Upload
others
View
2
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
ED 189 896
AUTHORTITLE
INSTITUTION
.5.PONS AGENCYPUB DATECONTRACtNOTELANGUAGE
EDRS PRICEDESCRIPTORS
ABSTRACT
DOCUMENT RESUME
FL 011 729
Berzabal Ofelia G.Reading,Right. English for Special Purposes Series:Autobody Repair. Ilocano Translation Manual.Honolulu City and County Office of Human Resources,Hawaii.: Honolulu Community Coll., Hawaii.Department of Labor, Washington, D.C.7715-6053-3794p.: For a related document, see FL 011 728.English: Ilocano
MF01/PC04 Plus Postage.Adult Education: *Cons er Education: Englis (SecondLinguage).: *Englis or Special Purposes: *Reading
Instructionr Readin terials: *Second LanguageInstruction: *Translation. Vocabulary Skills*Ilocano: *Survival Language
0
This reader with translation exercises iS designed toimprove the command of English in speakers of Ilocano. Explanatoryportions *the text are in Ilocano. Each unit deals'with a spedificsurvival 11. Chapters include "Time Will Tell," "Island Ways,""Moving In and Eatirg Out," "Saving, Naming, Looking, and Renting,""Made-to-Measure," "Bus Catching," "The Banking Blues," "The BigCrunch," "Thd Number Is in Your Directory," "One for the Books,""Help Wanted Male 6 Female," !Ind "The Mahimahi Review.", (JB)
4,
***********************************************************************Reproductions supplied by EDFS are th6 best that can be made
from the original dodument.***********************************************************************
ENGLISH FOR SPECIAL PURPOSES SERIES
AUTOBODY REPAIR.
CO
IL CANOTRANSLATIONMANUALREADING RIGHT
OFELIA G..BERZABAL
U S DEPARTMENT OF HEAL THE DUCATTON 1. WELFARENATIONAL iNSTINTE OF
EDUCATION
Nu% DOOIME N I HAS ITT E N PNO.OtEE" E XAC Ti. Y AS Far ( I vE D NOMTM PE PSON ON ONC.ANIZA T ION ONIOINA T ;NG I I POIN T', OF v IF v'v ON OPINIONS
A TE,,p (>0 NOT NE.' I SSAItu Y r.. T.FESENT Of 1AT NATIONAI INSTITIITF 01.IOU( A T [ON POSI T ION ON POT IC Y
Produced at Honolulu Community College-1977
No rights reserved. Any part of this book may be reproducedin.any form or by any electronic or mechanical Means by anyclassroom teacher for use in a classroom. No writtenpermission from the author or publisher is necessary. Thistext may not be oommercially sold or published. Arrangementsfor obtaining multiple copies of this text canAe made withthe Honolulu Community College Instructional Resource Center.
Produced at Honolulu Community College, 1977.
This text was developed under Comprehensive Employment andTraining Act (pm) contract number 15-6053-37 between theU.S. Department of tabor and the Office of Human Resources,City end County of Honolulu., under subcontract to HonoluluCommunity College.
ii
3
ACKNOWLEDGMENTS
Several people have earned my hearfelt gratitude fortheir suggestions and contributions. I am indebted andextend sincere thanks tlp AI Noel, Coordinator/In4tructorof the PLESA projet for providing suggestions, ideas andpreferences in establishing the format of this translation
manual.6
Special thanks and sincere gratitude go to my husband,Tony.Berzabarfor translating portions of this manual and
editing them. Also, I am grateful to Jessiefema Figuerres
for her suggestions and for editing this text.
To all the PLESA instructors and the bilingual teachersthat I worked with and who devoted much of their time
writing the curriculum materials, teaching and counseling
the immigrant students enrolled in this project, I express
sincere appreciation. Also deserving special mention and
thanks is Esperanza Sipin of the Biliqual-nicultural Program
who gave me suggestions and an Ilocano/Tagalog dictionarywhich helped me a great deal in translating this text.
I dedicate this translation manual to all its users
who want to improve their English Speaking, Listening and
Reading ability.
\
iii
0.GoB.
Honolulu. WawaiiOpoemlwr 197/
1
TABLE OF CONTENTS
Acknowledgments iii
To The Student vi
Introductionix
UNIT I TIME WILL TELL 1
UNIT II ISLAND WAYS 10
UNIT III MOVING IN AND EATING OUT 20
UNIT IV SAVIN, NAMING, LOOKING, AND RENTING .
a
UNIT V MADE-TO-MEASURE 35
UNIT VI RUE CATCHING 41
. UNIT VII THE OANXING BLUES ) 49,
UNIT VIII Tnr RIG CRUNCH 55
UNIT IX. "THE NUMBER IS IN YOUR DIRECTORY" 62
1
UNIT X ONE FOR THE HOOKS61
UNIT XI HELP WANTED MALE & FEMALE 73
UNIT XII THE MAHIMAHI REVIEW85
41.
MC
PARA ITI ESTUDIANTE
Kablaawanuaka iti iyu-umaymo iti isla a Mahimahi. Daytoya libro a paqbasaan ket manqbayabay kenka iti isla a Mahimahi.Namnamaenmi a nanamenyo iti tiempo a kaaddayo ditoy Mahimahi.Iti Mahimahi ket maysa a naisangsangayan a lugar. Kapadpadaunay daytoy iti Hawaii, ngem saan nqa Hawaii daytoy. Adu timaadalmo maipanggep ti kultura Iti. Hawaii no basaem dagitimaipanggep iti Mahimahi. Iti kultura ti Mahimahi ket kas,kadagiti kultura met ti Hawaii. Ken gapu ta ti opisial apaqsasao iti Mahimahi ket Ingles, maadalmo met maipanggepiti'Ingles a pagsasao.
PANNAKAURNOS ITr LIBRO
Daytoy a pagbasaan ket naglaon iti tallo a )Cangrunaana kita iti babasaen.
1. .Adda ababa a salaysay maipanggep iti Mahimahi.
2. Adda daqiti salaysay maipanggep kadagiti*impormasyon a hissapulam ditoy Estados Unidos.
Adda babasaen maipangqep iti pagsasao amakatulonq ken mangpasayaat iti panagbasam.
Adda sangapulo ket maysa a paset daytoy a libro. Ititunggal maysa a paset ket naglaon iti maysa wenno nasursuroknqem maysa a topiko. Daqiti paspaset ket naurnos a maitunos.kadagiti libro nga Autobody Speakeasy a nayon met daytpya serye. Nupay kasta, daytoy a pagbasaan ket saan ngaagtalek kadagiti sabali a dua nqa libro. Mabalinmo nqlusaren daytoy a nalainq a saanmo a kasapulan iti lib nga
) Autpbody Speakeasy.
Adda dagiti pagasaasan a saludsod maipangqep itipanangawatmo nga adda kadagiti udi dagiti babasaen. Dagitisungbat kadagitoy a pagasaasan ken daqiti sabali pay apagasaasan )(et nairaman dita maudi a paset iti libro ngaAutobody Reading Right. Isu a mabalinmo nga aramidendagitipaset iti leksion a tunggil maysa. Mabalinmo nga aturendagiti inaramidmo tunggal malpasmo iti maysa a paset. Nqemdagiti paglilinnawag dita uneg iti klase maipanggep kadagitibabasaen ket kasapulan unay. Patienmi met a mapasayaat adares iti panagbasam no usarem daytoy libro a kas parteiti klase tapno adda tiempoyo nga agli innawag kenagsinnaludsod maipanggep dagiti babasaen.
HAaASAEN A "CLOZE"
Dagiti dadduma a babasaen ditoy a libro ket kas burburtia
vi
6
ti pagsinniriban. Adda law-ang kadagitoy d babasaen. ,Ti
masapul nga aramidem ket iti panangikabilmo kadagitoy sasaonga awan dita law-ang. Daytoy A kita iti babasaen ket maayganiti "cloze". Adu dagiti.pangilasinan a makatulong itipanangSungbatmo kadagiti law-ang iti babasaen. Dagitoy apagilasina9 ket masarakan dita mismo nga babasaen: MaduktaIamtoken maammuam no ani4 dagiti sae nga maibagay Aadagiti law-ang,wenno maamuam no ania a kita dagiti sao nga maibagay kadagiti
law-ang. No maminsan ket makasarakka met kadagiti law-ang
a di mo mapatta-pattaan. Saanka nga agsardeng'nga agbasa.Labsam dayta nga law-ang ken itUloymo iti panagbasam.KAaduanna ket mapanunutmo dagitoy sasao nga awan kalpdtan iti
panangbasam 'ti salaysay. Isu a kasapulap unay ti panangbasaMkadagiti ay§a iti nasursurok ngem maminsan. No dadduma ket
masapul a dag salaysay iti mamintallo wenno Maminupetapno maSiguradom aikabilmon amin dagiti sasao.
Zti gandat dagitoy babasaen a "cloze" ket tapno agbalin a
nasaysayaat'iti,panaqbasam. Daytoy a wagas a panagbasa iti"cloze" ket makatulong iti panangdFatmo nga iti panagbasa ket
saan laenq nga.iti pasangkita.a sAggaysa adagiti tunggal sao.Iti kaipapanan iti panagbasa ket iti panangawat ti kaipapanan
dagiti raqup ti sasao. Iti sabali a kaipapanan iti panagbasaket iti panangpudto n6 ania dagiti sumaganad. Masansan nga
uray no awan dagiti sasao ket mabalinmo nga awaten wenno pudtuan
ti kaipapanan ti,sarita.
Masapul a saanka nga agbiddut nga agpadto. Maammuamto
manipud kadagiti listaan ti sasao ken babasaen nga iti
panagpadto ket raisansan a.makatulong iti panangawatmo ti
kaipapanan daqitoy. Saan a patta-patta laeng ngem iti nasirib
a panagpadto nga maibatay kadagiti banbanag nga ammom maipanggep
iti IngleS. Uray no'lMariknam a bassit laeng ti aMPQM nga
Ingles,'patienmi a dagiti babasaen a "cloze" ket mangpaadu
kadagiti banag nga ammom Mailpanggep ti.pagsasao nga Inqlesken pasayaatenna dagiti napateg a kasanayan a mabalinmo nga
aramaten no agbasaka kadaqiti sabali met a banbanag.
Adda sumagmamano a sabAli nga banbanaq a masapul nga
maammuam maipanggep kadagitl babasaen a. "cloze". Kitaen iti
umuna a babasaen bayat ti panaqbasam kadaqiti sumaganad a
banbanag.
k. Iti umuna.a sarita iti "cloze" ket kompleto.
2. Mangrugi ti maikadua a sarlta, iti tunggalmaikalima a sao ket saan a nairamr wennonaisurat.
3. No iti awan nqa sao ket manqruai iti letranga.b, c, d, etc., daytoy a letra ket naited.Adda law-anq para iti tunqgal maysa nga letra
nga awan.
vii
4. No iti sao nga awan kot mangrugi iti letranga, a, e, io ken u, awan a naited iti umunaa letra. Adda 1Sw-rang para iti tunggal maysaa letra nqa awan.
S. Adda numero dagiti babasaen a "cloze", kaspangngarigan, Reading 1, Reading IA. (Addadadduma a babasaen a namarkaan iti "ShortReadings". Awan numeroda dagitoy.)
6. Dandani agpada iti topikoMagiti paris.ti -
babasaen nga agpada ti n4Prona. vitt Reading iAket narigrigat isu a masapurnga umuna nga I
aramiden iti Reading 1.
7. Kalpasan.ti twIggal maysa a babasaen a "cloze",adda kompleto a babasaen a naisurat nga awan'law-angda. Padasen,a sungbacan amin dagitilaw-ang dagiti babasaen sakbay a Vitaem itikompleto a babasaen.
KAIYULUGAN TI SARALI A PAGSASAO ,
Adda kaiyulugan iti sabali a paqsasao nqa usaren a kaduadaytoy nga libro. Naglaon daytoy kadagiti kaiyulugan dagiti.dadduma a banbanag nqa Adda iti libro. Et& tunggal paset daytoya libro ket mangrugi iti pammasungad. Dagitoy a pammasungadket naiyulug iti sabali a paqsasao. Adda met kaiyulugansao ken ragup ti sasao manipud ti tunggal paset. Bayat itipanangbasam kadaytoy a libro, addanto makitam nqa Tr kalpasan.dagiti dadduma a salaysay wenno sarita. MangitudoZaytoy nqaTr ket naipatarus ken naiyulug iti sabali a pagsasao kasfrocano. Uppat a pagsasao iti nakaiyulugan dagitoy. Dagitoy.ket Ilocano, Koreano, ken Bietnames. Kitaem dagitoy akaiyulugan para kadagiti pammasungad dagiti tunggal paset,sasao ken dagiti namarkaan ti Tr.
NAPA
Adda pay maysa a banag sakbay a mangrugika. Adda duaa mapa ditoy nga libro. Masapul a kitaem dagitoy para kadagitidadduma a babasaen. Adda mapa iti isla a Mahimahi nqa adda itiudi iti Reading 1 dita ununa a paset. Adda mapa iti siudadti Tamarindglga adda iti tengnga ti daytoy a libro.
Sisasaganaka a mangrugi itan. Namnamaenmi a magustuananyodagiti aramid ditoy nga libro. Ken nangnangruna met anamnamaenmi a dagiqpi naitudo nga adalem ket mangpasayaat itikasanayam nga agbasa.
11?
A.G.H.K.E,H.M.C.
Honolulu, HawaiiDecember 1977
INTRODUCTION
Iti gandat daytoy a libro ket tapno makatulong kenkaiti nalaka ken nadaras 4 panangawatmo kadagiti linaon itilibro nga Autobody Reading Right. Mabalinmo iti agintuodditoy a libro tunggal makasarakWa ken makabasaka kadagitinarigat nga awaten a kaiyulugan .ti sao wenno, ragup dagitisasao.
N .
Adda tallo a paset iti daytoy a libro. Iti umuna apaset ket maysa a nakaiyulugan iti Ilocano kadagiti amina pammasungad iti tunggal leksion (Unit Preview). Daytoya pammasunqad ket mangiIawlawag.kadagiti linaon ken
kadagupan iti tungga si bro nqa Autobody ReadingRight. Adda met 1i aan dagiti sao ken ragup tI sasao nganaurnos a kas pann aurnos ti abesedario para iti tunggalleksion wenno paset iti libro (Vocabulary/Phrases). Daytoy'
nga listaan ket naglaon kadagiti sao ken ragup ti sasao nganaiyulug ken naipatarus iti Ilocano a nausar dita libro nga
Autobody Reading Right. Naipatarus dagitoy a sasao-iti'frocano 4 mayanatup iti pannakausarda iti pagbasaan. Bayatiti 'panangbasam iti libro nqa Ingles, mabalin a makasarakkakadagiti sarita wenno salaysay a namarkaan iti Tr nga addaiti baba wenno.udi iti sarita. Mangitudo daytoy (Tr) ngaiti sarita wenno salaysay a namarkaan ket naipatarus itiIlocano a masarakan ditoy nga libro. Nairaman Met ditdlistaan dagiti pannakaibaIikas dagiti sasao nga nailista.Mabalinmo nga usaren iti diksionario nga Ingles maipanqgepkadaqiti pannakaibalikas kadagiti nadumaduma a sen a
naaramat kadagiti- sasao.
Namnamaek a makatulong daytoy a kaiyulugan a libro
iti panangawatmo ken panagadalmo iti panagbasa, pagsasao
ken panagdengngeg iti Ingles.
Honolulu, HawaiiPoopmher /9?7
ix
UNIT Z
TIME WILL TELL
PREVIE4
Iti topiko daytoy umuna a paset ket maipanqgep iti
oras. Adalem no kasano ti aqiyuras iti T.ngles ken no
kasano ti aqsumar iti orad daqiti bulan ken aldaw.KaIpasanna nqa aramidem daytoy a leksion, masapul a kabaelam
nga ibaga iti husto nga eras, ken kabaelam nga awaken dagitinadumaduma a wagas ti panangibaga dagiti tattao iti oKas.
Masapul met a maawatam ti pagdumaan dagiti oras a paramilitar ken oras a saan para
Maggpul a kabaelam a basaen ken awaten dagiti nadumaduma
a saritelaaipanggep kadaqiti oras no malpasmon daytoy.a paset,
ken masapul met a kabaelam a basaen ken suraten dagiti naganken daqiti naipaababa a sao para kadaqiti bulan ken aldaw.
lioc:abulary/Phrasest
Short Readings
after /Af'tor/ prep kaapasan
ahead /a-had/ adv immuna agpauna
America /a-mgr'p-ks/ n, Amerika
Americans /1b-mgr's-kans/ n pl of American dagiti Amerikano
another is-nrith'Pr/ adj maysa pay ; pbali saan nga isu
as soon as - kas iti kadarasan a, ng'a
August /6-gost/ n Agosto
autumn /8't?si n nagbaetan ti kalgaw ken sibabasa ; otonyo
because /bl-k6z/ conj gapu ta ; gaputta
blue /b1456/ adj asul
calendar /kll'sn-dor/ n kalendario
church /church/ n simbaan
clocks /kl6ks/ n pl of clock relos ; pagorasan
cold /köld/ adj nalam-ek 1 nalamiis
December /dr-s4M'bSr/ n Disiembre
divide /di-vid/ v gudduaen bingayen
doork /cleirz; d6rz/ n p/ of door ruangan ; ridaw
ends /ends/ y agtungpal ; agpatingga
evening /dv'nYng/ n rabii sumipnget
extra /4k-str9/ adj surok sobra
faces /f4slis/ a pl of fice dagiti rupa
fall /f81/ n nagbaetan ti kalOw'ken sibabasa
February /f4b'ycib-4r'6/ n Pebrero
food /f-olod/ n kanen makmakan ; taraon
Friday /fri-da"/ n Biernes
give /gIv/ v ited ikkan
go back to work - agstibli a mapan agtrabaho
go shopping - apan makitienda
God /g6d/ n'Dios.
11
hot /h6t,) adj napudot nabara
important irm-pelr'tnt/ adj kasapulan ; importante
in thirty minutes - iti uneg ti kaluddud nqa oras
January /jn'y5i7)-4r'd/ n Enero-
lastssfrom to agpaut'manipud iti inggana't
last day - maudi nqa aldaw
Latin word - sao a Latina
teeap years - taw-en nqa aqsurok ti maysa nga -aldsaw (no addaan
29 nga aldaw iti uneq ti bulan ti Pebrero).
learn /l1rn/ v adalen"; agsursuro
like /13:k/ v kas iti
looks /l65ks/ v 3rd per sing kas iti kakita iti
mainland /man'lgnd/ n dakkel a bagi ti daqa
March /march/ n Marso
Oay /m3/ n Mayo
r. means /mens/ v 3rd per sing ti kaipapanan ket kaiyulugan
midnight /mi'd-nrit/ n tenqnqa't rabii
Monday /mrin'd5',/ n Lunes
months /manths/ n pl of month daqiti bulbulan
never /1-1&;',r/ adv ni kaanoman
next /nekst/ adj iti sumaruno iti umay
night /nrt/ n rabii
noon /n5Sn/ n tengnga't aldaw
offiCes TO'fistis/ n pl of office dagiti opisina
oftenvicif'9n/ adv masansan
open /3'pan/ adj silulukat nakalukat ,
parents /par'ants/ n pl of parent dagiti nagannak ; ama
hen ina
parks /parks/ n pl of park parke
picnic /pik'nfk/ n piknik
playing 1p11'ng/ v prp of play aqayayayam
3
12
4
Crelax /rt-Igks/ v aginana
sad./sgd/ adj naladingit
sadness /sld'nds/ n ladingit
"sand /sXnd/ n darat anay
season /515-z4ns4 n pl of s'eason dagiti panawen
second /sdk'Isnd/ adj maikadua
September /sVp-tgM'bor/ n Septiembre
agaliwaksay
spring /sPrYng/ n panawen ti pana4tubo
stores /sOrz/ n pl qf store dagiti tiendaan
summer /SUmr'er/on panawen ti tikag wenno init
supermarket /aa'per-mgekit/ n tiendaan
tell time - agibaga iti bias wenno agiyuras
three-day weekend 7 tallo nga allUaw a bakasion (Sabado,
Domingo, Lanes wenno Siernes, Sabado, Domingo)
Thursday /thdrz'clE;d8/'n Huebes
time /ttM/ n oras panaw9..; tiempo
Tuesday fitAP/5Dz'deid4/ Martes
weather./w6th'Or/ n .kasasa\1 ti panawen
Wednesday /140.nz'dE;d3/ n Mierkoles
week /wEk/ n lawas maysa a domingo 4.
winter /win't'ar/ R panawen ti lam-Lek
worskday /wIrk'dg/ n lawas wenno dagiti aldaw iti panagtrabaho-
wristwatches /rist'wdch'fs/ n pl of wristwatch dagiti relos
year /yir/ n tawen
1 3
iscellaneous Translational
Trl (TELLING TIME)
Masapul a maawatam dagiti wagas a pananqibaga itioras. Makitam .nga adda dagiti nachimaduma a wagas apanangisawang iti oras, nangnangruna iti pagsasao.Masansan a mausar dagiti A.M. ken P.M. wenn4 a.m. kenp.m. nqa isurat dagiti oras. Mausar met dagitoy-itipagsasao. Iti kaipapinan ti A.M. ketbigat wenno agsapa.Usaren iti A.M. a panangibaqa iti oras manipud tengnga'trabii inggana't`tenqnqa ti aldaw. Iti P.M. ket-usarenmanipud tengnga't aldaw inggana't tenqnga't rabii. 4
' Afternoon manipud alas dose iti aldaw ingg'ana't alassingko wenno alas sais iti malem. Evening manipud alas, Nsingko wenno alas sais iti malem ingganaip tengnga'lrabii. Morning manipud tengnqa't rabii ihggana't tengngati aldaw4
VOCABULARY
on the hour - iti tunqqal wenno kada maysa nqa eras
,on the half hour iti tunqgal wenno kada guddua ti orashalf pgst the hour - trenta minutos iti napalabas
maysa nqa orasclock - relos paqorasanalarm clock - relos nga adda alarmanadigital clock maysa a kita iti relos (makaibaga iti oras
babien ti numero)-watch - relOs (para ima)wristwatch - relos (para ima)timepiece - pagorasan a relosmidnight tengnga't rabiinoon - tengnga!t aldaw
GREETINGS & TIME
Hello. How are you this morning? usaren manipud alastres iti bigat inggana'ttengnqa't aldaw.
Hello. Howare you today? usaren iti agmalem inggana'talas sais iti malem.
Hello. How are'yauj this evening? usaren manipud alastonight? sais iti malem inggana't
alas tres iti agsapa.Usaren dagiti dadduma'a tao iti good morningiti kallabes ti tengnga'trabii.
5
__.
Good morning - usaren manipud alas tres iti agsapainggina't tengnga ti aldaw.
Good afternoon - usaren manipud alas singko wenno. alas sais iti malem inggana't
,-
tengnga't rabii. .
Ri maysa a pangkablaaw ltP inaldaw. Iti kaipapanannaket hello. -
Good night usarOn nga agpakada (good-bye). Usaren.daytoy iti kallabes iti alas sais iti
. malem.By.e-bye ken bye - usaren nga agpakada. Usaren daytoy
para iti kadkadawyan a pakisasao wennoe pakisarsarita.
1;
- mabalin,nga usaren daytoy iti uray ania a tilinpo ,
a kas poniAahlaaw (greeting).od-bye - mabalin nga usaren ti uray ania a tiempo nga
ipapanaw wenno panagpakada (parting).Tandaanam nga iti 1:00 a.m. ket kanayon a bigat noagiyuraska. Iti ibagam ket "It's 1 o'clock in themorning," saan nga "It's 1 o'clock in the evening.'Ngem dagiti dadduta a tao ket mabalinda met a saw-eH iti
.. "How are you this evening?" a kas pangkablaaw iti oras
..-4 ---t-i.a.la- una iti agsapa.
Tr2 (Telling .orms)
Adalem dagiti sumaganad a pangngarigan. Asaasen nqausaren dagitoy a wagas iti panangibaqa ti oras inggana'tmabaelam nga usaren daqitoy a nalaka ken natarus.
Tr3 (MILITARY TIME)
Dagiti oras a para militar ket saan a mangrugi maneniti ala una kalpasan ti alas dose iti tenqnga't aldaw.Ngem, iti 1:00 p.m. (ala una iti malem) ket agbalin nga1300.
Tr4 (EXPRESSIONS ABOUT TIME)
Ditoy Amerika, importante unay iti tiempo wennooras. Masapul a kabaelam.nga ibaga iti oras. Masapulnga addaka iti husto nga oras iti trabahom wenno eskuelam.Importante unay iti nasapa nga ipapan panakisinnarakken panagtrabaho. Mabalin a no dadduma ket kasla kanayonnga agdardaras dagiti Amerikano. Adu dagiti Amerikano
i nga adu ti aramidda wenno trabahoda. No dadduma met ketkasla saanda nqa ammo ti aqinana wenno agaliwaksay no'awan aramidda. Daytoy a pakaseknan maipanggep iti tiempoken panagasikaso ket maipadlaw kadaqiti pagsasao ngausaren dagiti Amerikano. Adu dagiti pagsasao maipanggep
6
15
yr
4.
iti oras wenno tiempo nga Ingles. Dagitoy dagiti
sumagmaMano a pagsasao.
Tr5 EXPRESSION Deftnition
wait a second "Wait a second. I'm almostready." - ti-k:aipapanan daytoy
wait a ket saanka pay a mapan iti
papanam. Saan pay a nakasaganaiti maysa a tao iti uneg timaysa a kanitOt vnno mieuto.Mabalin a mababayag pay ngemdaytoy. Dagitoy a pagsasaoket Mabalin a tieorkaipapananna
ket "Stop!" (agsardengka).Kas iti 'Wait a minute," ketmangibaga a sika ket masapulnga aquray it4 mabiit.
just a second dagitoy ket kapadpada dagitidua nga immununa. Ti kaipapanandagitoy ket "Stop" (agsardengka)wenno "Slow down". ( ginnayadka).Mabalin nga agbaliw i kaipapanandagitoy a pagsasao b aen iti
tono a panangisao. ggen analaing dagiti maestra nga
aqusar kadaqitoy.
in a second iti uneg ti maysa ito wenno
minute. Saan pay a nakasagana.
in a minute -
, just a minute
t
4.
on time nasapa adda iti hustp nga pras.
in no time
take qour time
free time
on your own time
on c;bmpany time
ite mabiit nadaras. ."I canNO the thermometer in no time."
Masapulak iti termometro
aginicnayadka saanka nga
agdardgras.
iti tiempo wenno eras nga awan
araramiden.
iti iempo a saanka nga agtrabaho ;
iti 1abukbukodam a tiempom.,
iti oras a panagtrabaho.
1 67
I
..
overtime
time and -a half
to take a time out
a good time
the time of your life
the time is ripe
to pass the time of day
behind the times.
Do you have the time?
labes ti apag-isu a bilangiti oras a panagtrabaho.
iti sueldo no ti matrabahuanket aglablabes iti bilangti apag-isu nga oras apanagtrabaho. Maysa ketguddua nga adadu iti sueldo,kas no iti sueldom nga $3.00kada maysa nga oras ketagbalin nga $4.50 kada maysanga oras iti ganarem.
aginana wenno isardeng tiafaramiden iti apagbiit;masansan nga usaren itipanagayayam.
panagragsak ragrag-o.
tiempo a panagraragsak
iti kasayaatan wennoskalaingan a tiempo apanagaramid (ti maysaa banag).
agaliwaksay, kaw itipanakisarsarita iti maysaa qayyem agpalabas iti oras.
kadaanan a tiempo ; saana moderno.
Ania kadi iti orasen?41
Do you have time? Adda kadi tiempom?Adda kadi araramidem?
Tr6 (RECOGNITION EXERCISES)
Bilbilin a suroten: No agbasaka, masapul ngaawatem ti kaipapanan dagiti sasao ditoy a panid. Itimaysa a yagas iti panangawit ket iti panangbasa kadagitoya sasa0 nga agraragup. Saan a basaen ti Sao iti tunggalmaysa. Padasen a kitaen dagiti'dua wenno tallo a saoiti maminsan laeng. Kas pangngarigan, kitaen.daytay -asarita - look &t this sentence. Kitaen tji bassit a tulnekdita.ngato ti at. Makitam kadi dagiti ta/lo a sao--look fit this? Basaen dagiti sarita kadagiti sumaganad apagasaasan. Padasen.a kitaen dagiti tallo a sao itimammaminsan. Markaan iti (/) dagiti agpada a paris.Mabalinmo a markaan ti akinkannigid a sao. Pardasam itiagbasa. Orasam iti bagim nga agbasa.
8
TO (MILITARY MATCH)
Directions:4 Iparis dagiti sumaganad nga oras a parakadkadawyan a panagiyuras kadagiti hustonga oras a para militar. Isurat iti letraiti husto nga eras a para talitar ditalaw-anty sakbay dagiti oras a para kadkadawyan.
Tra (ABBREVIATION MATCH)
Directions: Iparis dagiti sumaganad a sasao kadagitinaipaababa a sasao. Isurat iti letra tihusto a naipaababa a sao dita law-ang paraiti.husto a sao.
1
C.
t,
.11
UNIT II
ISLAND WAYS
pitEvA
Daytoy maikadua a paset ket maysa a pammasungad paraiti isla a Mahimahi ken iti siudad ti Tamarind. Maamammomdagiti tattao wenno dagiti umili iti isla a Mahimahi bayatti panangbasam kadagiti salaysay ken bayat ti panangaramidmokadagiti pagasaasan. Makitam met no kasano iti pannakaurnosdaytoy a libro ken no ania dagiti nadumaduma a kita a babasaenken pagasaasan nga aramidem bayat iti panangaramatmo kadaytoya libro.
Iti kangrunaan a pagasaasan iti pagsasao maipanggepiti Ingles para daytoy a leksion.ket iti panalpgawatmo nokasano nga usaren dagiti sao a pangisaad (prepositions), ketsaan la a dagiti salsalaysay. Adalem nga usaren dagitoysumagmamano a masansan a maususar a pangisaad kas dagiti,in, on, at, ta, ken toward. Bayat ti panangaramidmo kadagitipagasaasan, iitaem dagiti rirom tapno maammuam dagiti hustoken saan.
tvocabulary/Phrasesi
Readipg 1
agriculture /5g-rr-tedl'chsr/ n panagtalon
agricultural land - daga a pagtalonan
area /2'r&:,/ n disso lugar#
came /kamV v pt4pp of come simmangpet dimtengngen40
city /sIt'E/ n siudad
dolphin fish /(161'frn frsh/ n baliena
east /Est/ n days
eastern /E'st'arn/ adj maipapan iti daya
find /and/ v sapulen ;/11biruken
first /fqrst/ adj umuna immuna
fishing /frsh'rngt n panagkalap
grow /gra/ v agtubo dumakkel
head /hgti/ n ulo
hotels /116-tels/ n pl of hotel dagiti otel
industries /rn'do-stres/ n pl.of industry dagiti induatria
wenno'dagitipagsapulan
island /I-laind/sn isla ; puro
'it's about - daytoy ket maipangge.p ti..
language /lXng's4j/ n pagsasao
largest /11irje'est/,superl of.large kadakkelan
looked like - umasping ti umarngi ti
ai /mNn/ adj kangrunaan kaunaan
ivap-/mAp/ n mapa
More and more - umadadu manaynayonan
Tbst /mOst/ adj ti kaaduan ti kadakkelan
-named /namd'/ v passive nainaganan natudingan
near /ntr/ adj asideg
Pacific Ocean - Taaw Pacifico
II
I.
part /pirt/ n paset baqi
pineapples, /prn'ft-'als/ n pl of pineapple pinya
. plantatiOns /plgnitS-shans/ n pl of idantation dagiti taltalon
population /pdpiy?-171h.;n/ n bilang dagiti umili
ports"/Orts/ n p,l of,port pundungan dagiti barko wenno bapor
south /soutil/ n abaqatan
speak./spn/ v agsao
square miles - pananqrukod t daga nga aglawlaw
sugar cane /shaSO'ar kSn/ n unas
tail AS1/ n ipus udi
tourism /tiedr'Tz'sM/ n panagbaniaga turismo
Reading lA4.
called /WTI/ v pt,pp of call inayaban inawagan
drew /dra/ v pt,pp of draw inladawsp
flat /flgt/ adj patad .
footsteps /fdrt'steps/ n pl of footstep addang ; baddek
income /Inikam/ n sueldo kita ; nasapulan ganar
is located - ti ayan a disso ; pakakitaan wenno pakasapulan
a lugar
it's made up of - naaramid iti nabukel ti,
measured /mdzh'ord/ v passive nar.ukod rinukod
mountainous /moun-ten'es/ adj nabantay adu ti binbantayna
rainy /rSn'e"/ adj matutudo
region./raijon/ n paset we-nno maysa kadagiti nakabingayan
iti daga
rolling plains - paranq tanap
sources /adroit's/ n pl of source naggapuan paggapuan
stones n pl of stone batbato
walked /w8kti/ v pt,pp of walk nagna pinagna
were /war/ be pt of are (awan maitudo a tarusna iti Ilokanoi
12
2 1
Reading 2
actpallV //lIk'chn'al-6/-adv iti pudno nga
farmers farsmers/ n pl of farmer daqiti mannalon
founded /found'id/ v passive nairugi naisimpa naduktalan
growing /grCiftng/ v prp of grow rutangrang-ay dunakdakkel
reSidential /reVa-dten'shal/ n 1uga4 a pagtaengan yan
dagiti balbalay
west /west/ n laud
Reading 2A4
compared to - naipadis iti
easiest /§s'-est/ superl of easy kalakaan
evei since manipud idi
grown /gr6n/ v pp of grow rimmang-ly ; dimmakkel
rapidly /rgpqd-1F/ adv .nadaras napandas. ?
story /st&-',/ n sarita salaysay ; artikulo
"'Miscellaneous Translations'
I.
Nai
a-,
Trl (COMP ,HENSION)
Basaeniiti umuna a salaysay maipanggep
Ma imahi. Sungbatan daqiti sumaganad a saludsod.41,
Tr2 (VOCABULARY)- .
Masapul a maawatam dagiti saSaa dftdy,a listaan.
Isurst ti kaiyulugan dagiti4 naugoSgn,a sasao. No.kayatmo,
mabalinmo nqa isurat daytoy a.kaiyUlugan iti sigud a .
pagsasaom wenno ti,txga Ilokano.ao
A
0
II
a
13
o.
Tr3 (VOCABULARY)
1. Kaaduan dagiti turista a gusgustoda- ti agyan tiotel sadiay daya ti ili a Tamarind.
prefer. - gusgusto ipanggangruna
to stay"- agyan agtaeng agbati
Iti sao nga stay ket maysa a sao a- pangited-anag (verb).Iti kaiyuluganna daytoy ket agsardeng wenno agbati Lti-maysa Sikugar wenno maysa a kasasaad iti uneg tisumagmamano a kahito wenno tiempo.
2. Basaen dagiti Sumaganad a sarita.
a: Aey stay at home ori weekends.
la. They stay in the house at 1,ight.
c. They stayed in TaMarInd City.
d. They stayed at the beach.
d. She stayed for dinner.
. f. He stayled on'the
g. Young-Hee and Chul-Soo came to Hawaii last. year. Hong-Sik tayed in Korea.
h. The boys stayed clean all day.
i. Manuel stais healthy atl the time.
J. Be sure the room stays neat.
Markaan ti X dagiti sarita nga!adda ti ngato, noiti kaiyulugan ti stay ket agsardengmenno agbati itimaysa a lugar. Markaan met ti v/dagiti sarita nga iti.kaiyulugan ti stay ket mays,a a Wasasaad. Markagn itandagiti sarita. Kakpasanna, ituloy a basaen daytoy a '
salaY'say.
lataen dagiti. sarita nga iti kaipapanan ti stay'ket agsardeng wenno agbati iti maysa a lugar. Ania akita dagiti sao a sumaruno ti stay?
Oagiti Ababa a sao a sUMarsaruno ti stay ketmaawagan iti pangisaad (prepositions). Dag toy saoa-pangisaad kalpasan iti stay ket makatulong itipanangawatmo nga iti pagsasaritaan ket maipanggep itipanagsardeng wenno panagbati iti maysa a lugar.
1: 14II 23
II
Basaen dagitoy sumaruno a pangngarigan.
a. He stayed in the bathtub for an hour.
b. She stayed at theyarty.
Uliten manen a basaen dagiti sarita a pagasaasan:Ugesan dagiti sao a pangisaad (prepositional phrase)./
e-Kadagiti dadduma a sarita nga addaan stay., dagiti
pangisaad kalpasan iti stay ket makaibaga nga iti maysa
a lugar ket saan a naitudo wenne nalawag. Basaen dagitoysumaruno a pangngarigan.
place timeShe stayed 9n'oduty (for three hours).
place timeHe stayed in the Army (for five years).
Kitaen dagiti savita nga addaaA stay kasasaad
(condition). Agpada kadi dagiti sao a sum no ti stay
ken iti stay place (lugar)?
Iti Iugles ti Hawaii. Iti pagsasao nga Hawaiiano a*pidgin', mausar iti staz a kas pangited-anag (verb) .
no iti pagsasaritaan ket maysa a lugar. Basaen dagiti
sumaganad a sarita. Mangngeg dagitoy a pagsasao ditoy
-Hawaii. Mabalin met a saanmo a makita dagitoy a maisurat.,
Where he stay?(whermilis he?)
He stay da house.(He is in the house.)
She stal' Hilo.(She is in Hilo.) f
Pagsasarita Maipanggep Ei Tao ken Pagsasao4
Iti suMaruno a listaan }set naglaon kadaviti imp6rmasyon,maipanggep iti pangngawag kidagiti tao a naggapu iti sabali
a nasyon. NagIaon pay daytoy.kadagiti nadumaduma a
pagsasao a,naipatarus iti Ingles.
Masapul nga ammom iti Ingles ti katataom wenno
pagiliaM ken ti pagsasaom.
Ati tao a taga-lehina ket Chinese, ken ti pagsasaoda
ket Chinese. (Adu diira di makaammo nga iti Mandarin
ken Cantonese ket dua a sabali a pagsasao a Chinese.)
15
7DIti tao a taga-Uapan ket Japanese ken ti paqsasaoda
ket Japanese.
Iti tao a taga-Vietnam ket Vietnamese ken tipagsasaoda ket Vietnamese.
Iti vao a taqa-Pilipinas ket Filipino wenno Filipinoken iti paqsasaoda ket mabalinnga Ilokano wenno Tagalog..Adu dagiti sabali pay apagsasao ti Filipino.
Iti tao a taga-Korea ket Korean ken,ti pagsasaodaket Korean.
Iti tao a taga-Samoa ket Samoan ken ti pagsasaodaket Samoan.
Iti tdo nga adda darana nga Hawaiian ket maysa nqa .
Hawaiian. 'Adda pagsasao nga Hawaiian. ngem bassitendaqiti tao a makasao ti Hawaiian. Ti kaipapanan ti saonga Hawaiian ket dagiti tao nga adda darada nga Hawaiian.Mabalin met a daytoy iti nagan ti pagsasaoda.
Ania iti pangngawagtayo iti tao a taga-Mahimahi?0 nia iti nagan ti pagsasaoda no adda la ketdi?
It-i tao a taga-Mahimahi ket ken tipagaasaona ket
Tr4 (PREPOSITIONS)
fn iti uneg ti idiayon - iti rabaw tiat - idiay ; iti asideg ti
-to inggana't agpapan idiaytoward - a4turong ti agpapan itifidiay
gabalinmo nqa usaren daqiti in, on, a manqitudoiti maysa a lugar wennb disso.
in - mangitudo iti maysa a disso wennolugar a naserraan wenno 'nabakudan.
He lives in an apartment.
She lives in the house.
They live in Honolulu.
You are in Hawaii.
t16
a.
on - mangitudo iti maysa a disso arabaw wenno ruar.
She lives on Nene Street.
We live on Oahu.
The cat is on the,roof.
He sits on the floor.
Usaren iti in para kadagiti estados, pagilian,kontinente wenno nasyon, dagiti dadakkel ken babassita sisdad.
He lives in California.(a state)
He lives in Korea.-?.a country)
He lives in Asia.Ti continent)
,...Hd lives in. the West.(a large area)
He lives in Manila.(a city)
Usaren iti on para kadagiti isle wenno puro ken
kalie wenno kalsada.
We live on Oahu.(But we friie in Hawaii.)
They live on Nene Street.
""1.11114.,
at at - mangitudo iti maysa a disso nga .
adayu ti yan ti agsasao. maymaysalaeng a lugar wenno disso itipanpanunutentayo no useran iti at.
He lives at 2131 Mango Blvd.
He is at the beach.
He is at the hospital.
2 617
Mabalin nga adda sarita a kaii; kadagitoy:
She lives in'Hawaii on Oahu on a stt4et-.in-a house at422() Pali.Avenue.
He is in Hawaii on Oahu at the beach on abicycle.
Mabalintayo nga usaren dagiti to ken toward parakadagiti sasao a pangited-anAg a mangitudo iti maysa aturong wenno garaw.,0
to to - mangitudo iti garaw nga'agsardengiti maysa a tiempo ken lugar.
Mayes a naitlIde a tarigagay wenno papanan iti panpanunutentayo no usaren iti to para iti maysa a turong.
We walk to the beach.Thelaeach As our gOal or destination.
He goes to the park.
She is walking to the bank.
They are running to the library.
toward - mangitudo,iti tiqnay nqa awanmasnop a pagturongan, Saannga usaren pars iti maysa anaitudo a tarigagay wenno turong.
They are walking toward the beach.
He walks toward the bank.
The cat is walking tOward *the hospital.
The girl is running toward the park.
Tr5 (Exercises With Prepositions)
I
Pilien dagiti-sarita a mantliradawan kadagiti ladawan.nga adda iti sumaruno a panid. Isurat dagiti sarita ditaabay iti husto a ladawan. Mabalin nga adds nasursurokngam maysa a sarita para iti maysa a ladawan.
2
si
_
Tr6 (More Exercises With Prepositions)
------Easaelldagtt max ita. Ritaen-dagiti ladawan. Addauppat a sarita para ti tunggal maysa a ladawan.Lawlawen nga ugesan dagiti letra iti sarita a mangiladawankadagiti ladawan. Mabalin nga adda nasursurok ngem.maysa a sarita para iti maysa a ladawan. Markaan amindagiti sarita para.iti ladawan.
II 2R 419
UNIT III
MOVING IN AND EATING OUT.
Adda dua a kangrunaan nga aramidem .ditoy maikatlo apaset iti Iibro. Iti umuna ket isu iti panagadalmo ngaagbasa ken agbilin manipud iti maysa a listaan dagitimakmakan a para Amerikano. Iti maikadua ket isu itipanagadalmo nga agbasa kadagiti anunsio dagiti Iaklako nqaIidda iti warnakam. Adds daqiti naisangsanqayan a sasaonqa adalem para kadagitoy nga araramid.
Adda met daqiti babasaen a "cloze" maipanggep itipanagakar iti sabali a siudid ditoy maikatlo a paset tilibro.
2920
Nocabulary Translational
Reading 3
a Lot more - adadu pay
autobody job - trabaho nga agtarimaan kadagiti bagi ti
luglugan
family /f.,-Mi n pamilia
moved to - nagalis (ti pagtaengan a balay)
owns /ans/ v 3rd per sing kukua
soon /s55n/ adv iti mabiit daqus
Reading IA
applied for - nagkiddaw.iti (saad) nagsapul (ti pagtraeahuan)
as an autobody repairman - kas maysa nqa agtartarimaan ti lugan
custodian /kds-t6'daan/ n para dalus ken para bantay iti
maysa a lugar a. patakder
employees../4m-ploi'&s/ n pl of employee dagiti trabahador
owner ,rkw./ n ti akinkukua
residents /r4z'o-dnts/ n pl of resident dagiti tao ngg
agtaeng ti ti agyan
since /sins/ conj t; gapu
Reading_4
behind Pot-hInd/ prep iti likudan ; ilungalong
in five minutes - iti uneg ti singko (lima) a minutos
manager /mgn'ij-21-/ n mangiturturong
order Alr'dar/ n bilin (a kanen iti restawran)
savings account - panagurnong iti bangko
shopping center - tiendaan
was ready to.- nakasaganan nga..
Reading 4A
cross /krtis/ v agballasiw (iti kalsada)
t3 021
01
left /14ft/ adj katigid akinkanigid
million /mIl'yen/ n laksa
pick up - gumatang-pocketsr/i*ClitS7/-11-141-Of pecketbalsa- - - -- -
thanked /tlangk/ v pt nagyaman
various Yvar'6-es/ adj nadumaduma
was advised - naiihalakadan napatigmaanan
gpunui Restaurant Menu Terms
bacon /bS'ken/ n tusino taba ti baboy4
baked /b/ekt'/ v pt nahurno
black coffee - kape nga awan gatasna wenno asukarna
oalorie counter special - makmakan a saan a makaPalukmeg-
nababa dagiti mcalorie4na
cereal /str'6-01/ n makmakan kas dagiti bagas ken mais
chOice /chois/ n pili
coffee cake-/katf4-kak/ n mamon wenn(' tinapay
darn flakes /karn flelks/ n makan a kas maregmeg ti mais
cornmeal mush - tinapay a naaramid iti tuyo ti mais
Danish /dS'nrsh/ adj tao nga taga-Denmark,
egg /44/ n. itlog
fill /fr1/ v punuen ikkan iti nagyan
French /french/ adj tao nga taga-Pranses
fresh /fr4sh/ adj sadiwa kappuros
frosted flake - naasukaran a maregmeg ti mais (maysa a kita
iti makan)
granola /gelinWla/ n makmakan a bukel ti bagas wenno main
grape /grip/ n ubas
grapefruit /grip'fr63t/ n lukban kahel sua
guava /gwi'vg/ n bayabas
ham /tam/ n hamon
III22
,
hommade fham'ad/ adj naaramid wenno naisagana ken. daluto
,iti balay
hot cake bibingka
'links iltngks/ n pl of link agkakasilpo (kas dagiti Iungganisa)
,jam /jIm/ n nalUto a tubbog iti bunga a kas.dnIse
kelki n Hawaian word_ ubing
lychee flt'chtf/ n maysa a kita iti bunga a kas lansones
malasadas n Hawaiian word tinipay nga naluto
iti mantika
.manapua /mgn'Vp66'9/ n Hawaiian word siopao
.mango /Ming'gai n mangga
menu im4nsy55/ u listaan dagiti kanen'nga adda iti- 'restawran
muffins /mdfqns/ n.P1 Of muffin tinapay momon
'oatmeal. Mtem4.1/ n maysa.a kita ti makan (trigo)
omelet /3r1I'1lt/ n naprito nga itlog
omelet with cheese - naprito nga nga adda laokna a keao
ono /8'n6/ adj Hawaiian word naimas
opu /6sp6/ n Hawaiian word tian ! buksit
pancakes 01p3n.laka/ n pl of pancake bibingka
papaya /pw-PN'y/n papaya
pasion fruit - maysa a kita ti bunga
pineapple /prn',Vp-al/ n pinya
pineapple spears - naiwa-iwa a pi*a
pork /pSrk/ n karne ti baboy
pork filled - nasaleksekan iti karne ti baboyan.
rice krispies - maysa a kita iti makan a kas bagas nga adda
asukarna
sausage /sS'sij/ n suriso lungganisa
side orders - dagiti bilin a kanen iti restawran a saan
a kompleto
steak /stilt/ n karne (ti bakal
III
3223
steam /stEm/ n alibungabong : asok ti agburburek a danom
syrup /sar'ipp/ n arnibar4---
tender,/tgn'dar/ Adj nalutneng (ti panakaluiona)
toast /t5st/ n tosta
tomato /tuemi'td/ n kamatis tamatis
waffle /wLff'lal/ n bibingka
weight watchers - dagiti agpakpakuttong
wheaties /hwfft'ffs/ n trigo (maysa a kita ti makan)
whipped butter with syrup - nabatir a mantikilya nga adda
arnibarna
'whipped cream - nabatir a gata4
whole /1151/ adj sibubukel ti isu amin.
wiki-wiki /wr'kr-wr'kf/ adj Hawaiian word napardas
Reading Newspaper Ads
advertisements ild'vr-tiz'm?nts/ n anunSio
ad /gd/ n anunsio
available /P-vg'l2-bPl/ adl mabalin a gunoden maawst
bargains /bgr'grns/ n pl of bargain tawar pangipaleaka '
kadagitt laklako
blue collar - dagiti saad wenno trabaho a nadagsen
care /k2r/ v annadan aywanan
casuals /kgzh'65-a1s/ n dagiti kawwes a para inaldaw
concern /kson-sUrn/ v agngayangay ; maseknan
continues /19n-an'ye55s/ v 3rd per sing agpatuloy
dress shoes - sapatos a para pasiar wenno padaya
honored beh'erd/ v passive bigbigen itan-ok
inflationary /fn-f1S-shWngr'q/ adj panagbaba ti pateg ti
kuarta
items"/T.'tqms/ n pl of item banbanag
limited supply e adda naananay a kasapulan
III 3 324.
maater charge - maysa a wagas iti panagutanq
overalls /6"var-61z/ n pl of overall kawwes a para trabaho
plenty of - adu nga
quality work - naSayaat nga aramid (trabaho)
regularly priced - sigsigud ti patega------
safety /saf'tV n pannakaisalakan pannakaaywan
sneeze /snETz/ v .aqbaen
tools'/teiols/ n pl of tool rimienta
unbelievably Ain'br-IFiva-blei/ adv di-nakapatpati-
work clothes kawwes a para trabaho
tii-C-ellaneeagSraM-6-r-q
Trl (COMPREHENSION)
Basaen dagiti sumaganad nga ababa a salaysay ken
sungbatan dagiti saiudsod kalpasan iti tunggal maysa a
. sataysay. Dagiti sungbat para kadagiti saludsod ket
masarakan dita listaan ti makmakan para iti Opunui
3 425
LIMP IV
SAVING, NAMING, LOOKING, AND RENTING
pmEvIral
Adda dagiti tallo nga kangrnhaan a paset Iti maikapata leksion.
Dita umuna a paset ket adalem no kasano iti panagurnongidiay bangko. Adalem no kasano a basaen #agiti pormas amasapulmo nga'piraaan. no mangidepositokalti kuarta idiaybangko. No malpasmon daytoy a paset iti leksion masapula kabaelam iti agdeposito iti kuarta idiay bangko wennó itikompania a pagurnongap ken pagutangan.
Dita maikadua a paset iti daytoy a leksion, adalemmaipanggep kadagiti nagnagin nga Amerikano ken no'kasanonga usaren dagiti Ingles a sasao nga pangawag (iti sabalia tao).
Dita met maikatlo a paset ket adalem no kasano tiagsapul iti balay a maupaan. Adalem no kasano ti agbasakadagiti anunsio para kadagiti maupaan a balbalay, kenadalem dagiti naisangsangayan a.naipaababa a sasao ken sasao
--nga usarendagiti tattaa kadagiti annnsio nga adda itiwarnaken (diaryo).
3 176
pocabulary/Phrasesi
Reading_5
t
account Ae-kount/ n ti naurnong wenno nautang (iti bangko)
deposit /dr-pSz'it/ v agurnonci ; agdeposito (ti kuarta)
PgA.4W .a_naan7an'Y a Y'll..9.514 eras
ti maysa nga aldaw wenno uppat a pulo nga oras iti
uneg ti mays& nga lawas
put /pqt/ v ikabil.
Reading 5A
as soon as - iti mabiit
convenient /kan-vdn'yont/ adj nanam-ay ; nasayaat
in order to - tapno
joint /joint/ adj nagkaddua
joint savings ap ount -..urnong a nagkadduaan (ti dua a tao).
paycheck /pR-chNk n sueldo ; ganar (a tseke)
receiving /1.1-s6v.1ng/ v prp aw-awaten
single account 7 urnOng (wenno utang) i maysa a tao laeng
Signature Card Information
abbreviation /1-9-Pré'vd-R's46/ n naipaababa a sao
accurately /Xk'yar-rt'14/ adv awan kurang wenno riro
amount /0-mount n pakadagupan dagup
birthplace /biirth'plaS/ n Iugar a nakayanakan
business /brz'nrs/ m pangngedan ; negosyo
correaponds to - makipada iti .pumada iti
deliver /dr-lrv'eSr/ v alaen sa iyawat
maiden name,- nagin idi balasang
marriage Alar'rj/ n panagasawa ; panagkasar
surname /silr'n1m/ n apelyido
swiftly /swrft'ld/ adv. nadaras napardas
XV27
too old to work - lakay wenno nataengan unayen nga agirabaho
zip code numero iti distrito wenno purok nga yan ti
pagtaengan
Reading 6
cheapest /chgp'Ostfadj superl of cheap kalakaan
drapes /drSps/ n pl of drape kurtina
dryer /drt'ear/ n makina a_pangpamagaan dagiti kawkawwes
furniture /far'n-chPr/ n alalikamen ti balay
kinds /lands/ n pl of kind kita.; klase
kitchei, appliances aruaten wenno alikamen a para kusina
laundromats /ltn'dra -mSts/ n pl of laundrdmat lugar a
paglabaan ken pangpamagaan dagiti kawkawwes
partly-furnished /pSrt'lZ-far'nrshd/ adj na(ikkan ti
sumagmamano nga. alalikamen (iti balay)
refrigerator /rr-frrj%-rS'tar/ n pagidulinan ken,pangpalamiisan kadagiti makmakan tapno saan
a madadael wenno mabangles
.renter iirgnt"er/ n ti agup-upa
unfurnished ,dn'far'nishd/ adj awan alalikamenna
.Reading 6A
cause /kaz/ v pakaigapuan
considered /kPn-sid'ord/ v pt;pp imutektekan utuben
contain /k9n-tSn/ v naglaon ; laonen
cost /kast/ v agpateg
electpicity /Y-14k'trrsNa-tS/ n kuriente
exclusive /6ks-k15b'srV/ adj nalaksid ti sabali ; Saan a
mairaman isisu laeng
factor /fIk't?r/ n kangrunaan a maaramat
generally /j6nr-l16/ adv iti sapasap dti kaadduan
Iv28
household /hous'hEild/ n sangakabbalayan
i.e. (id est. that is ; that is to say) - dayta ket
kas iti
include /1'n-k16-6d/ v iraman ikadua
kitchenette /kreh'-ngt/ n (bassit.a) kusina
landlord /lInd'Iard/ n agtagikua ti balay wenno daga
locality /1.5-kal4a-te-/ n purok lugar
-premises /prgiOrs'rsrn pl of premise .lugar nga yan ti
balay
raise /rift/ v ipangato ipangina (ti pateg)
rental fee - iti bayad ngs upa
sink /singk/ p lababo baniera (pagdiram-osan)
shower stall - pagdigusan wenno banyo
studios /st'y'c5b'da-Ms/ n pl of studio dagiti babassit a
kuarto a maupaan nga awah iti solo a kuartona a
pagturogan
supply /sep-plri v ikkan (ti kasapulan)
toilet /toi'lrt/ n kasilyas
utilities /y6b-trl'ill-tirs/ n pli;f'utility dagiti kasapulan
iti balay kas dagiti danum, kuriente wenno gas
41(
1Miscellaneods Translations!
Trl (COMPREHENSION)
Hasáen dagiti sumaganad ngaiti kard a pagpirmaan (Signaturesumaruno a panid para kada RandyKalpasanna, suratan,met ti maysa
Tr2 (COMPREHENSION)
impormasyon ken suratanCard) nga adda iti4en Nancy Lee.pay a kard para kenka.
Hasaen dagiti sumaganad nga impormasyon ken suratan
iti kard a pagpirmaan (Signature Card) nga adda iti
sumaruno a panid para kada Randy ken Nancy Lee.Salpasanna, suratan met ti maysa pay a kard para kenka.
29
3
Iv
Tr3 (CVLTURAL EXPLORATION)
INTRODUCING YOURSELF AND BEING INTRODUCED
Ammom nga iyakMaMMO dayta bagim itan. Iti mabiit,maadalmo nga iyamammo ti sabali nga tao. Daytoy ketmaysa a pa4;et iti Ingles nga adda annurotenna; isu tipanangiyulom no kasano nga iyamammo iti bagim ken tisabali nga 'taw. Ita, masapul nga asaasem ti panangiyam-
ti- Unix* ken-ti: -firataati- iIqgaitat maarami-dmo- daytoy-iti nasayaat ken nasayud. Iti kangrunaan a paset itipanangiyam-ammo ket it plinangbalikas a nalawag kadagitiamin a nagan.
NAMES
Kaaduan kadagiti'Amerikano ket adda tallo a pasetiti naganda--ti umuna a nagan, ti akintengnga a naganken iti maudi a nagan wenno apelyido.
Iti umuna a nagan ket isu iti pangawag kadagitigaggyyem tayo. Isu iti nagan nga umuna nga ibaga noiyamammo ti bagitayo. Adu dagiti umuna a nagnagan ngaIngles. Hasansan nga iti anak a lalaki ket kapada itinagan ti amana. Masansan met nga iti anak a babai ketnainaganan ti nagan ti inana. Agpadpada iti nagan tianak a babai ken ti inana.
Iti middle name ket isu iti nagan nga adda itinagbaetan ti umuna a nagan ken ti apelyido. Masansana saan tayo nga usaren daytoy a nagan malaksid noagpirmatayo kadagiti nainkalintegan a kasuratan. Adudagiti agusar laeng ti umuna a letra ti akintengnga anaganda. Kas pangngarigan, ni Mary Anne Jones ketagpirma iti Mary A. Jones. Ti umuna nga letra itiakintengnga a naganna ket A.
Iti maudi a nagan ket isu iti apelyido. Dagitiubbing nga Amerikano ket kaaduan nga agusar itiapelyido ti amada. Ti naasawaan a babai ket masansannga agusar iti apelyido ti lakayna. Saanna nga usareniti apelyidona' idi balasang. Kas pangngarigan, niRobert Allen Jones ket pakasaranna ni Mary Jane Smith.Agbalinda nga Mr.-ken Mrs. Robert Allen Jones. Itlnainkalintegan a naganna ket agbalin a Mary Jane Jones.Iti naganna idi balasang ket Smith. iti.apelyid0 tibabai a balasang sakbay a maasawaan )(et isu iti maidenname. (Adda dagiti sumagmamano a babbai nga Amerikano.W7iasawaan nga agusar iti naganda (apelyido) idibalasangda pay laeng.)
3 9,30
IV
Iti nainkalintegan a nagan ket isu iti umuna,akintengnga ken miudi a nagan. Dagiti umuna kenakintengnga a nagan ket maawagan a naited s nagan nomaminsan. Naawagan daytoy a naited a nagnagan (givennames) gapu ta dagiti nagannak ket isuda ti nangpiliken nangited kadagitoy a nagnagan. Ti maudi a naganket isu ti maawagan nga apelyido (surname). Itikompleto a nagan ket isu ti naipka/integan a nagan.
INI T IALS
Dagiti J.nitials ket isu dagiti umuna a letraiti naited-a nagan-ken ti.apelyido.- Katt pangngarigan,ti Mary Anne Jones ket /tgbalin nqa MAJ. Dagi daddumaA tattao, kaaauan ket lallaki, ket agusar k agi annunaa letra ti nagan a kas naganda. Kaspangng rigan, itiagnagan iti Billy Joe ket mabalin a maawagah iti BJ.Masansan met nga usaren dagiti umunaNa letra ti naganno ti pagsasaritaantayo ket maipanggep dagiti daddumaA Presidents. Kas pangngarigan, FDR (FranklinADelenoRoosevelt), JFK Wolin Fitzgerald Kennedy) ken LBJ(Lyndon Baines Johnson).
NICKNAMES
Iti birngas (nickname) ket maysa a nagan,nga usareniti saad ti nainkalintegan a naganmo. Nqfdadduma dagitinagannak ket birngasanda dagiti annakda fti kastoy a
nagnagan. Kas pangngarigan, iti ubing nga agnagan iti
jlljaxn ket mabirngasan iti Bill. Iti babai nga agnaganiti Elizabeth ket mabirngasaiiria Liz.
No dadduma dagiti birngas ket makaibaga iti langa
wenno kite iti tao. Ngem saan nga ipanagan dagiti nagannakdagitoy a klase ti nagnagan kadagrti annakda. Masansan
a dagiti ubbing ti mangbirngas ti tunggal maysa kadakuada.le Kas pangngarigan, ti ubing a lalaki nga kas amarilio ti
buOkna ket mabalin a maawagan iti Cotton (kapas); wennoiti 'doing a nakuttong unay ket mabalin a maawagan iti
Slim (nakuttong). Dagitoy a birngas, no maminsan ket saan
a nasayaat. Kas pangngarigan, iti tao nga nakaanteobosket mabalin.i maawagan iti Four-Eyes (uppat ti matana);wenno iti'tao a nalukmeg ket mabalin a maawagan iti Chubbywenno Fatso (lukmeg wenno balkat). ,
Dagitoy dagiti sumagmamano a nagnagan nga Amerikano
nga ipanagan dagiti nagannak kadagiti annakda,
Girls Boys
legal name nickname legal name nickname
Abigail Abby . Alfred, Alvin Al
31
..s
IV
. Girlslegal name
BarbaraCynthiaDeborah
.ElizabethJaniceJanetJenniferJudithKatherineMargaretNancy
.PatriciaSuzehneSusan.
-TITLES
nickname
BarbCindyDebbieLiz, Beth, BettyJanJanJinny, GinnyJudy.Kay, Kathy, KateMarge, Margie.Nan,Pat, PattySue, Suzy, SuzieSue, Suzy, Suzie
Boy- legal name nickname
-Arthur: ArtAndrew' AndyDonald DonDaVid DaveEdward, Edwin 'EdFranklin 'FrankHenryHarrisonJamesJonathanKennethMichaelJeffreyPatrickRobert-RonaldStevenRandolph
. RandalRichard
SamuelTerrenceTerranceThomasMatthewVictorWilliamTheodore
HankHarryJim, Jimmy'John, Johnny'KenMicky, Mike'JeffPatRob, BobRon, RonnieSteve,RandyRandx,Rick, Rich,;Dick'Sam, Swirl,,TerryTerryTom, TommyMattVictBill, BillyTed, Teddy
rti panangiyam-ammo, adu dagiti tao nga saan ngaagusar iti tituio kadagiti nagnaganda. Nupay kasta, nodammom iti makiyam-ammo iti nataengan a tao, maysa ngasuperbisor wenno maysa nga maestra, nasayaat ti agusarkadagiti titulo.
Mairaman dagiti apelyido kadagiti titulo a pangawag.Kas pangngarigani ni Mary Lee ket Mrs. Lee no addaasawana. 'Miss Lee no balasang isuna. Ms. Lee no daytoyti kayatna a pangawagokenkuana wenno no saan mo nga ammono naasawaan wen= balasang isuna. Mary isuna no isu ketmaysa a gayyem, wenno katawenam, wenno maysa nga ubing
isurea. Saan nga awagan isuna iti Miss Mary, Mrs. Marywenno MS. Mary.
Adda sumagmamanc 4 babbai 4 mangnrurnos iti buOk ngaagusar iti Miss kadagiti umuna a naganda no minarimaan
41
Iv.
nqa agtrabtrabahoda. Ket no kastoy ti usarenda a pangawag,mabalinmo nga usaren iti Mass ken-ti umuna a naganda.Ngem nupay kasta, saan a masapul nga awagam ti sabali a
tao iti kastoy a panqawag. Saan met a aarusanger ngaawagam iti maestra iti Miss Mary, ngem'saan a nasayaat
ken gangannaet daytoy.
ri titulo para ti lalaki ket Mister (Mr.) . Awan ti
naitudo a titulo nqa Inqles para kad4giti /allaki nga*
naestaduan wenno baro. Narusanqer iti panangawag kadagitilallaki iti Mister no saan nqa usaren ti apelyido. Ni
Jim Johnson ket Mr. Johnson wenno J(m no isuna ketkatawenam, gayyemmo wenno maysa nga ubinq. Saan nga awagan
isuna iti Mister laeng.
No saanmo nqa ammo iti apelyido ti maysa a lalaki,mabalinmo nqa awagan isuna iti sir. Usaren iti sir a saan
nqa iraman ti apelyido. Masansan nga usaren iti siikadagiti lallaki a natataengan ngem datayo wenno kadagitiaddaan nangato a saad wenno rangko. Masansan nga aqusar
dagiti serbidor, serbidora-ken eskribiente iti sir para
kadagiti kliyenteda. Saan nga usaren iti sir para kadaqiti
nagnagan:
Sir CruzSir Johnson mabalin nga usaren daytoySir Charles para kadaqiti tao nga naarian.
(BrE = Ingles iti Rritania)
SHAKING HANDS
Makilamanoka iti akinkanawan nga ima. Daqiti tattao
ket masansan a makilamanoda no makiam-ammoda. Aglinnamano
dagiti lallaki no damoda ti makiam-ammo. Aglinnamano
dagiti lallaki maipapan iti panagkakadua wenno neqosyo
uray no agamammodan. Dagiti aqkagayyeman unay.ketaqlinnamanoda no saanda a naqkita iti nabayag a tiempo,
mabalin nqa dua wenno tallo a bulan. Saanmo a lamanue%
iti mlysa a tao kalpasan a maamammom iSuna no agkikita
kayo iti inaldaw.
Makilamano dagiti babbai no kayatda. Kaaduanna dagiti
lallaki ket saanda nga.iyawat iti imada malaksid no iti
babai ti umuna nga mangiyawat ti imana.
-EYE CONTACT.0 4
Kasapulan it panagkinnita iti panangiyam-ammo.
Daytoy iti panangk ta kadagiti mata iti tao a kasarsaritam.
No ibagam iti naga iti maysa a tao nga iyamammom, masapul 6
' a k em isuna: .
33
BODY SPACE
Amin a kultura ket addaan maysa a kaadayu iti bagia'suroten dagiti agsasarita a tattao. Saan a naisurodaytoy maipanggep iti thaadal daytoy adi.rmapUpuotan.
Dagiti Amerikano ket Agtakderda iti nagbaetan itidua wenno tallo a dapan no agsasaritada. Padasenyo ngapaliiwen dagiti Amerikano no agsasaritada. Makitam tikaadayu ti bagida no agsasaritada.
Tr4 (COMPREHENSION)
Directions: No iti sarita ket pudno, isurat iti "T"dita law-ang. No iti sarita ket saln apudno, isurat iti "F" dita
Tr5 (READING ABBREVIATIONS)
Directions: Adda ditoy dagiti aumagmamano a naipaababaa sasao nga mabalin a masarakan dita anunsida paset iti warnakan. Padasen a pudtuan_t4kaipapanan dagitoy naipaababa a sasao. Dagitikaipapanan dagitoy (wenno sug)at) ket addaiti libro a pagkitaan kadagiti sungsungbatpara kadagiti pagasaasan ditoy a libro.Mangitugot iti maysa a wArnakan (diaryo)nga Umay iti klase ken padasen no kabaelaMa saFfulen dagitoy a Aaipaababa a sasao ntaadda iti anunsio a paset iti diaryo.
43 34
a-
IPREVIE4
UNIT V
.
MADE-TO-MEASURE
.
.Maadalmo critoy maikalima a paset iti leksion
daddumh pay a banbanag maipanggep iti panagrukod'pga iguiarkadagiti rukod a dapan (feet) kan pulgada (inches). Asaasem
- iti panagrukod iti Uneg ti balay a pagtaengan. Rukodem iti
.maysa nga naipabassit a mode10 iti balay. Ket iti kasta,
4' %agusarka kadagiti rukpl4a pullada a Miangrukod kadaytoy amodelo iti baray. Kalpasanna, baliwam dagiti rukod a pulgada
% S tapno agbaliii a rukod a para dapan tapno maalam iti hustoA rukod ken karliAkkel'ti daytoy a balay.
k.Adalem met payt:dttoy a paset iti panagbasa,kadagiti
anuneio dagiti alaiikdmen I mailako. 'Adda dagiti naidumdumaa sasao para kadagiti.apunsio ti alalikamen. Adalem ngaawaten dagitoy a sass() Bayatit,4. panangaramidmo kadagitipagasaasan nga adda ditoy ,p ;ekgion.
NOmaipasOn daytoy a'1,eksion,4masaind. a kabaelam ti:
Agrukod ItC.maysa a kuarto nqa aguAgar kadagitipulciada, dapan en yirda.. .
2. Agrukbd Fti ndipabassit a miodelo itr 1:;4ay kenmangbaliw kadaqitij=ukoll a pulgada nga nausarnagrukod kadaytoy a modelo tapno agbalin a
rukodba para depan.
03. Man4ipatarus kadagiti naipaababa a ken
dagitl naWumddma a sasao aga adda iti anunsio
para kadviti*O.alikamen a mailako.
35 (14
Vocabulary/Phrase4
Reading 8
bunk bed /bringk bgd/ n maysa a kita iti katre wenno kama
carpet /lar'pgt/ n aplag iti salas wenno kuarto
chairi./chars/ n pl of chair tugtugaw
children /chrl'OzOn/ n pl of child ububbing annak
couldn't /katleOpnt/ v "could not" saan a mabalinan
decide /dr-sid/ v ikeddeng
dressers /drgs'orz/ n pl of dresser tokador ; pagidulinan
ti kawkawwes nga adda sarmingna
equalled /glkweld'/ v pt kapadpada pumada
expensive /4k-spgn'afv/ adj nangina4
family /fgm'9-15/ n pamilia
five-piece dinette set - lamisaan a panganan nga adda'uppat
a tugawna
garage sake - panaglako kadagiti babansg wenno alalikamen
iti balay iti.unèg ti garahe'
lamps /1gmps/ n pl of lamp lampara pagsilawan
lanai sale - panaglako kadagiti banbanag t.renno alalikamen
iti balay iti uneopti balkonahe
less important Hsaan unay a kasapulan
list /eist/ n listaan
living room llivirng rabbmi n salai
looted for - sapulen biruken
measurecr/mgzh"Drd/ v pt rinukbd sinukat
necessary eings'9,s6"6/ adj kasapulan masapul
needed /ngd'rd/ v pt masapur
pieces /pgstrs/ n pl of piece pedaso
queen-size bed - dakkel a katre a mabalin a parl dua wennoa
tallo nqa tao
V
.
right-sized - husto a kadakkel wenno kabassit
rooms /r55ms/ n pl of room dagiti kuarto, ailed
-sales /sIz/ n pl of sale panaglako tagilako benta
scale drawing naipabassit a ladawan iti balay maysa-
a plano iti balay
sofa /s6'fid/ h sopa
store /stSr/ n tiendaah
tape measure - banag a pagrukod
themselves /th4m's1vz/ pron pl kadakuada met laeng
trundle bed - maysa a kita iti katre nga adda jigayna ken
mabalin nga ipasirok iti sabali met a kama.
used /y55zdZ adj nausaren daan seguncia-mano
wanted /w8nt'id/ v pt kinayat ; nasapul
wrote /rat/ V pt sinurat ; naisurat
Reading 8A%
could /kd/ v pt of can mabalin
easier /Vz6-er/ adj comp of ealy nalaklaka
essential /T-s4n'sba1/ adj kangrunaan kasapulan
fibpally /f1'.ffa1'6/ adv icamaudiananna
floor plan - piano iti balay
handy /hWnd'7/ adj nalaka nga ara adda ti asideg
help /h4ip/ n tulong ; saranay badang
items /I'tams/ n pl of item banbanag
make up their mlnds ikeddeng iti kapanunutan ; disidiren
master bedroom - kadakkelan a kuarto iti balay
most /M5st/ adj ti kaaduan ; ti kadakkelan
searched /surchd/ v pt nagbirok nagsukimat
select /sr-I4kt/ v pilien
space /sp3s/ n naitudo a yam : law-ang
spend /sp'nd/ v aggasto agbusbus ; agpalabas
4 6.
V
(to) store /star/ v iddlin ipenpen
thought /thSt/ v pt nagpanunot pinanunot
wait /wgt/ v aguray
Reading Classified Ads
AA Simons /si!mens/ n nagan.iti kompania nga agararamid
kadagiti kudson dagiti.katre -
beauty rest - panaginana venno panagturog tapno sumayaat
vTrkno pumintas iti langa
bedroom suite - dagiti agkakaasmang wenno agkakaparis nga
alalikamen.iti kuarto
.chests./chgsts/ n pl of chest baul tokador
couch /kouch/ n pagtugawan wenno pagiddaan
custom built - naipaaramid iti kayatan a piano wenno langa
Duncan Phyfe - marka wenno nagan dagiti alalikamen
excellent condition kasayaatan a.kondisyon wenno kasasaad
(iti maysa a banag)
frame /frgM/ n nakabuklan wenno balangkas iti maysa a banag
headboard /h&I'bard/ n kayo wenno landok nga adda iti
akinngato iEi katre
heater vibrator - usaren a pagmasahe ken pangpapudot iti bagi
koa /k40'9/ n maysa a kita iti kayo wenno tabla
love seats - bassit a sopa wenno tugaw a para dua a tao
maple /m1"p91,1n maysa a kita iti kayo
mattress fingt'ris/ n kudson wenno akinrabaw a parte iti katre
miscellaneous /mTsva-ll'ng-91-6/ adj nadumaduma (a banbanaq)
naughahyde /n6'0-htd/ n naqan iti banag a kas.lalat iti ayop
oak /0k/ n nagan iti kayo
offer /a'for/ n iti pateg wenno presio nga itawar wenno
idiaya
old like new - daan wenno sequnda mano ngem kasla kabarbaro
pay laeng iti kitana
4738
.*
V
rattan /rX-tYn/ n ratan - nagan iti kayo
rosewood./rMz"wddd/ n maysa a kita iti kayo wenno tabla
sertapedic /silr't0-pt'dfk/ n 'mayta a kita iti kudson wenno
katre
,solid /961.rd/ adj sibubukel ken natibker
super firm - natangken, naintek, natibker unay
'walnut /w81"nUt./41 maysa a kita iti kayo
waterbed /wetstar-bgd/ n katre wenno kama nga agusar iti
danum a para.kudson
Reading 9
foot /f815t/ n saka sangadapan
grandfather /grSnd'f4'thar/ n lolo lelong
grandmother /gand'mtith'Gr/ n Iola Ilelang
grandparents /grAnd'par'nts/ n pl of grandparent dagiti..-
apong wenno amma ken inna ti nagannak kenka
Guess what, grandpa.. - Pudtuam no ania, lelong..
maybe /mi'be/ adv nalabit
measured /m6.zh'ord/ v passive rinukod sinukat
measuring /mge0,ar'ing/ n gerund panagrukod
metric system - maysa a wagas iti panagrukod maipapan iti
metro
second grade maikadua a grado (grade II)
tall /01./ adj natayag
taller /t8P9r/ adj comp of tall nataytayag atatayag
traced /trgsd/ v pt of trace inugesan inugedan
visiting /vrs'rt'rng/ v prp of visit sumarsarungkar
Reading 9A
equal /6,kwal/ adj pumada agpada
explain /n-spliin/ v ilawlawag
getting confused - mariribuk
1839
insists /rh'sr6tsi v 3rd er sing ipilit ipapilit
standard measurements - iti sigud wenno naisigud a panagrukod
PffiZinaneous Trans EFfi5Ftil
Trl (MEASUREMENT EXERCISES)
Directions: RukOdeniti kabarbaro a balayda Lee. Usareniti naipabassit a piano iti balayda nga addati immdhuna a panid.
4
Tr2 (MEASUREMENT EXERCISES)
2. Sumaren itan ti kaadu dagiti kuadrado a rukod pare:iti tunggal maysa (a kuarto) . Tipno maammuam tikaadu dagiti kuadrado para iti tunggal maysa akuarto, paaduen (multi ly) iti kaatiddagna (length)ken iti kaakabana (wid h).
4 91
40
UNIT VI
RUN QATCH.ING
=71Ditoy a paset iti leksion, basaem maipanggep iti
sistama ti bus a pagluganan iti Isla a Mahimahi. Bayatti panangbasam kada toy a paset, adalem a basaen dagiti
listaan nga i1u1uwa ken isasangpet dagiti bus ken adalema basaen iti mapa t siudad.
Adda met dagiti sasao a pangisaad (prepositions) kasdagiti through, into, o, from, ken between nga asaasemditoy a paset.
41
VI
PeCabulary/Phrasesi
Reading_l0
a lot of money - adu a kuarta wenno pirak
all day - maysa nga.aldaw iti agmalem
always /Ol'wRz/ ache kankanayon ; amin a panawen
breaking down - madaddadael maperdi
bought /b8t/ v pt, pp of.buy ginatang
brings /brings/ v 3rd per sing ikuyog iyeg
brought /br8t/ v pt, pp of bring nangikuyog nangitugot
buy /br/ V gunatang
buying /bring/ V prp of buy gumatgatang
children /chil'dren/ n pl of child dagiti ubbing
cost /kOst/ n pateg bayad
decided /di-sT'did/ adj nakasagana situtulok
expensive /4k-spgn'siV/ adj nangina
high school - nangato a pagaalan
houses /hous'is/ n pl of house dagiti balbalay
in the mornings, afternoons - iti bigat wenno malem
needed /n@d'id/ v pt, pp of need maaapul kasapulan
old /51d/ adj daan nabayagen nausaren
renting /r4nt'ing/ v prp of rent aqup-upa
runs from to - agtartaray wenno agbibiahe manipud
inqqana't
students /s/t/y45'8'dQnts/ n pl of student dagiti estudiante
system /sra'tZm/ n urnos ayus
takes home - iyawid
through /thr65/ prep babaen iti ; gapu ti
used /1,66zd/ adj nausaren daaneW segunda mano
visits /vis'its/ v 3rd per sing sarungkaran bisitaen
workers /Arktars/ n pl of worker dagiti trabahador
S
542
Reading 10A
between /br-twe-n/ prep nagbaetan iti, ti
housing area - lugar wenno yan dagiti)palbalay a pagtaengan
voted /V6t'id/ v pt, prl of vote bimmutos nagbutos
Reading 11
agreed Ali-grqd/ v pt, pp of agree tumunos r kumananong
city-wide - para tti aglawlaw ti siudadv
discussion,/dis'ku'stvn/ n pagsasaritaah 7 paglilinnewagan
during /d/y/dior'fng/ prep kabayatan ti ; bayat
easy /6'ze/ adj nalaka
figure out - patta-pattaen ; sumaren
go back and forth - agsubli-subli
had to - masapul a/nga
islana-wide para iti aglawlaw ti kala
lots of - adu nga
routes /rEiSts/ n pl of route daldalan ; pagnaan
said /s4c1/ v pt, pp of say imbaga sinao
shop iishep/ v aggatang makitienda
shouldVsh4bied/ v pt of shall rumbeng maitutop
so /s3/ adv ngarud iti kasta
take the bus aglugan iti bus
that is - dayta ket
those /th5s/ pron pl of that dagita
travels /trXv'als/ v 3rd per sing agbiahe ; agbaniiga
wanted /waint'la/ v pt, pp of want kayatan
weekday /w-el-da"/ n .dagiti aldaw manipud Lunes inggana't
Biernes
VI
5243
Reading 12
air.port ilepert sangladan dagiti eroplano
also /61's shW met ;pay
blocks /bl s/ n pl of block---bloke
build /bild/ v gbangon agpatakder
businesses /bis' n-rs/ n pl of busines ngngedan ;
pagsapu an
bus terminal - ista dagiti ugan (bus)
catch a bus - aglugan iti bus
company AdM'pa-nF/ n kompania a pagtrabahuan
416ge /ej/ n igid murdong
end and/ n pagtungpalan murdong
finally /fT'n0116/ mdv kamaudiananna
garage /g-rSzh/ n garahe
happy /hSp'6/ adj naragsak
merchants /14rtchnts/ n pl of merchant agtagtagilako
near /n/r/ adj asideg
north /n6rth/ n amianan
of course - ket wen ; agpayso dayta
owners /an'orz/ n pl of owner ti akinkukua
residents /rgz'Qodnts/ n p1 of resident dagiti agtaeng, agyan
ride /rTd/ v aglugan
several fsgv'ar.--9l/ adj sumagmamano nadumaduma
spa /spS/ n lugar a pagdigusan
stop /sti4P/ v agsardeng*
Suburb /sWW9rb/ n kabangibAg iti iii wenno siudad
turn /tarn/ v aglikmot ; agsikko agsubli
Bus Schedule
arrive /0-rTv/ v sumangpet
destination /d414'.*-nE'sh9n/ n yan a papanan
VI 44
1 53
east bound - agpadaya
e ective /r-ftO4trv/ adj maiz:uqi into no..
11f e /fgr/ n pilete ; bayad ti panaglugan
for further information - ti nayon a pakpakaammo
h4idays /11251.'9-diES/ n pl of holiday piesta : bakasyon
leave /agv/ v pumanaw ; umalis. .
one-way - maminsan laenq nqa agpapan r
paturday /sIt'vor-dE/ n Sabado
schedthe subject to change withoUt notice - dagiti listaan
ket masUkatan-nga awan pakpakaammona
.signs /Sins/ n la of sign karatula
Sunday /stIn'd11/ n Domingo
thru /thri0/ prep babaen ti
transit company - kompania dagiti lugan
via /v1"9/ prep pagnaan nga agpapan ti
west bound agpalaud
Pliscellaneous 'Translational
-Trl (COMPREHENSION)
Basaen dagiti sumaruno a sarita. Lawlawen ngaougesaniti letra dagiti napili a sarita a natarus ken nalinteg
a maibatay ti immununa a sarita. Daytoy a pakaitarusanket saan a mabalin a panangulit iti umuna a sarita.
Tr2 (VOCABULAR4)
No adda saanmo nga maawatan a sao.kadagiti basbasaem.saanka nga agsardeng nga agbasa tapno agusar iti libro a
diksionario, inggana't mapudtuam ti kaipapanan daytoy a
sap. Masapul a basaem iti sarita nqa yan daytoy a sao .
kalpasanna, basaem ti sibubukel a sarita. Maaansan a .
mapwatam ti'kaipapanan ti sao nga saanmo a masapul ti
agusar iti diksionario.
"iskiwat.
VI45
VI
Kas pangngarigan, kitaen ti amuna a sarita. Kitaendagiti sato nga island-wide ken-city-wide.
Ita, kitaen dagiti dua a sarita a mahgruga iti"That is." No makitam daytoy a sao "That is",.maamwamnga adda sumaruno a pakailawlawagan ti maysa a banagwenno sarita.
One bus is an island-wide .04s. That is, onebus travels batweeri-Far City and-Tiiiirind City.
One bus is a city-wide bus. That one bugtravels in Tamarind.City.
Makitam nga adda maysa a sarita kalPhsan ti "That is".Daytoy a sarita ket mangted'iti nayon a pakaammo. Noadda.makitatayo a that is, maamwan tayo nga adda nayon apakaammo nga sumaruno,a mangtulong iti panangaWat tayoiti immununa a sarita. MasaftSan nga adda nayona sarita no adda maysa a narikut a sao,tapno maawatantayo iti kaipapanan daytdy a sao. Isu nga ituiloymo itipanagbasam ken saanka nga agusar iti diksionario a mangkitati kaipapanan ti sao tunggal maksakitaka iti saamo ngamaawatan a sao. Padasem a pudtpan ti kipapanan dagitoy asasao.
Tr3 (VOCABULARY EXERCISES)A
Basaen dagiti sumaruno a sarita. Isurat ti kaipapanandagiti naugesan a sasao. ,Saan nqa agusar iti diksionario.
Tr4 (VOCABULARY)
Sapulen dagiti sumaganad a sao nga adda ljadagitisalaysay. Basaen dagiti'salaysay a pakakitaalv.kadagitoya sao. Padasen a pudtuan ken ilawlawag ti kaipapanandagitoy a sao nga.saaa nga agusar iti diksionario. Dagitisarita a pagasaasan ket addaan nayon a pakaammo amangtulong kenka.
Tr5 (VOCABULARY)
Dandani agpada iti pannakausar dagiti sap a catchken take kadagiti immununa a sprita. Ti kaipapanan tito ciia a bus ket iti tiempo nga isisardeng iti busken ti ilulugan iti maysa a pasahero. Ti kai9apanan tito take a bus ket iti panagbiahe wenno panaglugan ti bus.
5:.)46
Tr6 (LANGUAGE USE)
140RE PHEPOSITIONJ
into - ii uneg. tithrou4h bahaen itifrom - manipud iti mangrugi itibetween - iti nagbaetan iti nagtengngaan
into - mangitudo iti tignay wenno garaw;no nalpasen daytoy a tignay wennogaraw. iti maysa nga tao wenno banagket.iddan iti uneg (ti maysa a lugarwenno banag).
I. She is walking into the bank.
2. He is driving into the oitz.
3. They moved into an apartment.
through - mangitudo iti tignay wenno garawa saan nga agSardeng iti maysa a
lugar.
1. The bus goes through the town. (The bus continuesits journey.)
2. He walked through the park. (He continued walking.) *4
3. 'The'car went through the window.
_Lia-9.from - mangitudo iti adayu a tignay wenno
garaw; iti from ket masansan nga
. .
usaren a kaaua iti to.
. . ,
1.- Where are-you from?
2. I'm from Korea.,
3. The bus runs from Poi City to Tamarind City.
4. The letter is from her sister.
5. He traveled from Tamarind City to.Poi City.
VI
47
----71
betweenbetween - mangitudo iti maysa a lugar
iti tiempo wenno law-ang (yan).
The bus travels between Poi City and Tamarind City.
Jake's bar is between the bakery and the auto supplycompany.
Tr7 (More exercises With Prepositions)
Basaen dagiti sarita. Kitaen dagiti ladawan.Adda uppat a sarita para'iti tunggal maysa a ladawan.Pilien amin dagiti sarita a mangsalaysay wenno makaibaqamaipanggep ti ladaWan.
VI
,
k
48
(4
UNIT VII
THE BANKXNG BLUES
Ditoy maikapito a paset iti leksion, adalem dagitibanbanag maipanggep ti panagurnong ken panagusar ti tsekeiti bangko. AdaleAtno kasano ti agdeposito.iti kuartakadagiti bangko wenno kompania a pagutangan. Adalem mat nokasano ti mangiruar wenno mangala iti kuarta manipud itinaidulin wenno naurnong a kuarta idiay bangko wenno manipuditi kabukbukodam a tseke.
Asaasem met ditoy a paset iti panagbasa kadagitikasapulan nga Ornos ti sasao nga Ingles. Dagitoy nga urnosti sasao ket kas kadagiti sumaganad:
Subject be-verb going to + verbRandy is going .to drive.
Subject 4 be-verb going to verbHe is going to trim the tree.
Subject -4 be-verb going + to t verbThey were going to talk.
Maawagan dagitoy a pannakaurnos ti sasao iti "goingto .do".
Note:
subject - banag a saritaen wenno ammirisenbe-verb - (awan kaiyuluganna iti Ilocania)going to - apan mapan (ag pangited-anag (verb)
e.g. going to 4 drive = ag maneho-agmanehoverb - pangited-anag
49 58
Vocabulary/Phrasesi
Bank And Savings Forms
accompany /B-ktim1p-ne',/ v kuyogen danqqayAn kaduaen
acCOunt number Thnumero iti panagurnongan idiay bangko
0 acknowledge /X1c-nd1'ij/ v bigbigen ; akuen ; ipudno
activity charge bayad dagiti nausar a tseke (iti bangko)
coins fkoins/ n pl of coin kuarta a de-plata ; sinsilyo
counter check - tseke iti ban9ko nqa usaren a mangiruar iti
dulin a kuarta
currency /kar'i)n-se-/ n kuarta pirak
deposit Ali-pdzqt/ n ti naurnong deposito
deposit to credit of - maideposito wenno maitinnaq para ken..
detach /(11"-tX.ch/ v isina ikkaten
.endorsement /n-cl6rs'mQnt/ n pananqpirma ; panangbigbig
enter total dePosit here - isurat ditoy ti amin a daqup iti
maideposito .
'for banking:entry - para iti banqko laenq
list items on reverse side - isurat wenno ilista dagiti
banbanag dita likudan ti papel /
memorandum /m4mfB-an'dm/ n sinuratan wenno surat a
mangipalagip
new,balance - ti udi wenno kabarbaro a natidda a kuarta
ti banqko
non-negotiable /nbn-ni-grt'sh-t(a1/ adj di mabalin nqa-isukat
wenno ited ti sabali
passbook /pgs'boldk/ n libreta iti bangko
pay to the order of ibayad para kian ni
payment /pS'in?fnt/ n baYad
retain /ri-tan/ v ibati a kukua
.separately /s40S-rrt°16/ adv naisina naipusing aw
VII 50
-
show address if changed since last ,transaction isurat iti
numero ti pagtaengan no nabaliwan manipud idi naudidr"
a nagibangko
space for bank use only - law-ang a para usar laeng ti bangko
stub /stiib/ n ti mabati a murdong iti tseke (wenno tiket)
transaction /trgh-sgk'shOn/ n panangasikaso ; panallgaramid
maipapan ti panagbangko
withdraw /with-dr8/ v iruar ikkaten ti naurnpng a kuarfa
idiay bang.ko
withdrawal /wIth-drilrell/ n panangiruar iti kuarta manipud ti
naidulin idiay bangko ,o
Reading 13
acting /gk'ting/ n gerund panagarte ; drama
baggy iltAcrIT4 adj nalawa
cash a check mangipasukat iti tseke
cigar /si-glr/ n tabako
costume /k6"s".t/y/iOnm/ n kawwes N,
gasps /ggsps/ v 3rd per sing agal-al nabannoq
getting angry makapungtot makaunget
hobo /1115"b67 n tao nga awan trabahona ken agalla-alla laIng
h9bby /h6bW n paqgugustuan nga aramiden
ideas fr'd-as/ n pl of idea dagiti kapanunutan balabala
monther-in-law - katugangan a bahai
planning /plgn'rng/ n gerund panangigakat
play /pli/ n sarsuela abuya
reaches /reich'is/ v 3rd per sing kauten
rehearsing /rPhars'ing/ v prp of rehearse agasaas
relax /ri-lgks/ v aginana agaliwaksay
remembers /ri-m6in'tears/ v 3rd per sing malagip
replies /r1-plis/ v 3rd per sing sumungbat
ridiculous /ri-dik'y2-1as/ adj nakaang-angaw nakakatkatawa
VII
G
SI
runs down the street - aqtaray iti kalsada wenno dalan.
rushes /etish'i.'s/ v 3rd per sing agdaras
shouts /shouts/ v 3rd per- sing aqikkis ; aqpukkaw
signed fernoV/ v pt of sign nagpirma
smelly /sMel'U/ adj naan t
studies /stildse-S/ v 3rd per siiiq .kitaen a nalaing
suddenly /s4d'n-Iff/ adv dimtenq a di napakadaaA
surprise /s7r-prrz/ v siddaawen .
take (someone) out awisen- a mapan manqan wenno agbuya iti
sine
teller /t4.1.1r/ n ti aqsupsupli iti banqko
tonight /ta-rat/ adv ita rabii
wallet /wn'rt/ n pitaka-
we9r-ing--/wIr'r'ng/ v Orp-6f.wear nakakawwes
.wedding anniversary - anibcrsario iti kasar
wig /wYg/ n pinggol pudos peluka
wrinkled /rTricrkald/ adj aqkaretret ; di napirensa
Reading- 14
angry /Nng1gr6/ adj nakapungtot makaqura
bakery /b-a"k9-r6/ n panaderia
barber shop - barberia
choose ?chBSz/ v agpili 4 pilien
clean /klrn/ v dalusan
daughter /d8'tr/ n anak a babai
garage /g9.r4zh/ n garane!iti lugan
(to) go fishing - span agkalap
haircut Par'kiit/ n Okis
jaKiftijär/ n harra botelya
ainland /män-lgnd/ n dakkel a baqi ti"daga
ma o tree - kayo iti mangga
(be) rried aqasawa mingasawa
VII
6 152
never /ne.v'Or/ adv ni kaanoman
owned /5nd/ v.pt of own kukua
(be) retired - nagsardeng ti saad saanen nqa agtrabtrabaho
run (the bakery) - asikasuen (ti panaderia)
sit /srt/ v agtugaw
son /s6n/ n anak a lafaki
think /thrhgk/ v .agpanunut
trim /trrm/ v paisan gettengan
write/en/ v agsurat
Reading 14A
arrest AP-r4t/ v tiliwen ikabil ti imatang
Board of Health - Taripnong ti Salun-at
dad /dYd/ n informal f-a-ta tatang
faucets /feosrts/ n pl of faucet gripo
fix /frks/ v tarimaanen ; simpaen urnosen
glare /glary' v mingmingan mulagatan
good grief - (maysa a pagsasarita)
mom /mem/ n informal nanang nana inang
original owner - ti damo wenno immuna nga akinkukua
rain check - tiket a mabalin nga usaren ti sabali hga aldaw
eetired /rr-tTrd/ v pt of retire nagaardengen nga agtrabaho
sold /s61d/ v pt of sell inlako nailako
tomorrow /ta-m8r'6/ adv inton bigat wenno agsapa
wanna come? (want to come?) - kayatmo ti umay (sumurot)?
0
VII53
tkiscellaneoUs.Translationa
Trl (BAtIR AND SAVINGS FOR$S).
Asaasen a suratan dagiti pormas nga adda kadagitisumaganad a panid. KasaPtilan unay dagiti aasad'Asulnaganad. Makitam ken mabeleam dagitoy sagao.kadagititseke ken pormas iti bangko.';'
Tr2 (Balancing a Checkbook)
VII
-
SUngbatan ken suratan iti pprMO-nO:sumaruno a panid. Usaren dagiti'npaiata4644-,imtnormasYona nailista dita baba.
6 3
.
f
54
UNIT VIII .
THE RIG CRUNCH
1=4Iti maikawalo g paset ket naglaon kadagiti banbanag
maipanggep iti aksidente dagiti lugan ken iti panagtarimaan
kadagitoy. Adalem ditoy a Oaset no kasano nga pattgan ken
ammuen iti pateg ti panagpatartmaan kada4iti nadadael a-
kotse. Adalem dagiti naisangsangayan a sasao a kasapulan
a mangsungbat iti pormas nga usaren nga agpatarimaan ti
lugan.
Adalem met no kasano ti agbagkat ken'agiyalis kadagiti
nadagsen a banbanag a saando a mapasakitan ti begin. Iti
panagtrababo nga agtarimaan kadagiti luglugan, mabalin a
masapul nga agbagkatka kadagiti nadagsen a banbanag. Ket
kasapulan unay nga ammom iti husto a panagbagkat kadagiti
nadagsen a banbanag.
Ditoy maikawalo a paset ket maadalmo met dagiti Ingles
a nagnagan dagiti nadumaduma a linea ken korte dagiti
banbanag. Daytoy ngkimpormasyon ket makatulong kenka nga
agbasa kadagiti.bilbilin wenno panangiturong.
55 4
Vocataulary/Phrasesi
Reading 15
badly /bild'16/ adv nakaro unay (ti panakadadaelna)
bent /b$nt/ adj nakil-lo saan a nalinteg
brakes /brSks/ n pl of brake preno (pangpasardeng iti lugan)
broken /br6kNan/ adj nadadael naburak
:bumper /biliapi?r/ n salaknib ti auto
cannery /k61W!--e/ n pagilataan kadagiti makmakan
carrying /lear'e'rng/ v prn of carry agaw-awit
checked /ch4kd'/ v pt of check kinita
damaged /dXairjr v passive nadadael
dent /ant/ n kuppit lennek
fields /fads/ n pl of field taltalon
.
filled out - suratan a-sungbatan
fixing /fiks'rng/ n gerund panagtarimaan 7
frightened /frrt'nd/ adj nabutbutngan
got out (of his ear).- dimsaag wenno rimmuar manipud iti auto
hit /hrt/ v dumungpar
hurt /tart/ adj Masaktan madunor
labor /1S109r/ n aramid trabaho
miles /Inns/ n pl of mile milya
paint /p-int/ n pinta
parts /p4rts/ n pl of part paspaset (dagiti lugan)
per hour /petr our/ ti tunggal maysa nga-oras
pulled out in front (of him) - (nagmaneho) a pimmasango
rear quarter panel -- ti akinlikud a paset ti bagi wenno
balangkas iti lugan
repair bid form - pormas a pakaisuratan dagiti pateg ti
panagpatarimaan kadagiti dadaefti lugan
road /red/ n kalsada dalan
slammed (On the brakes) - binadekkan iti preno.a napigsa
VIII
^
56
0
speed limit - naitudo a pagpatinggaan a panagtaray iti lugansuddenly /stk'n'15/ adv di-napakadaantaillights /tS1'1,Xts/ n pl of taillight
dagiti akinlikud a,pilaw ti lugan
truck /triik/ n bagon luganturned /ternd/ v pt. nagsikko
unfortunately/11'far'ch-nrt'16/ adv ..mganan gasat malasvisit /viz'it/ v sumarungkar
bumisita
Reading 15A'
all Of a sudden - itidi-napakpakadaan a tiempo
along la-liIng/ adv (agpatuloy) a yanarrived Aa-rritd/ v.flt simmangpet ; dimtengattention./e-ten'shDn/ n panangasikaso imatangavoid AP-void/ v liklikan lieiancharged /chIrj/ v kt dinawatan iti bayad pinagbayadenjoying /4n-lioi'Yng/ v prp Agragragsak
agay-ayatenough /1"-na'f/ adj makaianay
entire /gh-trr/ adj amin dagupestimate /gS'be,7m-it/ n patta-patta ; pugtohuge /hylingy adj dakkei
immediately /1"-Imrde-ft'16/ adv dagUs itanlater /lIt'lPr/ adj comp of late naladladiw ngemoff hours - ti oras a saan
panagtrabaho wenno saan apanaglukat iti kompania
on his wayagpapan idiay,sadiAy adda iti dalan
out of shape - awan iti pormananadadael.
(net) paying too much attention - sawn nga agasasikaso wennoagimimatang
provided /pral147Idtrd/ v pt *sitednaisagana
rear end - iti'likudan
vill57
replaced/rr-pla'sd/ v passive sukatan baliwan
scene /sVn/ n buya ; ladladawan
shattered/shIttrd/ adj naburak ; nadadael
shook-up - nabutbutngan naPabutngan
slight /slit/ adj -agpagapaman
Astretch of road - kaatiddag ti kalsada
swerved/swilrvd/ v pt nagsikko a lumiklik
tires /tirz/ n pl of tire ligay goma
total /tat'l/ n dagup pakadagupan
twisted /twst'id/,adjnakil-lo ; natiritir
unhurt /i1Whart/ adj saan a nasakitan wenno nadunor
vieW /vy6b/ n buya .
ri_x_212aelrl_112.21t11.2tpdSafety-Operation
Lift
apart /s-pairt/ adj agaddayu
apply /04-p1i/ v. ipakat
arching farch'rng/ n agkubbo
arms /arms/ n pl of arm takkiag braso
basic rules - dagiti kangrunaannga annuroten
bend /bilnd/ v agrukbab agkubbo
beside /bi-sid/ prep ti abay
body allignmentpanangintar iti bagi
boxes/b6ksqs/ n pl of box kiton ; palko
briefcases/br4f'kNs'is/ n pl of briefcase
bassit a maleta
bundle /b(ind'l/ n tampong ; bungon
center weight - ti akintengnga wennobalanse iti bagi
centered /s4nthSird/ adj naipatengnqa
chock-full - napnb unay
close to - asideg iti
closet /k16e1t/ n bassit a siled a pagidulinan ti kawkawwes
VIII
Tally-balancedburdens.- agpada a padagsen ti agsumbangir
a takkiag a panagbagk;it wenno panagawit 4
ergpt /i-rgkt/ adj nalinteg ; hatAder
forward /fer'vMrd/ adj agpasango ; pumasango
(to) get off the ground - agbagkat ti maysa a banag manipud
iti daga wenno sueloa
-gradually /graj'ab-fal'U/ adv saggabassit
grasp /gr3sp/ v iggaman ; petpetan, k
handle /11116'1/ v kabaelan.nga aramiden wenho baqkaten
heave to ho 7 bagkaten ; itag-ay : ipanqato
hints /hints/ n pl Of hint bilbilin a pangiturong.
hips /hYps/ n pl.cf hip pading-pading ; patong
in line with nailinya wenno nakaintar iti
knees /nVs/ n pl of knee tumeng
legs /11gs/ n pl of leg gurong
lift /lrft/ v itag-ay ; ipangato ; bagkaten
mailltain /man-t3n/ v tenglen p
objects /&*jrkts/ n pl of object banbanag
opposite Pip'a-zrt/ adj kasupadi ; kasungani
plan /plgn/ n. g.akat ; panggep
possible /pes';-bladj mabalin .
prevents /pri-v&ts/ v 3 d per sing salakniban ; lappedah
pull /p1(11/ v guyoden ; utduten P1, 4
puts you flat on your back 7 mapaiddaka 1 matumbaka
raising /rSzi.ing/ n gerund panangitag-ay ; panangi-ngato
require /rt-kwir/ v makasapul
shelf /shglf/ n estante
shift fshift/ v iyalis
shopping bags - supot a pagikabilan ti ginatgatang.a
side /cad/ n sikigan a diana
spine /spTil/ n duri ; ti tulang ti bukot
59
straight /strSt/ adj nalinteg_
straightening /strat'n'ng/ n pananglinteg
strain /stran/ n napigsa a kabaelan panangpilit ti bagi
suitcases /s5btlasq.S/ n p1 of suitcase maleta
tactics /tIk'tYks/ n pl of tactic wagas
things /thrngs/ n pl of thing banbanag
tip yqu off your toes - matumba
uppei body - ti akinngato a paset ti bagi
upwards /4"werdz/ adv agpdngatg.
waist /wEst/ n siket sibet
weigh AkS, n dagsen ; kadagsen
piscellaneous Transiationsl
Trl (F1LL;pG OyT
Directions:
A REPAIR BID.F.ORM)
Sungbatan iti pormas nga useren ngaagpatarimaan iti lugan dita sumaruno a
nga agusar.kadagiti impormasyon ngaadda iti- salaysay nga, "Getting A CarRepaired".
' 4 .
t.,Tr2 GF4LING OUT A REPAIR BID FORM)
.16.iwct.ionst SungbAan iti pormas nqa usaren ngaagpatarimaan iti lugan vita sumaruno apanid nga agusar kadagiti.impormasyon nga
. Sqfadda iti salaysay nga, "Gettlng A CarRepaired".
F
Tys (tOMPREHENSIOU)
Agusar iti banag nga adda Vneg iti t/ase wennomangitugot ti sdmagmamano a banag,ethanipud*ti balay.Tungpalen dagiti bilbilin nga add? iti bAbasaen maipanggep
NOiriti panagbigkat, panangawit, ken panangiduron kadagitibanb anag.
,
(2..s
6 960
Tr4 (COMPREHENSION LINES AND SHAPES)
WORD PUZZLE
viu
Sapulen dagiti kompleto a sao nga adda iti kuadrado.Dagitoy a sasao ket mabalin nga agpabpababa wennoagpangpaegato. Saanmo a padasen a sapulen dagiti sasao.nga saan a naglinteg ti panakaurnosda. Lawlawen ngaugesan dagiti masapulam a sasao. Sapulen dagiti sasaonga inadalmo kadagiti napalabas a leksion kas dagiti, to,in from ken between.
7061
UNIT IX
"THE NUMBER IS IN YOUR DIRECTORY"
1Dulta
Ditoy maikasiyam a paset, mangaramidka iti maysa ngalistaan dagiti numero ti telepono para iti Xsla a Mahimahi.Bayat iti panangaramidmo ti daytoy a listaan, asaasem dagitisumaganad a kinalaing:
.1. Panangurnos kadagiti sasao iti urnos nga abesedario.'2. Panangbigbig kadagiti umuna, akintengnga, ken maudi
a nagan'..
Q. Pananghigbig kadagiti naipaababa.a sasao-nga adda,iti listaan dagiti numero ti telepono.
4. Panangbigbigkadagiti numero iti telepono kenpanangawat kadagiti gandat dagitoy.
No malpasmon daytoy a leksion:masapul a kabaelam ngausaren a nalaing dayta kabukbukodari a listaan (telephonedirectory). Iti panangurnos kadagiti sasao ket masapul amakatulong kenka kadagiti sabali pay nga araramid p dagitisasao ket kasapulan,a maurnos. Ras pangngarigan, masapul a.kabael,am nga usaren a nadardaras iti diksiona4b nga Ingles,ken kabaelam iti agurnos kadagiti pappapel kalpasan itipanangkompletom kadaytoy a paset.
Maadalmo met ditoy a paset dagiti adu a sasao nqa Inglespara iti kakabagyan, ken.basaem dagiti ababa a salaysaymaipanggep kadagiti pamilia nga'Amerikano.
NOTE: Masapul a maawatam no kasano iti mangurnos kadagitessasao sakbay nga agpatuloyka dita maikasangapulo a paset.Dita maikasangpulo a paset, mapanka agadal idiay pagbasaanti libro (library). Maduktalam nga iti pananqawatmo itipanangurnos kaà,agiti sasao ket agbalin met a nalaklaka itipanangaramatmo ti pagbasaan.
71
flocabulary/Phraseg
'Make A Telephone Directory
alphabet /Nl'fa-bet/ n abesedario
alphabetical order - pennakaurnos a kas lortos ti abesedario
dam.alphabeti4ing-/X1'fP-bZ'tTzling/ v prp panangurnos a kas.
Nabesedario
IX
answer key - (libro) a'pagkitaan kadagiti sungbat dagiti
salsaludsod wenno palesaasan .
begin /br-gin/ v mangrugi irUgi ; mangipunganay
choose /c1166z/ v pilyen
committee fka-mreF/ n tinong pagtitipongal
directly below - sumarsaruho a dagus
divide /d1-vitlif v agbibingay aglalasin
exchange /gks'chSnj/ n. numero iti telepono
follows /f8l'ös'/ v 3rd per sing sumarsaruno ; sumacianad
husband /htfz'bnd/ n asawa a lalakf
initials /1"nrsh'Qls/ n pl of initial dagiti umuna a letra
ti nagan
(is) listed under - naitista (iti babaen1 ti)
e
lives flivz/ v 3rd per sing agtaeng agyan
make-u mrlk-ap/ v .mangaramid agaramid
mid le names - dagiti akintengnga a nagan
paid /p3c1/ v pt nagbayad
shops /shtlps/ n pl of shop tiendaan
teams /tfts/ n pl of team timpuyog ; bunggoy.; grufle
telephone directory - listaan dagiti numero ti telepono
text /t%kst/ n libro pagbasaan (nga adalen)
72
63
,Vilscellaneous TranslationQ
I X
Trl (MAKE A TELEPHONE DIRECTORY)
2. Iti laeng nagan ti asawa a lalaki (wenno ama)iti maikabil iti listaan dagiti numero ti telepono noagkakabbalay iti maysa a pamilia.
Maysa laeng iti teleponoda Jim Johnson kenVictoriano Cruz idiay balayda (kitaen iti listaan kadagitipanid 215-1.7), ngem kayatda a mailista ti naganda a duaiti listaan dagiti numero ti telepono. Nagbayadda itinasurok a $2.00 iti kompania ti telepono ken nailista. tinaganda a dua.
Dagiti doktor nga adda MD kalpasan ti nagandaket nailista iti numero ti opisinada sakbay ti numeroiti pagtaenganda (balay) . (Kitaen dagiti pangngariqan
sumaruno a panid.)
-Tr2 (CULTURAL EXPLORATION: RELATIVES)
Adda manmand a sao nga Ingles para iti kabagyan.Iti sumaruno a chart ket mangiladawan kadagiti kadawyana sao nqa Ingles para kadaqiti kabagyan.
Kitaen ti sao nqa you (sika) nqa adda iti chart.Dagiti sao pare iti tunggal maysa a tao nga adda ditachart ket mangipakita iti nagkabagyananyo ti dayta nqatao. Kas pangngarigan, ti kabsat ti inam ket uncle(uliteg). Agparang daytoy a sao (uncle) gapu faiiudaytoy ti sao a mangiladawan ti panakikabagyanna kenka.Ken, dagiti grandparents (apong) ket isuda dagiti amaken ina ti inam. Agpareng daytoy a sao gapu ta daytoyti panakikabagyanna kenka.
(Adda iti chart dita sumaruno a panid.)
64
(grandfather's (grandmother's. (grandfather's (grandmother's'parents) parents) parents') parents)
great-grandparents
grandpalrents
1 N.uncles father aunts
cousins
\1/4
cousins
great-granhparents
grandparents
uncles moilher aunts
cousins
brothers S-i-aers rY&fl brothers sisters
Your spouser Ilhusband or wife)
daughters-in-lawl.--sons daughtrs---sons-in-law4
granlidren grandettildren
Your spouse's mother is your mother-in-law.
Your spouse's father is your father-in-law.
Your spouse's brother is your
Your spouse's sister is your
S.
Ix
AMERICAN FAMILIES
Ditoy Estados Unidos, adu dagiti babassit a pamilia.Masansan a dagiti annak-ket umadayuda manipud iti sidongdagiti nagannak tapno mangrugida iti kabukbukodanda.apamilia: Masansan a ti pamilia ket binukel dagitiagassawa ken dagiti annakda. Mabalin met nga agaddayuiti pagtadngan dagitoy bassit a pamilia. Adu met dagitiannak a saanda unay nga amammo dagiti apongda wenno ikit,
uliteg ken kasinsinda.
Adda dagiti sumagmamano a pamilia a kabbalayda dagitlapongda. Ngem masansan nga adda bukodda a balay uray nokalugaranda dagiti annakda.
Ditoy Hawaii,'agaasiddeg dagiti pagtaengan dagiti
annak ken dagiti nagannak. Ti gapuna daytoy ket itiestado nga Hawaii ket bassit a lugar ken adu dagiti taonga agayat nga agtaeng ditoy. Ken, adda met napigsa abilegsti biag maipapan kadagiti tao nga Oriental tapno
dagiti tao ket isuda ti akinrebbeng a mangkiti-kenmangaywan kadagiti nagannak kadakuada. Masansan a dagitiapong ket adda kabukbukodanda a balay. Mabalin met ngaagaywanda kadagiti apo no mapan agtrabaho dagiti nagannak.
7465
VOCABULARY
Dagiti sac, para kadagiti kabagyan.
your father's parentsyour mother's parents
lyour parents
yyour,-Fither'sour mother's brothers
lour ath-gr7W-gr'S e sour mothee's sisters
lyour sibTIKJ-S_
Iyoui-Uncles' children.]
1-17E$uf aun-ETT-C ren
Sao a pangawag
A
=I
your grandparents,grandfather &
grandmother.
'
t__lyour father & motbeil
[Youruncles
your uncles-
your brotherssisters
pour cousins
[your cousins
14,
Usaren dagiti ubbing dagiti sumaganad sao apangawag kadagiti nagannak kadakuada:
fatherdaddydadpoppa, papa
mothermommymommamama
.Yfrsaren dagiti sumaganad a sao para kadagiti apong:
grandfathergranddad'k.granddadkly.grandpa
grandmothergrandmatutu (Hawaiian)grandmama
.Usaren dagitl sumaganad a sao para kadagiti ikitke's uliteg:
uncle if first nameUncl.e. Bob
aunt 4- first nameAunt Helen
Pasaray usaren iti auntie (ikit) para kadagitibabbai a nataengan nga asideg a gayyem uray saan akabagyan isuna.
I X
el
66
Masansan nga ayagan dagiti kasinsin ti umuna anaganda. Dagiti dadduma ket agusar ti pangawag a,cousin (kasinsin) umuna a nagan; kas iti, Cousin Sarah,Cousin Mike. Ngem masansan nga awagan laeng dagitikasinsin ti umuna a naganda.
.Tr3 (COMPREHENSION)
Pagpadisen iti urnos ti pamilia nga Amerikano kenti pamilia ti lugar a nakayannakam. Pagsaritaan ditaunegti klase dagiti pagpadaan ken paggidiatan dagitoy.Iti kadi pangnagan kadagiti kakabagyan ket narikrikutngem dagiti pangnagan para kadagiti Amerikano? Adukadi dagiti sabasabali a nagnagan para iti ina ken ama.
.1
xx
7 6
67
UNIT X
ONE FOR THE BOOKS
*Ditoy maikasangapulo a paset, adalem dagiti banbanag
maipanggep iti panangsapul.ken panangusar kadagiti libro.Iti umuna a past ket maipanggep kadagiti libro a ktabasaen.Adalem dagiti sae. nga Ingles para kadagiti paspaset itilibro. Adalem ken mailn-ammom iti maysa a libro sakbay abasaem.daytoy.
Dita maikadua a paset iti leksion, mapanka agadal idiaylugar a pagbasaan iti librollibrary) ken' adalem no kasano ,
nga usaren dagiti adu nga libro ken babasaen a mabalinmonga aramaten ken kasapulam. No mhlpasmon daytoy a pasetmasapul a kabaelam nga aramaten dagitoy sumaganad a banbanaga pakasarakam kadagiti kasapulan nga,impormasyon:
1. The Card Catalog2. Pamphlet Files3. Reader's Guide to Periodical Literature-4. Picture Files
(Adda kaiyulugan dagitoy dita listaan ti sasao nga adda
kadagiti sumaganad panid.)
NOTE: Ditoy a paset, kasapulan nga awatem no kasano itipanangurnos kadagiti sasao tapno nalaklaka panangaramatmoiti lugar a pagbasaan.dagiti masapulmo iti agasaasmaipanggep ti panangurnos kadagiti Aro, adalem ti maikasiyama leksion ken aramidem wenno asaasem dagiti.araramid ngd addaiti leksion Maipanggep ti telepono ken listaan dagiti numeroti telepono.
tiocabulary/Phrasesi
Getting Acquainted With A Textbook
answers /Xn'sorz/ n pl of answer dagiti sungsungbat
author /8'.thUr/.n mannurat ; nangisurat
chapters /chIp't7rs/ n pl of chapter dagiti kapitulo
Jks-lektV v tiponeri alikuMkumen
'41opyright /k6p16-rtt/ n kalintegan iti libro
attts /Wks/ n pl of dot dagiti tulnek
editor /4d1,4-t.ar/ n- mannarawidwid ti warnakan
figures-/frg'y9rs/ n pl of figure dagiti ladawan
get acquainted with - makiam-ammo ; maam-ammo
glc4sary /g1Spie-r6/ n nakatiponan dagiti nailawlawag a sao
headigs 7h 6d4I'llgs/ n pl of Woking dagiti pangrugian ; paulo
- index /in'aisin'.smangitudo ti pagkitaan
°information /intfii'shn/ n pakaammo pakdaar impormasyon
interesting iiint;.( adj makaay-ayo
-Italics /i-tIl'iks/ n pl of italic dagiti naisurat ti sabrai
nga letra
look through - *itaen manipud kadagiti..
marked /mIrkda/ V passive namarkaan
numberea /ntm'tard'/ v passive naikkan iti numero
once "Ana/ adv maminsan laeng
page number - numer6 iti panid (dagiti libro)
poem /p115"46/ n Ndaniw
poetry /p8-tr5/ n dandaniw
preface /pr4'fia/ n pangirugi iti sinuratan
printed /print'id/ v pasOve naimprenta
printing dates - dagiti peltia a panaiaimprenta
published /prib'lIshdV v.passiVe naisaknap ; naiwarnak
publisher /pUb'lrsh'29T/ n ti agisaknap.,; agiwarnak1,
6
69
recognize /rgk-gsniz/ v mabigbig ammuen
review /ri-vy66/ v panangasaas panangammiris
self-check test - panangasaas (eksamen) iti bagi
table of contents iti mangitudo kadagiti pagkitaan kadagiti
libro
textbook /tgkseb6,&/ n libro a pagbasaan ken pagadalan
thumb through ukraden dagiti panid ti libro babaen ti
ramramay
title /tIt'l/ n titulo paulo
Underlined /dn'dPr-lind/ v passive naugesan.; nalinyaan
up-to-date /dp-ta-dat/ adj kankanayon hga apag-isu ti
pettiana ; di maladaw
useful /y6bz'fdl/ adj masapul adu't pakasapulanna wenno
pakaaramatanna
written /rien/ v passive naisurat
wrote /r5t/ v pt of write insurat naisurat
Using The Library
artacles /ar'ti-kRis/ n pl of article, banbanag a naisurat
artikulo
available /0-va-'10-bal/ adj mabalin a gun-olen ; mabalin a
maawat
aware of - siaalibtag sisisiput
borrow /b6r'd/ v buloden bumulod
bound /bound/ v passive of bind naakkuban wenno nagtitipon
kas iti libro
card catalog - katalogo dagiti kard
coXlege /kbl'rj/ n kolehio
copies ilecip'4s/ n pl of copy dagiti kopya
film strips - dagiti pelikula
imaginable /1-mg)'a-np-b,Pl/ adj mabalin a patta-pattaen
70
-interested /In'triat'id/ adj mangayangay maayayo
librarian /11"-brgr'd-m/ n agimaton ti nakaipenpenan dagiti
libro
library fli-brer'd/ n penpen dagiti libro lugar a pagbasaan
ken pagadalan
magazines /mXg'-24ns/ n.pl of magazine dagiti warnakan ti
sapasap a babasaen
material /ma-ttr'U-al/ n aruaten-
microfilm /m1"kr2.-frImY n dagiti kababassitan a pelikula
movies /mon'vErii n pl of movie dagiti sine we'nno pelikula
newspaper /n/y/65z'O"var/ n warnakan diaryo
pamphlets /pXM'flits/ h pl of pamphlet dagiti naingpis ken
ababa a babasaen
pamphlet file - urnos dagiti babasaep a naingpis ken ababa
Periodical Literature - dagiti babasaen wenno wArnakan
public /pUb'lik/ adj maipapan ti pagilian
puppet show 7 dagiti pabuya a babassit a munieka (sinan-tao)
Reader's Guide ti mangiturong kadagiti agbasa
records /rek'rdz/ n pl of record dagiti plaka
reference /r4f'ar-ns/ n reperensia pagkitaan ken
pangpaneknekan
shelves /shnvz/ n pl of 'shelf dagiti estante
specially tra,ined people dagiti tao naa.adanlaisangsangayan
a.nagsanayan wenno kinalaingda
subject /sbb'jgktV n topiko banag nga ammirisen
take plac sukatan sublatan
topic //tio ik/ n topiko banag nga ammirisen wenno saritaen
University yWn.P-viles4-t6/ n unibersidad kangatuan a
pagadLan
videotapes /vfd'e--15'taps/ n pl of videotape dagiti pelikula
Q....
71
, ,
4
P4ascellaneous Translationsl
Trl (COMPREHENSION) .
20. Basaen dagiti sumargaruno a lio§taan. Basaen'iti
listaan nga addaan numekOna'nga (1-8). Basaen iti
iistaan nga ad4a4n 1etrana ngel(a7o). Iparis dagiti
paset ti libro nga adda iti kahawan ken dagitipakpakaamo (impormasyon) nga addo iti katigid.Naaramidden iti umuna nga bilang a pagkitaam.
.P
Tr2 (VOCABULARY)t,
Ilawlawag ti kaipapanan dagiti samarsaruno a sao.
Naited dagiti pangngarigan a sarita para ti tunggal sap.
Mabalin a kayatmonga asaasen nga,isurt dagiti sabali
a pancingarigan.
if
3
a
0
y.
72
PREI.qEWI
UNIT XI
HELP WANTED /MALE & FEMALE
'Ow
Maadalmo ditoy maikasangapulo ket maysa'a paset nokasano iti aqsspul wenno agbirok iti.pagsaadan ken no kasanoiti agsagana a *mpan makisarita tilagA-4ted-saad. Nomalpasmon,daytoy. a paset, masapui hga ammom no kasano ngaaramideh dagiti kumaganad:
1. Suratan iti maysa nqa aqit-ited-saad nga agkiddawiti pormas.
2. Mangsungbat kadagiti pormas iti pagsaadan nga awanrirona.
3. Mangurnos ken mangdalimanet kadagiti pappapeles'akasapulam iti.panagslpul iti saad.
4. Manqaramid iti surat maipanggep kadagi,ti nagadalamken dagiti napalabas a nagsaadam (rgsum6)..
S.. Agsagana a mapan makisarita it1 agit-ited-saad.6. Aqusar iti lugar a pagbasaan, it1 warnakan'ken
iti apisina a Pagsapulan saad. .
Masapul nga addaanka kadagiti sumaganad no malpasmon
daytoy a paset:.
1. Maysa a pormas (a pangkiddawliti saa4 anasungbatamnqa awan rirona.
2. Maysa nga sUrat a pangrekomendar.3. Maysa nga nagan iti ta6 nga usarem nga agrekomendar
kenka.4. Maysa nga naimakinilya a surat iti nagadalam ken
nagsaadam nga awan rirona.
Kasapulan unay dagitoy nga impormasyon nqa adda alto
a paset. Masapul nqa idulinmo daytoy a paset iti leksiontapno addanto usarem no agsapulka iti saad kadagiti
.
masangwanan a tiempo.
.*
7 3
.82
Is
4
,
Application Forms
accur:Ite
advertiVtd /Sd'u,r-tr
applicants Alp'1,t7.k.-41
pagsaadan t.
awan kurang wenno riro
passive naiwarnak; naiwaragawag
of applicant ti!'agdawdawat iti
application forms - dagiti pormas nga usaren nga agdaWat
iti pagSaadan
ask (for a job application) in writing 7 agsurat nga agdawat
ti pormas nga. usaren p pagdawat ti trabaho.
edUdation /*el'oo-ka'sh,n/ n ti inadal
.employers n pl of employer dagiti agpatrabkho;
akinkua ti pagtrabahuans:
employment /6M-ploi'mcgit/ n pagsapulan; pagtrabahuan
ekcperience n.. kapadasan
4 interested /1.-n'trrse1'd/ v pt of interest "iflangayangay
interviewer /In't6r-vy6Cr/ n ti agsaludsod wenno makisarita
messy /cvls'6"/ adj nawaratsaan a nalinis
neat /het/ adj nadalus ken naurnos, .
personnel departments - ti benneWiti kompamia a pagdatpatan.
ti saad
sample /sam'p,il/ n
skiAls /skils/ n pl
tcli get fo know you -
'straining /tran'tng/
pangiparancv pacipakpakita
of ski4l dagiti kinalain4tapno maam-ammoka
n panagsanay; pagsanayan
whoever /116b-4v',..r/ pron sino man
Emp:loyment AppliciEion Forms
abitlitv kabaelan
aCcount /-kount/ v ilawlawa9 iti pangokoman
ages of dependentis - tawen dagiti anak ken ti asawa
authorize /-th,-riz/ v itdan pannakabalin; pusgan
belief /bi-ldf'/ n pammati
beneficial /4&0,..-frsh4,-)1/1Adj ,makapaimbag; makatulong
cause /k6z/n gapui punganay ,
character far'rk-ePrin kababalin; gagangay ti kinatao
choosing /chboz'i'ng/ n gerund panangpili
44 .
gr. 110.
-
74
civic organizations - pagkakaduaan dagiti umili
.color eyes - maris dagiti mata..J?
_.cOrof-Kiiir - maris ti buok
companies /kdm"p;--na/ n pl of.vomPany dagiti kompania;
baray a pagtrabahuan
conduct /k3n-dt"/ n kadawyaWngali
craft skills - kinalaing kadagiti aramld
damage /(156"5..)/ n. dadael
degree /dY-grU"/ n -ti nalpas nga inadal iti kolehio
discharge Alis-charj"/ n panakaikkat (ti saad) .
, 0 .
'dismissal /dis-mYs'all/ n pangikkat..
dratt dlaisification - ragup wenno numero ti panakayab nga,.
agserbi iti hukbo a militar
driver's license - lisensia nga agmaneho
failing to pass - saan a makaruar (ti eksamen)1
false statement --ulbod a sarita
f1grade
co eted - greo a nalpas
,hereby hlr-bi"/ adv ditoy.a/nga so.
in connection with - a maibatai iti 'A.
In emergency notify'- ti karkarna a mapasamak pakaammuan ti.t.
indimidua1sgtngd606-45:jo0-01/ n pl of individual dAgiti tao
knowledge /n251.'1j/ n pannakaammo
liability /.11.1.4-bYl)-tal n panegsungbat ti nagbasulan
Itcensed physician - doktor a lisensiado
major ilma"jr/ n ti,inadal
married /11*"&d,:" adj naisawaan
marital status - kasasaa4 no naasawaan wenno saan
le material fact - pudno a banbanag
matters /mg"ti-.4rF/ n pl of matter banbanag
military /mtlV-thr"6/ n hukbo
natlonal guard ifiguardia ii pagilian (hukbo)
nature of work at 9tart /leaving - kita ti trabaho idi mangrugi/
immalis
-number of dependents - bilang dagiti anak (maraman ti asawa)
omission /d-mTsh'On/.n di-inraman
opinion /5-prn'n/ n kapaitunutan
permanent resident alien - Vico sabali a daga nga agnanayon
nga agtaeng iti sabali nqa iii
personal references - dagiti,mangpaneknek,iti kStataom
XI75
No
physical defects - dagiti kakurvngan iti bagi
physicil limitationS - dagiti pagpatinggaan a mabalin hga
aramiden iti bagi
position desired - ti kayatan a saad wenno.ranggo
professional /prf.,Sh'..",m-a/ adL.addaan inadal wenno galad
glialifications /kwalle.Fi-eij-kPshe.n/ n pl of qualification dagiti
gaLtd: adal
reason for leaving- rason
rejection /r1-je'k'shr.,n/ n panangumpi
release /ri.-ls'/ v wayaan,
reserved/ri-zurvd7 adj nailasin
resulting from - nagbanag-iti
:retained /r3:-t-ind'/ v passive n atengnged: naibati
salary /s51.'-r6/ n sueldo; tangdan
school activities.- dagiti aramid iti eskuel'a
separated /s....-rat'ta/ v pt of separated naisina; nairasin
shorthand speed - kapardas ti panagsurat iti ababa
signing /sin'tng/ n gerund panagpirma
single /sing'gZ-l/ adj .maymaysa; awan asawana
solicit /-lIS'it/ v gkiddaw; agdawat 1%spouse /spous'/ n asawa
state /stNt'/ v saritaenstart with last position - mangrugi ti kaudian a saad wenno
4ztrabaho
submit /a0b'mit/ v agrukbata-
sufficieAt /sCffl-ft"sh%iimt/ adj makaanay
technical /tA'ni-k.,l/ adj tekniko
typing speed - kapardas ti panagmakinilia
trade skill -okinalaing ti pagaramidan
unemployed /1111-6M'ploid/ adj .awanan laagsaadan
upon.request - iti panangkiddaw
U.S. citizen.- ti. umili.iti Estados Unidos
veteran /v4t'dr-9n/ n beterano
whatsoever /hio5t'sö-gv'3r/ pron uray ania man
widOwed /Wid'5d1/ adj. .nabalo
Your Job File
4t,accomplishmentd /cl-k8M'p1tsh-m;ht/ n pl of accomplisment
76
dagiti naaramid wenno naturpos
idkl(advertisements) 4ids/ n pl of ad dagiti pablaak; pakdaar
/54-prI4v, agkiddaw
assignment,A9-sTn'mOnt/ n naitudo nga aramiden
awards &11-weirdsV n pl of award dagiti gunguna
carelessness /ar'IZS-nes/ n panagtagubaya
certificates /sar-afq-krt/ n pl of certificate dagiti
mangpaneknek ti kababalin wenno kinataom
chronological Ardn'1-16pY-kei1/ adj naurnos iti
pannakapasamakna
church /cWarch/ n simbaan
oitizenship /srt'd:-z,:rn-shYp'/ n iii legal nga i1i iti maysa
a tao
t clearly-Altera*/ adv nalawag
committee/ k,o-m6t'E/ n tinong
compare /lcul-pi'rc/ v ip is
consfidential /k6n;f.-,-den adj ilimed
cop? /ktfp'e/ n tulad; kopya
courses /karsqs/ d pl of course dagiti kurso nga adalen
debating society - timpuyog-ti panagSalisal wennoc
panagsinnu at
diplomas /dr-pltims n pl of diploma dagiti diploma.
duplicated /d/y/5b'p1Y-kaitid/ v passive natulad; nakopia
errors far!dr/ n pl of error dagiti riro
even though - uray no
file n urnos-ti pappapel
follow /fel'ai/ v suroten,
fund drive - panagkampania ti panagurnong iti maisagut a kuarta
future employer - ti sumaruno nga agikabil ti.saad wendp ti
agpatrabaho,
honors /6/11C.Ts/ n pl of honor .dagiti gun-guna a pakaidaydayawan
how well you work - kasado ti kalaingmo nga agtrabaho
incoming patients - dagiti pasiente nga aw-awaten ti klinika
wenno osAtalindicate tin'a-kit',/ v itudo; ipasimudaag
instructions /in-s rk'shns/ n pl of instruction dagiti
bilbilin enno pinangiturong
job application usaren nga agkiddaw wenno agsapul ti
pagsaadan
XI77
..
job file - urnos ti pappapel maipapan ti trabaho wenno saad
jOb title- nagan iti saad wenno trabaho
leave oui - saan nga itipon; baybay-an
led /1Zd/ v pt pp-of lead intarong.. .
letter of recommendation -,surat a pagrekomendar
margins /mar%Pns/ n pl of margin dagiti law-ang iti aqsumbangirnga igid ti papal .
meet face-to-face - kasinnarak
ormista%es /mi-stSks'/ n pl of istake dagiti riro
neatlY /nUt.'16/ adv nadaaus ken naurnos
none/ran./ n awan
.order /6r'd,-,t/ n urnos ., .
organized /4r'gd-nizd'/ v passive naurnos 1
origdnal A4-rij'r.m-4/ aSj kaunaanT kabaruan.
perfect /Par'f640/ adj naan-anay; awan tegkurkuratiganna
perhaps /p:ir-hgPs'/ adv nalabit 4
, photo offset printihg - maysa .a kita ti panangimprenta
potential /pa-te.!n'shrolf adj mabalin a sumaruno nga...
priest../prEst/ n padi ..
print'..Zprihtiv agideppel; agimprenta
pri.bting company -.1Compania a pagimprentaan .
..ProOfre40./WaWied'/. v basaen t.apno maammuan dagiti riro
iredelved-/riLeavd',/ V. Passive naawa r
.rela'o.ves fi*co-trvs/ n pl of rela giti-kabagian
.resihne./rW631:m-a-V In'.ababa a surat maipan gep ti adal ken.*
sanay 'iti trciba.ho ,
. reverse /rt=Viirs4/ ad'i baliktad
review /fil-vy66',/ v asaasen; ammirisen
'rewrite /rF-rre/ v isutat manen
'science /sins/ n siensia
space /spas/ n law7ang.
swecialized /sp6sh'alf-lTzd%/ v passive nangipangpangruna .
.:.-.
spelling ,fispn'Ing/:ii,gerund panangisao*kadagiti, letra ti sao
statlonary store - tOptlaan kadagipi aramaten ti opisina'
' Suicide Crisis Center';7 pagawatawkgdagiti tao a kayat a.
mangpapatay e4 bagilla-: '.i
summary /?-r6/ n:.nakatitikkan:':'
0
.
temple /tt4Op,01/ n tamplo; simbaan'" . r
XI0,.
70
translator /tans-Ilittr/ n pam i4log (iti sabali a pagsasao)
tyPe v imakinilia
unless AlivIe4/ conj' malaksid
up-to-date - kankanayon nga apagisu
vocationa1/va-k34shOn'a1i adj ti aramid
volunteer work arramid nga itukonna ti bagina
wide /void/ adj nalawa
worked closely with - agdanggay nga agtrabaho
working life panawen iti biag a mangmangged wenno agtratrabaho.
.xero.lt 'copy -0(opia ( a naaramid ti makina a Nxerox"0,
, xerox machines - dagiti makina nqa aqaramid 4kadagiti kovia
. Tips For A Successful-Interview
allow /e-lou/ v ipaiubos
aloha shirt - kamiseta
appropriate /0-pr5'pre-Ii/ adj maitutop; maibagay
articles /dr'tl-kOls/ n pl of article banbanag a naisurat
as muc as you can- ti kabaelam nga araMiden
.bilingu ism /bi-lling'qwr7)/1./z'dm/ n dua ti pagsasao
bright / tit/ a4j narangrang
building Lbil'ding/ n patakder
casually /khzhqTal-;016/adv gagangay
chew /choo/ V ngalngalen
cigarette /sig'-rt!/ n sigariIyo
collect your thopghts alikumkumen ti kapanunutan
comb /köm/ v sagaysayen
comfortably /kgm'fr-:ts-bUV adv nanam-ay
conservatively /k.n-sar'-tiv'1E1 Jv saan unay a moderno
costume jewelry - saan a pudno nga alahas
dart /d'ark/ adj ndngisit (a maris)
discuss Alts-kas*/ v' paglilinnawagan
dress /dprgs/ v agkawwes
dress shirt kamiseta
edge /6/ n igiç'
.
elaborate haird& dagiti napalalot' pintas a palnakaurnos
ti bupk,
empha4lze /4m't;-sit'/ v ipapigsa wenno iyunay-unay
. 10b.
a
XI 79,
4
enthusiastic /cM-thOb'ze-gz'tik/ adjnangay.nigay
except iteX-s'ePt'/ conj mal'aksid
financial distri.ct put-0c daqiti lugar a paysaadan kas kadagiti
bangko
find out.010 ammuen
floor /-flOY/ n suedo
fteshly shAed - kabarbarbas
A, future plans - daqiti pangpanggepen nqa acamiden wenno piano
generally /fen'.-l'es/ adv sapasap
grbet /gre-t/ v kablaawan
qum /gUm/ n kendi a kasla goma
heavy make7up -,napuskol ti pulbos wenno paqpapintas iti rupa
hire /111-r/ v awaten ti saad
impression cim-prshecJn/ n kapanunutan a pagarup
in case kas panqngarigan
issUes /1Sh'05z/ n pl of issue kopia daqiti Warnakan
la:p /Ulu,/ n saklc4
local newspilier warnakan iti in-leg la ti purok
long sleeved atiddaq a manggas.
match /maCh/ v ipadis
mar mean the difference - mabalin a sabali ti kaipapananna
miniskirts /mIn'e,-skiirts/ n pl of miniskirt nakiting unay a
116
palda
muumuus,/m6o-meids/ n Hawalian ciord'kawwes ti babbai
nervous /nar'v.:..s/ adl *agnerbios
offers /.&1E4.xs,./ v 3rd per sing idiaya
pair of slacks pantalon
part-time work- saad a saan a uhtlo nqa oras
party clothes kawwes a para palaya
Vositive points - dagiCi nasayaat a banbanag (mhipanggep.ti
3/4maysa a tao)
prpject /prErrnt'/ n proyekto
publkc library - pagbasaan dagiti umili
par,se /pars/ 6 petaka
. reving blbuse masarsarang
sales positiop - saad panaglako
sINcles /shffds'7 n pl of shade dagiti maris:
short, sleeved - ababa a manggasa
4
me"
80
.. .. :.
1 nadasigdasig. ;
.
4. .
-*
,t
i 6
s.. Fl ,...%71
r $1.
-4.110,
\. ,\
,
signal ./sig'nair n pAgilasir3an',.
socks /sacs/ n p1 of pock _dagiti medias.
s'Moke /sm6k/ v, agsigariIim ' -
sp6rts jlacket -.t.saketaV.
still /sin/ adj natainci
strong cologne (perfume)- mapigh (ti angotna) a bangbanglo
successful,/seA-s'44'ail/ adj 'nagballigit
.suit /rot/ n terno-
tailored pants "nalpadait a pantalon .
tie your hait'back r puuggos'en ti buok
tight Art/ adj nairdt
tips /t4s/ n pl qf tip dagiti.sao a pana-magannad
trafficjam nakaro a trapiko
travel time.- oiaa i panaghiahe \;t
1.1170:-.to-date suit - saan a kadaanan a 'terno.
wear /warii.v agusari agikabil
whether---or not 4 no---went4 sadn.
Working conditions - kasauaad iti panagtrabaho..
visit /vis'it/ v Aunarungkart!-
worn'/warn/.v pp of\wear inkawwes
Where To Look.,For A Job-
.; ,`
actively look for a joh-.kank'anayOn nga agsapsapgl iti trahaho
Advantage /ad-vAn'tij/ n .gundawayi pagimimbagah
adWertiser /Wirtitr-ti-z° r? n. .ti agiwarwarnak
advertising /Aivar-tiz'ing/ %;\ prp agiwarwArnak
agehoiei /n-s/ n pl -of 4londy dagiti pagaWatan wenn°
agensia
'attorney /3-tart-he/ n abogaclo 1
besides./b-sIdz/ adv ualaksid,
-..bilingual pro,graM.7.. proyekto a nggep kapgiti Addaan
. . drioa.kita tilpagsasao.
bilingual aides.- dagiti kathlongdn a makasao.iti. dua a kita
. ti pagSaiao. .. .
4amber of cOmmette. tarlpriong,dagiti tdo a mangpatpataray, \
, . . . Y .
. .. kada4ifii-pagOapulan wenno pangngedancl'assIfied.yfarliop-fTati v paSsive used as an adj napagtitipont
Ft
wt.
-;
t,ta.11V:
a
commurtity, :OV.0.1;.netltat,431-long,ap')caittaVsa. -7 'rag'4, - ' =
-
compote '11C-)M-pali,. s: 4*.
compla 1.4.0pn.q
e.confidews- Z`%ri. ' . - ., . `;'''4k0111.;.f
contract -/k2Stl` t-tr..t'-'..../.. k0.41-ogetf'`.`erimina 42,R.I. 'Of :12411 i'tbsisrrV ''Isciato:i.'4,4:..11,4ith,0,40. .:' ; ; 0 S... 4t
,,, . ;Deprttpent 44.....altor Betin44.;,. tj. .
,t . :; :CiLpend -
4.c..417,1thir-i'.*11Wc:s4P',421Pitti
s t ri t s /411.5' .p.i.trOk ;
empl'oySwIr of p.4)41424t):ab"rribb..3..!Akiln. 'Wad.
ad4ii, :- : .' 't ",
xparTdingteSk-sta.and4,fiv/ °e'xi341121'.,;34ittlalv).alilfe.1 ;*!.titroucift';-. mAaradr .
.
.t.fec:ter-4.1.0taVepqmenE7-''.golc3j..crno..iti. .Estado..111iii:tos. . . . .1foe-.,g/ -.rt aric4dan. ;.:
ftelds -acts.4'h'rils,of, f.,1641,. . tla4r-Ale ,. -sr ..**;
financqs rt sda'git.i*panaggas. ' s ILI$. ,.
t it r,ta (
el:4n pa,ri.141.41fr tiNk40A'. QtAg.; -
. :
* .1.1afic11-*'ok Itilri4`..04.571(;/:. ;1:4,blIo:a ,.'". :boa lt1;'aid4:1; Fe5 t i
';:,'hu resourFoSscree ,41114.-ig.*4..
tiii6itsi*,/: 4 11:::44baiiii!,` =
instt\P±011. /1-40-gte,s/Yjr*'341h"..1- '14\i'Pe'l '.% issued, by - .
-.; . ..
jtif? co'unsetl:_tars.'.7...ga44.,tiiang'ba,(ybakk.siptli:144.64e40.71,t1::-..e0,14ititx;- .: .}ob --.rianag:440.1). ti .' ! .job 'market digtit.i. P2i94/41.*7. . . -!:".1:-
.14tcheik frap.-.-. leatxklOhgan. ti: -. ,, - '-
labor /1Vb.z=r7..ii araMid.. ". , t,
casa .rialcatPeriati...';UAW-1.:V.2! :A
.
pa4basaan, . .
f.
5
5 , ..5
. ,
4( licenses /11'62ins'rs/ n pl of license dagitk:iisensia
."-glocal government - gobierno iti unct.) -la .ti purok
newspaper /n/y/a5s-pEpPr/ n..warnakieh . : ,
occasionally 9-k'Slzhan'a1-ff/ .spipaiuinsa; no da4duma
occUpational outlook - mainanama kadagi.O. saad .
'operate /5'py.)-rift"/ v :papagnaen. -2'.:..'.. 4.. l ... ...opportunities /es`per-t.t./y/4..".nttrs/ n pl of opPortuni4
, .. dagiti gundaway * .. .ordeal /6i-dZi./ n nainget a..kapa44an
-periai'ts /par.lia.it.s/ v 3p4 -. per:-sing ip'slubos...
.
persOnal details .-."..lagiti banbanag- thaipapan iti kinataom...
:. placement center' -'. benneg nga agikabil.ti pagsasdan, ., ,
prld :/prr,te!,414,/ .10, aginkukuna .
.'; proatiCti /PeadC:oktlin pi of prodUct dagiti naPaadda...... . .. ..
P';iaV:- ide/prei-viras'/.y. 3rd Per. sipq iiidezi ti: kasaPulan..ibublicationS: /l.q-kl'ihOnS/ n pl +of publidation dagiti
. .. ....,' warkakan .. ; `. .0 . '
'I.
. :publiShs /pt:11-sh-rs/ v 3rd per sing agiwarnak.. ...
purposes /pur'pc)s'is/ n pl. of purpose dagiti gandat; tarigagay
register /rejit-Str/ v ilistat.irehistro *., .1/4'
a.rob /ilk)/ v agtakaw . , ..
rushed /11.1Shd'/' v pt pp of rush-"nagdaras....
,., T.. .. ..
` scarce /skgrs/ adj narigat a sapulen; manznfino --- 'services /stir'vrse is/ n pl of sOrvi6e digiti panagserbi -.spOnsored /sp6n'sard'/ v passive ,nanglmaton
. ...,..
... ., stato-wide system - ti. urnes a .pata ti 'amin nga eAado`
':i. . 4.--*
... -'irtatistias. -./st.9-trs'tYksA. n estadistiko .
Strangers /stra-n',j1.1rs/ n p1 of -stranger dagiti saan.nga am-am=
'euggeliions Ai& -jes'cbans',/ n pl of suggeSticin dagiti
.'.. :singaskng; wayat .C
r. .t.01.eplIone .,dirpe.tory - listaan dagiti numerb,.iti telePono
,.''''Ill'atrIOwn / 'noi'/ adj saan nga am-ammo :
yellow pages - dagiti amarilyo a panid ti direktoryo ti telepono. .
, , ....'
XX
7
A
83
*
[miscellaneous TranslatiOns]
Tr; .(EMPI,OYME4T APPLI4TiON,FORM)
REA6 C4REFOLLY BEFORE SIGhINO2
1. Itedko ti-Pannakabalin daytoy a kompSnia a mangkiddaw. kddagiti amin.a kaydtan,a pakpakaammo maiPapan Iti daytoy a
.papel a manOiddaw iti saad,agraman kadagiti banbanag akapanunutan, kababalin, kabdelan ken ugali, ken ipaluboskomef ken kiddawek ti tuhggal Maysa a tac,ken itF balay ti'kOmersio a nainaganan'ditoy a papel a-mangited-kadagj.ti ;
pakpakaammo. Wayaak dagitoy a tattao ken kompanka kadagiti.makadadael*nga agtaud manipud.kadagiti nairakurak apakpakaammo.
Ipalubasko ti bagik.iti panangkrddaw ti kompanianga agpaeksamen iti lisenSiado a doktor a napili iti'kompan.ia ken maawataka no,paanko a mairuar daytoy.ngaeksamen ket saanak nga agpatuloy ti serbiqio iti koMpania.3. Paneknekak.a dagiti naglabn a pakpakaammo:iti daytby.a papel para ti saad ket pudno ken kompleto iti.kapanunuahken pammati. Maawdtak a dagiti uray ania a madi a saritawenno di-nairaman a pudno a-pag.ket makaanay a gapuanan ti .
pandkaumsi daytoy a paperwenno panakaikkatko iti saad.
.
;014.
.4 '
I.
93
1
84
THE MAHIMAHI REVIEW
IIIREVIEW1
Ditoy.maikasangapulo ket dUa a paset, adda maysa aproyekto nga usarem nga agbasa, agsurat, .ag'sarita, kenagdengngeg iti'IngIes. Masapul a basaem ti dagup 4panangiladawan iti daytoy a proyekto sakbayka a isangrdgi.Naar-amid daytoy a proyekto a mangtulong iti panangsubokmoiti bagim'no kasano nga aramiden iti Ingles dagiti sumaganada banbanag:
I. Rgbasa maipanggep iti top4ko nga.sigud nga amammom.2. Mangtungpal kadag ti biThilin maipanggep iti topiko
nga sigud nga am3. Mangipakat kadag i 2 siriban a naidalmo manipud
ditoy a libro Saaipamuspusam itionaysa,aparikut.
4. Makisarita iti Ingles kadagiti sabali (a;tao)..-5. Agsurat kadagiti sungbat dagiti saltidsod ken agusar
.kadagiti sungbat.iti panagaramid iti mapa itiAhi City.'
Naglaon daytoy a paset kadagiti sungsungbat para,ti amina pagasaasan nga adda ditoy.libro nga Reading Right.Masarakam daytoy (answer key) ditoy maudi a paset iti libro.
Z4,
1F,