenjem Republičkog fonda penzijskog i invalidskog osiguranja –Područno odjeljenje Podgorica, br. 02-31637/3, od 29. jula 2005. godine, podnosiocu ustavne žalbe je sa 1. januara 2004. godine, obustavljena isplata starosne penzije, priznata i određena Rješenjem istog odjeljenja br. 02-31637, od 6. februara 1995. godine, zbog obavljanja advokatske djelatnosti. Izrekom rješenja je dalje određeno da će regresna služba provesti postupak naknade štete pričinjene Fondu PIO Crne Gore, kao i da se ovim rješenjem zamjenjuje rješenje Republičkog fonda PIO, kojim je imenovanom priznato pravo na starosnu penziju.

U obrazloženju rješenja se navodi da se podnosilac ustavne žalbe počeo baviti advokatskom djelatnošću počev od 29. septembra 1997. godine, te kako je na dan 1. januar 2004. godine (dan stupanja na snagu Zakona o penzijskom i invalidskom osiguranju) imao status zaposlenog korisnika penzije, to mu je primjenom člana 112 stav 1 istog Zakona, obustavljena isplata penzije.

- Rješenjem Ministarstva rada i socijalnog staranja Crne Gore, br. 0203-31637, od 25. avgusta 2005. godine, odbijena je žalba podnosioca izjavljena protiv navedenog Rješenja Republičkog fonda penzijskog i invalidskog osiguranja–Područno odjeljenje Podgorica.

U obrazloženju rješenja se navodi da je prvostepeni organ pravilno primijenio odredbu člana 112 Zakona o penzijskom i invalidskom osiguranju, te da je u konkretnom slučaju pravo žalioca na starosnu penziju samo obustavljeno, a ne ukinuto. - Presudom Upravnog suda Republike Crne Gore, U.br. 964/05, od 30. maja 2006. godine, odbijena je tužba tužioca (podnosioca ustavne žalbe) podnesena protiv rješenja tuženog Ministarstva rada i socijalnog staranja-Podgorica.

U obrazloženju presude se, između ostalog, navodi: da je utvrđeno da tužilac radi kao advokat, dakle da obavlja samostalnu djelatnost i da se te činjenice ne osporavaju ni podnijetom tužbom; da su neprihvatljivi navodi tužbe da je tužilac pravo na penziju i pravo rada kao advokat stekao prije stupanja na snagu Zakona o penzijskom i invalidskom osiguranju iz 2003. godine, te da u konkretnom slučaju primjena odredbe člana 112 stav 1 istog Zakona ne predstavlja retroaktivnu primjenu Zakona, budući da je tužiocu obustavljena isplata starosne penzije počev od 1. januara 2004. godine,kojeg datuma je otpočela primjena Zakona o penzijskom i invalidskom osiguranju,a ne prije tog datuma.

- Osporenom presudom Vrhovnog suda Crne Gore, Uvp.br. 38/06, od 7. februara 2007. godine, odbijen je kao neosnovan zahtjev za vanredno preispitivanje sudske odluke.

U obrazloženju presude se, pored ostalog, navodi: da tužilac obavlja samostalnu djelatnost u svojstvu advokata i da mu je penzija obustavljena od 1. januara 2004. godine, na temelju odredbe člana 112 stav 1 Zakona o penzijskom i invalidskom osiguranju, koji je stupio na snagu istog datuma; da se u konkretnom slučaju ne radi o retroaktivnoj primjeni zakona, niti o ukidanju subjektivnog prava tužioca na penziju, već o obustavi tog prava od njene isplate za vrijeme obavljanja samostalne djelatnosti.

46

- Evropski sud za ljudska prava je u predmetu Lakićević i ostali protiv Crne Gore i Srbije (predstavke br. 27458/06, 37205/06, 37207/06 i 33604/07), koje su podnijeli podnosioci N.L., B.V., V.B.i V.R. protiv Crne Gore i Srbije, donio presudu od 13. decembra 2011. godine, kojom je presudio da je obustavljanjem isplata penzija podnosiocima predstavke došlo do povrede člana 1 Protokola br.1 uz Evropsku Konvenciju. Naime, podnosiocima je Rješenjima Penzijskog fonda donijetim tokom 2004. i 2005. godine (koja su se smatrala primjenjivim od 1. januara 2004. godine) obustavljeno plaćanje penzije zbog obavljanja profesionalnih aktivnosti, a shodno citiranoj odredbi člana 112 stav 1 Zakona o penzijskom i invalidskom osiguranju. 6. Za odlučivanje u konkretnom ustavnosudskom predmetu pravno relevantne su odredbe sledećih propisa:

Ustava Crne Gore:

“Potvrđeni i objavljeni međunarodni ugovori i opšteprihvaćena pravila međunarodnog prava sastavni su dio unutrašnjeg pravnog poretka, imaju primat nad domaćim zakonodavstvom i neposredno se primjenjuju kada odnose uređuju drukčije od unutrašnjeg zakonodavstva”(član 9)

“Jemči se pravo svojine. Niko ne može biti lišen ili ograničen prava svojine, osim kada to zahtijeva javni interes, uz pravičnu naknadu. Prirodna bogatstva i dobra u opštoj upotrebi su u državnoj svojini«(član 58).

Član 1 Protokola br.1 uz Evropsku konvenciju za zaštitu ljudskih prava i osnovnih sloboda: »Svako fizičko i pravno lice ima pravo na neometano uživanje svoje imovine; niko ne može biti lišen svojine imovine, osim u javnom interesu i pod uslovima predviđenim zakonom i opštim načelima međunarodnog prava. Prethodne odredbe, međutim, ni na koji način ne utiču na pravo države da primjenjuje zakone koje smatra potrebnim da bi regulisala korišćenje imovine u skladu s opštim interesima ili da bi obezbedila naplatu poreza ili drugih dažbina ili kazni«.

Zakonom o penzijskom i invalidskom osiguranju (»Službeni list Republike Crne Gore«, br. 54/03), koji je važio u vrijeme nastanka spornih odnosa, bilo je propisano:

»Korisniku penzije koji se na teritoriji Republike ili Republike Srbije zaposli, odnosno počne da obavlja samostalnu djelatnost obustavlja se isplata penzije za vrijeme trajanja zaposlenja, odnosno obavljanja djelatnosti” (član 112 stav 1);

7. Ocjenjujući razloge ustavne žalbe sa aspekta povrede prava iz člana 58 Ustava i člana 1 Protokola br.1 uz Evropsku konvenciju, Ustavni sud je utvdio da je osporenom presudom Vrhovnog suda podnosiocu ustavne žalbe povrijeđeno pravo svojine.

Pravo na imovinu (svojinu), predmet je zaštite u ustavnom sistemu Crne Gore i sadržinski korespondira sa pravom na imovinu, iz člana 1 Protokola br. 1 uz Evropsku konvenciju. Odredbama člana 58 st. 1 i 2 Ustava, zajemčeno je pravo svojine, a ustavna ograničenja uslovljena su postojanjem opšteg interesa i proporcionalnošću ograničenja, koje je definisano pravičnom naknadom.

U skladu sa navedenim ustavnim odredbama, Ustavni sud je dužan da zaštiti pravo svojine ako državni organi, suprotno zakonu, nekoga liše ili mu ograniče pravo svojine ili se na

47

drugi način miješaju u uživanje ovog prava. Međutim, u slučaju zadiranja u svojinu od strane drugih pravnih subjekata, bilo da se radi o fizičkim ili pravnim licima, po pravilu, radi se o imovinskim sporovima privatnog prava.

Razmatrajući sadržinu ovog prava, Evropski sud za ljudska prava je objasnio da se time što se priznaje da svako ima pravo na mirno uživanje svoje imovine, u suštini, garantuje pravo imovine, s tim što se štiti samo pravo na postojeću imovinu i ne ’’garantuje pravo na sticanje imovine’’ (Evropski sud, Marckx protiv Belgije, presuda od 13. juna 1979, Serija A br. 31). Član 1 Protokola br.1 uz Evropsku konvenciju štiti fizička i pravna lica od proizvoljnog miješanja države u njihovu imovinu i dozvoljava miješanje u imovinska prava, samo ako ono ima za cilj neki opšti ili javni interes uz poštovanje principa proporcionalnosti.

8. Prema praksi Evropskog suda, pojam imovine se različito tumači. Smatra se da se članom 1 Protokola br.1 štiti : pokretna i nepokretna imovina, dionice, patenti, pravo na penziju, ekonomski interesi vezani za vođenje nekog posla itd. Dakle, principi koji se uopšteno primjenjuju u slučajevima koji potpadaju pod član 1 Protokola br.1, jednako su važni i kada se radi o penzijama (vidi Anrejeva protiv Letonije (GC)br.37452 /02,stav 82, od 07.jula 2011.godine). Stoga, ta odredba ne garantuje pravo na sticanje imovine (Van der Mussele protiv Belgije, presuda od 23. novembra 1983. godine, stav 48, Serija A, broj 70), niti kao takva garantuje bilo kakvo pravo na penziju do određenog iznosa (Muller protiv Austrije br.5849/72, Izvještaj Komisije od 01.oktobra 1975.godine, Odluke i izvještaji (DR)3,str.25; T protiv Švedske br.10671/83,Odluka Komisije od 04.marta 1985.godine str.229; Janković protiv Hrvatske br.43440/98 ECHR 2000-X, Poulain protiv Francuske br.52273/08 od 08.02.2011.godine i Maggio i ostali protiv Italije, stav 55, presuda od 31.05.2011.godine).

Ipak kad država potpisnica ima na snazi zakone koja predviđaju plaćanja, kao što su prava na penziju-uslovljena ili ne prethodnim plaćanjem doprinosa, taj se zakon treba posmatrati kao onaj koji stvara vlasnički interes, koji potpada pod član 1 Protokola br.1, za lica koja zadovoljavaju njegove uslove (vidi Carson i ostali protiv Ujedinjenog Kraljevstva br.42184/05,stav 64, ECHR 2010). Stoga, smanjenje ili diskontinuitet penzije može predstavljati miješanje u pravo na imovinu, koje se mora opravdati (Rasmussen protiv Poljske, br.38886/05,stav 71 od 28.04.2009. godine).

9. Polazeći od navedenog, a imajući u vidu zahtjeve koje postavlja član 58 Ustava i član

1 Protokola br. 1 uz Evropsku Konvenciju, Ustavni sud nalazi da u konkretnom slučaju potpuna obustava isplata penzija podnosiocu jasno odgovara miješanju u mirno uživanje njegove imovine, jer iako utemeljena na relevantnom domaćem zakonodavstvu, ova restriktivna mjera, nije po mišljenju Ustavnog suda zadovoljila zahtjev proporcionalnosti.

Prema praksi Evropskog suda za ljudska prava, za dozvoljenost miješanja u pravo na imovinu, bez obzira na to da li se radi o lišavanju ili ograničavanju prava na imovinu, mora biti ispunjeno više pretpostavki. Miješanje je, bez obzira na to koje prirode imovina bila, dozvoljeno samo uz poštovanje relevantnih zakonskih pretpostavki. U članu 1 Protokola br.1 uz Evropsku Konvenciju se navodi:” Miješanje u pravo na imovinu je dozvoljeno samo pod uslovima predviđenim zakonom [...]“. Obaveza zakonitosti, dakle ima centralni značaj u okviru principa pravne države da bi se opravdala intervencija svake vrste u pravo vlasništva

48

pojedinca. Osim zakonitosti, svako miješanje u pravo na mirno uživanje imovine mora biti u opštem (javnom) interesu i mora osiguravati određeni “fair balans” između interesa pojedinca i javnih interesa, dakle, mora biti proporcionalno. Nedostatak samo jedne od navedenih pretpostavki, dovodi do povrede ustavnog i konvencijskog prava na imovinu (svojinu).

Pojam „javnog interesa“, kojim se opravdava miješanje u imovinu je nužno širok pojam. Na nacionalnim vlastima je odluka šta je u „javnom interesu“ i odluka o tome se mora poštovati, sem ako je takva odluka očigledno bez razumne osnove (vidi Carson i ostali protiv Ujedinjenog Kraljevstva br. 42184/05, stav 61, od 16. marta 2010. godine). U oblasti socijalnog zakonodavstva, uključujući i oblast penzija, nadležni državni organi imaju široko polje slobodne procjene i u interesu socijalne pravde i ekonomskog blagostanja mogu legitimno prilagođavati, ograničavati ili čak smanjivati iznos penzija koje se normalno plaćanju kvalifikovanom stanovištvu. Ipak sve te mjere moraju se sprovoditi na nediskriminirajući način i moraju biti u skladu sa uslovom proporcionalnosti (vidi Lakićević i ostali protiv Crne Gore i Srbije).

Svako miješanje u mirno uživanje imovine mora biti razumno proporcionalno sa ciljem koji se želi ostvariti miješanjem, te, stoga, nužna ravnoteža neće biti uspostavljena ukoliko pojedinac ili više njih moraju da snose pojedinačne i pretjerane obaveze (vidi James i ostali protiv Ujedinjenog Kraljevstva od 21.februara 1986.godine, stav 50,serija A, br.98). S tim u vezi, Evropski sud za ljudska prava je u presudi Lakićević i ostali protiv Srbije i Crne Gore od 13. decembra 2011. godine konstatovao: “da u konkretnom slučaju nije bila postignuta pravedna ravnoteža izmedju zahtjeva opšteg interesa zajednice i zahtjeva za zaštitom fundamentalnog prava podnosilaca, koji su bili primorani da snose pretjeran i neproporcionalan teret“. Takođe, Sud nije prihvatio stavove Vlade Crne Gore da je oduzimanje prava podnosilaca na puni iznos penzije zapravo mjera legitimnog javnog intreresa, naglašavajući pri tom:“ da je moglo biti drugačije da su podnosioci trebali da podnesu razumno i proporcionalno smanjenje umjesto potpunog obustavljanja njihovih prava ili da im je zakonodavno tijelo dozvolilo tranzicioni period u kojem treba da se prilagode novoj šemi“.

10. U konkretnom slučaju, Ustavni sud je u sprovedenom ustavnosudskom postupku utvrdio da je podnosiocu obustavljenja isplata starosne penzije na osnovu Rješenja Republičkog fonda penzijskog i invalidskog osiguranja Crne Gore, zbog obavljanja advokatske djelatnosti, koje rješenje je donijeto 29. jula 2005. godine, dakle nakon ratifikacije člana 1 Protokola br.1 uz Evropsku konvenciju od strane tadašnje državne zajednice Srbije i Crne Gore (ratione temporis). Takođe, podnosiocu ustavne žalbe je Rješenjem fonda PIO od 6. februara 1995. godine, priznato pravo na starosnu penziju, čime je Penzijski fond Crne Gore dao svoju saglasnost da je podnosilac ispunio zakonom propisane uslove za ostvarivanje prava na penziju. Obustava isplate penzije uslijedila je zbog izmjene Zakona o penzijskom i invalidskom osiguranju, koji se smatrao primjenjivim od 1. januara 2004. godine, dok je podnosilac bio obavezan da regresnoj službi Fonda PIO naknadi štetu. Imajući u vidu sve okolnosti ovog predmeta, Ustavni sud ocjenjuje da je miješanje u pravo podnosioca na mirno uživanje njegove imovine, bilo zakonito, ali ne i proporcionalno cilju koji se želio ostvariti miješanjem, tako da se razlozi, koje je Vrhovni sud naveo u svojoj odluci, ne mogu smatrati relevantnim i dovoljnim da se to miješanje opravda.

49

Naime, Vrhovni sud je u osporenoj presudi,kojom je odbio kao neosnovan zahtjev za vanredno preispitivanje sudske odluke, primjenio mjerodavnu odredbu člana 112 stav 1 tada važećeg Zakona o penzijskom i invalidskom osiguranju (“Službeni list Republike Crne Gore”,br. 60/03), koja je predviđala nekompatibilnost između primanja penzije i plaćenog zaposlenja,odnosno obavljanja samostalne djelatnosti, čime je ispoštovana obaveza zakonitosti, kao jedna od pretpostavki, odnosno principa u ocjeni dozvoljenosti miješanja u pravo na mirno uživanje imovine.

Međutim, Ustavni sud je slijedeći praksu Evropskog suda za ljudska prava i medjunarodno pravne standarde iz oblasti zaštite ljudskih prava i osnovnih sloboda, utvrdio da je, u konkretnom slučaju, povrijeđen princip proporcionalnosti između javnog interesa, odnosno zaštite onog što je navodno bila svrha i namjera odredbe člana 112 stav 1 Zakona o penzijskom i invalidskom osiguranju, s jedne, i interesa podnosioca u odnosu na njegova imovinska prava, sa druge strane. 11. Na predstavljeni način, podnosilac ustavne žalbe je, kao i gore imenovani podnosioci predstavke pred Evropskim sudom u slučaju Lakićević i ostali protiv Crne Gore i Srbije, potpunom obustavom isplate penzije i obavezom naknade štete regresnoj službi Fonda PIO, bio primoran da snosi pretjeran i neproporcionalan teret. S tim u vezi, široko polje slobodne procjene koje ima država u oblasti socijalnog zakonodavstva i uticaj sporne zakonske odredbe na imovinska prava podnosioca žalbe, ne mogu se u konkretnom slučaju opravdati legitimnim javnim interesom, jer se od pojedinca zahtijevalo da snosi “preveliki teret“ u javnom interesu, na koji način je osporenom odlukom narušena pravedna ravnoteža, a time i podnosiocu ustavne žalbe povrijeđeno pravo na imovinu, zajemčeno odredbom člana 58 Ustava i članom 1 Protokola br.1 uz Evropsku konvenciju.



Už-III br.188/12 USTAVNI SUD CRNE GORE2. oktobar 2012. godine PREDSJEDNIK P o d g o r i c a Prof.dr Milan Marković,s.r.

50

Oblast krivičnog prava

(utvrđene povrede prava iz čl. 29 st. 1 i 2, čl. 30 st. 1, 3 i 4, čl. 32 Ustavai člana 5 st. 1, 3 i 4 Evropske konvencije)

***

POVREDA PRAVA NA ZAKONITO LIŠENJE SLOBODE IZ ČLANA 29 ST. 1 I 2, PRAVA NA TRAJANJE PRITVORA IZ ČLANA 30 STAV 1 USTAVA CRNE GORE I PRAVA NA SLOBODU I BEZBJEDNOST LIČNOSTI IZ ČLANA 5 STAV 1 TAČKA 6 EVROPSKE KONVENCIJE.

Ustavni sud Crne Gore u sastavu: predsjednik dr Milan Marković i sudije - Miodrag Iličković, Miodrag Latković, Desanka Lopičić, Fetija Međedović, Đole Sekulović i Miraš Radović na osnovu odredaba člana 149 stav 1 tačka 3 Ustava Crne Gore, člana 32 tačka 3 i člana 56 stav 2 Zakona o Ustavnom sudu Crne Gore (»Službeni list Crne Gore«, br. 64/08), na sjednici od 12. januara 2012. godine, većinom glasova, donio je

O D L U K U

I – USVAJA SE ustavna žalba i utvrđuje da je rješenjem sudije za istragu Osnovnog suda u Podgorici, Kri.br. 11/1175, od 23. septembra 2011. godine i rješenjem Osnovnog suda u Podgorici, Kv.br. 11/798, od 27. septembra 2011. godine podnosiocu ustavne žalbe povrijeđeno pravo iz člana 29 st. 1 i 2, člana 30 stav 1 Ustava Crne Gore i člana 5 stav 1 tačka c Evropske konvencije.

II - Ova odluka objaviće se u »Službenom listu Crne Gore«.


1. M.P., iz Podgorice, koga zastupa Borislav Rašović, advokat iz Podgorice, podnio je blagovremenu i dozvoljenu ustavnu žalbu protiv rješenja sudije za istragu Osnovnog suda u Podgorici, Kri.br. 11/1175, od 23. septembra 2011. godine i rješenja Osnovnog suda u Podgorici, Kv.br. 11/798, od 27. septembra 2011. godine.

51

Podnosilac žalbe smatra da su mu osporenim rješenjima povrijeđena prava iz člana 29 st. 1 i 2, člana 30 st. 1 i 2 Ustava Crne Gore i člana 5 stav 1 tačka c Evropske konvencije za zaštitu ljudskih prava i osnovnih sloboda.

U ustavnoj žalbi, pored ostalog, navodi: da mu je rješenjem sudije za istragu Osnovnog suda u Podgorici, Kri.br.11/1175, od 23. septembra 2011. godine, određen pritvor zbog osnovane sumnje da je izvršio krivično djelo krijumčarenje iz čl.265 st.3 KZ; da mu je rješenjem krivičnog vijeća Osnovnog suda u Podgorici, Kv.br.11/798, od 27. septembra 2011. godine, odbijena žalba izjavljena protiv navedenog rješenja; da mu je pritvor određen po pritvorskom osnovu iz čl.175 st.1 tač.3 ZKP-a, koji mu se računa od 22. septembra 2011. godine, od 22 časa; da osporena rješenja ne potkrepljuju zaključak da je u ovom slučaju postojala bilo kakva osnovana sumnja da bi se zadovoljili minimalni uslovi koje ZKP i Konvencija traže i da je izostalo obrazloženje postojanja "osnovane sumnje" kao osnova za određivanje pritvora. Predlaže da se usvoji ustavna žalba i ukinu pobijana rješenja.

2. Ustavni sud je, saglasno odredbama člana 26 stav 1 i člana 27 stav 1 Zakona o Ustavnom sudu zatražio od Osnovnog suda u Podgorici odgovor na navode sadržane u ustavnoj žalbi.

U odgovoru Osnovnog suda u Podgorici, pored ostalog, navodi se: da je podnosilac žalbe pravosnažnom presudom ovog suda, K.br. 11/739, od 29. novembra 2011. godine, donijetom na osnovu sporazuma o priznanju krivice, oglašen krivim zbog krivičnog djela krijumčarenje, iz člana 265 stav 1 u vezi čl. 23 i 49 Krivičnog zakonika i osuđen na kaznu zatvora u trajanju od četiri mjeseca, u koju kaznu mu je uračunato vrijeme provedeno u pritvoru od 22. septembra 2011. godine, pa do 22. oktobra 2011. godine; da je krivično vijeće ovog suda rješenjem, Kv.br. 907/11, od 21. oktobra 2011. godine, podnosiocu ustavne žalbe ukinulo pritvor, te da je trajanje pritvora u konkretnom slučaju bilo svedeno na najmanju moguću mjeru; da osporenim rješenjima nijesu povrijeđena ljudska prava i slobode zajamčena Ustavom, u smislu odredbe čl.32 tač.3 Zakona o Ustavnom sudu Crne Gore.


4. U sprovedenom postupku, uvidom u osporena rješenja i drugu dostavljenu dokumentaciju, Ustavni sud je utvrdio sljedeće činjenice i okolnosti od značaja za odlučivanje u ovom ustavnosudskom predmetu:

Rješenjem Osnovnog suda u Podgorici, Kri.br.11/1175, od 23. septembra 2011. godine, prema osumnjičenim O.A. i P.M. (podnosiocu ustavne žalbe) zbog osnovane sumnje da su izvršili krivično djelo krijumčarenje iz čl. 265 st.3 KZ CG određen je pritvor koji se po ovom

52

rješenju ima računati od dana i časa lišenja slobode i to 22. septembar 2011. godine od 22,00 časova, a najduže mjesec dana po ovom rješenju.

U obrazloženju rješenja, pored ostalog, navodi se: da su sudiji za istragu, 23. septembra 2011. godine, privedeni osumnjičeni O.A. i P.M. (podnosilac ustavne žalbe) zbog osnovane sumnje da su izvršili krivično djelo krijumčarenje, iz člana 265 stav 3 KZ CG i da je našao da je predlog Osnovnog državnog tužioca u Podgorici za određivanje pritvora osnovan; da stoji pritvorski osnov iz člana 175 stav 1 tačka 3 ZKP-a u odnosu na osumnjičenog P.M. i da je protiv njega, pod poslovnom oznakom K.br. 95/398 vođen krivični postupak zbog krivičnog djela nedozvoljena trgovina, iz člana 131 stav 1 KZ RCG, a takođe i krivični postupak pod poslovnom oznakom K.br.11/558 za krivično djelo krijumčarenje, iz člana 265 Krivičnog zakonika, pa imajući u vidu prednje ove okolnosti ukazuju da će osumnjičeni ponoviti krivično djelo, sa kojih razloga se pritvor po ovom pritvorskom osnovu pokazuje opravdanim, neophodnim i nužnim.

Rješenjem Osnovnog suda u Podgorici, Kv. br. 11/798, od 27. septembra 2011. godine žalba branioca okrivljenog P. M. (podnosioca ustavne žalbe), odbijena je kao neosnovana.

U obrazloženju rješenja, pored ostalog, navodi se: da je okrivljeni već osuđivan pravosnažnom presudom Osnovnog suda u Podgorici K.br. 398/95, od 5. juna 1995. godine, zbog krivičnog djela nedozvoljena trgovina, iz člana 1313 KZ RCG, dok je protiv istog u toku krivični postupak pred ovim sudom poslovne oznake K.br. 558/11, zbog krivičnog djela krijumčarenje, iz člana 265 stav 1 KZ, to po mišljenju ovog vijeća ukazuje na sklonost okrivljenog ka vršenju krivičnih djela protiv platnog prometa i privrednog poslovanja, sa kojeg razloga je opravdano određivanje pritvora po pritvorskom osnovu, iz člana 175 stav 1 tačka 3 ZKP-a, jer navedeno predstavlja konkretne okolnosti koje ukazuju da će boravkom na slobodi okrivljeni ponoviti djelo.

Rješenjem Osnovnog suda u Podgorici, Kv.br.907/11, od 21. oktobra 2011. godine, produžen je pritvor okrivljenom O.A. određen rješenjem sudije za istragu Osnovnog suda u Podgorici, Kri.br. 11/1175, od 23. septembra 2011. godine, nakon podnošenja optužnog predloga ODT-a u Podgorici Kt.br.6/11-2, od 21. oktobra 2011. godine, zbog produženog krivičnog djela krijumčarenje, iz člana 256 stav 1 u vezi čl. 23 i 49 KZ, po pritvorskom osnovu, iz člana 448 stav 1 tačka 1 Zakonika o krivičnom postupku i ima trajati do dalje odluke suda. Istim rješenjem ukinut je pritvor okrivljenom P.M. (podnosiocu ustavne žalbe), određen rješenjem sudije za istragu Osnovnog suda u Podgorici, Kri.br. 11/1175, od 23. septembra 2011. godine, zbog krivičnog djela krijumčarenje, iz člana 265 stav 3 KZ, po pritvorskom osnovu, iz člana 175 stav 1 tačk 3 ZKP-a, pa se okrivljeni ima ODMAH pustiti na slobodu.

U obrazloženju rješenja, pored ostalog, navodi se: da je optužnim predlogom Osnovnog državnog tužilaštva u Podgorici, Kt.br.6/11-2, od 21. oktobra 2011. godine, podnosiocu ustavne žalbe stavljeno na teret izvršenje produženog krivičnog djela krijumčarenje, iz člana 256 stav 1 u vezi čl. 23 i 49 KZ, za koje djelo se može izreći novčana kazna ili kazna zatvora do tri godine, a kako se u konkretnom slučaju za krivično djelo koje mu se stavlja na teret, primjenjuju odredbe o skraćenom postupku, shodno članu 446 ZKP-a, to pritvorski osnov po kome mu je

53

pritvor određen više ne stoji jer odredba člana 48 stav 1 ZKP-a ne predviđa pritvor zbog okolnosti koje ukazuju da će ponoviti krivično djelo.


Ustava Crne Gore:

"Svako ima pravo na ličnu slobodu. Lišavanje slobode dopušteno je samo iz razloga i u postupku koji je predviđen zakonom (član 29 stav 1 i 2)".

"Lice za koje postoji osnovana sumnja da je izvršilo krivično djelo može, na osnovu odluke nadležnog suda, biti pritvoreno i zadržano u pritvoru samo ako je to neophodno radi vođenja krivičnog postupka. (član 30 stav 1)".


"Svako ima pravo na slobodu i bezbjednost ličnosti. Niko ne može biti lišen slobode osim u sledećim slučajevima i u skladu sa zakonom propisanim postupkom:

c) u slučaju zakonitog hapšenja ili lišenja slobode radi privođenja lica pred nadležnu sudsku vlast zbog opravdane sumnje da je izvršilo krivično djelo, ili kada se to opravdano smatra potrebnim kako bi se predupredilo izvršenje krivičnog djela ili bjekstvo po njegovom izvršenju (član 5 stav 1 tač. c)".

Zakonika o krivičnom postupku ("Službeni list Crne Gore", br. 57/09 i 49/10):

(1) Kad postoji osnovana sumnja da je određeno lice učinilo krivično djelo, pritvor protiv tog lica može se odrediti, ako:

3) postoje okolnosti koje ukazuju da će ponoviti krivično djelo ili dovršiti pokušano krivično djelo ili da će učiniti krivično djelo kojim prijeti (član 175, stav 1 tačka 3).

6. Povredu navedenih ustavnih prava podnosilac žalbe, u suštini, obrazlaže navodima iz žalbe i da osporena rješenja ne sadrže obrazložene razloge za ocjenu opravdanosti pritvora - postojanjem osnovane sumnje da je pritvoreno lice učinilo krivično djelo krijumčarenje, iz člana 165 stav 3 KZ.

7. Ustav Crne Gore i Zakonik o krivičnom postupku predviđaju da se lice za koje postoji osnovana sumnja da je izvršilo krivično djelo, na osnovu odluke nadležnog suda, može pritvoriti i zadržati u pritvoru, kada je to neophodno radi vođenja krivičnog postupka. U tom smislu, Zakonik o krivičnom postupku, u skladu sa Evropskom konvencijom za zaštitu ljudskih prava i osnovnih sloboda propisuje da se pritvor može odrediti kada, pored osnovane sumnje da je izvršeno krivično djelo postoje okolnosti koje ukazuju da će ponoviti krivično djelo ili dovršiti pokušano krivično djelo ili da će učiniti krivično djelo kojim prijeti.

Evropski sud je zaključio da poštovanje člana 5 stav 3 Evropske konvencije zahtijeva da sudska vlast preispita sva pitanja u vezi sa pritvorom, te da odluku o pritvoru donese pozivajući se na objektivne kriterijume predviđene zakonom. Pri tome je postojanje osnovane sumnje da je lice lišeno slobode počinilo krivično djelo koje mu se stavlja na teret, neophodan uslov za određivanje ili produženje pritvora. Postojanje opravdane sumnje da je osoba lišena slobode učinila krivično djelo je conditio sine qua non za pravnu valjanost zadržavanja u pritvoru

54

(Letellier protiv Francuske, 26. jun 1991, stav 32). "Opravdanost sumnje", na kojoj svako lišenje slobode mora biti zasnovano, suštinski je element zaštite od samovoljnog lišenja slobode i pritvaranja, što je istaknuto u članu 5 (1) (c). Postojanje "opravdane sumnje" pretpostavlja postojanje činjenica ili obavještenja koja bi za objektivnog posmatrača bila dovoljna da ukažu da je lice u pitanju možda učinilo određeno krivično djelo. Šta se može smatrati "opravdanim", zavisiće ipak od svih okolnosti (Fox, Campell i Harley protiv UK. 30. avgust 1990, stav 32).

Institut pritvora, po svojoj pravnoj prirodi, predstavlja mjeru obezbjeđenja prisustva okrivljenog lica pred nadležnim sudskim organom radi nesmetanog vođenja krivičnog postupka, u slučaju kada postoji osnovana sumnja da je to lice izvršilo krivično djelo. Pritvor je mjera procesne prisile oduzimanja lične slobode osumnjičenog lica, odnosno okrivljenog, koju pod propisanim zakonskim uslovima određuje nadležni sud prije ili u toku krivičnog postupka. Osnovni cilj određivanja pritvora jeste da se, u krivičnom postupku, obezbijedi prisustvo lica za koje se osnovano sumnja da je izvršilo krivično djelo. Dakle, radi se o procesnoj mjeri koja se sastoji u privremenom pritvaranju lica radi postizanja svrhe koja je utvrđena zakonom.

Polazeći od navedenih odredbi Ustava, Zakonika o krivičnom postupku i Evropske konvencije, obaveza je sudova da prilikom određivanja pritvora na osnovu navedenog zakonskog osnova, obrazlože postojanje osnovane sumnje i navedu činjenice i informacije na kojima baziraju zaključak o postojanju osnovane sumnje

8. Odlučujući o pritvoru, u konkretnom slučaju, nadležni sud je konstatovao da je sudiji za istragu priveden podnosilac ustavne žalbe, zbog osnovane sumnje da je izvršio krivično djelo krijumčarenje, iz člana 265 stav 3 KZ Crne Gore i ocijenio da je ispunjen uslov za primjenu odredbe člana 175 stav 1 tačka 3 ZKP-a. Pri tome, Osnovni sud u Podgorici, u pobijanim rješenjima, nije obrazložio osnovanu sumnju o izvršenju krivičnog djela krijumčarenje, dakle, nije obrazložio na koji način je podnosilac ustavne žalbe osnovano sumnjiv da je izvršio navedeno krivično djelo.

Ustavni sud ocjenjuje da je, Osnovni sud u Podgorici, u konkretnom slučaju, zanemario da je prvi osnovni i neophodni uslov za određivanje pritvora postojanje osnovane sumnje da je osumnjičeni (podnosilac ustavne žalbe) izvršio krivično djelo i da odluka o određivanju pritvora mora sadržati razloge za osnovanu sumnju o izvršenju krivičnog djela. Sumnja se mora zasnivati na razumnim osnovama što predstavlja suštinski dio zaštite od samovoljnog hapšenja i pritvaranja. Naime, u konkretnom slučaju, u pobijanim rješenjima se ne navode činjenice slučaja, koje bi ukazivale na „osnovanu sumnju“ da je podnosilac ustavne žalbe izvršio predmetno krivično djelo i da „osnovana sumnja“ zaista postoji u datom slučaju. Ovakav pristup suprotan je međunarodnim standardima ljudskih prava koji propisuju da je opravdana sumnja da je osumnjičeni izvršio dato krivično djelo osnovni element za postojanje pritvora, a koji su inkorporirani i u ustavnopravni sistem i zakonodavstvo Crne Gore.

Nedostaci pobijanih rješenja o određivanju pritvora, u smislu nepostojanja razloga za osnovanu sumnju o izvršenom krivičnom djelu, impliciraju na postojanje povreda prava iz člana 29 st. 1 i 2, člana 30 st.1 Ustava Crne Gore i člana 5 st.1 tač.c Evropske konvencije.

55

Osnovni sud u Podgorici, aktom Su VI br.167/11, od 12. decembra 2011. godine, koji je primljen u ovaj Sud 20. decembra 2011. godine, obavijestio je Ustavni sud, pored ostalog, da je krivično vijeće Osnovnog suda u Podgorici rješenjem, Kv.br. 907/11, od 21. oktobra 2011. godine ukinulo pritvor podnosiocu ustavne žalbe. Kako je u vrijeme donošenja ove odluke prestalo pravno dejstvo osporenih rješenja, to je Ustavni sud saglasno odredbi člana 56 stav 2 Zakona o Ustavnom sudu ovom odlukom utvrdio postojanje povrede prava, iz člana 29 st. 1 i 2, člana 30 stav 1 Ustava Crne Gore i člana 5 stav 1 tač.c Evropske konvencije.



Už - III br. 603/11 USTAVNI SUD CRNE GORE12. januar 2012. godine PREDSJEDNIK,P o d g o r i c a Prof. dr Milan Marković,s.r.

***

POVREDA PRAVA NA PRAVIČNO SUĐENJE U DIJELU KOJI SE ODNOSI NA PRINCIP NEPRISTRASNOSTI SUDA, IZ ČLANA 32 USTAVA CRNE GORE I ČLANA 6 STAV 1 EVROPSKE KONVENCIJE, U VEZI SA PRAVOM IZ ČLANA 30 STAV 3 USTAVA, PRAVOM NA SLOBODU I BEZBJEDNOST LIČNOSTI IZ ČLANA 5 STAV 4 EVROPSKE KONVENCIJE.

Ustavni sud Crne Gore u sastavu: predsjednik dr Milan Marković i sudije - Miodrag Iličković, Miodrag Latković, Desanka Lopičić, Fetija Međedović, Đole Sekulović i Miraš Radović na osnovu odredaba člana 149 stav 1 tačka 3 Ustava Crne Gore, člana 32 tačka 3 i člana 56 stav 1 Zakona o Ustavnom sudu Crne Gore (»Službeni list Crne Gore«, br. 64/08), na sjednici od 12. januara 2012. godine, donio je

O D L U K U

I – USVAJA SE ustavna žalba i ukida rješenje Apelacionog suda Crne Gore, Kž.br. 658/11, od 4. oktobra 2011. godine u odnosu na podnosioca ustavne žalbe.

Predmet se vraća Apelacionom sudu Crne Gore na ponovni postupak, koji je dužan da odmah donese odluku, u skladu sa članom 57 Zakona o Ustavnom sudu Crne Gore i članom 5 stav 3 Evropske konvencije za zaštitu ljudskih prava i osnovnih sloboda.

56

II - Ova odluka objaviće se u »Službenom listu Crne Gore«.


1. N.M., iz Podgorice podnio je blagovremenu i dozvoljenu ustavnu žalbu protiv rješenja Višeg suda u Podgorici, Kv.br. 849/11, od 22. septembra 2011. godine i Apelacionog suda Crne Gore, Kž.br. 658/11, od 4. oktobra 2011. godine.

Podnosilac žalbe smatra da su mu osporenim rješenjima povrijeđena prava iz čl. 29 st.1 i 2, 30 st.1 i 4, 32, 35 st.1 i 3 Ustava Crne Gore i čl. 5 st.1. a) i 4, 6 st. 1 i 2, 13 Evropske konvencije za zaštitu ljudskih prava i osnovnih sloboda.

U ustavnoj žalbi i dopuni iste, u suštini, navodi: da se nalazi u pritvoru od 19. februara 2011. godine; da su rješenja o produženju pritvora donijeta nakon isteka roka utvrđenim članom 179 st. 2 ZKP -a, koja su, u formalnom smislu bila manjkava, jer nijesu bila ovjerena u skladu sa ZKP-om; da mu je, po rješenju Kv.br. 656/11, od 18. jula 2011. godine, trajanje pritvora okončano istekom 17. septembra 2011. godine, nakon čega mu shodno članu 179 st.2 ZKP-a pritvor nije ukinut i da je nezakonito, bez važećeg rješenja, u ZIKS-u boravio šest dana; da mu je, 23. septembra 2011. godine, dostavljena preko knjige prijema pošte, fax - kopija rješenja Kv.br. 849/11 koje je datirano na 22. septembar 2011. godine, koje nije bilo ovjereno službenim pečatom, niti potpisano od strane ovlašćenog lica; da je shodno članu 215 st.4 ZKP-a žalbom od Apelacionog suda tražio ukidanje pomenutog, a neuručenog rješenja i ukidanje pritvora; da mu je, 26. septembra 2011. godine, u 15 časova uručen otpravak rješenja Višeg suda u Podgorici Kv.br. 849/11, od 22. septembra 2011. godine; da je prije prijema otpravka rješenja Kv.br.849/11, uputio, 26. septembra 2011. godine, Apelacionom sudu žalbu protiv rješenja koje mu je uručeno putem faxa, koji nije u predviđenom roku donio odluku povodom žalbe; da je nakon prijema otpravka rješenja, u zakonskom roku (shodno članu 215 st.4), 29. septembra 2011. godine, izjavio žalbu Apelacionom sudu na rješenje Kv.br. 849/11; da je Apelacioni sud, 4. oktobra 2011. godine, nakon isteka roka, donio rješenje Kž.br. 658/11, kojim je obje žalbe odbio kao neosnovane; da Apelacioni sud zanemaruje prezumpciju nevinosti, koja je u rješenju Višeg suda u Podgorici Kv.br. 849/11, od 22. septembra 2011. godine povrijeđena po oba osnova na kojima se temelji produženje pritvora, iz razloga što se u razlozima tog rješenja pošlo od unaprijed utvrđene krivice, prije pravosnažne odluke suda. U dopuni ustavne žalbe koju je blagovremeno podnio navodi: da je sudija Apelacionog suda S.V. bila član vijeća Apelacionog suda Crne Gore prilikom donošenja rješenja Kž.br.658/11, od 4. oktobra 2011. godine; da pomenuta sudija nije mogla biti član vijeća, obzirom da je u srodničkim odnosima sa braniocem oštećene strane; da je po saznanju za ovu nepravilnost, 31. oktobra 2011. godine uputio predsjedniku Apelacionog suda zahtjev za izuzeće sudije S.V. Predlaže da se utvrde i konstatuju sve povrede Ustava Crne Gore i Evropske konvencije u pravcu korigovanja povreda.

2. Ustavni sud je, saglasno odredbama člana 26 stav 1 i člana 27 stav 1 Zakona o Ustavnom sudu zatražio od Apelacionog suda Crne Gore mišljenje na navode sadržane u ustavnoj žalbi.

57

U mišljenju Apelacionog suda, pored ostalog, se navodi: da je rješenjem Kž.br.658/11, od 4. oktobra 2011. godine odbijena kao neosnovana žalba podnosioca ustavne žalbe izjavljena protiv rješenja Višeg suda u Podgorici, Kv.br. 849/11, od 22. septembra 2011. godine, kojim mu je produžen pritvor nakon podignute optužnice zbog krivičnog djela teško ubistvo iz čl. 144 st.1 tač.1 i 4 Krivičnog zakonika; da okrivljeni N.M. žalbom nije pobijao zakonske osnove po kojima mu je produžen pritvor već se žalio na način na koji mu je dostavljeno rješenje prvostepenog suda o produženju pritvora; da je tom sudu, 29. septembra 2011. godine, dostavljena žalba okrivljenog N.M. izjavljena, 26. septembra 2011. godine na navedeno rješenje Višeg suda u Podgorici; da je tom sudu, 30. septembra 2011. godine, dostavljena i druga žalba, od 29. septembra 2011. godine, pa obzirom da su ove dvije žalbe izjavljene protiv istog rješenja, odlučeno je kao da se radi o jednoj žalbi; da u spisima predmeta nije bilo dokaza da je rješenje prvostepenog suda o produženju pritvora okrivljenog N.M. bilo uručeno i njegovom braniocu, pa je Sud istoga dana tj. dana 30. septembra 2011. godine vratio prvostepenom sudu - Višem sudu u Podgorici spise predmeta Kv.br. 849/11 i K.br. 97/2011, radi uručenja navedenog rješenja i braniocu okrivljenog; da su, nakon postupanja prvostepenog suda i uručenja rješenja o produženju pritvora okrivljenom i njegovom braniocu, navedeni spisi, 3. oktobra 2011. godine, vraćeni Apelacionom sudu, pa je sud o podnijetoj žalbi okrivljenog N.M. odlučio narednog dana tj. 4. oktobra 2011. godine; da u konkretnom slučaju Apelacioni sud nije prekoračio zakonski rok od tri dana propisan čl.179 st.3 ZKP-a za odlučivanje po žalbi na rješenje o produženju pritvora jer je sud bio obavezan da odluči nakon dostavljanja spisa predmeta od strane prvostepenog suda po navedenom postupanju, od kojeg dostavljanja i počinje teći navedeni zakonski rok, koji je u ovom predmetu počeo teći od dana 3. oktobra 2011. godine; da mu osporavanim pravosnažnim pojedinačnim aktom nije povrijeđeno nijedno Ustavom Crne Gore zajamčeno ljudsko pravo i sloboda, pa ni Ustavom zajamčena prava koja se navode u ustavnoj žalbi. Predlaže se, da se ustavna žalba odbije kao neosnovana.

3. Za potrebe ustavnosudskog postupka pribavljeni su neophodni spisi od Višeg suda u Podgorici.



- Rješenjem Višeg suda u Podgorici, Kv.br. 849/11, od 22. septembra 2011. godine, produžen je pritvor okrivljenom N.M. (podnosiocu ustavne žalbe) zbog krivičnog djela teško ubistvo iz člana 144 stav 1 tač.1 i 4 Krivičnog zakonika, koji mu je određen rješenjem Istražnog sudije ovog suda, Kri.br. 151/11, od 21. februara 2011. godine, a poslednji put produžen

58

rješenjem Krivičnog vijeća ovog suda Kv.br.472/11, od 17. maja 2011. godine; pritvor se okrivljenom N.M. produžava po pritvorskom osnovu iz čl. 175 st.1 tač.1 i 4 Zakonika o krivičnom postupku, i ima trajati do dalje odluke suda.

U obrazloženju rješenja, pored ostalog, navodi se: da je Viši državni tužilac u Podgorici, 16. maja 2011. godine, podigao optužnicu Kt.br. 29/11 protiv okrivljenog N.M., zbog krivičnog djela teško ubistvo iz člana 144 stav 1 tač. 1 i 4 Krivičnog zakonika; da je krivično vijeće, po službenoj dužnosti, u smislu čl. 179 st. 2 Zakonika o krivičnom postupku ispitalo dalju osnovanost trajanja pritvora u odnosu na okrivljenog i našlo da mu pritvor treba produžiti po pritvorskom osnovu iz člana 175 stav 1 tač. 1 i 4 Zakonika o krivičnom postupku.

- Rješenjem Apelacionog suda Crne Gore, Kž.br. 658/11, od 4. oktobra 2011. godine, žalba okrivljenog N.M. odbijena je kao neosnovana. Rješenje je donijeto u, vijeću sastavljenom od sudije M.K., kao predsjednika vijeća, sudija S.P. i S.V, kao članova vijeća.

U obrazloženju rješenja se, pored ostalog, navodi: da je Apelacioni sud uvidom u spise predmeta utvrdio da je fotokopija rješenja, Kv.br. 849/11, od 22. septembra 2011. godine, koju je uz žalbu dostavio okrivljeni, u sadržaju identična sa originalom ovog rješenja, koje je potpisao predsjednik vijeća i zapisničar i koji je ovjeren sudskim pečatom; da je rješenjem Kv.br. 656/11, od 18. jula 2011. godine, optuženom produžen pritvor u postupku redovne kontrole pritvora, kako se navodi u obrazloženju rješenja; da u dispozitivu tog rješenja nije navedeno do kada optuženom pritvor traje; da je shodno članu 152 ZKP-a, koji je važio u vrijeme donošenja rješenja Kv.br. 656/11, od 18. jula 2011. godine, kao i po članu 179 stav 2 ZKP-a („Službeni list Crne Gore“, br. 57/09) koji se primjenjuje u vrijeme donošenja pobijanog rješenja, vijeće dužno da svaka dva mjeseca nakon stupanja na snagu optužnice, bilo po službenoj dužnosti bilo po predlogu stranaka, ispita da li postoje razlozi za pritvor i o tome donese rješenje o produženju ili ukidanju pritvora; da ovaj rok iako je prekoračen pobijanim rješenjem nije prekluzivan, pa se žalba okrivljenog i u ovom dijelu pokazuje neosnovana.

- Rješenjem Višeg suda u Podgorici, Kv.br. 975/11, od 24. novembra 2011. godine, predlog za ukidanje pritvora okrivljenom N.M. odbijen je kao neosnovan.

U obrazloženju rješenja, pored ostalog, navodi se: da se, aktom Kt.br. 29/11, od 25. oktobra 2011. godine, Više državno tužilaštvo izjasnilo da nijesu ispunjeni uslovi za ukidanje pritvora optuženom N.M., da i dalje stoji pritvorski osnov iz člana 175 stav 1 tač. 1 i 4 ZKP-a zbog kojeg mu je produžen pritvor i da se njegov predlog ne treba prihvatiti; da je krivično vijeće nakon što je razmotrilo spise predmeta, predlog za ukidanje pritvora i izjašnjenje Višeg državnog tužilaštva našlo da je predlog za ukidanje pritvora optuženom N.M. neosnovan.

- Rješenjem Vrhovnog suda Crne Gore, Su VIbr.108/11, od 22. novembra 2011. godine, izuzeta je od vršenja sudijske dužnosti sudija Apelacionog suda S.V. u krivičnom predmetu protiv optuženog N.M., iz Podgorice, zbog krivičnog djela teško ubistvo iz člana 144 stav 1 tač.1 i 4 Krivičnog zakonika.

Istim rješenjem odbijen je zahtjev za izuzeće u odnosu na jedan broj sudija Apelacionog suda, predsjednika Višeg suda u Podgorici i sudija Višeg suda u Podgorici podnijet od strane optuženog N.M., iz Podgorice, kao neosnovan.

U obrazloženju rješenja, pored ostalog, se navodi: da je predsjednik Vrhovnog suda našao da je zahtjev za izuzeće u odnosu na sudiju Apelacionog suda S.V. osnovan, a u

59

odnosu na ostale sudije Apelacionog i Višeg suda i predsjednika Višeg suda, neosnovan; da iz izjave sudije Apelacionog suda S.V. proizilazi da je sestra advokata R.B., koji je u ovom predmetu punomoćnik oštećenih i da navedene okolnosti ukazuju da su ispunjeni uslovi propisani odredbom člana 38 stav 1 tačka 2 ZKP da se zahtjev za izuzeće usvoji i sudija S.V. izuzme od daljeg vršenja sudijske dužnosti u ovom predmetu.

Viši sud u Podgorici, aktom VI Su br. 256/11, od 21. decembra 2011. godine, obavijestio je Ustavni sud da je taj sud, 13. aprila 2011. godine obaviješten da je advokat R.B. ovlašćen da zastupa oštećenu porodicu.


Ustava Crne Gore:

"Svako ima pravo na ličnu slobodu. Lišavanje slobode dopušteno je samo iz razloga i u postupku koji je predviđen zakonom (član 29 stav 1 i 2)".

"Lice za koje postoji osnovana sumnja da je izvršilo krivično djelo može, na osnovu odluke nadležnog suda, biti pritvoreno i zadržano u pritvoru samo ako je to neophodno radi vođenja krivičnog postupka. Protiv rješenja o pritvoru pritvoreno lice ima pravo žalbe, o kojoj sud odlučuje u roku od 48 časova. Trajanje pritvora mora biti svedeno na najkraće moguće vrijeme (član 30 stav 1, 3 i 4)".

"Svako ima pravo na pravično i javno suđenje u razumnom roku pred nezavisnim, nepristrasnim i zakonom ustanovljenim sudom (član 32)".

"Svako se smatra nevinim dok se njegova krivica ne utvrdi pravosnažnom odlukom suda. (član 35 stav 1)".

Evropske Konvencije za zaštitu ljudskih prava i osnovnih sloboda: "Svako ima pravo na slobodu i bezbjednost ličnosti. Niko ne može biti lišen slobode osim u sljedećim slučajevima i u skladu sa zakonom propisanim postupkom: (...) c) u slučaju zakonitog hapšenja ili lišenja slobode radi privođenja lica pred nadležnusudsku vlast zbog opravdane sumnje da je izvršilo krivično djelo, ili kada se toopravdano smatra potrebnim kako bi se predupredilo izvršenje krivičnog djela ilibjekstvo po njegovom izvršenju;4. Svako ko je lišen slobode ima pravo da pokrene postupak u kome će sud hitno ispitati zakonitost lišenja slobode i naložiti puštanje na slobodu ako je lišenje slobodenezakonito.(član 5 stav 1. c i stav 4)". "Svako, tokom odlučivanja o njegovim građanskim pravima i obavezama ili o krivičnoj optužbi protiv njega, ima pravo na pravičnu i javnu raspravu u razumnom roku pred nezavisnim i nepristrasnim sudom, obrazovanim na osnovu zakona... Svako ko je optužen za krivično djelo smatraće se nevinim sve dok se ne dokaže njegova krivica na osnovu zakona (član 6 stav 1 i 2)".


"Sudija ne može vršiti sudijsku dužnost, ako:2) mu je okrivljeni, njegov branilac, tužilac, oštećeni, njihov zakonski zastupnik ili punomoćnik bračni

drug, bivši bračni drug ili sa njim živi u vanbračnoj zajednici ili srodnik po krvi u pravoj liniji do bilo kojeg stepena, u pobočnoj liniji do četvrtog stepena, a po tazbini do drugog stepena (član 38 stav 1 tačka 2)".

"(1) Kad sudija sazna da postoji neki od razloga za njegovo izuzeće iz člana 38 tač. 1 do 5 ovog zakonika, dužan je da odmah prekine rad na tom predmetu i da o tome obavijesti predsjednika suda koji će dodijeliti predmet drugom sudiji. Ako se radi o izuzeću predsjednika suda, njega će u tom slučaju zamijeniti

60

sudija tog suda, najstariji po stažu u sudu, a ako to nije moguće, sudiju koji će ga zamijeniti odrediće predsjednik neposredno višeg suda (član 39 stav 1)".

"(1) Kad postoji osnovana sumnja da je određeno lice učinilo krivično djelo, pritvor protiv tog lica može se odrediti, ako:

1) se krije ili ako se ne može utvrditi njegov identitet ili ako postoje druge okolnosti koje ukazuju na opasnost od bjekstva;

4) je u pitanju krivično djelo za koje je propisana kazna zatvora od deset godina ili teža kazna i koje je posebno teško zbog načina izvršenja ili posljedica, a postoje izuzetne okolnosti koje ukazuju da bi puštanje na slobodu dovelo do ozbiljne prijetnje očuvanju javnog reda i mira (član 175, stav 1 tačka 1 i 4)."

"(1) Pritvor se na predlog ovlašćenog tužioca određuje rješenjem nadležnog suda, nakon prethodnog saslušanja okrivljenog.

(2) Rješenje o određivanju pritvora sadrži: ime i prezime, godinu i mjesto rođenja lica koje se pritvara, krivično djelo za koje se okrivljuje, zakonski osnov za pritvor, vrijeme na koje je određen pritvor, vrijeme lišenja slobode, pouku o pravu na žalbu, obrazloženje osnova, kao i obrazloženje razloga za određivanje pritvora, službeni pečat i potpis sudije koji određuje pritvor.

(3) Rješenje o određivanju pritvora uručuje se licu na koje se odnosi odmah po njegovom donošenju. U spisima se mora naznačiti dan i čas prijema rješenja. Prijem rješenja pritvoreno lice potvrđuje svojim potpisom.

(4) Protiv rješenja o određivanju pritvora pritvoreno lice i njegov branilac mogu izjaviti žalbu vijeću iz člana 24 stav 7 ovog zakonika, u roku od 24 časa od časa uručenja rješenja. Žalba, rješenje o pritvoru i ostali spisi dostavljaju se odmah vijeću. Žalba ne zadržava izvršenje rješenja. (član 176 st.1, 2 3 i 4)".

"(2) Vijeće je dužno, po predlogu stranaka ili po službenoj dužnosti, da ispita da li još postoje razlozi za pritvor i da donese rješenje o produženju ili ukidanju pritvora, po isteku svakih trideset dana do stupanja optužnice na pravnu snagu, a svaka dva mjeseca nakon stupanja optužnice na pravnu snagu.

(3) Žalba na rješenje iz st. 1 i 2 ovog člana ne zadržava izvršenje rješenja i o njoj sud odlučuje u roku od tri dana (član 179 st. 2 i 3)".

7. Podnosilac ustavnom žalbom ne pobija zakonske osnove po kojima mu je produžen pritvor već povredu navedenih ustavnih prava, u suštini, obrazlaže navodima da su rješenja o produženju pritvora manjkava u formalnom smislu i da sumnja u objektivnost vijeća Apelacionog suda Crne Gore.

8. Ustav Crne Gore i Zakonik o krivičnom postupku predviđaju da se lice za koje postoji osnovana sumnja da je izvršilo krivično djelo, na osnovu odluke nadležnog suda, može pritvoriti i zadržati u pritvoru, kada je to neophodno radi vođenja krivičnog postupka. U tom smislu, Zakonik o krivičnom postupku propisuje da se pritvor može odrediti kada, pored osnovane sumnje da je izvršeno krivično djelo postoji i opasnost od bjekstva lica kome se krivično djelo stavlja na teret i ako je u pitanju krivično djelo za koje je propisana kazna zatvora od deset godina ili teža kazna i koje je posebno teško zbog načina izvršenja ili posljedica, a postoje izuzetne okolnosti koje ukazuju da bi puštanje na slobodu dovelo do ozbiljne prijetnje očuvanju javnog reda i mira. Odlučujući o pritvoru, u konkretnom slučaju, redovni sudovi su svoju odluku prvenstveno, bazirali na činjenicama da postoji osnovana sumnja o izvršenju krivičnog djela teško ubistvo iz čl. 144 st. 1 tačka 1 i 4 Krivičnog zakonika. i ocijenili da su ispunjeni uslovi za primjenu odredbe člana 175 stav 1 tačka 1 i 4 ZKP-a.

9. Podnosilac ustavne žalbe sumnja da je postojala namjera i pristrasnost vijeća Apelacionog suda prilikom donošenja rješenja Kž.br. 658/11, od 4. oktobra 2011. godine, zbog toga što je sudija S.V. bila član vijeća Apelacionog suda koji je odlučivao o njegovoj žalbi izjavljenoj na rješenje Višeg suda u Podgorici Kv.br. 849/11, od 22. septembra 2011. godine. Podnosilac navodi da je sudija sestra punomoćnika oštećenih, advokata R.B. i smatra da je učešćem sudije S.V., kao člana vijeća Apelacionog suda, pri donošenju rješenja koje se

61

osporava ustavnom žalbom, učinjena bitna povreda krivičnog postupka, zbog postojanja razloga za izuzeće sudije shodno čl.38 st.1 tač.2. Zakonika o krivičnom postupku.

10. Predmetna ustavna žalba pokreće pitanje povrede prava na pravično suđenje sa aspekta nepristrasnosti suđenja, s obzirom na to da je u postupku odlučivanja o žalbi podnosioca ustavne žalbe izjavljenoj na rješenje Višeg suda u Podgorici Kv.br.849/11, od 22. septembra 2011. godine, kojim mu je produžen pritvor učestvovala sudija koja je sestra advokata porodice oštećenih u odnosnom krivičnom predmetu.

11. Član 5 st.4 Evropske konvencije garantuje mogućnost da pritvorenik pokrene postupak kojim će osporiti zakonitost pritvora pred sudom. Postupak pred sudom mora ispuniti zahtjeve prava pravičnog suđenja, a posebno one koji se odnose na nezavisnost i nepristrasnost.

Ustavni sud ističe da je postojanje procedure za osiguravanje nepristrasnosti suda, odnosno pravila koja se tiču izuzeća sudija u određenim slučajevima, relevantan faktor koji se mora uzeti u obzir. Prema pravnoj praksi Evropskog suda za ljudska prava postojanje ovakvih pravila u relevantnom zakonu pokazuje nastojanje zakonodavca da otkloni razumnu sumnju u nepristrasnost sudija i sudova, odnosno predstavlja pokušaj da se nepristrasnost osigura eliminisanjem uzroka koji bi mogli rezultirati takvom sumnjom. U skladu sa navedenim, propust da se poštuju pravila o izuzeću sudija može značiti da je postupak vodio sud čija se nepristrasnost može dovesti u sumnju (Evropski sud, Mežnarić protiv Hrvatske, br.71615/01 stav 27, presuda od 15. jula 2005. godine). Postojanje nepristrasnosti se, u svrhu člana 6 stav 1 Evropske konvencije, mora ocjeniti prema subjektivnom testu. To znači da treba utvrditi da li postoje lične predrasude sudije koji je sudio u određenom predmetu. Takođe, postojanje nepristrasnosti se ocjenjuje i prema objektivnom testu, što znači da se utvrđuje da li je sud, između ostalog i svojim sastavom, pružio dovoljne garancije da se isključi opravdana sumnja u vezi sa njegovom nepristrasnošću (Mežnarić, stav 29).

12. Ustavni sud navodi da su u članu 38 Zakonika o krivičnom postupku predviđeni razlozi za izuzeće sudije, pa je u tački 2 navedenog člana propisano da sudija ne može vršiti sudijsku dužnost ako mu je okrivljeni, njegov branilac, tužilac, oštećeni, njihov zakonski zastupnik ili punomoćnik bračni drug, bivši bračni drug ili sa njim živi u vanbračnoj zajednici ili srodnik po krvi u pravoj liniji do bilo kojeg stepena, što pokazuje nastojanje zakonodavca da otkloni sve razumne sumnje u pogledu nepristrasnosti tog suda. Suprotno razumijevanje i primjena bili bi suprotni cilju i svrsi člana 38 Zakonika o krivičnom postupku, kojim je u tački 2 predviđen obavezni osnov za izuzeće sudije zbog razloga koji su prema opštim mjerilima toliko značajni da samim svojim postojanjem opravdavaju sumnju u nepristrasnost sudije i predstavljaju apsolutne razloge za izuzeće po sili zakona.

13. U konkretnom slučaju podnosilac ustavne žalbe je, po saznanju da je sudija V., koja je učestvovala u vijeću koje je odlučivalo o kontroli pritvora, sestra punomoćnika oštećenih, advokata R.B., podnio Apelacionom sudu zahtjev za izuzeće sudije. S tim u vezi, predsjednik Vrhovnog suda Crne Gore je, 22. novembra 2011. godine, usvojio zahtjev za izuzeće i sudiju Apelacionog suda S.V. izuzeo od daljeg vršenja sudijske dužnosti u ovom predmetu. Međutim, Ustavni sud smatra da je vijeće koje je odlučivalo u konkretnom slučaju moralo paziti na svoj

62

sastav, imajući u vidu upravo princip nepristrasnosti suda, iz člana 32 Ustava i člana 6 stav 1 Evropske konvencije.

Ustavni sud zbog toga ocjenjuje da činjenica, da je sudija koji je bio član vijeća Apelacionog suda koji je, 4. oktobra 2011. godine, odlučivao o kontroli pritvora podnosioca ustavne žalbe sestra advokata oštećene porodice u krivičnom predmetu, stvorila situaciju koja može da podstakne legitimne sumnje u pogledu nepristrasnosti navedenog sudije i dovesti u pitanje princip nepristrasnosti suda, iz člana 6 stav 1 Evropske konvencije.

Imajući u vidu navedeno, Ustavni sud zaključuje da je podnosiocu žalbe povrijeđeno pravo da mu sudi nepristrasan sud, garantovano odredbom člana 32 Ustava i članom 6 stav 1 Konvencije, u vezi čl. 30 st.3 Ustava i čl. 5 st.4 Evropske konvencije.

14. S obzirom na to da je utvrđena povreda prava na pravično suđenje u odnosu na segment nepristrasnosti suda, Ustavni sud nije ispitivao navode podnosioca o povredi ostalih ustavnih prava na koja se ukazuje ustavnom žalbom.



Už - III br. 617/11 USTAVNI SUD CRNE GORE 12. januar 2012. godine PREDSJEDNIK,P o d g o r i c a Prof.dr Milan Marković,s.r.

***

POVREDA PRAVA NA TRAJANJE PRITVORA IZ ČLANA 30 ST. 1 I 4 USTAVA CRNE GORE I PRAVA NA SLOBODU I BEZBJEDNOST LIČNOSTI, IZ ČLANA 5 STAV 4 EVROPSKE KONVENCIJE.

Ustavni sud Crne Gore u sastavu: predsjednik dr Milan Marković i sudije - Miodrag Iličković, Miodrag Latković, Desanka Lopičić, Fetija Međedović, Đole Sekulović i Miraš Radović na osnovu odredaba člana 149 stav 1 tačka 3 Ustava Crne Gore, člana 32 tačka 3 i tačka 10 i člana 56 stav 2 Zakona o Ustavnom sudu Crne Gore (»Službeni list Crne Gore«, br. 64/08), na sjednici od 6. marta 2012. godine, donio je

O D L U K U

I – ODBIJA SE ustavna žalba u dijelu kojim se osporava rješenje Vrhovnog suda Crne Gore, Krs.br.12/11, od 26. oktobra 2011. godine.

63

II – USVAJA SE ustavna žalba i utvrđuje da je rješenjem sudije za istragu Višeg suda u Bijelom Polju, Kris.br. 5/11, od 22. novembra 2011. godine i rješenjem Višeg suda u Bijelom Polju, Kv.br. 448/11, od 28. novembra 2011. godine podnositeljki ustavne žalbe povrijeđeno pravo iz člana 30 st.1 i 4 Ustava Crne Gore i člana 5 stav 4 Evropske konvencije.

III - Ova odluka objaviće se u »Službenom listu Crne Gore«.


1. A.K., iz Rožaja, koju zastupaju advokati Dragoljub Đukanović, Velibor Marković, oba iz Podgorice i Borivoje Borović, iz Beograda podnijela je blagovremenu i dozvoljenu ustavnu žalbu protiv rješenja Vrhovnog suda Crne Gore, Krs.br. 12/11, od 26. oktobra 2011. godine, rješenja sudije za istragu Višeg suda u Bijelom Polju, Kris.br. 5/11, od 22. novembra 2011. godine i rješenja Višeg suda u Bijelom Polju Kv.br.448/11, od 28. novembra 2011. godine.

Podnositeljka žalbe smatra da su joj osporenim rješenjima povrijeđena prava iz člana 29 st. 1 i 2, člana 30 st. 1 i 4, čl. 32, 35, člana 73 stav 1 Ustava Crne Gore i člana 5 st. 1 i 3 Evropske konvencije za zaštitu ljudskih prava i osnovnih sloboda.

U ustavnoj žalbi, pored ostalog, navodi: da se nalazi u pritvoru od 29. jula 2011. godine zbog osnovane sumnje da je počinila produženo krivično djelo pranje novca iz čl. 268 st. 4 u vezi st.1 KZ-a u vezi čl.49 st.1 Krivičnog zakonika; da joj je pritvor produžen na osnovu čl.175 st.1 tač.1 Zakonika o krivičnom postupku; da je mlada osoba, majka četvoro djece i da je za njenim suprugom raspisana međunarodna potjernica, te su djeca lišena prisustva oba roditelja; da izuzetno teško podnosi razdvojenost od svoje djece, što ugrožava njeno mentalno i fizičko zdravlje; da je državljanka Crne Gore i da joj je sva imovina oduzeta u postupku koji se vodi protiv nje odlukama nadležnih organa; da su razlozi za produženje pritvora od strane Vrhovnog suda Crne Gore i razlozi za odbijanje jemstva i mjera nadzora od strane Višeg suda u Bijelom Polju identični i da ni u jednom ni u drugom slučaju nijesu objašnjene konkretne činjenice i okolnosti na osnovu kojih sudovi utvrđuju osnovanost daljeg trajanja pritvora, kao i odbijanja predloga za određivanje jemstva uz izricanje više mjera nadzora; da je rješenjem Apelacionog suda Crne Gore Kž.br.613/2011, od 9. septembra 2011. godine odlučeno da više ne stoji pritvorski osnov iz čl. 175 st.1 tač. 4; da je Viši sud u Bijelom Polju obrazlažući razloge za neprihvatanje jemstva i mjera nadzora, kao garanciju da će se pojaviti na suđenju, naveo da joj je pritvor produžen i po pritvorskom osnovu iz čl.175 st.1 tač.4 Zakonika o krivičnom postupku koja se tiče uznemirenja javnosti, pozivajući se na rješenje Vrhovnog suda Krs.br.12/11, od 26. oktobra 2011. godine; da joj pomenutim rješenjem Vrhovnog suda Crne Gore pritvor nije produžen na osnovu čl.175 st.1 tač.4 ZKP-a, već isključivo shodno čl.175 st.1 tač.1 ZKP-a. Predlaže da se ukinu osporena rješenja i predmet vrati Vrhovnom sudu na ponovni postupak.

2. Ustavni sud je, saglasno odredbama člana 26 stav 1 i člana 27 stav 1 Zakona o Ustavnom sudu zatražio od Vrhovnog suda Crne Gore i Višeg suda u Bijelom Polju odgovor na navode sadržane u ustavnoj žalbi.

64

U odgovoru Vrhovnog suda, pored ostalog, navodi se: da taj sud donošenjem osporenog rješenja podnositeljki ustavne žalbe nije povrijedio ljudska prava i slobode jer je odluka donijeta na osnovu činjeničnih i pravnih razloga koji su detaljno dati u obrazloženju istog, pa ustavna žalba nije osnovana.

U odgovoru Višeg suda u Bijelom Polju, pored ostalog, navodi se: da je ovaj sud, tumačenjem osporenog rješenja Vrhovnog suda izveo zaključak da je podnositeljki ustavne žalbe produžen pritvor na osnovu čl. 175 st. 1 tač.1 i 4 ZKP-a; da je osporenim rješenjem sudije za istragu Višeg suda u Bijelom Polju odbijen kao neosnovan predlog branilaca podnositeljke ustavne žalbe za ukidanje pritvora uz određivanje jemstva i mjere nadzora jer nijesu bili ispunjeni procesni razlozi iz čl.170 st.1 i čl.166 st.1 ZKP-a; da je vijeće Višeg suda u Bijelom Polju rješenjem Kv.br. 48/11, od 29. novembra 2011. godine odbilo kao neosnovanu žalbu branilaca podnositeljke ustavne žalbe izjavljenu protiv rješenja Kris.br. 5/11, od 22. novembra 2011. godine; da je nakon podignute optužnice, rješenjem Kv.br. 478/11, od 26. decembra 2011. godine, vijeće Višeg suda, ukinulo pritvor podnositeljki ustavne žalbe i istovremeno odredilo više mjera nadzora; da je nakon podnošenja ustavnih žalbi podignuta optužnica protiv svo troje optuženih, kada je vijeće Višeg suda u Bijelom Polju preispitalo da li i dalje postoje osnovi za pritvor i našlo da prema okrivljenoj Amini ne stoje razlozi koji bi opravdavali dalje trajanje pritvora; da bez obzira što je Apelacioni sud rješenjem Kž.br.613/11, od 9. septembra 2011.godine potvrdio prvostepeno rješenje o produženju pritvora podnositeljki ustavne žalbe na osnovu čl.175 st.1 tač.1 ZKP, pri čemu je odlučeno da više ne stoji pritvorski osnov iz čl.175 st.1 tač.4 ZKP, nadležno vijeće Vrhovnog suda je nakon toga donijelo napadnuto rješenje Krs.br.12/11, od 26. oktobra 2011. godine, kojim joj je produžilo pritvor. Predlaže se da se ustavna žalba odbije kao neosnovana, na osnovu čl.58 Zakona o Ustavnom sudu.

3. Za potrebe ustavnosudskog postupka pribavljeni su neophodni spisi od Višeg suda u Bijelom Polju.



- Rješenjem Vrhovnog suda Crne Gore, Krs.br.12/11, od 26. oktobra 2011. godine, pritvor protiv okrivljenih M.K. i A.K.(podnositeljke ustavne žalbe), određen rješenjem sudije za istragu Višeg suda u Bijelom Polju, Kris.br. 5/11, od 29. jula 2011. godine, a produžen rješenjem vijeća tog suda, Kv.br.319/11, od 25. avgusta 2011. godine, produžen je za još dva mjeseca, tako da isti po ovom rješenju može trajati do 27. decembra 2011. godine i to

65

okrivljenom M.K. do 18,00 časova, a okrivljenoj A.K.(podnositeljki ustavne žalbe) do 19,00 časova.

U obrazloženju rješenja, pored ostalog, se navodi: da se protiv okrivljenih M.K. i A.K.(podnositeljke ustavne žalbe) vodi istraga kod Vrhovnog državnog tužilaštva Crne Gore - Odjeljenja za suzbijanje organizovanog kriminala, korupcije, terorizma i ratnih zločina, zbog osnovane sumnje da su izvršili produženo krivično djelo pranje novca iz čl.268 st.4 u vezi st.1 u vezi čl. 49 st.1 Krivičnog zakonika; da je Vrhovno državno tužilaštvo Crne Gore - Odjeljenje za suzbijanje organizovanog kriminala, korupcije, terorizma i ratnih zločina, stavilo ovom sudu predlog da se protiv okrivljenih produži pritvor za još dva mjeseca, po osnovu čl.175 st.1 tač.1 i 4 ZKP; da su okrivljeni u posljednje vrijeme često putovali u inostranstvo kod svojih prijatelja i rodbine, te da se okrivljeni S.K. koji je suprug okrivljene A.K.(podnositeljke ustavne žalbe), a rođeni brat okrivljenog M.K. nalazi u bjekstvu u inostranstvu, a kojem se takođe stavlja na teret da je zajedno sa njima učestvovao u izvršenju predmetnog krivičnog djela, te ovaj sud nalazi da navedene okolnosti ukazuju da postoji opravdana bojazan da bi se okrivljeni puštanjem na slobodu, dali u bjekstvo, pa se produženje pritvora istima, pokazuje opravdanim na osnovu čl.175 st.1 tač.1 ZKP-a; da se ovaj sud nije upuštao u ocjenu postojanja i pritvorskog osnova iz čl.175 st.1 tač.4 ZKP, iz razloga što pritvor okrivljenim već traje po pritvorskom osnovu iz čl.175 st.1 tač.1 ZKP-a.

- Rješenjem sudije za istragu Višeg suda u Bijelom Polju, Kris. br.5/11, od 22. novembra 2011. godine predlog branilaca okrivljene A.K. (podnositeljke ustavne žalbe) za ukidanje pritvora okrivljenoj određenog rješenjem sudije za istragu Višeg suda u Bijelom Polju, Kris.br.5/11, od 29. jula 2011. godine, a produžavan rješenjima Višeg suda u Bijelom Polju Kv.br.319/11, od 25. avgusta 2011. godine i Vrhovnog suda Crne Gore Krs.br.12/11, od 26. oktobra 2011. godine uz određivanje jemstva i mjere nadzora odbijen je kao neosnovan.

U obrazloženju rješenja, pored ostalog, se navodi: da pritvorski osnov iz čl. 175 st.1 tač. 1 ZKP i dalje stoji; da postoje izuzetne okolnosti koje ukazuju da bi puštanje na slobodu okrivljene dovelo do ozbiljne prijetnje očuvanju javnog reda i mira i uznemirenja građana i da razlozi iz tač. 4 st. 1 čl. 175 ZKP i dalje postoje; da se okrivljena nalazi u pritvoru po pritvorskim osnovima propisanim čl. 175 st. 1 tač. 1 i 4 ZKP, odnosno kako prema istoj rješenjem Vrhovnog suda Crne Gore pritvor nije produžen samo iz razloga predviđenih čl. 175 st. 1 tač. 1 ZKP, zbog kojeg se može pružiti jemstvo i predložiti neka od mjera nadzora, to u konkretnom slučaju nijesu ispunjeni uslovi za ukidanje pritvora uz pružanje jemstva niti postoji zakonski osnov za izricanje neke od mjera nadzora predviđene čl. 166 st.2 ZKP-a.

- Rješenjem Višeg suda u Bijelom Polju, Kv.br.448/11, od 28. novembra 2011. godine, žalba branilaca okrivljene A.K., advokata Dragoljuba Đukanovića i Velibora Markovića, oba iz Podgorice, izjavljena protiv rješenja sudije za istragu Višeg suda u Bijelom Polju Kris.br.5/11, od 22. novembra 2011. godine, odbijena je kao neosnovana.

U obrazloženju rješenja, pored ostalog, se navodi: da je vijeće ovog suda utvrdilo da se okrivljena A.K. nalazi u pritvoru, po pritvorskim osnovima čl.175 st.1 tač.1 i 4 ZKP-a; da joj rješenjem Vrhovnog suda Crne Gore pritvor nije produžen samo iz razloga predviđenih čl.175 st.1 tač.1 ZKP-a, zbog kojeg se može pružiti jemstvo i predložiti neka od mjera nadzora, to u konkretnom slučaju nijesu ispunjeni uslovi za ukidanje pritvora uz pružanje jemstva, niti postoji zakonski osnov za izricanje neke od mjera nadzora predviđene čl.166 st.1 ZKP-a, te da je

66

sudija za istragu ovog suda pravilno postupio, kada je predlog branilaca za određivanje jemstva uz izricanje mjera nadzora okrivljenoj, odbio kao neosnovan.

- Rješenjem Višeg suda u Bijelom Polju, Kv.br.478/11, od 25. decembra 2011. godine, ukinut je pritvor prema okrivljenoj A.K., koja se nalazi u pritvoru po rješenju sudije za istragu Višeg suda u Bijelom Polju Kris.br.5/11, od 29. jula 2011. godine, a koji je produžavan rješenjem vijeća ovog suda Kv.br.319/11, od 25. avgusta 2011. godine i rješenjem Vrhovnog suda Crne Gore Krs.br. 12/11, od 26. oktobra 2011. godine, te se ista ima odmah pustiti na slobodu; Određene su joj mjere nadzora i to: 1. zabrana napuštanja teritorije opštine Rožaje - mjesta boravišta, bez odobrenja Višeg suda u Bijelom Polju; 2. obaveza svakodnevnog javljanja Upravi policije - Ispostava Rožaje koja počinje od dana donošenja ovog rješenja; 3. privremeno oduzimanje putnih isprava.

U obrazloženju rješenja, pored ostalog, se navodi: da je nesporno da je podnositeljka ustavne žalbe porodična žena, majka četvoro djece, od kojih najmlađe ima tri, a najstarije devet godina, da se njen suprug nalazi u bjekstvu, tako da su njena djeca lišena prisustva oba roditelja i roditeljske brige; da je, vijeće ovog suda imajući u vidu ovakvu porodičnu situaciju okrivljene, te njeno ponašanje u toku trajanja pritvora, našlo da razlozi za dalje trajanje pritvora ne postoje i da će se uz izrečene mjere nadzora obezbijediti prisustvo okrivljene u daljem toku postupka.


Ustava Crne Gore:

"Lice za koje postoji osnovana sumnja da je izvršilo krivično djelo može, na osnovu odluke nadležnog suda, biti pritvoreno i zadržano u pritvoru samo ako je to neophodno radi vođenja krivičnog postupka. Trajanje pritvora mora biti svedeno na najkraće moguće vrijeme (čl. 30 st. 1 i 4)".

"Svako ima pravo na pravično i javno suđenje u razumnom roku pred nezavisnim, nepristrasnim i zakonom ustanovljenim sudom (čl. 32)".


"Svako ima pravo na slobodu i bezbjednost ličnosti. Niko ne može biti lišen slobode osim u sljedećim slučajevima i u skladu sa zakonom propisanim postupkom: (...) Svako ko je uhapšen ili lišen slobode shodno odredbama iz stava 1.c ovog člana biće bez odlaganja izveden pred sudiju ili drugo službeno lice zakonom određeno da obavlja sudske funkcije i imaće pravo da mu se sudi u razumnom roku ili da bude pušten na slobodu do suđenja. Puštanje na slobodu može se usloviti jemstvima da će se lice pojaviti na suđenju. Svako ko je lišen slobode ima pravo da pokrene postupak u kome će sud hitno ispitati zakonitost lišenja slobode i naložiti puštanje na slobodu ako je lišenje slobode nezakonito. (čl. 5 st.1, 3 i 4)"


"(1) Ako postoje okolnosti koje ukazuju da bi okrivljeni mogao pobjeći, sakriti se, otići u nepoznato mjesto ili u drugu državu ili ometati vođenje krivičnog postupka, sud može, po službenoj dužnosti, po predlogu tužioca ili oštećenog, obrazloženim rješenjem okrivljenom izreći jednu ili više mjera nadzora.( čl.166 st.1)".

"(1) Okrivljeni koji treba da bude stavljen u pritvor i okrivljeni koji je već stavljen u pritvor samo zbog postojanja okolnosti koje ukazuju da će pobjeći ili iz razloga propisanih u članu 175 stav 1 tačka 5 ovog zakonika, može se ostaviti na slobodi, odnosno pustiti na slobodu, ako on lično ili neko drugi za njega pruži

67

jemstvo da do kraja krivičnog postupka neće pobjeći, a sam okrivljeni obeća da se neće kriti i da bez odobrenja neće napustiti svoje boravište (čl. 170 st.1)".

"(1) Kad postoji osnovana sumnja da je određeno lice učinilo krivično djelo, pritvor protiv tog lica može se odrediti, ako:

1) se krije ili ako se ne može utvrditi njegov identitet ili ako postoje druge okolnosti koje ukazuju na opasnost od bjekstva (čl. 175 st. 1 tač. 1)".

7. Povredu navedenih ustavnih prava podnositeljka žalbe, u suštini, obrazlaže navodima iz žalbe da osporena rješenja ne sadrže dovoljno obrazložene razloge za ocjenu opravdanosti određivanja, odnosno produženja pritvora, kao i odbijanja predloga za određivanje jemstva i mjera nadzora, u konkretnom slučaju, procjenjujući ih prema načelima i garancijama sadržanim u Ustavu, Evropskoj konvenciji za zaštitu ljudskih prava i osnovnih sloboda i Zakoniku o krivičnom postupku.

8. Ustav i Zakonik o krivičnom postupku predviđaju da se lice za koje postoji osnovana sumnja da je izvršilo krivično djelo, na osnovu odluke nadležnog suda, može pritvoriti i zadržati u pritvoru, kada je to neophodno radi vođenja krivičnog postupka. U tom smislu, Zakonik o krivičnom postupku, u skladu sa Evropskom konvencijom propisuje da se pritvor može odrediti kada pored osnovane sumnje da je izvršeno krivično djelo postoje okolnosti koje ukazuju na opasnost od bjekstva lica kome se krivično djelo stavlja na teret.

Ustavni sud podsjeća na pravni stav Evropskog suda u primjeni čl. 5 st. 3 Evropske konvencije. Prema stavu Evropskog suda, osnovanost sumnje, ma o kako se teškom krivičnom djelu radi, nakon proteka vremena sama za sebe nije dovoljan pravni osnov za produženje pritvora. U presudi Kemmache v. France od 21. oktobra 1991. godine sadržano je sljedeće pravno mišljenje: u slučaju kad je pritvor utemeljen na osnovanoj sumnji da je pritvorena osoba počinila krivično djelo, dalje postojanje te sumnje, nakon proteka određenog vremena, nije više dovoljno. U tom slučaju, treba utvrditi poziva li se sudska vlast na neke druge razloge koji opravdavaju dalje lišavanje slobode. U slučaju procjene da su ti razlozi relevantni i dovoljni, potrebno je dalje ispitati i činjenicu jesu li nadležni sudovi postupali s naročitom pažnjom u vođenju postupka. Navedeni pravni stav Evropskog suda ponovljen je i u presudi Nikolova v. Bulgaria, od 5. marta 1999. godine, kao i u mnogim drugim presudama.

9. Odlučujući o pritvoru, u konkretnom slučaju, Vrhovni sud je svoju odluku, bazirao na činjenicama da postoji osnovana sumnja o izvršenju produženog krivičnog djela pranje novca iz čl.268 st.4 u vezi st.1 u vezi čl.49 st.1 Krivičnog zakonika i ocijenio da je ispunjen drugi uslov za primjenu odredbe čl.175 st. 1 tač.1 ZKP-a. Odredbom člana 175 st. 1 tač. 1 propisan je određeni pravni standard koji zahtijeva pravilnu procjenu okolnosti koje mogu upućivati na opasnost od bjekstva. Obaveza je sudova, dakle, da prilikom određivanja, odnosno produženja pritvora na osnovu navedenog zakonskog osnova, detaljno obrazlože postojanje tih okolnosti, pri čemu su u obavezi da te okolnosti procjenjuju kroz primjenu načela srazmjernosti propisanog odredbom člana 163 Zakonika o krivičnom postupku. Imajući to u vidu nameće se potreba da sudovi, prilikom svakog produženja pritvora daju jasne razloge da postoje okolnosti koje nesumnjivo ukazuju na opasnost od bjekstva i da se takav rizik ne može otkloniti primjenom neke blaže mjere.

68

Ustavni sud ocjenjuje da, u osporenom rješenju Vrhovnog suda, nije izostala sveobuhvatna analiza činjenica vezanih za utvrđivanje osnovanosti produženja pritvora bazirana na procesnim zahtjevima Zakonika o krivičnom postupku i da je podnositeljki ustavne žalbe pritvor produžen na osnovu čl. 175 st.1 tač. 1 Zakonika o krivičnom postupku, zbog čega je odbio ustavnu žalbu u dijelu kojim se osporava rješenje Vrhovnog suda, Krs.br.12/11, od 26. oktobra 2011. godine. Pri tome, Ustavni sud je posebno imao u vidu da se radilo o trajanju pritvora u početnom stadijumu krivičnog postupka, odnosno u fazi istrage u kojoj se svestrano prikupljaju činjenice i dokazi od značaja za dalji tok i ishod krivičnog postupka.

Osporenim rješenjima Višeg suda u Bijelom Polju, odbijen je kao neosnovan predlog branilaca podnositeljke ustavne žalbe za ukidanje pritvora, uz određivanje jemstva i mjera nadzora, uz obrazloženje da se ista nalazi u pritvoru na osnovu čl.175 st.1 tač.1 i 4 ZKP-a, odnosno da joj osporenim rješenjem Vrhovnog suda pritvor nije produžen samo po osnovu tač.1 navedenog člana, zbog kojeg se može pružiti jemstvo i predložiti neka od mjera nadzora. Dakle, Viši sud u Bijelom Polju osporenim rješenjima podnositeljki nije ukinuo pritvor uz određivanje jemstva i mjere nadzora jer je tumačio da joj je osporenim rješenjem Vrhovnog suda pritvor produžen i po tački 4 navedenog člana i da shodno odredbi čl.166 st.2 ZKP-a nijesu ispunjeni uslovi za ukidanje pritvora uz pružanje jemstva. Stoga, Ustavni sud ocjenjuje da je Viši sud u Bijelom Polju, osporenim rješenjima, podnositeljki ustavne žalbe povrijedio prava navedena u izreci ove odluke, jer je ista bazirao na pogrešnom tumačenju osporenog rješenja Vrhovnog suda, odnosno da joj je pritvor produžen i po osnovu čl.175 st.1 tač.4 ZKP-a, s obzirom da se iz rješenja Vrhovnog suda jasno proizilazi da je, podnositeljki ustavne žalbe pritvor produžen zbog ocjene Suda da postoji opasnost od bjekstva, a time i pritvorski osnov, iz čl.175 st.1 tač.1 ZKP-a i da je Sud naveo da se "nije upuštao u ocjenu postojanja i pritvorskog osnova iz čl.175 st.1 tač.4 ZKP, iz razloga što pritvor okrivljenim već traje po pritvorskom osnovu, iz čl.175 st.1 tač.1ZKP."

U konkretnom slučaju, prema ocjeni Ustavnog suda, Viši sud u Bijelom Polju bio je dužan da primjenom načela srazmjernosti, ocijeni je li dalje trajanje pritvora jedina mjera koja obezbjeđuje prisustvo podnositeljke ustavne žalbe u krivičnom postupku ili se njeno prisustvo može obezbijediti i blažom mjerom, naročito kada se ima u vidu da je jemstvo supstitut pritvorskom osnovu zbog opasnosti od bjekstva. Na takvu obavezu Suda, ukazuje i Evropski sud (presuda Jablonski protiv Poljske, 21. decembar 2000, predstavka 33492/96) i preporuka Savjeta Evrope br.1469(2000) koja se odnosi na tretman majki sa malom djecom u zatvoru i Preporuka br. 13 o pritvoru, uslovima u pritvoru i zaštiti od zloupotrebe, gdje Komitet ministara Savjeta Evrope preporučuje državama članicama da vlade država članica zakonom propišu širok spektar alternativnih mjera u odnosu na pritvor i da ih u praksi primjenjuju, a što je Viši sud u Bijelom Polju, očigledno, imao u vidu kada je donio rješenje o ukidanju pritvora uz određivanje tri mjere nadzora, koje će garantovati prisustvo podnositeljke ustavne žalbe tokom suđenja. Takva obaveza suda utvrđena je u članu 5 stav 4 Konvencije, koji podrazumijeva kontinuiranu mogućnost da se ospori pritvor sve dok je lice u pritvoru, pri čemu sud mora imati u vidu da član 5 stav 3 Konvencije garantuje pravo na jemstvo.

10. Podnositeljka žalbe smatra da joj je osporenim rješenjima povrijeđeno pravo, iz čl. 32 Ustava. Ukazuje da se svi postupci, naročito krivični postupak moraju sprovesti u skladu sa ustavnim načelom vladavine prava kao najviše vrijednosti ustavnog poretka Crne Gore. S tim u

69

vezi, Ustavni sud podsjeća da se, na pitanje da li podnositeljka žalbe ima ili da li će imati pravično i javno suđenje pred zakonom ustanovljenim sudom, po pravilu, ne može dati odgovor dok je postupak u toku. U skladu sa praksom Ustavnog i Evropskog suda za ljudska prava, pitanje da li je poštovan princip pravičnog suđenja treba sagledati na osnovu postupka u cjelini. S obzirom na višestepenost krivičnog postupka, eventualni procesni propusti i nedostaci koji se pojave u jednoj fazi postupka mogu biti ispravljeni u nekoj od narednih faza istog tog postupka. Stoga, nije moguće, u principu, utvrditi da li je krivični postupak bio pravičan dok se postupak pravosnažno ne okonča (Evropski sud za ljudska prava, Barbera, Meeseque i Jabardo protiv Španije, presuda od 6. decembra 1988. godine, serija A broj 146, stav 68).

U konkretnom slučaju krivični postupak protiv podnositeljke još nije okončan, već je donijeta odluka o produženju pritvora. Stoga, navodi iz ustavne žalbe o povredi prava na pravično suđenje, iz čl. 32 Ustava Crne Gore, preuranjeni su.

Ustavni sud ocjenjuje da je bespredmetno pozivanje podnositeljke ustavne žalbe na povredu odredbe čl.35 Ustava, jer ni sama podnositeljka nije navela u žalbi razloge koji bi mogli dovesti do razmatranja iste.

Nedostaci osporenih rješenja Višeg suda u Bijelom Polju, kojim se predlog branilaca podnositeljke ustavne žalbe za ukidanje pritvora uz određivanje jemstva i mjere nadzora odbija kao neosnovan impliciraju na postojanje povreda prava, iz čl. 30 st.1 i 4 Ustava i čl. 5 st. 4 Evropske konvencije.

Viši sud u Bijelom Polju, aktom Su VI br.8/12, od 17. janura 2012. godine, koji je primljen u ovaj Sud 25. januara 2012. godine, obavijestio je Ustavni sud, pored ostalog, da je vijeće Višeg suda rješenjem Kv.br.478/11, od 26. decembra 2011. godine ukinulo pritvor i istovremeno odredilo više mjera nadzora podnositeljki ustavne žalbe. Kako je u vrijeme donošenja ove odluke prestalo pravno dejstvo osporenih rješenja, to je Ustavni sud, saglasno odredbi člana 56 stav 2 Zakona o Ustavnom sudu, ovom odlukom utvrdio postojanje povrede prava, iz čl. čl.30 st.1 i 4 Ustava i čl. 5 st.4 Evropske konvencije.


Odluka o objavljivanju ove odluke zasnovana je na odredbi čl. 151 st. 2 Ustava Crne Gore i odredbi čl. 34 st. 2 Zakona o Ustavnom sudu Crne Gore. Už -III br. 672/11 i 676/11 USTAVNI SUD CRNE GORE6. mart 2012. godine PREDSJEDNIK,P o d g o r i c a Prof.dr Milan Marković,s.r.

***

POVREDA PRAVA NA ZAKONITO LIŠENJE SLOBODE IZ ČLANA 29 ST. 1 I 2 USTAVA CRNE GORE I PRAVA NA SLOBODU I BEZBJEDNOST LIČNOSTI IZ ČLANA 5 ST. 1 I 3 TAČKA C EVROPSKE KONVENCIJE.

70

Ustavni sud Crne Gore u sastavu: predsjednik prof. dr Milan Marković i sudije - Miodrag Iličković, Desanka Lopičić, Fetija Međedović, Miraš Radović i Miodrag Latković, na osnovu odredaba člana 149 stav 1 tačka 3 Ustava Crne Gore, člana 32 stav 1 tačka 3 i člana 56 stav 2 Zakona o Ustavnom sudu Crne Gore („Službeni list Crne Gore”, br. 64/08), na sjednici od 1. novembra 2012. godine, većinom glasova, donio je

O D L U K U

I – USVAJA SE ustavna žalba.

II – UTVRĐUJE SE da je rješenjima Višeg suda u Podgorici, Kvs.br. 53/12, od 10. jula 2012. godine, i Apelacionog suda Crne Gore, Kžs.br. 52/2012, od 20. jula 2012. godine, podnositeljki ustavne žalbe povrijeđeno pravo zajemčeno odredbama člana 29 st. 1 i 2 Ustava Crne Gore i čl. 5 st.1 tač. c Evropske konvencije za zaštitu ljudskih prava i osnovnih sloboda.

III - Ova odluka objaviće se u »Službenom listu Crne Gore«.O b r a z l o ž e nj e

1. L.M., iz Podgorice, koju zastupa Novak Ražnatović, advokat iz Podgorice, podnijela je blagovremenu i dozvoljenu ustavnu žalbu protiv rješenja Apelacionog suda u Podgorici, Kžs.br.52/12, od 20. jula 2012. godine i rješenja Višeg suda u Podgorici, Kvs.br. 53/12, od 10. jula 2012. godine, zbog povrede prava iz čl. 29 st.1 i 2, čl. 30 st.1 i 4, čl. 32 i čl. 35 Ustava Crne Gore, čl. 5 st.1 i 3 i čl. 6 st. 2 Evropske konvencije za zaštitu ljudskih prava i osnovnih sloboda.

U ustavnoj žalbi, u suštini, navodi se: da je podnositeljki ustavne žalbe, osporenim rješenjima produžen pritvor na osnovu odredbe čl. 175 st.1 tač. 3 ZKP-a; da je u razlozima rješenja za produženje pritvora, pored ostalog, navedeno da bi ista boravkom na slobodi mogla ponoviti krivična djela, jer je u relativno kratkom vremenskom periodu preduzimala više radnji izvršenja, koje radnje svaka za sebe imaju obilježja posebnog krivičnog djela, a ista su ušla u konstrukciju produženog krivičnog djela, te da je ista zbog toga, te posredovanja kod određene radnice-službenika MUP-a, kao i zbog njenog poznanstva i pozicije u MUP-u, ukazuje na opasnost da bi boravkom na slobodi mogla ponoviti krivična djela koja joj se stavljaju na teret; da je nužno da se, prilikom odlučivanja o produženju pritvora, utvrdi i navede dalje postojanje zakonskog osnova za pritvor, koje treba potpuno obrazložiti zbog kojih se smatra da legalni i legitimni ciljevi pritvora i dalje postoje; da su sudovi u konkretnom slučaju, zanemarili načelo srazmjernosti iz čl. 30 st. 1 i 4 Ustava Crne Gore jer nijesu cijenili da li je, u konkretnom slučaju, primjena mjere pritvora jedino prikladna za obezbjeđenje prisustva okrivljene u krivičnom postupku, da li je ona nužna, te da li je primjereno sredstvo za postizanje tog cilja; da, shodno tom načelu, nužnost i primjerenost pritvaranja okrivljene predstavlja povredu prava na ličnu slobodu. Predlaže da se usvoji ustavna žalba, ukinu osporena rješenja i predmet vrati Višem sudu na ponovni postupak.

2. Ustavni sud, saglasno odredbama člana 26 stav 1 i člana 27 stav 1 Zakona o Ustavnom sudu zatražio je od Apelacionog suda mišljenje na navode sadržane u ustavnoj žalbi.

71

U dostavljenom mišljenju tog suda se navodi: da je postupanje prvostepenog suda u potpunosti bilo u skladu sa zakonom i da su postojale okolnosti koje opravdavaju produženje pritvora okrivljenoj, po pritvorskom osnovu iz čl. 175 st.1 tač.3 Zakonika o krivičnom postupku; da je drugostepeni sud u potpunosti prihvatio razloge prvostepenog suda, u vezi kojih je dao i svoje razloge u rješenju; da pravosnažnim pojedinačnim aktom, koji se osporava u ustavnoj žalbi, nije povrijeđeno nijedno ljudsko pravo i sloboda zajemčeno Ustavom Crne Gore i Evropskom konvencijom; da je u postupku redovne kontrole pritvora Viši sud u Podgorici, donio novo rješenje o produženju pritvora, a rješenjem ovog suda, Kžs.br. 66/2012, od 1. oktobra 2012. godine, odbijene su kao neosnovane žalbe izjavljene na to rješenje, tako da rješenje protiv kojeg je podnijeta ustavna žalba više nije na snazi. Predlaže, da se, na osnovu čl. 58 Zakona o Ustavnom sudu, ustavna žalba odbije kao neosnovana, jer ne postoje razlozi zbog kojih se pojedinačni akt osporava.

3. Za potrebe ustavnosudskog postupka, Ustavni sud je pribavio informaciju od Ministarstva unutrašnjih poslova i javne uprave – Sektor za upravne unutrašnje poslove, 03 br. 151/12-19811, od 8. oktobra 2012. godine, u kojem se navodi da je protiv L.M., višeg savjetnika I, Zaključkom br. 01-873/1, od 30. marta 2012. godine, pokrenut disciplinski postupak koji je Zaključkom, br. 1-1 od 26. aprila 2012. godine, prekinut do okončanja krivičnog postupka. Takođe, imenovanoj je donijeto rješenje o privremenom udaljenju sa rada iz MUP-a.


- Rješenjem Višeg suda u Podgorici, Kvs.br. 53/12, od 10. jula 2012. godine, produžen je pritvor okrivljenima L.M., K.M (...) i K.S (...), zbog krivičnih djela, i to: L.M. (podnositeljki ustavne žalbe) zbog produženog krivičnog djela primanje mita iz čl.423 st.1 u vezi čl.49 KZ, krivičnog djela protivzakoniti uticaj iz čl. 422 st. 1 KZ i krivičnog djela falsifikovanje isprave u pomaganju iz čl. 412 st. 2 u vezi st.1 u vezi čl. 25 KZ, K. M. (...) i K.S. (...), koji pritvor im je određen rješenjem sudije za istragu Višeg suda u Podgorici, Kris.br.8/12, od 31. marta 2012. godine, a zatim nakon podignute optužnice Vrhovnog državnog tužilaštva – Odjeljenja za suzbijanje organizovanog kriminala, Kt-S.br. 15/12, od 28. juna 2012. godine, produžen rješenjem krivičnog vijeća ovog suda, Kvs.br. 35/12, od 23. aprila 2012. godine. Pritvor je okrivljenima produžen po pritvorskom osnovu iz čl.175 st.1 tač.3 Zakonika o krivičnom postupku i ima trajati do dalje odluke suda.

U obrazloženju rješenja se, pored ostalog, navodi: da je protiv okrivljenih L.M., K.M., P.Z., K.S. i drugih, Vrhovno državno tužilaštvo - Odjeljenje za suzbijanje organizovanog kriminala, korupcije, terorizma i ratnih zločina iz Podgorice, podiglo optužnicu, te da je krivično vijeće ovog suda, po službenoj dužnosti, u smislu čl. 298 st. 2 Zakonika o krivičnom postupku, ispitalo razloge za pritvor i našlo da je okrivljenim M.L. (podnositeljka ustavne žalbe), K.M. i K.S. pritvor neophodno produžiti po pritvorskom osnovu iz čl. 175 st.1 tač.3 ZKP-a; da je pritvorski osnov iz čl. 175 st.1 tač.3 ZKP-a osnovan, iz razloga postojanja osnovane sumnje da su okrivljeni u kratkom vremenskom periodu preduzeli više radnji izvršenja, koje radnje svaka za sebe imaju obilježje posebnog krivičnog djela, a koje su ušle u konstrukciju produženog krivičnog djela; da je, uz to, okrivljena M.L. (podnositeljka ustavne žalbe), posredovala da se izvrši službena radnja u predmetu formiranom povodom zahtjeva za upis u registar državljana

72

Crne Gore i izdavanja izvoda iz matične knjige rođenih za dijete K.G.S., kod službenika MUP-a, M.G., zadužene navedenim predmetom, te da način i motiv izvršenja istih opravdano ukazuje na opasnost da bi okrivljeni boravkom na slobodi mogli ponoviti krivična djela za koja se terete.

- Rješenjem Apelacionog suda Crne Gore, Kžs.br. 52/2012, od 20. jula 2012. godine, odbijene su žalbe kao neosnovane.

U obrazloženju rješenja se, pored ostalog, navodi: da ovaj Sud ne nalazi da pobijano rješenje sadrži bitnu povredu odredaba krivičnog postupka, na koje je ukazano u žalbi podnositeljke; da je vijeće Višeg suda pravilno postupilo kada je okrivljenima L.M., K.M. i K.S. produžen pritvor po pritvorskom osnovu iz čl.175 st.1 tač. 3 Zakonika o krivičnom postupku i da je za tu odluku dao jasne i valjane razloge koje i ovaj Sud u cjelosti prihvata. Kao osnov za produženje pritvora okrivljenoj L.M., sud posebno ističe činjenicu „da okrivljena, L.M., i dalje ima poznanstva i pozicije u MUP-u Crne Gore...” i da te „veze jasno ukazuju da postoje osobite okolnosti da bi izlazak bilo kojeg od navedenih okrivljenih predstavljao opasnost za nastavak vršenja predmetnih krivičnih djela”.


Ustava Crne Gore:

"Svako ima pravo na ličnu slobodu. Lišavanje slobode dopušteno je samo iz razloga i u postupku koji je predviđen zakonom” (čl. 29 st. 1 i 2).

"Lice za koje postoji osnovana sumnja da je izvršilo krivično djelo može, na osnovu odluke nadležnog suda, biti pritvoreno i zadržano u pritvoru samo ako je to neophodno radi vođenja krivičnog postupka.

Trajanje pritvora mora biti svedeno na najkraće moguće vrijeme” (čl. 30 st. 1 i 4).„Svako ima pravo na pravično i javno suđenje u razumnom roku pred nezavisnim, nepristrasnim i

zakonom ustanovljenim sudom” (član 32).„Svako se smatra nevinim dok se njegova krivica ne utvrdi pravosnažnom odlukom suda” (član 35 stav

1).


"Svako ima pravo na slobodu i bezbjednost ličnosti. Niko ne može biti lišen slobode osim u sljedećim slučajevima i u skladu sa zakonom propisanim postupkom: c) u slučaju zakonitog hapšenja ili lišenja slobode radi privođenja lica pred nadležnu sudsku vlast zbog opravdane sumnje da je izvršilo krivično djelo, ili kada se to opravdano smatra potrebnim kako bi se predupredilo izvršenje krivičnog djela ili bjekstvo po njegovom izvršenju” (član 5 st. 1 tač. c).

Zakona o Ustavnom sudu Crne Gore („Službeni list Crne Gore”, br. 64/08):

„Ustavni sud odlukom: 3) utvrđuje postojanje povrede ljudskih prava i sloboda zajemčenih Ustavom” (član 32 tačka 3). „Ako je u vrijeme donošenja odluke Ustavnog suda prestalo pravno dejstvo osporenog pojedinačnog akta, Ustavni sud će odlukom utvrditi postojanje povrede kad nađe da je povrijeđeno ljudsko pravo ili sloboda zajemčeno Ustavom” (član 56 stav 2).


73

„Pritvor se može odrediti samo u slučajevima propisanim ovim zakonikom i samo ako se ista svrha ne može ostvariti drugom mjerom, a neophodan je radi nesmetanog vođenja postupka. Dužnost je svih organa koji učestvuju u krivičnom postupku i organa koji im pružaju pravnu pomoć da postupaju sa posebnom hitnošću ako se okrivljeni nalazi u pritvoru. U toku cijelog postupka pritvor će se ukinuti čim prestanu razlozi na osnovu kojih je bio određen” (član 174 st. 1, 2 i 3). „Mjere koje se mogu preduzeti prema okrivljenom za obezbjeđenje njegovog prisustva i za nesmetano vođenje krivičnog postupka su: poziv, dovođenje, mjere nadzora, jemstvo i pritvor. Nadležni sud će se pridržavati uslova određenih za primjenu pojedinih mjera, vodeći računa da se ne primjenjuje teža mjera, ako se ista svrha može postići blažom mjerom. Mjere iz stava 1 ovog člana ukinuće se po službenoj dužnosti kad prestanu razlozi zbog kojih su preduzete ili po žalbi, odnosno zamijeniće se drugom blažom mjerom kad za to nastupe uslovi” (član 163 st. 1, 2 i 3). „Kad postoji osnovana sumnja da je određeno lice učinilo krivično djelo, pritvor protiv tog lica može se odrediti, ako:

3) postoje okolnosti koje ukazuju da će ponoviti krivično djelo ili dovršiti pokušano krivično djelo ili da ćeučiniti krivično djelo kojim prijeti” (čl.175, st.1 tač.3). „Nakon predaje optužnice sudu, do završetka glavnog pretresa, pritvor se može, po pribavljenom mišljenju državnog tužioca, kad se postupak vodi po njegovoj optužbi, odrediti ili ukinuti samo rješenjem vijeća. Od podizanja optužnice do donošenja prvostepene presude pritvor može trajati najduže tri godine.

Vijeće je dužno, po predlogu stranaka ili po službenoj dužnosti, da ispita da li još postoje razlozi za pritvor i da donese rješenje o produženju ili ukidanju pritvora, po isteku svakih trideset dana do stupanja optužnice na pravnu snagu, a svaka dva mjeseca nakon stupanja optužnice na pravnu snagu.

Žalba na rješenje iz st. 1 i 2 ovog člana ne zadržava izvršenje rješenja i o njoj sud odlučuje u roku od tri dana.

Protiv rješenja vijeća iz stava 1 ovog člana, kojim se odbija predlog za određivanje ili ukidanje pritvora, žalba nije dozvoljena” (član 179).

6. Povredu navedenih ustavnih prava podnositeljka ustavne žalbe, u suštini, obrazlaže navodima iz žalbe da osporena rješenja ne sadrže dovoljno obrazložene razloge za ocjenu opravdanosti određivanja, odnosno produženja pritvora, u konkretnom slučaju, procjenjujući ih prema načelima i garancijama sadržanim u Ustavu Crne Gore, Evropskoj konvenciji za zaštitu ljudskih prava i osnovnih sloboda i Zakonika o krivičnom postupku, te da se sudovi prilikom određivanja i produženja pritvora nijesu rukovodili načelom srazmjernosti.

7. Razmatrajući navode ustavne žalbe i obrazloženja osporenih rješenja, Ustavni sud je utvrdio povredu ustavnih i konvencijskih prava podnositeljke. Ustav Crne Gore i Zakonik o krivičnom postupku predviđaju da se lice za koje postoji osnovana sumnja da je izvršilo krivično djelo, na osnovu odluke nadležnog suda, može pritvoriti i zadržati u pritvoru, kada je to neophodno radi vođenja krivičnog postupka. U tom smislu, Zakonik o krivičnom postupku propisuje da se pritvor može odrediti kada, pored osnovane sumnje da je izvršeno krivično djelo, postoje okolnosti koje ukazuju, između ostalog, da će ponoviti krivično djelo ili dovršiti pokušano krivično djelo ili da će učiniti krivično djelo kojim prijeti.

Evropski sud za ljudska prava je, u presudi W. v. protiv Švajcarske, od 26. novembra 1992. godine, izrazio pravno stanovište prema kojem opravdanost produženja pritvora zavisi od okolnosti konkretnog slučaja koje okolnosti moraju da budu takve da upućuju na postojanje

74

opšteg (javnog) interesa koji je tako važan i značajan da, uprkos pretpostavci nevinosti, preteže nad principom poštovanja slobode pojedinca. Iz toga proizilazi i zahtjev da je, u rješenju u kojem se određuje produženje pritvora kao zakonska mjera kojom se oduzima osnovno ljudsko pravo na ličnu slobodu u periodu prije donošenja pravosnažne sudske presude o krivici pritvorenika, nadležni sud dužan navesti i potpuno obrazložiti relevantne i dovoljne razloge na osnovu kojih se dalje produženje pritvora može ocijeniti opravdanim i nužnim. Sud je dužan pažljivo ispitati opravdanost produženja pritvora s obzirom na okolnosti svakog konkretnog slučaja, odnosno u svakom konkretnom slučaju utvrditi i navesti dalje postojanje zakonske osnove za pritvor, te detaljno obrazložiti razloge zbog kojih smatra da legalni i legitimni ciljevi pritvora i dalje postoje.

Ustavni sud ocjenjuje da je u osporenim rješenjima izostala sveobuhvatna analiza

činjenica vezanih za utvrđivanje osnovanosti određivanja i produženja pritvora bazirana na procesnim zahtjevima Zakonika o krivičnom postupku.

Naime, odlučujući o pritvoru, u konkretnom slučaju, redovni sudovi su svoju odluku, prvenstveno, bazirali na činjenicama da postoji osnovana sumnja da je okrivljena izvršila produženo krivično djelo primanje mita iz čl.423 st.1 u vezi čl.49 KZ, krivično djelo protivzakoniti uticaj iz čl.422 st.1 KZ i krivično djelo falsifikovanje isprave u pomaganju iz čl. 412 st.2 u vezi st.1 u vezi čl.25 KZ i ocijenili da je ispunjen drugi uslov za primjenu odredbe člana 175 stav 1 tačka 3 ZKP-a. Navedenom zakonskom odredbom propisan je određeni pravni standard koji zahtijeva pravilnu procjenu okolnosti koje, pored ostalog, ukazuju na opasnost od ponovnog izvršenja djela. Međutim težina, način i broj krivičnih djela za koje se podnosilac ustavne žalbe tereti, nije dovoljna da opravda postojanje navedenog pritvorskog osnova, već je neophodno i postojanje okolnosti koje ukazuju da bi puštanjem okrivljene iz pritvora zaista dovelo do ponovljanja krivičnog djela. Sud je dužan da navede konkretne razloge za postojanje tih okolnosti. Naime, podnositeljka se osnovano sumnjiči da je izvršila predmetna krivična djela koja spadaju u grupu krivičnih djela čiji je zaštitni objekat službena dužnost. Dakle, ista je prilikom preduzimanja radnji izvršenja postupala kao službeno lice MUP-a, koristeći pri tom istu situaciju, trajni odnos i mjesto izvršenja. Međutim, kako je MUP prema podnositeljki ustavne žalbe pokrenuo disciplinski postupak, koji je prekinut do okončanja krivičnog postupka i donio rješenje o privremenom udaljenju sa rada, time ne stoji pritvorski osnov sudova iz čl. 175 stav 1 tačka 3 ZKP-a, na koji su se pozvali u svojim rješenjima, obzirom da je ista suspendovana u vršenju poslova i radnih zadataka u MUP-u, čime je otklonjena mogućnost da, u svojstvu službenog lica, koristeći istu situaciju, boravkom na slobodi, ponovi krivična djela za koja se tereti.

Uvidom u osporena rješenja, Ustavni sud zapaža da je u istom predmetu, drugom okrivljenom Purlija Zoranu vijeće Višeg suda ukinulo pritvor, navodeći da je neosnovan predlog tužioca da se istom pritvor produži po pritvorskom osnovu iz člana 175 st.1 tač.3 ZKP-a, obzirom da je navedeni okrivljeni suspendovan od strane Ministarstva unutrašnjih poslova, pa samim tim ne postoji objektivna mogućnost da ponovi isto ili istovrsno krivično djelo. Na osnovu navedenog, ovaj sud smatra da sudovi nijesu jednako primijenili zakon, jer su u istim okolnostima donijeli različite odluke, odnosno nijesu cijenili na isti način činjenicu da su okrivljenim u ovom predmetu donijeta rješenja o privremenom udaljenju iz MUP-a. Naime, kod okrivljenog Purlija Zorana je, u obrazloženju osporenih rješenja, to navedeno kao odlučujuća

75

činjenica da se istom ukine pritvor, dok se ista činjenica u istim osporenim rješenjima, a u odnosu na podnositeljku ustavne žalbe, to ne uzima u obzir. Samo postojanje pretpostavke da bi puštanje na slobodu podnositeljke ustavne žalbe, moglo dovesti do ponavljanja, dovršenja i činjenja djela nije dovoljno, jer sud ne može samo da pretpostavlja takvu mogućnost, već mora da utvrdi da postoje objektivne okolnosti ili konkretne i argumentovane radnje koje će dovesti do ponavljanja predmetnih krivičnih djela. S obzirom na navedeno Ustavni sud ocjenjuje da javni interes, da se podnositeljki produži pritvor tokom krivičnog postupka u kojem tek treba da se odluči o njenoj krivici za inkriminisana djela, ne preteže nad pravom na ličnu slobodu, zajemčenu Ustavom i Evropskom konvencijom.

8. Podnositeljka žalbe smatra da joj je osporenim rješenjima povrijeđeno pravo, iz čl. 32 Ustava. Ukazuje da se svi postupci, naročito krivični postupak moraju sprovesti u skladu sa ustavnim načelom vladavine prava kao najviše vrijednosti ustavnog poretka Crne Gore. S tim u vezi, Ustavni sud podsjeća da se, na pitanje da li podnositeljka žalbe ima ili da li će imati pravično i javno suđenje pred zakonom ustanovljenim sudom, po pravilu, ne može dati odgovor dok je postupak u toku. U skladu sa praksom Ustavnog i Evropskog suda za ljudska prava, pitanje da li je poštovan princip pravičnog suđenja treba sagledati na osnovu postupka u cjelini. S obzirom na višestepenost krivičnog postupka, eventualni procesni propusti i nedostaci koji se pojave u jednoj fazi postupka mogu biti ispravljeni u nekoj od narednih faza istog tog postupka. Stoga, nije moguće, u principu, utvrditi da li je krivični postupak bio pravičan dok se postupak pravosnažno ne okonča (Evropski sud za ljudska prava, Barbera, Meeseque i Jabardo protiv Španije, presuda od 6. decembra 1988. godine, serija A broj 146, stav 68).

U konkretnom slučaju, krivični postupak protiv podnositeljke još nije okončan pa, stoga, odlučivanje po ustavnoj žalbi o povredi prava na pravično suđenje, iz čl. 32 Ustava Crne Gore, su preuranjeni. Apelacioni sud Crne Gore je u mišljenju, datom povodom predmetne ustavne žalbe, obavijestio Sud da je donijeto novo rješenje o produženju pritvora protiv okrivljene L.M., čime je osporavano rješenje prestalo da važi, pa su se stekli uslovi, iz člana 56 stav 2 Zakona o Ustavnom sudu Crne Gore, da Sud odluči kao u izreci.

Odluka o objavljivanju ove odluke zasnovana je na odredbi člana 151 stav 2 Ustava Crne Gore i odredbi člana 34 stav 2 Zakona o Ustavnom sudu Crne Gore. Už-III br. 391/12 USTAVNI SUD CRNE GORE1. novembar 2012. godine PREDSJEDNIK,P o d g o r i c a Prof.dr Milan Marković,s.r.

76

77

Documents

O d l u k e. O d l u k e kojima se... · Web viewPravičnost postupka ocjenjuje se na osnovu postupka kao cjeline (Evropski sud za ljudska prava, Barbera, Messeque i Jabardo protiv