Normen, waarden en zingeving in gezin Dimitri Mortelmans

2

Sociologen en waarden• VALUE = A desirable, transsituational goal,

varying in importance, that serves as guiding principle in people’s lives (Schwarz).

• Individualisation = transforming human ‘identity’ from a ‘given’ into a ‘task’ (Bauman)

- Detraditionalisering- Keuzevrijheid- Nadruk op zelfontplooiing (Vandecasteele)

3

Gezinssociologen en waarden• Tweede Demografische Transitie

- Veranderend demografisch gedrag gestuurd door veranderend waardenpatroon (Lesthaeghe, et.al.)

- Gezinsverdunning (< personen / hh)- ‘Beanpole’ families (>generaties levend)

• VS-debat “The End of the Family” ?

4

STRUCTUUR van de lezing1. De betekenis van het huwelijk (STRUCTUUR)

- Voorbijgestreefd of niet ?

2. Genderrollen in het gezin (INHOUD)- Het einde van het kostwinnersmodel ?

3. Intergenerationele solidariteit (RELATIES)- Zorgen we nog voor ouders en kleinkinderen ?

5

HUWEN OF NIET ?

1. Veranderingen in waarden ten aanzien van de structuur van het gezin

6

1. Veranderingen in de gezinsstructuur• Evolutie in gezinsstructuren

WE KENNEN DE EVOLUTIE SINDS 1970:- Geleidelijke daling van huwelijken- Toenemend aantal samenwoners- Kinderen steeds vaker buiten huwelijkse context

geboren- Juridisch gelijktrekken van samenwoners

MAAR: Ook een wegdeemsterende steun voor het instituut “huwelijk” ?

7

1. Veranderingen in de gezinsstructuur• Het gezin is (tamelijk / zeer) belangrijk

- Stabiel gebleven tss 1981 en 2009: 96 %

• Het huwelijk is een voorbijgestreefde instelling

- 1981: 16 %- 1990: 20 %- 1999: 29 %- 2009: 35 %

8

1. Veranderingen in de gezinsstructuur

Mannen Vrouwen Totaal

19-35 36-55 56+ 19-35 36-55 56+  Geen vaste relatie 35 47 29 30 33 34Vaste relatie 24 35 29Samenwonend met partner 46 60 10 88 42Samenlevingscontract 60 78 20 55 56 60Gehuwd na cohabitatie 5 35 35 16 25 57 29Gehuwd 31 29 24 0 26 33 27Alleenstaand na partnerrelatie 42 67 80 46 29 55 50Relatie of samenwonend na partnerverlies 43 55 50 38 48 48 48Verweduwd 23 50 38 36Totaal 35 43 29 29 32 39 35

“Huwelijk is voorbijgestreefde instelling” = JA (35 %)

9

1. Veranderingen in de gezinsstructuur

Mannen Vrouwen Totaal

19-35 36-55 56+ 19-35 36-55 56+  Geen vaste relatie 74 47 57 70 83 68Vaste relatie 68 91 80Samenwonend met partner 79 93 86 63 82Samenlevingscontract 80 83 60 86 81 83Gehuwd na cohabitatie 68 77 50 84 78 57 71Gehuwd 54 60 40 29 59 48 49Alleenstaand na partnerrelatie 75 74 70 77 71 68 72Relatie of samenwonend na partnerverlies 93 80 69 88 83 67 78Verweduwd 23 100 50 49Totaal 74 70 44 78 70 53 64

“Ongehuwd samenwonen = OK” (64 %)

10

1. Veranderingen in de gezinsstructuur• Vaststellingen

- Geen einde aan het huwelijk als instelling

- Grote tolerantie ten aanzien van afwijkende gezinsvormen

- “Trouw” is het essentiële kenmerk van een relatie (seriële monogamie)

11

HET EINDE VAN HET KOSTWINNERSMODEL ?

2. Veranderingen in waarden ten aanzien van de plaats van mannen en vrouwen in het gezin

12

2. Veranderingen in de gezinsinhoud• Evolutie van geslachtsrollen

WE KENNEN DE EVOLUTIE SINDS 1970:- Liberaliseringsbeweging van de vrouw- Massale toegang tot hoger onderwijs- Herintrede op de arbeidsmarkt- Financiële autonomie- Juridische gelijkheid

MAAR: Ook huishoudelijke gelijkheid ?

13

2. Veranderingen in de gezinsinhoud• VRAGEN in de EVS

1. Een werkende moeder kan met haar kinderen een even warme en hechte relatie hebben als een moeder die niet buitenshuis werkt

2. Een kind dat nog niet naar school gaat zal eronder lijden wanneer zijn of haar moeder buitenshuis werkt

3. Een job hebben is prima maar wat de meeste vrouwen eigenlijk willen is een huis en kinderen

4. Huisvrouw zijn geeft net zoveel voldoening als het hebben van een betaalde job

14

2. Veranderingen in de gezinsinhoud• VRAGEN in de EVS

5. Het hebben van een job is voor een vrouw de beste manier om onafhankelijk te zijn

6. Zowel man als vrouw moet elk een deel van het huishoudelijke inkomen inbrengen

7. Over het algemeen zijn de vaders net zo geschikt om voor hun kinderen te zorgen als moeders

8. Mannen zouden net zoveel verantwoordelijkheid moeten opnemen voor het huishouden en de kinderen als vrouwen

15

2. Veranderingen in de gezinsinhoud• Gender-rollen - % (HELEMAAL) MEE EENS

  1990 1999 2009

1. Werkende moeder =warme relatie 70 78 852. Werkende moeder = kind lijden 56 50 393. Vrouwen willen een huis en kinderen 53 51 554. Voldoening huisvr = voldoening job 57 60 655 Job = beste manier onafhankelijkheid 62 75 816. M&V inkomen inbrengen 62 69 827. Vaders even geschikt om te zorgen   75 828. Mannen gelijke verantwoordelijkheid     91

16

2. Veranderingen in de gezinsinhoud• Vaststellingen

- Geen verschil tussen regio’s

- Sterkere nadruk op gender-gelijkheid bij vrouwen

- Er is een verschuiving over de periode heen (alle cohorten zijn meer gender-gelijk-denkend)maar jongere cohorten uiten dit sterker dan oudere

17

HET EINDE VAN DE INTERGENERATIONELE STEUN ?

3. Veranderingen in waarden ten aanzien van de steun tussen generaties

18

3. Veranderingen in familierelaties• Evolutie in familiestructuren

WE KENNEN DE EVOLUTIE SINDS 1970:- Toenemend aantal alleenstaanden- Toenemend aantal gescheidenen- Hogere levensverwachting- Veranderende oude dag (active aging)

MAAR: Nog steeds steun tussen de generaties ?

19

3. Veranderingen in familierelaties• Normatieve solidariteit: OPWAARTS

VRAAG 1: Met welke van de twee volgende beweringen bent u eerder geneigd het eens te zijn?

• 1 - Het doet er niet toe hoe iemands ouders zijn, men moet hen altijd respecteren en van hen houden.

• 2 - Men is niet verplicht om zijn ouders te respecteren en van hen te houden als die ouders dat door hun gedrag en hun houding niet verdienen.

20

3. Veranderingen in familierelaties• Normatieve solidariteit: OPWAARTS

VRAAG 2: Welke van de volgende stellingen beschrijft het best uw mening over de verantwoordelijkheid van volwassen kinderen tegenover hun ouders wanneer hun ouders voor lange tijd zorg nodig hebben?

• 1 – Volwassen kinderen hebben de plicht om langdurige zorg te verlenen aan hun ouders, zelfs als dat ten koste gaat van hun eigen welzijn

• 2 – Volwassen kinderen hebben hun eigen leven en men moet hen niet vragen hun eigen welzijn op te offeren in het belang van hun ouders

• 3 – Geen van beide

21

3. Veranderingen in familierelaties• Normatieve solidariteit: NEERWAARTS

Welke van de volgende beweringen beschrijft het beste uw zienswijze omtrent de verplichtingen van ouders t.o.v. hun kinderen?

1 – Het is de plicht van ouders om hun best te doen voor hun kinderen, zelfs al gaat dat ten koste van hun eigen welzijn

2 – Ouders moeten hun eigen leven leiden. Men moet hen niet vragen hun eigen welzijn op te offeren ten behoeve van hun kinderen

3 – Geen van beide

22

3. Veranderingen in familierelaties

  1981 1990 1999 2009

OUDERS        Altijd hun best doen 63 62 76 74Eigen leven leiden 21 20 17 23Geen van beide 9 15 5 2

KINDEREN        Altijd de ouders respecteren 72 70 63 65

Enkel indien zij het verdienen 17 22 34 33

         Verplicht tot langdurige zorg       47Eigen leven leiden       49Geen van beide       4

23

3. Veranderingen in familierelaties 

Man  Vrouw 

 1981 1990 1999 2009 1981 1990 1999 2009

OUDERS                Altijd hun best doen 61 64 76 77 64 60 76 72Eigen leven leiden 22 18 19 21 20 21 16 25Geen van beide 9 14 5 3 9 16 5 2KINDEREN                Altijd de ouders respecteren 71 70 64 65 73 71 63 66Enkel indien zij het verdienen 18 23 34 34 17 21 34 33                 Verplicht tot langdurige zorg       52       41Eigen leven leiden       44       54Geen van beide       4       4

24

WAARDEN OVER GEZINNEN

4. Enkele conclusies als aanzet tot het debat

25

Conclusies• Causaliteit is niet (meer) te achterhalen.

Waarden en gedrag zijn samen geëvolueerd.

• De verscheidenheid in leefvormen correspondeert met een verscheidenheid aan visies op het gezin.

• Gezin is nog steeds cruciaal maar de notie van het begrip “gezin” omvat nu alle samenleefvormen.

26

Conclusies• Het kostwinnersmodel is over zijn hoogtepunt

en mannen worden niet geacht zich van het huishouden terug te trekken.

• Familiale banden zijn minder verplichtend geworden.

27

Conclusies• MAAR

- Huishoudelijke arbeid is verre van egalitair verdeeld in de praktijk.

- Mantelzorg is zeer sterk aanwezig is ons land. “Intimate but distant relations”

Normen, waarden en zingeving in gezin Dimitri Mortelmans