9 Ek

"**

^SBmi

^wn(9fVI

'~

StypC. Jy/ina -s/Jr/Ar.j. f-jp^Aj-s-r/ />K&-~ ^Z/ t %LJ$fy. TiAk L^

'Kri

Digitized by the Internet Archive

in 2012 with funding from.Boston Public Library

http://archive.org/details/notitiaorbisanti01cell

(y!ryjyjruK

;iw ,,w.w,i.w, i,w.w,v, ,,, , i. ,.'.i, ,,w.!.w.i.w.

"iiiv 1 ",

',',',V, 1 1 V,' iVV vi.tii ','i iVii i iiVirmViVii ri i n, , 1V1V1V, ',

,

,

^Vi l i , i,

iViV,VlVi!i?i,i\VAVi ,'ViViVi'iViVi l i l 'V.V''i'iUW',V,!|V,!|'i!i

^ltlilvBlOTViliil!'

','ii, v,',w:

11! I

il^V^V^S^^^S^S^V^SC^VlSSW^''''^'!^'!!''TOiWVwTOwiwww'^

1 1" " v"V ' w i iII l!

1 'II III I! I'!l!li

iViViiViiiiiiiiiViiiiiiiiii,-''*

ViVt'1'1 1

1

ViWmVt r I l"l'l'

,|V l VlVV! ,, !! , !l,

!,. iVlV"i'PWiiiviiiiiiVvii

l|l,'iiV.T ,'>,,'

|),P[II iiiira"i"'"i

1f'l 1 1 1 na

iVMVMVW,^

'

ViMi' ' ' ii

v

V '

"

ViViViV iVAViW, V iV,'i"iV, ViV,",', ",V Vi' iii

feI|BliPllwm mmm 1,oii.i.ij.iTi,i|i.i.Y,i

1'|Yi'il

f,ViVniiVin'i iViVnlilin i,i,,iiV,!itiViViiViiV,ii,,,iiV

1

1 1 1 1 1 1ViiiViiiiiViViViViViiVi 1 1Vn'iiiiiiVriiiiiViiriiiiiiiTiVciiVii'V iV i V '

1

V ' WiW v,.1,1 jiii iii " 1 1 iiii O

ViViV iViViViV/iViViViVm'!"niiHiiiinniiiiiiVii'

wsmsmi

''iiriiiiiriiiiiii

Iiii iiiil!f

''!'!.

!

ii

v

l'1 i|ii'i "

'

,

II?lilfc, i!i!iiii , ii |,ii ||l v , i |.,'

, ,

,',',' VtVii' iVi. I, .!|!|l|l|l|!|!|!|l|'l'lVl'l II I i iVillllllllllllll!' 1 ffilll

/ilii|iiiiiiiiiiiiii''ii iiiiiiL1

! 1 ! MfefiL! ! I ! 1W I , I !m

Vi'i t m'i ' I iii 1 1Vn iVtVi i 'rJiMi i i'i 1 1 1 iii i iVn ii i'iii'i iiiirMiiiv mnm

m I II

I

!!!',! 'All'',"! !'

','' W^

;,;;;;;,;

Hllii,'"" ifflJrwfflfl

'"''/iiiiiiiii ii

Wiiiii'

' i" i

'

'!'!'I

,,iV'll"l'ii'i'"" i'i" !ii iiii iii i,i

,

""""'1'

"

M||l 1 'llll 111 li

i

I1

1 111 l"i 1(jiiiii'1' ,i,!i ii i.iIIi'f I 1 I

'Tlll'l 11'n'ri'Wi'i'Wi , ,',aV

liiii" V V \'

'

II 1

1

fj II i I II iii Ii 'I ,'. "'.

'

i'

v i I II i1'in'iVirtVi'i'i'i'iVii i i'i iVi 1 1 r i r 'iVi I 'l ITvrinVri i i'.i A

wiimMimMKSMmffittWiMWlWiVrtWliV fiWl BttUffl ' i'i'"|V| '|l,'l'i,,i^ijtS^^^i\ fi^^N ,.^^^S^^^W/i^^^^ ,i'i , i r'i iiVii 1 ! i ti'n i i'i f i 1 t'i , i l i , i , i'iij ,i'i' ) 'i r i r ,l. f t' 1 , . , i l

i I iiii i i|iiVnViiViiiiinViVfiiViiW'| i'i"i|i ViW\\{

IIIii,!,i,t!'!i.i i iiiii II i ii I

R

n

1

1

II II

I

ij i ii ii iii 1

1

II II i ii

'!-V/*

!

-;

!

:

!

;

:

i-rt

':'

l

,

,

Ticig tv ^tnmoV , in vetuftis phyficisfuijfe , quiter-ram jtAtipo& voy,profunda c^ cavxfigurdtenaxnejfe ,hzcinductos ratione , otj Jtiueivt tov vw% k-n o/vtks, quodaquafuperipfamaneat. Sedhancnonminus

,quam fiiperiorem figuram pofteriores reprobaverunt

,qui

,quo paclo aqua con-

fiftat , ne dilabatur aut effluat , liquidis argumentis & rationibus demonftrant. Abfurdiorillorum fuit opinio

,qui wfioeti^ , cubicam quadrangulamque terram efie finxerunt , ipfb

fenfu & communi ratione repugnante. Eruditomm autem in figura terrae confenfionemfic idem Cleomedes dicto loco enuntiavit : oj $\ ^iitfoi >&) &ra r lA.abqu-a.Tm 7rdvTtg,ijjtf di 7rhet%s r &td g Z&c;=^t

LIBER I;CAP. I I $dentem procedat. Cum Pofidonio facit Dionyfius periegeta principio carminis de Terralcribens

:

'Ov $> 7toi

6 GEOGRAPHIAE ANTIQUAEJld ftnem cAi tnedio tenduntur ah orbeSqualentes campi

,

Africse videlicet. Nec poetis tantum itavulgumimitarilicuit, fed neque hiftorici 8calii fcriptores a tali loquendi ratione fe omni abilinuerunt. Plinius lib. 1 1. cap. lxxviii.Aethiopes ait vicinifderis vapore torreri. Sextus Rufus cap. x. ad orientem quoque accom-modat

,pofitas fub vicino Jole provinciM dicens

,quas orientales intelligit , ficut poetico

more Annaeus Florus lib.n. cap.xvn. fect.. iz. idem vel fimile aliquid de occidentaliplaga, non fine horrore occiduum folem in mare recipiente , confinxit. Quaeplagae,ortus & occafusj fententiam noftram de fcriptorum quorundam more , vulgi opinionemimitante

, confirmant , ne quis verba poetarum,quod plures faciunt , de folis unice via,

quae inter Tropicos circulos eft , interpretetur,

quafi calidiores regiones vocentur,quse

propius ad Torridam zonam accedunt. Nam ad longitudinis traclum etiam tales locuti-ones adhibentur , non ad illum folum

,qui in auftrum vergit. Nec in ipfa auftri plaga

bene fibi conveniunt quae pro alia,quam plebeja opinione adferuntur. Namnonyo/j

tantum , aut ejus via,

five traclui qui zodiaco fubjectus eft , vicinaA illas terras dicunt, fedcdo etiam proxima*

, uti ab Lucano fcriptum habemus : neque incognitae antiquis illaspartes erant , aut vifse inhabitabiles

,

quae circa cancri tropicum in teiTa fiint. Sedquoniam de his dictum eft alibi , nolojam iis immorari

,quum non opiniones vulgi de orbe

terrarum , fed doctorum fapientiumque hominum fententias excutiamus.Horum qui praeftantifiimi fuerunt , non dubitavere de Terrae rotunditate , indu&i cer-

tis & immotis rationibus,quas, pro diverfis locis , ab flderibus eisdem heic magis eleva-

tis , iilic plus depreflis j ibi confpicuis femper , alibi perpetuo occultatis 3 & a varia eclip-fium apparentia , diemm inaequalitate& noctium , & ab aliis phaenomenis

,quae idem

probant,

petierunt. Plato Phsedone p. 43 . de Terra dixit , i pitrc* vggtvu! irt^^^hou^eiS\f t civ*yxci"ov, necejfee(i y tenambabercglobofamfiguram. EtStrabolib.i.pag. 33. a-^ou^Hi yy\ *i a>7rcnrc6, totaterrarotundaefi.Eadem Latinorum fuit fententia. De Cicerone poftea dicemus

,quum de mari agemus

fupra terram fe undique continente ; & de antipodibus. Seneca Quaeft. natural. lib. m.cap. x X V 1 1 1. In rotundum orbts [terras] aquatus eft. In yarte auter ejus O" mariafunt

,qu

L I B E R I. C A P. 1 1 1. fmniumhumilitas. Inter fevincunturcrvincunt. Ceterumintanfumnihilattollitur , utcolla*

tione totim nullafit vel maximuportio , quod nifi ejfet , non diceremm totum orbem terrarumpi-'lam ejfe. Pila proprietas efi , cum dqualitate quadam rotunditas : ctqualitatem autem hane acci"pe

,

quamvidesinluforiapila. NonmultumillicommiJfurAMelacap.i. Zonis, inquit ,. quinque [terra] diftinguitw : mediamafttes infeftat; frigus ultimas : reliqua habitabilesparia agunt anm tempora , verum nonpariter.

Nec in diverfum Salluftius ivit , Iugurthino B. cap. x 1 x. fcribens : Super Numidiam G

S GEOGRAPHIAE ANTIQJJAElemaeUs lib. iv. cap. vi 6t ix. Aethiopes per torridas maxime plagas diftribuit , neetantum ad sequinoc"tialem ufque perduxit , fed nonnullos etiam ultra pofuit

,quamquam,

cujus fide 6c auctoritate , aut quam certa fama, ignoramus. Hannonis certe periplusmontem altiffimum , 3-ewv s^ua Deorum curYum appellatum

,praeterve&us triduo

, inNotiCornu, finu auftrali , adGuineam, quam nunc dicunt , Africse, cis aequatoremconftitit. Nam ipfe Ptolemaeus iilum montem , & adjacentem finum , aliquot gradi-bus citra aequinocl:ialem collocavit. Haec de notitia veterum in tra

.LIBER I CAP. IV.

S>

apud Claudianum Belli Gild. principio : 6c orbis Perficus , in Prudentii Epiphanise hym*no 5 verum etiam minores portiones orbis nominantur , ut orbis Iberm , Lucano lib. v.verfi 343. ideftHifpania, quae&tf#*ra#*0 0reft Siliolib. xvi. verf. 2.89. ac Hefperimorbis , ibidem v7. 6fp : quo dignum eft referri, quumPrudentiihymno iv. Perifteprhfive de xvi 1 1 Caefarauguftanis martyribus v. 6" 1 . Carthago , metropolis Africae propriacfive proconfiilaris provinciae,

parens orbis populofa Poeni

dicitur. Ad hunc modum fcite Auguftinus Chrifti ecclefiam , toto mundo difperfam

,

orbem Chrifiianum dixit epift. xlv 1 1 1 ad Vincentium." Haec de orbe habitabili , 6c vocisOrbu flgnificatu geographico.

C A P U T IV.

MEDIO SIVE UMBILICOTERRAE HABITABILIS.

SI rotunda Terra Sc globofa eft , ficuti omnino eft j nec principium illa ,.neque extre*mum, atque ita nec medium habebit , fed omni ex parte,queejusfunt,inferede-

ant necefte eft , fi lineas Sc tra&us inter fe comparaveris. Nihilominus frequensvoxantiquis de umbilico terrae eft , five medio loco

,quem vero non omnes eumdem defignant

aut intelligunt. Graeci de Delphis fuis in Phocide fitisjactaverunt,quod effet umbilicus ..

terrae non Helladicae modo , fed etiam univerfae , tamquam medium punctum in orbe ter-rarum. Pindarus Pythiorum v 1 carmine ineunte

0|W^)Aov eg/j3po'jW ^OovoVif VCiOV Tr^0k '?&

io GEOGRAPHIAE A N T I QJJ A EGraecos , ut in ceteris ftudiis , Romani quoque opinione hac imitati funt. Livius lib

.

xxxvi 1

1

. cap. xlvi 1

1

.oratione Manlii : Delphos quondam commune humanigeneru oracu-

lum, umbilicumorb^terrarum, Gallifpoliaverunt. Ovidius Metamorph. lib.Xv. v.620.Auxiliumcdeficpetunt > mediamquetenentesOrbit humum Delphos adeunt

,oracula Phcebi.

Opinionis fuae rationem non tam ex geometria, quam exfabulisarcefTunt. Necetiamcertum aliquid geometramm difciplina in hoc genere adferre potefi Si enim terrarumerbem

, ut Livius appellavit , proprie interpreteris , globofamque illam molem terrarummariumque intelligas > ineptias aget quisquis medium punctum velit aut umbilicum infuperficie terrae inveftigare. Quod enim rotundum effc , aequalem ubique fuperficiemhabet , in qua nihil primum , nihil extremum , nihilque fupernum infernumve appellaripotefl. Ex quo confequitur , ut neque medium in orbe fit , aut aliquid fimile umbilico.Sin partem totius globi , habitabilem terram

,

quam haud dubie veteres in animo ha~buerunt, intelligimus y neque fic res expedita , aut facilis dijudicatu eft. Nametfiaboccam fblis certum terminum habemus , ubi finietur in oriente , ubi in auftro& fepten-trione ita, utpergradus, millenosquepaflus, aut per ftadia Graecorum more defigne-mus, in quo punclo undique deductae pares lineae concurrant ? Fabulisergo , utfolebantin incertis

,quidquid hujus traditionis eft , tuebantur magis

,quam geometrica ratione.

E&um antiquitus erat,Jovem , ut medietatem terrse experiretur , duas aquilas , alteram

ab ortu , ab occafii alteram uno tempore emififTe , quas , continuo volatu agitatae,Delphis, ut medioloco, conveniflent. ItaStrabod.l. quiin Apollinis templo umbili-cum fafciis velatum , &

LIBER l CAP. IV. f-jGolgatha locus tjl , capitis calvaria quondamJ2ngua paterna prior Jic illum nomine dixit.Hic medium terra ejl : hic eji viBoria Signum.

Accedit au&oritas Judceorum , qui idem fentiunt de Hierofblymis. David Kimchi inPfalmum lxxxvi i. comm. 3. NTI TODWl pVmi -Qpm nyatfi^ p?tl2 3OT ^311CPVI VlSDfcO NVH D^iyW TWr^ habitabilis dividitur infeptempartes (climata) Cinparte media eji Ierufalem : Cr hccc eji medio terra habitau. Non eft pcenitenda haec (enten-tia , fi cum geographorum ratioriibus , quae per gradusfiunt, componatur, quorumfexao-inta circiter ad occidentis limitem , Hifpaniam uiteriorem , ab Hierofolymis nu-merantur , & totidem fere adGangem fluvium , Indiae citerioris , & olim ab Alexandriexpeditione notae, terminationem : Phocisautem, inquaDelphifunt, viginti gradi-bus a Palaeftina , in occafum verfus , effc remota , ut vel hac de caufla Graecorum opinio-

ni Chriftiana & Judaica fit praeferenda. Pondus adjiciunt oraculi fortes, ad quasnonChriftiani modo , fed Judaei etiam olim provocaverunt , verum non pariter. JudaeusKimchi Ezechielem Sc teftem & interpretem advocat , qui cap. xxxv 1 1 1 . 1 2. dixerit

,

Vl^n TQD hV ^IXT^ habitantes in umbilico terra : ex Chriftianis Hieronymus in E-zechiel: cap. v. comm. f. commentatus eft : Pjalmifta (Pfalm. lxxiv. 12.) pajfionem(Dominicam) exprimens, Operatusefi, inquit, falutem inmedioterra. Bene res habet , ficerta fatis interpretatio fit utriusque. At nondum evictum , deJuda?aEzechielemvati-cinari: autpfalmo illo de Chrifti fupplicioDavidem. Aliud praefidium fententiae con-firmandae quaerendum eft : id quod putamus Ezechielis cap. v. commate f. inveniri,ubi Dei verbis vir divinus ait : IJia ejl Ierufalem : in medio gentium pofui eam , Cr in cir-cuitu ejus terrat. Quid eft I n Medio Gentium? R. Salomo Ifacides exponit

,

D^iyn JftDNS in medio mundi : R. David Kimchi DltJPH ySDHD in medio habitabilisterr

t% GEOGRAPHIAE ANTIQJJAEC A P U T V.

ZONIS IN TERRARUM ORBE.Onvi&i ratione cum Grceci tum Latini fapientes , ut rotundam Terram &: globo-

# fam eflejudicarent ; eosdem circulos in ea,

qui in caelo funt , easdemque partiumdivifiones

,cseleftibus fubjeclaru n , inftituemnt. Sphaeram primum in hemi-

fphasria, quas aequator circulus vel horizonetiam faceret, diviferunt, quorummultaapud Strabonem lib. n. & Agathememm lib. i.cap. vi.&Melamcap. i . explicatioreft mentio facr.a. Polos c circulos aeque

,ut nobis hodie folemne eft

, nominant,quibus-fegmenta definiunt ,. quas Zoyim appellamus , nec aliter veteres ipfi nominaverunt.videlicet duas frigidas circa polos five vertices : indeque ad tropicos duas temperatas

,

tvK^THs Graece : & inter hasunam torridam, ^totKatxvfAiv^v,exuffam, quam plerique

perinde ac frigidas,

oatjTev , inhabitabilem crediderunt. Pomponii verba cap. 111.attulimus : jam fatis fit Plinium adjungere , lib. 1 1 . cap. lxvi i i . perfpicue de argumen-to hoc difierentem. Quumftnt, inquit, cdi quinque partes , cjUAivocantZonat , infeftorigore r dttcrno gelu premitur omne , cjutdquid eftfubjeEtum duabus extremis utrimque circavertices

,hunc qutfeptemtrtovocatur , eumque qutadverfusillii auftnnus a^ellatnr. Perpe-

tua caligo utrobique, O" alieno molltorumftd.erum adfpeBu maltgna , acprutna tantum albicans

lux. Jldedtaverotcrrarum,

quafolisorbtta eft , exuJiaftammtsO" cremata^ cominusvaporetorretur. Circa du& tantum , inter exuftam O" rigentes , temperantur : e&que tpfe interfenonpervia

,

propter incendiumftderum. Jta terr

TaT.

^l s O IL ^ I S C IL I lAl

J*OaI . Iv- *3-

L I B E R 1 C A P, V. 13ttm fptilttm habiubile ejfe prodidit, quod Aethiopum habitatione

,

quifupraAegyptum(unt

,

probatum ivit. Ideoque feptem ipfe zonas diftinxit , ficuti fex Polybius. Ille enimivo clfkixA sivas rxs vVo roTs TgoTTMft , duas ali&s anguftas z,onatfub tropicis conftituit , habi-

tabiles quidem , fed difficulter , Sc parum fruclxiofas 3 inter quas demum fit inhabitabilistorrida five exufta. Atque ita funt feptem illse zonae

,quas diximus Pofidonium confti-

tuiffe, cui male Achilles Tatius cap. xxxi. extremo fex tantummodo attribuit. Sedmajor fides Strabonis dePofidonio

,quam fummus vir Ifaacus Cafaubonus illuftravit,

Polybius autem,

qui fex zonas pofuifTe fertur , nihil novi attulit,

quod a fententiarecepta magnopere difcreparet. Mediam enim five torridam , ficut vere fecta peraequatorem eft , in duas ipfe diffecuit , feptemtrionalem

,quae inter seftivum tropicum

fit &: aequinoclialem : & alteram meridialem, quae abasquatoreadhibernumtropicumpertineat, ut alterutrum hemifphaerium , aequatoris circulo terminatum , tresintegraszonas accipiat , frigidam, temperatam, &aeftunimioaJuftam. De cujus fententia itaStrabo judicavit , r Zhl&K&vpww $&

i4 GEOGRAPHIAE A N T I QJJ A Etnam nafci horarum C^ climatum diflantibuspunBis. Ut rei agrarise notionem

,qua clima

quoauo verfus pedum efl lx , Columella au&ore lib. v. cap. i . taceamus. Ad Graecos re-vertimur

,quibus jca t'a# laxe eft quilibet tra&us in terra. Zofimus lib. 1 1 . cap. x i v. rtTs

Vjsv&uv K\(fAx

LIBER I. CAP..VL ifhoras : rupra Hellefpontum etiam in quadrantes horas , ut tamen& femihorae difFerentiam,perPontumduclam, non prsetermiferit. Ptolemasus autem dicto loco , oceumfequu-tus Agathemerus lib. i. cap. viii. inter aequatorem& polarem circulum five Thulen , xxiparallelos ita dispofuerunt , ut inter fingulos differentia fit quadrantis horae : fed paucosducunt per loca nominatim exprefla , utPtolemaeusper Meroen, Syenen, Alexandre-am , Rhodum , Hellefpontum , Byzantium , per medium Pontum & Boryflhenem :Agathemerus climata fimul adnumerat , exempli gratia , ad quartum parallelum notavit,tto isi to hol MsgoV zt^wtov Khipoc , hoc illudcji per Meroenprimumclima: &ficinfextoparallelo, ^utepov -AKly.ot, fecundum clima : ino&avo , tertium Alexandreae : indecimo-parallelo quartum clima per Rhodum : in duodecimo, cjuintum per Hellefpontum : indecimoquarto

,qui Sta ^icov 5to'vtov , per medium Pontumeftj clim^fextum : in decimo~

quintofeptimum,per Boryfthenem

,qui gradibus xlviii, minutis xxx. ab aequatore

diftet , differentiam longiffimi diei habens ad horas quatuor. Ulteriores parallelos finementione climatum per gradus 6c horas diftinguit hoc modo

:

minut. 30.

minut. 30...

XVI parallelum gr -XVII parallelum &XVI II parallelum gr 'X IX parallelum gr 'XX. parallelum grXXI parallelum gr

p- hor. 4,5*4- hor. f.

f6. hor. j'.W hor. 6.6l

:

hor. 7.63. hor. 8.

Dehoc ultimo parallelo ait: 024S QoChyg y&Qo$u@j , ^og&orefoy siXy lyvueJ&ii irxg.'V07T0V , Hic ef per Thulen fcriptus : . ultra quem nihil magisfeptemtrionale hominibus com~-pertum ejl.

Haec de Climatibus Parallelis veteram. Recentioram climata utrimque ab aequatore :ad alterutrum polarem per intervallum femihorae diei folftitialis difponuntur : & quiadifrerentia dierum ad xn usque horas adfiirgitj in alteratro hemifphasrio xxiv fiunt -.climata femihoraria fcilicet viginti quatuor ab aequatore ad polarem arcticum : 6c totidemab eodemaequatore adverfiis antarcticum circulum polarem. Sed aeque horum & veterum3 ?nifi in incremento dieram , rarus noftris temporibus ufiis eft : major , & fere unicus in hocgenere , latitudinis loci , five

,

quae gradibus eidem refpondet , licet diverfa per fe fit 3elevationis poli ? per quam omnia metimur hodie & dirfinimus , etiam ipfam dieramlongitudinem ex illa intelligimus facillime. Haec hodierno ufo pro climate divifiovalet , cujus fundamentum , difpenfatio circuli in ccclx gradus , nec ipfis veteribusignotum fuit , utpote Ptolemaeo & Agathemero ufiirpata , & ab ipfb quoque Strabonefub finem lib. 1 1 . memorata. Laxe autem latitudinem loci per clima celebris & not*eurbis

,vel regionis , nonnunquam

,

poft fiibtilioris etiam diitincldonis inventionem j -defcribi folet , ut eft illud Achillis Tatii Ifagog. p. 148. avrr,^t

16 GEOGRAPHIAE A N T I QJU A EC A P U T VII.

D E

TERRICOLARUM HABITUTUM INTER SE, TUM RESPECTU

SOLIS ET UMBRARUM.Uamvis habitatio mundi omnis olim cognofci non potuerit , &: cognitus orbis abuniverfo terrie globo diftingueretur : fapientiores tamen qui fuerunt , ex figura

___

orbis& totius mundi intellexeru nt , fl orbis terrarum rotundus eflet feu globoflis,de quo iidem nihil dubitabant ; & ubique habitaretur , quod quidem incertum erat 5qualis tum fi ita eflet

,pofitio hominum adverfus folem foret , 6c in quam plagam umbra

cafura eflet : & quem habitum ac fitum,

qui ita diverfas partes terrarum orbis colerent

,

inter fe ipfi habituri eflent. Umbrse autem ratione,

quam pofitioad folem pro diverfofitu Sc variatis modis facit , homines quidem amphifcii , alii heterofcii , rurfus alii afcii

,

& quidam tandcm perifiu appellantur: refpectu autem incolarum orbis Sc inclinationisejus , ipfi inter fe fjnaeci

,antceci

,verioeci , antichthones & antipodes varie diflinguuntur.

Antiquomm defcriptiones videamus,

ut appareat quid de quovis genere habitationisjudicaverint. 'OoojW enim , id eft hdbitationes vocitamnt, quia r onvnuv , fwehabi-tatorum

,mutuam ad fe relationem atque habitum flgnificant.

Primum autem de Umbrarum differentia , cindevariedenominatisterricorisagemu$.Sunt ejus intuitu vel amphifcti

,vel heterofcii. , vtlperifcii. Antiqua ha:c divifio , quam

Strabo lib. 1 1. pag. 6f. ex Pofidonio aliisque itaproponit, utintegris zonis difcernatqui umbram ab aliis diverfam habeant. Duas zonas ait

L I B E R I. CAP. VII. x 7Qui fub cequatore cokmt

,

quum fol in Arietis vel librae exiftit principio,

efle ait vere

afcios , radio ornne fpatium,quod eirea corpus eft vel gnomonem , adimplente : ubi

vero in alia figna fol procefierit \ puta in Cancrum , umbram eorum , qui aequatoremcircumcolunt , finiftrorfum cadere five in auftrum : fi Capricornum veriiis progrediatur

,

eorumdem umbram dextrorfum projici five in feptemtrionem . Tamen& in aliis parti-bus , nec vero extra tropicos , certo tempore funt afcii , ut in Syene

,quae fub tropico

fita eft,quando fbl in cancri principio verfatur. Eadem ratione ^g^voTtjsf &jw* , cmhvois vvktoi etvcq JiT. ^ t^TtaKiv oitQiavKotToiJviTou 7roiP qfjiTv o Y)M(r , oi^qv Axu@av6i t$ xa^ cueivois dvla/w l)ijferunt diebm &noElibm Nobisenimquumdiestrit , illvsnoElemefeoportet:

T viciffm quumnobis fol occide-rit

,fumk initimn apud iiios ortm. Quod fi ita eft , iongius intervailum inter mutuos

G perice-

ift GEOGRAPHIAE ANTIQJJAEperioecos oportet effe

,quod fi non ipfum femicirculi fit

,five per clxxx gradus in

eodem parallelo nobis oppofitum,propius abfit ab illo , necefTeeft. nam quas de noc~tis

& diei, de ortus & occafus oppofitione inPericecisdixit, ipfe Cleomedes irhetxvngn,

laxe intelligendum efle cenfuit.Antosci , ex Tatii defcriptione , fiint zonas auftralis incolas borealibus , Sc feptemtrio-

nales auftralibus,

quia auftrali oppofita fit borealis ohtitru feu habitatio > & borealiauftralis. Itaque antseci eandem invicem noclem habent& diem , fed diverfa folftitia.Nam fol in Cancro pofitus ut seftatem nobis

,

qui ad feptemtrionem accedimus j fic illis

,

qui ad auftram vergunt, adfert hiemem. Viciftim ad Capricornum delatus , hiememnobis > antcecis seftatem facit. Rurfus Arietem fol attingens nobis vernum dat sequino-cfaum j antcecis noftris autumnale : & verfa vice in Libra nobis autumnum inchoat -,non item antcecis

,quibus initium veris tum exflirgit. Et poft aequinodia quum fol per

iigna videtur nobis adfcendere ; apparet defcendens antcecis,quibus tum demum ad-

fcendendo fit altior,quum fignis a Cancro ad Capricornum procedit

,quae nobis in

noftra fphasra eft defcenfio j augetque dies illorum in tantum,quantum noftris diebus

detrahitur. Hasc plenius ex Tatio exfcribere vifum fuit,quia Geminus in hac parte

cum concifior perleeft, tumetiam, fecus ac alibi , nonnihilobfcurus. Exhisautemperfpicue elucet

,quos antiqui antoecos appellaverint.

Antichthenes fuperfunt & antipodes,quos multi pro iisdem habent : quidam etiam

antichthonas t antcecos ita defcribunt , ut nihil omnino differre videantur. Sed alia deiis antiquorum fuit fententia. Tatius dicto loco tres hos ordines diftinctos tradit , indvTlx^oirt explicandis non ita perfpicuus, utceteros, antcecos 6c antipodas , illuftravit.Caput xxix extremum latet in mendo : capite xxx. ait antichthonas effe tsV$24#iut

P

b> % ouoioug tyvout qikxvtcv;, eregioneinfimilibus zonis habitantes. PomponiusMelacap. i.fit interpretis loco. Reliqua , inquit, zon* (de temperatis loquitur) paria agunt anmtempora

,verum non pariter. Antichthones alteram : nos alteram incolimut, Quae qui

antcecis forte commifcent , negat Ifaacus Voflius in hunc locum , cum Pomponio fentire.Cui clariflimo viro antichthones veterum omnes illi cenfentur, qui oppofitam terramauftralem inhabitare credebantur , etiamfi in fuperiore noftro degerent hemifphserio

,

illo fcilicet quod non per horizontem , fed per cequatorem feu ardentis zonse interventudiremtum a noftro eft. Ita putat femper ab antcecis & antipodibus diftingui. Nec2^'jugTgov Achillis adeam vim & rigorem exigas velim ut foiet in antipodum defcripti-one

,quos ipfe fegregatos vult ab antoecis.

Gravior de Antipodibm controverfia vetuftis fuit temporibus,quos quidam plane ne-

garunt,

ineptse hos abfiirditatis accufantes,

qui illos velint defendere : alii ita de iisientiebant , ut effe poflc

,geometricis rationibus perfuaderent

,quamlibet nunquam

vel fando experti fuiflent. Primum obftacula,quac quidam veterum in argumento hoc

pofuerant , removebimus : deinde cordatiorum de eodem fententiam adjiciemus.Plutarchus de Facie in orbe Lunae p. 780. illos acriterexagitat

,qui Terram centrum

mundi , & rotundam , & in ea antipodas credant , Vsrep &ej.7ru$ 4 ycttearcv; t&m\vx*$mo) t KciTio t? yy iss&iifcojAiviss , infiar teredimtm , aut jiellionum , imk corporum partibmfwfitm obverfis , terrxadhxrefcant. Sedquidagit? negatibidem rlu) &hi to picav Qq&v ,lationem gravium ad commune centrum , innumeris experimentis adhuc comprobatam , &olim a philofophis & geographis validiflime defenfam. Strabo lib. 11. pag. 75*. ait : r& [$>ENgjt r CpVCTlYMV JtlKVVtdfaci TCIUVTC* Ifi. C^CXA^Q^Sy,C jlt/{

LIBER I. CAP. VII. 19Qu& a phyfiicis demondrata in geographiam tranfifiumuntur , h

so GEOGRAPHIAE ANTI Q^U A Ehosque qui incolunt terram , non modo interruptos ita ejfe , ut nihil inter ipfos ab aliisad alios ma-nare pojfit : fed partim obliquos ,partim averfos , partim etiam , adverfos (lare vobis* Qui verohi firnt averfi , adverfi , nifi ibi antceci , heic antipodes ? Aequalis Ciceroni Geminuscap. xin. non fblum vt/tto^j nominatim recenfet , fed ratione etiam tuetur , J*Toe7r)piffQv etvai i*jv Qo^v twv ffut^dtonv

,quod corpora ad centrum tendant

,ideoque nullum efle pe-

riculurn, nec metuendum , neruantilli, autdecidant. Plinius quoque minus de iis du-bitavit,quum lib. iv. cap. xn. Hyperboreos ab aliis medios locari dicit inter utrumquefs/em,antipodum occafum

,exorientemquenoftrum. AtveroMacrobiuslib.il Somn. Scip. cap.

V fortiflime antipodas defendit. Cur , inquit, non& illic aliquos vivere credamus , ubieademfemper in vromtu funt .? nam cjui ibi dicuntur morari , eandem crcdendifuntfpirare auram,quia eadem eft in ejusdem z.onalis ambitus continuatione temperies : idem fol illis O* obire diceturnojlroortu, r orietur quumnobis occidet: calcabunt &que

,utnos r humum , O^jupraverti-

cem femper cdum videbant. Idem etiam plebejas opinioni Sc vano metui refpondet : Necmetus ent

,ne de terra in c&lum decidant, quumnihilunquampoffitruerefurfum - - -

uidfirmaverim quoque ,

fab . 2 .

' Schkma octo -vEitsrToirvnyifecuruizuTL CrcCcas Sr Jiamaiurj.

IJord.

/& \/ sN^- */ SsV^/ ^x%/ *** x^.

3 \' ^xw \j/ \

WeiV W**""*? \ / Sui/irlajucs \ oit-ZepAyrus / N. -A-pclioTcs 1

^V^^ S

A^ /

\ /* ^^

SutL

Iclmog-rapliia, Turris Attica? octang ulae; proventoruin ' niunero et plagis.

A.jjai-ctzjzs

>/ X*w/ V-..$/ XVV/ \/ J^a.tuuv rtomuia, \ .

fupra, Jun- auz/crLp-ficL

.

*s

- %

JTotus

/7

V

L I B E R I C A P. VIII 3i

C A P U T VIII.B E

PLAuIS E T V E N T I S.TAndem etiam in veteris geographiae theoria , quousque de plagis mundi . Sc de

ventorum difcrimine,priorum notitia progrefla, fit, oftendendum eft. Non autem

multis verbis referemus,quod Strabolib.i.pag. lo.memoravit, fuifTe quondam

qui ivo t? Hv&OTolTQvg eivcm aviuxs , duos tantum prmcipales ventos ejfe crediderint , Bore-am 8c Notum , a quibus reliqui parva inclinatione diffideant. Nam & paucos fuifle,& eos non clariflimos

,

qui ita tradiderunt , ex eo fatis manifeftum eft,quod plerique

philofbphorum , & doctiflimus quisque in geographis , ab illorum opinione diflentiant.Quin potius antiquiflimi fcriptores ventos quatuor praecipuos , fecundum quatuor mundiregiones

,

pofuerunt. Et jpfa natura tot plagas eonftituit, ut duas asquator faciat,orientem 6coccafum, adduclum aequatoris: Sc totidem axis mundi nempe feptemtrio-nem Scmeridiem. Quae caufla eft, ut communi plerorumque confenfu quatuorventiprincipales , finguli in fingulis cardinibus mundi (inde etiam cardinales dicti) collocen-tur , licet de nominibus illoram non omnes idem fentiant , decujusdiverfitatiscauflapoftmodo diflerturi fiimus. Plinius id nobis confirmat lib. n. cap. xlvii. Veteres , in-quit, quatuor omnino [ventos] fervavere per totidem mundi partes , ideo nec Homeruspiuresnominat , hebeti, ut mox judicatum eft ratione , hoc eft, rudi Minerva & parum ingenir.ofe. plures enim interponendos efle,, a pofteris judicatum fuit. Quo numero poetosfsepe adquieverunt. Homerus, ad quem Plinius provocabat , OdyfT K. v. 19

f

r

2w * iVfsg Tg j VOT-" T i7ti0"c,

^iCpv^QS T o(>it]S u&jiyzviTviT ventos diflinguunt , medio uno inter binos cardinalesinter--jecio. Sic Ariftoteles ,- Pofidonius ? Timbfthencs apud Strabonem , cum quibus &

C 1 ipfe.i

52 GEOGRAPHIAE A N T I QJJ A Eipfe facit : fie Athenienfes turri oclogona ventorum fitum atque numemm commenda-verunt, ut refert & approbat Vitruvius : 6c Plinius defertis ceterorum fententiis

,qui

vel plures vel pauciores pofuerunt , ad hanc otoni numeri , tanquam commodifiimam

,

accedit. Sic etiam ex Favorini ore Gellius lib. ii.cap.xxn, &: Apulejus de Mundo.Digniflima funt Plinii verba, quae praecipue ab omnibus rec^nofcantur. Poftquamdixerat lib. n cap. xlvii. ut fiipra recenfebamus , veteres qudor omnino ventos pertotidem mundi partes digeffifle ; pergit , Sequuta

L I B E R I. C A P. VIII. 2%quia notius ejus nomen eftquam Apeliotte, aut Latinum Subfolani : quod ipfe teftatura Romanis nauticis tantummodo nominari. Nec fibi in ceteris conftat Gellius , dum mo-do de Cauro dixit , adverfus Aquilonem flare : poft paullo eundem obarmat Euro. Scili-cet generalem & qualemcumque oppofitionem confundit cum ea

,quae s^usrfov fit at-

que per centram : qua ratione Cauras non ad Aquilonem , fed ad Euram proprii nominis

,

feu Vulturnum, dirigatur neceffe efFrliidorus quoque Hifpalenfis lib. xiii. Orig. cap. xi.in Vulturno errat

,quem non folum ab Euro diitinguit , verum etiam a dextra Subfolani

ponit. Plinius autem,& Seneca,6c Gellius, ac Vegetius, Vulturnum ab oriente hiberno lo-cant,quod ipfa origo nominis,hoc eft fitus oppidi Vurturni,adRomam aut alias partes fi re-feratur

,poftuiat. Id quod Columella confirmavit , accuratus fcriptor, lib. v. de Re raft.

cap. v. Quddam, inquit,

partes ejus regionis infeftantur Euro,qucmincolaVulturnum ap-

pellant. Quod vero cum Favorino Gellius Apulejusque tres ab ortu , totidemque ab oc-cidente ; at fingulares ab feptemtrione& meridie conftituunt , id ex opinione& arbitriohominum accipiendum eft , fine qua fi eflet , seque pofient tres feptemtrionales, Aparctias,Cauras, StAquiloj aut tres meridiales , Notus, Africus, Eurus conftitui

,quiainter-

medii tam prope abfimt a cardine feptemtrionis aut meridiei,quam ab ortu vel occafii

aequinocliali.

Sequitur fententia tertia , duodecim ventos conftituens , oppido quidem.antiqua , ut-pote a Plinio , nec ut nova , fed tamquam priorum memorata -, ut fiibtilior autem , rejecla:aSenecavero, & pofterioribus , Agathemero, Vegetio , Ifidoro , approbata. Pliniuspoflquam mediam fententiam de ventis octo laudaverat , de tertia addit : Numerofior ratioquatuor his interjecerat , Thrafcian , mcdia regione interfeptemtrionem O" occafumfolftitialem :itemque C&ciam , media inter Aquilonem O" exortum aqumoBialem

, ab ortu folftitiali : Phce-nicem media regione inter ortum brumalem O" meridiem : item inter Liba O* Noton compoftumexutroquemediumintermeridtemCrhibernumoccidentem, Libonoton. Nec vero finis eft.Alii Mefen nomine addidere inter Boream& Cseciam : & inter Eurum & Notum , Euro-noton. Ita Plinius dicto loco refert. fed fallitur, fi Ariftotelem audimus , cui lib. 11.Meteor. cap.vi. MeW eft uic^r KatKix ng\ 'attx^ktIv, medius inter Caciam cr Aparfiiam fiveSeptemtrionem. Efie autem fingularem ventum Mefen , & Caccia: propinquum , etiamTzetzes Chiiiad. vm. verfu 786. feq. de Scythis oftendit

:

'O* 7ti^v $\ viiAo^ot SaXoiasqs 'YgKoiviov;

,

Miroi t MgVjjv aviuov , stO? T ^ Komjc/s* jUg@J .Qui autem habhant trans mare Hyrcanum

,

Poji fkfcfen ventum , ad Cccia partem.Clarior

,quam Plinius in diftributione eft Seneca lib. v Quaeft. natur. cap. xvi. Quidam

,

inquit , iltos [ventosl duodecimfaciunt. Quatuor enim caltpartes in ternas dividunt , O"fn~gulis binosfubfeBos dant. Hac arte Varro , vir diligens , illos ordinat. Hoc autem ordineenarravit: Quifurgit ab oriente aquinottiali , Subjolanus apud nos dicitur : Grmci ULum c|)>j-Ajt>;v vocant. Ab eriente hiberno Eurus exit

,

quem noftrt vocavere Vulturnum, Sed O1 Eu~rusjamcivitatedonatusejl, O" noftrofermoninon , tamquamaiienus , intervenit. Ab orientefolftitiali excitatum Graci kcuk'mv appellant ; apud nosfine nomine eU. Aequinotiialis occidensFavonium mittit

,quem Zephyrum ejfe dicent tibi , etiam qui Grace nefctunt loqui. Afolftitiali

occidente Corus venit t qui apud quosdam Argcfes dicitur. M.ihi non videtur , quta Cori vio-lenta vis eft , er in unam partem rapax : Argeftes vero mollis efi , O" tam eunubus communis yquam redeuntibm. Ab occidente hiberno Africus furibundm O" ruens, apud Gracos Ait^ dJcitur..A feptemtrionali iavert ftm'mm eft Aquilo^ medius Seftemtrioi immThrafciM, Huicdeejl

apud

24 GEOGRAPHIAE ANTI QU A Eapud nos vocabulum. A meridiano axe Euronotnt

efi ; deindeNotus, Latine Aufter ; deindeLibonotus

,quiapudnosfinemmineefi. Haec Seneca de ventis duodecim : necplures, in

horizonte diftributos , antiqui agnoverunt. Eundem numemm Agathemerus, Vegetius& Ifidorus , ut dichim eft , tuentur. Et ficut turri Attica oclonos ventos comproba-mus^ ita duodenos columnae JafeKxym* fragmentum

,quod Cajetae vifitur , cumven-

torumnominibus, fingulo latere fuum ventum referente , confirmat. cujus rei Gruterusteftis eft Infcription. pag. 137.

Sunt etiam venti quidam certarum regionum aut gentium , de quibus idem Senecacap. xvn. ita fcripfit

: Qvadamftint quorumdamlocorumproprutqui nontransmittum

,fedin

proximumferunt. Non eji illis alatere univerfi mundi impetus. Atabulus Apuliam infeflat

,

Calabriam Japyx, Athenas Sciron, Pamphyliam CaugistGalliam Circtus, cui

, adificiaquaffanti, tamenincoUgratias agunt, tamquamjalubritatcmcdi fui debeantei. Divus certeAugufius templum illi

,quum in Gallia moraretur

, Crfovit Crfecit. Infimtum efi fi fingulosvelimperfequi. Nulla emmpropemod.um regio

efi t qua non habeat aliquemfiatum ex fe nafcen-tem

,er ctrcafe cadentem. Primus

,quem in his Seneca nominat , Atabulus eft

,

quem Gellius diclo loco Horatianum Atabulum dixit,

quia Horatius lib. 1 Serm. Satyr. V.verf -j-j. memoravit

,

Incipit ex illo montes Apulia notosOflentare mihi t quos torret Atabulus - -

Vetus interpres ibi : atabulus ventus infefius Apulia , Vo ttv)v tjjv /3 de loco commutant. Hunc Caurum effe manifefium efi.Ex Apulia ergo in Calabriam fertur. Unde eft

,quod Apulia quoque non numquam Ja-

pygia vocetur,

praefertim poetis & illorum interpretibus > quod ad Silii etiam Italici lib. 1

.

verf yi. meminimus nos adnotare. Geographis vero diftinct.ajapygiaab Apuliaeft.Strabo quippe lib. vi. pag. 1 p 1 . Japygiam dicit eandem,quam Grceci Meftapiam aixerint,eique fines dat peninfiilae asquatos a Tarento ad Brundiiium : incolas autemSalentinos&Calabros: > V Ku\afBgx

IIBER I CAP. VIII 25Pfocellam id nomen Gnecis fonat, aut ventorum concuffionem, ficutZofimuslib.y.Cap.xxiv r tS ytvopivx 7rviv !>ict,T& MTouytJoc dixit. Ab oiiosa enim,feuKaT*j&reft,quaeruere

, cum imptuferri fignificant. Hefychius : Ko&Touyk , 3h(po^ dviy.x cr$ocT2. Apu-lejus de Mundo iprocellofus fiatus Caugis dicitur. Quas fatis clara notio ex verbo KoiTottylgeiveft

,quod ex Strabone modo

,

quum Scironem ventum interpretabamur , cognovimus.Synecdocheergoeft

,quum fmgulari vento Pamphylias vox generalior

,procellam per

fe fignificans, accommodatur.

Supereft Gallorum Circius, Narbonenfi provinciae ita damnofus , ut tamen bene-ficium quoque adferre vifus fuerit. Senecae verbis id antea explicatum fatis fuit. Pliniufrde eo : In Narbonenfi provincia clariffimw ventorum ejt Circius j nec ullo violentia wferior, Ofii-amplerumquc reBa Liguflico manperferens, Idem non modo in reliquispartibus cdi ignotus ej?tfed ne Viennam qmdem , ejusdem provincu urbem , attingens , paucis ante limitibus , jugi mo-dictoccurfu, tantus illeventorumcoercetur. Apulejus originem denominationis oftendit.Ga/li, inquit, Ciraumappellant a turbaejuscrvertice. nempeajc^Jt^-appellatur, quodgyret& circumagat quafi quidquid corripuerit . Nec aliter Gellius , vel Favorinus

,quam

a turbine ejus ac vertigme nomen duxit.Hi a Seneca enumerati fingulares venti ; fatente tamen , infinitum quafi fore , fi quis

omnes vellet nominatim recenfere. Addi enim poteft hellespontias,quem Csecian

ita vocari Plinius di&o ioco tradidit,

qui fi Achillem Tatium audiamus,propria ratio-

ne certo loco contentus efl,quippe Cascian a Caico

, Afise amne , appellatum exiftimat.Sed plerique Caecian pro vento habent generaliore

,qui longius perorbem

,quam in an-

gufto Aeoliae circa Caicum campo fpiret . Plura ventorum nomina , certis regionibus autoppidis attributa, per omnes plagas reliquo apofpafmatico ex libro Ariftotelis nzeJi c^e/wv,funt enarrata, quas quod ignota funt hiftorise & geographias , cenfemus prsetereunda

:

ficut phyficae etiamruaventorumgenera^r

26 GEOGR.APHIAE ANTIQ^UAEEtefiarum quinque diebus fpirant , ipfos Etefias diutius oportet flare. Et ne nimius illeGemini vel Eudoxi numerus videatur , Ammianus Marcellinus haefitantem poteft dubi-tatione liberare

,quam proxime ad illum numerum accedens. Libro enim xxn. cap.

xxxv. [Valef. xv.] Opinto efl , inquit, celebrior tlla, quod fpirantibrM prodromis, peraue

dies quadraginta O" quinque Eteflarum continuisflatibus rcpellentibus ejus [Nili~j mtatum

LIBER L CAP. VIIL 17quacunque plaga vel caeli parte proficifcuntur. Quum vero {ingulares fint , & propterconftantiam, quam anniverfarii fervant , notabiliores illi , qui ex cadi parte , quseinteroccafiim 6c feptemtrionem eft, a fblftitii tempore ad ortum canis fpirant ; hospropriepraecipueque Etefias appellari , non folum confuetudo juflit , verum etiam auctoritas con-firmavit. Quos quum plures ex feptemtrione adducant , Cicero ab occidente

,quae duas

nobilioresdehacrefententisefiint; fcite Arifloteles loco fepe indicato , lib. 11. Meteor.cap. vi.extremo, ambas itainterfe conciliavit, ut utrique ratio fua& veritas conflaret.Sicauteminfit: Of iTt}o< jujj^ &ro r" cc^kt>s , TeAevTwvTe? fl eis t& 7rop'p. Hoceft: Etefiaiis, qui ad occidentemhabitant > e feptemtrionibm inThrafcm , ArgeftasCr Ze*phyros commutantur

,initiofaBoab ArBo, fineiniis,quilonginqualocaincolunt. Et brevius

idemvelquisquisaui5torlibrideMundoeft,cap. iv .0 eTfjcn'** hiyo$>oi , y.i%n ixovxes r ts&td r" i>cTa

*8 GEOGRAPHXAE ANTXQJUAEC A P U T IX.

D E

LATERIBUS MUNDLREliquum eft , ut etiam de lateribus mundi agamus , quo , quod dextrum in eo , quod

finiftrum dicatur,quod fummum item imumve fit

,quod antrorfum tendat , aut

lateat ab tergo,ex antiquorum opinione fententiaque appareat. Has %iy

L.I B E R I. C AF. X. 39chartas vel laminae

,quam putant , commoditate

,plagas mundi pervertunt , & difcen-

tes confundunt ac impediunt,quumomnis chartageographicaexreinatura, Scveteri

difciplina , conftitui cc collocari ita debeat , ut a dextra_ortus fit , a finiftra occafus -> quiafecus fi habet, confufionem locorum parit omnium, &ingeniommacprofe6tuumvixfuperabile impedimentum. Ita vero qui faciunt , digni fimt utique , ad antipodes ut trans-mittantur, ubi quam perverfitatem amaverunt , &contrariasnoftrisrationes, fineulliusdamno poffint perfequi, aut non diflimiles in orbisillius natura confe&ari. Ut autemmagis horum ineptias patefiant , exemplooftendamus

,

quam repugnans rebus& divinaspofitioni fit , Palseftinas feu Terrae fante tabulam ftatuere ita , ut mare Palaeftinum , ex-trema pars mediterranei , infummitateafeptemtrionefufpendatur: feptemtrionalis au-tem pars cedat ad dextram 3 quum tamen ipfe Deus divinis litteris terminos Terrae fanteitafixosconftituerit, ut limes occidentalis fit ^niil 0? maremagnum, hoc eft mediter-raneum, Numer.xxxiv.6". Iofiias 1,4. xv, 12,. xxm,4. quopofito, nonpoteftoriensnon a dextra efle 5 infiimma& elevata parte feptemtrio > aufter contra in infima & cadente.Hinc non difficile ad judicandum eft

,quam perverfae fint tabulae cum Adrichomii de-

fcriptione conjun&ae,

aut plerasque fanctis Bibliis hodie adnexas 3 etiam aliae multaemultarum regionum, quas nifi ad mundi plagas reftituantur , nequaquamidcommodiadjumentique,- quod fperatur, perluftrantibus pofliint praeftare. Quod etiam de pluri-bus vulgatis aHarum regionum tabulis , nitide quamvis 6c eo loco impreflis , ubi fedesingeniorum & artificum putatur efle

,quod mireris , eft adnotandum.

De fluminibus etiam & eorum ripis eft,quod in laterum difcrimine obfervetur. Dixi-

mus fiipra paucis verbis , ex fecunda fluxione aquarum difcrimen illud efie unice repeten-dum: nunc pluribus paullo & verbis& exemplis illuftrare non nullum fortaflis eft pretium.Etenim ita res eft natura duce , ut ex fecundo curfii feu fluxione difcrimen laterum in ri-pis, & amnibus, & fretis etiam, capiamus, ut fi prono flumine deveharis

,quaetibi

dextrorfum occurrit, fit etiam dextera ipfius amnis ripa : quas ad finiftram tibi erit , fitetiam ejusdem ripa finiftra. Planum& explicatum.exemplum Eutropius praebet lib. ix.cap. ix. five in Aureliano principe. Provinciam

p GEOGRAPHIAE A N T I QJJ A Efollers fuit lib. vi. cap. i . Sol , inquit , quibm locis mediocriterprofundit vapores , in hh con-fervat corpora temperata: quaque proxime currendo deflagrat , eripit exfugendo temperaturamhumoris. Contra vero refrigeratis regionibm , quod abfunt a meridie longe , non exhauritur acaloribm humor, fed ex cdo rofcidm aer, in corporafundens humorem , efflcit ampliores cor-poraturat, vocisque fonitm grar;iores. Ex eo quoque fub feptemtrionibm nutriunturgentes im-manibus corporibm, candidis coloribm , direBo capillo& rufo , oculis c

L T B E R I. C A P. XI. 31potiretUf. Quum^ inquit, omnes nationes immoderatu mixtionibmfint difparau ; placuit

%

ttt inter fpatia totim orbis terrarum regionumque medio mundipopulus Romanuspoffideretfinesnamque temperatiffima ad utramqucfiarfem cr corporum membris , animorumque vigoribuspr*fortitudme funt in Italia gentes. Non invidenda eft laus Italise , quam ex egregio aeristemperamento habet : nec vero eft ei foli fic pertribuenda , ut adjacentes regiones a fo~cietate excludantur penitus. Grsecia& Italia , cadi fiii genio adjutse , ad fummam glo-riam virtutis, do&rinae, humanitatis perdu&se , aliis gentibus viam ad laudis theatrumperveniendi oftentaverunt

,

quae,quod natura non habuerunt , arte& induftria confe-

quutac funt , ut plures nunc , Europae nationes cum Italia , illa virtutis& litterarum cul-trice, certent, Graeciam fere omnes hodie fuperent. Nullaitaqueterrataminfrucluo-fa eft , ut , fi ftudio impenfo percolatur , nullas artes& virtutes ferat

,quas in iis regioni-

bus miramur & laudamus,

quae naturse benignitate fub temperatiflimo caelo& mollifli-ma inclinatione collocatas fimt. Quod enim cultiores gentes habent , non id omne na-tura habent, fed fi non primas partes , tamenproximasarsfibi&exercitatiovindicant.Quod Strabonis fententia quum illuftravero, finem huic argumentofaciam. Islib.irpag. 70.ait fcite 6c verej 0 Qvcet 'A&jjvaroi ffi Q&oXoyoi ; AatefoupQviot ' s, ^ cl hiiyyjtiotiy QtjficcToi. dfi\a fxvilsoy tSei. ar? $\ B

3 GEOGRAPHIAE ANTIQJTAEmen continuo ahquo traclu , faltem ifthmo , inter fe cohaerent. Omnes tamen hsetrescontinentes partes limul ab Oceano ambiuntur , ad quem collatae , fpeciem magnce prae-bentinfiilae. Iterum Dionylius principio nibwywtw

,

Mvt)fQfACU 'ilKiocvoTo fictB-vffois. bt fi CKeiVld

Xlotcot "Xpoov , etrz vw* d.Ttety,r@J , i?i$olvaxouAfemorabo Oceanumprofundefiuentem , illo enim tota tellus , tamquam infula immenfa^eji cincla,Geminus autem cap. x 1 1 1. non continentes

,fedjws^ re/avocat, id efttrespartes. Atque

ita etiam Latini. PomponiusMelalib. i. capi. Hoc mari [intemo] & duobus inclytis am-mbus

,Tanai & Nilo , tntrespartes univerfumdividiiur. Nec non Plinius prooemiolib.

III. Terrarum orbis univerfus in tres dividitur partes,Europam, AJiam, Afrtcam. Inquo

numero confiftunt omnes , necpluresPtolemasus, Solinus, Capella, 6c quotquot hocargumentum tra&arunt , agnofcunt : ut quae de quarta parte

,quam recentes Ameri-

camdicunt, non nulliconjiciunt, quafi non penitus ignota antiquisfuerit, meraecon-jecturas fint , aut fomnia vigilantium. Neque enim vel Atlantica id infula Platonis

,quae

fimilior fabulas eft,quam chorographice 3 vel Pomponii Melse antichthones evincunt

,quos

eo Turnebus lib. xx. Adverfar. cap xi. trahit : neque Carthaginienfium navigationesin eam pertigerunt

,quum ex Hannonis periplo conftet

,quam non longe a litoribus

,

in Oceano prsefertim , mortales veteres abfcedere aufi , fere femper oram legerint.Quumitaquecertum exploratumque fit , & tot luculentis teftimoniis comprobatum,

non plures,quam tres , orbis partes antiquis innotuifle 5 : de limitibus , quibus iidem fin-

gulas crediderint difcretas efle, nunc breviteradjiciendumeft. Certus limes occiduustam Africae quam Europae eft Oceanus Atlanticus 8c Gaditanus , & qui fupra illas partesAquitanicus ac Hibernicus appellatur : nec dubitatum de termino Afiae orientali

,quam-

vis vix plene cognitum ab ullo fuerit,quousque Afia ad orientem fblem recedat. In hoc

autem confenfus fuit omnium,quidquid terrarum ad ortum fblis eft

,quod cum cognitis

partibus cohaereat , id proprium efle Afiae , non alterius cujusdam partis. In medio au-tem limite partium , id eft Afise & Europse j itidemque Afias atque Africae communitermino magna utique eft veterum diflbnantia. Alii enim has partes fluminibus Sc fretisfejungunt , ut Europam &c Afiam Tanai ac Hellefponto -, Afiam ab Africa Nilo flumi-ne , alii ifthmis 8c continentibus terris , ut ifthmo Aegyptiaco Africam& Afiam : Eu-ropam vero ab Afia alio ifthmo majore

,quiinterCafpiummare&PontumEuxinum

intercedat. Utramque fententiam excutere non alienum erit ab inftituto operis.Sit igitur prima difcretio Europas ab Afia

,quas pluribus fatis firma eft per Tanaim&

Hellefpontum , Sc quae in illa linea continuantur , ut hodieque illas partes diftinguerclolemus. Dionyfius periegeta v. 14.

*Ev7T>jv

tL I B E R I C A F. XI 33mediis teisminis terrarum orbis : xe/fp* wVti(^ ttot^o? hi$y, , ^$Vw o* KoA^-* , Ejus Jines ponuntur Nilus, fluvius Aegyptiacus j d" Vhajis in Colchide.Quod Plato etiam in Phsedone p.43. fignificafle videtur , r]^ds qmHv y-ix&s vzosKh&msqhav "&7T0 Qota-iJ* ov CjAm^w rm {AoeJco , nos habitare dicens, a Phajide usque ad Herculiscolumnas in exiguapiarte. Phafis cum Tanai nequaquam comparandus eft , & hic utique

,

quam ille 5 eft aptior ad terminandas majores illas terrarum orbis partes continentes. Etvidentur quidam Phafin illum pro termino appoluifle

,quod is notior ex Argonautarum

decantata fabula vel hiftoria erat,quam Tanais Scytharum , cujus curfiim nec ipfe Stra-

bo fatis exploratum habuit, credens, afeptemtrionereclaviamMsotimpaludemde-ferri : quas etiam Pomponii Melae cap. 1 . fuit opinio

,quum decurfio ejus longe alia poft-

modum a peregrinantibus reperta fuerit. ForfitanhrecdePhafifententiaalteri, quasdeifthmo eft inter Cafpium& Ponticum mare , originem aut occafionem dedit : quam itaDionyfius a verfu ip. delineavit

:

*A&o/ ' tJ7Teifoitri jg: ^ovot voirQlfycriv.'1&-[A0S CbVOt TtTCtTCcj TIS \SZT0&Ti' 'A

34, GEOGRAPHIAE ANTIQJJAEnum& mare efl mediterraneum. Salluftius Iugurthino Bello cap. xvn. hos limites pofiiit

:

Africa fines habet ab occidentefretum noflri maris& Oceani : - ab ortufolis , declivem latitudi-nem. Pomponius Mela lib . i . cap. viii. qui idem fenfiffe videtur , interpres eft Salluftii

,

ut liquido appareat,

quas fit latitudo illa declivis,pro qua alii malunt ,. una tranfpofita

littera, altitudo legi. Isvero , Catabathmus, inquit, vallis devexa in Aegyptum, finit

Africam. Catabathmum ergo , locum Straboni , Plinio , Ptolemaco laudatum , inter-jectum Paraetonio& Cyrenaicae , terminumutriusquecontinentisfacit. UndeeftquodPlinius lib. v. cap. v.finem Cyrenaicum Catabathmum appellet. At fi hic eft terminus interutramque orbis partem , tota Aegyptus , & Marmarica etiam , ad Afiam referendse ef-fent

,quod contra naturam rerum eft

,quae limitem notabiliorem

,quam illa non longifi-

fima , contra in latitudinem protenfa eft declivitas , majorum orbis partium difcriminividetur utique poftulare. Quod quia ita fefe habet

,pauci admodum tuerunt

,qui hanc

fententiam fequerentur ; &: vix alii praeter illos,quos modo nominavimus : nec Mela in

eo conftans eft , fed alio loco , oftenfb antea& paullo poft repetendo , a Nilo difterminaritradit, in quo plures confentientes ex fua& priori astate habuit. Dionyfius Periegefiverf 18.

SJ)jU ,quod Prifciano interprete eft

,

Sed magis auliralisfunt terminus ojiia Nili ,fcificet , magis auftralis

,quam fuperius nominati Tanais &: Hellefpontus. Strabo fuf-

fragatur lib. n. pag. 87. *E>cAe'*

L I/RE R I. CA P. XII. 3ftul, r pet&fy -njs 'EpwS^?^ $c4twyptir& fw" ^^ffr Erythr&um mare& mptwarnfivcecregma, Ille enim locus , ab eruptione maris di&us, poftea obturatus

,propelacum

Sirbonidem in confinio Aegypti 6c Pal^ftinae eft , ut idem Strabo lib. xvi. pag. ?z$.tradidit. Huic fententiae cum alii olim

,quorum nomina exprefla non funt , uti ex Dio-

nyfio , &: Eratofthene apud Srabonem lib. i. extremo apparet -, tum ex iis qui fuperfimt

,

Agathemerus acceffit. Clare enim lib. n. cap.n. fcripfit: %&$"** v '^^ Tfc&i$vwiS-jAW fsyoT. TStov ? j/ '&7ro tSJ? j{ to n?AViov S-o&Aoia?w 53n f pv%w dvixfoi $ 'Agyfiix xoAjtV&wk- Afia ab Africa dividitur angufio ifihmo , quem duBa a mariprope Pelujium ad inti-mamfinus Arabicipartem defignat linea. Non fecus etiam Ptolemaeus lib. iv. cap. v. judi*cavit

,quam ut Aegyptum usque ad Arabicum finum extendat , eamque totam det conti-

nenti Africse , nihil ejus ad Afiam rejiciat.

C A P U T XII.D E

MENSURIS GEQGRAPHICIS,ESt etiam , quod pro veteri geographia illuftranda explicatius tradatur de prifcis

menfuris geographicis , ut diftantia^ locorum , a veteribus notatae ac definitae , fineerrore intelligantur. Viarum enim intervalla pro fitugentium nominibus aliisat-

que aliis nominantur, in quibus Perfaz , Aegyptii, Grasci, Romani, Galli, quodadantiquam geographiam attinet , fuas quaeque gens menfiiras , modos

, & appellationeshabuerunt. Hieronymus commentario in Joelis cap. 1 1 1. Nec mirum , ait

,Ji unaqm-

quegens certa viarumfpatiafuis appellet neminibus ; quum& Latini millepajfus vocent , & Gal-UleucM^ & Perfe parafangtu, & raftas univerfa Germania. De Perfarum parafangis inci-piendum eft.

Athenaeuslib.m. cap.xxxiv. n

3

L I B E R I. C A P. XII. 37fuis. Cicero Qusefl:. Acad. lib. i v. cap. x x x i. Sifam ex hoc locoproficifcatur Puteolosfiadiatriginta probo navigio , bonogubernatore , hactranquilhtate. Quid? cum Graecis etiam inOrientem translatumvocabulumfuit, nec aliis tantum nationibus , fed ipfis etiam fan-c~tis Dei viris , divino fpiritu ac~tis, non alienum ab ufu fuit , idquodomnibuseftnotifli-mum.

Nunc Stadia Graecorum cum Romanomm menfuris funt comparanda , in quo auc~to-res

,quamvis parum diflideant , non tamen omnino conveniunt. Diclum , Romanos

millenis pajfibus metiri locorum diftantias folitos,quod fpatium raro veteres , ut Cicero

ad Attic. lib. viii. epift. ix, & Vellejus lib. n. cap. xxvn , Valer. Maximus lib. i. cap. viii.fect. 4. uno verbo milliarium dixerunt 3 fed mille pajfm , aut fi plura , tot milliapajfuum

:

cujus rei funt obvia exempla. Quot autem ftadia hoc fpatium continuerit,

quia non ea-demomniumfententia,opercepretiumerit, excuffis fingulis , examinare. Hefychius inlAlhiQv (fic exprimunt Grasci Latinum milliarium) idefleaitjUST^ov o'3x suSlm lart, men-furamviafeptemfiadiorum. Plutarchus paullo largior , in Gracchis p. 8 3 8. to y.ihtQv , in-quit, oktw saStoav ohtyov "i^nSeiy Jidilltarium abefi paullulum ab 0B0 fiadiis. Atpluresaliiplene 0B0 ftadia milliario teneri dicunt. Polybius lib. 1 1 1. cap. x x x 1 x. (Zeftwoiuseti %$CKTet^atout $ saJliss ojctw %l# Pw(*/a;v cRn^ueAwV, intervalla Romam per oBonafiadia deli-genter dimenfi funt , &Jignis diftinxerunt. EtStrabolib. vii.p. 223. ? ol tto-W, to [AihtovexTUsoiiiov , utplurimi cenfent , milliariumoBoefi fiadiorum. Ifidorus Hifpalenfis lib. X V.Originum cap. X v I. Stadium oBavapars milliariiefi , confians-pajfibus c x x v. Quod ve-ro priores diflentiebant , minorem ftadioram numerum ponentes ,. exinde videtur faclumefle, quod Graxi homines adGrsecorum pedem refpexerunt ,. qui major paulloerar,quam Romanus aut Italicus.

Idem fpatium fiepeLapidem fcriptores Romani appellaverunt , ut idem apud ipfbs& lapis fit & milliarium

,five millepaffus. Floms lib. 1 1 . cap. vi.de Scipione : jam non

a tertio lapide [ut Hannibal ad Romam] fid ipfits Carthaginisportas obfidione quatiebat. Idquod Livius lib. xx v 1. cap. x. tria milliapajfuum ab urbe dixit : & Vellejus Paterculuslib. 1 1 . cap. x x v 1 1 [Hannibalis] mtra tertium milliarium cafira confpicata. Quod etiainleges Romanas confirmant*, fcilicet idem voces , lapis er milliarium , valuifle. Ulpia-nus lege 1 1

.%Jmtio Dig. de Oflic. praef. urb. Si quid intra centefimum milliarium admijfum

fit , adprdfieBumurbipertinet: Ji ultra ipfum lapidem , egreJfumefiprafeBiurbinotionem. Idinde manavit

,quia per fingulos mille pafllis Romani vias ftratas erecto lapide diftingue-

bant, ex cujus numero conftaret iter facientibus,quot quisque millibus pafliium

,quo-

quoverfus iret, ab urbe Romana abeflet. Auctorem rei utiliflimse Plutarchus in Grac-chis indicavit , ubi quum de fratre Cajo dixerat , it-niSutt nzt). ty,v JJWoifov , muniendisvus fiudmjfe, paucis interjectis

,quae ejusdem argumenti funt , adjecitp. 838,

38 GEOGRAPHIAE ANTI QJJ A Ele(j y.ihiQv

, ^ KXTi$*}Kai[Aivti ^x,V- Ku^jA , ^ "E/3 suSlxs o'ktu

L I B E R I. . CAP. XII. 39monium initio hujus capitis de Menfuris Geographicis , adlatum fuit. Ammianus Mar-cellinus lib. xv. cap. xxvi n.de Araris& Rhodani confluente , ubi Lugdunum eft : Lxin-de non millenispaffibus

,fed leucis ittnera metiuntur. Paullus Warnefredus , vulgo Diaco-

nus cognominatus , ad Eutropium adjeclx) libro xv. Convenitur ex utraqueparte in CamposCatalaunios

,

qui centum in longitudine Uucis , er ex latitudine feptuaginta , ut Gallis mos efi%metiriferuntur, Quanta fuerit vulgaris Leuca

,Jornandes de Rebus Geticis cap. xxxvi.

exponit. Leuga,inquit , Gallica mille& quingentorum paffuum quantitate metitur. Ex-

cidifTe ergo millenarium numerum ex Ifidori Originibus , fub finem libri xv. fcribentis rLeucafimtur paffibus quingentis ; non eft quod dubitemus.

In Itinerariis etiam crebraeftMANsioNuM mentio,qux diverforia funt cum alio-

rum , tum ipfius principis , ad pernociandum idonea , viis appofita publicis five regiis.Inde ad menfuras adhibebantur , ut intervalla manfionum, certis fpatiis diftinclarum 3fignificarent. La&antius de Mortib. Perfequutorum cap. xlv. Iam Lianius fefiinato iti-nere cumpaucis Hadrianopolimvenerat

,

quum ille accepta in deditione Perintho , aliquanto mo-ratus ,- proceffit ad manfionem millia dccem& o&o, nec enimpoterat ulterim Liciniojamfecun~dam manfionem tenente , difiantem millibus totidem. Habes fic diftantias manfionum in pu-blica aut militari via determinatas , decemo&ovidelicetmillibuspafllium. Necnova.hsec manfionis notio

, fed Plinio etiam probata 6c Suetonio. Ille lib. x 1 1 . cap. x I v. Ca-put regni Sabota in monte exdelfo , aquo otlro manfiombm difiat regio eorum thurifera , Saba ap-pellata. Et poft paullo , eodem cap. xiv. manjiones camelorum mzmoxvX^ quarumLXV.interGazam&Thomnamponit, idque fpatium xliv- xxxvi millia pafliium comple-re adnotat. quod fi eft , j? oSoiTtoeJou; suS-pxs, itjnerisfiativafeu noclurnas manfiones.

Generalior modus, aut formula prope vulgaris eft, quas per itinera diurna feu o^Vnpi&s , diftantias locorum defcribit. Sazpe ita Procopius metitur , 6c lib. i . Goth. bell.cap. xi v. in Appia , menfiirae normam exemplo definit : hi , inquit

, n 'kTmia o$fo ntx^uvvrivrf avJgj iv^wu. en VafAys yap avrq |? YLazvqv ii^Ket. VicZ AppitX, longitudo efi quinquedierum expedito homini. ' Roma enimpertingitCapuam. Idem lib. 1 1. Goth.cap.x. dicitAriminum Ravenna abefie pa? nui&s o$cS 9 unius diei itinere , quas urbes Itinerarium An-

tonini xxx 1 1 1 millibus paftuum , fi recle fe numeri habent , , d ijungit : Romam autem aCapua M.P. cxlii.

Sed ad Manfiones regrediamur , cum quibus fsepe in.Legibus& Itinerariis Mutaiionesconjunguntur , fed diverfse abiliisfunt, quia manfiones pemocbitioni hominum iter fa-cientium , & fi inRomano imperio erant , ipfius quoque principis auguili

,per fe dicatss

deftinataeque erant: mutationes autem vehiculorum erant &jumentorum : fivelocainviis regiis , ubi curfus publici animalia mutabantur. Nam illius curfiis publici caufla certisintervallis jumenta 6c vehicula difpofita ita erant , ut integra cum defeflis ad feftinandunifter permutarentur. Lege ix. Cod. Theod. de Annbna&trib. Pabida ad mmationesmanJionesquejtnguLuammalibus') curfui publico deputatis, folebant convehi. EtalteroCo--dice lege xvn. de Curfii publico : Nemo mulionem, mutationibus deputatum, velperfMmtathmm ) vel per rcce;tionem fubtrahtnsiude&L Et lege xvi i i.infequente : ut nes-

vmulA.

4o GEOGRAPHIAE A N T I QJCJ A E.pabula mutationibus dejint. Vetus Itinerarium ex sevo Conftantinorum

,quod iter Hiero-

folymitanum a Burdegala defcribit , locaomniadiftinguitinw>

fl?

nt*

? i

fa

19

-A//-

. jf .

-drta/ri-uni Cc Iti

citm/is'c -Vcrtttmpt-omt>ittvi-tttm.~

o

Sac.' 5

S i jst ir &

JEjretuiir. JJerrde ti-m .^lm^tfjg^^^S^^^&^4ej^ia. Coatmiia. J&r-cafts

f.tentx'.io JHLO^+l

briga,

'3_ C JL JX XU -A JE JP JL JR^- I Jlcnasca

j $%Jcev."i>a . 'Z '"^^i^02,"':am":'l\JSy Ihirijfa i '>&-

ia

2> eroneJ^*

"cinpe,loa

Suejfaii.eilita.ni

*_

l-Jaccaf'

X

". .e>;

JYarte ^larthisjra

^xijrT'^ t? xjstis>,**.'3>** V

/9, tuim.

p Cafc\Jur,

*F5**r

'jtreris

ris faiuan- et_prant- .

"fc_JfrJ

-^-

OrateuriJ.^

:^j

Jartina^

^C^fofrauaufia

^5-V/ rifa&Iia-Zibjrea: '^.

4*

*ufa

^fc/___&

tf

jtCaniritfoa 6 * "

t I B E R II C A P. i: %tai#6Wfa n*j *m'*>**> * *0**m

L I 2 B \ IID E

E U R O P ARima regio ex magnis orbis terrarum continentibus EURopAeft;quia maxime ad occidentem folem recedit , unde principium geogra-phias fumendum effe, tam ratione, quam confuetudine antiquitatislib. i.cap. xi.probavimus: cui dignitas 6c praeftantia ingeniorum^imperii 6c rerumpublicarum

,quibus Europa ante alias fe partes efFert^

non parvum momentum accedit. Ibidem etiam terminos Europcepraeftituimus , fixos ab occidente ac meridie : quodammodo dubios

ex parte orientis,quos vero ad certiores rationes reduximus : a feptemtrione incertos an-

tiquis feculis,

quod vel nemo , vel pauci admodum ex illis gentibus , a quibus littera-rum monimcnta habemus , eo usque in ulteriorem feptemtrionem penetraverunt. Etquum partium majorum initium ab fblis occafu faciamus , eandemviaminipfispartibusfequendam conftituimus , ut in Europa etiam ab occafu in ortum enarrando provincias&urbes 5 ceterasque res notabiles progrediamur. Sit igitur

C A P U 7 LD E

H I S P A N I A.Hlfpania Grsecis fcriptoribus eft IjBjj^'* , Iberia , ab lbero fluvio denominata , 8

Hifpani^l^^ef? qmfi Ibcres y quod in compofito nomine Celtiberorum , qui nobi-liflimus populus fuit Hifpaniae , fuperfiiifTe obfervamus. Poeticas appellationes

prseterimus , tamquam lufus ingeniorum,

prseter Befperia ultima,quae geographica;

veritati refpondet,quia ultimam noti orbis ad occafum folis regionem fignificat. Horati-

uslib. i.Oda xxxvi.Qui nunc Hefperia fofpes ab ultimaCaris multafodalibus

dividit ofcula.Terminos habet fatis certos&undique mare , Oceanum , fretum , Sc quod vocamus Me-diterraneum five Internum

,praster partem

,qua Gallise adhasret % fed illam quoque

perquam notabili limite, Pyrenseis montibus, ab ea, cum qua cohaeret , feparatum.Antequam Romani in ea bellum geflerunt

,

quorum prima cum Punicis conjuncta, aut iis-dem implicata fuerunt 3 exigua iiiarum regionum notitia antiquis Grascis Romanisquefuit, nifiquod Gades, Tarteflus, &his propinqua locamercandiforfancauffacogno-

F verant

,

4* GEOGRAPHIAE ANTIQJJAEverant, de Ulifipone finxerant auda&er : inferiorem partem, quas in auftrumvergit,Sc mare mediterraneum fpeclat , a Pcenis poffideri

,quod etiam nomina oppidorum pro-

barunt, non quidem ignotum, necveropenituspcifpecbumexplicatumquehabuemnt.Romani autcm rerum in hoc traftu potiti

,quidquid occupaverant , vel Carthaginienfi-

bus ademtum , vel victis Hifpanis in ditionem redatum , in duas provincias diviferunt

,

ulteriorem citerioremque , a duobus regendas praetoribus. Livius lib. xxx 1 1 . cap. xxv 1 1 1

.

idprodiditverbisquamclariftimis. Sex, inquit,pr&tores illo anno primum creati (erat

Jiutem quintus a fine fecundibclli Punici ) crefcentibus jamprovinciis r latjuspatefcente im-perio. & paucis interjeclis : Deprovinciis confulum fr&tommque attum. prius de prttoribustransaBa res

,

qu& tranfi^i forte potcrat. urbana Sergio,

peregrina jurtsdiclio Minucio obtigit.Sardiniam Atilius

,Sicdiam Manlius

, Hifpaniam Sempromus citeriorem , Helvius ulterio-vem eftfortitus. Quas exfcriberc fic vifum fuit plenius

,quia ftatum rcipublicse

,qui illo

tempore fuit , 6c fincs impcrii,quod viclo Hannibale Romanorum erat , defcribunt.

Per Macedonicum autcm bellum mutata res fuit,& duse provincise in unam contra&as

:

finito bello rurfiis divifae. Idem Livius lib. xlv. cap. xvi. Q^ Aelio , M. Julio coss. deprovinciis referentibm , cenfuerej?atres , duas provincias Hifpaniam rurfus fieri

,qua una per

bellum Macedonicumfuerat. In quo ftatu ad Auguflum Caefarem ufque Hifpania perman-fit, induasdivifaprovincias, quarum qua; propior Romanis erat , citerior ,a\terA ulteriorvocitata. Cicero pro Fontejo cap. iii. id facit teftatius. Quum Gallia , inquit, Fonte-juspr&effet

,fcitis judiccs , maximos populi Romani exercitus in DUabus Hifpanns clariffimos-

queimferatores fuijfe. Et pro Lege Manilia cap. xn. Duabuf Hi/paniis r Gallia Cisalpineiprafidiis ac navibm conjirmata.

Auguftus Ca?far tandem,ut novam difpofitionem omnium provinciarum induxit , ul-

teriorem Hifpaniam in duas feparavit,Baeticam

,quam populo reliquit , a proconfiile

adminiftrandam > & Lufitaniam,quam ad fuas feu Casfaris provincias adfumfit : citeriori

etiam Tarraconenfis nomen impofiiit. Tradit id Strabo geographus extremo opere, fed

in Hifpania^ parte mutilus atque corruptus : plene autem Dio Cafiius lib. l i i i . pag. fo 3

.

qui, quum provincias populi enarraffet, & in iis Bacticamj addidit, 'j Kou3* iftrizjaf , Yitc t&X TxpfaKwvct, ^ v Avfftroivla , Cajaris autemprovinciajunt , reliquumHifpaniA , t

Bfpania. LIBER 1 1. C A.P. t 4*meridie terminari Bsjica , non autem Lufitaniam efTe partem Baeticae. Diftintam eniin& fingularem provinciam fuine cum hiftoriae teftantur , tum veteres infcriptiones. Ta-citus annal. x 1

1

1 , cap. xlvi. Othopoftremo , ne in urbe revincia Lufrt&nwjprtficimr. Cruterus infcr.X 1 1 1 . pag. 3 1

.

CEST. ACIDIUSPERENNI sLEG. AUG

PROPR. PROVLUSITANIAE.

Tantum ergo abeft , ut pars provincise fit Basticae , aut fub illa comprehendatur. Cheri&irit nomen poil Auguftum Plinio non femel reftat , ut lib. 1 1 1 . cap. 1 1 1 ineunte , ac ali-bi , & multis infcriptionibus. Vide Reinefium Claff 1 1 . Infcr. xxv i . Gruter. pag. 177.& feq. etiam 1 op l . num . f. Hac pofita fub Augufto divifione , fingulas provincias nof-trumeftperluftrare, &abultima, utlegemnobisdiximus, initium enarrationis facerc,Sit itaque

PROVINCIA LUSITANIA.Non fixi femper & immutabiles fines Lufitaniac fuerunt , fed ut vetuftum limitem Strabolib. iii. pag. ioy.definit, t Tciyx rol tt^o? a^Krov n A.va-irxvloty a Tago in JeptemtrionemLujitania patebat. Scilicet veteres auftralem terminum in ripa Tagi fluminis ponebant 3in feptemtrione ad Oceanum Cantabricum protendentes , faltem ad promontorium quodCelticum, vel Nerium vel Artabrum appellarunt. Illaveroregio

,quasinter Anam6c

Tagum eft media, Celtieorum nomine nofcebatur,quod etiam clariffimus vir , Ifaacus

Voffius, in Melam obfervationibus adnotavit. Poftquam vero Romani tota Hifpaninpotiti funt , Augufto novam provinciarum formam inducente , fic conftituta fuit Lufita-nia

, ut Anas amnis eam in meridie , Durius in feptemtrione terminaret , & omnis tracTus,qui a Durio ad Oceanum Cantabricum procurrit , Tarraconenfi adjiceretur. Plinius lib.1 v. cap. xx 1

. A Duno Lujitania incipt,quem limitem etiam Ptolemacus fibi conftituit.

Nec interiores termini circa Vettones & Carpetanos populos funt omnibusiidem,quod

inde crediderim emanare,quia provinciam Lufitaniam

,quce amplius patet , multi cum

propriis Lufitanis,uno populo , confuderunt. Prseter hos enim provincia alios popu-

los comple&ebatur. Plinius ibidem : Gentes, Celtici, Turduli, cr circaTagumVettones.Sub Turdulis lurdetanos Ptolemsei comprehendit

,quia una an diverfac gentes fint , du-

bitatur. Polybius diflinxit apud Strabonem : hujus autem cetate 7? *'mram ^o^o-^eVnullum dijcnmen apparuit , lib. in.pag. 96. SedTurdetanietiaminBasticaStraboni.nam late gens una diftundebatur. Major contentio de Vettombm eft. Plinius dicto loco,circa Tagum Vettones Lufitaniae ponit : at cap. xx. Durio fluvio ab Afturia difterminaritradit. Vir iiluftriflimus Petrus de Marca , Marcce Hifpanicac lib. 1 1 . cap. 1 1 . ita con-ciliat, ut VettonespaitimLufitaniseadfcribat, qui circa Tagum erant

,partim Tarra-

conenfi Hifpanias,qui Durium accolebant . Non dubitamus

,quin ex Plinii mente vir

fummus diltin&ionem pofiierit ; faltem ex parte illorum Vettonum,

qui circa amnemDurium erant. quas enim urbes Ptolemasus Vettonibus Lufitaniae dat

,propiores ripas

Durii quam Tagi funt ,' Salamantica , Auguftobrica, Ocellum , Lancea Oppidana,Sed mutarunt principes in provinciarum finibus , demendo , addendo , ut lubuit vclcommodum vifum fuit temporibus. Sic fieripotuit, ut alii fines Lufitani Plinii acvo

F i efTent,

34 GEOGRAPHIAE A N T I QJJ A Eeflent , alii astate Ptolemasi. Quid vero de tertia ripa

,quam praetermifit Plinius

, Ansefluminis dicemus ? & hic invenimus Vettones. Prudentius Paffione Eulalias v. i 80".

JVunc locm Emerita eji tumulo,

Clara coloma Vettonia

:

Quam memorabilps amnis AnaPrtterit.

Ita eftvero: magnanatiofuitVettonias, ut a Durio ad Anam extenderetur,praefertim

sevo pofleriore > neque credibile Prudentium , Hifpanum genere , in locis patrias ter-ras a vero aberrafle. Certe tanta fuit Vettonia , ut provinciam per fe ipfa faceret

,quem-

admodum aliquando ut fingularem provinciam , cum Lufitania tamen conjun&am , vi-demus. Vetus infcriptio apud Gmter. pag. 383.^7.

PROC. PROVINCIAE LUSITANET VETTONIAE.

Hinc Vettones per t t cum antiquis fcribimus , non Ve&ones^ nec Refendius , ipfedu-bius , diverfos fuifle Veclones & Vettones

,perfiiaferit.

Fluvii majores Lufitanias provincias funt Durius& Anas , terminatores , ille a feptem-trione, hicabauftro: mediam fecat Tagus , aurifer creditus

,quod etiam de Durio ce-

lebratur. Uterque enim arenulas aureas volvere , ut Pactolus Lydias, exiftimabatur.

De tago confentiunt plures. Pomponius Mela lib. 111. cap. 1. Ofimm Tagt amnis , aurumgemm

Hifpanta. L I B E R II. C A P. I. *^

ctjfAfiovi non Europa modo,fed totius orbu habitabilis extremum ad occafumfolis monimentum.

Alterum Barbarium , ut Strabo pag. 104. & Ptolemasus vocant , feptemtrionem verfusfitum , intra Tagum tamen , & prope illius oflium : hodie Cabo de Efpichel. Mediumquoddam Plinius ponit lib. 1 v. cap. xxn. quod Cuneum vocat , quo nomine Mela agrum 5qui inter Anam 8c Sacrum promontorium eft. , appellat , a quo forfan nomen promonto-rio inhaefit. Hodie S. Mariae nomen dicitur prasferre. Tertium eft Magnum 6c Olifi-ponenfe (hodie Capo di Rocca Sintra) ut Plinius lib. iv. cap. xxi 1 . ait , terraf, maria, cdumdifierminans : ubi Harduinum interpretem velim adeas.Nunc urbes Lufitaniae& oppida perluflrabimus. A Durio (quem Dorium Ptolemasus

vocat) in littore meridiem verfus defcendenti nihil memorabile occurrit , nifi oftia fluvi-orum Paci primum , dein Mond

46 GEOGRAPHIAE ANTICLUAEutacutoviro ThomiE Reinefio placebat, id quod in fchedis ejus inveni , AraTraduft*refcribenda videtur : Aeminium Plinii & Ptolemaei adiacet fupra Mondam

, & ad eun-dem fluvium Commbrica Plinii , e cujus ruderibus Coimbra

,qua: nunc eft , in propinquo

loco nata. Inde Tagum verfus Arabriga Ptolemiei : Sellium Antonini : Concordia ltidemPtolemad : unde ad Olifiponem non expeditce rationes funt , ut explicemus qua fede

,quo

ordine tres civitates, Scalabis, Aritium Pratorium, Cr Hierabriga, fint imponendae.Vicina oppidafuifle, antiquum Itinerarium, quod Antonini vulgo vocatur, geminoitinere

,

quod Olifipone Emeritam ferebat , oflendit,

quse ambo ita fuerunt difpo-fita

:

Iter ab OUJipone Emeritam.Aritium PrxtoriumAbeltertm

M. P.M. P.

XXXVI I I.XXVI I I .

AdatufaroncmAdfeptem Ar

Hifpdnia. LIBER IL CA P. I ^foUs illarum veftigiis : quarta unice fuperftes, ad quam diflentientes provocant, in-fcriptionem habet reliquam. Exftat illa a multis delineata , Nonio, Vafaso, aliisqueHifpanis$ etiam Grutero pag. i6z. Civitates, quas pontem conlata ftipe perfecerunt

,

in illa tabula nommantur , Icaditani, Lancienfes Oppidam , Talori, Interammenfes, Colar-

ni, Lancienfes Tranfcudani , Aravi , Mcidubrigenfes , Arabrigenfs , Bantenfcs , Pa,furestPerdimcile eft his fingulis locum certum debitumque ordinare , nec ex iis Ptolemamsfignavit praeter Arabrigam , Lanciam Oppidanam , 6c Colarnum. Plinius quoque Co-larnos habet , 6c Medubricenfes , & geminos Lancienfes

,quomm alteros & Ocelenfes

appellari tradidit. Quodfieft, utramque Lanciam in Ptolemseo habemus,quiaOppi-

danam nominatim pofuit , alteram per aliud nomen Ocellum definivit. Meidubriga lo-cum Refendius oftendit , in Antonini Itinerario , ejusque tertio itinere ab OlifiponeEmeritam , Meidubrigam legens , non Mundobrigam

,quas quum trans flumen fit , ubi

ventum eo fuerit, luculentius de iila differemus. Idveroexpontehoc cognofcimus,Lufitaniam longe inter amnes illos , Durium Tagumque , in onentem patuifle

,quia ad-

fcriptum marmori eft municipia provinciae lusitaniae stipeconlataopus pontis perfecisse. Omnes ergo antea di

48 GEOGRAPHIAE A N T I QJU A Equi HermanticamUivii lib. xxi. cap. v. aut potius Helmamicam , utPolybius

,quem

Livius exfcripfit, lib. ni. cap. xiv. legit, huc pertrahunt , in quibus 6c LudovicusNonius cap. xxxvm. Dcfcript. Hifp. eft, c Latinus interpres Polybii poflerior (namNicol. Perottus Ermandicam fcripfit) Salmanticam clare vertens. Poiybii enim oppidum

,

ut ipfe teftatur, in Vaccceis eft,quod nomen etiam corrupit Livius j ubi 8c Arbucala

Ptolemaeo fupereft,

quam Polybius conjunxit : Salmantica autem eft in Vettonibus , ubietiam Ptolemaeus collocavit. Mirobriga non eft illa, quam Ptolemaais e regione pro-montorii Barbarii , in Celticis fuis

,ponit , fed alia in confinio Bletifae & Salmanticae

,

quam ipfi Hiipani vel Rodericopolim putant effe , aut , fi haec nimis declinat , locum in-ter eam Sc Salmanticam. ALa Baeticae elt in Cordubenfi conventu , Plinio non ignobilecppidumlib.m. cap.i. dicia Eit etiam mirobricensium muni c. apud Gruterumpag. i$-j. id eft municipium Mirobrica

,

quo juri - prasdicla Ptolemaei non vidctur digna

:

fed utra dignior ambarum,

quae in Baetica 8c Lufitania orientali iiint , in tanta ambigui-tate quis diicernet ? Rcgrcifis ab hac tripoii media in.er Durium 8cTagum eftPtolemaeiCapara^ Antonino Cappara

, fed etiam in lapide apud Grutemm pag. 1^4. c a p a r a,P fimplici, unde Plinii Caperenfes : &^^^o^r;^PtolemaeicircaMondaeamnis fontes.Eft& alia Antonino Auguflobrica

, medio inter Emcritam 8c Toletum itinere , cisTagumvero, an trans illum , eitincertum, ipiisHifpanisdiffentientibus. Trans flumen cre-diderim

,propter pontis commoditatem in loco

,qui Puente de Arcopifco vocatur. Hasc

Auguftobrica,

quam itineris rationes tuentur , Ptolemaei alteram propinquitate fufpec~tamfiicit , cui etiam numerus obeit. nam& tertiam idem Ptolemaeus in Pelendonibus locavit.Plinii Augufiobrigenfcs lib. iv. cap.xxn. ad Antonianam Harduinus reducit j noseodeminfcriptionem antiquam ab augustobriga m. p. x. apudGruter.pag. iff.num. p.Ad Tagum Rufticiana Antonini erat , xx 1 1 . m. p. a Capara fejuncta : Ptolemaeo eademquatuor fyllabis eft PasWv*.Tagum inter 6c Anam ab ortu folis funt pauca hujus provinciae memorabilia , usque ad

pontem Trajani , ubi clariora incipiunt , Norba C&farca , feu Norbmfis colonia , five Al-cantaraeit, five, ut Ptolemaeus ftatuit , remotior ab amne , dc qua fupra in Ponte dixi-mus : 8c ad Anam Augufia Emerita , caput provinciae , emeritis miiitibus ab OctavianoAuguito iri eam deductis. DioCaffiuslib. liii. pag.^14. Uowcu.pwi $ jroAijU* tut,Aiyx?* tj (x\v dQviKiKisi^s r j^tiwtoiv 4^*2 > K!H to'a

BJpama. tlBER It C A P. I. 4?(endii , do&ifnmi viri , cum ratione , ti:m au&oritate

,qui in Antonini tertio itinere ab

Olifipone Emeritam , ubi Aldus , And. Schottus , P. Bevtius Mundobrtgam legunt ; sy.CeAntiquit. Lufitan. lib. l . p. 9 14. antiquo forfan codice adjutus , legit Meidobrtgam : necfine ratione. Hirtius enim, vel Oppius , AlexandrinobelloaliquidvfHimHiipanica-rum interponens , de Caffio Longino cap . xlv 1 1 1 . ait : Nec multopojf , quum in Lujitemi$Medobregam oppidum > montemque Herminium cxpignaffet t quo Medobregcnjes ionfuget mt

,

& cetera. Jam vero montis nomen fupereft Arminno , eofereloco, ubi MundobrigamAntoninus collocavit, adejusqueradxesruinseurbisconfpicuse, etiam plumbi fodinse yunde Piinio Medobrigenfes Vlumbarii cogncmmati ; quis ergo dubitabit , hoc tractu Me-dobrigam vel Meidobrigam (uifie , 6c in Itinerario legendam effe ?

Supra Colarnum, de quo diximus, Caurium eft Ptolemasi,

qui Plinii Caurenfes fiintlib. 1 v. cap. xx 1 1 . de Lufitania

,

qtios cum Colarnts , tamquam finitimis , componit. AColarno in occafum hibernum brevi intervallo abeft Meribriga Ptolemaei , Mee/fie/ya*five Merobrica Plinii , difcreta ab eorundem Mirobriga , in occafum hinc remota : utra-que in Celticorum populo ex Ptolemsei defcriptione. Lapides etiam Merobrigenfes a Mi-robricenfibus diftinguunt. Gruterus pag. 441. num.p. ord. merobrig. Et Pliniusdi

5 oGEOGRAPHIAE ANTlQ^UAF,

fit, fed vetus conditoris revocatum , IkPaxJulia , etiampoft AuguftumaPtolemscolib. n.cap. v. 8c Antonino initinerarioappellata. Contra iunt , qui fcparent PacemAuguftam a Pace Julia , camque in Baetica ad Anam ponunt , credentes Maurorum vitiolinguae illius nomcn in Badajox degeneraffe vel Badaxos ; cujus fentcntiae praecfpuus pa-tronus Genefius Sepulveda fuit

,

qui idJoannem Vafjeum admonuit , ut hic in CatalogoEpifcopatuum Hifpanise refcrt. Nam argumentum ejus principale fuit

,quod Pacenfts

Epifcopus hodiequc vocetur, qui Badajofi eft , non BejaeinLufitania, quaePaxJuliaquondam dicla eft , ut cum aliundc , tum ex multis infcriptionibus ibidem repertis mani-feftatur. Hanc vero lentcntiam do

Hiftania. L I B E R II C A P. I. ftfingulis poftea. liaacus VofHus ad Melam huc Livium quoque trahit

,quafi locum poffc

Gades vocarit Cuneos , numero multitudinis , id quod ex Puteano ie codice accepifle relert,ubi vulgati Cimbim legunt lib. xxvin. cap. xxxvn. Sed valde dubitandum eft

,quia is

Liviilocus, haud'procul aGadibus abefi , Melae autem & Strabonis Cuneus longe hincul-tra Anam eft remotus. Idem Voffius improbavit , a Mela& Strabone ad figuram id no~minis referri

,quod corruptum putat ex Kuvjj? efle, unde KuWe?, Cynetct populi fuerint.

Herodotus lib. iv. cap. xlix. "is^-* ^^^- da KsAtwv , ol iu invenio Lacobrigas , altcraminpromontono Sacro

,quedvulgo

piromontorium D. Vincentii appellatur,cujm nunc ruina& antiquorum ccdifciorum vefiigia ex-

flant prope Lagos,Algarbiorumurbem, invico qui LufitanicalinguadicituraLagoa Nec

Hannibalps Portum forte alius,

prseter Melam,memoravit

,qui juxta promontorium

fuit.

Hasc de Lufitania , extrema Romanorum provincia , cirjus formam reipublicas Pliniusdiclo cap. xxn. lib. iv. cum cura delineavit. Umverfa , inquit

,

provincia dividitur in con-ventus tres, Emeritenfem, Pacenfem^ Scalabitanum Totapopulorum xlvl in qmbus coloniafuMquinque: mumcipium civium Romanorum unum : Lathantiquitria: ftipendtariaxxxvi. Colo-nicz

y Augufia Emerita ; Ana.fu.vio appofita; Metallmenfis^ Pacenjis^ Norbenfis^Cccfarianacogno-mine. Contributafunt in eam Cafira 'julia iCafira Cacilia. Chinta efi Scalabu^qua Prefdium Ju-lium vocatur. Municipium civium Romanomm Glifipo , Feltcitcw Jtdia cognominatum, Oppidaveteris Latii

,Ebora

,

quod, item Liberalitas hdia ; & Myrtihs ac Salacia,qu& diximm. Poffcea

ipfum non piget etiam itipendiaria oppida enumerare,quomm repetitio nunc nimia fo-

ret,

quia numero plura funt , aut provincise omnia,

praeterjam iaudata ob dignitates.De fingulis actum , de fola Metallina colonia dicendum reftat

,

quss quod cum hodiernaMedelin& nomine iituque conveniat

,quia nova urbs Medelin , ut in tabulis exhibetur,

in dextra Ance ripa pofita , five in Lufitania fuit , cujus etiam Metallinenfis colonia erafjvidetur res in vado efTe, nec quidquam reitaredifficultatis. Atnonadeofacilemautex-

G z peditam

52 GEOGR.APHIAE ANTIQJJAEpeditam hanc caufTam effe , doc"tiiIImi Hifpanorum confitentur

,

qui rudera coloniarcontemplati funt oculis. Unde eft quod Sepulveda hanc coloniam contributam Lufitanuedixit, non in ipfa vere fitam : &Refendius, inipeclis ruderibus , alium & veterem al-veum Anas inveftigavit

,quo, tamquam termino , Metallinenfism Lufitania conftitua-

tur. Non pofliim mihi temperare,quin qux ille do&ilTimus vir L. A . Refendius ad Va-

ikum fcripfit , illuftranda^ cauflie gratia, integrehuc tranfcribam. Dixerat miratus-que erat, Metallinenfem coloniam in eadem An& rtpafitam ejfe

,,qu

Hifpania. LIBER II, CAP. I. 53plurimam fbnet Baeticam regionem. Limes orientalis non omnibus aeque certus

,quod

principes faepe in provinciis addendo , demendo aliquid immutaverunt. In maritimisPtolemaeo lib. 11. cap.iv.BrovinciArum,ut Plinius laudat lib. m. cap. 1. divite cultu& quodamfertili

Acpeculiari mtorepracedit. Juridicos conventus habuit quatuor , Gaditanum , Corduben-fem , Aftigitanum , Hifpalenfem : colonias viiiij municipia vni) Latio antiquitus dona-ta xxix) libertate vi) fcedere ni) ftipendiaria cxx. Ex quibus & amplitudo provinciae , 6cnobilitas civitatum cognofcitur. Ex fuperiori parte

,

quae longius obtenditur Lufitaniae,initium enarrandi ra

5+ GEOGRAPHIAE ANTIQUAERipa Bcetica Anae habet Serpam 6c Arucci , utramque Itinerario notam , Serpam etiam

infcriptione. Gmterus pag. 682. num. 7 ex lapide ibireperto, fabia priscaserpensis. Nomen hodieque fervat. Suprahaec, eademripa, funt Ptolemaei Cari-ana & Curgia^ Sc Arunda ejusdemacPlinii: 6c tandem ad flexum fluminis Badia

, nec

vero ha?c Ptolemasi, fed a Valerio Maximo lib. 1.11. cap.vu.n. i.nominata, ubideScipione dixit, quum oppidum Badiam circumfederet

,quo etiam die poftero potitus eit.

Nomen fervavit etiam Plutarchus Apophtheg. Rom.p. 144. 7toAio?au>v Se ttoKiv B9-#v,Quum urbem Batheam obfderet. Dubius hoc pono , Badiam vcl Bathiam eflc , ubi nunceft urbs Badajos five Badaxosj nec vero fine duce Hiipano in opinionem hancingrefliisfiim. Is Iacobus Degaldus eft Epiitola de hac re ad Benedictum Ariam Montanum , aquo

, amicitiae officio , accepit Abraham Ortelius. Sive ergo aliis rationibus induclusDegaldus eit , ut ita fentiret j five tantummodo convenientia nominis ; idem tamenjurishabet, idemque praefidii, aut majus etiam

,quam Genefius Sepulveda

,quiPacisAu-

gjuftae illuftre ncmen Badajalo vincficare conauis eft. Nititur enim Maurorum deprava-tione nominis

,qua ex Pax Augufa , fit primum Paxaugus , deinde , transpofita littcra

,

Badaxos factum : heic vero fme tranfpofitione prior pars antiqui nominis intcgra confer-vatur. Deinde fuifle in illis partibus urbem Badiam

,gemino teftirnonio adfirmatum

fujt : Pacem Auguftam autem feparatam ab Julia colonia umquam exititiffe , nullo flgnoaut veftigio probari adhuc potuit. Si ergo Badajos cft vetus aliqua civitas , nec a Gothisvel Mauris primum condita, malim ad Romani belli Badiam

,quae certa eft , referre,

quam ad dubiam aut confictam illam in Bietica Pacem Auguftam . Quod nomen,quum

a folo Strabone fignificatum fit , ubi fita illa fuerit , .& quibus aliis ufa nominibus , in Lu-fitania abunde eit expofitum.Medio fitu inter Emeritam & Aftigi colonias funt multa minora

,

quae ordini& locofiiodarenoneftfacillimum. Sunt autem Julia Comributa , Plinii, five Contnbuta Pto-lemaei, pofthabito illuitri cognominc

,quifedemutcumque&dubieoftendit. Infcrip-

tiones tamen plures effoflle juliae contrib . fplendidum cognomen repetentes. VideKarduinum ad Plinium . Corticata ejusdem Ptolemad

,quam inter Curgiam & Italicam

media via locavit : inter Corticatam Sc Italicam ab occafu L&lia ejusdem , a C. Laelio , co-mite Scipionis , vicinae Italicas auctoris , nomen 6c originem trahens , etiam in nummoLucii Oefaris laudata hac- epigraphe l. caes. cum capite finelaurea: in altera partelaelia cum fpica, quar agricircumiacentisfertilitatem&frumenticopiamfignificat.Regina Plinii & Ptolemsei , &Z

,

quse eadem ex fitu eit , Regiana Antonini , huc quoquein itinere ab Hifpali Emeritam, eft reponenda. Fuit civium Romanorumoppidum.Et Nertobriga cum cognomine Comordi* Julia , itidem Piinii ac Ptolemaei

,qui inter A-

rundam & Reginam locat : & Segida Plinii,

quae eadem Reftttuta Julia eft ; poft quamorientem verfiis fub eodem flumine Arfa Plinii& Appiani

,

quam Caepio Viriati bello

,

Romanis legibus fubjecitf: & Sifapo , ad quem minii praeftantis fodinae erant , Plin.lib.xxxiii. cap. vii. quo&Ciceronis6V/^of?Phiiipp.ii.cap. xix.peradlufionemTurne-busrefertinAdverfariislib.x.cap.xii. Ptolemams autem 2r3rW , Sifapcnam inpro-vincia Tarraconenii fcribit, ih cujuslimiteinOretanisfitafuit. His in auitrum obver-titur Setia Ptoleman : Ilnrgis ejusdem : Vergentum Plinii

,quod Julii Genius : Artigi An-

tonini in itinere a Corduba Erheritam : & in eodem inter Artigi 6c Cordubam , MellariaTurdulorum , Cordubenfis Conventus non ignobile oppidum , ut Plinius cenfet

,qui ei

Mirobngam quandam adjungit,quamPtolemaeus inter Nertobrigam 6c Itaiicam locavit,

inter quani 6v Lfepam Magnam ejusdem Ptolemaei Spoletimm eft.,

Nunc

Hiftania. L I B E R 1 1. C A P. I. ^Nunc quae in dextra Anae ripa fiint, perluftrabimus. Inter Italicam 8c Cordubam eft ad

Baetim Ilipa Strabonis,quae llia cognominaturfecundum Plinium,non Italica ut Frobeni-us ejecta vocula, dotis etiam hominibus perfuafit, Sc in his quoque do&iflimo viroSamueliBocharto

,

qui Plinium erroris accufat,quod Ilipam 6c Italicam unam urbem faciat

,quas

Strabo& Ptolemasus diftinguant.Hujus enim Laepa Magna Bocharto ell eadem,quae IlipaStraboni, in quo certe fentit

,quodresefl, &aequocaelojudicat. Error autem Plinio

adfi&us,

qui adhuc multos tenuit , ex eo eft,quod in M S S . legitur Ilipa cognomine illa

Italica^ quod pronomen , utapparebat, tamquam fuperfluum ejecit Frobemus,quem

plures poftea fequuti funt. Harduinus una litterula mutata reflituit Ilipa cognomine IliaItalica; monitus veteri infcriptione apud Gruter. pag. 3^1. n. f. immunes iliensesiliponenses, qui fine cognomine pag. 246. num. 7. funt municipium inlipense.Cognomen autem hasc Ilipa accepifle videtur , ut ab aliis civitatibus diftinguatur

,quia

pluresin Baetica & Hifpania Carthaginienfi urbes funt ejusdem nominis , quod acute Bo-chartus ex Punica lingua

,quafi nNJD JT^ty celfaplaga deducit , Geogr. S.Part.n.lib. 1.

cap. xxiv.Poft Ilipam Iliam eft urbs clariffima Corduba

,in eadem ripa , Marcelli opus , ut Stra-

bo prodit , fed cujus ? incertum. Vafaeo videtur Marcelli illius,

qui civili Caefaris&Pompeji bello interfuit, quod Cordubae ante illud tempusnullafiatmentio. MavultNonius cap. xix. priorem, quod Strabo eam wgMTjjv dnoiy.ioiv

,primam colomam vocat,

quamRomam hahocv , miferint in loca illa. Etiam Silius lib. 1 1 1 . v. 40 1 . Cordubae rnfe*cundo Punico bello meminit

,

Nec decus aurifer

y6 GEOGRAPHIAE ANTI QU 4 EOffigitania infufus amoeno blandus alvco , crebris dcxtra Uvaque ajas-ov, Quum B&tis duobus ofliis in mare excat , ajunt olim inmedio horumur-bemfuiffe, appellatamTarteffum. Audit regionem lu^nosiSx, Tartejjidem vocatam fuifle.PomponiusMelalib. ii.cap. vi. Stnus uitra cjl , in cotptc Larteja

,ut quidamputant

,ali-

quando Tartejfus. Sed hic de alio fitu loquitur,quo Carteja ef