4

10 Онцлох үзвэр 14 Үзвэрийн хуваарь 18 Event schedule in English22 “Уул усны үр сад” 350 нугараачийн зохиомжит үзүүлбэр26 “Дээлтэй Монгол” наадам 32 Соёл урлагт дурлагсдын булан: Соёл урлагт дурлагсдын хэрэглэх дуртай арт аппликэйшнүүд

36 “Занаду Вайнес” дарсны баар, Монголоо Кидс, Баян-Дөхөм люкс амралтын газар, Peerless Coffee Tea & Bakery, Elixir Coffee and Wine, Choco Lantine Coffee and Cocktails, “Хөсөг” дэлгүүр 44 “Нийслэлийн ресторанууд хүүхэдтэй гэр бүлүүдэд үйлчлэхэд бэлэн үү?” судалгаа46 Цагаан хоолтнуудын сонголт50 Royal Mountain зочид буудал

Entertainment

Come In We’re Open36

60

56 Get the Look 60 Зун цагийн нүүр будалт

Shopping

22

64 Амжилтанд хүрэхийн тулд өөрийгөө програмчил70 Монголчуудын дунд амьдарснаар лус савдагт итгэсэн Г.Ж.Рамстед болон түүний тухай баримтат кино 76 Хуримын гэрэл зургийн улирал 80 Уран зураг сонсохуй

Lifestyle

84 Улаанбаатар хот дахь зорьж үзэх ёстой таван сүм хийд 88 Нэгэн хүн чулууны түүх 92 Хүүхдийн зуны амралт94 Зуныг зугаатай өнгөрүүлцгээе!96 Унадаг дугуйн ач тус102 Нийслэлийн нийтийн урлагийн бүтээлүүд108 Зурхай

Аялал+Амралт

116 Түгээлтийн цэгийн жагсаалт Guide

84

70

5

GRAND OPENING

coming soon...

үргэлжлэлийг 50 дугаар хуудаснаас...

6

Íèéñëýë Guide ñýòã¿¿ëèéí ðåäàêöè

2016 îíû äîëîî, íàéмäуãààð ñàð, ¹53¯¿ñãýí áàéãууëàã÷ ÀÌÈËÀÍÝ ÕÕÊ

“Ìèíèé хувьä íààäмûã èëýðхèéëäýã з¿éëñ...”

ÿéöýòãýх зàхèðàë ÀРÈУÍБОËДЫÍ БÀЯРБÀТ; Õуðäàí мîðьäûí уðàëäààí хàðж áàяñàхÝðхëýã÷ ÇОРÈÃТЫÍ ÇОËБООТ; Íààäàмä зîðèуëñàí ñýòã¿¿ëèéíхýý äуãààðûã áýëòãýх

Еðөíхèé ðåäàêòîð ÆÀÃДÀËЫÍ БÀЯРÕ¯¯; Уðòûí äуу, х¿¿хäèéí ãèéíãîî ñîíñîх Ñýòã¿¿ë÷ ДÀËÀЙÆÀРÃÀËЫÍ ДÀШÌӨРӨÍ; Çуñëàí äýýðýý îëууëàà áужèãíàж, зуðàãòààð уухàéí äуу ñîíñîх

Дèзàéíåð ÌӨÍÕБÀТЫÍ УУÃÀÍБÀÀТÀР; Àéðàã & ÕуушууðÃýðýë зуðàã÷èí БÀТÀÀÃÈЙÍ ОДÃÝРÝË; Àмðàëò ýхýëж хөäөө ãàäàà явàх

Ñàíх¿¿ãèéí àëáàíû äàðãà ОЮУÍБÀÀТÀРЫÍ ÃÀÍǯÃ; Ñýíãýíýñýí àéðàã уух Ìàðêåòèíãèéí мåíåжåð ÃÀÍБÀÀТÀРЫÍ ÃÀÍ-ÝРДÝÍÝ; Íààäмûí хуушууð èäýх

Ìàðêåòèíãèéí мåíåжåð БÀТÑÀЙÕÀÍЫ ÇÀÍÀБÀËДÀÍ; Íààäмûí íýýëò ¿зýх Æîëîî÷ БÀÇÀРÕ¯¯ÃÈЙÍ ÇОРÈÃБÀÀТÀР; Тîðãîí äýýëýý өмñөх

Æ.Õуëàí, Б.Çîëжàðãàë, Уëààíáààòàð хîòûí музåéí ÝШÀ Ã.О÷áàяð, Д.О÷ãýðýë, О.Төãñáèëýã, Ç.Àðèуíáîëîð, Ë.Чèмèäñ¿ðýí

ÃООДÀËÜ, ÍÈЙÑËÝË GUIDE ÑÝТï¯Ë¯¯ДÈЙà ÝРÕËÝÍ ÃÀРÃÀÃЧ ÀÌÈËÀÍÝ ÕÕÊ.

© ÍÈЙÑËÝË GUIDE. 2011ÑÝТï¯Ë ÍÜ ÕУУËÜ Ç¯Й, ДОТООД ÕÝРÃÈЙÍ ÑÀЙДЫÍ 153 ТООТ ТУШÀÀËЫÍ 394 ТООТ УËÑЫÍ Б¯РТÃÝËÈЙÍ ÃÝРЧÈËÃÝÝТÝЙ БОËÍО. ÍÈЙÑËÝË GUIDE БÀРÀÀÍЫ ТÝÌДÃÈЙà ÀШÈÃËÀÕ ОÍÖÃОЙ ÝРÕÈЙà ÀÌÈËÀÍÝ ÕÕÊ ÝÇÝÌШÈÕ БОËÍО. ÍÈЙÑËÝË GUIDE ÑÝТï¯ËД

ÕÝÂËÝÍ ÍÈЙТËÝÃДÑÝÍ Өï¯ËÝË, ÇУРÀÃ, БУÑÀД ÇУРÃÀÍ ÍÈЙТËÝË, ÌÀТЕРÈÀËУУДЫà РЕДÀÊÖÈЙÍ БÈЧÃÝÝР БÀТÀËÃÀÀÆУУËÑÀÍ ÇӨÂШӨӨРӨËïЙÃÝÝР Б¯РÝÍ БÀ ÕÝÑÝÃЧÈËÑÝÍ ÕÝËБÝРÝÝР ÍÈЙТËÝÕ, ÀШÈÃËÀÕЫà ÕÀТУУ ÕОРÈÃËОÍО. ÍÈЙÑËÝË GUIDE ÑÝТï¯ËД

ÕÝÂËÝÃДÑÝÍ РЕÊËÀÌ ÇÀРЫÍ ÀÃУУËÀÕ ÌÝДÝÝËËÈЙÍ ÕÀРÈУÖËÀÃЫà РЕДÀÊÖÈ ÕÀРÈУÖÀÕïЙ. ÌÀÍÀЙ ÇОÕÈОÃЧДЫÍ ¯ÇÝË БОДОË РЕДÀÊÖÈЙÍ ¯ÇÝË БОДОËТОЙ ÍÈЙÖÝÕÃ¯Й БÀЙÆ БОËÍО. ÕÝÂËÝËТÝД ÈР¯¯ËÑÝÍ ÝÕ БÈЧÂÝРÈЙà БУÖÀÀÕïЙ. ÍÈЙÑËÝË GUIDE

ÑÝТï¯ËÈЙà ÕУДÀËДÀÕЫà ÕОРÈÃËОÍО.

Ðåäàêöèéí õàÿã: Ìîíãîë уëñ, 17040 Уëààíáààòàð, Õàí-Ууë ä¿¿ðýã, Чèíãèñèéí өðãөí ÷өëөө, Êàпèòàë хàуñ, V äàвхàð

Ерөíõèé мэäээлэл: 70122010, 99232404Бèчвэрèéí лàвлàãàà: zolboot@niislelguide.mn

Үзвэрèéí мэäээ, мэäээлэл өãөõ: zolboot@niislelguide.mnЗàр суртàлчèлãààíы лàвлàãàà: 91009232, zanabaldan@mediagroup.mn

Түãээлтèéí лàвлàãàà: 99232404

ÍèéñëýëGuide @niislelguide1

“Уëààíáààòàð Ïðèíò” хýвëýх ¿éëäвýðò хýвëýв. www.ubprint.mn

7

Баянзүрх дүүрэг, 26 дугаар хороо, Хүннүгийн гудамж, Олимп Плаза II давхар 9990-4045, 9590-1025 NewAvenueUB NewAvenue_UB

8

Үндэсний соёл, уламжлалаа эргэн санаж, өвөг дээдсийнхээ түүхийг судлах завшаан Наадмаар тохиодогт би баярладаг. Соёл урлагийн салбарынхны үзвэр үйлчилгээ ч урьд урьдынхаас илүү баяжиж байна. Нүүдлийн соёл, ахуй амьдралаас урган гарсан морин хуур, уртын дуу, хөөмэй, бий биелгээ зэрэг монголын үндэсний уламжлалт ардын урлагийг толилуулсан үзвэрүүдээс гадна нийслэлийн залуусыг урин дуудах “Дээлтэй Монгол” наадам, “Сэрсэн тал” урлагийн наадам, Silence White, “Их талын жазз” олон улсын хөгжмийн наадмыг дурдаж болно.

Та зуны дэлгэр цагийг идэвхтэй, сонирхолтой, үр өгөөжтэй өнгөрөөхийг хүсч байгаа бол зөвхөн соёл урлагийн үзвэр, шоу цэнгээнээр хязгаарлагдалгүй биднээс санал болгож буй төрөл бүрийн үйл ажиллагааг сонирхоод үзээрэй. Жишээ нь, заавал очиж үзэх ёстой хотын үзмэрт тооцогддог буддын шашны сүм хийдүүдтэй танилцаж, намуухан шөнөөр найз нөхөдтэйгөө дугуй жийж, амралтынхаа нэг өдрийг номын санд өнгөрөөж дурсамжийн богцоо дүүргэцгээе!

ХүндэтгэсэнЗ.Золбоот

ЭРХЛЭГЧИЙН ЗУРВАС

НЭГЭН ХҮН ЧУЛУУНЫ ТҮҮХ

МОНГОЛЧУУДЫН ДУНД АМЬДАРСНААР ЛУС САВДАГТ ИТГЭСЭН Г.Ж.РАМСТЕД БОЛОН ТҮҮНИЙ ТУХАЙ БАРИМТАТ КИНО

“ДЭЭЛТЭЙ МОНГОЛ” НААДАМ

Он цагийн салхинд элэгдэж мөлийсөн ч хүн чулууны нарийхан жартгар нүд урьд хэний ч сонсоогүй түүхийг үгүүлэх мэт нэг л этгээд сэтгэгдэл төрүүлдэг. Нийслэлийн музейнүүдэд хүн чулууд шиг олон таамаглал дагуулсан нууцлаг үзмэр ховор. Бид тэрхүү нууцын мөрөөр мөшгиж, олж мэдсэнээ уншигчидтайгаа хуваалцахыг хүслээ.

Зуун жилийн өмнө монголчуудыг соён гэгээрүүлэхийн зэрэгцээ ардын аман зохиол, дуу шүлэг цуглуулан цагийн түүхийг гэрэл зургийн хальснаа буулгаж, боловсрол, соёлын чиглэлээр бидэнд үнэт хөрөнгө оруулалт хийсэн нэгэн европ эрхэмийн гавьяаг эргэн санууштай. Ийм бодол төрөөд удаагүй байтал Финляндын Hillstream Pictures студийнхэн түүний талаар нэгэн сонирхолтой баримтат кино хийж байгаа тухай сураг дуулав.

Монголчууд бид эрийн гурван наадмаараа үндэсний дуу хуур, бүжиг, дээл хувцсаараа дэлхийд гайхуулдаг. Өвөг дээдсийн маань эдэлж хэрэглэж асан эртний дээл хувцас орчин үеэ дагаад шинэлэг, загварлаг болоод байгаа. Зон олноороо хүсэн хүлээдэг Үндэсний их баяр наадам болоход хэдхэн хоног үлдлээ.

9

10

ОНЦЛОХ ҮЗВЭР

10

VII/11-12-нд “Сэрсэн тал” соёлын наадам /Хүн долоон худагт 319015/

Жил бүрийн Үндэсний их баяраар монгол нүүдэлчдийн соёл урлагийг гадаад дотоодод сурталчлах, наадмын соёлын үйлчилгээ, урлагийн арга хэмжээний хүрээг өргөтгөх зорилготой “Сэрсэн тал” соёлын наадам 2008 оноос хойш Хүй долоон худагт уламжлал болон зохион байгуулагдсаар ирсэн. Уг арга хэмжээг Монголын урлагийн зөвлөлөөс СУИС-ийн багш, оюутнууд, уран бүтээлчидтэй хамтран, 200 гаруй хүний бүрэлдэхүүнтэйгээр сайн дурын үндсэн дээр зохион байгуулдаг билээ. Өдгөө Үндэсний их баяр наадмын үеэр монголчуудын хамгийн их хүсэн хүлээдэг арга хэмжээнүүдийн нэгт “Сэрсэн тал” зүй ёсоор тооцогдох болжээ.

VII/10-нд 16.00 цагт “Дээлтэй Монгол” /Их эзэн Чингис хааны нэрэмжит талбай Утас: 325044/

“Найрсаг Улаанбаатар” хөтөлбөрийн хүрээнд зохиогддог “Дээлтэй Монгол” наадмаар дамжуулан жилийн жилд нийслэлчүүдийг үндэсний хувцсаараа гоёхыг уриалдаг билээ. Энэ жилийн хувьд дотоодын брэндүүдийн коллекцийг толилуулсан загварын шоу болно гэдгээрээ онцлог. Та үндэсний хувцсаараа гоёсноор монгол бахархалаа олон улсад сурталчлахад хувь нэмрээ оруулах юм.

VII/10-нд 21.00 цагт “Учиртай гурван толгой” дуурь/Их эзэн Чингис хааны нэрэмжит талбай

325044/

Монголын сонгодог урлагийн ноён оргил, ууган дуурь “Учиртай гурван толгой” тайзнаа тавигдсанаасаа хойш 80 жилийн түүхээ бүтээгээд байна. Өнгөрсөн жил анх удаа задгай талбайд тоглогдсон уг дуурийн тайз засал, зохион байгуулалт, техник хэрэгслүүд олны талархлыг хүртсэн. Та долдугаар сарын 10-нд үндэсний дээл хувцсаараа гоёж, үндэсний ууган дууриа үзээрэй.

11

VII/12-14-нд “Их талын жазз” олон улсын наадам/ 91919011, 80001083/

Мэргэжлийн жазз хөгжмийн төрлийг түгээн дэлгэрүүлэх, өргөжүүлэн хөгжүүлэх зорилготой “Их талын жазз” олон улсын наадам энэ жил нэлээд өргөн цар хүрээнд зохион байгуулагдах гэж байна. Наадамд БНТУ, ХБНГУ, ОХУ, Япон улсын мэргэжлийн жазз хамтлаг, уран бүтээлчдээс гадна Монгол улсын филармонийн дэргэдэх Баян Монгол жазз найрал хөгжим, “Пауз” хамтлаг, мөн дуучин Э.Хишгээ оролцох аж. Та бүхэн гурван өдөр үргэлжлэх “Их талын жазз” наадмын хөтөлбөр, арга хэмжээний хуваарийг сэтгүүлийн үзвэрийн хуваариас хүлээн авна уу.

VII/16-нд We support-The Tourists/Gandan Live House 70104004, 88055424/

Монголын амьд хөгжмийн хамтлагуудын шинэ үеийн төлөөлөл болж, уран бүтээлийн төрөл жанр, ур чадвараараа тодрон гарч ирж буй The Tourist хамтлаг тоглолтоо зохион байгуулах гэж байна. Тус тоглолтонд хүрэлцэн ирснээр та тэдний анхны цомог хэвлэгдэх санхүүг босголцох юм. Шинэ цомогт нь 10 дуу орсон бөгөөд микс, мастерыг Монголдоо хийжээ. Тасалбарын үнэ 10.000₮. Рок хөгжмийн доргио үдшээр The Tourist-ийг дэмжин савцгаая.

VII/12-нд Silence White электро хөгжмийн наадам/Үндэсний соёл амралтын хүрээлэн 99082515/

Их хотын залууст зориулсан электро хөгжмийн хамгийн том наадам Silence White нь 2013 оноос Үндэсний их баяр наадмын албан ёсны үйл ажиллагаагаар тооцогдсон. Харин 2015 оноос тус наадмыг “Найрсаг Улаанбаатар” хөтөлбөрийн хүрээнд дэмжин ажиллаж байна. “Эрх чөлөө, Энх тайван, Эв нэгдэл”, “Найрсаг Улаанбаатарын төлөө хамтдаа” уриан дор зохиогддог энэхүү наадамд 20 гаруй мянган залуучууд оролцдог. Найз нөхдийнхөө хамт цагаан өмсгөлөөр гоёж, электрон хөгжмийн гайхамшгийг мэдрээрэй.

1212

VII/30-VIII/3-нд Khuvsgul Beach Party /Хөвсгөл далайн эрэг 90003080, 90002060/

Хөвсгөл далайн эрэг дээрх Ancient Ocean Resort жуулчны баазад тав хоног үргэлжлэх уг шоу хамгийн онцгой гэх тодотголтой аж. Khuvsgul Beach Party-нд 2014 оны “Дэлхийн мисс”-ийн шилдгийн шилдгээр шалгарсан миссүүд ирж оролцох бөгөөд уг үйл ажиллагааг Fashion TV албан ёсны эрхтэйгээр цацах юм. Янз бүрийн хөгжөөнт тоглоом наадгайгаас гадна цаа буга, морин аялал, мото болон дугуйн аяллууд таныг хүлээж байна. Та тэнд таван өөр гайхалтай өдрийг өнгөрүүлэх бөгөөд монголын шилдэг орчин үеийн хамтлаг, дуучдын тоглолтыг үзэх боломжтой. Билетийг 1900-1188 үнэгүй хүргэнэ.

VIII/6-7-нд “Даншиг наадам-Хүрээ цам” шашин соёлын наадам/Хүй долоон худагт 321529/

Анх удаа Ази тивд Буддын шашны томоохон соёлын наадмыг хийхээр хөтөлбөрт оруулсан. Үндэсний их баяр наадмыг үзэж сонирхсон жуулчид хөдөө орон нутгаар аялаад, буцаад Улаанбаатарт ирэхэд нь Шашны соёлын их баяр наадмаар угтан авч, уг үйл ажиллагаанд 10 мянга гаруй жуулчдыг хамруулах боломжтой гэж үзэж байна. 2015 оны наймдугаар сард Хүй долоон худагт зохиогдсон тус наадамд 200 мянга гаруй иргэд, жуулчид хамрагдсан билээ. Тиймээс жуулчдын ихээхэн сонирхож буй шашин соёлын томоохон наадамд тооцогдоод байна.

VIII/6-нд “Уул усны үр сад” уран нугаралтын тоглолт/Их эзэн Чингис хааны нэрэмжит талбай 325044/

“Найрсаг Улаанбаатар” хөтөлбөрийн хүрээнд хэрэгжих 350 нугараачийн тоглолт ирэх сарын 6-нд болох гэж байна. Тоглолтонд нийслэл, хөдөө орон нутгуудаас, мөн дэлхийн өнцөг булан бүрээс монгол нугараачид оролцох аж. Уг тоглолтыг Гиннесийн номд бүртгүүлэх бөгөөд ерөнхий зохион байгуулагчаар “Улаанбаатар” чуулгын дарга Р.Мөнхсайхан, ерөнхий найруулагчаар Д.Зоригт нар ажиллаж байна. Монголын уран нугараачдын чадварыг дэлхийд таниулж, монгол язгуурын соёлыг харуулах зорилготой энэхүү тоглолт таван хэсгээс бүрдэх аж.

13

14

ҮЗВЭРИЙН ХУВААРЬ

Их эзэн Чингис хааны нэрэмжит талбай

321529VII/10-нд 20.00 цагт “Дээлтэй Монгол” наадам VII/10-нд 22.00 цагт Б.Дамдинсүрэн “Учиртай гурван толгой” дуурьVII/11-нд 21.00 цагт “Улаанбаатарын үдэш - Эх орноо магтан дуулъя”. “Харанга” хамтлагийн тоглолтVII/12-нд 21.00 цагт “Талын бүжиг” Монгол туургатны бүжгийн наадам - Монгол дэнс фестивальVII/13-нд 21.00 цагт “Морин хуур” олон улсын фестивальVII/14-нд 20.00-23.00 цагт “Жазз свинг найт”. “Их талын жазз” олон улсын наадмын хүрээнд хийгдэх задгай талбайн тоглолтVIII/6-нд “Уул усны үр сад” 350 нугараачийн зохиомжит үзүүлбэр

УДБЭТ 70110389

VII/10-нд 17.00 цагт Б.Дамдинсүрэн “Учиртай гурван толгой” дуурьVII/11-нд 19.00 цагт“Монголын сайхан орон”. Морин хуурын чуулгаVII/16-нд 17.00 цагт П.И.Чайковский “Хунт нуур” балетVII/17-нд 17.00 цагт Classic Duets концерт

УДЭТ 70115154, 70128999

VII/10-нд 18.00 цагт “Тэнгэрийн хүү” жүжиг

ҮДБЭЧ 323954

VII/11-нд 18.00, 20.00 цагт “Монгол урлагийн гайхамшиг” тоглолтVII/12-нд 18.00 цагт “Монгол урлагийн гайхамшиг” тоглолт

“Түмэн эх” чуулга 96966667, 96650711

VI/1-VIII/31-нд 16.00, 18.00 цагт Үндэсний язгуур урлагийн тоглолт

Уран зургийн галерей 327177, 88054696

VII/1-25-нд 10.00-19.00“Монголын уран дархчуулын үзэсгэлэн”

Монголын урчуудын эвлэлийн хороо

327474VII/8-16-нд 9.00-18.00 “Торгоны зам” үзэсгэлэнVII/8-18-нд “Монголын сайхан орон” МУЭ-ийн нийт уран бүтээлчид VII/20-27-нд Солонгосын Тэгү хотын зураачидтай хамтарсан үзэсгэлэн VII/29-VIII/6-нд Г.Төмөр, Н.Бямбасүрэн нарын хамтарсан үзэсгэлэн

Монголын үндэсний музей

326802VII/6-15-нд 8.00-22.00 цагт “Монгол адууны өв соёл” үзэсгэлэн

Занабазарын нэрэмжит дүрслэх урлагийн музей

326061, 323986VII/11-нд 09.00-18.00 цагт“Улаанбаатар медиа арт” фестивальVII/12-14-нд 09.00-18.00 цагт “Сэтгэлийн нислэг” үзэсгэлэн. Монгол зургийн зураач Р.Чинзориг VII/12-14-нд 09.00-18.00 цагт “Монгол модон баримал” үзэсгэлэн. Уран барималч А.Өлзийбаатар

Богд хааны ордон музей

342195, 343071 VII/8-22-нд 9.00-19.00 цагт“Даншигийн цуваа” үзэсгэлэн

Чойжин ламын сүм музей

324788Өдөр бүр 9.00-20.00 цагт өөрийн сан хөмрөгийн үзмэрээр үйлчилнэ.

“Нийслэл guide” сэтгүүл нь соёл урлагийн төвүүдээс мэдээлэл авч үзвэрийн хуваариа бэлтгэдэг тул тухайн үзвэр, үйлчилгээний огноо, цагийн хуваарь өөрчлөгдсөн тохиолдолд ямар нэгэн хариуцлага үүрэх боломжгүй юм. Та бүхэн тоглолт, үзэсгэлэн үзэхээр шийдсэн бол тухайн соёл урлагийн төв рүү утасдаж, гарах цагийг нь дахин лавлаарай.

14

15

16

VII/11-13-нд 15.00, 17.00 цагт “Домогт нүүдэлчид” ардын урлагийн тоглолт

Улаанбаатар хотын музей

450960VII/10-15-нд 10.00-18.00 цагт өөрийн сан хөмрөгийн үзмэрийн үзэсгэлэн

“Q” арт галерей 99254482

VII/1-7-нд 10.00-18.00 цагт “Сан хөмрөг” үзэсгэлэн

Blue moon галерей 89806021, 88773410

VII/1-VIII/1-нд “Арт” мэргэжлийн уран бүтээлчдийн үзэсгэлэн

Мишээл экспо 345054, 345055

VII/6-10-нд 10.00 цагт “Үндэсний наадам” үзэсгэлэн худалдаа

Gandan Live House 70104004, 88055424

VII/16-нд 19.00 цагт We Support хөдөлгөөний “We Support The Tourists” арга хэмжээ

“УБ жазз” клуб 91919011, 80001083

VII/12-нд “Их талын жазз” олон улсын наадмын нээлт

Үндэсний цэцэрлэгт хүрээлэнVII/12-нд 22.00 цагт Silence White Party

Хар сувд хөлөг онгоц 88063413

VII/9-10-нд 19.00 цагт The Lemons хамтлаг “Улаан цомог”-ийн 10 жилийн ойд зориулсан тоглолт

Цэрэндоржийн гудамж /УИД-ийн фонтан/

91919011, 80001083VII/13-нд 15.00-18.00 цагт “Их талын жазз” олон улсын наадмын хүрээнд хийгдэх задгай талбайн тоглолт

Чингисийн морьт хөшөө цогцолбор

70120202, 88441166 VII/15-17-нд 12.00 цагт Ultra Music Festival VII/13-16-нд 8.00 цагт “Залуусын зуслан” хөтөлбөр

Хүй долоон худагVII/11-12 –нд 10.00-18.00 цагт “Соёлын наадам” нүүдэлчний соёл урлагийн наадам. Тус наадмын хүрээнд “Сэрсэн тал” үндэсний урлагийн тоглолт, “Монголын нэг өдөр” соёл урлаг, гар урлалын хотхон ажиллана.

Төв цэнгэлдэх хүрээлэнгийн гадна талбайVII/11-12-нд 10.00-20.00 цагт “Дэлхийн соёлын монгол өв” урлагийн тоглолт, үзэсгэлэнVII/11-12-нд 10.00-20.00 цагт “Монголын гайхамшигт урлаг” ардын урлагийн тайлбарт тоглолтVII/11-нд 16.00-19.00 цагт “Холч морьдын уралдаан” VII/11-нд 14.50-15.20 цагт “Морьтон монголчууд” морин спортын үзүүлэх тоглолт, циркийн болон сонгомол морьдын үзүүлбэрVII/11-нд 14.00 цагт “Хүй долоон худгийн наадмын нээлтийн ажиллагаа”VII/12-нд 7.50-8.20 цагт “Морьтон монголчууд” морин спортын үзүүлэх тоглолт,

циркийн болон сонгомол морьдын үзүүлбэрVII/12-нд 8.30-9.00 цагт Шүхрийн буултын үзүүлбэрVII/13-нд 11.40-12.10 цагт “Морьтон Монголчууд” морин спортын үзүүлэх тоглолт, цирк болон сонгомол морьдын үзүүлбэрVII/13-нд 7.00-18.40 цагт “Уяачдын наадам” /тусгай хөтөлбөрөөр/

16

17

1818

As “Нийслэл guide” prepares the event schedule based on the information collected from art and cultural institutions, if any event date or time changes, we are not able to be liable. We apologize for the inconvenience. If you have decided to attend an event, please confirm the date and time by calling the venue.

Chinggis Square 321529

Jul 10 8.00pm “Mongol with Deel” national costume festivalJul 10 10.00pm “Three Dramatic Characters” open air opera by B.Damdinsuren Jul 11 9.00pm “Ulaanbaatar’s Night – Let’s Praise Our Motherland” concert by Kharanga bandJul 12 9.00pm “Steppe’s Dance” Mongolian dance festival Jul 13 9.00pm “Morin Khuur” international festivalJul 14 8.00pm-11.00pm “Jazz Swing Night” open air concert, part of the “Giant Steppes of Jazz” international jazz music festival Aug 6 “Children of the Mountains and Water” 350 contortionists’ show

The Mongolian State Academic Theatre of Opera and Ballet

70110389Jul 11 7.00pm “Beautiful Land Mongolia” by Morin Khuur ensemble Jul 16 5.00pm “Swan Lake” ballet by P.I.Tchaikovsky Jul 17 5.00pm Classic Duets concert

The State Academic Drama Theatre

70115154, 70128999 Jul 10 6.00pm “Son of Sky” historic play

National Song and Dance Ensemble

323954Jul 11 6.00pm, 8.00pm “Wonders of Mongolian Art” concert Jul 12 6.00pm “Wonders of Mongolian Art” concert

Tumen-Ekh National Song and Dance Ensemble

96966667, 96650711Jul 1 - Aug 31 4.00pm, 6.00pm “Wonders of Mongolian Folk Culture”

Union of Mongolian artists

327474Jul 8-16 9.00am-6.00pm “Silk Road” exhibition Jul 8-18 “Beautiful Land of Mongolia” exhibition by members of Union of Mongolian Artists Jul 20-27 Joint exhibition by artists from Tegu city, South Korea Jul 29-Aug 6 Joint exhibition by G.Tumur, N.Byambasuren

Mongolian Art Gallery 327177, 88054696

Jul 1-25 10.00am-7.00pm “Exhibition by Mongolian Craftsmen”

“Q” art gallery 99254482

Jul 1-7 10.00am-6.00pm “Treasury” exhibition

National Museum of Mongolia

326802Jul 6-15 8.00am-10.00pm “Cultural Heritage of Mongolian Horses” exhibition

G.Zanabazar’s Fine Art Museum

326061, 323986Jul 11 9.00am-6.00pm “Ulaanbaatar Media Art” exhibition Jul 12-14 9.00am-6.00pm “Soul Flight” exhibition by Mongol painting artist R.Chinzorig Jul 12-14 9.00am-6.00pm “Mongol Wood Sculptures” exhibition by artist A.Ulziibaatar

Bogd Khaan’s Palace Museum

342195, 343071 Jul 8-22 9.00am-7.00pm “Danshig’s Caravan” exhibition

Choijin Lama’s Temple Museum

324788Every day 9.00am-8.00pm exhibition of the museum’s treasury Jul 11-13 3.00pm, 5.00pm “Legendary Nomads” folk art concert

Blue moon art gallery 94334114, 89806021

Jul 1-Aug 1 “Art” exhibition by professional artists

EVENT SCHEDULE

19

Ulaanbaatar City Museum

450960Jul 10-15 10.00am-6.00pm exhibition of the museum’s treasury

Gandan Live House 70104004, 88055424

Jul 16 7.00pm “We support The Tourists” We Support movement’s event

“UB Jazz” club 91919011, 80001083

Jul 12 “Giant Steppes of Jazz” opening of the international jazz festival

Tserendorj street /at the fountain in front of the State Department Store/

91919011, 80001083Jul 13 3.00am-6.00pm “Giant Steppes of Jazz” open air concert in the frame of international jazz festival

Chinggis Khaan Equestrian Statue Complex

70120202, 88441166Jul 15-17 12.00pm “Ultra Music Festival” Jul 13-16 8.00pm “Youth Camp” program

The Black Pearl Ship 88063413

Jul 9-10 7.00pm Concert in commemoration of the 10 year’s anniversary of the “Red Album” by The Lemons band

Misheel Expo 345054, 345055

Jul 6-10 10.00am “National Naadam Festival” fair

Central Stadium Jul 11-12 10.00am-8.00pm “World’s Mongolian Cultural Heritage” cultural concert, exhibition Jul 11-12 10.00am-8.00pm “Mongolian Wonderful Art” folk art concert with interpretation Jul 11 4.00pm-7.00pm Horse racing with long distance Jul 11 2.50pm-3.20pm “Mongol Cavaliers” horse sport performance Jul 11 2.00pm Opening of Khui Doloon HudagJul 12 7.50am-8.20am “Mongol Cavaliers” sport, circus and selected horse performance Jul 12 8.30am-9.00am Para gliding performance

Jul 13 11.40am-12.10pm “Mongol Cavaliers” sport, circus and selected horse performance Jul 13 7.00am-6.40pm “Horse Trainers’ Festival” /will be held by special program/

Horse racing site Khui Doloon Khudag Jul 11-12 10.00am-6.00pm “Cultural Festival” nomadic art and culture festival. “Wakened Steppe” national art concert and “One Day of Mongolia” hand craft, art and culture village’s activities

20

21

2222

Монголын цирк гэхээр цэнхэр дээвэртэй дугуй барилга доторх гайхширлаар дүүрэн бага насны минь дурсамж тодоос тод санагдана. Алиалагч, нугараачид, сургуультай амьтад, жүжигчид... Тэдгээрийн дундаас монголын уран нугаралт дэлхийд данстайг бид мэднэ. Сүүлийн жилүүдэд гадаадын олон нугараач гарч ирж буй ч дэлхийн томоохон цирк, шоунууд монголын брэнд болсон нугаралтыг сонгож байгаа нь сайшаалтай. Тэгвэл бид өөрсдөө уран нугаралтаа дэлхий дахинд сүр дуулиантай тунхаглах цаг иржээ. Тодруулбал, 350 нугараачийн зохиомжит үзүүлбэрийг наймдугаар сарын 6-нд Чингисийн талбайд толилуулах гэж байна. Уг арга хэмжээний талаар “Шинэ цирк” төвийн захирал, найруулагч Д.Зоригттой ярилцлаа.

Уул усны үр сад

23

Наймдугаар сард 350 уран нугараачийн “Уул усны үр сад” тоглолтыг тавих болсны үндсэн шалтгаан юу байв?

Тоглолт “Найрсаг Улаанбаатар” хөтөлбөрийн хүрээнд зохиогдох юм. Үндсэндээ энэ санаачилгыг Э.Бат-Үүл дарга гаргасан юм билээ. “Улаанбаатар” чуулгын дарга, рок Р.Мөнхсайхан бид хоёр эртний танилууд. Тэрбээр Монголд хэчнээн уран нугараач байгааг надаас асуусан. Тэгээд би МУГЖ, Төрийн соёрхолт Б.Норовсамбуутай хамт Дархан, Эрдэнэт, Сайншанд, Ховдоор явж судалгаа хийлээ. Үр дүнд нь Монголд 380-аад уран нугараач байгааг олж мэдсэн юм. Хотод гэхэд 10 гаруй нугаралтын сургалт байдаг юм байна. Гадаадад ажиллаж амьдарч байгаа хүмүүсийг нэмж тооцвол 500-гаад мэргэжлийн уран нугараач болж байна. Монголын уран нугаралт ардын урлагийн хэмжээнд хүрсэн нь энэ бүхнээс харагдаж байна л даа. Манай маш олон нугараач гадаадын том цирк, шоуны үзүүлбэрт багтдаг нь уран нугаралт монголын нэгэн брэнд болсны илрэл. Ингээд бид 350 нугараачийг оролцуулсан тоглолт хийж, үүнийгээ Гиннесийн номд бүртгүүлж, монголын олон нугараачдыг мэргэжлийн түвшнийх гэдгийг харуулахыг шийдсэн.

Тоглолт хэдэн хэсгээс бүрдэх вэ?

“Уул усны үр сад” тоглолт маань таван хэсгээс бүрдэнэ. Эхний хэсэгт 40, 50 нугараач бурхад сууж буй мэт нугаралтыг үзүүлнэ. Хоёр дахь хэсэг нь ус. Ус мөрөн долгиолох мэт цэнхэр хувцастай охидын голд хун шувуу шиг нугаралт. Гурав дахь хэсэг нь уул усны лус савдаг буюу 60 орчим нугараачийн

“Шинэ цирк” төвийн үйл ажиллагааны талаар товч танилцуулна уу?

Манай төв 2007 оны нэгдүгээр сард байгуулагдсан. 2007 он хүртэл би Улсын циркт ерөнхий найруулагч, уран сайхны удирдагчаар ажилласан юм. Хувьчлал явагдахад манай циркийн найруулагч Н.Батмөнх, орлогч дарга О.Энхболд нар “Магнай трейд” компанитай хамтран “Монгол цирк” гэдэг баг байгуулж циркийн хувьчлалд оролцсон ч харамсалтай нь ялагдсан. Тухайн үед Д.Дагвадорж аваргын баг ялж циркийг хувьчилж авсан юм. Үүний дараа бид БНХАУ-аас 800 хүний суудалтай нүүдлийн цирк оруулж ирж “Шинэ цирк” төвөө байгуулан ес дэх жилдээ үйл ажиллагаа явуулж байна. Манай төв гурван үндсэн чиглэлтэй. Нэгт, гадаад дотоодын циркийн жүжигчдийг урьж тоглуулж, хоёрт, гадаадад өөрийн циркийн жүжигчдийг арилжааны шугамаар тоглуулдаг. Одоогоор 30 гаруй уран бүтээлчид Америк, Япон, Баруун Европын орнууд, Хятадын том том паркууд, усан онгоцны циркүүдэд ажиллаж байгаа. Гурав дахь чиглэл нь зуны цагт төвийнхөө нүүдлийн циркийг хөдөө орон нутгуудаар аялуулдаг.

могойн чуулга. Дараа нь монголын тал буюу талд байх 80-аад мод цэцэгс, сүүлийн хэсэгт эртний Монголыг харуулах юм. Сүүлийн хэсэгт 350 нугараач бүгдээрээ талбай дээр зэрэг нугарч, жинхэнэ монгол язгуурын урлагийг дэлхийд гайхуулах юм. Хотын соёлын газар, хотын захиргаа, “Улаанбаатар” чуулга энэ ажлыг их дэмжиж байгаа. Хөдөө орон нутгаас 10 гаруй багш, түүнчлэн гадаадад ажиллаж амьдарч байгаа монгол уран бүтээлч, жүжигчид ирж оролцоно. Тоглолтонд оролцох нугараачид нь өөрсдийн гэсэн үзүүлбэртэй болсон, дөрвөөс дээш жил нугарч буй хүүхэд залуучууд байх юм. Миний тооцоолж байгаагаар тоглолтын үргэлжлэх хугацаа цаг гучин минут орчим байх болов уу.

350 нугараачийг нэгтгэж тоглолтод бэлдэх нь мэдээж нүсэр ажил. Үүнийг хэрхэн зохицуулж, шийдэж байгаа вэ?

Бидэнд сар хүрэхгүй хугацаа үлдлээ. 350 хүнийг нэгтгэсэн үзүүлбэрээ нүүр улайхааргүй хийж, юм үзүүлсэн шиг үзүүлэхийг зорьж байна. Бүгд дор дороо бэлтгэлээ сайтар базааж байгаа. Хөдөө орон нутагт байгаа бүх багш нараа дуудсан. Өөрсдийнхөө зардлаар эхнээсээ нугараачдаа аваад ирсэн байна. Сонгуулиас болоод төсөв мөнгө нь хүлээгдэж байна. Баяр наадам өнгөрөөгөөд бүгдийг нь нэгдсэн бэлтгэлд оруулна. Ерөнхий координатаар Р.Мөнхсайхан, найруулагчаар нь би ажиллаж, багш нарынхаа хамт бүх нугараачдын бэлтгэлийг хийлгэнэ. Энэ бол маш нүсэр ажил. Хөгжим, хувцас хэрэглэл, тайз гээд хийх юм их байна. Хувцсыг Улсын циркийн оёдолчин байсан Л.Дашдуламд

2424

зүйл их бий. Хөрөнгө мөнгөний асуудал хурдан шийдэгдвэл ажил маань ахицтай байх болно. Таван үзүүлбэрийн шилжилтийн дунд “Улаанбаатар” чуулгын уран бүтээлчдийн тоглолтууд явагдах юм.

Ярилцлагыг: Д.Дашмөрөн

даатгаж, тэдний баг хамт олноор бүх хувцсаа хийлгэхээр болсон. Мөн Монгол улсад цирк үүсч хөгжсөний 75 жилийн ойг тохиолдуулан манай төв энэ сарын эхээр Үндэсний цэцэрлэгт хүрээлэн дэх Хатанбаатар цирк дээрээ тоглох гэж байна.

Гиннесийн номд бичигдэхэд ямар шалгуур тавигддаг вэ?

Гиннесийн номд бичүүлэхэд нэлээд өндөр шаардлага, шалгууртай юм байна. Р.Мөнхсайхан маань Гиннесийн санд хүсэлтээ тавьсан. Хариу ирсний дагуу дансанд нь тодорхой хэмжээний мөнгө байршуулж, ирэх баг хамт олны бүх зардлыг даадаг юм байна. Гиннесийн номд орохын тулд дор хаяж 350 нугараач байх ёстой гэнэ. Энэ нь бидний хийх гэж буй тоглолтын бүрэлдэхүүнтэй таарсан. Уг номд орох нь бидний анхны зорилго байгаагүй. Гэхдээ нэгэнт л 350 нугараач нэг тайзан дээр зэрэг гарч байгаа юм чинь үүнийг дэлхий мэдэг гэсэн байр суурьтай байгаа. Монголоос өөр аль ч оронд мэргэжлийн ийм олон нугараач байхгүй. Тиймээс дэлхийн томоохон цирк, энтертайнмэнт газрууд бүгд л манай нугараачидтай гэрээ байгуулж хамтран ажилладаг.

Найруулагчийн хувьд хамгийн бэрхшээлтэй зүйл юу байна вэ?

Зохион байгуулж буй бидний хувьд бүх юм төлөвлөгөөний дагуу явагдаж байгаа. Гагцхүү санхүүгийн асуудал л бэрхшээлтэй байна. Хотод 150 нугараач, хөдөө орон нутагт 200-гаад нугараач байна. Залуучууд гэхээсээ өсвөр насны нугараачид багш нартайгаа ирнэ. Тэднийг байрлуулах, бэлтгэл хийхээс эхлээд санхүүтэй холбоотой

Монголоос өөр аль ч оронд мэргэжлийн ийм олон нугараач байхгүй. Тиймээс дэлхийн томоохон цирк, энтертайнмэнт газрууд бүгд л манай нугараачидтай гэрээ байгуулж хамтран ажилладаг.

25

2626

Монголчууд бид цагаан сар, наадам гээд аливаа баяр ёслолоор үндэсний хувцсаараа

гангарах дуртай. Өвөг дээдсийн маань эдэлж хэрэглэж асан эртний дээл хувцас орчин үеэ дагаад шинэлэг, загварлаг болоод байгаа. Нийслэлчүүдийн хүсэн хүлээдэг Монголын үндэсний их баяр наадам болоход хэдхэн хоног үлджээ. Мөн монголчуудын уламжлалт соёл, ялангуяа үндэстэн ястнуудын дээл хувцас, эд хэрэглэл, ардын урлагийн биет болоод биет бус өвийг гадаад дотоодод сурталчлан таниулах, түгээн дэлгэрүүлэх зорилготой уламжлалт “Дээлтэй Монгол” наадам 10 дахь жилдээ зохион байгуулагдах гэж байна.

Энэ удаагийн “Дээлтэй Монгол” наадам нэлээд өргөн цар хүрээтэй болох нь. Наадмыг нээж найман уртын дуучин ая дуугаа өргөсний дараа монгол үндэсний хувцастай иргэдийн баярын жагсаал болно.

Баярын жагсаалд нийслэлийн дүүргүүд, төрийн болон төрийн бус байгууллагууд, урлаг соёлын болон бизнесийн байгууллагууд, аж ахуйн нэгжүүд, мөн монгол үндэсний хувцсаар гоёсон бүх насны гадаад дотоодын иргэд оролцох боломжтой. Наадмын үеэр та ардын урлагийн тоглолт, үндэсний хувцасны загварын үзүүлбэрийг үзэж сонирхоорой. Загварын үзүүлбэрээр үндэсний хувцасны тэргүүлэх агентлагууд, сүүлийн үед шинээр гарч ирж буй дизайнерууд, чөлөөт уран бүтээлчид, үндэсний хувцас урладаг байгууллагуудаас сонгон шалгаруулсан шилдэг коллекцуудыг толилуулах аж. Түүнчлэн монгол үндэсний дээлтэй гадаадын шилдэг оролцогч, хамгийн сайхан дээлтэй хос, сайн зохион байгуулалттай идэвхтэй оролцсон дүүргийг шалгаруулна.

“ДээлтэйМонгол”

наадам

27

Шилдэг оролцогчдод тавигдах үндсэн шалгуурШилдэг зохион байгуулалттай, идэвхтэй оролцсон дүүрэг - Баярын жагсаалын оролцоо, зохион байгуулалт, оролцогчдын тоо, идэвх санаачилга, агуулга, найруулга, тайзан дээрх үзүүлбэр, дүүргийн үзэгчдийн оролцоог хангах.

Хамгийн сайхан дээлтэй хос - Монгол дээл хувцасны язгуур хэв шинжийг хадгалсан иж бүрэн үндэсний хувцастай байх, угсаатны бүлгийн дээл хувцас, зүүсгэл тоноглол, эд хэрэглэлийг өөр хооронд нь холиогүй байх, өмссөн хувцасныхаа түүх, бэлгэдэл, хэв шинжийн тухай зохих мэдлэгтэй байх, хувцас өмсгөл нь оролцогчдын насны онцлогт тохирсон байх

Монгол үндэсний хувцастай гадаадын шилдэг оролцогч - Монгол дээл хувцасны язгуур хэв шинжийг илэрхийлж байх, угсаатны бүлгийн дээл хувцас, зүүсгэл тоноглол, эд хэрэглэлийг өөр хооронд нь холиогүй байх, өмссөн хувцасныхаа түүх, бэлгэдэл, хэв шинжийн тухай зохих мэдлэгтэй байх.

Наадмын хүрээнд зохион байгуулагдах нэг сонирхолтой үйл

ажиллагаа бол үзэсгэлэн худалдаа юм. Монгол дээл хувцас хэрэглэл урлаачид, монгол гэр үйлдвэрлэгчид, гар урлалын бүтээгдэхүүн, бэлэг дурсгалын бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэгчид, урчуудын бараа бүтээгдэхүүнийг сонирхон, дотоодын үйлдвэрлэгчдэдээ бага ч болов хувь нэмэр оруулж, үндэсний үйлдвэрийн эд зүйлсээрээ гангарч, бусдад таниулах нь бид бүхний үүрэг билээ.

Нэмж хэлэхэд, оньсон болон шагайн тоглоом, уран бичлэг, уран хайчилбар, гэр барих, дээл оёх, сампин зангидах зэрэг уламжлалт тоглоом наадгайтай холбоотой олон төрлийн уралдаан тэмцээн зохиогдох юм. Үүгээр зогсохгүй үндэсний хувцсаараа гоёсон хүүхдүүдэд ивээн тэтгэгчийн шагнал өгч, тус наадамд 10 жил тасралтгүй оролцсон үнэнч оролцогчдодоо гарын бэлэг гардуулах юм байна.

Жилээс жилд өргөжин тэлж, оролцогчдынх нь тоо нэмэгдсээр байгаа “Дээлтэй Монгол” наадмын энэ жилийн онцлог нь үндэстэн ястнаараа өөр хоорондоо ялгарч, үндэсний хувцасны түүхэн хөгжлийг харуулахад оршино. Мөн баярын жагсаал, худалдаа үйлчилгээнээс гадна

боловсрол, танин мэдэхүйн үйл ажиллагаанууд зохион байгуулж, үндэсний хувцас урлагийг таниулан сурталчилж, телевизүүдийн сан хөмрөгөөс тухайн арга хэмжээтэй холбогдуулан олон нийтэд мэдээлэл хүргэж, үндэсний хувцсаараа гоёхыг, байгууллага хамт олноороо тайзан дээр зураг авахуулахыг уриалж, шууд нэвтрүүлэг гэхээсээ илүү телевизийн нэвтрүүлгийн форматаар бичлэг хийлгэх юм байна.

Шилдэг оролцогчоор шалгарахыг хүсэгчид арга хэмжээ болох өдөр талбай дээрх “Зохион байгуулагчдын асар”-т бичиг баримттайгаа очиж бүртгүүлэн мандатаа авна. Харин баярын жагсаалд оролцох байгууллагууд, олон жил оролцсон иргэдийн хувьд Нийслэлийн аялал жуулчлалын газрын Мэдээлэл, сурталчилгааны төвд долдугаар сарын 8 хүртэл ажлын цагаар ирж, эсвэл утсаар бүртгүүлэх боломжтой.

Бүртгэлийн утас: 70108687, 91208639

Нийтлэлийг: Ж.Хулан

2828

Аливаа улс үндэстэн, ард түмнийг илэрхийлэх нэгэн чухал дурсгал бол тухайн үндэстний хувцас, эд хэрэглэл юм. Хүний нийгмийн түүх цагийн аясаар өөрчлөгддөгийн адил хувцас хэрэглэл ч мөн хөгжлийнхөө явцад тухайн нийгэм, соёлын нөлөөллөөр хувьсаж, өвөрмөц хэв маяг, хэлбэр донжийг бүрдүүлж байдаг. Тухайлбал, бидний уламжлалт хувцас дээл л гэхэд янз бүрийн хэв загвартай, өргөн сонголттой болсоор байна. Монгол дээл хувцсаа дээдлэн, өдөр тутамдаа өмсөхийг ард иргэддээ уриалдаг “Дээлтэй Монгол” наадмын тухай сонирхолтой баримтуудыг хүргэе.

наадмын тухай сонирхолтой баримтууд

10K-15K• “Дээлтэй Монгол” наадам

анх 2007 онд хуучнаар Д.Сүхбаатарын талбайд зохион байгуулагдаж 100 гаруй хүн хамрагдаж байжээ. Тэгвэл сүүлийн жилүүдэд 10-15 мянган үндэсний хувцастай иргэд тогтмол оролцох болсон юм.

“Дээлтэй Монгол”

29

JULY10

• Анх нийслэлийн есөн дүүргийн иргэдийн дунд зохион байгуулагдаж байсан ч сүүлийн жилүүдэд төвийн зургаан дүүрэг оролцож байна. Түүнчлэн Улаан-Үд, Өвөр Монголоос иргэд зорин ирж оролцох болжээ. Энэ жилийн хувьд ӨМӨЗО-ны Барга хошуунаас 20 гаруй хүний бүрэлдэхүүнтэй баг хоёр дахь жилдээ оролцохоор бүртгүүлээд байна.

• Жилийн жилд ам бүлээрээ оролцдог нэг содон гэр бүл бий. Тэд 2013-2015 онд цагаан ноолууран дээлээр ижилсэж, тайзыг чимж байлаа.

• Оршин суугаа хаягаараа, дүүрэг дүүргээрээ өөр өөрийн ястны хувцсыг өмсөн оролцдог.

• Долдугаар сарын 13-нд зохион байгуулагддаг байсныг 2015 оноос эхлэн долдугаар сарын 10-ны өдөр болгон өөрчилсөн.

• Анх Шилдэг дүүрэг, Шилдэг байгууллага, Шилдэг хос, Шилдэг бүжгийн хос, Шилдэг гадаадын оролцогч, Хамгийн шилдэг бяцхан оролцогч гэсэн номинациудаар иргэдийн дунд шалгаруулалт явуулдаг байсан. Харин 2015 оноос эхлэн Шилдэг дүүрэг, Шилдэг хос, Шилдэг гадаад оролцогчдыг шалгаруулан, арга хэмжээнд хүрэлцэн ирсэн үндэсний хувцастай хүүхдүүдэд ивээн тэтгэгчийн гарын бэлгийг гардуулах болсон.

• Шилдэг дизайнеруудын фэйшн шоу, циркийн үзүүлбэр болдог

• Арга хэмжээний хамгийн гол үйл ажиллагаанууд:- Үндэсний хувцастай иргэдийн

баярын жагсаал- Тайзан дээрх урлагийн тоглолт- Хувцас загварын үзүүлбэр- Иргэдийн шалгаруулалт- Үзэсгэлэн худалдаа

Тус арга хэмжээгээр дамжуулан Үндэсний дээл хувцсаа орчин үеийн чиг хандлагад нийцүүлэн өдөр тутамд өмсөх боломжтойг сурталчилж, хуримын дээл, ромбоны дээлээ дахин өмсөхийг уриалж байгаа юм.

Нийтлэлийг: Ж.Хулан

30

31

32

Соёл урлагт дурлагсдад зориулсан аппликэйшн, цахим хуудасБөмбөрцөг хэлбэрт дэлхий маань даяарчлагдахын хэрээр мэдээллийн их далайд

“хэлбэрээ алдан хавтгайрсаар”. Хүн бүхэн өөрийн гэсэн нүүр ном, өдөр тутамдаа хэрэглэдэг аппликэйшн, цахим хуудастай болж, шинэ, сайхан руу тэмүүлж буй. Бид орчин үеийн залуусыг манлайлж яваа зургаан эрхэмтэй уулзаж, тэдний үзэл бодол,

байнга хэрэглэдэг цахим хуудас, аппликэйшний талаар сонирхов. Тэдний бүтээлч, шинэлэг, өвөрмөц байдал юунаас эхтэй бол?

32

1. Та ажил, мэргэжлийнхээ онцлогийг тодорхойлно уу?2. Танд урам зориг, санаа сэдэл өгдөг аппликэйшн, цахим

хуудсыг танилцуулна уу?3. Бүтээлч, шинэлэг, хөдөлмөрч байхын тулд залуучуудад юу

хэрэгтэй вэ?

Т. Мөнх-Оргил /The Library Records-ын ерөнхий продюсер/

1. Продюсерын хувьд өөр өөр хүмүүсийн онцлог байдлыг танин мэдэж, тухайн хүний авьяасыг хөгжүүлдгээрээ онцлогтой.

2. Өдөр тутамдаа нүүр ном, дропбокс хэрэглэдэг. Хөгжмийн болон дууны том том файлыг гадаад руу явуулах шаардлага үргэлж тулгарна. Тийм болохоор дропбоксыг ашигладаг юм. Жишээ нь, саяхан “Марко Поло” киноны зарим монгол жүжигчдийн дуу хоолойг бичээд кинотой нь хамт явуулсан. Энэ бол маш том файл. Мөн бичлэг хийхэд гитар, төгөлдөр хуур, морин хуур гэхчлэн ихэнх хөгжмийн хөгийг шалгах хэрэгтэй болдог. Тэр үед утсан дээрээ сайн хөглөгчийн апп болох Da Tuner /Lite!/-ийг хэрэглэдэг. Маш их ажилтай байдаг болохоор тархиа амраахын тулд Bored Panda сайт руу орж мэдээлэл авдаг. Манай студийн бичлэг болох бүх микс, мастер Pro-tools дээр Waves-ын plug-in, IK multimedia plug-in-үүдээр хийгддэг.

3. Цөөнгүй залуучууд манайхаар бичлэгээ хийлгэхийг хүсдэг л дээ. Гэхдээ хийх гэж байгаа, эхлэх дөхөж байгаа гэдэг нь эхэлсэн гэсэн үг биш. Хэцүү ч бай, мэдэхгүй ч бай, аливаа зүйлийг нэг эхлэх л юм бол ажил хурдан явагддаг, хүн өөрөө ч суралцдаг. Хамгийн гол нь аливаа ажлыг шууд эхэл, дайраад ор. Өөр өөр арга барилтай олон продюсер бий. Миний арга барил бол бусдыг шахах биш, өөрсдийнх нь хийж буй ажил дээр зөвлөж, удирдан чиглүүлэх.

“сайн хөглөгчийн апп болох Da Tuner /Lite!/-ийг хэрэглэдэг”

33

Д.Баярцэцэг /Зураач, яруу найрагч, урлаг судлаач/

1. Зарим үед Бурхан шиг.. заримдаа Бурханы туслах шиг. Тайлбарлах, тодорхойлох нь СУДЛАЛ. Судлаач бол судлаач.

2. Ер нь зурагт, компьютер, гар утсанд дургүй. Энэ бүхэн маш их цаг авдаг учраас. Гэвч хэрэглээг яалтай. godo9.blogspot.com блог хөтөлдөг, бусдын л адил википэйж, гүүгл мэпс, жимэйл, фэйсбүүк, инстаграм, саундклоуд, ютүүб, подкаст, цахим толь бичиг, вибэр хэрэглэдэг. Хэрэгцээ шаардлагаас шалтгаалж аппаа сонгож утсандаа татаад, яваандаа хөгжихгүй, ахихгүй, хэрэгцээгүй бол устгачихдаг. Бясалгал хийх, бууз жигнэхдээ I-Qi timer аппийг ашигладаг.

3. Сэтгэнэ гэдэг бүтээлч, шинэлэг, хөдөлмөрч байхын үндэс.

Ч.Мишээл /Michel&Amazonka брэндийн үүсгэн байгуулагч, фэйшн дизайнер/

1. Шинийг эрэлхийлэгч, бүтээгч, сэтгэл судлаач, ирээдүйг зөгнөгч, стилист, тэмцэгч, төгс төгөлдөрт тэмүүлэгч.

2. Ажил мэргэжилтэй минь холбоотой polyvore, stylebook, PS dept зэрэг сайт, аппийг байнга хэрэглэдэг. Үүн дундаас style.com, behance.com зэрэг сайтыг онцолмоор байна. Учир нь, эдгээр сайтаас загварын төвлөрсөн мэдээллийг нэг дороос авч чаддаг юм. Дан ганц хувцас загварын мэдээллээр хязгаарладаггүй. Загвар сонирхдог залууст бол net-a-porter, style.com-ийн апп зэрэг сайт, вэбүүдийг санал болгоё. Эдгээр сайтаар аялахад орчин үеийн загвараас хоцорно л гэж байхгүй. Стриит фэйшн чиг хандлагыг харахыг хүсвэл lookbook рүү орох хэрэгтэй. Мөн тусдаа блог хөтөлдөг Анна Делл Руссо, Оливъя Палэрмо, stylebubble.co.uk рүү байнга ордог. Инстаграмыг хамгийн сайн апп гэж боддог.

3. Өөрийнхөөрөө байж, бусдыг хуулбарлахгүй байх хэрэгтэй. Бусдын хийснийг хийгээд л байвал ямар ч прогресс байхгүй шүү дээ.

Ч. Нямханд /Michel&Amazonka брэндийн үүсгэн байгуулагч, фэйшн дизайнер/

1. Ер нь дизайнерууд амралтгүй ажилладаг. Тэгж байж бусдаас түрүүлж сэтгэж, хүмүүст шинэ зүйлийг хүлээн авах гүүр нь болж өгдөг маш сайхан мэргэжил.

2. Instagram, fashion vogue, style.com, stylebubble, buro247 mongolia. Өдөр тутмын хэрэгтэй мэдээллүүдээ авахаас гадна загварын бүхий л мэдээллийг эдгээр сайт, аппаас авдаг. Харин шинэ санаа сэдлийг сайт, апп гэхээсээ илүү ном, сонин, сэтгүүлээс авдаг. Тухайлбал, хээ угалз, янз бүрийн хувцасны түүхэн номууд байна.

3. Хүн бүрээс асуух дуртай асуулт маань “Чи юу хийх дуртай вэ?”, “Чиний мөрөөдөл юу вэ?”. Залуучууд бусдын үгээр явах бус, өөрийн чин хүсэл эрмэлзлэлийг эртхэн хайж олоод тэрийгээ л хийх хэрэгтэй гэж боддог. Тэгээд л болоо. Өөр юу ч хэрэггүй.

“Бясалгал хийх, бууз жигнэхдээ I-Qi timer аппийг ашигладаг.”

“style.com, behance.com зэрэг сайтыг онцолмоор байна.”

Өдөр тутмын хэрэгтэй мэдээллүүдээ доорх сайт,

аппаас авдаг.

3434

Ө.Содгэрэл /”Бюро 24/7 Монгол”-ын үүсгэн байгуулагч/

1. Загвар, урлаг соёл, гоо сайхан, аялал гээд амьдралын хэв маягтай холбоотой бүхий л салбарыг сонирхон судалдгаараа онцлогтой. Хийж байгаа зүйлдээ үнэн сэтгэлээсээ дуртай болохоор ажил гэж бодогддоггүй. Дуртай юмаа хийгээд, тэрнээсээ тѳлбѳр авч байгаа маань их аз шүү гэж заримдаа бодогддог.

2. Миний хамгийн дуртай цахим хуудас бол манай www.buro247.mn юм. Маш ѳргѳн агуулгатай, үргэлж сонирхолтой мэдээ мэдээллийг хүргэдэг, уншигчдадаа байнга шинэ санаа ѳгч, хожим нь мэдлэг болж үлдэх мэдээлэл хүргэхийг зорьдог. Түүнчлэн Бюро хов жив, хар мэдээ бичдэггүй, гэгээлэг байдаг нь их таалагддаг. Загвар, гоо сайхан, streetstyle, эрчүүд, уран зураг, технологи, кино, хѳгжим гээд олон сонирхолтой булантай. Харин хамгийн дуртай апп гэвэл инстаграм. Бүх мэдээллийг зурган хэлбэрээр авдаг, үзэхэд цэвэрхэн, даяарчлагдсан санагддаг. Дэлхий даяар болж буй сонирхолтой арга хэмжээнүүд, урлагийн бүтээл, хүмүүс, гадна/дотно засал, шинэ содон, гайхамшигтай зүйл юу л байна тэр бүгдийг богино хэмжээний дүрс бичлэг, зургаар харахад сайхан санагддаг. Богино хугацаанд ѳргѳн хүрээний мэдээлэл авдаг даа.

3. Өөрийгөө үргэлж шинэ сонирхолтой мэдээллээр цэнэглэж, цагаа зѳв зарцуулан, дуртай зүйлдээ улам бүр шамдаж, ѳѳрийгѳѳ хѳгжүүлж байвал амжилтанд хүрэх нь гарцаагүй. Өнөө үед бүх юм хѳгжѳѳд, боломжгүй зүйл гэж үгүй болсон. Аливаа юмыг жижиг гэж орхихгүй сэтгэлээсээ хийдэг хүмүүст би үнэхээр хайртай. Шинэ мянганы залуучууд унтах ч завгүй хөдөлмөрлөж, бүтээлч, шинэлэг байж чадаж байна. Монголын залуучууд тэднээс илүү юу гэхээс огтхон ч дутахгүй гэж боддог.

Ц.Шувуу /Гэрэл зурагчин, кино зураглаач, кино найруулагчаар Европт суралцахаар болсон/

1. Хүнд үгээр, үйлдлээр хэлж, мэдрүүлж чаддаггүй зүйлсээ дүрслэлийн аргаар, өөрөөр хэлбэл гэрэл зураг, киногоор илэрхийлж болдгоороо онцлогтой.

2. Миний хувьд байгаль, зөрөн өнгөрөх хүүхдийн инээмсэглэл, цас бударсан чимээгүй үдэш, бороо, хүмүүс, моддын сүүдэр, гунигтай өдөр, өнгө гэх мэт энгийн хэрнээ гайхалтай зүйлс бүтээл хийх хүслийг минь өдөөж, амьдралыг илүү утга учиртай, амттай болгож өгдөг.

3. Гол нь хүн өөрийгөө юуны тулд энд ирснээ ойлгох ёстой болов уу. Бид нийгмийн олон асуудлаас болоод амьдралын бодит агаад энгийн, гайхамшигтай зүйлсийг олж харж чаддаггүй. Бүгд л бухимдаж, мөнгө, алдар нэр хөөцөлдөх болсон юм шиг. Хэрэв чи үүнд сэтгэл хангалуун байвал энэ нь утга учир байж болох ч миний хувьд тийм биш. Амьдралын сайн сайхны дэргэд энэ бол өчүүхэн зүйл. Бид өөрийгөө бүрэн ойлгож, таньж мэдсэнээр энд амьдрах хугацаандаа өөрийгөө илэрхийлж үлдээж чадна. Энэ л хамгийн чухал. Тиймээс өөрийнхөө хүссэн чиглэлээр сурч боловсорч, өөрийгөө илэрхийлэх урлагийг сонгох нь зөв гэж бодож байна.

“хамгийн дуртай апп гэвэл инстаграм.”

“энгийн хэрнээ гайхалтай зүйлс бүтээл хийх хүслийг минь

өдөөдөг”

35

COME IN WE’RE OPENXANADU WINES / MONGOLOO KIDS / GOYO / БАЯН-ДӨХӨМ / PEERLESS / ELIXIR / CHOCO LANTINE /

“Монголоо кидс” хүүхдийн брэндХүүхдийн хувцасны монгол брэндийн сургаар Алтай центрийг зорилоо. Монголоо кидс дэлгүүрийн шилэн хананы цаанаас нэвт харагдах хээнцэр хувцас, сүлжмэл тоглоом, арьсан гутал, гоёл чимэглэлүүд бяцхан эздээ хүлээн байх нь цаанаа л эгдүүтэй.

ХӨСӨГ / СУДАЛГАА / ЦАГААН ХООЛТНУУДЫН СОНГОЛТ / ROYAL MOUNTAIN

36

АСЕМ-тай холбогдуулан нийслэлд маань олон шинэ үйлчилгээ нээгдэж, хотын өнгө жавхаа ч улам бүр нэмэгдсээр. Тэдгээр шинэ үйлчилгээнээс “Занаду Файн Вайнес” компанийн шинэхэн дарсны баар бидний анхаарлыг татсан юм. Зуны сайхан өдөр тагтан дээр тухлан, наран жаргахыг харангаа улаан дарс шимэн суух нь төсөөлөлд л байсан бол энэ өдөр мөрөөдөл минь бодитоор биелэв. Эднийх 2003 оноос үйл ажиллагаагаа эхлүүлсэн нийслэлийн анхны дарс борлуулагч компаниудын нэг болохоор хэний ч таашаалд бүрэн нийцэх дарсны сонголттой. Тэд 12 улс орны 60 гаруй дарсны үйлдвэрээс бүтээгдэхүүн импортолдог гэнэ. Тэр дундаас чилийн Concha y Toro, австралийн Penfolds, америкийн Robert Mondavi, испанийн Torres, францын Champagne Taittinger зэрэг брэндийг албан ёсоор оруулж ирдэгт нь дарсны хорхойтнууд таалалтай ханддаг юм. “Занаду Вайнес” дарсны баар наймдугаар сарын 1-нд албан ёсны нээлтээ хийх төлөвлөгөөтэй байгаа ч туршлагатай хамт олныхоо ачаар үйлчилгээ нь аль хэдийнэ зүгширчээ. Дарсны цэсийг нь сонирхтол нийслэлийн ресторануудад

“Занаду Вайнес” дарсны баар

Сүхбаатар дүүрэг, Чойжин ламын сүм музейн хажуу дахь Temple View Residence 1A, UB Mart-ын чанх хойно 7000 1045 www.winebar.mn

Xanadu Wines Mongolia

хундагаар ер санал болгож байгаагүй 12 гаруй сонголт байна билээ. Мэдээж та шилээр нь авахыг хүсвэл мэргэжлийн хамт олноос зөвлөгөө авч 300 гаруй сонголтоос шилж, амталж болно. Эднийх аргон хийгээр ажилладаг мэргэжлийн дарс хуваарилагчтай аж. Ийнхүү бөглөөг нь нээсэн шилтэй дарсны амт, чанарыг тэд шинээр нь хадгалж чаддаг байна. Тус бааранд бүх дарс дэлгүүрийнхээ үнээр зарагдах учраас бусад ресторан, баарнаас давуу талтай. “Занаду Вайнес”-ынхан дарстай зохицдог хөнгөн зууш, бяслагийг цэсэндээ удахгүй нэмэхээ бидэнд мэдэгдсэн. Орчны хувьд, Чойжин ламын сүмийг ширтэн сүр жавхланг нь бишрэхийн ялдамд Хуримын ордны ногоон моддоос авах нам гүмийг юутай ч зүйрлэшгүй. Дэлгүүр хэсээд ядарсан бүсгүйчүүд маань энд ирж авсан бараагаа дахин үзэж баясахын зэрэгцээ амтат дарсаар алжаалаа тайлахад яг тохирно. Хотын А зэрэглэлийн бүсэд орших тус дарсны баар гадна талбайдаа машины зогсоолтой учир тав тухаа тэдэнд бүрэн даатгаж болох нь.

36

37

“Монголоо кидс” хүүхдийн брэнд

ЧД, III хороо, Энхтайваны өргөн чөлөө, 17-3. Алтай центр худалдааны төвийн III давхарт

95014445, 99025123 Даваа-Баасан 10.00-20.00, Бямбад 11.00-20.00, Нямд 11.00-19.00

MongolooKids

Хүүхдийн хувцасны монгол брэндийн сургаар Алтай центрийг зорилоо. Монголоо кидс дэлгүүрийн шилэн хананы цаанаас нэвт харагдах хээнцэр хувцас, сүлжмэл тоглоом, арьсан гутал, гоёл чимэглэлүүд бяцхан эздээ хүлээн байх нь цаанаа л эгдүүтэй. Хоймор хэсгээ жижиг гэрийн доторх шигээр тохижуулсан тус дэлгүүрийн интерьер, бүтээгдэхүүнээ өрсөн байдал, өлгүүр, дунд нь байх мод гайхалтай хэв маягийг бүрдүүлжээ. Орчинд нь татагдахын сацуу гоёмсог загвартай өхөөрдөм ягаан гутлыг хараад ихэд догдлов. Охиныхоо хөөрхөн хөлд өмсгөж байгаагаар, ерөөс энэ дэлгүүрийн бүх хувцсыг хүүхдүүддээ авч өгч байгаагаар өөрийгөө төсөөлсөн. Монгол үндэсний хэв маягийг орчин үетэй хослуулсан загварууд нь өдөр тутамд ч тохирмоор аж. Материал хоорондын зохицол нь тун чамин. Загвар нь ч хүүхдэд ээлтэй гэмээр. Надад хамгийн их таалагдсан нь ардаа цүнхтэй бомбэр загварын хүрэм байв. Арын цүнхэндээ хүүхдүүд тоглоомоо хийж явахад амар, бас их тохиромжтой. “Монголоо кидс” брэнд одоогоор 50-60 төрлийн хувцастай гэнэ. Тус дэлгүүрт зургаан сартайгаас эхлээд 15 хүртэлх насны хүүхдүүдийн хувцас байсан. Мөн та тэдгээр загвараас харж байгаад өөртөө болон хүүхдүүддээ таарсан хувцсыг захиалж хийлгэх боломжтой. Эднийх хувцаснаас гадна арьсан

гутал, сүлжмэл тоглоом, хүүхдэд зориулсан цэвэр модон тавилга, цүнх, оймс, гоёл чимэглэл хийдэг. Үнийн хувьд 3500-100̀ 000 төгрөгийн хооронд хэлбэлзэж байна. Алтай центрт дэлгүүрээ нээгээд сар гаруй хугацаа өнгөрч байгаа бөгөөд Хүүхдийн 100-д байрлах Гүмүда консепт дэлгүүрт ч мөн бүтээгдэхүүнээ борлуулдаг аж.

38 3838

Саяхан нэгэн танилтайгаа санамсаргүй таартал бороотой, нартай ямар ч үед өмсөж болохоор гоёмсог даашинзаар гоёсон нь эрхгүй нүдэнд туслаа. Эмэгтэй хүний сониуч зангаар хаанаас авсаныг асуухад “Гоёо”-оос сонгосон аж. Би “Гоёо”-гийн шинэ загварын гэрэл зургийг олон нийтийн сүлжээнээс цөөнгүй харсан ч тийш зорьж очих шалтгаан надад ингэж гарсан юм. Шунал хөдөлгөсөн даашинзаа авахаар би Төв номын сангийн дэргэдэх салбарыг нь зорьлоо. Эднийх дэгжин загвартай хувцсаараа хэзээний танил бөгөөд сүүлийн үеийн коллекцууд нь нэлээд тод өнгөтэй болжээ. Мөн Итали дизайнертай байнга хамтран ажилласан учраас загваруудад нь европ хэв маяг зонхилсон илүү загварлаг, өвөрмөц харагдана. Бүтээгдэхүүнийхээ өнгө, загварын талаар үйлчилгээний ажилтнуудынх нь өгч буй зөвлөгөө сэтгэлд 100 хувь нийцсэн. Миний арьсны өнгө, биеийн өндөрт тохирсон загварыг санал болгож сонголтонд маань тусалсанд би их баярласан шүү.

Худалдан авалт хийгээд зогсож байхдаа гадаадын жуулчдыг дагуулж ирсэн монгол

ГОЁО - Гоё өнгөтэй байна

Хан-Уул дүүрэг, III хороо, Үйлдвэрийн дэлгүүр Төв номын сангийн дэргэдэх Чандмань төв Улсын их дэлгүүр, II давхарт Улаанбаатар их дэлгүүр, II давхарт Central Mall, II давхарт Shangrilla Мall, II давхарт

хүмүүс урамшуулал авч байхыг анзааран учрыг лавлатал, дагуулж ирсэн жуулчдынхаа худалдан авсан бараа бүтээгдэхүүний үнийн дүнгийн 10 хувьтай тэнцэх урамшууллыг чанартай бүтээгдэхүүнээр эх орноо төлөөлүүлэх боломж олгосныг нь үнэлэн жирийн иргэдэд олгодог гэнэ. Урин цагт гадаадын улс орнуудаас зочид төлөөлөгчид, найз нөхдөө хүлээж авч буй хүмүүст их таатай санал ажээ. Танд ч гэсэн энэ боломж нээлттэй байх нь. Их хотын заавал зочлох ноолууран хувцасны дэлгүүр бол яах аргагүй ГОЁО.

39

“Баян Дөхөм” люкс амралтын газарНуугдсан эрдэнэсийг оллоо... Товчхондоо энэ газар ховор эрдэнэс шиг донжтой юм. Монгол шилтгээн рүү явах замд тааралдах уг амралтын газар ойр орчмынхоо хашаа, хорооллоос мод зүлэгжүүлэлтээрээ эрс ялгарна. Арван жилийн өмнө уг амралтын газрыг нээсэн зураач Болдбаяр, түүний гэр бүл үнэхээр хөдөлмөрч хүмүүс аж. Хашаан доторх мод, зүлэг, жижигхэн хөөрхөн шаазан чимэглэлүүд нь Монголд биш Европт явж буй мэт сэтгэгдэл төрүүлнэ. Монголд өөр хаана ч харагдаагүй хийц загвартай зоогийн өргөө, алтан загасны худагтай саравч, европын сүм шиг уран зурагтай саравч, дисконы танхим, мэлхий хааны цөөрөм, урлан... бүгд түүний гараар бүтжээ. Гаднах урлагийн бүтээлүүд нь үзүүштэй, сонирхолтой байгаатай адил амрах өрөө, гэр нь ч тухтай. Найз нөхөд, хамт олноороо яваа нөхцөлд ихэнх амралтын газарт заавал 2-3 гурван өрөө, байр түрээсэлдэг. Тэгвэл эднийх хэрэгцээт бүх зүйлээр хангагдсан 11 том ортой өрөө /300’000₮/, найман ортой өрөө зэргээр уг асуудлыг шийдсэн аж. Лагерийн байшин шиг дөрвөн байшин /100’000₮/ нь хоёр хүнд зориулагдсан халуун ус, шүршүүр, боловсон бие засах газартай. Харин жуулчид гэрийг /80’000₮/ нь сонгох дуртай юм билээ. Амрагчдын ая тухыг хангаж цэвэр даавуун хэрэглэл, тэмээний ноосон хөнжил тавьж өгдөг. Амралтын газар атал галерей, музей шиг сэтгэгдэл төрүүлэх тул та энд лав уйдахгүй. Болдбаяр галерейдаа монголын үе үеийн зураачдын эх бүтээлүүдийг дэлгэж, мөн өөрийн зураасан зураг, тосон будгийн ажлуудыг ч тавьжээ. Амралтын газрын

Гачуурт, XX хороо, Баян-Дөхөм люкс амралтын газар 99517963

байшингуудын ханан дээр “марзан” Шаравын “Монголын нэг өдөр” зургийн хувилбарыг монгол зургийн нэрт мастер Жадамбын зурснаар харахад тус зурган дээрх хөдөлгөөнүүд үл давтагдах нь тун сонирхолтой, бас хөгжилтэй. Жижиг баганууд, түүн дээрх баримал, саравч, сандал ширээнүүд нь амрагчдыг тав тухтай орчинд умбуулж, сэтгэлийн таашаал мэдрүүлдэг. Урлагаар тэтгэгдэж өссөн бүтээгч хүмүүний үйлдэл бүхэн утга учиртай байдаг байна. Олон олон амралтын газар “Баян-Дөхөм”-өөс үлгэр дуурайлал аваасай.

40

Гурилгүй талх гэж та сонссон уу? Уг нь талхыг гурил, бүхэл үрээр л хийдэг шүү дээ. Тийм учраас энэ эргэлзээгээ тайлахаар Peerless Coffee Tea & Bakery-г зорилоо. Ойртоод очмогц шинэхэн талхны сайхан үнэр хамар цоргив. Ингээд гурилгүй талх буюу амьд талхыг нь амталж үзтэл их аятайхан юм. Соёолсон үрээр хийдэг уг талх эрүүл хооллодог хүн бүрийн сонголт аж. Бидний идэж буй xүнс, түүний дундаас талxны xэрэглээ, үйлдвэрлэлийн чиг xандлага өдрөөс өдөрт өөрчлөгдсөөр байна. Урьд нь бид үр тарианы цөм xэсгийг тээрэмдэн гаргаж авсан цагаан гурилан талх иддэг байсан бол өдгөө эрүүл мэнддээ анхаарч бүхэл үрийн талхыг өргөн хэрэглэх болсон. Түүнчлэн өндөр xөгжилтэй орнуудад соёолуулсан үрийн талx буюу амьд талxыг иxээр xэрэглэx болж. Амьд талх маш олон давуу талтай. Соёoлуулсан буудайн үрийн доторх Витамин С, фолийн xүчил, рибофлавиний xэмжээг соёoлуулаагүй буудайн үрийнхтэй xарьцуулаxад бараг 100 даxин иx байдаг гэнэ. Байгуулагдаад хоёр жил болж буй Peerless Coffee Tea & Bakery-гийнхэн “Сэмбэгэр” /үйлдвэрийн үнээр 2600₮/, “Үзэмжийн чанар” /2900₮/, “Боржигоны бор талх” /1750₮/ гэсэн гурван төрлийн амьд талх гаргадаг. Эдгээр нь өөр өөрийн гэсэн онцлог давуу талтай. Мөн ямар ч нэмэлт бодис, будаг оруулаагүй бялуунууд нь /4350-5280₮/ үнэхээр гоё амттай юм билээ. Надад хамгийн их таалагдсан нь луувантай бялуу. Peerless Coffee Tea & Bakery-гийн бүтээгдэхүүнүүд цусан дахь холестерины хэмжээг багасгаж, зүрх судасны өвчин, тархины цус харвалтаас сэргийлдэг байна. Үнэндээ манай зах зээл дээрх ислэг ихтэй, гэдэсний гүрвэлзэх хөдөлгөөнийг сайжруулдаг гэх тодотголтой бүтээгдэхүүнүүд эдний бүтээгдэхүүн шиг органик байж чадах эсэхэд эргэлзэж байна. Нэмж хэлэхэд, “Энгийнээр эрүүл амьдаръя” уриатай Peerless Coffee Tea & Bakery-ийн бүтээгдэхүүнүүд “Миний зах”, “Меркури” зах, “Номин”, “Оргил”, “Жигжидийн найзууд” супер маркетуудаар худалдаалагдаж байгаа шүү.

Peerless Coffee Tea & Bakery

ЧД, II дөчин мянгат, II байр, Ruby Room лоунжийн хойно 99005312, 99835590, 99302356 Даваа-Ням 8.00-19.00 Энгийнээр ЭРҮҮЛ амьдаръя

40

41

“Хөсөг” брэндийн дэлгүүр

СБД, Меркури захын урд, Номун хотхоны 39-р байр, I давхар 99188555. 99695554

Мягмар-Баасан 11.00-20.00, Бямба-Ням 12.00-19.00, Даваад амарна Husug Project

www.husug.mn

Ноосны гарцаараа тэргүүлэгч манай орны хувьд дахин нөхөгддөг байгалийн баялаг бол ноос, ноолуур юм. Ноос, ноолууран сүлжмэл хувцасны үйлдвэрлэл манайд эрчимтэй хөгжиж байгаа ч интерьертээ болон өдөр тутамдаа хэрэглэх чанартай бүтээгдэхүүн бараг олддоггүй байлаа. Тэгвэл “Хөсөг” төсөл жилийн өмнөөс энэ чиглэлээр үйл ажиллагаагаа эхлүүлсэн юм. Дээлийн захыг дизайны шийдлээ болгосон “Хүннү” нэртэй анхны коллекцоосоо эхлээд л уг төсөл олон нийтийн таашаалд нийцсэн. Гэрийнхээ өвчтэй хүмүүсийг асардаг, хөдөлмөр эрхлэх боломжгүй эмэгтэйчүүд бүтээгдэхүүнүүдийг нь оёдог, ашгийн төлөө бус, нийгмийн сайн сайхны төлөө ажилладгаараа онцлогтой. Монгол хонины ноосоор хийдэг бүтээгдэхүүнүүд нь технологийн дэвшлийн ачаар Нанопротектоор хамгаалагджээ. “Хөсөг” төсөл одоогоор 50 орчим нэр төрлийн бүтээгдэхүүнтэй болоод байна. Тэд “Хүннү”, “Арга билэг”, “Лотус”, “Стешионари сэт”, “3 in 1” гэсэн коллекцууд гаргасан. Коллекц бүрийн хэв маяг, өнгө төрх нь шинэлэг дизайн, арга ажиллагаа, чимэглэл зэргээрээ ялгарна. Аливаа интерьерт зөөлөн эд эдлэл орчныг илүү тав тухтай болгож, халуун дулаан уур амьсгал бүрдүүлдэг шидтэй. Тиймээс тэд интерьерт зориулсан бүтээгдэхүүн ч гаргахаар төлөвлөж байгаа гэсэн. Өөрийгөө болон гэр орноо гоёхын сацуу нийгмийн сайн сайхны төлөө үйл ажиллагаа явуулдаг үндэсний брэндээ дэмжээрэй.

42

Анх Эликсирийн кофе, бялууг маш амттай гэж сонсоод тэднийхийг зорьсон юм. Хаалгаар нь ормогц халуун дотно орчин намайг угтав. Таазнаас унжих шилэн дэнлүү, тухтай сандал буйдан, орчин үеийн интерьерийг неоклассик орчинтой хослуулсан шийдэл нь тун онцлог санагдлаа. Цаанаа л эрхэмсэг өнгө төрхийг агуулах уг лаунж жинхэнэ итали кофе, дарсыг санал болгодог аж. Монголын алдартай зураачдын уран зургууд хананд нь өлгөөтэй байх бөгөөд хэрэв та хүсвэл тэдгээрээс худалдан авах боломжтой. Уран зургийн бүтээлүүдээ тэд байнга сольж шинэчлэх аж. Гадаа халуун байсан учраас мөстэй мока кофе /5500₮/, мөстэй цэнхэр лемонтой цай /4900₮/, кивиний смүүти /6900₮/-г нь амтархлаа. Ихэнх газрын мөстэй

Elixir coffee & wine Чингисийн талбайн баруун талд, МҮЭ-ийн байрны I давхарт 80804616, 88111097 Даваа- Баасан 08.00-00.00, Бямба

9.00-00.00, Нямд амарна

42

кофе шингэн болчихсон байдаг бол эднийх тийм биш аж. Яг л жинхэнэ сэргээш шиг мэдрэмж төрүүлсэн. Смүүти, шэйкээ цэвэр жимсээр хийдэг нь их таалагдлаа. Мөн велвет бялуу /5500₮/ нь хадны компоттой нийлэхээрээ гайхалтай амттай юм. Найз нөхөд, хамт олон, болзоот хүнтэйгээ дарс шимэн сууж онцгой үдшийг өнгөрүүлэх газруудын нэгээр Эликсир буюу “шидэт ундаа” тодорч байна.

43

Choco’Lantine Нэгэн халуун өдөр хотоор зугаалж явахдаа төв зам дагуу байрлах Choco’Lantine кофе болон коктейль хаусыг олж харсан юм. Урьд нь огт харагдаж байгаагүй газар тул сонирхон орлоо. Орчин нь цэлгэр, саруулхан, сэрүүхэн, тухтай аж. Нээгдээд удаагүй энэ газар “Клоун Ах” шоколадны үйлдвэрийн салбар гэнэ. Ихэнх кофе шоп эрт хаадаг, бас зөвхөн кофе, ундаагаар л үйлчилдэг бол эднийх өглөө 7.00-д үүдээ нээж, орой 24.00 цаг хүртэл ажилладаг юм байна. Түүнчлэн итали үрээр чанасан төрөл бүрийн кофе, амтат бялуу, жигнэмэг, смүүти, шэйк, коктейль, шар айраг санал болгодог аж. Хоолны тухайд, гриллдэж шарсан шорлог, бургер, сэндвичийг дагалдуулан халуун уух зүйл өгч, “Клоун Ах” үндэсний үйлдвэрийн швейцар технологиор хийсэн шоколадны цуглуулгыг бэлгэнд өгдөг юм байна. Тэд намайг кофе /4500₮/, орео шэйк /5000₮/, Swimming Blackcurrant коктейль /8800₮/-ээр дайлав. Кофе нь зөөлөн, сонгодог амттай, тансаг үнэртэй, орео шейк нь крем болон хэмжээгээрээ бусад газрынхаас хавьгүй их байв. Коктейль нь ч гэсэн зөөлөн атлаа чанга зүйл уухыг таашаадаг уншигчдад маань таалагдахаар аж. Choco’Lantine-ийн аяганууд их өвөрмөц. Урьд нь ямар ч кофе шопод харж байгаагүй том, шилэн аягуудыг хараад л суумаар санагдсан. Тэд үйлчлүүлэгч бүрт 10 хувийн хөнгөлөлтийн карт өгч, зургаан уух зүйл авсан тохиолдолд нэг мөстэй цайг үнэгүй дагалдуулах урамшуулал зарлажээ. Түүнчлэн долоо хоногийн дөрвөн өдөр 19.00-22.00 цагийн хооронд залууст зориулан Comedy Night, Salsa, Cover Night, Dj Set арга хэмжээнүүдийг зохион байгуулдаг юм байна. Нийслэлчүүд та бүхэн аагим зуны өдрүүдэд сэрүүцмээр байвал Choco’Lantine-ийг зориорой!

Баянзүрх дүүрэг, Зүүн дөрвөн замын хойд талын автобусны буудлын дэргэд

90088887, 99998656 chocolantine

4444

Дэлгэр зун ирэхээр нийслэлчүүд маань гэр бүлээрээ гадуур зугаалахыг илүүд үздэг. Гэвч нялх хүүхэдтэй гэр бүлүүдэд олон бэрхшээл тулгардаг байна. Жишээ нь, үйлчилгээний газруудад хүүхдийн тэрэг түрээд ордог шулуун зам байдаггүй, мөн хүүхдийн хоолны

цэстэй ресторанууд тун ховор. Нийслэл guide нялх хүүхэдтэй 15 уншигчтай холбогдож, нийслэлийн ресторануудаар үйлчлүүлэхэд ямар сэтгэгдэл төрснийг сонирхсон юм.

Бид хүүхэдтэй гэр бүлүүдэд мэдээлэл хүргэж туслахаас гадна маш олон хоолны газарт үйлчлүүлэгчдийн наад захын шаардлагыг сануулахаар зорилоо.

НИЙСЛЭЛИЙН РЕСТОРАНУУД ХҮҮХЭДТЭЙ ГЭР БҮЛҮҮДЭД

ҮЙЛЧЛЭХЭД БЭЛЭН ҮҮ?

Хүүхдийн тэргийг шатаар өргөөд ороход асуудалгүй байдаг

53%

Хүүхдийн хоолны цэсэнд өгсөн үнэлгээ

46%

31%

23%

Хүүхдийн тусгай сандал байсан

/Гэвч ийм сандал 1-2 ширхэг л байдаг учраас хүрэлцээ муутай, эсвэл байгаа сандал нь эвдэрхий, бүс нь бүслэгддэггүй гэх мэт доголдол байнга гардаг байна/

73%

Зай талбайн хувьд ресторануудад хүүхдийн тэрэгтэй суухад...:

тав тухтай

27%

тав тухгүй

40%боломжийн

33%

45

Хүүхдийн хоолны цэсгүй ч захиалгаар хоол

хийх боломжтой байсан уу?

Хүүхдийн хоол, хүүхдийн хоолны хэрэгслийн иж бүрдэлтэй ирсэн үү?

Хүүхдийн хоолны цэстэй ресторанууд:

РЕСТОРАНУУДАД ӨГӨХ ЗӨВЛӨГӨӨ:

Живх солих газартай болох

Хүүхдийн булантай болох

62%60% ҮГҮЙ

ҮГҮЙ

• Модерн Номадс • Зайсан Скүэр их дэлгүүрийн George Town • Гэгээнтэн төвийн Ajisen Ramen • Гэгээнтэн төвийн Asian Hot Pot • Үндэсний соёл амралтын хүрээлэн дэх Бамбарууш кафе • Twin Tower дахь Сорабол • California

Хүүхдийн сандлын аюулгүй байдлыг хангах

Хүүхдийн хоолны цэсэнд эрүүл, аминдэм ихтэй хоол оруулах

Хүүхдийн хоолны хэрэгслийн иж бүрдэлтэй болох

A

CE DK

B1

B2

B6

4646

Хан-Уул дүүрэг, II хороо, Монгол нэхмэл үйлдвэрийн хашаан дотор 89181128 Даваа гарагт амарна. Мягмар-Ням 9.00-19.00 Loving Hut Mongolia

Loving Hut цагаан хоолны сүлжээ газарВеган хоолтнууд Ловин Хатын төв салбарыг андахгүй. Тэд ширхэгийн хоолыг нь хүртэл уралдаад шахам авдаг. Боломжийн үнэтэй, порц ихтэй болохоор хүмүүс их дуртай байдаг аж. Урьд нь миний огт идэж үзээгүй веган хорхогийг /12’000₮/ тэд санал болголоо. Эднийх гол төлөв монгол хоолоор дагнадаг учир ямар хорхог ирэх бол гэхээс тэсч ядан хүлээсэн. Хорхог хийхэд их ажиллагаатай тул багагүй цаг авдаг болохыг сануулъя. Ингээд миний өмнө таваг дүүрэн ногоо, буурцагны мах, шөл, халуун чулуу, амтат гурил залрав. Идэж сурсан хүмүүст бол буурцагны хорхог тун ч амттай. Харин анх идэж буй хүмүүст жаахан сонин санагддагийг үгүйсгэхгүй. Элдэв амтлагч багатай болохоор идэхэд шууд л органик нь мэдрэгдэнэ. Хажууд нь байх ногоон сонгинотой гурилын амт нь сүүрс алдмаар. Нэмэлтээр ирсэн алим, броколины салатыг булаацалдах нь холгүй л идсэн. Буурцагны сүүтэй, хийцтэй цай нь хэзээний сайхнаараа. Тус хоолноос авсан сэтгэгдэл маш өндөр байлаа. Ловин Хат эрүүл, боломжийн үнэтэй цагаан хоолнуудыг санал болгодог тул ажил, гэртээ ойрхон салбараар нь заавал зочлоорой.

Урин цагийн сургаар хөнгөн нимгэн хувцасласан хүмүүс гудамж чимэн алхана. Хэдийгээр гадаад үзэмжиндээ анхаарах нь зүйн хэрэг боловч бидний бие махбодын эрүүл мэнд түүнээс ч

эрхэм билээ. Энэ нь хүний өдөр тутмын амьдралын хэвшлээс шалтгаална. Жилийн турш махан хоол иддэг бидний хувьд зуны цагт хөнгөн хооллох нь ходоод гэдэс, эрүүл мэндэд нэн тустай. Миний хувьд зуны улиралд махны хэрэглээгээ багасгаж, аль болох ногоо, жимс, цагаан идээ

хэрэглэхийг хичээдэг. Тиймдээ ч Монголд үйл ажиллагаа явуулж буй нэр хүндтэй дөрвөн веган ресторанаар зочилсон юм. Эдгээр цагаан хоолны ресторанд та ч бас заавал зочлоорой.

ЦАГААН ХООЛТНУУДЫН СОНГОЛТ

47

Чингэлтэй дүүрэг, I хороо, Барилгачдын талбай, Занабазарын музейн замын эсрэг талд, Их Хөлгөний уламжлалыг хадгалах төвийн I давхарт

319953, 98000512 Даваа- Баасан 11.00-21.00, Бямба-Ням 12.00-21.00 Luna Blanca Vegan Restaurant

Luna Blanca ресторанЗанабазарын нэрэмжит Дүрслэх урлагийн музейн эсрэг талын суваргатай төв дотор байрлах Луна Бланка амралтгүй ажилладгаараа онцлог. Олон олон бясалгагч, веган хоолтнууд энд ирэх дуртай юм билээ. Интерьер орчин нь айхавтар анхаарал татаагүй ч залуу зураачдын сэтгэл татам гэгээлэг зургуудыг ханандаа өлгөсөн нь хэний ч нүдэнд тусна. Орчин үеийн уянгалаг, хэмнэлтэй дуунууд эгшиглүүлэх Луна Бланка ресторан европ, монгол, ази хоолнууд, бас амттангууд гаргадаг аж. Содон сайхан амттай, цагаан гаа, гүнждийн үр, бурамны найрлагатай цай /1900₮/ нь тус рестораны нэрийн цай аж. Луна Бланкагийн менежер цэснээсээ харж байгаад шанхай шийтаки & броколи /13,000₮/-г надад санал болгов. Мөн би улаан буудайн гурилтай цуйванг /6300₮/ нь захиаллаа. Мөөг, броколитой шанхай шийтакиг тосонд чанаж амталжээ. Мөөг идэж чаддаггүй миний хувьд тохирсон сонголт байгаагүй ч, байнгын үйлчлүүлэгчдийнх нь хувьд брэнд хоол нь юм билээ. Харин цуйван нь маш их таалагдсан. Ногоо ихтэй, буурцагны мах нь бараг мэдэгдэхгүй, улаан буудайн гурилтай болохоор тааламжтай байв. Луна Бланкагаас та

буурцагны мах болон хөлдөөсөн бууз худалдан авч гэртээ өөрийн гараар цагаан хоол хийж идэх ч боломжтой гэсэн шүү.

48

“Гандан зоог” цагаан хоолны өргөө

Төв Гандантэгчинлэн хийдийн хашаан дотор, баруун урд хэсэгт

88002420, 86031222 Даваа-Бямба 10.00-20.00 Нямд амарна Gandan Zoog Vegetarian restaurant

Нээгдээд нэг жил болж байгаа ч аль хэдийнэ байнгын үйлчлүүлэгчидтэй болсон уг рестораны интерьер тун өвөрмөц. Тааз, шал, тухлан сууж болох буйдан, ширээ, улаан өнгө голлосон дорнын хэв маяг бүхий заал. Хоймор дахь бурхан багшийн баримал гэхчлэн олон сонирхолтой

48

эд зүйлстэй. Тус ресторанд эгшиглэх дуунууд төвөдийн орныг санагдуулна. Цэс нь хүртэл судар шиг хөндлөн нээгддэг, мөн монгол, ази, тайланд, япон, европ, энэтхэг зэрэг орны 40 гаруй нэр төрлийн хоолтой. Би салмон ролл /12’500₮/, олон төрлийн ногоотой карриг /13’000₮/ нь захиаллаа. Үйлчлүүлэгч бүрт өгөх шинэхэн барьсан чихэрлэг талх, дээр нь түрхэн идэх зөөхий салахын аргагүй амттай. Энэтхэг улсад цэвэр ургамлаас гарган авдаг амтлагч нь хурц биш зөөлөн, содон амттай. Ургамлын уурагаар бэлдсэн гахай, загасны хоол нь эхлээд хачирхалтай сонсогдсон ч өнгө үзэмж, амт нь жинхэнэ махнаас ялгагдахааргүй байлаа. Жишээ нь, салмон загасны ролл нь загас идэж чаддаггүй хүмүүст ч тохиромжтой бөгөөд маш амттай байсныг онцолъё. Цагаан хоолтон, лам нараас эхлээд хөнгөн хооллодог хүмүүс эднийхийг байнга зорьдог аж.

49

Bosco Verde итали веган ресторан & кофе шоп

СХД, II хороо, Циркийн зүүн талд, 1а байрны I давхарт 70117715, 99092015, 94255621 Даваа-Баасан 11.00-21.00 Ням 12.00-21.00 Bosco Verde Italian vegan restaurant

Ихэнх веган хоолтнууд Bosco Verde-г онцолдог. Учир нь эднийх “итали” ресторан аж. Ингээд тэдний онцолсон итали рестораныг зорин Циркийн зүүнтээ ирлээ. Өөдлөх айлын өнгө үүднээсээ гэдэгчлэн хаягнаасаа эхлээд бүх зүйл нь шинэлэг, сайхан сэтгэгдэл төрүүлэв. Зөөгчдийнх нь тэйк нүдэнд шууд тусч, тэнд буй бялуу, амттангууд хараа булаана. Хананд нь өлгөөтэй керамик тавагнууд, таазны бөөрөнхий ногоон чимэглэлүүд, ширээ, сандал, номын тавиурууд, жижиг усан оргилуур... Нэгэн бодлын хэт олон элементээр интерьерээ чимсэн ч юм шиг. Гэхдээ л энэ байдал нь их дотно, өөриймсөг мэдрэмж төрүүлсэн. Эднийд гадаадынхан, итали маягийн цагаан хоолонд дурлагсад голчлон ирдэг. Би итали лазанья /9500₮/, хулууны зутан шөл /4500₮/, bosco verde хөнгөн зуушийг /7500₮/ нь захиалав. Хоол нь тийм ч удаан хүлээлгэсэнгүй. Тэд амттан, бялуугаа ч өөрсдөө хийдэг гэнэ. Мөн чанасан кофенд нь гадна дотны олон үйлчлүүлэгчид дуртай. Доод давхартаа салса бүжгийн сургалт явуулдаг бөгөөд өдөр бүр бүжгийн үдэшлэг зохиодог нь их сонирхолтой санагдсан. Уг рестораны үүсгэн байгуулагч нь Италид олон жил амьдарч байгаад ирсэн нэгэн. Захиалсан хоолнуудаа харсан чинь сэтгэл нэг л өег болоод явчихлаа. Хулууны зутан шөл нь зөөлөн амттай, тансаг үнэртэй. Мах идэж чаддаггүй хүүхдүүд, хордлоготой жирэмсэн эмэгтэйчүүдэд ч яг тохирохоор. Лазанья нь махан лазаньягаас ч илүү амттай байсан шүү. Тус рестораны нэрийн хөнгөн зуушинд би үнэхээр дурласан. Шарсан талхан дээрх амталсан улаан лоольны салат, хар ногоон олив жимс, мөн усан үзэмний навчинд ороосон ногоо нь тун гайхалтай нийцжээ. Эрхэм уншигч та ч гэсэн итали веган хоолноос хоцруузай.

50

ЗОЧИД БУУДАЛROYAL MOUNTAIN

АСЕМ-тай холбогдуулан гадаадын орнуудаас зочид хүлээн авч буй монголын компани цөөнгүй. Манай компани ч гэсэн Азийн

орнуудаас түншүүдээ хүлээж авах бэлтгэлээ аль хэдийнэ хийгээд эхэлчихсэн. Гэтэл зочид буудлын асуудлаас болоод хамаг төлөвлөгөө маань нурах шахав. Харин аз болоход ажлын газартай маань ойрхон, Хан-Уул дүүргийн чанх хойно Royal Mountain зочид буудал саяхан нээгдэж, захиалгаа авч эхэлснийг олж мэдлээ. Өндөр зэрэглэлийн зочид төлөөлөгчдийн шаардлагад нийцэх эсэхийг нь судлахаар тэдний үйлчилгээтэй биеэр очиж танилцлаа.

50

51

НИСЭХ БУУДЛААС ЕРДӨӨ 15 МИНУТ ДАВХИАД Л ХҮРНЭХамгийн гол давуу тал нь Чингис хаан олон улсын нисэх буудлаас ердөө 11 км-т буюу 15-хан минут давхиад л хүрэх газар байршдаг. Эндээс Нарны гүүр, Энхтайваны гүүр ч холгүй. Иймд хотын төв рүү түвэггүй хүрчихнэ. Зочид төлөөлөгчдийнхөө тээврийн асуудлыг зохицуулж амжихгүй үедээ Royal Mountain зочид буудалд даатгаж болно. Тэд зочдыг нисэх буудлаас тосч авч, хүргэж өгөх үйлчилгээ үзүүлэхээс гадна лимузин, VIP машины үйлчилгээг ч санал болгодог аж.

МОНГОЛД БАЙХ ХУГАЦААНД ХАРИЛЦАА ХОЛБООНЫ АСУУДАЛ ҮҮСЭХГҮЙ Монголд ирэх гэж буй зочид, түншүүддээ бид ихэвчлэн хуучин, барьдаггүй утасны дугаар, утас олж өгдөг байсан. Тэгвэл энэ асуудлыг тус зочид буудлынхан маш ухаалгаар шийджээ. Тэд зочид төлөөлөгчдийг буудалд байрлах бүхий л хугацаанд дотоодын дугаартай утас болон хэрэгцээт нэгжээр нь хангадаг гэнэ. Бусад зочид буудлын үндсэн үйлчилгээнд зөвхөн өглөөний цай, Wi-Fi интернэт, кабельтай зурагт багтдаг бол эднийхэн илүү бүтээлч хандаж, хүний өдөр тутмын хэрэгцээ болсон харилцаа холбооны асуудлыг ийн шийджээ. Үүнээс гадна тэд зочдынхоо хэрэгцээ шаардлагад нийцүүлэн iPad, нөүтбүүк ч санал болгодог гэнэ.

Royal Mountain олон гадаад хэл эзэмшсэн мэргэжлийн орчуулагч, хөтөч нартай гэрээгээр ажилладаг. Ирсэн зочид ажил, бизнес уулзалт, амралт зугаалга гээд аль ч хэрэгцээндээ туслуулж болох найдвартай мэргэжлийн хүмүүс эдний хамтрагчдын жагсаалтанд байна билээ. Зарим тохиолдолд гадаадын зочид хувийн туслагч хөлслөхийг хүсдэг. Тэгвэл Royal Mountain-д бүхий л ажлыг нь гүйцэтгэхэд тусалдаг хувийн туслагчийн үйлчилгээ ч бий.

Зочид буудлын амин чухал үйлчилгээг үзүүлдэг хүмүүс бол ресепшн. Royal Mountain тус ажлын байрандаа 2016 онд МУИС-ийн бизнесийн сургуулийн зочид буудал, зоогийн газрын менежментээр төгссөн залуусыг урьж, үйл ажиллагааныхаа стандартын дагуу сурган ажиллуулж байна. Ийнхүү тэд залуучуудын хөдөлмөр эрхлэлтийг дэмжихээс гадна ирээдүйдээ хөрөнгө оруулалт хийж байгаа аж.

ТАВ ТУХЫН УТГА УЧРЫГ МЭДРҮҮЛНЭ

Өрөөнүүдийнх нь интерьер дизайны үзэгдэх орчин нэн тохилог, тааламжтай. Бүх өрөөндөө кофены булан тохижуулсан нь нүдээ олсон шийдэл байлаа. Хамгийн их таалагдсан зүйл гэвэл өрөөний дулааны хэм, агааржуулалтыг тохируулж болдог систем нь. Чийглэг уур амьсгалтай орноос ирсэн хүмүүс хэт хуурай уур амьсгалаас харшил авах тохиолдол байдаг тул чухамдаа ийм үйлчилгээг л хүсдэг юм билээ.

52

Бас зарим түнш маань унтаж амрахдаа дэрлэдэг дэрэндээ онцгой анхаарал хандуулдаг гэдгээ бидэнд мэдэгдсэн. Тэдний хүсэлтийг харгалзан дэлгүүрээс буудайн дэр авахаар төлөвлөж байсан юм. Гэтэл Royal Mountain-ыхан төрөл бүрийн дэрний сонголтыг зочдодоо санал болгодгийг олж мэдэв. Жишээ нь, стандарт бамбалзууртай дэр, цай, буудай, өдөн, эмчилгээний, хүйтэн дэрнүүдийг үйлчилгээнийх нь цэснээс сонгон хэрэглэх боломжтой юм байна. Хүний бүхий л мэдрэхүй тааламжтай байдалд оршиж байж тав тухыг мэдэрдэг. Ялангуяа үнэрийн мэдрэхүй голлох үүрэгтэй. Тэгвэл Royal Mountain-ынхан өрөөнүүддээ лаванда, жасмин, алтан товч зэрэг үнэртэнг байрлуулжээ. Зочид өрөөнийхөө босгоор алхмагц амар амгаланг мэдэрнэ гээд хэлчихэд үнэнээс төдий л гажихгүй болов уу. Нэмж хэлэхэд, эднийх орой болгон хөөстэй ванн, цэцэгтэй, лаатай орчин бүрдүүлж өгөх үйлчилгээтэй гэнэ. Бас ариун цэврийн өрөөнийх нь бүх ус шүүлтүүртэй учир арьсанд зөөлөн мэдрэмж төрүүлж, хуурайшихаас сэргийлнэ. Royal Mountain нь өндөр зэрэглэлийн зочид буудлын стандартад нийцсэн вакуум цонх, дуу чимээ нэвтрүүлдэггүй зузаан модон хаалгануудтай. Ажлын түншүүд маань тайван, тухтай унтаж амрах нь чухал учраас энэ ч мөн сэтгэлд нийцэв.

Тэд удаан хугацаагаар байрлахад зориулагдсан өрөөнүүдийнхээ давхарт өрөөний үйлчилгээ үзүүлдэг тусгай ажилтан ажиллуулдгийг ч анзаарлаа. Иймд зочид төлөөлөгчид үүдний ресепшнийг дуудахгүйгээр шууд өөрийн гэсэн ресепшнээр үйлчлүүлэх давуу талтай.

UB NIGHT LIFE Эрхэм зочдоо уйдаахгүйн тулд

орой бүр зугаалга, шөнийн

цэнгээний хуваарь гаргах ажлаа тэдэнд даатгавал ямар вэ? Royal Mountain зочид буудлынхан Mint клуб, One Event Hall-тай хамтран ажилладаг. Тиймээс орчин үеийн залуусын орох дуртай клубээр үйлчлүүлэхээс эхлээд шөнийн зураг авалт, сонирхолтой үзвэр, амтат зоог гэхчлэн Улаанбаатарын шөнийн амьдралаас мэдэрч болох гайхалтай үйлчилгээнүүдийг тэд санал болгоно. Хэрэв та нийслэлийн өдрийн аяллыг сонирхож байгаа бол эднийхэн аялал жуулчлалын салбарт олон жилийн туршлага хуримтлуулсан “Жуулчин” компанитай хамтран ажилладаг гэсэн шүү.

АЮУЛГҮЙ БАЙДЛЫГ БҮРЭН ХАНГАСАН Зочид буудалд буудаллахдаа аюулгүй байдлыг хангасан эсэхийг нарийвчлан шалгаж байж ордог хүмүүс бол дипломатууд юм. Саяхан Royal Mountain-д хэд хэдэн ЭСЯ-даас албаны хүмүүс ирж, аюулгүй байдалтай нь танилцаж, маш сэтгэл хангалуун буцсан байна. Учир нь, тус зочид буудлынхан давхар болгоноо камержуулснаас гадна харуул хамгаалалтын компаниудтай гэрээгээр хамтран ажилладаг гэнэ. Түүнчлэн зочид буудлын гадна 24 цагийн харуул хамгаалалт гардаг. Бас хувийн хамгаалагчийн үйлчилгээг ч санал болгох боломжтой. Аливаа зочид буудлын аюулгүй байдлыг дээд зэргээр хангасан эсэхийг эрүүл мэндийн үйлчилгээгээр нь дүгнэж болдог. Royal Mountain-ы хувьд SOS

Medical Centre-тэй гэрээгээр хамтран ажилладаг байна. Тус эрүүл

мэндийн төвийнхөн хоёрхон минутын дотор

52

53

түргэн тусламжийн үйлчилгээ үзүүлж амждаг гэхийг сонсоод санаа амарлаа. Яагаад гэвэл, зочид гийчдийн дунд байнгын эмчилгээтэй, харшилтай, бие нь тавгүйрхдэг хүмүүс байх тул ийм үйлчилгээ нэн шаардлагатай байдаг юм.

БҮХ ХЭРЭГЦЭЭГ НЭГ ДОРООС...Royal Mountain-ын хоёр, гуравдугаар давхарт европ хоолны “Хан-Уул” ресторан, мөн хот-пот ресторан байна. Манай ази түншүүд сүүлийнх рүү нь заавал орж үйлчлүүлэх нь тодорхой учир би амт, чанарыг нь сонирхов. Эднийх нийслэлийн хот-пот ресторануудад ховорхон харагддаг тойгны шөл гаргадаг юм байна. Мөн дагалдаж ирдэг хоолны бүтээгдэхүүнүүдийнх нь порц, орц ч дажгүй юм. Тогооч нар нь хятадын хот-пот ресторануудад 10 гаруй жил ажилласан туршлагатай гэнэ. Баарны тэйк, шал, ширээ нь гантиг чулуугаар хийгджээ. Харин тусгай өрөөнүүдээс нь модны анхилуун үнэр үнэртэж, тааламжтай сэтгэгдэл төрүүллээ.

Royal Mountain зочид буудлыг галерей цамхаг ч гэж нэрлэдэг юм билээ. Юу гэвээс, тэд давхар, өрөө болгондоо монгол уран бүтээлчдийн үлэмж сайхан дүрслэх урлагийн бүтээлүүдийг өлгөжээ. Гадаадын зочид гийчид монголын урлагаар дамжуулан манай соёл, зан заншил, дүрслэх урлагийн хөгжлийг харахын зэрэгцээ урлагийн цуглуулгаа монгол уран бүтээлээр баяжуулах боломжтой. Тус зочид буудалд удахгүй спа болон скрийн гольф нээгдэнэ гэсэн. Манай зочдод таалагдах бас нэгэн үйлчилгээ бол караоке юм. Тэд дууны өргөн сонголттой, тохь тухтай, сайн дуугаралттай караоке нээсэн байна. Түүнчлэн улаанбаатарчуудын таашаалыг аль хэдийнэ хүртсэн Olimpus фитнес клуб, Cafе Bene кофе шопыг түншүүд маань байнга сонгох нь гарцаагүй.

Эцэст нь дүгнэхэд, Royal Mountain зочид буудал саяхан үйл ажиллагаагаа эхлүүлсэн гэхэд асар өндөр зохион байгуулалттай

санагдлаа. Дөрвөн одтой зочид буудалтай адилтгаж болохуйц үйлчилгээтэй хэрнээ өрөөнийх нь үнэ дундаж байгаа нь сэтгэлд бүр ч нийцсэн. Түншүүдийнхээ Монголд байх цаг хугацааг тав тухтай, дурсамжтай өнгөрүүлэх үүргээ би Royal Mountain зочид буудлынхны ачаар бүрэн гүйцэтгэнэ гэдэгтээ огтхон ч эргэлзэхгүй байна.

Хан-Уул дүүрэг, III хороо, Чингисийн өргөн чөлөө, Шаравын гудамж, Хан-Уул дүүргийн байрны эсрэг талд

77119292 www.royalmountainhotel.mn royalmountainhotel

54

SHOPPINGGET THE LOOK / ЗУН ЦАГИЙН НҮҮР БУДАЛТ

Зун цагийн нүүр будалтАагим халуун өдрүүдэд бүсгүйчүүд нүүрнийхээ арьсанд илүү их анхаарал хандуулах шаардлагатай болдог. Хэрэв та жилийн дөрвөн улиралд нэг л янзын гоо сайхны бүтээгдэхүүн хэрэглэдэг бол мэргэжлийн хүмүүс танд доорх зөвлөгөөг зориулж байна.

55

56

Хувцаслалтын хэв маяг, онцлог?Энгийн чөлөөт хувцсанд дуртай. Хэдийгээр загвар өмсөгч ч гэсэн өсгийтэй гутлыг ажлын шаардлагаар л өмсдөг. Өөр үед нэг их өмсөх дургүй.

Таны сэтгэлд нийцдэг монгол загварын брэнд ба дизайнер? Michel&Amazonka, Tsolo Munkh брэндийн бүх загвар таалагддаг. Сүүлийн үед Kidult/93, DEER брэндүүд маш их таалагдах болсон. Өнөөдөр DEER брэндийн хувцсыг өмссөн байна.

Хамгийн сүүлд монголын ямар брэндээс, юу худалдаж авсан бэ? Michel&Amazonka-гаас торгон майк худалдаж авсан юм байна.

Үндэсний хувцсаа хэр их өмсдөг вэ? Үндэсний баяр ёслолуудаар байнга өмсөхийг хичээдэг.

Энэ жил “Дээлтэй Монгол” наадмаас хамгийн их хүлээж буй зүйл? Залуу шинэ дизайнеруудыг танилцуулсан, тэдний бүтээлүүдийг оролцуулсан загварын шоу болно гэж байсан. Тэрийг л хүлээж байна даа.

GET THELOOKБ.ЯЛГУУН /загвар өмсөгч/

56

57

Хувцаслалтын хэв маяг, онцлог?Чөлөөтэй, биед эвтэйхэн хувцаслах дуртай.

Хамгийн сүүлд монголын ямар брэндээс, юу худалдаж авсан бэ? Эрэгтэй загвараар дагнадаг монгол брэнд одоогоор алга. Тиймээс ихэвчлэн хувцсаа өөрөө хийж өмсдөг.

Үндэсний хувцсаа хэр их өмсдөг вэ?Баяр ёслолын үеэр байнга өмсдөг.

Энэ жил “Дээлтэй Монгол” наадмаас хамгийн их хүлээж буй зүйл? Шинэ залуу дизайнеруудыг танилцуулах зорилготой загварын шоунд нь шинэ бүтээлүүдээрээ оролцож байгаа. Үүнийгээ л хүлээгээд байна.

GET THELOOKГ.БАТБОЛД /дизайнер/

58

GUIDE CARDҮндэсний үйлдвэрлэгч Эрдэнэт Кашмер ХХК нь хөтөч нарт зориулан Бэлэгтэй, урамшуулалтай худалдаа зарлаж байна.

Жуулчид дагуулан ирж урамшууллаа аваарай.

Хөнгөн, зөөлөн, дулаан байдал нь манай орны газар зүйн байршил, эрс тэс уур амьсгал, бэлчээрийн мал аж ахуй, тэр дундаа сүргийн манлайд явж салхи сөрөн идээшилдэг ямаан сүргийн өвөрмөц онцлогтой холбоотой.

Ìонгол ямааны ноолуур дэлхий дээр хамгийн нарийн ширхэгтэйд тооцогддог. Ширхэгтийн голч нь 14-16 миêрон, самнасны дараах ноолуурын уртлаг нь 38-43 мм байдаг бөгөөд энэ нь ноолуурын чанарын гол үзүүлэлтүүдийн хамгийн дээд хэмжээ юм.

59

“Эрдэнэт Кашмер”, “Эрдэнэт Хоум”, “Угалз” брэндүүдээс

хамгийн багадаа 600,000₮-ийн худалдан авалт хийлгэсэн хөтөч

нарыг бүртгэнэ.

600,000₮-ийн худалдан авалтанд 10% эсвэл 13% Сар бүрийн 24-нд

Худалдан авалт хийлгэсэн үнийн дүн дээр тамга дарна.

Тамга дарсан худалдан авалтын үнийн дүнгээс 10

хувийн бэлэн мөнгөний урамшуулал юмуу, 13 хувийн

Бэлгийн êартнаас сонгоно.

Та урамшууллаа сар бүрийн 24-ний өдөр Номин

Юнайтедын IV давхрын Эрдэнэт Хивс Ìега Сторе-оос

ирж авна уу.

Байгалиасаа нөхөн сэргээгддэг эêологийн цэвэр бүтээгдэхүүн. Хэрэглэхэд маш дулаан, хөнгөн, зөөлөн, тансаг байдлыг мэдрүүлнэ.

“Улсын Их Дэлгүүр” IV давхар, “Номин Юнайтед Их Дэлгүүр” III давхар,“Номин Их Дэлгүүр” B1 давхар

/erdenetcashmere Холбоо барих: 94047889, 94017889

6060

Аагим халуун өдрүүдэд бүсгүйчүүд нүүрнийхээ арьсанд илүү их анхаарал хандуулах шаардлагатай болдог. Хэрэв та жилийн

дөрвөн улиралд нэг л янзын гоо сайхны бүтээгдэхүүн хэрэглэдэг бол мэргэжлийн хүмүүс танд доорх зөвлөгөөг зориулж байна.

ЗУН ЦАГИЙН

НҮҮР БУДАЛТ

О.Наранбилэг /AnarA`s mаkeup студийн захирал, мэйк-ап артист/

Манай бүсгүйчүүд европ хүүхнүүд шиг харагдах хиймлээр зурсан

давхраа, илүү гарган хүрээлсэн хэт тод омбре уруул, тод гэрэл сүүдэртэй будалт руу их хошуурдаг. Байнга ийм будалттай байх нь тохиромжгүй. Харин өөрийн давтагдашгүй төрхийг тодотгосон будалт хийж сурвал илүү онцгой, нүд булаам харагдаж, бусдад мартагдашгүй сэтгэгдэл төрүүлнэ. Зуны улиралд бүсгүйчүүд зузаан, хүнд будалт хийх биш, нарнаас хамгаалах бүтээгдэхүүн хэрэглэж хөнгөн будах нь илүү үр дүнтэй. Цайвар арьстай бол SPF 40-өөс дээш, боровтор арьстай бол SPF 20-оос дээш хамгаалалттай тос түрхэж, 4-5 цаг болоод будгаа

61

сэргээгээрэй. Учир нь, цайвар арьс наранд борлохгүй түлэгдэж, эсийн түвшинд гэмтэж байдаг. Ингэснээр эрт хөгшрөлт буюу фото хөгшрөлт явагдана. Үүнийг бүсгүйчүүд тэр бүр мэддэггүй.

Хэдхэн хоноод Үндэсний их баяр наадам болно. Халуун өдрүүд тохиох төлөвтэй. Манайд кондишн бараг байдаггүй, үүнээс гадна наадмын өдрүүдээр хүмүүс Цэнгэлдэх хүрээлэнд нээлт үзэх, талбайгаар зугаалах зэргээр олон цагийг халуун наранд өнгөрүүлдэг. Тэгэхээр, өглөө эртлэн босч гоё будалт хийхэд өдрийн халуунд зузаарч гялайгаад, маск зүүсэн юм шиг эвгүй харагдах магадлалтай. Иймд дараах аргыг зөвлөж байна:

• Тослогийн агууламж багатай, гелэн суурьтай чийгшүүлэгч түрхэнэ

• Арьсыг чийгшүүлэхийн зэрэгцээ будалтыг удаан тогтоцтой болгох primer түрхэнэ

• Мат эффекттэй суурь энгэсэг /foundation/ нимгэн түрхэж жигд тараагаад

• Бага зэрэг чийгтэй парлоноор хөнгөн дарж илүүдэл тослогийг авч

• Тослог тэнцвэржүүлдэг нунтаг энгэсгийг багсаар нимгэн түрхэнэ. Ингэж түрхсэн суурь илүү тогтоцтой бөгөөд 4-5 цагийн дараа бага зэрэг гялайж эхэлдэг. Энэ үед хуурай сальфеткаар тослогийг шингээн аваад /арчиж болохгүй/ нунтаг энгэсгээ багсаар нимгэн түрхэнэ.

Өнөөдөр яг энэ дарааллаар моделийнхоо нүүр будалтын суурийг тавьж, үндсэн будалтандаа зөөлөн дулаан өнгүүдийг түлхүү ашиглалаа. Ингэхдээ энэ жилийн тренд оранж өнгийг бор шаргал, хүрэн өнгүүдтэй уусгасан. Эдгээр өнгийг зөв уусгаж чадвал маш гоё, натурал төрхийг бүрдүүлдэг. Учир нь, эдгээр өнгө нь хүний арьсан дээр харагдах сүүдэрний өнгө юм. “Дээлтэй Монгол” наадмаар дөрвөлжин бүдүүн хөмсөг биш, хэлбэр сайтай нарийвтар хөмсөг, гоёмсог контур, чамин хэлбэртэй тод уруул нүүр будалтыг төгс харагдуулна.

Г.Амартөгс /Wycon Mongolia

makeup artist/

Нүдний будалтаар нүүрээ тодотгож

өгдөг хөнгөн, будаагүй мэт будалтууд нь 2016 оны зуны тренд болж байна. Монгол бүсгүйчүүд нэлээд цайвар өнгийн энгэсэг сонгодог нь ажиглагддаг. Хэчнээн цайвар арьстай байхыг хүслээ ч өөрийнхөө арьсны өнгөнд л тааруулж энгэсгээ сонгохгүй бол хүзүү, нүүрний өнгө ялгарч онцгүй харагддаг. Мөн гадаадын нүүр будалтын хичээлүүд, оддын будалт хэчнээн гоё ч гэсэн бүгд туйлширч

6262

нэг хэвийн будалт хийгээд байгаа нь харагддаг. Тэгэхээр, хувь хүнээ, өөрийнхөө нүүрний хэлбэрийн гоё хэсгийг тодруулсан будалт хийвэл бусдаас өөр, бас сайхан харагдана.

Зуны улиралд нүүр будалтаас илүү арьс арчилгаа маш чухал. Хуурай агаар, шороо тоос, нарны хурц гэрэл гээд арьсанд нөлөөлөх гадны хүчин зүйл их учир байнга чийгшүүлж, нарны тосыг хэвшил болгох хэрэгтэй. Хуурай мат бүтэцтэй шингэн энгэсэг, зөөлөн өнгийн нүдний будагнууд, усны хамгаалалттай сормуусны будаг таны зун цагийн хамгийн сайн найз байх болно.

Зуны улиралд гэртээ маск хийх хялбар арга гэвэл, 150 гр тарган дээр гурван дусал нимбэгний шүүс дусаагаад, хүзүү болон нүүрээрээ жигд түрхэнэ. Арьсанд тань шингээд ирэх үед дахин нэмж тавиад 15

минутын дараа бүлээн усаар угаана. Уг маск цайруулах, чийгшүүлэх үйлчилгээтэй бөгөөд үр дүнгээ маш хурдан өгдөг.

Хоёр будалтынхаа эхнийхийг Үндэсний их баяр наадамд зориуллаа. Модель маань өсвөр насны охин учраас будалт бараг хийгээгүй мэт харагдах, нүүрний хэлбэр, нүд, уруулыг тодотгосон энэ жилийн тренд будалтыг хийсэн. Залуу насаараа гоёх шиг сайхан зүйл үгүй шүү дээ. Дараагийн модель маань 40 настай бүсгүй. Ерөнхийдөө хөнгөн будалт боловч нүүрний хэлбэрийг зөв гаргаж, нүдний будалтыг тод хийснээр илүү цог золбоотой харагдуулж байна.

Мэдээллийг: Б.ЗолжаргалГэрэл зургийг: О.Төгсбилэг

63

Хуримын гэрэл зургийн улирал Дурлалт хосуудын хувьд хорвоод ганц тохиох нандин мөчүүдийг нь гэрэл зурганд хэрхэн мөнхжүүлэх нь зурагчны ур чадвараас ихээхэн шалтгаалдаг. Нийслэл guide энэ удаад хуримын гэрэл зургаар мэргэшсэн зурагчдыг танилцуулж, тэдний зөвлөгөөг хүргэж байна. Тэдний сошиал хаягаар зочилж шинэлэг, бүтээлч, сонирхолтой, содон зургуудыг нь үзээрэй.

LIFESTYLEАМЖИЛТАНД ХҮРЭХИЙН ТУЛД ӨӨРИЙГӨӨ ПРОГРАМЧИЛ / Ж.Г.РАМСТЕД /

ХУРИМЫН ГЭРЭЛ ЗУРГИЙН УЛИРАЛ / УРАН ЗУРАГ СОНСОХУЙ

Увс аймаг, Хяргас нуур, Хэцүү хад. 2016© Н.Энхбат

64

Уг нь багш хүн асар буянтай ажил хийдэг ч олонхын хувьд энэ

мэргэжил сэтгэл татам мэргэжлийн тоонд орж байсангүй. Багш хүн цалин багатай, хувцсаа гамтай өмсдөг, хэмнэж амьдардаг гэсэн ерөнхий ойлголт нийгэмд бүрэлджээ. Харин та энэ тогтсон ойлголтыг өөрийнхөө жишээгээр өөрчилж яваа мэт санагдлаа...? Би багш болно гэж ер бодож байгаагүй. Азтай тохиолоор багш болсон гэх үү дээ. Миний үндсэн мэргэжил механик инженер. Би 2007 онд Хосе Мартины нэрэмжит 52 дугаар дунд сургуулийг онц дүнтэй төгсөөд улсын тэтгэлгээр Кубад таван жил суралцсан юм. Энэ хугацаанд Эразмус Мундусын тэтгэлэгт хөтөлбөрт хамрагдсанаар магистр хамгаалах боломж нээгдсэн юм. Тус хөтөлбөрийн дагуу европын орнуудад оюутан

Хорин дөрөвтэйдөө хувийн бизнесээ эхлүүлж, багагүй амжилт олсон А.Бямбажаргалаас хүмүүс “Энэ бизнесийг аав ээжээсээ өвлөсөн үү?” гэж үргэлж асуудаг. Үнэндээ тэрбээр хэнээс ч туслалцаа авалгүй, зөвхөн өөрийнхөө хүчин чармайлтаар өдий зэрэгт хүрсэн. Ийнхүү залуустаа бодит үлгэр дуурайлал үзүүлж яваа энтрепрёнер бүсгүй маань амжилтанд хүрэхийн тулд өөрийгөө хэрхэн зөв програмчлах талаар бидэнтэй хуваалцлаа.

АМЖИЛТАНД ХҮРЭХИЙН ТУЛД ӨӨРИЙГӨӨ

ПРОГРАМЧИЛ

64

65

солилцоогоор суралцуулдаг юм билээ. Ингэж би Герман улсад 1,5 жил суралцаж, магистраа хамгаалж, сэргээгдэх эрчим хүчний инженер мэргэжлээр төгссөн. Герман руу явахаасаа өмнө англи хэлний түвшингээ тогтоох гэж IELTS, ТESOL, ESL зэрэг шалгалтанд бэлтгэдэг Linguaedge олон улсын англи хэлний сургалтанд суусан юм. Тухайн үед би “хамгийн үнэтэй нь хамгийн чанартай” гэж бодоод л TESOL сургалтыг сонгосон. Харин дараа нь уг сургалтыг гадаадад багшлах зорилготой хүмүүст зориулагдсан болохыг олж мэдсэн юм. Гэхдээ би энэ сургалтанд хамрагдсанаар ирээдүйдээ маш их хөрөнгө оруулалт хийсэндээ баярладаг. Учир нь, Монголд ирээд мэргэжлээрээ ажиллахад төрийн албан хаагчийн цалин амьдралд хангалттай хүрэлцэхгүй байлаа. Тиймээс би зав чөлөөгөөрөө найз нөхдөдөө англи хэлний хичээл зааж эхэлсэн. Цалин хүрэлцэхгүй болохоор нь англи хэлний багш болсон гэлээ. Инженер хүн олон шавьтай болж “багш аа” хэмээн дуудуулахад ямар сэтгэгдэл төрж байсан бэ? Нэг найз маань гадаадад суралцах зорилгоор IELTS-ийн шалгалт өгөх шаардлагатай болсон юм. Найздаа өндөр оноо авахад нь тусалмаар санагдаад, өдөр бүр ажлаа тараад хоёр цаг англи хэл зааж эхэлсэн. Тухайн үед бид хоёр үргэлж кофе шопт сууж хичээлээ давтдаг байлаа. Нэг өдөр хичээлээ зааж байтал хажуугийн ширээнд сууж байсан дөрвөн эгч надаар англи хэлний хичээл заалгах хүсэлт тавьсан юм. Тэдэнд миний зааж байгаа арга барил, хэв маяг их таалагдсан гэхээр нь урам орсон шүү. Ингээд амралтын өдрүүдэд шинэхэн танилцсан

эгч нартаа англи хэл зааж эхэллээ. Ганц сурагчтай байсан бол таван шавьтай болж, англи хэлний сургалтын маань үр шим ч нэмэгдсэн. Шинэ шавь нар чинь бас гадаадад суралцах зорилготой байсан уу? Үгүй. Багын найзууд чөлөөт цагаа хамт өнгөрүүлэх хөгжилтэй хэрнээ үр дүнтэй хувилбарыг хайж байгаад, надаар англи хэл заалгах шийдвэр гаргасан болж таарсан. Тэдэнд хичээл заахад цаг их хурдан өнгөрдөг байлаа. Өдөр өнгөрөх тусам би багшлах ажлаасаа маш их таашаал авах болсон. Хичээлийн цар хүрээ өргөжөөд ирмэгц кофе шопын орчин хангалтгүй болсон л доо. Тиймээс би сурагчдаасаа хичээлийнхээ төлбөрийг урьдчилж аваад оффисын өрөө хөлслөхөөр шийдэв. Миний анхны шавь найз маань энэ бизнесийг дэмжиж “Фаро” англи хэлний сургалтын төвийг үүсгэн байгуулахад маш чухал үүрэг гүйцэтгэсэнд би баярлаж явдаг. Тухайн үед найз маань англи хэлний шалгалтандаа маш өндөр оноо авсан болохоор түүний танилын хүрээнийхэн надаар багшлуулахыг хүссэн. Энэчлэн шинэ сурагчидтай болж бизнесийнхээ эхний шатыг давсан даа. Та одоо инженер мэргэжлээрээ ажилладаг уу? Манай сургалтанд хамрагдах хүмүүсийн тоо нэмэгдсээр байсан учраас би тухайн үед үндсэн ажлаасаа гарах шийдвэр гаргасан. Гэхдээ би инженер мэргэжлээрээ найман жил суралцсан болохоор яагаад ч үүнийгээ орхихгүй. Би ирэх наймдугаар сард докторын зэргээ хамгаалахаар Хятад руу явах гэж байгаа. Одоогоор сургалтын төвийнхөө үйл ажиллагааг эрхлэхийн сацуу инженерийн төслүүдэд оролцоод явж байна. Докторын зэргээ хамгаалчихаад Монголдоо

сэргээгдэх эрчим хүчний станц барих хүсэл мөрөөдөл бий. Ямартаа ч эзэмшсэн мэргэжлийнхээ үр шимийг эх орондоо өгнө гэж бодож байгаа. Таны бизнесийн философи юу вэ? Хэлний сургалтын бизнес эхлэхдээ юуг ойлгосон бэ гэхээр, би ажилдаа үнэн сэтгэлээсээ дурласнаа ухаарсан юм. Хичээл зааж байх мөчүүдэд надад ажлын стресс гэх зүйл огт үүсдэггүй. Манайх англи хэлний шалгалтанд бэлтгэдэг хоёр сарын хугацаатай үндсэн хоёр ангитай. Би тэр хоёр ангийг дааж явдаг. Өдөр болгон шавь нартайгаа хоёр цаг уулзаж, баяр баясал, жаргал, уйтгар гунигийг нь хуваалцдаг. Хүүхдүүд маань өөрөөс нь хэдхэн эгч, залуухан багшаасаа маш их урам авдаг гэж хэлдэг юм. Өөрөөр хэлбэл би бодит амжилтаараа тэдэнд үлгэр дуурайлал үзүүлдэг юм болов уу. Хүмүүс надаас “Энэ бизнесийг аав ээжээсээ өвлөсөн үү?” гэж асуудаг. Үнэндээ би хэнээс ч туслалцаа авалгүй, зөвхөн өөрийнхөө хүчин чармайлтаар өдий зэрэгт хүрсэн. Аав, ээж хоёр маань жирийн л ажилчин хүмүүс. Аав маань намайг оюутан болох үед “Чи ямар ч мэргэжил эзэмшиж болно. Гагцхүү сурч мэдсэн зүйлээ хэрэгжүүл. Ажлаа сайн хийдэг хүн хийж байгаа зүйлдээ өөрийн эрхгүй дурладаг юм” гэж хэлснийг би байнга санаж явдаг. Миний бизнесийн философи энэ үгтэй их холбоотой. Би англи хэлийг чин сэтгэлээсээ зааж сургаснаар олон хүнд оюуны хөрөнгө оруулалт хийж, зорилгодоо хүрэхэд нь туслаж байна. Энэ мөн чанараасаа хэзээ ч хазайхгүй л гэж боддог. Шавь нар маань шалгалтандаа өндөр оноо авч, хүссэн сургуульдаа тэнцсэн гэдгийг сонсох шиг жаргалтай мөч үгүй.

66

“Фаро” сургалтын төвийн фэйсбүүк хуудсаар зочлоход “Англи хэлийг мэргэжлийн түвшинд суралцахад хамгийн тохиромжтой уур амьсгалтай” гэсэн сэтгэгдэл байсныг санаж байна. Гэвч мэргэжлийн түвшин гэдэг нь хүн бүрт харилцан адилгүй ойлголт юм. Таны хувьд энэ нь юуг илтгэдэг вэ?Хийж буй зүйлдээ гаргууд болохыг мэргэжлийн түвшинд хүрсэн гэж тодорхойлж болох байх. Испанид TESOL-ын сургалтанд сууж байхдаа би онолын хувьд хангалттай түвшинд хүрсэн гэж бодож байна. Тэдний албан ёсны сертификаттай болохоор сар бүр шинэчлэгдсэн бэлтгэх материалаар хангагддаг. Харин заах дадлын хувьд хугацаа шаарддаг болохыг ойлгосон. Би анхны сурагчдаасаа сургалтын арга барилаа олох хүртэл маш олон зүйл сурсан. Үүнээс гадна МУБИС-д 45 хоногийн сургалтанд сууж багшлах эрхтэй болсон. Гэхдээ энэ сургалтаас би монгол сурагчдын ерөнхий хандлага, сэтгэл зүйг л судалсан уу гэхээс үндсэн сууриа бол TESOL-ын сургалтаас л авсан гэж боддог. Тухайлбал, сурагчийнхаа нүд рүү харж байгаад чин сэтгэлээсээ харилцан яриа өрнүүлснээр хичээлээ үнэхээр ойлгосон эсэхийг нь мэдэж авч болохыг тус сургалтаас л сурсан. IELTS-ийн онооноос шалтгаалж тухайн хүүхэд мөрөөдлийн сургуульдаа тэнцэх эсэх нь шийдэгддэг тул их стресстдэг. Тиймээс, хэрэв сургалтын үйл явцад ямар нэгэн хоцрогдол илэрвэл үүнийг хэрхэн хурдан, үр дүнтэйгээр давах аргачлалыг олох нь нэн чухал байдаг. Сургалтын төвөө нээснээс хойш жилийн хугацаанд би ажилдаа

зүгширч, онолыг практиктай хэрхэн хавсрах талаар бүрэн ойлголттой болсон. Танай төвийн бусад багш нарын англи хэлний түвшин хэр сайн бол? Манай төв есөн монгол, хоёр гадаад багштай. Тэдний дөрөв нь үндсэн багш, бусад нь чөлөөт цагаараа багшилдаг. Би багш нартаа өндөр шаардлага тавьж, шалгаруулж авдаг. Мэдээж багш нарынхаа хүч хөдөлмөрийг хангалттай үнэлж, сайн цалинжуулж байгаа. Монгол залуус гадаад хэл сурах авьяастай. Зарим нь зурагт, кино үзэж байгаад англи, солонгос хэлийг хэний ч туслалцаагүй сурчихсан байдаг. Мөн интернэтээр англи хэлний түвшин тодорхойлох янз бүрийн тест бөглөснөөр IELTS, TOEFL-ийн шалгалтуудын талаар тодорхой мэдлэгтэй болсон байдаг. Тэгвэл танай төв шинэ үеийн залуусын хэрэгцээ шаардлагад хэр нийцдэг бол? Хувиараа тест бөглөх аргыг сурчихсан тохиолдолд шалгалтанд дундаж үнэлгээ авах бололцоотой болсон байдаг. Гэвч тест бөглөх зааврууд үргэлж өөрчлөгдөж байдаг юм. Харин манай төв TESOL-оос сар бүр шинэ заавар, заах арга барилын тухай зөвлөгөөг албан ёсоор авдгаараа давуу талтай. Бид шинэ тестийг хэрхэн зөв бөглөх талаар зааж өгдөг учраас сурагчдын маань дийлэнх нь өндөр оноо авдаг. Бие даан суралцагсад англи хэлний бичих, сонсох, унших, ярих гэсэн дөрвөн ур чадвараа сайжруулахын тулд багагүй хугацаа зарцуулна. Харин манай эрчимжүүлсэн ангид суралцсанаар өдөр болгоныг үр бүтээлтэй, хөгжилтэй өнгөрүүлэхийн сацуу хэлний

түвшингээ хоёрхон сарын дотор сайжруулах боломжтой. “Шинэ хэл сурна гэдэг нь тухайн хэлээр ярьж буй орны орчин болон соёлд суралцахыг хэлнэ” гэх уриа үгээ та үйл ажиллагаандаа хэрхэн хэрэгжүүлж байгааМанай сургалтын төв англи хэлийг англиар л заадаг. Би испани хэлийг анхнаасаа л испаниар сурсан болохоор гадаад хэлийг тухайн хэлээр нь сурахын ач холбогдлыг сайтар ойлгосон. Бусад сургалтын төв сургалтаа монгол хадмал орчуулгатайгаар явуулдаг юм билээ. Энэ тохиолдолд хүүхэд англиар ярихын тулд эхлээд толгойдоо монголоор орчуулах шаардлагатай болдог. Өөрөөр хэлбэл монголоор сэтгээд англиар ярьж байна гэсэн үг. Харин бид сурагчдадаа англи сэтгэхүй суулгахын сацуу гадаад хэлийг тухайн хэлээр нь зааж, хэрэглээнд нь хэвшүүлэхийг чухалчилдаг. Тиймдээ ч гадаадад суралцаж төгссөн багш нарыг ажилд авахыг илүүд үздэг юм. Багш нарын маань ихэнх нь Англи, Америк, Энэтхэг, Сингапурт суралцсан учраас тухайн орныхоо хүмүүсийн сэтгэхүйгээр заадаг юм. Ийм маягаар бид хүүхдүүдээ хөгжүүлж, англи хэлээр өөрийгөө бүрэн илэрхийлэхэд сургаж байна. Бид удахгүй IELTS-ийн шалгалт зохион байгуулах албан ёсны эрх авах зорилт тавиад байгаа. Манай ЕБС, их сургуулийн хичээлийн заах аргачлал багш төвтэй байсан бол одоо шавь төвтэй болсон. Танай сургалтын төв алийг нь баримталдаг вэ? Манай хичээлийн програм их сургуулийнхтай адил явагддаг. Тухайлбал, эхний долоо хоногт ур чадваруудыг суулгах онол ордог учраас багш төвтэй байдаг. Үүнээс хойш сурсан зүйлсээ практикаар

66

вэ?

67

бататгадаг учраас шавь төвт сургалтыг баримтална. Бас үргэлж сургалтын төвдөө суугаад байлгүй гадуур гарч, сонирхолтой төсөлд хүүхдүүдээ хамруулдаг. Хамгийн сүүлд л гэхэд Цонжинболдог руу явж, Чингис хааны цогцолборын тухай танин мэдэхүйн илтгэл тавьж, мэдээллийн карт бэлдэх зэрэг даалгаврыг хүүхдүүддээ өгч, хэрэгжүүлсэн. Гадны хоёр ч улсад дээд боловсрол эзэмшсэн хүний хувьд та үлгэр дуурайлал авах багштай байсан уу? Би бакалаврт сурч байхдаа их сургуулийнхаа хамгийн шилдэг багшид шавь орж байлаа. Тэнд ментор буюу сургагч багшийн үүрэг нөлөөнд өндөр ач холбогдол өгдөг. Би багшаасаа маш олон зүйл сурсандаа баярлаж явдаг юм. Нэг өдөр би түүнд олон хувилбарт төлөвлөгөөгөө танилцуултал “Чи инженерийн сэтгэхүйтэй болчихож. Бид үргэлж А, Б, В, Г хувилбарт төлөвлөгөө зохиодог. Бидэнд ганц А хувилбар хангалтгүй” гэсэн юм. Багшаасаа өвлөж авсан энэ мэт амьдралын сургаалыг би сурагчидтайгаа хуваалцахыг хүсдэг. Цаашид би сургагч багш болох сонирхолтой байгаа. Сургагч багш тухайн сурагчийг мөн чанараа олоход нь тусалдаг. Түүнээс биш хэрхэн амьдрах талаар зааварчилгаа өгдөггүй. Аливаа сургуулийн үнэ цэн номын сантай нь шууд холбогддог. Танай

сургалтын төвд хичээлээ давтангаа ном уншиж өөрийгөө хөгжүүлэх нөхцөл хэр бүрдсэн бэ? Сургалтын төвөө Peace Tower руу нүүлгэсний гол учир нь номын сангаас үүдэлтэй. Бид хуучин байрандаа багтахаа больж, кофе шопт хичээлээ давтах нь их зарлага гаргаж байгаа талаар хүүхдүүдээс санал ирсэн. Тиймээс би томоохон зээл авч байрныхаа орчинг тохижуулж, үйл ажиллагааныхаа цар хүрээг тэлэхээр сэтгэл чулуудсан юм. Асар том биш ч гэлээ манай хэрэгцээнд тохирсон номын сан буюу хичээл хийх өрөөтэй болсондоо баяртай байгаа. Номын сангаа арвижуулахын тулд нэг ном авчирсан хүүхэд сургалтын төлбөрөөсөө нэг хувь, 20 ном авчирсан хүүхэд 20 хувийн хөнгөлөлт эдлэх боломжийг нээсэн. Би өөрөө ч гэсэн ном унших дуртай. Ном уншсанаар хүний төсөөлөн бодох чадвар сайжирч, аливаа зүйлийг олон талаас нь хүлээж авдаг болдог. Хөгжингүй орнуудад багш нар шиг өндөр цалинтай хүмүүс ховор байдаг. Энэ хандлага манай улсад хэзээ нэвтрэх бол? Миний сурч байсан орнуудад хамгийн өндөр цалинтай, нэр хүндтэй хүмүүс нь багш нар байсан. Багшийн ажил шиг буянтай, ач тустай мэргэжил байхгүй шүү дээ. Бидэнд оюуны хөрөнгө оруулалттай эн зэрэгцэхүйц үнэт зүйл ховор л

юм бол яагаад дунд сургуульдаа сайн сураагүй хүүхдийг багшийн их сургуульд оруулдаг юм бэ? Мэдээж төгсөгчдийн дунд энэ мэргэжилдээ чин сэтгэлээсээ дурлаж, сайн багшилдаг хүмүүс байгаа. Гэвч тэдний хэдэн хувь нь зөвхөн цалингаараа амьдралаа залгуулж чаддаг билээ? Энэ мэт асуудал байнга хөндөгддөг учраас Монгол улс боловсролын системээ өөрчлөх хэрэгтэй байна. Багш бэлтгэдэг сургуулиудын босгыг өндөрсгөж, багш нарын цалинг нэмж, мэргэжлийн ур чадварыг нь дээшлүүлэх хөтөлбөр, тэтгэмжээр тэтгэснээр бид хүүхдүүддээ зохимжтой оюуны хөрөнгө оруулалт өгч чадна. Та сургагч багш болохоор төлөвлөж байгаа гэсэн. Амжилтанд хүрэхийн тулд өөрийгөө хэрхэн зөв програмчлах талаар манай уншигчдад зөвлөгөө өгнө үү? Би сургалтын төвийнхөө төгсөгч болгоны хувийн анкетыг авч хадгалдаг. Төгсөгчдийнхөө мэдээллийн баазыг бүрдүүлснээр “Фаро” нийгэмлэгийг үүсгэж буй хэрэг юм. Магадгүй миний шавь нараас таван инженер хүн гадаадаас бэлтгэгдэн ирсэн тохиолдолд дээр дурдсан сэргээгдэх эрчим хүчний станц маань биелэлээ олох болно. Би багшаасаа сурсан иймэрхүү олон талт сэтгэхүйг заахыг чухалчилдаг. Мөн “Ажлаа сайн хийдэг хүн хийж буй зүйлдээ өөрийн эрхгүй дурладаг. Уйгагүй хөдөлмөрлөвөл үр шимийг нь заавал хүртэх болно” гэсэн аавынхаа үгийг дахин дамжуулмаар байна.

Сүхбаатар дүүрэг, Peace Tower office, 15 давхарын 1504 тоот

99992220, 70007222 www.faro.mn Faro Education Center

“IELTS-ийн онооноос шалтгаалж тухайн хүүхэд мөрөөдлийн сургуульдаа тэнцэх эсэх нь шийдэгддэг тул их стресстдэг. Тиймээс, хэрэв сургалтын үйл явцад ямар нэгэн хоцрогдол илэрвэл үүнийг хэрхэн хурдан, үр дүнтэйгээр давах аргачлалыг олох нь нэн чухал байдаг”

68

69

70

Зуун жилийн өмнөх монголчуудын ахуй амьдрал, нийгэм соёл ямар байсан бол? Тухайн үед монголчуудыг соён гэгээрүүлэхийн зэрэгцээ ардын аман зохиол, дуу шүлэг цуглуулан цагийн түүхийг гэрэл зургийн хальснаа буулгаж, боловсрол, соёлын чиглэлээр бидэнд үнэт хөрөнгө оруулалт хийсэн нэгэн европ эрхэмийн гавьяаг эргэн санууштай. Ийм бодол төрөөд удаагүй байтал Финляндын Hillstream Pictures студийнхэн түүний талаар нэгэн сонирхолтой баримтат кино хийж байгаа тухай сураг дуулав. Эрлийн учиг хөвөрч, бид Hillstream Pictures-ийн үүсгэн байгуулагч, зураглаач, ерөнхий найруулагч Никлас Куллстром, зохиолч, дууны инженер Мартти Каартинэн, Монгол дахь продюсер С.Батзориг нарыг олж уулзсан юм.

МОНГОЛЧУУДЫН ДУНД АМЬДАРСНААР ЛУС САВДАГТ ИТГЭСЭН Ж.Г.РАМСТЕДТ БОЛОН ТҮҮНИЙ ТУХАЙ БАРИМТАТ КИНО

70

71

Юун түрүүнд Ж.Г.Рамстедт гэж хэн болохыг манай

уншигчдад танилцуулна уу?

С.Б: Рамстедт нь Финлянд улсын монголч эрдэмтэн, хэл судлаач, дипломат хүн байжээ. Тэрбээр одоогоос 100 жилийн өмнө Монголд зургаан жил амьдарсан, бас Японд 10 жил элчин сайдаар суусан. Миний дэргэд сууж буй энэ хоёр хүн Рамстедтын явсан замаар 100 жилийн дараа аялж байна. Никлас маань Японы соёл судлал, философийн чиглэлээр суралцаж төгссөн. Урьд нь Каннын кино наадамд богино хэмжээний киногоор оролцож байсан туршлагатай. Технологи, дижитал ертөнц, хүмүүсийн коммуникац гэсэн сэдвээр уран бүтээлээ хийдэг. Харин Мартти маань Монголд гурав дахь удаагаа ирж байгаа юм. 2008 онд ирэхдээ нийгмийн амьдрал, залуучуудын талаар бичиж байсан. Мартти бол чөлөөт сэтгүүлч. Энэ хоёр залуу “Ж.Г.Рамстедтын ертөнц” нэртэй баримтат киноны төсөл дээр ажиллан, өнөөдөр зураг авалтаа дуусгаж байна. Киноны зураг авалтыг Хятад, Япон, Монгол, Солонгос орнуудад хийсэн. Хамгийн чухал хэсгүүдийн зургийг Япон, Монголд авсан. Кино зохиолыг Рамстедтын “Зүүн улсаар зорчсон тэмдэглэл” номоос шууд сэдэвлэн бичсэн. “Ж.Г.Рамстедтын ертөнц” нь нэг талаас түүхэн кино боловч ямар нэгэн хуучны зураг ашиглаагүйгээрээ онцлог. Hillstream Pictures-ынхан Финляндын олон нийтийн сангаас дэмжлэг авч, гурван жилийн дотор гүйцэтгэлийн ажлаа хийгээд энэ сард зураг авалтаа дуусгаж байна. Ирэх оны эхэн хүртэл киногоо засварлаж найруулна. Ингээд 2017 онд Финляндын тусгаар

тогтнолын 100 жилийн ойгоор Финляндын үндэсний сувгаар цацна.

“Ж.Г.Рамстедтын ертөнц” баримтат киног хийх болсны шалтгаан юу байв?

Н.К: Бидэнд өөр хийх зүйл байгаагүй /бүгд инээлдэв/.

М.К: Тохиолдлоор юм уу даа.

Н.К: Тийм ээ. Маш өвөрмөц нөхцөл байдал бүрэлдсэн.

М.К: Өнөө үед Финляндад зөвхөн настайчууд, эрдэмтэд, элчин сайдууд л энэ хүний тухай мэддэг. Харин залуу үеийнхэн түүнийг хэн байсныг, ямар гавьяа байгуулсныг мартсан. Миний хувьд уг төсөл эхлэх болсон шалтгаан нь Монголыг судалж байсантай холбоотой. Монголын тухай бичсэн ном зохиол, аяны тэмдэглэлүүдийг олж уншаад Рамстедтай холбоотой цаг хугацааны түүх, баримтууд, мөн түүнийг хувь хүн талаас нь харуулсан кино хийх талаар Никластай зөвлөлдсөн юм. Гол нь бүх тохироо гайхалтай бүрдсэн.

Н.К: Төслөө эхлүүлэхдээ баримтат киноны уламжлалаар л хийнэ гэж бодож байсан юм. Харин судалгаагаа хийж байх явцад хуучин хальс, зураглал, архиваас оруулах хэрэггүй юм байна гэсэн шийдвэрт хүрсэн. Энэ бүхэн орчин үеийн Монгол, Япон, Хятад, Солонгос орныг харуулсан аялал байг, Рамстедт дуу хоолойгоороо 100 жилийн өмнөх аялалд үзэгчдийг хөтлөг гэсэн бодол төрсөн юм. Ирэх жил Финлянд улс тусгаар тогтносны 100 жилийн ой болно. Хэдий тийм ч бид кинондоо Финляндын тухай нэг ч дүрс оруулаагүй, зөвхөн энэхүү агуу аяллыг хийсэн финлянд хүний түүхээр л киногоо баяжуулсан.

Зохиолоо хэрхэн боловсруулсан бэ. Зуун жилийн өмнөх болоод өнөө цагийн Монгол, Япон орны ялгаа юунд оршиж байна вэ?

М.К: Рамстедтын бичсэн хоёр номыг ашиглаж байгаа. Нэг нь Монголд аялсан тэмдэглэл, нөгөө нь Японд амьдарсан цаг хугацааны тэмдэглэл. Гэхдээ кино маань 80-90 минут л үргэлжлэх учир өрнөлөөс нь нэлээд хасах хэрэгтэй болсон. Зохиолын хүүрнэлийг Рамстедтын өөрийнх нь яриагаар баяжуулсан. Мэдээж бидний авч байгаа дүрсүүд түүний яриатай холбоотой байх шаардлагатай. Тэгэхээр энэ нь уламжлалт баримтат киноны үйл явдлаас хальсан, уран сайхны хэв шинжийг агуулсан бүтээл юм. Никласын хувьд Японд нэг жил амьдарсан, харин би Монголд ганцаараа зургаан сар хөдөөгүүр аялсан. Ийм туршлага, мэдрэмж байгаагүй бол уг кино бүтэх боломжгүй байлаа. Бас бид хоёр Хятадаар аялсан. Рамстедт Монголд байхдаа жижиг сажиг зүйлсийг ч орхигдуулалгүй анзаарч, ажигладаг байжээ. Тэрбээр байнга хүмүүстэй харилцаж, монголчуудын зан заншилд нэвтэрч, маш их зүйлийг өөртөө нээж, цаг хугацааг эрх чөлөөтэй өнгөрүүлсэн нь мэдрэгддэг. Харин Японд байсан 10 жилийн хугацаанд дипломат албыг өөрийн зоргоор биш улсынхаа тушаалаар гүйцэтгэсэн нь уг киноноос бас мэдрэгдэнэ.

Н.К: Рамстедт тухайн үеийн хүмүүсийн аж амьдралыг ихэд сонирхдог байв. Монголд олон зүйлтэй танилцах боломж түүнд байсан бол Японд бүх зүйл нарийн төлөвлөгөөтэй учраас уйтгартай байсан.

72

М.К: Монголд болон Японд зураг авч байхад энэ хоёр орон олон зүйлээрээ өөр гэдэг нь мэдрэгдсэн. Хууль зөрчихгүй, бусдыг хохироохгүй л бол Монголд зураг авалт хийхэд бүрэн эрх чөлөөтэй, хүмүүс нь ч их нээлттэй, найрсаг, хэдийд ч үүдээ нээж өгдөг зочломтгой зантай. Харин Японд бол танихгүй айлд орно гэдэг маш хэцүү, хүмүүстэй нь чөлөөтэй харилцахад бэрх гэх мэт ялгаа бий. Бидэнд мэдрэгдсэн энэ ялгааг 100 жилийн өмнө Рамстедт ч бас мэдэрч байсан байх. Цаг хугацаа гэдэг бол их сонирхолтой зүйл. Цаг хугацааны тухай яриад ирэхээр манай кино буддист маягийн үгүүлэмжтэй болж байна.

Рамстедт хувь хүнийхээ хувьд хэн байв?

Н.К: Рамстедтыг хүрээнд шавилан сууж байх үед монголчууд түүний талаар “Финляндад төрсөн монгол хүний сүнс учраас эх орондоо эргэн ирсэн. Яагаад гэвэл тэр монголоор маш сайн ярьдаг” гэлцэж байв. Рамстедт өөрөө ч Монголыг эх нутаг, гэр орон шиг минь газар хэмээн дурдсан байдаг.

М.К: Түүнийг бага байхад гэрийнхэн нь пап лам болгох гээд Льютерийн шашны сургуульд оруулж л дээ. Харин Рамстедт хэл шинжлэлийг шашнаас илүү сонирхдог байв. Тэрбээр 23 настайдаа гэр бүлээ дагуулаад, анхныхаа хүүхдийг ой ч хүрээгүй байхад Монголд ирсэн байдаг. Дараа нь хүүхдийнх нь бие өвдсөн тул гэрийнхнийгээ нутаг буцаагаад өөрөө үлдэж, хоёр жилийн турш зөвхөн ардын

аман зохиол, шүлэг, яруу найргийг хүмүүсээр яриулж, тэмдэглэн авч цуглуулсан. Тэр ямар ч эд баялаг сонирхоогүй. Миний бодлоор Рамстедтын Монголоос авсан гол зүйл бол байгалийг шүтэх үзэл. Тэрбээр монголчуудын нэгэн адил газар бүхэн лус савдагтай гэж үзэх болж, илүү буддист маягтай болсон. Энэ нь тухайн хүний зан чанар, ертөнцийг үзэх үзлийг илтгэх байх.

Хэл шинжлэлийн салбарт оруулсан түүний хувь нэмэр их гэлцэх юм билээ...?

С.Б: Одоо ч гэсэн МУИС-ийн манж хэл судлал, алтай хэл судлал, монгол хэл судлалынхан Рамстедтын бичсэн “Алтай хэл судлалын харьцуулсан судалгаа” номыг заавал унших ёстой байдаг. Одоо МУИС-ийн багш нар “Алтай хэл судлалын харьцуулсан судалгаа” хэмээх уг номыг орчуулж байгаа. Рамстедтын гавьяаг сайн мэдэх МУИС-ийн профессор Т.Отгонтуул, Гандангийн Судар бичгийн хүрээлэнгийн гэвш Н.Амгалан, С.Цэвээнбал лам, Булган аймаг дахь Дашчойнхорлин хийдийн лам нар бидэнд маш их туслалцаа үзүүлсэн. Рамстедт өөрийн сайн нөхөр Чинван Ханддоржийн хийдийн болоод өөрөө шавилж байсан Гандантэгчинлэн хийдийн олон түүхэн зургийг мөнхжүүлж архивт үлдээжээ. Биднийг Монголоор аялж киногоо бүтээхэд хөдөөний эгэл айлуудаас эхлээд хийдийн лам нар, ард иргэд сайхан сэтгэлээр хандаж, тусалж дэмжиж байсан. Кинонд үзүүлсэн Финляндын өргөмжит консулын дэмжлэгийг дурдахгүй өнгөрч болохгүй. Тиймээс бүгдэд нь талархал илэрхийлье. Мөн манай жолооч Л.Лхагвадорж ах маань киноны салшгүй хэсэг байлаа.

72

73

Эл түүхэн хүнийг орчин үеийн монголчууд бараг мэдэхгүй. Тиймээс энэ кино бидэнд олон зүйлийг эргэн сануулах бололтой...?

М.К: Хэл шинжлэлийн салбарт ямар гавьяатайг нь дээр ярилаа. Үүнээс гадна Рамстедт Монгол улсын тусгаар тогтнолд чухал үүрэг гүйцэтгэсэн. Анх монголчууд Санкт Петербургт тусламж гуйхаар очихдоо оросуудтай хэл нэвтрэлцэж чадахгүй байв. Тэгэхэд тэндээс монголчууд Рамстедт руу хэл хүргүүлснээр оросуудтай хамгийн анхны хэлэлцээрээ хийж, ойлголцож, туслалцаа авч тусгаар улс болоход их том туслалцаа болсон гэдэг.

“Ж.Г.Рамстедтын ертөнц” кино Монголд хэзээ гарах вэ?

С.Б: Яг хэзээг хэлж мэдэхгүй байна. Гэхдээ Монголд гаргах нь бидний зорилго. Эхлээд Финлянд, Швед улсуудад гаргана. Дараа нь боломжийг харж байгаад Монгол, Японд гаргах бодолтой байгаа. Киног Финляндад дуу оруулахгүйгээр гаргана. Рамстедт өөрөө хэл шинжээч хүн учраас хэлийг маш их чухалчилдаг байсан. Иймд зөвхөн хадмал орчуулгатайгаар хүргэх юм. Харин Монголд гаргахад Рамстедтийн монологид монгол жүжигчин дуу оруулна.

Түүний аяллын тэмдэглэлд монголчуудын тухай ямар ямар сонирхолтой баримт байна вэ?

С.Б: Рамстедтын төрж өссөн оронд хүмүүс ямар нэгэн газар худалдаж аваад, орон байраа засч, тэндээ насан эцэслэтлээ амьдардаг байсан. Гэтэл 100 жилийн өмнөх монголчуудын хувьд өмчид хандах сэтгэлгээ нь тун сонирхолтой байв.

Тэд “Амьдрал богинохон. Хүн хэзээ ч газрыг эзэмших ёсгүй. Энэ их тал нутгийн нэгээхэн хэсэгт түр зуур амьдарч байгаад буцахдаа гэрээ аваад явахгүйгээс хойш орон гэрээ чимэглэж янзлах шаардлага байхгүй” гэж үзэж байв. Тэгээд Рамстедт европчуудын сэтгэлгээний тухай ярьж өгөхөд тэд ихэд шоолон “Бичиг баримтаар газар өмчилж болдог юм бол бид чамд бичиг баримт хийгээд өгье. Чи сарыг худалдаад авчих” хэмээн амыг нь таглаж байжээ. Хамгийн сонирхолтой нь одоо хүмүүс саран дээр эзэмшил газар худалдан авч байна.

М.К: Рамстедтыг энд амьдарч байхад хувьсгал, үйлдвэржилт гээд маш олон зүйл өөрчлөгдсөн. Бид киногоороо дамжуулан мөнхөд нандин хэвээр үлдэх ёстой зүйлсийг ахин сануулахыг

чухалчилж байна. Цаг хугацааны эргүүлгэнд бид өв соёлоо гээх ёсгүй. Газрыг ариун дагшин чигээр нь үлдээх тухай монголчуудын үзэл хамгийн сонирхолтой сэдэв болсон. Монголчууд хүнийг газар ухаж оршуулдаггүй байжээ. Сүнс биеэс гарахаар хүний бие хэрэгцээгүй болдог гэж тэд үздэг. Түүнчлэн газар ухваас тэр газарт муу юм шингэнэ гэж үзэх учир хэзээ ч өөрсдийн гараар газар шороонд хүрдэггүй байжээ. Цаг хугацаа өөрчлөгдөж, өнөөдөр Монголд уул уурхай эрчимтэй хөгжиж байна. Анх 1990-ээд оны үед Монголд уул уурхайн бизнес хөгжөөгүй байхад газар ухах ажлаа казахуудаар хийлгэдэг байсан. Харин одоо мөнгө, эрдэс баялгийн төлөө юуг ч гаргуунд гаргахаас буцахгүй болж, өөрсдөд нь аз жаргал өгч тэжээн тэтгэж буй зүйлсээс татгалзаж байна.

74

Н.К: Нэг түүх яръя. Рамстедт зөвхөн аман уран зохиолын өвийг цуглуулахын тулд морин тэргээр олон аялал хийсэн байдаг. Нэг шөнө замд нь ганц гэр тааралдахаар нь ороод хонож л дээ. Өглөө сэрээд тэрбээр саа өвчтэй хүмүүсийг тусгаарласан гэрт хоносон гэдгээ ойлгосон. Тухайн үед саа өвчин халдвартай, эдгэшгүй өвчин байсан. Ингээд бодохоор, зөвхөн дуу шүлэг, ардын аман зохиол цуглуулан бичихийн

төлөө энэ мэт хүнд хэцүү нөхцөлүүдийг даван туулна гэдэг одоогийн бидний хувьд итгэхэд бэрх. Бид киногоо хийхийн тулд жолоочтойгоо дөрвүүлээ танихгүй айлуудаар орж, баахан камер хэрэгслээ үүрээд явж байгаа нь бусдад хэцүү харагдаж болох ч Рамстедт морин тэргээр дүүрэн зураг угаах хэрэгсэл ачаад огт танихгүй газраар явж, тэр их өвчтэй хүмүүсийн дунд хоносонтой харьцуулахад юу ч биш юм шиг.

М.К: Хоёрхон сар л найз бүсгүй, эхнэрээсээ хол байхад хорвоо ертөнц бидэнд маш хэцүү санагдаж байхад Рамстедтын хувьд зөвхөн дууны үг, шүлэг яруу найраг цуглуулах гэж бүтэн хоёр жил явсан гээд бодохоор их сонирхолтой.

Тэмдэглэлд бичигдсэн цаг хугацааг одоотой харьцуулахад ямар дүр төрх харагдаж байна вэ?

74

75

Н.К: Хэрэв Рамстедт амьд сэрүүн байсан бол түүний уулзах байсан бүх хүмүүсийг бид кинондоо баян ядуу, хөгшин залуу гэж ялгалгүйгээр маш өргөн цар хүрээтэй оруулсан. Мөн Реппер Gee, Desant хоёр монгол хэл, хип хоп хөгжмийн талаар ярьсан.

М.К: Улаанбаатарын шөнийн амьдрал, хөгжим, залуусыг харуулснаар жирийн баримтат киноноос илүү сонирхолтой, “секси” болсон гэж бодож байна /Би жинхэнээсээ ярьж байгаа шүү гэж түүнийг нэмж хэлэхэд нь бүгд инээлдэв/. Бидний хувьд энэ киноны монгол хувилбарыг хийнэ гэдэг их том зорилго байлаа.

М.К: Бид Чойжин ламын сүм рүү орж яваа настай лам нарын зургийг авсан. Энэ хэсэг миний сэтгэлийг маш их хөдөлгөсөн. Чойжин ламын сүм музей нь тухайн үед хийдийн зориулалттай байсан бол одоо музей болсон. Хэдийгээр Монголд уулзсан лам нар орчин цагийн хүмүүс боловч алхаа гишгээ, хувцаслалт нь 100 жилийн өмнөх лам нарыг санагдуулам байсан. Хоёр лам хуучны сүм рүү музейн үзэгч шиг зөөлөн алхсаар орж буй нь их сонин, гунигтай мэдрэмж төрүүлсэн.

Төслийн хүрээнд ажиллаж байхдаа өөрсдөдөө юуг олж нээсэн бэ?

Н.К: Мэдээж, сэтгэл санааны хувьд сүүлийн хоёр сарын хугацаанд бие биеэ хараагүй өдөр гэж байхгүй. Сүүлийн хагас жилд л гэхэд эхнэрээсээ илүү Марттитай хамт цагаа өнгөрүүллээ. Кино бүтээгээд явж байхдаа өөрийгөө илүү ойлгох шиг болсон. Бид зөвхөн кинондоо л бүх анхаарлаа төвлөрүүлж, бусад зүйлсийг мартаж байсан. Жишээ нь,

эзгүй хээр талд явж байтал урьд шөнө нь төрсөн нэг унага ганцаараа даараад хэвтэж байхтай таарсан юм. Хэрэв бид олоогүй бол тэр унага одоо амьд байх үгүйг хэлж мэдэхгүй. Энэ мэтчилэн маш их юм бодож, амьдрал ямар өргөн юм бэ, эсрэгээрээ амьдрал бас ямар богинохон юм бэ гэж бодоход хүрсэн. Адуун сүрэгт нь аваачиж нийлүүлэхэд тэр унага эхийгээ хөхөх мөчид кино хийх гэж явсан зорилго маань биелсэн юм шиг л санагдсан. Ийм л мөчүүдэд амьдралд юу илүү чухал, юу чухал бишийн талаар бодож эхэлдэг шиг байна.

М.К: Өдөр тутмын амьдралаа томруулдаг шилээр харж байгаа юм шиг л байна. Тааралдсан болгоноо кинондоо оруулах эсэх талаар бодож тод томруун хардаг. 80-90 минутын дотор

цоо шинэ ертөнцийг бүтээнэ гэдэг утгаараа мэдээж их хариуцлагатай ажил л даа.

Монголд ахиж өөр кино хийх бодол бий юу?

М.К: Мэдээж. Дараагийн удаад уран сайхны кино хийхээр төлөвлөж байна. Би танай сайхан оронд гурав дахь удаагаа ирж байна. Энэ миний сүүлчийн ирэлт гэж бодохгүй байна. Бид хоёр Берлиний нэг уушийн газарт сууж байхдаа “Ийм баримтат кино хийвэл гоё болох юм байна” гэж хоорондоо ярилцаж төлөвлөөд л хүрээд ирсэн. Үүн шиг дараагийн удаад санаагаа гаргаад хийхэд болохгүй зүйлгүй. Хүсээд, төлөвлөөд, зорих юм бол бүтэхгүй зүйл гэж байдаггүй.

Ярилцлагыг: Д.Дашмөрөн

76

ХуримынДурлалт хосуудын хувьд хорвоод ганц тохиох

нандин мөчүүдийг нь гэрэл зурганд хэрхэн мөнхжүүлэх нь зурагчны ур чадвараас

ихээхэн шалтгаалдаг. Нийслэл guide энэ удаад хуримын гэрэл зургаар мэргэшсэн зурагчдыг танилцуулж, тэдний зөвлөгөөг хүргэж байна. Тэдний сошиал хаягаар зочилж шинэлэг, бүтээлч, сонирхолтой, содон зургуудыг нь үзээрэй.

1. Гэрэл зургийн бусад төрлөөс хуримын зураг юугаараа ялгардаг вэ?2. Хуримын зураг авахад ямар техник хэрэгсэл, арга барил ашигладаг вэ?3. Хуримын зураг авахад ямар газар хамгийн тохиромжтой байдаг вэ?4. Хосуудын зургийг авч байхад тохиолдсон сонирхолтой түүхээс хуваалцана уу?5. Хаана очиж, ямар байдлаар хуримын зураг авахыг хүсдэг вэ? 6. Хосуудад өгөх зөвлөгөө?

ГЭРЭЛ ЗУРГИЙН УЛИРАЛ

1. Хурим нь хүний амьдралд ганц тохиох дурсамжит үйл явдал болохоор гэрэл зураг, дүрс бичлэгт л хадгалагдан үлдэх боломжтой. Тиймээс минут, секунд бүр үнэ цэнтэй байх учиртай. Тухайн үеийн агшингуудыг ганц хором ч алдалгүйгээр авч үлддэгээрээ онцлог. Хуримын уран сайхны зураг өнөө үед их түгээмэл болж байна.

2. Миний хувьд туслах зурагчинтайгаа хамт ажиллах байх. Энэ нь хосуудыг дагаж явах боломжийг надад илүү олгодог. Бусад зүйлд сатааралгүйгээр хосуудынхаа алдаж болохгүй агшин бүрийг буулгана шүү дээ...

3. Ихэнх зурагаа хотын гадна мод, голын эрэг хавиар авч байсан. Хосуудтайгаа ярьж байгаад л шийдвэрээ гаргадаг. Хосуудын лагерийн байшин ч юм уу, гоё байгальтай амралт, гэрт байрлах зэргээр ажиллавал илүү тухтай, бас хосуудад ч амар байдаг. Харин хот дотор гэхээсээ илүү студийн орчинд зураг буулгах дуртай.

4. Сүүлийн үед хосуудын гэрчээр найз нөхөд нь оролцох тохиолдол олширсон. Нэг хуриман дээр эмэгтэй талын гэрчүүд дунд хоёр эрэгтэй найз нь байсан юм. Тэд зураг авалт болон хуримын үйл ажиллагаан дээр их зугаатай харагдаж байсан шүү.

5. Гадна, дотор зураг авна гэхээсээ илүү студидээ уламжлал ба орчин үеийг хослуулсан хар цагаан зураг буулгахыг хүсдэг. Зарим хосод санал болгож байсан ч одоо болтол хэрэгжүүлээгүй л байна.

6. Сайн төлөвлөгөөтэй байх хэрэгтэй. Ер нь гэрэл зураг, дүрс бичлэг л түүх болон үлддэгийг хамгийн түрүүнд санаж байх ёстой. Тэгээд мэдээж чанартай багийг сонгох нь чухал. Учир нь, ганц л удаа тохиох нандин агшин шүү дээ...

Нэр: Л.Мөнх-ЭрдэнэАжил/Мэргэжил: Архитектор, гэрэл зурагчинАшигладаг камер /нэмэлт хэрэгсэл/: Nikon D800, Hasselblad 500cЗураг засварлахад ашигладаг апп: Adobe Photoshop cc, Adobe LightroomЗургийн стиль: Гоо сайхны, загварын, сурталчилгааны гэрэл зураг Харьяалагддаг студи: “M E S T U D i O”-г үүсгэн байгуулагчСошиал хуудсууд: www.mestudio.mn, Fb:munkherdene.photography

76

77

1. Амьдралд ганц тохиох гэгээн өдрийг мөнхлөхийн сацуу хосуудын нэг нэгнээ гэсэн сэтгэл, бие бие рүүгээ тэмүүлсэн тэмүүлэл, зан төрхийг харуулдгаараа онцлогтой. Түүнчлэн байгалийн зураг, загвар, хөрөг, фото сурвалжлага гэх мэт гэрэл зургийн бүхий л төрлийг агуулж байдгаараа хуримын зураг сонирхолтой, бас өвөрмөц.

2. Өөрийн харах өнцөг, дотоод мэдрэмжид л найдаж ажилладаг. Мэдээж гадаадын сайн зурагчдын зургаас санаа авч, зургийн консептын арга барилыг судалдаг.

3. Хот дотор бол Маршалын гүүр, хуучин “Анод” банкны байр, парк гэх мэт олон гоё газар зураг авч болдог. Нүдээрээ харах, камераар харах хоёр өөр учраас бидний төдийлөн анзаардаггүй газруудад гоё зураг авч болдог юм. Хотоос гадагш бол Тэрэлж рүү явж зураг авдаг. Мэдээж хосууд өөрсдөө маршрутаа гаргавал хаашаа ч явж зураг авч болно. Хөвсгөл, Сэлэнгийн нутгууд, Элсэн тасархай гэхчлэн монголын үзэсгэлэнт газруудаар явбал үнэхээр сайхан зурагнууд үлдэх нь ойлгомжтой.

4. Хосууд гэрчүүдтэйгээ цуг өдөржин зурганд явсан болохоор орой 23.00 цагийн үед гэрчүүд нь ядраад, залхаад, гуйсаар байгаад тарж явсан. Харин би хосуудтайгаа хамт шөнийн 3.00 цагийн үед Ялалтын талбайн өмнөх зам дээр зураг авах гээд явж байсан.

5. Улаанбаатар, Тэрэлж хоёроос өөр газарт зураг авмаар байна.

6. Олны жишгийг дагалгүй онцгой содон, сайхан хурим хийгээрэй.

Нэр: Т.ТүвшинбаярАжил/Мэргэжил: Чөлөөт зурагчин, нисэх хүчний инженерАшигладаг камер /нэмэлт хэрэгсэл/: Sony A7 camera /YN-560 III speedlight, NiceFoto 400w studio light/Зураг засварлахад ашигладаг апп: Lightroom, PhotoshopЗургийн стиль: Чөлөөтэй бас өвөрмөц байхыг эрмэлздэгХарьяалагддаг студи: БайхгүйСошиал хуудсууд: Fb:Tuwshuu Photographer

78

1. Хурим бол гэгээлэг, цагаан даашинзаа өмсөн бусдаас онцгойрох сүйт бүсгүй, дэгжин хувцасласан болзоот залуу, ижил хувцсаар жигдэрсэн гэрчүүд болон баярлан инээмсэглэх, сэтгэл нь хөдлөөд нулимс унагах олон хүмүүс нэгэн дор цугларсан онцгой баяр. Бүх ёслол нэг л удаа болж өнгөрдөг. Дахин зураг авалт хийнэ гэсэн ойлголт огт байдаггүй. Мөч бүрийг алдалгүй буулгаж, тухайн нөхцөлд хурдан сэтгэж бүтээлч зураг авах хариуцлага зурагчнаас шаардагддаг. Хүний амьдралд ганц тохиох баярт үйл явдлын зураг авч байгаагаа байнга санаж явах хэрэгтэй.

2. Миний хувьд, зураг авалт эхлэхээс өмнө хосуудтайгаа ярилцаж, юу хүсч буйг нь ойлгохыг хичээдэг. Ингэснээр, эцсийн бүтээгдэхүүн маань үйлчлүүлэгчдийн сэтгэлд хүрэхэд тус дөхөм болдог юм. Авсан зурагаа боловсруулахдаа хэт хиймэл өнгө оруулахаас аль болох татгалздаг. Мэргэжлээсээ болоод ч юм уу сюрреалист фото эвлүүлэг хийх нь сонирхолтой санагддаг учраас хуримын үйлчилгээндээ үүнийг нэмж туршиж байгаа.

3. Хотод бол Чингисийн хөшөөний өмнө, Хүүхдийн парк, Туулын эрэг, Богд уулын аманд, харин хөдөө бол хаана ч гоё зураг авч болно. Гол нь зөв цагт очих хэрэгтэй байх.

4. Нэг хуриман дээр сүйт залуугийн аав ээжийн талаар огт мэдэхгүй очсон юм. Тэгээд энэ тухайгаа ч мартчихсан байсан. Үйл ажиллагааны дундуур эцэг эхийн сэтгэл хөдлөлийг буулгах гээд, аав ээж нь болов уу гэж бодоод урд эгнээнд сууж байсан хэдэн хүний зургийг онцгойлон авлаа. Гэтэл удалгүй ээж нь сэтгэлийн үгээ хэлэх гээд хоёрдугаар эгнээнээс босч ирэхэд би их бантсан шүү.

5. Хосуудын зургийг усан доор авч үзмээр байна.

6. Хурим хийх нь баяр жаргалтай сайхан үйл явдал боловч бэлтгэл ажлуудаас болоод асар их стресстдэг. Магадгүй хуримын өдөр чимхлүүр ажлууд яг төлөвлөсний дагуу явагдахгүй байвал урвайсан, уйлсан, санаа зовсон гээд янз бүрийн нүүр хувирал гэрэл зурган дээр үлдэх гээд байдаг. Тиймээс хуримынхаа өдөр санаа зовоосон бүх асуудлыг мартаад, зүгээр л хөгжилтэй бай. Тэгэхэд л зураг аяндаа гоё гарна гэж хэлмээр байна.

Нэр: н.Ууган-ЭрдэнэАжил/Мэргэжил: Graphic Designer @ UnitelАшигладаг камер /нэмэлт хэрэгсэл/: Canon 5Dmk3 & 5Dmk2 /янз бүрийн lens &гэрлүүд/Зураг засварлахад ашигладаг апп: Adobe Lightroom& Adobe PhotoshopЗургийн стиль: Хөрөг зураг, хуримын зурагХарьяалагддаг студи: БайхгүйСошиал хуудсууд: Fb: uugiiphotography

78

79

1. Хүний амьдралд ганц тохиох нандин мөчийг мөнхлөх нь хуримын гэрэл зургийн онцлог юм. Тиймдээ ч маш өндөр хариуцлага, ур чадварыг шаарддаг. Хосуудын хайрын холбоог илүү харуулдгаараа хуримын зураг бусад төрлөөсөө ялгарах болов уу.

2. Бусад зурагчдын л адил техник хэрэгсэл ашиглаж байна. Миний хувьд хосуудын зургийг од эрхэс, сүүн замтай цуг авдгаараа онцлогтой.

3. Хотоос гараад байгальд байхад л болно доо. Хүмүүсийн зорих дуртай Тэрэлжийн байгаль их тохиромжтой. Ер нь хосууд өөрсдөө байгаа газраа чимж, зургийнхаа гол уур амьсгалыг бүрдүүлдэг болохоор зураг их сайхан гардаг.

4. Зарим үед нулимсаа тэвчих хэцүү. Христийн сүмд хийж буй хуриман дээр сэтгэл хөдлөлүүд дээд зэргээр илэрдэг. Зааланд байгаа ихэнх хүмүүс уйлдаг. Бүр зурагчид, зураглаачид нь нийлээд уйлчихсан, нулимс цийлэгнүүлчихсэн л явж байдаг шүү.

5. Хосуудаа аваад дэлхийн үзэсгэлэнт газруудаар аялж зураг авах зорилго өвөрлөж явдаг. Энэ жилээс Монголоороо тойрч зураг авч эхэлсэн. Ийм байдлаар цөөнгүй хосын зургийг аваад байна.

6. Мэдээж зурагчин хүний өнцгөөс зөвлөхөд, амьдралд ганц тохиох нандин мөчөө туршлагатай хүнд даатгаарай. Хуримын өдөр хосууд маань бишгүй л стресстдэг. Хариуцлагатай, ажлаа мэддэг багтай хамтарч ажиллахад нэг стресс ч болов хасагдана. Ер нь хуримын өдрөө өөрсдөө юуг ч зохион байгуулах хэрэггүй. Бүгдийг зөв хуваарилж, итгэлтэй хүмүүстээ даатгаад хосууд маань өөрсдөө зөвхөн хуримандаа л анхаарах хэрэгтэй гэж бодож байна.

Ярилцлагыг: Д.Дашмөрөн

Нэр: Н.ЭнхбатАжил/Мэргэжил: Хуримын зурагчин, програмын инженерАшигладаг камер /нэмэлт хэрэгсэл/: Nikon D810 /Nikkor 135mm f2, Nikkor 85mm f1.8, Nikkor 50mm f1.5, Nikkor 14-24mm f2.8, Nikkor 24-70mm f2.8, Nikkor 80-200 f2.8, Tokina 150-500mm f5.6/Зураг засварлахад ашигладаг апп: Adobe Lightroom CC, Adobe Photoshop CCЗургийн стиль: Хуримын болон сансрын гэрэл зураг, хөрөг Харьяалагддаг студи: Өөрөө студитэйСошиал хуудсууд: Fb: enkhbatphotography, Fb: wedding.photographer.enkhbat

8080

“Уран бүтээлч уран бүтээлчээ нээдэг” хэмээх үг энэхүү үзэсгэлэнг тодорхойлж байна. Учир нь, 2006 онд зураач Д.Булгантуяагийн Япон улсад дэлгэсэн уран бүтээлийн

үзэсгэлэнг зорин ирсэн нэгэн япон залуу түүний бүтээлээс төрсөн мэдрэмжээрээ орчин үеийн электро хөгжим зохиожээ. Нэр алдар нь ид түгэж буй мөнөөх ДиЖэй уран бүтээлээс нь сэдэвлэсэн дуу бүхий шинэ цомгоо Д.Булгантуяад илгээсэн нь энэхүү үзэсгэлэнгийн анхдагч санаа болсон гэнэ. МУБИС-ийн 65 жилийн ойн босгон дээр гарч буй уг үзэсгэлэнгийн нээлтийн үеэр “Хүслэн” уран бүтээлд зориулсан эхний гурван аязыг төгөлдөр хуураар хөгжимдөхөд зөөлөн, дулаан, баяр хөөртэй мэдрэмж төрж байсан

“Уран зураг бол харах яруу найраг” гэдэг. Тэгвэл одоо уран зураг бидэнд улам бүр ойртож харангаа сонсох урлаг болон хувирч байх шиг. Ийм боломжийг бидэнд Төрийн соёрхолт хөгжмийн зохиолч С.Соронзорболд, МУБИС-ийн багш, МУЭ-ийн шагналт зураач Д.Булгантуяа нар олгож байна. Өнгөрсөн тавдугаар сард Зайсангийн Арти Коур галерейд нээгдсэн тэдний үзэсгэлэн Монголдоо анхдагч хэмээн тодорхойлогдож байна.

Уран зурагсонсохуй

бол сүүлийн хөгжмүүд тэр бүх баяслыг хаман одож, оронд нь дарамттай, шаналалтай гэмээр хүнд мэдрэмж төрүүлсэн. Ийм мэдрэмж авалгүй удсан миний хувьд анхандаа бүтэн амьсгал авахад ч бэрх байлаа. Ингэж тодоор мэдэрсэн нь тухайн уран бүтээлүүдийг харахын сацуу чих тавин сонссоных биз. Реалист, модерн, абстракт зургуудад зориулсан хөгжмүүд тухайн бүтээлийн нууцын чанадад нэвтрэн орох мэт мэдрэмж төрүүлэх агаад төгөлдөр хуурч, СУИС-ийн ХУС-ийн эрдэмтэн, нарийн бичгийн дарга /Ph.D/ Б.Оюунбадрахын хөгжимдөхийг танхим дахь хүмүүс анир даран сонсоно. Уг үзэсгэлэнд зориулж цомогтой каталоги ч гаргажээ.

81

Зураач Д.Булгантуяа:

Таны үзэсгэлэн их шинэлэг консепттой болжээ...?

Д.Б: Олон жил бодож төлөвлөсөн ажлынхаа эхлэлийг тавилаа. Соронзонболд багштайгаа хамтарч үзэсгэлэн гаргасандаа баяртай байна. Цаашид ч хамтран ажиллах болно. Үзэсгэлэнгийн маань гол онцлог бол “уран зураг сонсохуй”. Уран зурагт зориулсан хөгжим, хөгжмийн бүтээлд зориулсан уран зургаас бүрдсэн үзэсгэлэн. Ийм л харилцан шүтэлцээ гарч ирж байна. Хараад байхнээ бид хоёрын бүтээлүүд ойролцоо юм шиг. Би Соронзонболд багшийн “Хурмастын уялга” хөгжмийн бүтээлд зориулж хагас жилийн хугацаанд гурван цуврал зураг зурсан. Надад анх төрсөн сэтгэгдэл, хөгжим хийх түүх л эдгээр цувралыг зурахад хүргэсэн юм. Бид нэг нэгнийхээ бүтээлээс төрсөн анхны сэтгэгдлээ өөр өөрийн мэргэжлийн хэлээр л буулгаж байна гэсэн үг л дээ.

Хөгжмийн зохиолч С.Соронзонболд:

Чухам ямар учир шалтгаанаар зураач Д.Булгантуяатай хамтран ажиллах болов?

С.С: Уг нь 10-аад жилийн өмнө энэ санааг хэлж байсан. Гэхдээ сураг тасарсан юм. Харин бид хоёр өнгөрсөн онд таараад, олон жил бодсон санаагаа хэрэгжүүлэх тухай ярилцсан. Ингээд өнгөрсөн гуравдугаар сард урлангаар нь зочилж бүтээлүүдтэй нь танилцлаа. Цаг хугацаагаа тооцоолж үзсэний үндсэн дээр эхний ээлжинд есөн зурганд нь ая хийхээр шийдэж ажилдаа оров. Тэгтэл нэг сарын хугацаанд 13 ая хийсэн байна. Булгантуяагийн реалист бүтээлүүдэд тодорхой үгүүлэмжтэй байдаг учраас ая хийхэд дөхөм. Харин ямар нэгэн дүрслэлгүй, сэжүүргүй абстракт зургуудад нь ая хийх хэцүү. Ийм зургийн өнгө будагт зохируулан аялгуугаа хийнэ үү гэхээс утга агуулгыг нь бариад хийхэд бэрх. Тиймээс тухайн зурганд ямар санаа байна, түвшин байна уу, хүйтэн дулаан, жаргалтай, зовлонтой байна уу гэдгийг харж байгаад ерөнхий мэдрэмжээрээ хийсэн.

Зураач Д.Булгантуяа “Хурмастын уялга”

82

Уран зургийн бүтээл дээр ажиллах нь юугаараа онцлогтой вэ?

С.С: Ер нь зургийг анх харсан сэтгэгдэл л хамгийн зөв байдаг шиг санагдсан. Тиймээс анхны сэтгэгдлээр төрсөн хөгжмөө бичихийг хичээсэн. Булгантуяагийн зургууд заавал тодорхой үгүүлэмжтэй гэхгүй, харин хэлэх гэсэн санаагаа олон өнгийн зохирлоор эвтэйхэн, алсуур, зөөлөн хэлдэг шиг санагдсан. Түүний зургуудаас дотоод мөн чанар, зүрх сэтгэлийг нь олж харж, энэ мэдрэмжээ хөгжмийн бүтээлүүддээ илэрхийлсэн.

Таны хөгжмүүд зарим нь тааламжтай, зарим нь их хүнд мэдрэмж төрүүлж байна. Эдгээр хөгжмийг бичиж байх үед танд өөрт тань ямар мэдрэмж төрж байсан бэ?

С.С: Эдгээр хөгжмийг гараар бичсэний дараа студид бичсэн. “Намар” гээд маш хэцүү хөгжим бий. Өнөөдөр тэрийг тоглоогүй. Тоглоод ч дэмий. Хүмүүс сонсоод их хачин байдалд орчихдог юм билээ. Төгөлдөр хуурч маань студид “Намар”-ыг хөгжимдөж бичүүлчихээд дараагийн ая руугаа орох гэтэл гацчихсан. Тэгээд хэсэг амарч байгаад бичихийг хүссэн. Яагаад гэхээр, ийм хүнд хөгжим хүмүүсийг бачимдуулж, тайван бус болгодог юм байна. Тиймээс үзэсгэлэнг зориуд зөөлөн хөгжмүүдээр эхлүүлсэн юм. Хайр, хавар, хүсэл гээд сайхан мэдрэмж өгч байгаад сүүлдээ хүнд болдог.

Танд нэлээд олон жанрын бүтээл байх шиг. Ингэхэд та яг ямар чиглэлээр зурдаг юм бэ?

Д.Б: Уран бүтээлч хүнийг урлаг судлаач, шинжээч, шүүгчид л тодорхойлно. Түүнээс би өөрийгөө тодорхойлно гэвэл хэцүү. Төрөл жанрын хувьд би нэг сэдэвт баригдаад, нэг хэв маягаар зураад байдаггүй. Өөрөө өөрийгөө сориод л, тухайн үеийн сэтгэгдлээрээ бүтээлээ хийж байна. Хөрөг, байгаль, түүхэн зураг, модерн, хийсвэр зургууд гээд аль ч төрөлд баригдалгүй зурдаг. Аливаа уран бүтээл эзнийхээ сэтгэлийн урлал учраас тухайн хүнийг илэрхийлж чаддаг болов уу гэж боддог.

Таны бүтээлээс сэдэвлэсэн хөгжмийг сонсоход ямар мэдрэмж төрдөг вэ?

Д.Б: Би хөгжим сонирхож сонсдог ч яг мэргэжлийн түвшинд ойлгож байгаа эсэхээ хэлж мэдэхгүй. Гэхдээ энэ хөгжмийг би өөрийнхөөрөө сонсон ойлгож, тэр сэтгэгдлийг буцаагаад зураг болгож буулгана гэдэг яггүй ажил. Соронзонболд багшийн хөгжмүүд орчин үеийн, тэгсэн хэрнээ уламжлалаа хадгалсан их гоё, бас сонин. Энэ үзэсгэлэн бол бидний хамтын ажиллагааны буюу туршилтын үе. Миний зургуудад зориулсан түүний хөгжмийн бүтээлүүд минийхтэй давтагдах ёсгүй. Өөр санаа гарч ирж байвал сайн. Бидний бүтээлүүд зарим талаараа нийлнэ, зарим талаараа зөрчилдөж болно. Яг тийм гэхийн тэмдэггүй. Гэхдээ маш сонирхолтой бүтээл гарч болдгийг би харж байна.

Соронзонболд багштай яриад суухад их сайхан байдаг юм. Тэр өөрөө их зөөлөн хүн хэрнээ хөгжим нь маш хүчтэй. Бид хоёр уран бүтээлээ ярилцаж сууж байгаад гаргаагүй, тус тусдаа хийсэн. Соронзонболд багш “Анх хараад төрсөн сэтгэгдлээ өөрчлөхгүйгээр хийхийг хичээсэн” гэж хэлж байсан. Энэ дашрамд бидний каталоги, цомгийг хэвлүүлэхэд тусалж дэмжсэн хүмүүст, хамт олондоо баярлаж талархсанаа уламжилъя.

Ярилцлагыг: Д.ДашмөрөнГэрэл зургийг: Б.Одгэрэл

82

83

Нийслэлийн нийтийн урлагийн бүтээлүүд Дэлгэр зуны улиралд нийслэлчүүд маань хотоо тойроод аялах улам дуртай болдог. Иймд бид нийслэл даяар тархсан нийтийн урлагийн бүтээлүүдийг танилцуулахаар шийдлээ.

АЯЛАЛ+АМРАЛТНЭГЭН ХҮН ЧУЛУУНЫ ТҮҮХ / ЗОРЬЖ ҮЗЭХ ЁСТОЙ ТАВАН СҮМ ХИЙД / ХҮҮХДИЙН ЗУНЫ АМРАЛТ /

ЗУНЫГ ЗУГААТАЙ ӨНГӨРҮҮЛЦГЭЭЕ! / УНАДАГ ДУГУЙН АЧ ТУС / НИЙСЛЭЛИЙН НИЙТИЙН УРЛАГИЙН БҮТЭЭЛҮҮД / ЗУРХАЙ

8484

УЛААНБААТАР ХОТ ДАХЬ ЗОРЬЖ ҮЗЭХ ЁСТОЙТАВАН СҮМ ХИЙДЭнэ зундаа багтаад та Улаанбаатар хот дахь 20 дурсгалыг заавал үзэж амжаарай. Бид өмнөх

дугаарт таван хөшөө баримлыг танилцуулж, тэдгээрээс Д.Сүхбаатар, Х.Чойбалсан нарын хөшөөний түүхийг хүргэсэн. Харин энэ удаад Улаанбаатар хот дахь заавал үзэх ёстой таван сүм

хийдийг санал болгож байна:1. Дамбадаржаа хийдийн цогцолбор2. Гандантэгчинлэн хийдийн цогцолбор3. Богд хааны ногоон ордон музейн цогцолбор4. Чойжин ламын сүм музейн цогцолбор5. Гэр хэлбэрт модон дуганууд

“Найрсаг Улаанбаатар” хөтөлбөрийн хүрээнд Улаанбаатар хотын музейгээс бэлтгэн хүргэж буй дээрх таван дурсгалаас Улаанбаатар хотын анхны архитектурын дурсгал “Дамбадаржаа хийд”, монгол үндэсний архитектурын дурсгал “Гэр хэлбэрт модон дуганууд”-ын түүхийг танилцуулъя. Хэрэв та эдгээр дурсгалын талаар илүү дэлгэрэнгүй мэдээлэл авахыг хүсвэл www.ubmuseum.mn сайтад зочлоорой.

85

ДАМБАДАРЖАА ХИЙДИЙН ЦОГЦОЛБОРБаригдсан он: 1761-1765 онБүтээгч: Халхын зоригт ван Санзайдоржийн удирдлагаар монгол урчууд барьсан.Онцлог: Монголын гурван том хийдийн нэг. Улаанбаатар хотод баригдсан анхны архитектурын дурсгал.Байршил: Сүхбаатар дүүргийн 17 дугаар хороо, Дамбадаржаагийн гудамжны баруун талд байдаг.Солбилцол:N47 58 57.8E106 56 10.4Хамгаалалтын зэрэглэл: Улсын хамгаалалтад

ГАНДАНТЭГЧИНЛЭН ХИЙДИЙН ЦОГЦОЛБОРБаригдсан он: 1838 онБүтээгч: Хүрээний урчуудОнцлог: 1990 оноос хойших Монголын бурханы шашны төв хийдБайршил: Баянгол дүүргийн 16 дугаар хороо, Өндөр гэгээн Занабазарын гудамжны хойд талын төгсгөлд, Гандангийн дэнжид байдаг.Солбилцол:N47 55 23E106 53 41.9Хамгаалалтын зэрэглэл: Улсын хамгаалалтад

БОГД ХААНЫ НОГООН ОРДОН МУЗЕЙН ЦОГЦОЛБОРБаригдсан он: 1893-1905 онБүтээгч: Хүрээний урчуудОнцлог: Монголын сүүлчийн хаан VIII Богд Жавзандамбын амьдарч байсан ордонБайршил: Хан-Уул дүүргийн 15 дугаар хороо, Богд Жавзандамбын гудамж, Зайсангийн гудамжны уулзварын баруун хойд талд байдаг.Солбилцол:N47 53 49.9E106 54 27.4Хамгаалалтын зэрэглэл: Улсын хамгаалалтад

ЧОЙЖИН ЛАМЫН СҮМ МУЗЕЙН ЦОГЦОЛБОРБаригдсан он: 1904-1908 онБүтээгч: Богд хааны ордны уран барилгач Омбогын зураг төсөл, удирдлагаар монголын 300 гаруй шилдэг урчууд барьсан.Онцлог: Монголын сүүлчийн хааны төрсөн дүү Лувсанхайдавт зориулсан сүмБайршил: Сүхбаатар дүүргийн I хороо, О.Жамъян гүний гудамжны урд хэсэгт, Гэндэнгийн гудамжны хойд хэсэгт байдаг.Солбилцол:N47 54 54.2E106 55 5.9Хамгаалалтын зэрэглэл: Улсын хамгаалалтад

ГЭР ХЭЛБЭРТ МОДОН ДУГАНУУДБаригдсан он: Эрхэм тойны аймгийн дуган – 1778 онВангай аймгийн дуган – 1790 оны орчимЭх дагины аймгийн дуган – 1903 онБүтээгч: Хүрээний урчуудОнцлог: Монголын үндэсний архитектурын дурсгалБайршил: Сүхбаатар дүүргийн VIII хороо, Н.Содномын гудамжны баруун талд, Чингис хаан дээд сургуулийн баруун талд байдаг.Солбилцол:N47 55 37.4E106 55 14.5Хамгаалалтын зэрэглэл: Улсын хамгаалалтад

ДАМБАДАРЖАА ХИЙДИЙН ЦОГЦОЛБОРТовч түүх: Дамбадаржаа буюу Шашныг бадруулагч сүмийг Манжийн хааны зарлигаар II Богд Жавзандамба хутагтын дурсгалд зориулан 1761-1765 онд баруун, зүүн Сэлбэ голын уулзварт байгуулжээ. Энэ үйл явдалтай холбогдуулан 1765 онд манжийн хааны зарлигийг, мөн Шашныг бадруулагч сүмийн тухай холбогдох тэмдэглэлийг

8686

1940-1941 онд Дамбадаржаа хийдийн зарим дуганг буулгаж, МҮЭ-ийн харьяа Улсын амралтын газрын том дөрвөлжин цагаан байшинг барьсан нь тухайн үед Сэлбийн амралтын газар гэж нэрлэгдэж байв.

1944-1945 оны үед Дамбадаржаа хийдийн дэргэд зургаан цагаан байшинтай Улсын өдрийн амралтын газрыг байгуулсан бөгөөд Улаанбаатар хотын үйлдвэрийн ажилчид өдрөөр ирж амардаг байв. 1947 онд Япон цэргийн олзлогсдын хэрэг эрхлэх газрын эмнэлэг, 1950 онд сүрьеэ өвчний эмнэлэг, 1987 оноос өндөр настныг сувилах эмнэлгийн зориулалтаар ашиглаж байжээ.

1990 онд хийдийн хурал номын үйл ажиллагааг сэргээсэн бөгөөд одоогоор 50 гаруй лам хувраг өдөр тутмын уншлага, цагийн их хурлуудыг ёс жаягийн дагуу хурж байна.

Өдгөө тус хийдийн цогцолбороос цогчин дуган /хийц төлөвлөлтийг нэлээд өөрчилсөн/, жин хонх, жин хэнгэрэгийн сүм, түүхийн баруун, зүүн сүм, сэрүүн лаврин, зүүн, баруун сэмчин, гүрмийн дуган, модон гэр дуган хадгалагдан үлджээ.

Хамгаалалтын зэрэглэл: Анх БНМАУ-ын СнЗ-ын 1961 оны 524 дүгээр тогтоолоор улсын хамгаалалтад авсан бол хамгийн сүүлд Засгийн газрын 2008 оны 175 дугаар тогтоолоор мөн улсын хамгаалалтад бүртгэн авсан байна.

Байршил: Сүхбаатар дүүргийн 17 дугаар хороо, Дамбадаржаагийн гудамжны баруун талд байдаг. Улаанбаатар хотын төв цэгээс зүүн хойш 9 км зайтай.

Солбилцол: N47 58 57.8 E106 56 10.4

Онцлог: Монголын гурван том хийдийн нэг. Улаанбаатар хотод баригдсан анхны архитектурын дурсгал.

гэрэлт хөшөөнд монгол, төвөд, манж, хятад хэлээр сийлж, сүмийн гол хаалганы баруун, зүүн талд байршуулсан юм. Түүнчлэн байгалийн элэгдлээс хамгаалах зорилгоор дээр нь асар босгожээ. 1774 онд хийдийн хэрмийн баруун хойд өнцөгт II Богдын шарилын суваргыг босгож, улмаар уг шарилын сүмийг тахих болсон байна. 1778 онд тус хийдэд II Богдын шарилыг шилжүүлэн авчирчээ.

Хийд нь ерөнхий төлөвлөлт, хийц, өнгө будаг, чимэглэлийн хувьд Амарбаясгалант хийдтэй адил бөгөөд боржин чулуу, хөх тоосго, хөх ваар, мод зэрэг нь барилгын үндсэн материал болжээ.

Дамбадаржаа хийд нь цогчин дуган, 12 аймгийн дуган, дөрвөн дацан гээд бүгд 25 дугантай, 1500 лам ном хурдаг томоохон хийд байв. 1938 онд хийдийн хурал номын үйл ажиллагааг хааж, бурхан тахил, ном судруудыг устгаж, модон барилгуудыг буулган зөөж, Махаранзын сүм, хашааны гадна дотно байсан дөрвөн суварга, хөх тоосгон хэрмэн хашааны заримыг буулгажээ.

87

ГЭР ХЭЛБЭРТ МОДОН ДУГАНУУДТовч түүх: Гэр хэлбэрт модон дуганууд нь Монголын үндэсний архитектурын дурсгал бөгөөд хуучин Их хүрээний зүүн хүрээ 30 аймгаас хадгалагдан үлдсэн гурван дуган юм. Аймаг гэдэг нь Их хүрээнд шавилан суусан лам нарын шашны захиргааны үндсэн нэгж бөгөөд аймаг тус бүр өөрийн дуган шүтээнтэй, түүндээ өдөр бүр хурал хурдаг байжээ.

Нэг. Эрхэм тойны аймаг нь 1740-өөд оны үед байгуулагдаж, одоогийн дуганы модон барилга нь 1778 онд баригджээ. Өдгөө тус дуганд Дашчойлин хийдийн Сахиусны дуган байршиж байна.

Хоёр. Вангай аймаг нь 1757 онд байгуулагдаж, одоогийн модон дуганы барилга нь 1790 оны орчим баригджээ. Өдгөө энэ дуганд Дашчойлин хийдийн Цогчин дуган байрлаж байна.

Гурав. Их хүрээний сүүлчийн 30 дахь аймгийг дуганы хамт 1903 онд VIII Богд Жавзандамба хутагтын хатан Дондогдуламд зориулан байгуулж, Эх дагины аймаг хэмээн нэрлэжээ. Эх дагины дуганыг 1940 онд зураач Л.Намхайцэрэнгийн зураг төсөл, удирдлагын дагуу циркийн зориулалтаар өөрчлөн засварлаж, түүнээс хойш 2015 онд доторх хэсэг нь шатах хүртэл Ж.Раднаабазарын нэрэмжит цирк байрлаж байв. Энэ дуган нь Монголын орчин үеийн циркийн анхны барилга юм.

Хамгаалалтын зэрэглэл: Анх БНМАУ-ын СнЗ-ын 1961 оны 524 дүгээр тогтоолоор улсын хамгаалалтад авсан бол хамгийн сүүлд Засгийн газрын 2008 оны 175 дугаар тогтоолоор мөн улсын хамгаалалтад бүртгэн авсан.

Байршил: Сүхбаатар дүүргийн VIII хороо, Н.Содномын гудамжны баруун талд, Чингис хаан дээд сургуулийн баруун талд байдаг. Улаанбаатар хотын төв цэгээс зүүн хойд зүгт 500 метр зайтай.

Солбилцол: N47 55 37.4 E106 55 14.5

Онцлог: Монголын үндэсний архитектурын дурсгал

Улаанбаатар хотын музейтэй хамтран бэлтгэв.

8888

Он цагийн салхинд элэгдэж мөлийсөн ч хүн чулууны нарийхан жартгар нүд урьд хэний ч сонсоогүй түүхийг үгүүлэх мэт нэг л этгээд сэтгэгдэл төрүүлдэг. Нийслэлийн музейнүүдэд хүн чулууд шиг олон таамаглал дагуулсан нууцлаг үзмэр ховор. Бид тэрхүү нууцын мөрөөр мөшгиж, олж мэдсэнээ уншигчидтайгаа хуваалцахыг хүслээ.

НЭГЭН ХҮН ЧУЛУУНЫ ТҮҮХ

89

Хүн чулуудыг Монгол нутгаас олдсон археологийн дурсгалын онцгой нэгэн төрөл гэж үздэг. Байгалийн боржин чулуугаар бүтээгдсэн эдгээр үзмэр нь Төв Азийн тал хээрийн бүс нутагт амьдарч байсан эртний овог аймгуудын түүх, зан заншил, шүтлэг бишрэл, ертөнцийг үзэх үзэл

хийгээд соёл боловсролын хөгжил, урлагийн мэдрэмжийг танин мэдэхэд нэг гол тулгуур болж өгдөг.

Энэ мэт чухал ач холбогдол бүхий олон мэдээллийг тээж буй нэгэн үзмэрийн нээлт 2016 оны тавдугаар сарын 18-нд Г.Занабазарын нэрэмжит Дүрслэх урлагийн музейд болсон юм. Тэр нь 1969 онд музейн сан хөмрөгт бүртгэгдсэн хүн чулуу аж. Уг үзмэрийг анх хэн, хаанаас, хэдэн онд олж авчирсан тухай мэдээлэл огт байдаггүй нь хачирхалтай. Түүнчлэн уг хүн чулуу хүзүү, бэлхүүсээрээ хугарч гурван хэсэг болсон байсныг Монголын соёлын өвийн төвөөс 2016 оны эхэн үед ахин сэргээж Занабазарын музейд өгсөн байна.

Ихэс дээдсийн гэгээн дурсгал

Монголчууд эрт үеэс ихэс дээдсийнхээ гэгээн дурсгалыг мөнхжүүлэх зорилгоор хүн чулуудыг бүтээсээр иржээ. Хүрэл зэвсгийн үед энэ үүргийг буган хөшөөнүүд гүйцэтгэдэг байжээ. Харин дараа дараагийн цаг үеүдэд буган хөшөөний байр суурийг хүн чулууд эзэлсэн байдаг.

Хүн чулууд нь тэнгэрт хальсан хаад язгууртнуудын оршуулгын зан үйлийн нэг хэсэг болохыг судалгаагаар тогтоосон. Оршуулгын зан үйл гэхээр талийгаачийг нутаглуулсан газрыг тодорхойлох зорилгоор хүн чулуу босгодог байжээ гэж орчин үеийн хүмүүс ойлгох нь их. Тэгвэл тийм биш аж. Жишээ нь, Их Монгол улсын үед хаад язгууртнуудынхаа алтан шарилыг машид чандлан нууцалдаг байсныг бид мэднэ. Оршуулгыг тонохоос ингэж сэргийлдэг байжээ. Монголчуудад эзлэгдэж байсан улс орнууд өс хонзон авахын тулд хаадынх нь шарилд халдахыг санаархдаг байсан учраас өвөг дээдэс маань хаад язгууртнуудынхаа оршуулгыг ийнхүү нууцалсаар иржээ. Тиймээс ч Монголын үе үеийн 36 хааны шарилаас нэг нь ч олдоогүй юм. Тэдгээр оршуулгыг чандлан хамгаалдаг гэр бүлүүд одоо ч байдаг гэх аман яриа олны дунд бий.

Хүн чулууд гол төлөв Дорнод, Сүхбаатар аймгийн нутгаас, өөрөөр хэлбэл задгай, уужим тал газраас олдсон байх юм. Монголчууд оршуулгын тахилгыг үйлдэхдээ дурын газар бус, овог удмынхаа шүтдэг уул, овоог бараадуулдаг байсантай адил хүн чулууг ч мөн байгалийн үзэсгэлэн цогцолсон газарт наран зүг харуулан босгодог байжээ. Учир нь, хүн чулуу босгосон газраа өөд болоочийн гэр гэж тооцдог байв. “Ханан гэрээ орхиж хадан гэртээ очлоо” гэж ярьдаг нь ч үүнтэй холбоотой аж.

Чулуун хөргийн тодорхойлолтДүрслэх урлагийн музейн байнгын үзмэр болсон хүн чулуундаа анхаарлаа ахин хандуулъя. Маш нарийн дүрслэлтэй уг хүн чулуу XIII-XIV зууны үед хамаарах нь судалгаагаар тогтоогджээ. Хүний царай төрх, эд хэрэглэл, дээл хувцасны хуниас нугалаас зэргийг тун нарийн, чадамгай сийлснээс үзэхэд уг дурсгал тухайн нийгмийн өндөр дээд албан тушаалтны хөрөг бололтой.

XIII-XIV зууны үеийн хүн чулууд ихэвчлэн Монгол орны газар нутгийн төв ба зүүн хэсгээс, дээр үгүүлсэнчлэн Дорнод, Сүхбаатар аймгуудаас олдсон байдаг. Тиймдээ ч археологичид “Дорнод Монголын хүн чулууд” хэмээн тусгай нэршлээр онцгойлдог аж. Дээрх аймгуудын газар нутгаас олдсон хүн чулууд ихэвчлэн сандал дээр суусан дүрслэлтэй байдаг. Гэхдээ босоо дүрслэлтэй олдвор цөөн тоогоор бий. Манай нийтлэлийн гол баатар эл хүн чулуу тэрхүү “цөөнхийн” тоонд багтаж байна.

Уг чулуун хөргийн дүрслэл тун өвөрмөц. Шаргал өнгийн боржин чулуугаар зогсож байгаа хүний бүтэн дүрсийг маш нарийн урлажээ. Нийт өндрийн хэмжээ нь 157 см /чулуунд сийлсэн хүний дүрслэл нь 136 см өндөртэй/, чээжний өргөн 55 см, зузаан нь 25 см аж. Баруун гартаа цөмбөн хундага атган энгэртээ барьж, зүүн гараа доош унжуулан ташаандаа зүүсэн хавтаганы дээрээс атгажээ. Малгайн хүрээ, толгойн ар, хүзүү, чихний орчим, урд хормой, баруун гутлын хоншоор нь хугарч алга болсон байв.

Малгай: Судлаачид энэхүү хүн чулууны бүтээгдсэн цаг хугацааг малгайтай нь холбон тодорхойлсон байна. Чулуун хөргийн малгай нэлээд эвдэрч гэмтсэн боловч бүтэн үлдсэн хэсгээс нь ямар

9090

малгайтай байсныг төсөөлж болсон гэнэ. Зузаан дугуй хүрээтэй уг малгайн орой нь бөмбөгөр байсан бололтой. Чулуун хүний баруун, зүүн чихний дээгүүр товгор зузаан хүрээ үлдсэн бөгөөд толгойн дээд хэсгийг бүтэн тойрч байсан уг хүрээний эмтэрч хугарсан ором тод мэдэгдэж байна. Ийм бөмбөгөр оройтой, зузаан дугуй хүрээтэй малгайг XIII-XIV зуунд буюу Юань гүрний үед монгол эрчүүд өмсөж эдэлдэг байжээ. Иймэрхүү малгай XIII-XIV зууны үеийн дүрслэх урлагийн дурсгалд нэлээд тааралдана. Харин биет байдлаар Өмнөговь аймгийн Цагаан ханангийн агуйн оршуулгаас илэрсэн байдаг. Цаг хугацааны тухай эл таамаглалыг чулуун хүний баруун гар дахь хундага ч баталж байна. Манай ихэс дээдэс Юань гүрний үед л иймэрхүү хундага хэрэглэдэг байсан аж.

Хундага: Хүн чулууны гарт хундага, сав бариулж дүрсэлсэн тохиолдол их. Тэр нь тухайн үеийн хүмүүсийн хойт насанд итгэх сүсэг бишрэлтэй холбоотой юм. Түрэгийн үеийн хүн чулууны дүрслэлд

аяга савыг ихэвчлэн эрхий, долоовор хуруугаараа чимхэн, дороос нь дэмнэн барьсан байдаг. Үүнийг судлаачид бурханы шашны урлагийн нөлөө хэмээн үздэг байна. Харин Их Монгол улсын үеийн хүн чулууны гарыг дүрслэх арга нь дээрх дүрслэлээс огт өөр юм. Ихэвчлэн баруун гарт нь ганцхан төрлийн буюу урт иштэй цөмбөгөр хундага бариулж, хундаганы ишийг таван хуруугаараа бүтэн атгасан байдлаар сийлсэн байдаг.

Хувцас: Аливаа үндэсний хувцас нь олон мянган жилийн турш тухайн улс үндэстний угсаа гарвал, язгуур сурвалжийг илэрхийлсээр ирсэн байдаг. Манай нийтлэлийн баатрын

хувцас нь урт нарийн ханцуйтай, нэлээд уужим дээл байгаа нь Төв Азийн нүүдэлчин ард түмний хувцас өмсгөлийн хамгийн түгээмэл шинжийг агуулжээ. Чулуун хүний дээл нэлээд элбэг, уужим байсныг тодотгож өгөх үүднээс дээлийн нугалаасыг маш тод, гүн сийлсэн

байна. Дээлийн гадуур богино ханцуйтай, урт хормойтой, хоёр ташаандаа урт оноотой, зөв ташуу энгэртэй хувцас өмсөж, бүс бүсэлжээ. Монгол эмэгтэйчүүдийн уужтай ихээхэн төсөөтэй уг хувцас нь дээлнээсээ бага зэрэг богино бөгөөд хормойд нь долгиолсон усан хээ сийлсэн байв. Тиймдээ ч Түрэгийн үеийн хүн чулууны хувцаснаас эрс ялгаатай, харин XIII-XIV зууны үеийн монгол эрчүүдийн өмсдөг хувцастай яг адил юм. Дорнод Монголын хүн чулуунд дээрхтэй адил хувцас өмссөн хүн чулуу нэлээд тааралдахын сацуу XIII-XIV зууны үеийн дүрслэх урлагийн дурсгалд ч түгээмэл байдаг. Харин ийм хувцасны гадуур бүс бүсэлсэн нь Дорнод Монголын ганцхан хөшөөнд л тохиолдсон бөгөөд уг дурсгал Дорноговь аймгийн Их хэт сумын нутаг Ар-Улаан хэмээх газарт байдаг аж. Тэгвэл манай баатарт Ар-Улааны хүн чулууны нэгэн адил богино ханцуйтай хувцсан дээр таван дэлбээт цэцгэн товруутай бүс бүслүүлсэн нь ихэд сонирхолтой дүрслэл болж байна.

Бүс: Чулуун хөрөг нь бүсэлхий орчмоороо хөндлөн хугарсан учир бүсийг бүтэн төсөөлөх боломж хязгаарлагдсан. Гэсэн хэдий ч зүүн ташааны орчимд 10 см урт, 5 см өргөн бүсний дүрслэл үлдсэн байна. Бүсийг

товойлгон сийлж, дээд, доод захаар нь нэг эгнээ нарийн зураасаар эмжин, таван дэлбээтэй цэцгэн дүрслэл гаргажээ. Одоогоор хоёр ширхэг цэцгэн дүрслэл мэдэгдэх бөгөөд хоорондоо 2 см орчим зайтай, нэг шугамд зэрэгцүүлэн сийлсэн аж. Үүнээс үзэхэд уг бүсийг анх цэцгэн товруугаар бүтэн чимэглэн сийлсэн байсан болов уу гэх сэтгэгдэл төрнө. Хувцасны гадуур бүс бүсэлснээр дүрслэгдсэн хүн чулуу маш цөөхөн бүртгэгдсэн байдаг. Манай баатрын бүсэнд сийлсэн таван дэлбээт цэцгэн хэлбэрт товруу нь Дарьгангын хүн чулуу хэмээн алдаршсан XIII-XIV зууны үеийн хүн чулууны бүсэнд дүрслэгддэг цэцгэн хэлбэрийн товруутай тун адил юм. 1981 онд судлаач Д.Наваан Улаанбаатар хотын Сонгино хайрханы Дадарт уулнаас зургаан дэлбээтэй, 27 ширхэг цэцгэн хэлбэрт алтан товруу бүхий суран бүсний үлдэгдэл олж XIII зууны үед холбогдоно хэмээн үзсэн нь энэхүү цэцгэн хэлбэрт товрууг биет байдлаар олсон тохиолдол юм.

91

үгүй, харин дундад зууны монголын хүн чулуунд шөвгөрдүү буюу мухар хамартай, заримдаа хоншоор нь ялигүй ээтийсэн гутал дүрсэлсэн байдаг. Манай баатрын дээлийн хормойн дороос цухуйх зузаан ултай гутлын шөмбөгөрдүү хоншоор дээр эвэр угалз хээг товойлгон сийлжээ. Баруун гутлын хоншоор нь хугарч үрэгдсэн. Гутлын ул нэлээд зузаан байгаа нь давхар уллагаатай гутал байж болох юм.

Эцэст нь хэлэхэд, Г.Занабазарын нэрэмжит Дүрслэх урлагийн музейн сан хөмрөгт хадгалагдан буй хүн чулууны цаг хугацаа, гарал үүсэл нь нэгэнт тодорхой болж батлагдсан юм. Манай баатар дүрслэлийн хувьд Дорнод Монголын хүн чулуунд цөөн тоогоор тохиолдох босоо дүрслэлт бүтэн сийлмэл хөрөгт хамаарах бөгөөд цаг хугацааны хувьд XIII-XIV зууны үетэй холбогдож байна. Уг хүн чулуунд сийлсэн өвөрмөц дүрслэлүүд урьд нь их ховор бүртгэгдэж байжээ. Мөн дээлийн гадуур өмссөн хувцасны хормойг усан хээгээр чимэглэсэн тохиолдол өмнөх судалгааны хэрэглэгдэхүүнүүдэд тохиолдоогүй шинэ дүрслэл болжээ. Тиймээс XIII-XIV зууны монголчуудын дээл хувцас түүний гоёл чимэглэл гэх мэт зарим онцлог зүйлсийг сэргээн тодруулахад нэгэн шинэ, сонирхолтой биет хэрэглэгдэхүүн болж чадахаар байна.

Г.Занабазарын нэрэмжит Дүрслэх урлагийн музейтэй хамтран бэлтгэв. Эрдэм шинжилгээний ажилтан Х.Цэрэнбямбын судалгаан дээр тулгуурлав.

Хавтага, хутга: Хүн чулуун хөшөөнд хутга зүүлгэн урлах нь нэн эртнээс уламжлалтай. Төв Азийн нүүдэлчдийн эртний дурсгал болох буган чулуун хөшөөнд хутга, билүү, бамбай, зээтүү, нум сум, саадаг, байлдааны сүх, дэгээ зэргийг дүрсэлсэн нь их. Ийнхүү зэр зэвсгийг бүснээс зүүж явах нь нүүдэлчин ард түмний

ахуй амьдралаас үүдэн гарч ирсэн зайлшгүй шаардлага юм. Харин хавтага сав зүүх нь түрэг, монгол хүн чулуунд нийтлэг боловч бас харилцан ялгаатай. Түрэг хүн чулуунд зүүн талдаа зэр зэвсгийн зүйлс, баруун талдаа дүгрэг, гонзгой, дөрвөлжиндүү хавтага зүүдэг бол монгол хүн чулууны хоёр ташаанд том, жижиг хавтага байдаг. Түүнчлэн, томыг нь зүүн ташаанд, жижгийг нь баруун ташаанд дүрсэлсэн нь түгээмэл. Манай баатрын зүүн ташаанд 16 см урт, 15 см өргөн, тэгш дөрвөлжин хавтагыг зүүж өгчээ. Хавтаганы хүрээг нэг эгнээ нарийн эмжээрээр хөвөөлөн сийлж, хавтаганы их биед ромбо хэлбэрийн дүрсийг хоёр давхар нарийн зураасаар сийлэн, түүний голд найман дэлбээ бүхий цэцгэн хэлбэрийн товгор товруугаар чимсэн байна. Археологийн олдвор болсон хавтагуудаас олон төрлийн зүйлс гарч ирсэн байдаг. Тиймдээ ч яг юу тээхэд зориулагдсан болохыг дүгнэхэд хэцүү байдаг байна. Жишээлбэл, Архангайгаас олдсон нэгэн хавтаган дотроос хүрэл шагай олдсон байдаг. Иймд судлаачид хавтагыг нэг төрлийн сахиус, шашны бэлгэдэлтэй эд зүйлсийг авч явах, хадгалах зориулалттай гэж үзсэн байна. Харин XIII-XIV зууны үед Монголоор аялж байсан европчуудын тэмдэглэлд хавтаганы зориулалтыг өнгөцхөн дүгнэж тайлбарласан харагддаг. Тухайлбал,

мах идэж байгаад баралгүй үлдээсэн махаа хадгалах журмаар хавтаганд хийдэг байсан гэж хүртэл тэмдэглэжээ.

Гутал: Түрэг хүн чулуун хөшөөнд гутал дүрслэгдсэн нь бараг

9292

Та хүүхдийнхээ амралтыг хэрхэн үр дүнтэй өнгөрүүлэх талаар бодож байна уу? Бүтэн есөн сар хичээллэж, оюуны ачаалал авсан хүүхдүүд маань амарч, өөртөө хэрэгтэй зүйл хийж, зуны гурван сарыг үр бүтээлтэй өнгөрүүлбэл хэчнээн сайхан. Хүүхэд өөрийнхөө ядарч байгааг мэддэггүй болохоор эцэг эхчүүд бид л тэдэнд цаг гаргаж, амралтаа зөв зохистой өнгөрүүлэхэд нь санаа тавих хэрэгтэй юм.

Хүүхдийн зуны амралт

93

Цэвэр агаарт, цэнгэг голын дэргэд... Ихэнх эцэг эхчүүд зуны амралтаар нь хүүхдээ хөдөө эрүүл агаарт эмээ, өвөө рүү нь явуулдаг. Харин зарим хүүхэд өдөржин гэртээ зурагт үзэж, компьютер тоглож, эсвэл байрныхаа гадаа тоглож өдрийг өнгөрөөнө. Энэ нь хүүхдэд бүрэн амралт болж чаддаггүй. Гэтэл хэдэн сар тасралтгүй хичээл хийснээр ихэнх хүүхэд оюуны ядаргаанд орсон байдаг. Тэднийг амрааж, алжаалыг нь тайлахын тулд хүүхэдтэйгээ хамт хэдэн өдөр цэвэр агаарт сувилалд явахыг санал болгоё. Голын эрэг дээрх сүүдрэвч, элсэн талбай, гадна ба дотор тоглох тоглоомын хэсэгтэй сувилал хүүхдүүдийн эрэлт хэрэгцээнд хамгийн тохирдог. Тэгвэл “Хайрын билэг” сувиллын газар нь дээрх нөхцөлүүдийг бүрдүүлсэн төдийгүй эцэг, эхчүүдэд зориулаад гоо сайхны цогц үйлчилгээ, уламжлалт сэргээн засах эмчилгээ, биеийн тамир, бариа засал, физик, татлага, зүү тавих хавсарсан эмчилгээг санал болгож байна. Зуны хэдэн өдрийг гэр бүлээрээ хотын дуу чимээ, стрессээс хол, голын эрэг дээр цэвэр агаарт өнгөрүүлээрэй.

Цонжин Болдог дахь морьтой Чингисийн хөшөөнөөс хойш 4.5 км-ийн зайд Хатан Туулын хөвөөн дээр. 70130099, 95113030, 99020596, 99148791 www.hairiinbileg.mn

Өөрийн гараар бүтээл урлая Хүүхэд бүр ямар нэгэн зүйлд сонирхолтой байдаг. Хэрэв таны хүүхэд керамик, уран зураг, интерьер дизайн сонирхдог бол “Миний урлан” дугуйланг сонирхоод үзээрэй. Уг дугуйланд зуны гурван сар хамрагдаж, мэргэжлийн сургууль төгссөн залуу уран бүтээлчид болон мастер багш нараас сонгон суралцах боломжтой. Тэд австралийн интерьер дизайнертай хамтран интерьерийн сургалт зохион байгуулдаг бөгөөд нэг удаагийн олон төрлийн сургалтуудаас гадна хоёр сарын курс сургалт ч явуулдаг байна. Түүнчлэн цаасан урлал, эсгий урлал гэх мэт гар урлалын сургалтууд, уран зургийн, керамикийн нэг удаагийн хөтөлбөрүүд байнга явагддаг. Ням гараг бүр чөлөөт зургийн өдөр тул найз нөхөд, гэр бүлээрээ ирж цагийг хөгжилтэй, үр бүтээлтэй өнгөрүүлээрэй.

Баруун дөрвөн зам, 11 дүгээр сургуулийн зүүн талд. 88566692,88161025

Minii-Urlan-Art-and-handmade-boutique

Эрүүл чийрэг бие бялдартай болцгооё! Спорт хүүхдийг зөвхөн эрүүл чийрэг болгоод зогсохгүй сэтгэн бодох, суралцах, сурснаа тогтоох чадварт нь дэмжлэг үзүүлж, хөгжлийг нь хурдасгадаг байна. Үүнээс гадна, хүн бүрийн хичээллээд байдаггүй спортоор хичээллэх нь хүүхдэд илүү сонирхолтой байх ч магадлалтай. Жишээ нь, бага насны хүүхдэд зориулсан танин мэдэхүйн карате болон охид, эмэгтэйчүүдэд зориулсан бие хамгаалах тусгай сургалттай “Хангай” Кёкушинкай карате, гардан тулааны сургалтыг сонирхоод үзээрэй. Тэд 1998 оноос хойш дорно дахины бие хамгаалах урлагийг бүх нийтэд таниулах, хүүхэд залуучуудын чөлөөт цагийг зөв боловсон өнгөрүүлэх зорилгоор уг сургалтыг явуулж эхэлсэн байна. Нэмж хэлэхэд, хүний биеийн онцлогт тохирсон, сурахад хялбар аргуудыг шинэчилсэн байдлаар дахин боловсруулж хөтөлбөртөө оруулсан аж. Дасгал хөдөлгөөн хийж дууссаны дараа хүний бухимдал, стресс тайлагдаж, өөдрөг, баяр баясгалантай, эрч хүчтэй болдог. Тиймээс та хүүхдийнхээ бие бялдрын хөгжил, оюун ухааны тайвшралд анхаарлаа хандуулаарай.

Сансарын ШТС-ын замын урд Нацагдоржийн номын сантай 58 дугаар байр.

88877191 myagadojo.150m.com

Мэдээллийг: Ж.Хулан

Хүүхдийнхээ ирээдүйд хөрөнгө оруулалт хийе!Англи хэл өдөр тутмын хэрэглээ болсон өнөө үед аав ээжүүд хүүхдийнхээ хэлний мэдлэг, ярих чадварт анхаарал хандуулах нь зүйн хэрэг. Зуны амралтаар нь хүүхдээ англи хэлний дамжаанд хамруулахыг хүсвэл Happy English сургалтын төвийг сонирхоод үзээрэй. Англи хэл, хувь хүний төлөвшлийн хосолсон хөтөлбөртэй тус төв нь зуны гурван сард 70 хувийн тэтгэлэгтэй суралцах боломжийг олгож байна. Гадаад ярианы багштай бөгөөд анги дүүргэлт 10 хүүхдээр хязгаарлагдана. Бусад сургалтын төвтэй харьцуулахад, хэл заахын сацуу ой тогтоолт, илтгэх урлаг, цаг төлөвлөлт гэх мэт хувь хүний төлөвшлийн хичээлүүд хавсардаг нь ихээхэн сонирхол татсан. Мэдээж эдгээр нь хүн багаасаа зайлшгүй эзэмших шаардлагатай чухал чадварууд юм. Тиймээс та хүүхдийнхээ зуны амралтаар түүний зөвхөн хэлний мэдлэгт бус, ирээдүйд нь оюуны том хөрөнгө оруулалт хийгээрэй.

БГД III хорооллын Номин их дэлгүүрийн хойно, VIP төвийн III давхар, 301 тоот. 99778708, 89725328, 99725328 Happyenglishschool

94

Зуныг зугаатай өнгөрүүлэхэд таны санхүүгийн байдал огт чухал биш болохыг бид нотолж байна.

1. Задгай талбайд кино үзэх Зуны намуухан үдэш оддын дор зүлэг ногоон дээр хайртай хүмүүстэйгээ хамт кино үзэх хэчнээн сайхан. Үргэлж кино театрт, эсвэл гэртээ хэдэн цагаар сууж кино үздэг хэв маягаа нэг өөрчлөөд үз. Иймэрхүү кино төслүүд барууны орнуудад өргөн дэлгэрээд байгаа. Бид ч гэсэн юугаараа дутах билээ, цэвэр агаарт тав тухтай орчин бүрдүүлэн, хүссэн амттанаа тойруулан тавьж байгаад дуртай киногоо тухлан үзээрэй.

2. Цэцэг түүж номын хавчуурга хийх Хур бороо орж цэцэг ногоо дэлгэрсэн сайхан зун болж байна. Зуныхаа амралтыг зугаатай, үр ашигтай өнгөрөөхийг хэн хүнгүй л хүсдэг. Өөрийгөө хөгжүүлж, оюунаа тэлэх хамгийн гол арга бол ном унших. Амралтынхаа өдрүүдээр цэвэр агаарт гарч модны сүүдэрт тухлан ном уншингаа цэцэг түүж өөрийн гараар номын хавчуурга урлаарай.

3. Нар мандахыг харах Өдөр бүр шинээр эхэлдэг ч ажил төрөлдөө дарагдсан бид заримдаа хэзээ нар мандаж, хэзээ жаргаж буйг ч анзаарах сөхөөгүй амьдардаг нь үнэн. Тиймээс өглөө бүр биш юмаа гэхэд долоо хоногт нэг удаа ч болов хайртай хүмүүстэйгээ хамт үүрээр уулын оройд гарч, нар мандахыг харж, ивээлт нарандаа залбираарай. Хүсэл тань биелэх ч юм бил үү.

4. Усан оргилуурын дэргэд мөхөөлдөс идэх Аагим халуун өдөр та усан оргилуурын дэргэд суугаад мөхөөлдөс идэж байгаагаар өөрийгөө төсөөл дөө. Усан оргилуурын чимээ, хүүхдүүдийн инээд хөөр, залуу хосуудын анхны болзоо, найз охидын аминчхан шивнээг хөндлөнгөөс ажин, юу ч бодолгүй зүгээр л мөхөөлдөс идэн суухдаа та хэчнээн амарлингуй байх бол?!

ЗУНЫГ ӨНГӨРҮҮЛЦГЭЭЕ!

94

ЗУГААТАЙ

95

5. Шөнөжин найзуудтайгаа дугуй унах Нар жаргамагц найзуудтайгаа хамт дугуй жийж, үүр цайтал аялалаа үргэлжлүүлээрэй. Үнэндээ зуны өдрүүд халуун, бас дугуйн зам ховор тул өдрийн цагаар дугуйгаар аялах нь тохиромжгүй байдаг. Тиймээс, нийслэлчүүд дуг нойрондоо дугжирч, машины хөдөлгөөн багассаны дараа шөнийн цэнгэг агаарт хотынхоо гудамж талбайтай танилцан дугуйгаар аялах нь гайхалтай мэдрэмж төрүүлж, сайхан дурсамж бэлэглэх болно.

6. Цэцгэн титэм хийх Зуны сайхан өдрүүдийг цэцгэн титэмгүйгээр төсөөлшгүй. Найз нөхөд, гэр бүлтэйгээ агаарт гарахдаа цэцгэн титэм хийж бяцхан охиндоо зүүлгэвэл хэчнээн өхөөрдөм харагдах бол? Та өөрөө ч гэсэн гоёмсог цэцгэн титмээр гангарч, гоо үзэсгэлэнгээ тодотгон, нийслэлийнхээ гудамжаар өөртөө итгэлтэй, бардамхан алхаарай.

7. Үлээдэг хөөсөөр тоглох Хүн бүрийн сэтгэл дотор хүүхэд нас нь үргэлж байдаг. Хүүхэд байхдаа та үлээдэг хөөсөөр тоглох дуртай байсан уу? Жижигхэн үлээдэг хөөс худалдаж аваад, түүнийгээ дууссаны дараа саван, вок усанд найруулан ахин үлээдэг байсан хүүхэд насаа эргэн дурсацгаая. Орчин үед үлээдэг хөөс төрөл төрлөөрөө гарах болжээ. Маш том үлээдэг хөөс худалдаж аваад байр, ажлынхаа гадаа, эсвэл цэцэрлэгт хүрээлэнд очоод хүссэнээрээ үлээж хүүхэд насандаа эргэн очих боломж бидэнд бий шүү.

8. Найзуудтайгаа хамт богино хэмжээний кино хийх Энэ бол хамгийн догь санаа. Гэрэлт дурсамжуудаа мөнхлөн үлдээхийг хүсдэг бол богино хэмжээний кино хийгээд үз. Тухайн агшнуудын дурсамжаа камерт буулган хадгалбал хэдэн жилийн дараа эргээд үзэхэд маш нандин, үнэ цэнтэй зүйл болж хувирна. Зуны амралт, тэмдэглэлт үйл явдлууд, эсвэл энгийн нэг өдрийнхөө үйл явдлыг бичиж эвлүүлэн хадгалаарай.

9. Нэг өдрийг номын санд өнгөрөөх Нийслэлийнхээ номын сангуудтай танилцахад зориулж өөртөө цаг гаргаарай. Номын сангаар хэссэнээр та номын дэлгүүрт байдаггүй эртний, сонин содон, бүр мартагдсан ч байж болох гайхалтай номуудтай танилцах болно. Энэ ертөнцөд бидний мэдэхгүй зүйлс хязгааргүй. Тиймээс номтой нөхөрлөн цаг хугацаагаар аялж, мэдлэгээ тэлж, эртний түүх соёлоо судалж, амьдралаас авч амжаагүй мэдрэмжээ номоос аваарай.

10. Өөрийн гараар хувцас урлахҮргэлж бэлэн бүтээгдэхүүнд найдаж биш, бүтээлч сэтгэлгээгээ хөгжүүлэн өөрийн гараар хувцас урлаарай. Хэчнээн хямд төсөр, бас зугаатай ажил гэж бодно?! Дэлхий дээр цор ганц хувь, зөвхөн танд зориулагдсан хувцас шүү дээ. Хувцаслах хэв маягтаа тохируулан хүссэнээрээ урласнаар та туршлага хуримтлуулах төдийгүй цагийг үр бүтээлтэй өнгөрөөх болно.

Мэдээллийг: Ж.Хулан

96

УНАДАГ ДУГУЙН АЧ ТУССүүлийн үед монголчууд унадаг дугуйг өргөн хэрэглэх болсон. Харин та унадаг дугуй ямар ач тустайг мэдэх үү?Дугуй унахын ач тус:

Стресс тайлагдана

Зүрх, уушгины ажиллагаа сайжирна

Чихрийн шижин, цусны даралт нэмэгдэхээс урьдчилан сэргийлнэ

Илүүдэл жингээ хаяна

Хөл, гарын ажиллагаа сайжирна

Орчин тойрноо өөр нүдээр харна

Явган явахаас илүү хурдан

Замын түгжрэлтэй үед авто машинаас ч илүү

хурдан

Мөнгөнд хэмнэлттэй /машинд түлш, таксинд

мөнгө зарахгүй/

Тусгай зогсоол шаардлагагүй

Чимээ шуугиан гаргадаггүй

96

97

1. Тээврийн хэрэгсэл. Дугуй бол Азийн орнууд, ялангуяа Хятадад хамгийн өргөн тархсан тээврийн хэрэгсэл юм. Ажил төрлөө бүтээх унаанаас гадна ачаа зөөхөд ч ашиглана. Эдгээр улсад хүн тээврийн дугуйн такси их байдаг. Гэвч сүүлийн жилүүдэд эдгээр орны нийт хүн амын амьжиргааны түвшин дээшилж, авто машин, мотоцикл, мопед өргөн хэрэглэх болж, дугуй унадаг хүмүүсийн тоо багасаад байна. Тэгвэл баруун Европын орнуудад эсрэгээрээ, дугуйг бүр ч илүү өргөн хэрэглэх болсон юм. Энэ нь эдгээр орны төр засгаас хотын төв хэсгийн авто машины ачааллыг бууруулах, экологийн нөхцөлийг сайжруулах, хүн амын эрүүл мэндийг дээшлүүлэх бодлого явуулсны үр дүн юм.Дугуйн хэрэглээг нэмэгдүүлэхийн тулд баруун Европын орнуудад дугуйн тусгай зам, зогсоол хангалттай барьсан байдаг. Метро, автобус, галт тэрэгний буудлын дэргэд зогсоолууд бий болгосноор дугуйг нийтийн тээвэртэй хослуулан хэрэглэх бололцоог бүрдүүлжээ.

Олон оронд дугуйг шуудан хүргэхэд ашигладаг. Их Британид 37 мянга, Германд 28 мянга орчим, Унгарт 10 мянга гаруй дугуйтай шуудан зөөгч ажилладаг. Мөн авто машины түгжрэл ихтэй хотуудад зөрчил гарсан

газар шуурхай очих, эмнэлгийн яаралтай тусламж үзүүлэх зорилгоор цагдаа, түргэн тусламжийн эмч нар унадаг дугуйг өргөн ашиглах болжээ.Үйлдвэрлэхэд өртөг бага, шатахуун огт шаардлагагүй, дуу чимээ гаргадаггүй тээврийн хэрэгсэл учраас дугуйг Дэлхийн I, II дайны үед өргөн хэрэглэж байв. Бүр дугуйт цэргийн тусгай ангиудыг хүртэл байгуулж байжээ. Дайны үед байлдагч талууд дугуйг өргөн хэрэглэж байв.

Дэлхий нийтээр унадаг дугуйг дараах чиглэлээр ашигладаг:

9898

2. Спортын төрөл. Дугуйн спорт нь засмал замын, бартаат замын, уулын, трекийн гэх мэт төрлүүдэд хуваагдана. Эдгээрийн зарим нь олимпийн төрөлд багтдаг.

Монголын дугуйчид 1964 онд Токиогийн, 1980 онд Москвагийн, 1992 онд Барселоны, 1996 онд Атлантын олимпод, түүнчлэн тив, дэлхий, олон улсын тэмцээнүүдэд амжилттай оролцож байна. Тухайлбал, МУГТ Ж.Өлзий-Орших ДАШТ-ээс мөнгө, хүрэл медаль хүртэж байсан бол ОУХМ Т.Энхжаргал /эмэгтэй/ Ази тивийн аварга болж байлаа. 1974 онд Тегеран хотноо болсон Азийн спортын их наадамд С.Жамьян, Ш.Жамбал, Ш.Ёндондаш, Д.Төртогтох, Т.Пүрэвдорж нар багаараа хүрэл медаль хүртсэнээс хойш манай дугуйчид тив, дэлхийн аварга шалгаруулах тэмцээнүүдэд хэд хэдэн удаа медальт байранд шалгарч байв. Цолмон, Төмөрбаатар, Хаянхарваа, Ганболд, Төмөр-Очир, Жаргалсайхан, Төгөлдөр зэрэг дугуйчид олон улсын тэмцээнүүдэд амжилттай оролцож эх орныхоо нэрийг удаа дараа гаргаж байсныг дурдах хэрэгтэй.

Олон өдрийн уралдаан нь олимпийн төрөлд багтдаггүй ч хэдэн сая хүн үзэж сонирхдог. Хамгийн нэрд гарсан тэмцээн нь “Тур де Франс”, “Жиро д’Италиа”, “Вуэльта-а-Эспанья” юм. Эдгээр тэмцээн 2-3 долоо хоног үргэлжилж, дугуйчид 2-3 мянган километр зайд уралддаг. Тухайлбал, “Тур де Франс”-ын 2015 оны 102 дахь удаагийн тэмцээн 21 өдөр үргэлжилж, 22 багийн 200 орчим дугуйчид 3344 километр зайд уралдсан юм. Уг тэмцээнд түрүүлсэн хүн 450 мянган еврогийн шагнал авдаг.Эдгээр тэмцээнийг олон сая хүн үзэж сонирхдог.

Олон өдрийн уралдааныг хүмүүс их сонирхдог учраас нэртэй пүүс, компаниуд сурталчилгаагаа хийх зорилгоор тэмцээнийг санхүүжүүлдэг байна. Ийм тэмцээн Монголд ч зохиогддог. Харамсалтай нь манай аж ахуйн нэгжүүд төдийлөн дэмжиж санхүүжүүлдэггүй аж. Дугуйн спорт бол эрсдэл ихтэй, жинхэнэ эр зоригийн спорт юм.

Улсын аварга шалгаруулах тэмцээн. 1977 он.

99

Хөгжингүй орнуудын иргэд чөлөөт цагаараа дугуй унах нь жилээс жилд нэмэгдэж байна. Хүйтний бүсэд байдаг Скандинавын орнуудын иргэд өвлийн улиралд ч дугуй унадаг. Дугуйн аяллыг хөгжүүлэх зорилгоор Европын дугуй сонирхогчдын холбооны санаачилгаар бүх Европын EuroVelo хэмээх дугуйн замын нэгдсэн сүлжээ байгуулах ажлыг эхлүүлээд байгаа.Сүүлийн үед манайд чөлөөт цагаараа дугуй унадаг хүмүүсийн тоо эрс нэмэгдэж, дугуйн аялал, зугаалга зохион байгуулдаг клуб, холбоод олноор бий болж байна. Нийтийн биеийн тамир гэдэг утгаар нь авч үзвэл, өнөөдөр дугуйн спорт хамгийн олон сонирхогчтой нь болоод байх шиг. Үүнд Монголын дугуйн холбоо, ялангуяа тус холбооны нарийн бичгийн дарга З.Наран, гавьяат дасгалжуулагч Даржаа, дасгалжуулагч багш Баатар, Болдбаатар, Болд-Эрдэнэ, Даваатогтох, Дорж, Мөнхбат, Нармандах, Тогмид, Чанцал нарын үүрэг, хувь нэмэр их. Янз бүрийн тэмцээнүүд бараг долоо хоног бүр зохион байгуулагдах болон эдгээрт хамрагдах хүмүүсийн тоо улам бүр нэмэгдэж байна.

3. Эрүүл мэнд, амралт, аялал жуулчлалын зориулалтаар ашигладаг. Эрэгтэй, эмэгтэй аль ч насны хүмүүс дугуйг унаж болдгоороо онцлогтой. Дугуй унаснаар зүрх судасны ажиллагаа сайжирч, илүүдэл жин хасагдана. Бас нурууны булчингийн ажиллагааг сайжруулах тул нуруу нь өвддөг хүмүүст эмч нар дугуй унахыг зөвлөдөг. Тамхи татдаг хүмүүс байнга дугуй унавал тамхинаас аяндаа гардаг аж. Өвдөг болон хөлийн бусад үе мөчинд ачаалал бага өгдөг учир настай хүмүүст дугуй унах нь хамгийн тохиромжтой. Ер нь дугуй унах нь фитнест явахаас илүү ашигтай ч байж мэднэ. Гэхдээ фитнес, дугуй хоёрыг хослуулбал бүр ч илүү үр дүнд хүрэх нь ойлгомжтой. Хотоос гарч дугуй унахад замын хөдөлгөөн сийрэг тул аюул багатай. Түүнчлэн эрүүл агаараар амьсгалж, байгалийн сайхныг мэдэрч, стресс тайлагддаг.

Дугуй байгалийн сайхантай танилцах боломж олгодог.

100

Унадаг дугуй худалдан авахдаа юуг анхаарах вэ?Уралдааны, бартаат замын, уулын, аяллын, хүүхдийн, ачааны, циркийн гэх мэт 30 гаруй төрлийн унадаг дугуй бий. Иймээс нэн түрүүнд ямар зориулалтаар дугуй авах гэж байгаагаа тодорхойлох хэрэгтэй. Уралдаан тэмцээнд орох гэж байгаа бол тухайн төрөлд тохирсон спортын дугуйг сонгоно. Эхлэн хичээллэж байгаа бол арай энгийнийг авах нь зүйтэй. Өндөр зэрэглэлийн тамирчдын хэрэглэдэг дугуй дунджаар 10 мянган ам.долларын үнэтэй байдаг. Хэрэв чөлөөт цагаараа хөдөө, засмал замгүй газраар явах гэж байгаа бол бартаат замын, аяллын, эсвэл уулын дугуйнуудаас сонгоорой. Харин хотод бол засмал замын зориулалттай арай хөнгөн дугуй дээр.Өнөөдөр манайд Cannondale, Cube, Giant, Merida, Trek гэх мэт дэлхийд брэнд болсон фирмийн дугуйг төрөл бүрээр нь зарах болжээ. Бас Хятад, Солонгост үйлдвэрлэгдсэн хямд дугуйнууд ч орж ирж, сонголт өргөн болсон. Дугуйг биеийнхээ өндөрт тааруулж авах хэрэгтэй. Харин дугуйчны жин чухал биш. Сонголт хийхдээ доорх хүснэгтийг ашиглаарай:

135 – 145140 – 155145 – 160155 – 165157 – 170168 – 178172 – 182175 – 185180 – 190185 – 197190 – 200195 – 205

инч-ээр131415161718192021222324

см-ээр33

35,638,240,543,245,648,350,853,255,858,461

үсгээрXS /Xsmall/XS /Xsmall/S /Small/S /Small/

M /Medium/M /Medium/

L /Large/L /Large/

XL /Xlarge/XL /Xlarge/

XXL /XXLarge/XXL /XXLarge/

Дугуйн рамны хэмжээДугуйчны өндөр /см/

Жишээ нь, авто машины замаар явах бол замын хөдөлгөөний дүрмийг сайтар баримтлана. Замын захаас нэг метрийн дотор явж, хэрэв эргэх бол гараараа дохио өгнө.

Нэг үеийг бодвол манай нийслэлд дугуй унах нөхцөл, бололцоог бүрдүүлэхэд нэлээд анхаардаг болоод байна. Шинээр байгуулагдсан цэцэрлэгт хүрээлэнд, хотын зарим хэсэгт, зуслангууд руу дугуйн зориулалттай тусгай зам тавигдаж, дугуйны зогсоолууд олноор бий болж байна. Дугуйн замуудыг цаашдаа ч нэмэгдүүлэх төлөвлөгөөтэй байгаа. Хэрэв дугуйн замын сүлжээ, зогсоолууд бий болох юм бол авто машины түгжрэл багасч, экологид эерэгээр нөлөөлөх нь дамжиггүй.

Нийтлэлийг: Ахмад дугуйчин Л.Хангай

Мөн зориулалтын малгай, бээлий заавал аваарай. Болж өгвөл жолооч нарын анхааралд өртөхүйц тод өнгийн хувцас өмсөж, “памперс”-тай тусгай зориулалтын өмдтэй байвал зүгээр.Дугуй унахын өмнө өөх тостой хоол биш, харин будаа, гурилан бүтээгдэхүүн голчлон идэх нь дээр гэж үздэг. Дугуйтай явах үедээ болон дугуй унасны дараа цэвэр ус заавал ууж алдсан шингэнээ нөхөж байх нь чухал.Аюулгүй байдалд онцгой анхаарах хэрэгтэй.

Дугуйтай Улаанбаатар.

100

101

102

Нийтийн урлагийн бүтээл гэж юу вэ?Нийтийн эзэмшлийн газарт байдаг урлагийн бүтээлүүдийг нийтийн урлагийн бүтээл гэж нэрлэдэг. Товчхондоо, янз бүрийн хэлбэр, дүрс, хэмжээтэй, нүүдлийн болон нүүдлийн бус хэв шинжтэй бүтээлүүдийг ингэж тодорхойлдог байна. Уран бүтээлийн уг ангилалд хөшөө дурсгалуудаас эхлээд архитектурын, ландшафтын бүтээл, дижитал бүтээл, үзүүлбэр, бүр наадмыг ч багтааж болдог аж. Нийтийн урлагийн бүтээлүүд ихэвчлэн тусгай газарт харьяалагддаг. Учир нь тухайн бүтээлийн байршиж буй газар, эсвэл тэр хавийн оршин суугчид бүтээн байгуулалтынх нь захиалагчаар оролцсон байдаг. Иймд эдгээр бүтээл оршин байгаа газрынхаа түүх, иргэдтэй холбоотой ямар нэгэн мэдээлэл, эсвэл нийгмийн, экологийн онцгой асуудлуудын тухай илэрхийллүүдийг тээдэг байна. Энэ ангилалд багтах зарим бүтээлийг уран бүтээлчид тухайн газрын оршин суугчидтай хамтран бүтээж, нийгмийнхээ идеал, эрхэмлэн дээдлэх үнэт чанаруудыг нийтэд танилцуулдаг аж. Нийтийн урлагийн бүтээл хүмүүст үнэгүй хүрч, оршин буй газрынхаа талаар илүү их ойлголт өгч, хамаарал үүсгэж, дурсгал бүрдүүлж байдгаараа

Дэлгэр зуны улиралд нийслэлчүүд маань хотоо тойроод аялах улам дуртай болдог. Иймд бид нийслэл даяар тархсан нийтийн урлагийн бүтээлүүдийг танилцуулахаар шийдлээ.

НИЙСЛЭЛИЙННИЙТИЙН УРЛАГИЙН БҮТЭЭЛҮҮД

давуу талтай. Энэ ангиллын бүтээлийн бүтээн байгуулалтыг тухайн хот, дүүргийн захиргаа, эсвэл дотоодын соёл урлагийн агентлаг, төрийн бус байгууллага ч хариуцаж болдог. Түүнчлэн нийтийн урлагийн бүтээл уран бүтээлч хувь хүний санаачлагаар, хөрөнгөөр бүтэх нь бий. Зарим ийм бүтээлийг хотын бүтээн байгуулалтын нэг хэсэг болгож олон нийтийн санхүүжилтээр босгодог байна. Тухайлбал, хот төлөвлөлтийн газар, парк болон нийтийн амралтын газар, эдийн засгийн хөгжлийн хэлтсүүд нь нийтийн урлагийн бүтээлүүдэд ихээхэн оролцоотой байдаг аж. Тэд бүтээн байгуулалтын төсөлдөө зориулан тендер зарлаж, хамтран ажиллах хүсэлт гарган тухайн ажлыг гүйцэтгэх уран бүтээлч, эсвэл багийг сонгодог. Сонгогдсон уран бүтээлч нь төслийнхөө дагуу дизайны баг, салбар хоорондын мэргэжилтнүүд болох архитектор, ландшафтын архитектор, инженерүүдтэй хамтран ажиллана. Уран бүтээлчид тухайн газрын оршин суугчидтай нягт хамтран ажиллаж чадсан нөхцөлд нийтийн урлагийн бүтээлийн төслүүд хамгийн амжилттай хэрэгждэг юм. Улаанбаатарын иргэд, манай хотыг зорин ирсэн зочид төлөөлөгчид, жуулчид дараах нийтийн урлагийн бүтээлүүдтэй танилцаж, гэрэл зурагаа татуулах боломжтой.

102

103

Бүтээгч: Зураач, уран бүтээлч М.ЭрдэнэбаярБүтээсэн он: 2014 онХэмжээ: 200х80х250 см. Бүтээлийн нийт орон зай 5-6 м.кв Хэнд, ямар үйл явдалд зориулсан: Хог хаягдал бол хотожсон нийгмийн гол асуудлуудын нэг билээ. Иймд олон улс орны уран бүтээлчид дахивар материалаар бүтээлээ туурвиж, энэ асуудлын тухай хэлэлцэх боломжийг бүрдүүлдэг байна. Хоёр жилийн өмнө Монголын урлагийн зөвлөлөөс Азийн хөгжлийн сантай хамтран “Дараа нь харамсахгүйн тулд... Та хогоо багасга, бод, боловсруул!” төсөл хэрэгжүүлсэн юм. Монголын уран бүтээлчид уг төслийн хүрээнд хог хаягдал, дахивар материалаар нийтийн уран бүтээл хийж, хог хаягдалд хандах хүмүүсийн хандлагыг өөрчлөхөөр чармайж байв. Түүнчлэн, хүн бүхэн хог хаягдлын хамгийн анхны

“үйлдвэрлэгчид” гэдгийг ухааруулах зорилгоор Долоон буудлын хандгайн хөшөөнүүдийг бүтээсэн аж. Байршил: Сүхбаатар дүүргийн нутаг дэвсгэрт, Долоон буудлын чанх зүүн талд байршуулсан. Энэ газрыг сонгосны шалтгаан нь тэр хавьд хог хаягдлын цэг байсантай холбоотой. Түүхийг дахин давтахгүй байхыг оршин суугчдад сануулах зорилгоор уг бүтээлийг дахивар материалаар хийжээ. Хөшөөний иж бүрдэл: Машины дугуйн хаймарХөшөөнд юуны талаар дүрсэлсэн: Тэр хавийн иргэдийн хувьд эртнээс сүлд тэмдгээр тооцогдож ирсэн хандгайг бүтээлд дүрсэлсэн байна. Үүнээс гадна, Долоон буудлын гудамжийг Хандгайн гудамж гэж нэрлэдэгтэй холбогдуулан оршин суугчид хандгай урлахыг уран бүтээлч М.Эрдэнэбаяраас хүсчээ.

ДОЛООН БУУДЛЫН ХАНДГАЙН ХӨШӨӨ

ТӨМӨР МОРЬ Бүтээгч: Зураач, уран бүтээлч М.ЭрдэнэбаярБүтээсэн он: 2014 онХэмжээ: 220х90х400 смХэнд, ямар үйл явдалд зориулсан: Дээрх уран бүтээлтэй адил “Дараа нь харамсахгүйн тулд... Та хогоо багасга, бод, боловсруул!” төслийн хүрээнд хийгдсэн. Байршил: Одоогоор Маршал Таун хотхоны Кинг тауэр байрны урд буюу уран бүтээлчийн урлангийн үүдэнд түр байршиж байна. Зохиогчийнх нь төлөвлөснөөр хурдны замын дагуу байрших учиртай аж. Хөшөөний иж бүрдэл: Төмөр тушаадаг газраас авсан хаягдал төмөрХөшөөнд юуны талаар дүрсэлсэн: Зураач, уран бүтээлч М.Эрдэнэбаяр 1992 оноос эхлэн уран бүтээлдээ гол төлөв улаан морь дүрслэх болсон. Энэхүү төмөр мориноос түүний уран бүтээлийн хэв маяг, стиль тодхон харагддаг.

104

ЧОНОН ЭЛЧ Бүтээгч: МУСТА, барималч Ц.Батмөнх, барималч Б.ГовьсайханБүтээсэн он: 2012 онХэмжээ: 5х3.50х4 мХэнд, ямар үйл явдалд зориулсан: Tiger Translate олон улсын уран бүтээлийн наадмын хүрээнд хийгдсэн. Байршил: Үндэсний цэцэрлэгт хүрээлэн Хөшөөний иж бүрдэл: Суурь нь боржин чулуу, их бие нь кэпр материал Хөшөөнд юуны талаар дүрсэлсэн: Тус хөшөөний эх хувилбар нь АНУ-д байдаг аж. Монголын урлагийн зөвлөл энэхүү хөшөөний зохиогчоос албан ёсны зөвшөөрөл авч, Tiger Translate төслийн хүрээнд Монголд бариулсан байна. Америкийн уугуул иргэд болох индианчуудын эх нутаг, эрх чөлөөний тухай асуудал, маргаан 150 гаруй жил үргэлжилж байгаа. Байгалийн амьтанлаг сүлд сэтгэлгээг шүтэж ирсэн нүүдэлчин ард түмэн болох индианчуудтай биднийг холбож уях олон зүйл байдаг. Тэдгээрийн нэг нь тэнгэрийг тахин шүтэх шүтлэг юм. “Чонон элч” хөшөөнд европ хэв маягаар хувцасласан залуу эр хувцсаа урж тасдан, гарал угсаа, унаган төрх рүүгээ эргэн шилжиж буй үйл явцыг харуулжээ. Тус хөшөөний Монгол дахь хувилбарыг бүтээгчид угсаа язгуур, түүх соёлоо эс умартахын утга учрыг нийтэд сануулахыг зорьжээ.

104

105

Харин дараах бүтээлүүд бол Нийслэлийн засаг захиргааны албанаас 2014-2015 онд хот тохижилтын хүрээнд зохион байгуулсан “Улаанбаатар-Уран баримал 2015” наадмаас шалгарсан нийтийн урлагийн бүтээлүүд юм. Манай хотын хөшөө дурсгал, уран баримлуудын 40 хувь нь нас барсан хүмүүст зориулагдсан, үзэгчидтэй харилцаа холбоо тогтооход зориулагдаагүй байдаг бол шинэ үеийн нийтийн урлагийн бүтээлүүд уран бүтээлчдийн чөлөөт сэтгэлгээгээр бүтэж, хотыг чимж, цогцолбор байгууламжийн өнгө үзэмжид голлох үүрэг гүйцэтгэж байна. Нийслэлийн засаг захиргааны албанаас доорх уран бүтээлүүдийг хүмүүсийн таашаалд нийцэж танигдмагц нүүдлийн хэв шинжтэйгээр ашиглахыг зорьсон гэнэ.

АРААТАН Бүтээгч: Говь-Алтай аймгийн харьяат чөлөөт уран бүтээлч Б.Хаянхярваа, Б.Даваадалай, О.Бат-Эрдэнэ, Д.АмгаланбаатарБүтээсэн он: 2016 он Хэнд, ямар үйл явдалд зориулсан: Дээрх залуус авто засварын газар ажиллуулдаг тул нөөц бололцоогоо ашиглаж бүтээсэн уран бүтээлийнх нь нэг юм байна. Байршил: Одоогоор Хүүхдийн ордны өмнө байрлаж байгаа ч нүүдлийн хэв шинжтэй байхаар төлөвлөгджээ. Хөшөөний иж бүрдэл: Мотоциклын иж бүрдэл Хөшөөнд юуны талаар дүрсэлсэн: Дэлхий нийтийн залуучуудын дунд их дэлгэрсэн “Араатан” хэмээх киноны гол баатрын дүрээр бүтээсэн. Өнгөц харвал жирийн нэгэн төмрөөр бүтсэн уран бүтээл гэж харагдах боловч зөвхөн мотоциклын эд ангийг ашигласнаараа онцлог. Хаягдал төмрөөр хийсэн уран бүтээл гэдэг утгаараа нийслэлийн уран баримлын төрлийн хөгжилд нэгэн шинэ хуудас нээсэн. Мөн Нийслэлийн засаг захиргааны албанаас уран бүтээлчээс нь худалдаж авсан цөөн тооны бүтээлийн нэг.

106

ХҮҮХЭД БИДНИЙ ИРЭЭДҮЙ Бүтээгч: Чөлөөт уран бүтээлч Б.Базарваань Бүтээсэн он: 2015 онХэмжээ: 2.50х10 мХэнд, ямар үйл явдалд зориулсан: Дэлхийн хот болгонд усан оргилуурын цогцолбор нь иргэдийн очих дуртай, харах нүдийг нь баясгадаг газар болсон байдаг. Энэ утгаар Нийслэлийн засаг захиргааны албанаас усан оргилууруудыг цогцолбор болгон тохижуулж чимэх үйл ажиллагааг хэрэгжүүлжээ. Тус уран баримлыг “Улаанбаатар – Уран баримал 2015” наадмын тэргүүн шагналт Б.Базарваань бүтээсэн аж. Байршил: хуучин Ард кино театрын зүүн урд талын усан оргилуур Хөшөөний иж бүрдэл: фибергласс Хөшөөнд юуны талаар дүрсэлсэн: Тус хөшөөнд наран цэцгэн дээр суусан ямх охиныг дүрсэлснээр уран бүтээлч маань хүүхдийн эндэгдэл нэмэгдсэн харамсалтай явдлыг илэрхийлэхийг зорьжээ. Өчүүхэн жижиг биетэй хүүхдийг хайрлан энхрийлэхийн төлөө бүхнийг зориулах учиртайг сануулахыг эрмэлзсэн байна.

106

107

ТОРГОНЫ ЗАМ Бүтээгч: Зураач, уран бүтээлч Ё.Далх-Очирын санаагаар УЭХ-ны уран барималчид гүйцэтгэсэн Бүтээсэн он: 2015-2016 онХэмжээ: тэмээ бүрийн өндрийн хэмжээ 5 м Хэнд, ямар үйл явдалд зориулсан: 2015 оны НИТХ-ын тогтоолоор батлагдсан. Хот чимэглэлд зориулагдсан. Байршил: ХУД-ийн 120 мянгатын автобусны буудлын урд Хөшөөний иж бүрдэл: фибергласс, хүрлэн өнгөт будагХөшөөнд юуны талаар дүрсэлсэн: 2000 гаруй жилийн өмнөөс Хятадаас Газрын дундад тэнгис хүртэл сунан орших улс орнуудыг холбож ирсэн Торгоны их замыг тус цогцолбороор дүрсэлжээ. Нүүдэлчин ард түмэн маань хүчирхэг байх үедээ Европ, Азийг холбосон тус замаар худалдаа хийж, эд баялгаа арвижуулж байсан юм. Дэлхийн улс орнуудад энэхүү тэмээн жингийн цуваатай адил уран бүтээл үгүй билээ. Иймд уран бүтээлийн шийдлийн хувьд онцлог болсон уг бүтээлээр Улаанбаатар хот руу эд баялаг тээн ирж буйг бэлгэдсэн аж. Тус цогцолборт гэрэлтүүлгийг тодорхой хэмжээгээр оролцуулснаар дэлхийн стандартыг мөрдөж, орчны тохижилтыг гүйцэтгэжээ.

Мэдээллийг: З.Ариунболор

ГАЛБИНГАА Бүтээгч: Чөлөөт уран бүтээлч Д.Халиун Бүтээсэн он: 2015 онХэмжээ: 2.20х1.5 мХэнд, ямар үйл явдалд зориулсан: “Улаанбаатар – Уран баримал 2015” наадмын хүрээнд бүтээгдсэн. Уран бүтээлч нь тус баримлаар гуравдугаар байрын шагнал авчээ. Байршил: ХУД-ийн 120 мянгатын автобусны буудлын шинээр нээгдсэн цэцэрлэгт хүрээлэнгийн усан оргилуур дотор Хөшөөний иж бүрдэл: хиймэл чулуу Хөшөөнд юуны талаар дүрсэлсэн: Уран бүтээлч Д.Халиун нь жилийн өмнө Түрэгийн үед холбогдох бунхант оршуулгаас хүн чээжтэй шувуун бөгстэй Галбингаа шувууны модон хүүхэлдэй олдсоныг дуулмагц уран бүтээлийнхээ сэдлийг олж, судалгаагаа хийж эхэлсэн байна. Буддын шашны утга зохиолд аглаг өндөр ууланд амьдарч бурханы хэлээр дуулдаг, сайн сайхан үйлс дэлгэрэхэд үзэгддэг, аз жаргалын дууч шувуухай хэмээгддэг Галбингаагийн тухай ихээр үгүүлдэг. Галбингаа шувуу тэнгэрийн амьтан гэдгийг Дундад Азийн нэгэн домгоос харж болохын зэрэгцээ тэнгэрийн орноос хөрст дэлхийд ирээд буцсан гэсэн санаа харагддаг аж.

108

АРСЛАНЭнэ сард та цагаа зөв хуваарилах тал дээр сорилттой тулгарна. Та хуучин байраа сольж, өөр газар руу нүүсэн үү? Тийм бол та хуучин байрныхаа сантехник, эсвэл түрээсийн асуудалд их ажлынхаа дундуур анхаарал хандуулах шаардлагатай болох нь. Зарим үед тоормосны гэмтэлтэй машин жолоодож буй мэт санагдах боловч ямар ч тохиолдолд зоримог шийдвэр гаргаж урагш зүтгээрэй.

ОХИНТа дипломат зангаа ашиглаж, аливаа асуудлын оюунлаг шийдлийг эрэлхийлэх болно. Зөвшилцөлд хүрч, дундыг баримтлах нь өөрт ч, өрөөлд ч ашигтай. Та энэ сард шийдэмгий бус байх ч, бусдыг ятгах чадвар тань товойн гарч ирнэ. Тийм учраас, тамд уналаа ч чөтгөрийг ятгаад буцан ирэх магадлал өндөр байна.

ЖИНЛҮҮРЖинлүүрийн ордынхны хувьд сурч боловсрох, сэтгэлийн дуудлагаа дагахад нэн таатай сар. Та хайж байсан хариултуудаа олж, орчин тойрноо огт өөр нүдээр харж шинээр нээх болно. Түүнчлэн танилын хүрээгээ тэлж, карьерт тань нөлөө үзүүлж болохуйц хүмүүстэй учрах аж. Та эрх зүйн мэдлэгээ тэлж, улс төр, нийгмийн салбарт хүчээ соривол амжилт олно.

ХИЛЭНЦТа найз нөхдийнхөө харилцааны асуудлыг шийдэхийг хүсэх боловч дунд нь хэцүү байдалд орно. Захидал зөөж, эсвэл дундыг баримталж магад. Гэвч энхийг сахиулагчийн дүрдээ хэт итгэж туйлшрах хэрэггүй. Учир нь, та гал ус хоёрын дунд

гацах аюултай байна. Нэр хүнд, шударга занг эрхэмлэгч таны хувьд хэн нэгэнд туслах, эсвэл хэн нэгнийг өмөөрөхөд тийм ч их түвэг учрахгүй л болов уу. НУМАмжилт ололтод тооцож байсан зүйлсдээ та эргэлзэж, энэ талаар эргэцүүлж эхлэх нь. Урьд нь мөнгө, нэр төрийг эрхэмлэдэг байсан бол одоо бусдад сайны жишээ болохуйц хүн байхыг хүсэх болжээ. Хэрэв та хэн нэгний хувьд үлгэр дуурайлал болдог бол үг, үйлдэлдээ анхаараарай. Зарим үед үг, үйлдэл тань зөрөх магадлал байна шүү!

МАТАРТаны эрч хүч дахин нөхөгдөж, моторын хүнгэнээн шиг л бусдад сонсогдож эхэллээ. Энэ үед ажил руугаа ханцуй шамлан орохоо түр азнаж, төлөвлөгөөгөө сайтар боловсруулж, гүйцэтгэлийн хуваариа чанд мөрдөх нь зүйтэй. Та чадна гэдгээ өөртөө батлахын тулд хэрээс хэтэрсэн ажлыг нугалах гэж чармайна. Тиймээс сайн төлөвлөгөөний дагуу ажиллах нь зорьсон зорилгод хурдан хүргэнэ гэдгийг санууштай.

ХУМХТа энэ сард амлалтандаа хүрч, хичээнгүй байхыг чухалчилна. Хүссэн зүйлсдээ хүрэхийн тулд та золиос хийж, шаргуу ажиллах хэрэгтэй. Санхүүгийн байдал амьдралыг тань захирах боловч анхаарлаа элдэв зүйлд сатааруулахгүй байж чадвал зорьсондоо хүрнэ. Хариуцлагыг илүү ихээр ухамсарласнаар төслийн ахлагчаар томилогдох юм уу, эсвэл компанийнхаа удирдлагын түвшинд хүрэх үүд танд нээгдэнэ.

МЭЛХИЙТа зохион байгуулалттай байх дуртай. Тиймээс ч аливаа төслийн удирдагчаар томилогддог. Та шийдэмгий тулдаа бодитой гүйцэтгэлийг удирдлагууддаа танилцуулж чаддаг. Гэвч энэ сард таны тэвчээрийг шалгасан олон ажил ундарна. Хариуцлагаа бүрэн ухамсарлаж, асуудлыг зөв талаас нь эргэцүүлж байгаарай.

ЗАГАСТа ажилдаа хэзээ хэзээнээс илүү дурлаж эхэлжээ. Ажлын тань цар хүрээ улам өргөжиж, та мөрөөддөг байсан гадаадын томилолтоо авах нь. Цаашдын боловсролын алхмууд карьерт тань маш чухал үүрэг гүйцэтгэхээр байна. Та энэ сард нэгэн чухал төслийн гүйцэтгэлийг сэтгэлдээ 100 хувь хүргэхийн тулд ертөнцөөс тасрах шахан ажиллана. Санасандаа ч хүрч, урам зоригоор тэтгэгдэнэ.

ХОНЬТаны хувийн зохион байгуулалт хяналтаас тань гараад, асуудалтай байна уу? Зун цаг ирмэгц бодол сэтгэлээ зөнгөөр нь тавьжээ дээ? Гэхдээ мэдээж хэтрүүлж болохгүй. Хэрэв та тунг нь тааруулаад явж чадвал наргиж цэнгэж, хөгжилдөхөд таатай сар байна. Мөн цалингийнхаа картыг оргүй хоослохоос болгоомжлоорой.

ҮХЭРТа энэ сард идэвх санаачилга, эрч хүчээр бялхаж байгаа тул асар их ажил нугалахаар шийджээ. Тийм байлаа ч хамтран ажиллагсдаа албадан ажиллуулж болохгүйг санаарай. Од гарагс ажлын ачааллаа хэрээс хэтрүүлэлгүй зохицуулж сурахыг танд зөвлөж байна. Мөн бусдадаа урам өгч, эерэг бодлоор цэнэглэ. Ингэвэл бодсоноос ч илүү их ажил амжих болно.

ИХЭРТа гэр бүлээ нэгдүгээрт тавих цаг иржээ. Танайхан халуун ам бүлээрээ цугларч, хүнд байдалд ороод буй нэгнийхээ төлөө хүчээ нийлүүлэх нь. Хэрэв та эх хүн бол хүүхдүүдтэйгээ хамт хэзээ хэзээнээс илүү аз жаргалыг мэдрэх нь. Харин эцэг, эх болж амжаагүй бол хөөрхөн маамуутай болох шийдвэр тань биелэх болно.

ДОЛДУГААР САРЫН ЗУРХАЙ

108

109

110

¯ÑЧÈÍ, ÃОО ÑÀЙÕÍЫ ÑÀËОÍ

Гранд плаза, I давхар, Toni & Guy Label.m салон

70101090, 99070452, 99183183 10.00-20.00 Бя, Ням 11.00-20.00

Мимоса спа

Баянгол дүүрэг, XVI хороо, Энхтайваны өргөн чөлөө, Макс центр III давхарт 7014-2222

Даваа – Ням 10:00-22:00

INNA LPG Beauty & Spa ХУД, XI хороо, Оргил шилтгээний

зүүн талд Оргил стар хотхон, 57-A 70135566, 89665566 10-21, Бя,Ня-10-20, Даваад

амарна

Studio 410 СБД, Сүхбаатарын талбай, Сентрал

тауэр, IV давхар, 410а тоот 77117171, 95228236 10.00-20.00 Бя 11.00-19.00

Hikari beauty salon СБД, Циркийн хажууд 1а байр 314696, 99062044 10.00-20.00

ИВ РОШЕ-1 ЧД, I хороо, Энхтайваны өргөн

чөлөө, 76-1 /УИД-ийн баруун талд/ 327683 /захиалга/

ИВ РОШЕ-2 СБД, Энхтайваны гүүр-1, Наран

Плаза худалдааны төвийн III давхарт 70117683 /захиалга/

ИВ РОШЕ-3 СБД, Сөүлийн гудамж Наран Молл

худалдааны төвийн III давхарт 70137683 /захиалга/

Allure salon Улаанбаатар Их дэлгүүр, V давхарт 70137111 10.00-22.00

Grandeur beauty salon ХУД, XI хороо, Luxury Zaisan Village

хотхоны үйлчилгээний байр

75755444 9.30-20.30 www.grandeurbeauty.mn

Honeypot Wax Boutique ХУД, Зайсан Скүэр II давхар 77102433 honeypot.mn honeypot wax boutique mongolia

Charming beauty /Bella Vista/ ХУД, XI хороо 77339999 10.30-20.30

Tokyo nail salon ЧД, III хороо, УИД-ийн ард 316225, 95905676 09.00-20.00

Michelle’s nail studio ЧД, I хороо, Бодь цамхагийн

баруун талд 70109088 09.00-21.00

Хүрлээ ЧД, Алтай төв, V давхар 323048 10.00-20.00

Бя, Ня 11.00-20.00

Baigal Beauty & Spa center СБД, V хороо, Голомт хотхон, Шинэ

Монгол өргөө худалдааны төв 336688 10.00-22.00

Сарнайх СБД, Чин Ван Ханддоржийн

гудамж 312112

Matrix salon ХУД, XI хороо, Замчдын гудамж,

Оргил супермаркет 50061188 10.00-20.00 Бя, Ня 11.00-19.00

Wella salon БГД, II хороо, ТБД андуудын урд

талд 99185267 10.30-20.00 Бя, Ня 11.00-20.00

Vidal salon СБД, II хороо, Улсын циркийн

баруун талд 311004 09.30-20.00 Бя, Ня 11.00-20.00

ÝËЕÊТÐÎÍ БÀÐÀÀÍÛ ÄÝËÃҮҮÐ

PC mall 1 СБД, VI хороо, Хүнсний IV

дэлгүүрийн замын эсрэг талд 311644, 70133535 10.00-20.00 Бя, Ня 10.30-19.00

PC mall 2 СБД, Энхтайваны өргөн чөлөө,

Голомт банкны картын төвийн замын эсрэг талд 70123535

11.00-20.00 Бя, Ня 11.00-19.00

PC mall 3 БГД, III, IV хороолол, Парадоксын

баруун талд 70143535 11.00-20.30 Бя, Ня 11.00-20.00

PC mall 4 БЗД, Намъянжүгийн гудамж,

Шөнийн захын урд корпуст 75753536 11.00-20.00 Бя, Ня 11.00-20.00

Dell center СБД, Энхтайваны өргөн чөлөө,

Компьютер ланд төвийн зүүн талд 70133535

IT Zone Компьютерийн их дэлгүүр Сөүлийн гудамж, I сургуулийн

замын зүүн урд, М-Си-Эс Плаза төвийн I давхарт 312424, 311915

10.00-19.00 Бя, Ня 11.00-16.00

Сони төв ЧД, I хороо, Энхтайваны өргөн

чөлөө, 76-1 /УИД-ийн баруун талд/ 320218 10:00-21:00 Бя, Ня 10:00-20:00

World of Electronics-1 СБД, Энхтайваны гүүр-1, Наран

Плаза худалдааны төвийн II давхарт 315738 10:00-20:00

World of Electronics-2 СБД, Сөүлийн гудамж Наран Молл

худалдааны төвийн I давхарт 320218 10:00-21:00

ДÝËï¯Р

Top Mebel

БЗД, I хороо, Токиогийн гудамж 11-456155

www.topmebel.mn

Наран Молл худалдааны төв СБД, Сөүлийн гудамж-42/1 70136918 09:30-21:30

Petit Bateau СБД, VIII хороо, Сэнтрал Тауэр, II

давхар 77112888 Petitbateau

label.m

110

111

Solo Mall БГД, XIII хороо, III хороолол, Ард

Аюушийн өргөн чөлөө-23 88115899, 88071305 10.00-21.00 www.solomall.mn

Sod’s Boutique СБД, Алтай оффис цамхаг, II

давхарт 70141744

Ariunaa Suri

Хан-Уул дүүрэг, IV хороо, Вива Сити N4 77220101

www.ariunaasuri.com contact@ariunaasuri.com ariunaasuri

Toy Store ХУД, Зайсан Скуэр худалдаа

үйлчмлгээний төв, II давхар 91105468 www.thetoystore.mn

Наран Плаза худалдааны төв СБД, Энхтайваны гүүрний баруун

талд 70116918 10:00-21:00 Бя, Ня 10:00-20:00

НАРАН ПОЙНТ ЧД, Хувьсгалчдын гудамж-9

/Байгалийн түүхийн музейн баруун талд/ 326435

10:00-20:00 Бя, Ня 11:00-18:00

Би-Марше СБД, IX хороо, Улаанбаатар их

дэлгүүр 70111694 10.00-21.00

Todos Baby Хан-уул дүүрэг, 4-р хороо, Яармаг

17110, “Вива сити” хороолол, 3-15 байр 77332220, 88102220

Аянчин Аутфиттерс ХХКАялал, ан агнуур, загасчлалын хэрэгсэл, гутал хувцасны төрөлжсөн

дэлгүүр ХУД, II хороо Чингисийн өргөн

чөлөө 201/3 /Бармашийн замын эсрэг талд/ 70119211, 319211

Өдөр бүр 10:00- 21:00 ayanchin@magicnet.mn www.ayanchin.mn

UGG Australia Flagship store Сентрал тауэр, II давхар 77112611 Өдөр бүр 10:00-20:00 www.ayanchin.mn

Prosum Чингэлтэй дүүрэг, I хороо,

Энхтайвны өргөн чөлөө, Экспресс тауэр, 1502 тоот 77117070

Cарнайх ХУД, XI хороо, Бурхантай

хөшөөний уулзвар 70111727

Говь /Төв/

ХУД, Үйлдвэрчний гудамж, III хороо 343677

Говь /Монгол кашимер дэлгүүр/ СБД, Чингисийн өргөн чөлөө-3,

I хороо, Үндэсний Соёл амралтын хүрээлэн 329202

Говь /Смарт/ БГД, Өргөө кино театрын урд талд 365705

Говь /Төв шуудан/ СБД, Сөүлийн гудамж, Төв

шуудангийн урд талд 320303

The Queen’s home БГД, XIII хороо, III хороолол Solo

Mall худалдааны төвийн I давхарт 99057663 10.00-21.00 www.thequeenshome.mn

Оргил ХУД, XI хороо, Оргил худалдааны

төв 77303034 09.00-22.00

Euro home БЗД, IV хороо, XV хороолол Жанжин

Лхагвасүрэнгийн гудамж, 34 дүгээр байр, 1 тоот 91996612 91996614 91996615

Multiverse studio & Futuristic type ХУД, XV хороо, Махатма Гандигийн

гудамж, Төв цэнгэлдэх Х хаалга 88606960

Скай их дэлгүүр БЗД, I хороо, Токиогийн гудамж 46,

Чингис Зочид Буудлын Б Корпус 319090

Скай их дэлгүүр

ХУД, II хороо, Чингисийн өргөн чөлөө, 59-61 Скай Хайпермаркет

349191

Maxmall их дэлгүүр Энх тайвны өргөн чөлөө 35, Баруун 4

зам 70122323

“ГОЁО” ХХК ХУД, II хороо, 19 дүгээр хороолол,

Ажилчны гудамж, Гоёо ХХК-ний байр 77115454, 77115151 www.goyo-cashmere.com

Art of fashion ХУД, XV хороо, Гэгээнтэн цогцолбор 75555959

Ханбүргэдэй их дэлгүүр БГД, II хороо, Төмөр замын

эмнэлэгийн зүүн талд 367054 10.30-20.00

Бя, Ня 11.00-19.00

ЛИНОС ВЭЛТ Герман тоглоомын дэлгүүр

Гранд Плаза IV давхар, 4.7D 70121070, 99080975 10:00-21:00 info@linoswelt.mn www.linoswelt.mn

112

ÝÌÍÝËÝÃ

Интермед эмнэлэг Чингисийн өргөн чөлөө, Хан-Уул

дүүрэг, Богд хааны ордон музейн хойно, АПУ ХК-ийн зүүн талд

77011111 www.intermed.mn intermed_mn Intermed Hospital Mongolia

БÀÍÊ

Голомт /Төв/ ЧД, I хороо, Бодь цамхаг 311971 09.00-18.00

Хас /Төв/ СБД, VIII хороо, Ерөнхий сайд

Амарын гудамж, өөрийн байр 313202 09.00-20.00

Голомт /картын төв/ ЧД, II хороо, Энхтайваны өргөн

чөлөө 311971 09.00-20.00 Бя, Ня 10.00-18.00

ÇОЧÈД БУУДÀË

Sunjin Grand БЗД, XIII хороо, Энхтайваны

гудамж 457711, 462255 24 цаг

Чингис БЗД, I хороо, Токиогийн гудамж 313380, 70000099 24 цаг

Баянгол СБД, I хороо, Чингисийн өргөн

чөлөө 312255, 312653 24 цаг

¯¯РÝÍ ТЕËЕÔОÍЫ ¯ЙËЧÈËÃÝÝÍÈЙ ТӨ¯¯Д

Скайтел /Төв/ СБД, I хороо, Баянгол зочид

буудлын баруун талд 319191 09.00-19.00 Бя, Ня 10.00-15.00

Юнител

БГД, II хороо, Үндсэн хуулийн гудамж 24, Рокмон бюлдинг, Үйлчилгээний төв байр, I давхарт

328888, 1414, 328893 09.00-19.00 Бя, Ня 09.00-19.00

ÌÀÑÑÀÆ, ÑÏÀ, ÑÀУÍ

THANN SPA-1 СБД, Энхтайваны гүүр-1, Наран

Плаза төвийн III давхарт 70107683 /захиалга/

THANN SPA-2 СБД, Сөүлийн гудамж, Наран Молл

худалдааны төвийн IV давхарт 70127683 /захиалга/

Говь цогцолбор БГД, VII хороо, IV хороолол 301033 24 цаг

РЕÑТОРÀÍ, ÏÀБ

The Ivy Restaurant СБД, III хороо, Сөүлийн гудамж 331127, 331126 12.00-00.00

The Ivy Lounge СБД, III хороо, Сөүлийн гудамж,

The Ivy рестораны I давхарт 76111176, 96031111 18.00-00.00

The Ivy Cafe ХУД, II хороо, Чингисийн өргөн

чөлөө, Капитал Хаус, I давхар 70071000 08.00-18.00

Их Монгол СБД, Сөүлийн гудамж, Циркийн

зүүн талд 320450, 331206 12.00-00.00

Их Монгол 2 ХУД, Вива сити хороолол, N24 76100376 12.00-00.00

Irish pub СБД, I хороо, Сөүлийн гудамж 330993, 336666, 330994, 330995 11.00-23.00

АТА Ресторан ЧД, IV хороо, Анкарагийн гудамж

19А байр 322931 10.00-22.00

Eterna restaurantӨглөөний цай 08.30-10.30Өдрийн хоол 12.00-15.00

Баянзүрх дүүрэг, III хороо, Английн ЭСЯ-ны ард 77001177

Да-Ба 08.00-24.00 Бя 11.00-23.00 Нямд амарна

Central Garden Салбар 1. СБД, 8-р хороо, Централ

Тауер, 3-н давхар, Чингисийн талбай 7710-8989 Салбар 2. ХУД, Зайсан, 11-р хороо,

Велла Виста хотхон 7744-0505 10:00-00:00

Gusto restaurant СБД, Улсын их дэлгүүрээс Цирк

орох замд, Сайд Б.Цэрэндоржийн хөшөөний зүүн талд

70006969, 70006996

Le Bistrot Francais restaurant Засгийн газрын ордны ард,

МУИС-ийн III байрны эсрэг талд 320022 9.00-22.00 Бя, Ня 10.00-

22.00

Sesis Coffee shop БГД, II хороо, Гранд плаза 70112620 09.00-21.00

Сараана БГД, II хороо, Гранд плаза, I

давхарт 70113355 09.00-22.00

Cosy cafe & pub Яармаг, “Шинэ гэр” хорооллын

М-19 байрны I давхар 77111088

UBean Coffee House Баянзүрх дүүрэг, 13-р хороолол,

Шинэ зам дагуу, Дамдинсүрэнгийн гудамж, 32-2 9638-2326, 7711-2030

Даваа-Баасан 8.30-20.00 Бямба 8.30-14.00 Нямд Амарна

Bugis coffee and dreams СБД, VIII хороо, Сэнтрал таур, III

давхарт 70117022 08.00-24.00 Бя, Ня 10.00-24.00

Biwon Korean restaurant СБД, VIII хороо, Сэнтрал таур, III

давхарт 77400400 11.00-24.00

Square grill pub СБД, VIII хороо, Сэнтрал таур, III

давхарт 313355 08.00-24.00 Бя, Ня 10.00-24.00

Sky Lounge СБД, VIII хороо, Сэнтрал таур, XVII

давхарт 310707 11.00-24.00

Irish castle

112

113

ХУД, XI хороо, Green Villa хотхоны баруун талд 77309500

09.00-24.00

Wunderbar – кофе шоп БГД, XIII хороо, III хороолол Solo

Mall худалдааны төвийн I давхарт 88405820 10.00-21.00 Wunderbar

Thai express СБД, I хороо, Энхтайваны гүүр,

Наран Плаза цамхаг 70113541 11.00-24.00

New York New York СБД, I хороо, Энхтайваны гүүр,

Наран Плаза цамхаг 70114540

Lavazza /УИД/ ЧД, III хороо, УИД-ийн I давхарт 99098110 09.00-22.30

The Bull-1 СБД, III хороо, Сөүлийн гудамж,

Брау хаусын урд талд 70110060, 99112025, 70111212 11.30-22.00

Tulpe restaurant and coffee house ЧД, 4-р хороо, Баруун сэлбийн

гудамж, 51/А байр “Хишиг” төвийн 1 давхарт 70122277, 93099901

Да-Ба 09:22 Бя 10:20

California СБД, III хороо, Сөүлийн гудамж, 319031 08.00-24.00

Бя, Ня 09.00-24.00

Сөүл ресторан СБД, II хороо, хуучнаар Хүүхдийн

парк дотор 329709 12.00-22.00

B room cafe Жаргалан хотхон, B production-ы I

давхарт 77275555, 99013911 9.00-24.00

Bossam House Korean restaurant

СБД, IV хороо, хүнсний 50 дугаар дэлгүүрийн баруун талд

325240 10.00-24.00

Maggiano СБД, Жамъяан гүний гудамж,

Гранд оффис, I давхар 99098822, 320905 11.00-23.00 Бя, Ня 11.00-21.00

Black Pearl СБД, VI хороо, Ерөнхий сайд

Амарын гудамж, Спортын төв ордны урд талд 70110506 08.00-23.00

Mr.Wang БЗД, I хороо, Чингис зочид буудал,

I давхарт 319920 10.00-22.00

Ti-amo Coffee shop БЗД, I хороо, Скай худалдааны төв 322002 10.00-20.30

London and Irish pub ХУД, IV хороо, Viva City хотхон,

N18, N19 77100707

Ti-amo СБД, III хороо, Сөүлийн гудамж 70112422 08.00-22.00

Modern Nomads – Салбар I Бага тойруу, Метромолын урд талд 318744 11.00-24.00 11.00-23.00

Modern Nomads – Салбар II Соёлын төв өргөөний хойд талд,

Үнэн сонины байр 70120808 09.00-24.00 11.00-23.00

Modern Nomads - Салбар III Байгалийн түүхийн музейн зүүн

талд, СБД-ийн Тамгын газрын урд. 330633 11.00-24.00

Бя, Ня 11.00-21.00

Modern Nomads - Салбар V Бага тойруу, XIII байр (Golden pen

бичиг хэргийн дэлгүүртэй байр) 7011 0505 11.00-24.00

Бя, Ня 11.00-21.00

bd’s Mongolian Barbeque Ресторан

Сөүлийн гудамж -9, Өгөөж үйлдвэрийн зүүн талд 311191

11.00-24.00Бя, Ня 11.00-23.00

UB Jazz ClubӨдөр бүр 21.00 цагаас жазз хөгжмийн амьд тоглолттой.

БГД, I хороо, Кёкүшю цамхагийн баруун талд 39 дүгээр байр

91919011, 91929011 11.00-24.00

DOUBLE SHOT Coffee & Cocktail ХУД, XV хороо, “Хурд” хотхон 7711-2662 Да-Ба 08:00-24:00

Бя 10:00-24:00 Ня 10:00-23:00 doubleshot.mn

Cozy NomadsRestaurant & Home Decor

Зайсангийн гудамж-52, Сарнайх супермаркетийн баруун талд.

344001 11.00-24.00

Бя, Ня 10.00-23.00

Феличита итали ресторан Байгалийн Түүхийн Музейн зүүн

талд 319009 11.00-24.00Бя, Ня 11.00-21.00

Кавказ Ресторан

Улсын циркийн чанх зүүн талд, Капитрон банкны урд.

77119900 11.00-24.00Бя, Ня 11.00-23.00

Salm Brau Pub Модерн Номадс- I рестораны зүүн

талд, Хаан Гэр Грилл ресторан, II давхар 77118855 12.00-24.00

Wine house СБД, I хороо, Баянгол зочид

буудал, I давхарт 312255, 99115405 10.00-23.00

Scotch House Хан-Уул дүүрэг, I хороо, Чингисийн

өргөн чөлөө, өөрийн байр 345828, 94995828 11.00-24.00

Bojangles СБД, II хороо, Тээвэрчдийн

гудамж, Жигүүр гранд оффис I давхар 325830 09.00-24.00

“Батько Опанас” ресторан БЗД I хороо Токиогийн гудамж-2,

“Серж Эксклюзив хаус” II, III давхар 453716

“Милая” кафе ХУД I хороо Чингисийн өргөн

чөлөө, Шинэ өглөө цогцолборын байр-23 345086

“Гжель” ресторан БЗД, 13 дугаар хороо, Жуков -55,

“Торговый дом” үйлчилгээний төв 468266

Broadway ЧД, I хороо, Мөнгөн завьяагийн

хажууд 331123 11.00-24.00

Broadway БГ, IV хороолол, Гурван билиг

оффис 360099 11.00-24.00

Shilla солонгос хоолны ресторан СБД, I хороо, I сургуулийн урд

талд 91192231 10.00-22.00

Harry’s pub БЗД, XIII хороо, Сүнжин гранд

зочид буудал 70151111 15.00-24.00

114

Pharos restaurant БЗД, XIII хороо, Сүнжин гранд

зочид буудал 70151111 12.00-22.00

Gate СБД, VI хороо, IV дэлгүүрийн

баруун урд 332009 10.00-23.30ÑУРÃÀËТ

Нээлттэй Хаалга Сан ЧД, 2-р дөчин мянгат, Мандухай

зочид буудлын урд, 12-р байр 1 давхар 314538, 99223300, 99113152 9.00-18.00

Maestro music school БГД, II хороо, Grand Plaza

цогцолбор, XIV давхар, 1401 тоот 70117737, 70113398

ÝР¯¯Ë ÌÝÍД Б ËДÀРÆУУËÀÕ ТӨÂ

Мандал Иог ХУД, Богд Хааны музейн урд,

Оргил шилтгээн, III давхарт 326377, 96047987 07.30-20.00

Нийслэл Фитнесс ХУД, I хороо, Чингисийн өргөн

чөлөө, АПУ ХК-ийн зүүн талд 96608811, 89848448, 91118910 08.00-23.00 Бя 10.00-20.00 Нямд

Амарна

Aqua fitness СБД, Токиогийн гудамж, Чингис

зочид буудлын I давхарт 99099789, 70001221

ÀÌРÀËТЫÍ ÃÀÇÀР

Аянчин Фоор Сийзонз Лодж ХХК Налайх дүүрэг, VI хороо

Эрээний адаг /Тэрэлжийн гүүрнээс хойш 9 км-т/ 99094539, 93032323

reservation@ayanchinlodge.mn www.ayanchinlodge.mn

Онцлог: Тэрэлжийн үзэсгэлэнт байгальд, нийслэлээс 52 км-ийн зайд оршдог. Жилийн дөрвөн улирлын турш амрагчдыг хүлээн авч, тав тухтай үйлчилгээг санал болгоно.

ОÍÃОÖÍЫ БÈËЕТ БОРËУУËÀÕ ТӨÂ

Air service Mongolia СБД, Сөүлийн гудамж, Түшиг

төвийн II давхар 322000, 326000 Да-Ба 9.00-18.00 Бя 10.00-15.00 AIR SERVICE MONGOLIA LLC

Air trans СБД, VI хороо, Бага тойруу-IX 303030, 313131, 323232, 333333 09.00-18.00 Бя, Ня 10.00-16.00

Airlink СБД, Сөүлийн гудамж, I хороо, 61с

байр 1818, 70141818

Air Market Ticketing Agency СБД, I хороо, Төв шуудангийн чанх

урд 325050, 325050 09.00-22.00 Бя, Ня 10.00-15.00

БУÑÀД

The Twince Décor БГД, XIII хороо, III хороолол Solo

Mall худалдааны төвийн I давхарт 99038340 10.00-21.00 thetwincedecor

Pearl Art Gallery СБД, VI хороо, Тээвэрчдийн

гудамж 99193223 09.00-17.00

Наран моторс СБД, Энхтайваны гүүр-1, Наран

Плаза худалдааны төвийн I давхарт 333131 10:00-18:00

Бя 10:00-15:00

Majestic номын дэлгүүр ЧД, III хороо, Энхтайваны өргөн

чөлөө, УИД-ийн V давхарт 313232 08.30-22.30

Бя, Ня 09.00-22.00

Hi Fi records Сүхбаатар дүүрэг, 4-р хороо

Энхтайваны өргөн чөлөө, 44/34 333555(дэлгүүр), 333111(office) өдөр бүр 10:00 - 21:00. info@hi-fi.mn www.hi-fi.mn

Цагаан дариум арт галерей ХУД, XI хороо, Бурхантай

хөшөөний эсрэг талд, Bella Vista

114

Хотхон 77114545 10.30-18.30

OYUKA BRIDALХуримын Даашинзны Салон

ЧД, III хороо, 18-2 /УИД-ийн ард, Авзагийн 18-p байр/ 94006460

Да - Бя 11.00-18.00 oyuka-bridal.com oyukabridal@yahoo.com

115

Хаяг: Мишээл экспо төв, Е-19 павильон- Хан-Уул дүүрэг, Алтай хотхоны урд RIVER STONE хотхон, 24б байр- “Далай ээж” захын урд байрлах Passage төв, I давхарт гэр ахуйн барааны дэлгүүрУтас: 91919311, 99859779, 326066

Малайзын Tube Home брэндийн, загварын өргөн сонголттой, тав тухтай, зай бага эзэлдэг, өргөн, нарийн, 2-3 давхар ширээ, шургуулгатай орнуудыг зарж байна.

ӨНГӨ ЗАГВАРЫН ӨРГӨН СОНГОЛТ

116

ò¿ãýýëòèéí öýã

91009232, 70122010

Ãîî ñàéхíû ñàëîí Toni & GuyCharming beauty /Irish/Charming beauty /Bella Vista/Хүрлээ салонБайгаль салонСарнайх салонMatrix salon /Оргил супермаркет/Michelle’s Nails SalonInna salonKryolan LLCTsemee’s salonÝëåêòðîí áàðààíû äýëã¿¿ðPC mall /IV дэлгүүр/PC mall /Центрпойнт/IT Zone /Центр пойнт/¯¿ðýí òåëåôîíû ¿éë÷èëãýýíèé òөвСкайтел /Төв/Скайтел /Тэнгис/Юнител /Төв/Дýëã¿¿ðMaxMallCарнайх /Зайсан/Sky их дэлгүүрХанбүргэдэй их дэлгүүрTube HomeАянчинБàíêГоломт банк /Төв/Голомт банк /Картын төв/Голомт банк /Хүүхдийн 100/Голомт банк /Хувийн банк/Хас банк /Төв/Худалдаа хөгжлийн банк /Сансар/Çî÷èä áууäàëЧингис Баянгол Туушин KempinskiShangri-La РåñòîðàíThe Ivy RestaurantThe Ivy LoungeThe Ivy CafeИх МонголGusto Restorante

Модерн Номадс 1, 2, 3, 5Salm Brau pubКавказ ресторанCozy NomadsFelicita restaurantbd’s Mongolian barbeque restaurantIrish pubBiwon Korean restaurant /Central tower/Square grill pub /Central tower/Sky LoungeRio grand lounge /Bella Vista/Thai expressNew York New York VERANDAB Room cafeCalifornia /Дүнжингарав/Britti GreyСөүл ресторанLavivaLe Bistrot FrancaisSesis Coffee shop /Гранд плаза/Сараана /Гранд плаза/Ti-amo Coffee shop /Sky худалдааны төв/Ti-amo /Платинум худалдааны төв/Wine house /Баянгол зочид буудал/SilkroadTurning PointБатько ОпанасМилая кафеГжельBroadway /Мөнгөн завьяа/Broadway /III хороолол/Broadway /Талбай/GATEOriental TreasureMon BakeryAkamaruThe Coffee Bean & Tea Leaf /1,2,3/ShibuyaAzzuroScotch HouseNamasteLe TriskellHelmut Sacher’s caffeUbeanUB Jazz club

Tom’n Toms /Зайсан скүэр/AsianaEternaКино кафеPeaberry specialty coffee houseSalm Pub & BarDouble Shot /Хурдын байр/ Double Shot /А.Амарын гудамж/Asian Hot Pot RestaurantБяëäàðжууëàх òөвНийслэл фитнессAqua фитнессМандал ЙогЭрхэт баясангуй төвОíãîöíû áèëåò áîðëууëàх òөвAir trans /Их дэлгүүрийн эсрэг талын салбар/Aero Mongolia /Онгоц дотор/Air market /Төв/Àмðàëòûí ãàзàðSoyol Wellness centerАянчин ЛоджБуñàäНАЖГОюу ТолгойАПУUB Songdo эмнэлэгБишрэлт плазаOrient plazaHi-Fi records976 art galleryШидэт од шүдний эмнэлэгKia showroomBig bowlingBaskhuu implant clinicZig Zag /Доктор авто сүлжээний салбарууд/Говь цогцолбор /Хороолол/Grand Med эмнэлэгBella Vista TownEmbassy ResidenciesSOS medical centerИнтермед эмнэлэгЧингис хаан нисэх буудалAir service Mongolia

117

118