Néi dung chuyªn ®Ò
Ngêi viÕt: NguyÔn ThÞ Toµn Trêng: TiÓu häc Trng V¬ng
Huongdanvn.com –Có hơn 1000 sáng kiến kinh nghiệm hay
PhÇn 1. Nh÷ng vÊn ®Ò chung
I. Lý do chän ®Ò tµi
1. C¬ së lý luËn
“Non s«ng ViÖt Nam cã trë lªn vÎ vang hay kh«ng? d©n téc ViÖt
Nam cã bíc tíi ®µi vinh quang®Ó s¸nh vai víi c¸c cêng quèc n¨m ch©u
hay kh«ng? ChÝnh lµ nhê mét phÇn lín c«ng häc tËp cña c¸c
ch¸u...”
(Hå ChÝ Minh)
V©ng! TrÎ em h«m nay chÝnh lµ thÕ giíi ngµy mai. Chóng ta muèn
thÕ giíi ngµy mai cña chóng ta t¬i ®Ñp, vÎ vang nh lêi B¸c Hå mong
muèn th× chóng ta ph¶i ®Æt nÒn gi¸o dôc lªn hµng ®Çu nh tõ ngµn xa
d©n téc ta ®· rÊt coi träng c«ng viÖc gi¸o dôc, coi träng chiÕn lîc
con ngêi. Cuèi thÕ kû XVIII Vua Quang Trung®· cã chñ trìng©y dùng
®Êt ní lÊy viÖc häc lµm ®Çu. Dï ph¶i tr¶i qua biÕt bao th¨ng trÇm
trong suèt qu¸ tr×nh lÞch sö cña m×nh, nhê cã mét con ®êng ®óng ®¾n
mµ níc ta vÉn gi÷ ®îc b¶n s¾c d©n téc.
X· héi ngµy cµng ph¸t triÓn th× nhu cÇu vËt chÊt, v¨n ho¸ vµ trÝ
thøc con ngêi ngµy cµng cao.
Ngµy nay, cuéc c¸nh m¹ng c«ng nghÖ ®ang diÔn ra m¹nh mÏ trªn thÕ
giíi. §Ó hoµ nhËp víi c¸c níc trªn thÕ giíi th× nhiÖm vô quan träng
hµng ®Çu cña níc ta lµ c¶i c¸ch vµ n©ng cao chÊt lîng gi¸o dôc. §©y
còng lµ nÒn t¶ng, lµ c¬ së ban ®Çu cho sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn
nh©n c¸ch con ngêi ViÖt Nam x· héi chñ nghÜa.
ChÝnh v× vËy, nhiÖm vô cña ngêi gi¸o viªn TiÓu häc lµ hÕt søc
nÆng nÒ. Chóng ta ph¶i thùc hiÖn tèt nhiÖm vô cña m×nh lµ: “Ch¨m
sãc chåi non”. Båi dìng, uèn n¾n kÞp thêi vµ chuyÓn giao cho c¸c em
tri thøc ®Æt nÒn mãng v÷ng ch¾c chuÈn bÞ hµnh trang c¬ b¶n cho c¸c
em híng tíi häc nh÷ng cÊp häc cao h¬n hoÆc ®i vµo cuéc sèng mét
c¸ch dÔ dµng h¬n.
Lµ mét gi¸o viªn TiÓu häc ®· trùc tiÕp gi¶ng dËy t¹i trêng t«i
cµng th¸y tÇm quan träng cña bËc TiÓu häc.
XuÊt ph¸t tõ yªu cÇu trªn, viÖc gi¶ng dËy m«n To¸n ë bËc tiÓu
häc cã vai trß quan träng trong qu¸ tr×nh h×nh thµnh nh©n c¸ch cña
häc sinh. Trong ch¬ng tr×nh m«n To¸n bËc tiÓu häc, viÖc d¹y c¸c yÕu
tè h×nh häc gi÷ mét trÝ tuÖ, rÌn luyÖn ®îc nhiÒu ®øc tÝnh vµ phÈm
chÊt tèt nh cÈn thËn, cÇn cï, chu ®¸o, khÐo lÐo, a thÝch sù chÝnh
x¸c, lµm viÖc cã kÕ ho¹ch, ®ång thêi gióp häc sinh h×nh thµnh nh÷ng
biÓu tîng vÒ h×nh häc vµ ®¹i lîng h×nh häc. §ã lµ mét ®iÒu hÕt søc
quan trängcho häc sinh lªn cao. §ång thêi cã thÓ gi¶i quyÕt nh÷ng
bµi to¸n thùc tÕ xung quanh m×nh.
ChÝnh v× vËy viÖc n©ng cao hiÖu qu¶ gi¶ng dËy c¸c yÕu tè h×nh
häc ë bËc tiÓu häc nãi chung vµ líp n¨m nãi riªng lµmét viÖc rÊt
cÇn thiÕt cña mçi gi¸o viªn gi¶ng d¹y trong nhµ trêng ®Ó n©ng cao
hiÖu qu¶ häc tËp cña häc sinh.
2. C¬ së thùc tiÔn
Tong nh÷ng n¨m qua gi¸o viªn khèi n¨m chóng t«i ®· cè g¾ng trong
viÖc thùc hiÖn ®æi míi trong ph¬ng ph¸p häc ®Ó ph¸t huy tèi ®a kh¶
n¨ng t duy, ãc s¸ng t¹o cña häc sinh.
§èi víi m«ng To¸n ë bËc tÓu häc, chóng t«i ®· nhËn thÊy sù ®æi
míi râ rÖt vÒ ph¬ng ph¸p d¹y häc ®Ó ph¸t huy tèi ®a kh¶ n¨ng t duy,
ãc s¸ng t¹o cña häc sinh.
§èi víi m«n To¸n ë bËc tÓu häc, chóng t«i ®· nhËn thÊy cã sù ®æi
míi râ rÖt vÒ ph¬ng ph¸p d¹y trong giê häc ®ã lµ: Häc sinh ®· lµm
viÖc nhiÒu h¬n vµ ®¹t hiÖu qu¶ h¬n. Tuy nhiªn viÖc gi¶ng d¹y c¸c
yÕu tè h×nh häc ®èi víi líp 5 cßn nhiÒu bÊt cËp do ®ã ®ßi hái ngêi
gi¸o viªn ph¶i cã kinh nghiÖm d¹y häc, cã biÖn ph¸p ®æi míi c¶i
tiÕn h×nh thøc d¹y häc nh»m n©ng cao chÊt lîng hiÖu qu¶ gi¶ng d¹y
m«n h×nh häc líp 5 chÝnh v× vËy nªn t«i ®· chän ®Ò tµi n©ng cao
hiÖu qu¶ gi¶ng d¹y h×nh häc líp 5.
II. Môc ®Ých cña viÖc d¹y c¸c YÕu tè h×nh häc
1. Lµm cho häc sinh cã ®îc nh÷ng biÓu tîng chÝnh x¸c vÒ mét sè
h×nh h×nh häc ®¬n gi¶n vµ mét sè ®¹i lîng h×nh häc th«ng dông.
Ngay tõ líp 1 häc sinh ®· ®îc lµm quen víi mét sè h×nh häc thêng
gÆp. Dùa trªn trùc quan mµ c¸c em cã thÓ nhËn biÕt h×nh mét c¸ch
tæng thÓ. Sau ®ã, lªn c¸c líp trªn viÖc nhËn biÕt h×nh sÏ ®îc chÝnh
x¸c ho¸ dÇn dÇn th«ng qua viÖc t×m hiÓu thªm c¸c ®Æc ®iÓm (vÒ c¹nh,
gãc,…) cña m×nh.
§ång thêi ë tiÓu häc còng ®îc häc ®o ®é dµi, ®o diÖn tÝch vµ thÓ
tÝch cña h×nh, ®îc luyÖn tËp íc luîng (nhËn biÕt gÇn ®óng) sè ®o
®o¹n th¼ng, diÖn tÝch, thÓ tÝch mét sè vËt thêng dïng.
ViÖc gióp häc sinh h×nh thµnh nh÷ng biÓu tîng h×nh häc vµ ®¹i
lîng h×nh häc cã tÇm quan träng ®¸ng kÓ v× ®iÒu ®ã gióp c¸c em ®Þnh
híng trong kh«ng gian, g¾n liÒn víi viÖc häc tËp víi cuéc sèng xung
quanh vµ chuÈn bÞ häc m«n h×nh häc ë bËc trung häc c¬ së.
2. RÌn luyÖn mét sè kÜ n¨ng thùc hµnh, ph¸t triÓn mét sè n¨ng
lùc trÝ tuÖ.
Khi häc c¸c yÕu tè h×nh häc, trÎ em ®îc tËp sö dông c¸c dông cô
nh thíc kÎ, ªke, compa ®Ó ®o ®¹c vµ vÏ h×nh chÝnh x¸c theo quy
tr×nh hîp lÝ, ®Ó ph¸t hiÖn vµ kiÓm tra c¸c ®Æc ®iÓm cña h×nh; tËp
sö dông ng«n ng÷ vµ c¸c kÝ hiÖu cÇn thiÕt; tËp ®o ®é dµi, ®o vµ
tÝnh chu vi, diÖn tÝch, thÓ tÝch c¸c h×nh… Nh÷ng kÜ n¨ng nµy ®îc
rÌn luyÖn tõng bíc mét, tõ cÊp thÊp ®Õn cao. VÝ dô, ë líp 1 tËp
dïng thíc kÎ; ë líp 3 tËp dïng ªke; ë líp 4 tËp dïng ªke ®Ó vÏ
chÝnh x¸c h×nh ch÷ nhËt, ®êng th¼ng song song, ë líp 5 tËp dïng
compa ®Ó vÏ ®êng trßn, ®Ó ®o ®Æt ®é dµi ®o¹n th¼ng…
Qua viÖc häc tËp c¸c kiÕn thøc vµ rÌn luyÖn c¸c kÜ n¨ng trªn,
mét sè n¨ng lùc trÝ tuÖ cña häc sinh nh ph©n tÝch, tæng hîp, quan
s¸t, so s¸nh, ®èi chiÕu, dù ®o¸n, trÝ tëng tîng kh«ng gian ®îc ph¸t
triÓn.
3. TÝch luü nh÷ng hiÓu biÕt cÇn thiÕt cho ®êi sèng sinh ho¹t vµ
häc tËp cña häc sinh.
C¸c kiÕn thøc h×nh häc ë tiÓu häc ®îc d¹y th«ng qua c¸c ho¹t
®éng thùc hµnh ®Ó tÝch lòy nh÷ng hiÓu biÕt cÇn thiÕt cho häc sinh.
Song nh÷ng kiÕn thøc kÜ n¨ng h×nh häc ®îc thu lîm nh vËy qua con
®êng thùc nghiÖm l¹i rÊt cÇn thiÕt trong cuéc sèng, rÊt h÷u Ých cho
viÖc häc tËp c¸c tuyÕn kiÕn thøc kh¸c trong m«n To¸n tiÓu häc nh Sè
häc, §o ®¹i lîng, Gi¶i to¸n; còng nh cho viÖc häc tËp c¸c m«n VÏ,
ViÕt tËp, T×m hiÓu tù nhiªn vµ x· héi (§Þa lý), Thñ c«ng.
Ngoµi ra yÕu tè h×nh häc gióp häc sinh ph¸t triÓn ®îc nhiÒu n¨ng
lùc trÝ tuÖ; rÌn luyÖn ®îc nhiÒu ®øc tÝnh vµ phÈm chÊt tè nh: cÈn
thËn, cÇn cï, chu ®¸o, khÐo lÐo, a thÝch sù chÝnh x¸c, lµm viÖc cã
kÕ ho¹ch…Nhê ®ã mµ häc sinh cã thªm nhiÒu tiÒn ®Ó häc c¸c m«n kh¸c
ë tiÓu häc, ®Ó häc tiÕp c¸c gi¸o tr×nh to¸n häc cã hÖ thèng ë bËc
trung häc c¬ së vµ thÝch øng tèt h¬n víi m«i trêng tù nhiªn vµ x·
héi xung quanh.
III. Kh¸ch thÓ ®èi tîng vµ ph¹m vi nghiªn cøu
1. Kh¸ch thÓ
Thùc tr¹ng vµ gi¶i ph¸p cho viÖc n©ng cao hiÖu qu¶ gi¶ng d¹y m«n
h×nh häc líp 5.
2. §èi tîng
Nghiªn cøu qu¸ tr×nh d¹y vµ häc trong c¸c giê d¹y to¸n cã néi
dung h×nh cña líp 5.
3. Ph¹m vi nghiªn cøu
Häc sinh khèi 4, 5 trêng TiÓu häc Trng V¬ng.
4. Thêi gian
· B¾t ®Çu tõ ngµy 15/09/2009
· KÕt thóc ngµy 30/03/2009
IV. Môc tiªu vµ nhiÖm vô nghiªn cøu
1. Môc tiªu
Trªn c¬ së nghiªn cøu lý luËn vµ thùc tr¹ng viÖc d¹y c¸c yÕu tè
h×nh häc ë trêng TiÓu häc Trng V¬ng ®Ó ®Ò ra nh÷ng gi¶i ph¸p hîp lý
nh»m n©ng cao chÊt lîng d¹y vµ häc m«n h×nh häc líp 5.
2. NhiÖm vô
Nghiªn cøu lý luËn cña viÖc n©ng cao hiÖu qu¶ gi¶ng d¹y m«n h×nh
häc líp 5 ë trêng trong c¸c giê to¸n cã néi dung h×nh ®¹t ®îc kÕt
qu¶ cao nh thÕ nµo?
· §Ò ra nh÷ng gi¶i ph¸p ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶ chÊt lîng gi¶ng d¹y
m«n h×nh häc líp 5 theo ®æi míi ph¬ng ph¸p d¹y häc tõ ®ã ®a ra
nh÷ng kiÕn nghÞ cô thÓ nh»m gióp viÖc gi¶ng d¹y ®¹t kÕt qu¶.
PHÇn II. Néi dung chuyªn ®Ò
I. Néi dung ch¬ng tr×nh s¸ch gi¸o khoa tiÓu häc vÒ d¹y c¸c yÕu
tè h×nh häc.
Néi dung c¸c yÕu tè h×nh häc ë tiÓu häc ®îc x©y dùng theo nguyªn
t¾c ®ång t©m. Tøc lµ c¸c yÕu tè h×nh häc ®îc lÆp ®i lÆp l¹i vµi lÇn
trong ch¬ng tr×nh, lÇn sau cñng cè vµ ph¸t triÓn kiÕn thøc ®· häc
cña lÇn tríc.
§èi víi líp 1:
M«n to¸n líp 1 gåm 4 ch¬ng, d¹y trong 35 tuÇn. Trong ®ã to¸n vÒ
c¸c yÕu tè h×nh häc gåm 9 tiÕt, c¸c tiÕt nµy ®îc r¶i ra vµ s¾p xÕp
xen kÏ víi c¸c yÕu tè ®¹i sè, ®o ®¹i lîng vµ gi¶i to¸n.
a. Néi dung c¸c yÕu tè h×nh häc líp 1 gåm:
· H×nh vu«ng, h×nh trßn.
· H×nh tam gi¸c.
· §iÓm, ®o¹n th¼ng.
· Thùc hµnh ®o ®é dµi.
· VÏ ®o¹n th¼ng cã ®é dµi cho tríc.
· §iÓm ë trong, ®iÓm ë ngoµi 1 h×nh.
b. Møc ®é yªu cÇu.
- Gióp häc sinh cã biÓu tîng vÒ ®iÓm, ®o¹n th¼ng, h×nh trßn,
h×nh vu«ng vµ h×nh tam gi¸c ë møc ®é nhËn biÐt ®îc ®iÓm, ®o¹n
th¼ng, h×nh trßn, h×nh vu«ng qua c¸c h×nh vÏ vµ mÉu h×nh.
- BiÕt c¾t, ghÐp h×nh tam gi¸c, h×nh vu«ng vµ biÕt vÏ ®o¹n th¼ng
b»ng thíc kÎ.
- Gióp c¸c em cã biÓu tîng vÒ ®é dµi vµ ®¬n vÞ ®é dµi
“xentimet”. BiÕt kÝ hiÖu “cm”, nhËn biÕt ®îc ®é dµi 1 cm trªn thíc
cã v¹ch cm. BiÕt dïng thíc ®Ó ®o, biÕt íc lîng ®é dµi, biÕt céng
trõ c¸c sè ®o ®o¹n th¼ng.
§èi víi líp 2:
Ch¬ng tr×nh to¸n líp 2 gåm 7 ch¬ng, dËy trong 35 tuÇn. Trong ®ã
To¸n vÒ c¸c yÕu tè h×nh häc gåm 14 tiÕt vµ còng ®îc r¶i ra xen kÏ
cïng víi viÖc dËy c¸c yÕu tè ®¹i sè.
a. Néi dung c¸c yÕu tè h×nh häc líp 2 gåm:
· H×nh ch÷ nhËt, h×nh tø gi¸c.
· §êng gÊp khóc, ®é dµi ®êng gÊp khóc.
· Chu vi h×nh tam gi¸c, chu vi h×nh ch÷ nhËt.
· §¬n vÞ ®o ®é dµi: dm, m, km, mm.
b. Møc ®é yªu cÇu.
· NhËn biÕt ®îc h×nh ch÷ nhËt.
· BiÕt ®Õm sè h×nh ch÷ nhËt vµ h×nh tø gi¸c trong mét h×nh vÏ
cho tríc.
· BiÕt nèi c¸c ®iÓm cho tríc ®Ó cã h×nh ch÷ nhËt, h×nh tø
gi¸c.
· BiÕt ®o vµ tÝnh ®é dµi ®êng gÊp khóc.
· BiÕt c¸ch tÝnh chu vi h×nh ch÷ nhËt, h×nh tø gi¸c b»ng céng
tæng ®é dµi c¸c c¹nh.
§èi víi líp 3:
Ch¬ng tr×nh To¸n líp 3 gåm 175 tiÕt, dËy trong 35 tuÇn. Trong
®ã, c¸c bµi to¸n vÒ yÕu tè h×nh häc ®îc d¹y trong 24 tiÕt, vµ c¸c
tiÕt ®ã còng ®îc gi¶i ra s¾p xÕp xen kÏ víi viÖc dËy c¸c yÕu tè ®¹i
sè, ®o ®¹i lîng vµ gi¶i to¸n.
a) Néi dung c¸c yÕu tè h×nh häc líp 3 gåm:
· Dïng ch÷ ghi h×nh.
· §Ønh, c¹nh, gãc cña mét h×nh.
· Sö dông eke.
· Gi¶i bµi to¸n vÒ ph©n tÝch, tæng hîp h×nh.
· VÏ h×nh, c¾t, ghÐp, gÊp, xÕp h×nh.
· TÝnh chu vi, diÖn tÝch, cña h×nh ch÷ nhËt, h×nh vu«ng.
· C¸c sè ®o ®é dµi: km, mm, hm, b¼ng ®¬n vÞ ®o ®é dµi.
b) Møc ®é yªu cÇu.
· NhËn biÕt ®îc c¸c yÕu tè: §Ønh, c¹nh, gãc cña mét h×nh, vµ x¸c
®Þnh ®îc chóng trong nh÷ng trêng hîp cô thÓ.
· BiÕt dïng ch÷ ®Ó ®Æt teen cho c¸c ®Ønh cña h×nh tam gi¸c, h×nh
tø gi¸c.
· BiÕt gäi tªn h×nh theo c¸c ®Ønh ( VÝ dô: §o¹n th¼ng AB, tam
gi¸c ABC, h×nh ch÷ nhËt ABCD:.
· NhËn d¹ng ®îc gãc vu«ng, gèc kh«ng vu«ng, biÕt dïng eke ®Ó
kiÓm tra l¹i gãc. NhËn d¹ng vµ ph©n biÖt ®îc tam gi¸c cã gãc vu«ng,
h×nh ch÷ nhËt víi h×nh tø gi¸c. BiÕt vÏ h×nh.
· N¾m ®îc ®¬n vÞ ®o ®é dµi: km, mm vµ biÕt ®æi c¸c ®¬n vÞ ®o ®é
dµi. §¬n vÞ ®o diÖn tÝch: cm2.
· BiÕt gi¶i to¸n cã liªn quan ®Õn sè ®o ®é dµi.
· BiÕt tÝnh chu vi, diÖn tÝch cña h×nh ch÷ nhËt vµ h×nh vu«ng
theo c«ng thøc chung.
§èi víi líp 4
Ch¬ng tr×nh m«n to¸n 4 gåm 165 tiÕt d¹y trong 35 tuÇn, trong ®ã
c¸c bµi to¸n vÒ yÕu tè h×nh häc ®îc d¹y trong 24 tiÕt.
a) Néi dung c¸c yÕu tè h×nh häc gåm:
· §o¹n th¼ng; §êng th¼ng; Tia; §êng th¼ng song song; §êng th¼ng
vu«ng gãc.
· Gãc vu«ng, gãc nhän, gãc tï, gãc bÑt.
· H×nh ch÷ nhËt; H×nh vu«ng; H×nh b×nh hµnh; H×nh thoi.
· Sö dông eke vµ thíc vÏ ®êng th¼ng song song, ®êng th¼ng vu«ng
gãc.
· TÝnh chu vi, tÝnh diÖn tÝch h×nh vu«ng, h×nh ch÷ nhËt.
· C¸c ®¬n vÞ ®o ®é dµi: dam, hm, b¶ng ®¬n vÞ ®o ®é dµi.
· §¬n vÞ ®o diÖn tÝch: m2,dcm2, cm2, mm2.
· TØ lÖ xÝch, vÏ thu nhá ®o¹n th¼ng trªn giÊy, gièng vµ ®o ®o¹n
th¼ng trªn mÆt ®Êt.
b) Møc ®é yªu cÇu.
· N¾m ®îc kiÕn thøc c¬ b¶n vÒ ®o¹n th¼ng, ®êng th¼ng, tia.
· N¾m ®îc c¸c gãc vµ mçi gãc cã mét ®Ønh hai c¹nh.
· N¾m ®îc ®Æc ®iÓm h×nhvu«ng. H×nh ch÷ nhËt, h×nh b×nh hµnh,
h×nh thoi.
· BiÕt vÏ ®êng th¼ng song song vµ ®êng th¼ng v«ng gãc.
· N¾m ®îc tªn c¸c ®¬n vÞ ®o ®é dµi, ®¬n vÞ ®o diÖn tÝch vµ biÕt
chuyÓn ®æi c¸c ®¬n vÞ ®ã dùa trªn mèi quan hÖ.
· BiÕt c¸ch tÝnh chu vi, c¸ch tÝnh diÖn tÝch h×nh ch÷ nhËt, h×nh
vu«ng, h×nh b×nh hµnh, h×nh thoi theo c«ng thøc chung.
· BiÕt tÝnh kho¶ng c¸ch thùc tÕ, kho¶ng c¸ch thu nhá trªn
giÊy.
· BiÕt ¸p dông c«ng thøc ®Ó gi¶i nh÷ng bµi to¸n cã néi dung h×nh
häc.
§èi víi líp 5:
Ch¬ng tr×nh to¸n 5 ®îc d¹y trong 35 tuÇn 165 tiÕt. Trong ®ã c¸c
bµi to¸n vÒ yÕu tè h×nh häc d¹y tËp chung trong mét ch¬ng tr×nh gåm
29 tiÕt.
a) Néi dung c¸c yÕu tè h×nh häc gåm:
· H×nh tam gi¸c; H×nh thang; H×nh trßn.
· TÝnh diÖn tÝch h×nh tam gi¸c; TÝnh diÖn tÝch h×nh thang; TÝnh
chu vi, diÖn tÝch h×nh trßn.
· H×nh hép ch÷ nhËt; H×nh lËp ph¬ng; H×nh trô; H×nh cÇu.
· TÝnh diÖn tÝch xung quanh; TÝnh diÖn tÝch toµn phÇn, tÝnh thÓ
tÝch cña h×nh hép ch÷ nhËt, h×nh lËp ph¬ng, h×nh trô, h×nh cÇu.
· §¬n vÞ ®o thÓ tÝch: cm3, dm3, m3. B¶ng ®¬n vÞ ®o thÓ tÝch.
· C¸ch tÝnh thÓ tÝch h×nh hép.
b) Møc ®é yªu cÇu.
· H×nh tam gi¸c: NhËn d¹ng, vÏ ®îc h×nh b»ng thíc vµ eke c¸c
lo¹i tam gi¸c, chiÒu cao tam gi¸c øng víi ®¸y cho tríc. N¾m ®îc
c«ng thøc tÝnh diÖn tÝch h×nh tam gi¸c. BiÕt tÝnh chiÒu cao vµ c¹nh
®¸y h×nh tam gi¸c theo c«ng thøc ngîc.
· H×nh thang: NhËn d¹ng vµ vÏ ®îc h×nh thang. BiÕt vÏ ®êng cao
h×nh thang, n¾m vµ nhí c«ng thøc tÝnh diÖn tÝch h×nh thang, ®ång
thêi biÕt vËn dông c«ng thøc ®Ó gi¶i to¸n, biÕt vËn dông c¸c c«ng
thøc ngîc.
· H×nh trßn:
+ NhËn d¹ng vµ vÏ ®îc h×nh trßn. N¾m ®îc c¸c yÕu tè trong h×nh
trßn…
+ BiÕt tÝnh chu vi vµ diÖn tÝch h×n trßn theo c«ng thøc tæng
qu¸t.
- H×nh hép ch÷ nhËt; H×nh lËp ph¬ng; H×nh trô; H×nh cÇu:
BiÕt nhËn d¹ng c¸c h×nh vµ vÏ ®îc h×nh. N¾m ®îc quy t¾c, c«ng
thøc tæng qu¸t, c¸ch tÝnh diÖn tÝch xung quanh, diÖn tÝch toµn phÇn
vµ thÓ tÝch. BiÕt gi¶i c¸c bµi tËp cã néi dung h×nh häc.
Nh vËy, c¸c yÕu tè h×nh häc ë líp 1, 2, 3, 4 ®îc r¶i ra vµ s¾p
xÕp xen kÏ víi c¸c kiÕn thøc sè häc, yÕu tè ®¹i sè, ®o ®¹i lîng vµ
gi¶i to¸n nh»m t¹o ra mèi liªn hÖ h÷u c¬ vµ sù hé trî chÆt chÏ gi÷a
c¸c tuyÕn kiÕn thøc víi nhau. Song ë líp 5 lµ líp duy nhÊt c¸c yÕu
tè h×nh häc ®îc d¹y tËp trung trong mét ch¬ng, sè tiÕt d¹y nhiÒu
h¬n, kiÕn thøc kÜ n¨ng ®ãi hái cao h¬n so víi c¸c líp díi.
II. VÞ trÝ, vai trß vÒ c¸c yÕu tè h×nh häc líp 5:
D¹y c¸c yÕu tè h×nh häc ch¬ng tr×nh to¸n 5 nã gi÷ mét vÞ trÝ rÊt
quan träng trong viÖc:
· Gãp phÇn vµo viÖc cñng cè kiÕn thøc, kÜ n¨ng vÒ c¸c yÕu tè
h×nh häc mµ c¸c em ®· häc tõ c¸c líp díi.
· Më réng, ph¸t triÓn vµ c¾t ghÐp h×nh. VÏ h×nh khèi trong kh«ng
gian, ph¸t triÓn trÝ tëng tîng trong h×nh häc kh«ng gian. C¸ch lËp
luËn suy diÔn logic. BiÕt c¸ch gi¶i c¸c bµi to¸n vÒ yÕu tè h×nh
häc. Gióp c¸c em tÝch luü ®îc nh÷ng hiÓu biÕt cÇn thiÕt cho ®êi
sèng sinh ho¹t vµ häc tËp. T¹o tiÒn ®Ò cho viªc häc tiÕp lªn bËc
phæ th«ng trung häc s¬ së.
III. Nh÷ng yªu cÇu khi gi¶ng d¹y c¸c yÕu tè h×nh häc:
· Häc sinh ph¶i tham gia vµ ho¹t ®éng mét c¸ch tÝch cùc, tù
nhiªn vµ tù tin. Trong giê häc c¸c em ph¶i biÕt quan s¸t, so s¸nh
vµ tù ph¸t hiÖn, tù t×m tßi ®Ó chiÕm lÜnh kiÕn thøc vµ vËn dông vµo
gi¶i to¸n.
· Gi¸o viªn ph¶i chuÈn bÞ chu ®¸o ®å dïng trùc quan. Lªn kÕ
ho¹ch tæ chøc, híng dÉn häc sinh tËp trung mét c¸ch nhÑ nhµng. Sö
dông triÖt ®Ó ®å dïng trùc quan gióp cho viÖc ph¸t triÓn n¨ng lùc
c¸ nh©n cña häc sinh.
· Gi¸o viªn t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó häc sinh høng thó häc tËp.
IV. C¸c ph¬ng ph¸p gi¶ng d¹y vÒ nh÷ng bµi to¸n cã yÕu tè h×nh
häc ë tiÓu häc:
+ Ph¬ng ph¸p trùc quan
+ Ph¬ng ph¸p kÕt hîp chÆt chÏ gi÷a c¸i cô thÓ víi c¸i trõu
tîng.
+ Ph¬ng ph¸p kÕt hîp chÆt chÏ gi÷a ph¬ng ph¸p quy n¹p vµ ph¬ng
ph¸p suy diÔn.
+ Ph¬ng ph¸p thùc hµnh luyÖn tËp.
· Ph¬ng ph¸p trùc quan: (ph¬ng ph¸p h×nh häc trùc quan)
ë tiÓu häc c¸c chØ tiÕp thu kiÕn thøc h×nh häc dùa trªn nh÷ng
h×nh ¶nh quan s¸t trùc tiÕp, dùa trªn c¸c ho¹t ®éng thùc hµnh nh:
§o ®¹c, t«, vÏ, c¾t, ghÐp, gÊp xÕp h×nh.
Ch¼ng h¹n ®Ó ®i ®Õn qui t¾c tÝnh diÖn tÝch h×nh thang ë líp 5
(tiÕt 90) gi¸o viªn chØ cÇn d¹y nh sau:
Gi¸o viªn cã h×nh thang ABCD – häc sinh quan s¸t.
3
5
3
5
4
1
10
3
B»ng c¸ch c¾t ghÐp h×nh ®Ó híng dÉn häc sinh t×m ra quy t¾c
chung.
a) LÊy ®iÓm chÝnh gi÷a M cña c¹nh CD h×nh thang ABCD. Nèi AM råi
c¾t h×nh thang ABCD theo ®êng AM ®îc tam gi¸c ADM.
b) GhÐp tam gi¸c ADM vµo vÞ trÝ ECM ta ®îc tam gi¸c ABE.
V× diÖn tÝch ABCD b»ng diÖn tÝch cña ABE vµ b»ng
(BE x h) : 2 = (BC + CE ) x
2
1
= (BC + AD) x
2
1
V× CE = AD nªn ta cã c«ng thøc diÖn tÝch h×nh thang = (a + b)
x
2
1
Nh vËy ®èi víi häc sinh tiÓu häc kh«ng cÇn ph¶i chøng minh chÆt
chÏ b»ng suy diÔn logic mµ chØ cÇn dùa vµo quan s¸t ®Ó rót ra kÕt
luËn.
· Ph¬ng ph¸p kÕt hîp chÆt chÏ gi÷a c¸i cô thÓ vµ c¸i trõu
tîng:
V× h×nh häc ë tiÓu häc lµ h×nh häc trùc quan, nªn ph¬ng ph¸p c¬
b¶n ®Ó d¹y lµ kÕt hîp chÆt chÏ gi÷a c¸i cô thÓ vµ c¸i trõu tîng
theo con ®êng tõ trùc quan sinh ®éng ®Õn t duy trõu tîng. T duy
trõu tîng ®Õn thùc tiÔn. ë ®©y häc sinh tiÕp thu vµ vËn dông c¸c
kiÕn thøc h×nh häc theo qu¸ tr×nh ho¹t ®éng víi nh÷ng vËt thÓ hoÆc
víi m« h×nh hay s¬ ®å h×nh vÏ. Vµ ¸p dông nh÷ng ®iÒu kh¸i qu¸t ®·
lÜnh héi ®îc vµo nh÷ng trêng hîp cô thÓ.
· Ch¼ng h¹n khi d¹y vÒ h×nh vu«ng ë líp 1, gi¸o viªn cã thÓ lµm
nh sau:
Giíi thiÖu h×nh vu«ng: gi¸o viªn gi¬ lÇn lît tõng tÊm b×a h×nh
vu«ng cho häc sinh xem. Mçi lÇn ®Òu gi¬ mét h×nh vu«ng, víi mµu
s¾c, kÝch thíc vµ cã vÞ trÝ kh¸c nhau vµ nãi: §©y lµ h×nh vu«ng
-> häc sinh nh¾c l¹i.
· Häc sinh lÊy trong hép ®å dïng tÊt c¶ h×nh vu«ng ®Æt lªn mÆt
bµn -> häc sinh lÇn lît h×nh vu«ng vµ nãi.
· Häc sinh xem c¸c ®å vËt cã h×nh vu«ng -> nªu tªn c¸c ®å vËt
®ã.
+ Dïng bót ch× mµu t« c¸c h×nh vu«ng trong s¸ch gi¸o khoa.
- Nªu tªn c¸c vËt cã h×nh vu«ng ë trong líp, ë nhµ (viªn g¹ch
b«ng).
· Ph¬ng ph¸p kÕt hîp gi÷a ph¬ng ph¸p quy n¹p vµ ph¬ng ph¸p suy
diÔn trong d¹y häc c¸c yÕu tè h×nh häc.
Ta ®· biÕt:
· Ph¬ng ph¸p quy n¹p lµ ph¬ng ph¸p suy luËn ®i tõ c¸i riªng ®Õn
c¸i chung, tõ nh÷ng trêng hîp cô thÓ ®Ó rót ra kÕt luËn tæng
qu¸t.
· Ph¬ng ph¸p suy diÔn lµ phu¬ng ph¸p suy luËn ®i tõ c¸i chugn
®Õn c¸i riªng, tõ quy t¾c tæng qu¸t ¸p dông vµo tõng trêng hîp cô
thÓ.
· Trong gi¶ng d¹y c¸c yÕu tè h×nh häc gi¸o viªn thêng dïng ph¬ng
ph¸p quy n¹p ®Ó d¹y häc sinh c¸c kiÕn thøc míi, sau ®ã dïng ph¬ng
ph¸p suy diÔn ®Ó híng dÉn häc sinh luyÖn tËp, ¸p dông c¸c kiÕn thøc
vµ quy t¾c míi Êy vµo gi¶i nh÷ng bµi tËp cô thÓ.
Ch¼ng h¹n ®Ó d¹y häc sinh líp 5 vÒ c¸ch tÝnh thÓ tÝch h×nh hép
ch÷ nhËt gi¸o viªn cã thÓ lµm nh sau:
a) D¹y bµi míi dïng ph¬ng ph¸p quy n¹p:
Gi¸o viªn dùa vµo mét vµi vÝ dô cô thÓ ®Ó gióp häc sinh nhËn rót
ra kÕt luËn chung.
VÝ dô: Cho h×nh hép ch÷ nhËt cã chiÒu dµi 4cm, chiÒu réng 3cm vµ
chiÒu cao 2m.
Ta chia h×nh hép ch÷ nhËt nµy thµnh c¸c h×nh lËp ph¬ng 1cm3, ë
h×nh nµy sÏ cã 2 líp h×nh lËp ph¬ng mçi líp gåm cã : 4 x 3 = 12
h×nh lËp ph¬ng 1cm3 vËy muèn t×m sè h×nh lËp ph¬ng ta chØ cÇn tÝnh
4 x 3 x 2 = 24 h×nh lËp ph¬ng 1cm3 hay thÓ tÝch c¶u h×nh lËp ph¬ng
nµy lµ: 4 x 3 x 2 = 24 (cm3).
Gi¸o viªn cho häc sinh nhËn thÊy 4 -> sè ®o chiÒu dµi 3 lµ sè
®o chiÒu réng, 2 lµ chiÒu cao. T¬ng tù tÝnh thÓ tÝch h×nh hép ch÷
nhËt cã chiÒu dµi 5dm, chiÒu réng 3 dm, chiÒu cao 2 dm -> V = 5
x 3 x 2 = 3dm3.
b) LuyÖn tËp ¸p dông ( dïng ph¬ng ph¸p suy diÔn)
Gi¸o viªn cho häc sinh vËn dông quy t¾c chung võa häc vµo c¸c
trêng hîp riªng ®Ó gi¶i bµi to¸n cô thÓ.
VÝ dô: TÝnh thÓ tÝch h×nh hép ch÷ nhËt cã.
· ChiÒu dµi: 18 cm
· ChiÒu réng: 12cm
· ChiÒu cao: 7cm
Mét c¸i bÓ cã chiÒu dµi = 4cm, chiÒu réng = 2cm, chiÒu cao
1,5cm. Hái nÕu chøa ®Çy níc th× sÏ ®îc bao nhiªu khèi níc.
+ TÝnh thÓ tÝch phßng häc cã dµi: 8m, réng 6m, cao 3,5m.
· Ph¬ng ph¸p thùc hµnh luyÖn tËp trong d¹y c¸c yÕu tè h×nh
häc:
Ph¬ng ph¸p thùc hµnh luyÖn tËp lµ ph¬ng ph¸p lµ ph¬ng ph¸p d¹y
häc liªn quan ®Õn ho¹t ®éng thùc hµnh, luyÖn tËp ®Ó cñng cè kiÕn
thøc c¬ míi hoÆc rÌn luyÖn kü n¨ng lµm bµi tËp, thùc hµnh.
· Dïng ph¬ng ph¸p nµy ®Ó d¹y vµ kiÕn thøc míi. Ch¼ng h¹n khi d¹y
vÒ tÝnh diÖn tÝch h×nh tam gi¸c. Gi¸o viªn yªu cÇu mçi häc sinh
chuÈn bÞ 2 h×nh tam gi¸c b»ng nhau. Häc sinh thùc hµnh c¾t ®«i mét
h×nh tam gi¸c thµnh 2 tam gi¸c theo ®êng cao sau ghÐp víi h×n tam
gi¸c cßn l¹i ®Ó ®îc mét h×nh ch÷ nhËt.
Sau ®ã so s¸nh diÖn tÝch h×nh tam gi¸c víi diÖn tÝch h×nh ch÷
nhËt -> diÖn tÝch h×nh ch÷ nhËt b»ng 2 lÇn diÖn tÝch h×nh tam
gi¸c.
Mµ tÝnh diÖn tÝch h×nh ch÷ nhËt b»ng chiÒu dµi x chiÒu réng
-> diÖn tÝch h×nh tam gi¸c (chiÒu réng x chiÒu dµi : 2) mµ:
chiÒu dµi h×nh ch÷ nhËt = c¹nh ®¸y h×nh tam gi¸c, chiÒu réng h×nh
ch÷ nhËt = chiÒu cao h×nh tam gi¸c -> diÖn tÝch h×nh tam gi¸c =
(®¸y x chiÒu cao) : 2.
VËy b»ng ph¬ng ph¸p thùc hµnh c¾t ghÐp h×nh häc sinh ®· rót ra
®îc kÕt luËn chung cho viÖc tÝnh diÖn tÝch h×nh tam gi¸c.
Trong c¸c tiÕt luyÖn tËp vÒ h×nh häc häc Ýnh ®îc thùc hµnh luyÖn
tËp gi¶i c¸c lo¹i bµi tËp d¹ng dÔ ®Õn khã, tõ ®¬n gi¶n ®Õn phøc t¹p
®Ó cñng cè kiÕn thøc míi rÌn kü n¨ng. Nh vËy, khi gi¶ng d¹y c¸c yÕu
tè h×nh häc trong mét tiÕt d¹y gi¸o viªn ph¶i biÕt kÕt hîp khÐo lÐo
c¸c biÖn ph¸p trªn, t¹o kh«ng khÝ líp häc tho¶i m¸i nhÑ nhµng.
Ngoµi c¸c biÖn ph¸p trªn, khi d¹y vÒ c¸c yÕu tè h×nh häc, gi¸o
viªn cÇn kÕt hîp chÆt chÏ víi c¸c tuyÕn kiÕn thøc kh¸c nh ®o ®¹i sè
gi¶i to¸n, dÆt biÖt lµ hç trî cho viÖc gi¶ng d¹y sè hä
§ång thêi ngêi gi¸o viªn ph¶i coi träng viÖc rÌn luyÖn kü n¨ng
sö dông c¸c dông cô h×nh häc.
Thêng xuyªn «ng tËp cñng cè vµ hÖ thèng c¸c kiÕn thøc vµ kü n¨ng
h×nh häc. §¶m b¶o cÇn ®èi tÝnh khoa häc vµ võa søc trong gi¶ng d¹y
c¸c yÕu tè h×nh häc.
V. Quy tr×nh mét tiÕt d¹y vÒ c¸c yÕu tè h×nh häc:
Gi¶ng d¹y c¸c yÕu tè h×nh häc lµ mét trong nh÷ng con ®êng h×nh
thµnh vµ ph¸t triÓn tr×nh ®én t duy cña häc sinh (®ã lµ: quan s¸t,
thùc hµnh, ph¸t triÓn vµ tù gi¶i quyÕt vÊn ®Ò, tù nhËn xÐt so s¸nh,
ph©n tÝch, tæng hîp vµ rót ra quy t¾c chung).
Quy tr×nh mét tiÕt d¹y c¸c yÕu tè h×nh häc nã còng nh quy tr×nh
mét tiÕt d¹y to¸n chung.
H§1: KiÓm tra bµi cò ( 3 – 5’)
H§2: D¹y bµi míi (13 – 15’)
Bíc 1: Giíi thiÖu bµi ( 1 – 2’)
Bíc 2: T×m hiÓu bµi ( 10 – 12’)
T×m hiÓu néi dung bµi
a) Cho häc sinh quan s¸t – thùc hµnh
b) NhËn xÐt, so s¸nh – rót ra kÕt luËn
H§3: Thùc hµnh luyÖn tËp ( 15 – 17’)
H§4: Cñng cè dÆn dß ( 3 – 5’)
VI. Ph¬ng ph¸p d¹y mét sè d¹ng to¸n vÒ c¸c yÕu tè h×nh häc líp
5:
1. D¹y vÒ h×nh häc ph¼ng:
a) C¸c yÕu tè h×nh häc gåm
+ H×nh tam gi¸c: C¸c lo¹i tam gi¸c, chiÒu cao, ®¸y, diÖn tÝch
h×nh tam gi¸c.
+ H×nh thang: H×nh thang, h×nh thang vu«ng, ®¸y lín, ®¸y bÐ,
c¹nh bªn, chiÒu cao cña h×nh thang, diÖn tÝch h×nh thang.
+ H×nh trßn: §êng trßn, t©m, b¸n kÝnh, chu vi, diÖn tÝch.
VÝ dô 1:
Gi¶ng d¹y vÒ h×nh trßn:
· ë líp 1: Häc sinh ®· ®îc lµm quen víi h×nh trßn b»ng c¸ch quan
s¸t c¸c ®å vËt, mÉu vËt…cã d¹ng h×nh trßn. Lªn líp 5 häc sinh ®îc
biÕt thªm vÒ c¸c yÕu tè cña h×nh trßn. Khi d¹y gi¸o viªn cã thÓ
tiÕn hµnh nh sau:
b) Giíi thiÖu h×nh trßn vµ c¸ch vÏ ®êng trßn.
· Gi¸o viªn gäi cho häc sinh nªu c¸c vÝ dô vÒ h×nh trßn (mÆt
trêi)
· Gi¸o viªn giíi thiªu compa, c¸ch sö dông.
§Ó vÏ ®îc h×nh trßn ta ph¶i dïng compa, c¸c compa gåm cã…
· Gi¸o viªn giíi thiÖu c¸ch vÏ h×nh trßn.
· Häc sinh thùc hµnh vÏ h×nh trßn cã b¸n kÝnh 2cm vµo giÊy.
· Gi¸o viªn giíi thiÖu h×nh trßn (dïng tay chØ quÐt lªn bÒ mÆt
h×nh trßn) ®Êy lµ h×nh trßn, dïng phÊn t« ®Ëm ®êng bao quanh h×nh
trßn -> ®ã lµ ®êng trßn
· Gi¸o viªn yªu cÇu häc sinh dïng bót ch× t« ®Ëm ®êng trßn ->
Häc sinh nh¾c l¹i.
· Giíi thiÖu c¸c yÕu tè cña ®êng trßn (h×nh trßn)
· Gi¸o viªn nªu: ®iÓm O -> t©m cña ®êng trßn.
· Gi¸o viªn yªu cÇu häc sinh nèi t©m víi mét ®iÓm tuú ý trªn
®êng trßn.
· Gi¸o viªn thùc hµnh lµm -> ®êng võa nèi ®îc -> b¸n
kÝnh.
· Yªu cÇu häc sinh vÏ c¸c ®o¹n OA, OB, OC -> ®Òu lµ b¸n
kÝnh.
· Yªu cÇu häc sinh dïng compa ím thö lªn c¸c ®o¹n OA, OB, OC, OD
råi nªu nhËn xÐt c¸c b¸n kÝnh trong ®êng trßn th× b»ng nhau ->
cho vµi em nªu.
· Gi¸o viªn vÏ mét ®o¹n th¼ng ®i qua t©m vµ nèi hai ®iÓm trªn
®êng trßn
-> ®êng kÝnh -> häc sinh so s¸nh gi÷a ®êng kÝnh vµ b¸n
kÝnh.
- Gi¸o viªn gäi vµi em nªu c¸c yÕu tè trong h×nh trßn.
· LuyÖn tËp: Häc sinh vÏ ®êng trßn b»ng compa theo b¸n kÝnh cho
tríc vµ ®êng kÝnh.
· Nh vËy khi d¹y bµi nµy gi¸o viªn cÇn cho häc sinh ph©n biÖt
®îc h×nh trßn vµ ®êng trßn.
· H×nh trßn lµ phÇn ( mÆt ph¼ng) n»m trong ®êng cong khÐp
kÝn.
· §êng trßn lµ ®êng cong khÐp kÝn bao quanh h×nh trßn (do ®Çu
compa vÏ lªn).
· ChØ nãi diÖn tÝch h×nh trßn chø kh«ng nãi lµ diÖn tÝch h×nh
®êng trßn.
c) Gi¶ng d¹y vÒ tÝnh diÖn tÝch h×nh thang.
T¬ng tù bµi tÝnh diÖntÝch h×nh tam gi¸c, quy t¾c tÝnh diÖn tÝch
h×nh thang còng ?
Ch¬ng tr×nh cßn ph¸t triÓn mét sè biÓu tîng (§· ®îc minh ho¹ ë
ph¬ng ph¸p trùc quan).
2. D¹y vÒ ph¬ng ph¸p trùc quan
ë líp 5 ngoµi nhiÖm vô bæ sung vµ ph¸t triÓn nh÷ng biÓu tîng
h×nh häc ph¼ng. Ch¬ng tr×nh cßn ph¸t triÓn mét sè biÓu tîng h×nh
häc kh«ng gian cho häc sinh. C¸c em cßn ®îc giíi thiÖu ®Çy ®ñ c¸c
yÕu tè ®Æc ®iÓm cña h×nh hép ch÷ nhËt, h×nh lËp ph¬ng, h×nh trô,
h×nh cÇu. S¬ bé c¸ch vÏ, c¸ch tÝnh diÖn tÝch xung quanh vµ diÖn
tÝch toµn phÇn vµ thÓ tÝch cña h×nh ®ã.
a) Giíi thiÖu h×nh hép ch÷ nhËt
· Gi¸o viªn cho häc sinh quan s¸t h×nh hép ch÷ nhËt b»ng
nhùa.
· Häc sinh mçi em mét bao diªm -> cã d¹ng h×nh hép ch÷
nhËt.
· Häc sinh quan s¸t nhËn xÐt: H×nh hép ch÷ nhËt cã bao nhiªu
mÆt? C¸c mÆt cã d¹ng h×nh g×? ®Ønh, c¹nh -> häc sinh nªu ®Æc
®iÓm cña h×nh hép ch÷ nhËt.
b)H×nh hép lËp ph¬ng.
Tõ h×nh hép ch÷ nhËt -> häc sinh quan s¸t h×nh lËp ph¬ng vµ
häc sinh cïng rót ra ®Æc ®iÓm cña h×nh hép lËp ph¬ng vµ ®Æc ®iÓm
c¸c mÆt, c¹nh, ®Ønh…
c) H×nh trô
Gi¸o viªn giíi thiÖu th«ng qua c¸c vÝ dô cô thÓ nh hép s÷a,
thïng ®ùng níc… kÌm theo quan s¸t m« h×nh vµ häc sinh nhËn thÊy
h×nh trô cã 2 ®¸y lµ h×nh trßn b»ng nhau, chiÒu cao b»ng ®o¹n th¼ng
nèi hai t©m cña 2 h×nh trßn ®¸y.
d) H×nh cÇu
Gi¸o viªn giíi thiÖu th«ng qua vÝ dô cô thÓ nh qu¶ bãng bµn, hßn
bi, qu¶ ®Þa cÇu…kÌm theo m« h×nh ( quan s¸t).
Nh vËy khi giíi thiÖu 4 h×n trªn, gi¸o viªn cÇn tËn dông c¸c ®å
vËt xung quanh nh hép phÊn, bao diªm, viªn g¹ch, lon s÷a, qu¶ bãng
nhùa… cïng víi c¸c m« h×nh b»ng gç, nhùa ®Ó gióp häc sinh h×nh
thµnh biÓu tîng cô thÓ, biÓu tîng kh¸i qu¸t, kh¸i niÖm s¬ bé vÒ 4
lo¹i h×nh trªn.
KÕt hîp chÆt chÏ víi m«n kÜ thuËt, cho häc sinh vÏ khèi hép,
khèi trô, h×nh cÇu.
e. Gi¶ng d¹y quy t¾c tÝnh diÖn tÝch xung quanh, diÖn tich toµn
phÇn, thÓ tÝch
· Quy t¾c chung ®Ó tÝnh diÖn tÝch xung quanh cña c¶ 4 lo¹i h×nh
(h×nh hép ch÷ nhËt, h×nh lËp ph¬ng, h×nh trô, h×nh cÇu lµ:
DiÖn tÝch xung quanh = chu vi ®¸y x chiÒu cao.
§Ó ®i ®Õn quy t¾c nµy gi¸o viªn cho häc sinh khai triÓn h×nh hép
ch÷ nhËt (h×nh lËp ph¬ng, h×nh trô) råi gîi ý häc sinh: diÖn tÝch
xung quanh mçi h×nh ®Òu b»ng diÖn tÝch cña h×nh ch÷ nhËt cã chiÒu
dµi lµ chu vi ®¸y vµ chiÒu réng b»ng chiÒu cao cña h×nh (minh ho¹
trªn m« h×nh).
ë ®©y häc sinh tÝnh chu vi ®¸y theo c«ng thøc tÝn chu vi h×nh
ch÷ nhËt (h×nh vu«ng, h×nh trßn).
§èi víi h×nh lËp ph¬ng cßn cã c¸ch tÝnh kh¸c, diÖn tÝch mét mÆt
nh©n víi 4
§Ó tÝnh diÖn tÝch toµn phÇn cña ba h×nh nãi trªn ta ®Òu lÊy diÖn
tÝch xung quanh céng diÖn tÝch hai mÆt ®¸y.
Trong ®ã diÖn tÝch mÆt d¸y tÝnh theo quy t¾c ®· häc vÒ diÖn tÝch
h×nh ch÷ nhËt (diÖn tÝch h×nh vu«ng, diÖn tÝch h×nh trßn).
Riªng h×nh lËp ph¬ng cßn cã c¸ch tÝnh kh¸c lµ lÊy diÖn tÝch mét
mÆt nh©n 6.
§Ó x©y dùng quy t¾c tÝnh thÓ tich scan h×nh hép cn÷ nhËt, gi¸o
viªn dïgn m« h×nh h×nh hép ch÷ nhËt ®îc ghÐp tõ c¸c khèi vu«ng 1cm3
b»ng nhùa ®Ó híng dÉn häc sinh nhËn xÐt.
Ch¼ng h¹n: H×nh hép ch÷ nhËt cã dµi 4cm, réng 3cm, cao 2cm, gåm
cã 2 líp khèi vu«ng.
Mçi líp khèi vu«ng gåm cã: 4 x 3 khèi vu«ng, 1cm3 vËy muèn t×m
sè khèi vu«ng 1 cm3 ta chØ viÖc tÝnh 4 x 3 x 2 -> ®ã chÝnh lµ
thÓ tÝch h×nh hép ch÷ nhËt.
Tõ ®ã häc sinh tù nªu quy t¾c vµ c«ng thøc tÝnh thÓ tÝch h×nh
hép ch÷ nhËt.
C«ng thøc tÝnh thÓ tÝch h×nh lËp ph¬ng ®îc suy ra tõ c«ng thøc
tÝnh h×nh hép ch÷ nhËt V = a x a x a v× chiÒu dµi, réng, cao ®Òu
b»ng nhau.
§èi víi quy t¾c tÝnh thÓ tÝch h×nh trô. Gi¸o viªn cã thÓ x©y
dùng trªn c¬ së phÐp t¬ng tù sau:
ThÓ tÝch h×nh hép ch÷ nhËt = ( a x b) x c
ThÓ tÝch h×nh lËp ph¬ng = ( a x a) x a
Ta thÊy thÓ tÝch 2cm trªn ®Òu b»ng diÖn tÝch ®¸y nh©n chiÒu cao
(thÓ tÝch = diÖn tÝch ®¸y x chiÒu cao).
§èi víi h×nh trô còng vËy (thÓ tÝch h×nh trô = diÖn tich ®¸y x
chiÒu cao)
Khi häc sinh ®· n¾m ®îc quy t¾c vµ c«ng thøc tÝnh. Gi¸o viªn nªn
h×nh thµnh cho häc sinh c¸c quy t¾c tÝnh ngîc ®îc.
Suy ra tõ c«ng thøc
VÝ dô: ChiÒu cao =
axb
V
; a x b =
c
V
Nh vËy khi d¹y c¸c yÕu tè h×nh häc ë líp 5, gi¸o viªn còng ph¶i
quan t©m ®Õn c¸c vÊn ®Ò chung trong ph¬ng ph¸p gi¶ng d¹y c¸c yÕu tè
h×nh häc ë líp 4.
Ngêi gi¸o viªn ph¶i quan t©m ®Õn viÖc tæ chøc c¸c ho¹t ®éng thùc
hµnh. T¨ng cêng so s¸nh ®èi chiÕu ®Ó hÖ thèng ho¸ c¸c quy t¾c, c«ng
thøc tÝnh to¸n gióp häc sinh nhí l©u. §ång thêi cÇn chó ý ®óng møc
®Õn viÖc n©ng cao n¨ng lùc t duy cña häc sinh v× líp 5 lµ líp cuèi
cÊp, häc sinh t¬ng ®èi lín, s¾p söa bíc vµo trêng trung häc c¬ së.
Do ®ã bªn c¹nh ph¬ng ph¸p cung cÊp kiÕn thøc chÝnh lµ dùa vµo kh¶
n¨ng suy luËn mét c¸ch cã c¬ së, cã c¨n cø. §Ó gióp c¸c em nhí ®îc
c«ng thøc (kÓ c¶ c«ng thøc ngù¬c) th× gi¸o viªn ph¶i thêng xuyªn «n
tËp, hÖ thèng ho¸ ®Ó gióp c¸c em nhËn thÊy cã thÓ tõ quy t¾c nµy
trong khi d¹y gi¸o viªn ®· thêng sö dông 4 ph¬ng ph¸p (c«ng thøc)
nµy suy ra quy t¾c (c«ng thøc kia).
3. D¹y gi¶i to¸n ®ã cã néi dung h×nh häc
Trong ch¬ng tr×nh líp 4 vµ líp 5 (mµ chñ yÕu lµ líp 5) c¸c bµi
to¸n ®ã cã néi dung h×nh häc ë tiÓu häc gi÷ vai trß rÊt quan träng.
Khi gi¶i c¸c bµi to¸n nµy ph¶i vËn dông tæng hîp nhiÒu kiÕn thøc vµ
hiÓu biÕt vÒ:
· YÕu tè h×nh häc : C«ng thøc tÝnh P, S, V vµ c¸c c«ng thøc
ngîc.
· C¸ch gi¶i c¸c lo¹i to¸n ®iÓn h×nh.
· C¸c phÐp tÝnh sè häc.
· C¸ch tÝnh gi¸ trÞ nh÷ng ®¹i lîng th«ng dông trong cuéc sèng
xung quanh nh tÝnh: sè g¹ch l¸t nÒn, tÝnh diÖn tÝch quÐt v«i nhµ,
tÝnh m3 níc cña bÓ.
VÝ dô: Mét c¸i bÓ níc h×nh hép ch÷ nhËt dµi 18dm, réng 12dm, cao
9dm, hái bÓ ®ã chøa ®îc bao nhiªu lÝt níc?
§Ó gi¶i bµi to¸n nµy häc sinh biÕt vËn dông c«ng thøc tÝnh thÓ
tÝch h×nh hép ch÷ nhËt ®Ó tÝnh.
VÝ dô 1: Mét tam gi¸c cã ®¸y lµ 10cm, cã diÖn tÝch b»ng h×nh
vu«ng cã c¹nh 8cm, tÝnh ®êng cao cña tam gi¸c ®ã?
§èi víi bµi to¸n nµy ®Ó ®i tÝnh chiÒu cao tam gi¸c ph¶i biÕt
tÝnh diÖn tÝch tam gi¸c mµ diÖn tÝch tam gi¸c b»ng diÖn tÝch h×nh
vu«ng. §Ó gi¶i bµi to¸n nµy häc sinh ¸p dông quy t¾c tÝnh diÖn tÝch
h×nh vu«ng ®Ó lµm.
VÝ dô 2: Mét nhµ m¸y ®µo mét c¸i bÓ ngÇm h×nh hép ch÷ nhËt dµu
12cm, réng 6m vµ s©u 3m. §Êt ®µo lªn cña 1m3 nÆng 1,25 tÊn. NÕu
dïng xe t¶i lo¹i 5 tÊn ®Ó chuyÓn sè dÊt ®ã th× ph¶i bao nhiªu
chuyÕn míi hÕt.
Nh vËy tõ c¸c kiÕn thøc ®· häc, häc sinh ®· biÕt vËn dông vµo
thùc tÕ cuéc sèng.
VII. BiÖn ph¸p thùc hiÖn viÖc n©ng cao hiÖu qu¶ d¹y c¸c yÕu tè
h×nh häc líp 5.
1. Tæ chøc giê häc sao cho mäi häc sinh ®Òu ®îc ho¹t ®éng häc
tËp mét c¸ch chñ ®éng, tù lùc trong mäi kh©u ®Ó ®¹t kÕt qu¶ cao
nhÊt.
· Gi¸o viªn ph¶i tæ chøc tiÕt häc ®Ó häc sinh chñ ®éng häc bµi,
lµm bµi.
· Ngêi gi¸o viªn kh«ng lµm thay hoÆc ¸p ®Æt mµ chØ ®Þnh híng ®Ó
häc sinh tù t×m ra kÕt luËn.
2. Sö dông linh ho¹t nhiÒu h×nh thøc vµ ph¬ng ph¸p d¹y ®Ó thu
hót häc sinh vµo ho¹t ®éng häc tËp.
Trong giê d¹y, gi¸o viªn tr¸nh nãi nhiÒu vµ lµm thay häc sinh mµ
ph¶i tæ chøc cho tÊt c¶ häc sinh cïng lµm viÖc díi híng dÉn cña
gi¸o viªn. Gi¸o viªn kiÓm tra, gióp c¸c em söa sai, ®éng viªn c¸c
em lµm bµi tèt.
3. Gióp häc sinh chiÕm lÜnh kiÕn thøc b»ng con ®êng tõ quan s¸t
®Õn nhËn xÐt so s¸nh vµ h×nh thµnh kÕn thøc.
Nh vËy ®Ó häc sin n¾m kiÕn thøc mét c¸ch chñ ®éng, trong giê häc
gi¸o viªn ph¶i khai th¸c mét c¸ch triÖt ®Ó c¸c ®å dïng d¹y häc, t¹o
kh«ng khÝ líp tho¶i m¸i giê häc nhÑ nhµng.
4. Thùc hiÖn n©ng cao hiÖu qu¶ d¹y c¸c yÕu tè h×nh häc ë tÊt c¶
c¸c khèi líp.
Chóng t«i nhËn thÊy viÖc n©ng cao hiÖu qu¶ d¹y c¸c yÕu tè h×nh
häc ë líp 5 ®¹t ®îc kÕt qu¶ th× ph¶i thùc hiÖn ®ång bé ®æi míi c¸ch
d¹y nµy ë tÊt c¶ c¸c khèi líp. V× thÕ gi¸o viªn ph¶i hiÓu, n¾m ch¾c
néi dung ch¬ng tr×nh, kiÕn thøc kü n¨ng cña viÖc d¹y c¸c yÕu tè
h×nh häc, tõ ®ã ®Þnh híng c¸ch d¹y cho m×nh sao cho cã sù kÕ thõa
vµ ph¸t huy ®îc hiÖu qu¶ cña viÖc ®æi míi ph¬ng ph¸p.
VËy ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶ häc vÒ c¸c yÕu tè h×nh häc nãi riªng vµ
häc m«n to¸n nãi chung th× ph¶i ®æi míi ph¬ng ph¸p d¹y mét c¸ch
®ång bé. Cã nh vËy th× míi cã thÓ ®a chÊt lîng häc tËp lªn ®¹t kÕt
qu¶.
VIII. C¸c vÝ dô
1. VÝ dô 1
Vên rau nhµ em h×nh ch÷ nhËt cã chiÒu dµi b»ng
3
5
chiÒu réng vµ h¬n chiÒu réng 16cm. Ba em muèn ®ãng cäc ®Ó rµo
giËu xung quanh. Cäc nä c¸ch cäc kia 2m. Hái ban em ph¶i dïng bao
nhiªu cäc?
a. Yªu cÇu
§Ó gi¶i bµi to¸n nµy häc sinh ph¶i biÕt vËn dông tæng hîp c¸c
kiÕn thøc sau:
· C¸ch gi¶i bµi to¸n ®iÓn h×nh. T×m hai sè biÕt hiÖu vµ tØ sè
cña chóng (16 vµ
3
5
)
· C«ng thøc tÝnh chu vi h×nh ch÷ nhËt.
· C¸ch tÝnh sè “c©y” trång trªn ®êng khÐp kÝn (c©y ë ®©y lµ
cäc).
b. C¸ch gi¶ng d¹y
- VÏ h×nh minh häa (h×nh ch÷ nhËt cã chiÒu dµi ®îc chia thµnh 8
®o¹n, mçi ®o¹n lµ 1m; cã chiÒu réng ®îc chia thµnh 6 ®o¹n nh thÕ;
minh ho¹ mçi cäc b»ng mét ®iÓm t« ®Ëm).
- §Õm sè ®iÓm t« ®Ëm: 14 ®iÓm (®©y lµ sè cäc).
- §Ó tÝnh ®é dµi ®êng (gÊp khóc khÐp kÝn) bao quanh vên (trªn ®ã
cã ®ãng cäc), cÇn tÝnh chu vi h×nh ch÷ nhËt.
(8 + 6) x 2 = 28 (m).
- §Ó biÕt chu vi chøa bao nhiªu “kho¶ng c¸ch” gi÷a hai cäc cÇn
lÊy chu vi chia cho kho¶ng c¸ch 2m gi÷a hai cäc: 28 :2 = 14
(cäc).
c. Ph©n tÝch bµi to¸n: Cã thÓ dïng mét trong c¸c c¸ch sau:
C¸ch 1:
- Bµi to¸n hái g×? ( Sè cäc)
- Muèn t×m sè cäc em lµm thÕ nµo? (LÊy chu vi chia cho kho¶ng
c¸ch gi÷a hµi cäc).
- Kho¶ng c¸ch gi÷a hai cäc biÕt cha? (BiÕt råi)
- Chu vi h×nh ch÷ nhËt biÕt cha? (Cha)
- Muèn tÝnh chu vi h×nh ch÷ nhËt em lµm thÕ nµo?
(LÊy chiÒu dµi céng chiÒu réng, råi nh©n 2)
- ChiÒu dµi vµ chiÒu réng ®· biÕt cha? (Cha)
- Nhng ta ®· biÕt g× vÒ quan hÖ cña chóng? (HiÖu lµ 16m, tØ sè
lµ
3
5
)
- VËy ta cã thÓ tÝnh ®îc chiÒu dµi vµ chiÒu réng kh«ng? (TÝnh
®îc). Dùa vµo bµi to¸n ®iÓn h×nh nµo? (T×m hai sè biÕt hiÖu vµ
tØ).
Cã thÓ tãm t¾t qu¸ tr×nh ph©n tÝch trªn b»ng s¬ ®å sau (gäi lµ
s¬ ®å ph©n tÝch bµi to¸n):
C¸ch 2:
- Bµi to¸n hái g×? (Sè cäc)
- Muèn biÕt sè cäc cÇn biÕt nh÷ng g×? (Chu vi h×nh ch÷ nhËt vµ
kho¶ng c¸ch gi÷a hai cäc)
- §· biÕt kho¶ng c¸ch gi÷a hai cäc cha? (BiÕt råi)
- §· biÕt chu vi cha? (Cha biÕt)
- Muèn tÝnh chu vi em cÇn biÕt g×? ChiÒu dµi vµ chiÒu réng)
- §· biÕt nh÷ng g× vÒ chiÒu dµi vµ chiÒu réng? (HiÖu lµ 16, tØ
sè lµ
3
5
)
- ThÕ em cã tÝnh ®îc chiÒu dµi vµ chiÒu réng kh«ng? (TÝnh ®îc).
Dùa vµo bµi to¸n ®iÓn h×nh nµo? (T×m hai sè biÕt hiÖu vµ tØ)
Cã thÓ ghi t¾t qu¸ tr×nh phÇn tÝch trªn b»ng s¬ ®å sau:
d. Häc sinh ®i ngîc s¬ ®å ph©n tÝch trªn ®Ó thùc hiÖn c¸c phÐp
tÝnh vµ gi¶i bµi to¸n theo tr×nh tù:
- TÝnh chiÒu dµi vµ chiÒu réng
- TÝnh chu vi
- TÝnh sè cäc
Bµi gi¶i
Sè phÇn b»ng nhau trong 16m lµ: 5 – 3 = 2 (phÇn)
Mçi phÇn b»ng nhau lµ: 16 : 2 = 8 (m)
ChiÒu dµi vên rau lµ: 8 x 5 = 40 (m)
ChiÒu réngvên rau lµ: 8 x 3 = 24 (m0
Chu vi vên rau lµ: ( 40 + 24) x 2 = 128 (m)
Sè cäc cÇn dïng lµ: 128 : 2 = 64 (cäc)
§¸p sè: 64 cäc
2. VÝ dô 2
Mét ®¸m ruéng h×nh thang vu«ng ®¸y lín 120m, ®¸y nhá kÐm ®¸y lín
40m, chiÒu cao b»ng
4
1
tæng hai ®¸y.
a. TÝnh diÖn tÝch ®¸m ruéng ®ã b»ng mÐt vu«ng.
b. Ngêi ta ng¨n ®¸m ruéng h×nh thang ra mét h×nh tam gi¸c sao
cho phÇn ruéng cßnl¹i lµ mét h×nh ch÷ nhËt. TÝnh diÖn tÝch mçi phÇn
ruéng theo ®¬n vÞ lµ a (cã vÏ h×nh).
c. Ngêi ta trång hai thø lóa kh¸c nhau trªn hai phÇn ruéng nµy.
Lóa thu ho¹ch ®îc trªn phÇn ruéng tam gi¸c chØ b»ng
10
3
sè lóa thu ho¹ch ®îc trªn phÇn ruéng h×nh ch÷ nhËt. BiÕt r»ng
tæng sè lóa thu ®îc lµ 3120 kg, hái mçi a ruéng nµo cho nhiÒu lóa
h¬n vµ h¬n bao nhiªu kilogam lóa?
2.1. Yªu cÇu
Cã thÓ coi bµi nµy gåm ba bµi to¸n nhá: a, b, vµ c. §Ó gi¶i bµi
®îc c¸c bµi Êy. Häc sinh cÇn biÕt vËn dông tæng hîp c¸c kiÕn thøc,
kÜ n¨ng sau:
- C¸ch tÝnh diÖn tÝch h×nh thang, h×nh tam gi¸c, ®æi sè ®o diÖn
tÝch.
- C¸ch vÏ h×nh ch÷ nhËt (h×nh tam gi¸c).
- C¸ch gi¶i bµi to¸n ®iÓn h×nh “T×m hai sè biÕt tæng vµ tØ sè
cña chóng”.
- C¸ch tÝnh n¨ng suÊt theo s¶n lîng vµ diÖn tÝch.
2.2. C¸ch gi¶ng d¹y
Häc sinh tù gi¶i theo híng dÉn cña gi¸o viªn.
a. T×m hiÓu ®Ò:
i). Bµi to¸n cho g×? (H×nh thang vu«ng, ®¸y lín 120m, ®¸y nhá
kÐm ®¸y lín 40m, chiÒu cao b»ng
4
1
tæng hai ®¸y). Bµi to¸n hái g×? (TÝnh diÖn tÝch h×nh thang).
ii). Bµi to¸n cho g× thªm n÷a? (Ng¨n ®¸m ruéng h×nh thang ra mét
h×nh tam gi¸c sao cho phÇn ruéng cßn l¹i lµ mét h×nh ch÷ nhËt). Bµi
to¸n hái g×? (TÝnh diÖn tÝch mçi phÇn ruéng theo ®¬n vÞ a).
iii). Bµi to¸n cho thªm g× n÷a? (Tæng sè lóa thu ®îc lµ 3120kg;
sè lóa thu ®îc trªn phÇn ruéng h×nh tam gi¸c b¨ng
10
3
sè lóa thu ®îc trªn phÇn ruéng h×nh ch÷ nhËt). Bµi to¸n hái g×?
(Trªn mçi a ruéng nµo cho nhiÒu lóa h¬n vµ nhiÒu h¬n bao
nhiªu?).
b. Tãm t¾t ®Ò:
Häc sinh vÏ h×nh vµ tãm t¾t ®Ò. Cã thÓ lµm nh sau (h×nh 39)
Tæng sè lóa ë hai phÇn ruéng: 3120 kg
TØ sè lóa ë hai phÇn ruéng:
10
3
HiÖu n¨ng suÊt lóa ë hai phÇn ruéng:?
c. Ph©n tÝch bµi to¸n
i). Bµi to¸n hái g×? (DiÖn tÝch h×nh thang)
- Muèn biÕt diÖn tÝch h×nh thang em cÇn biÕt g×? (§¸y lín, ®¸y
nhá, chiÒu cao)
- §¸y lín biÕt cha? (BiÕt råi). §¸y nhá biÕt cha? (Cha)
- Cã thÓ tÝnh ®îc ®¸y nhá kh«ng? (TÝnh ®îc: LÊy ®¸y lín trõ
40m).
- ChiÒu cao biÕt cha? (Cha). Cã thÓ tÝnh ®îc chiÒu cao kh«ng?
(TÝnh ®îc: LÊy ®¸y lín céng ®¸y nhá råi chia cho 4).
ii). Bµi to¸n hái g×? (DiÖn tÝch h×nh ch÷ nhËt ABHD vµ tam gi¸c
BCH)
- Muèn tÝnh diÖn tÝch h×nh ch÷ nhËt em cÇn biÕt g×? (AB vµ
AD)
- AB va AD biÕt cha? (BiÕt råi: tõ c©u a)
- Muèn tÝnh diÖn tÝch tam gi¸c BCH em cÇn biÕt g×?
(C¹nh HC vµ chiÒu cao BH)
- ChiÒu cao BH biÕt cha? (BiÕt råi, v× BH = AD)
- C¹nh HC biÕt cha? (Cha). Cã thÓ tÝnh HC b»ng c¸ch nµo?
LÊy CD trõ AB, v× AB = DH)
iii). Bµi to¸n hái g×? (HiÖu sè lóa thu ®îc trªn mçi a cña hai
phÇn ruéng).
- Muèn t×m hiÖu sè lóa ®ã ta cÇn biÕt g×?
(Sè lóa thu ®îc trªn mçi a cña hai phÇn ruéng)
- Muèn t×m sè lóa thu ®îc trªn mçi a ®ã, ta cÇn biÕt nh÷ng g×?
(Sè lóa thu ®îc trªn mçi phÇn ruéng vµ diÖn tÝch mçi phÇn
ruéng?
- DiÖn tÝch mçi phÇn ruéng biÕt cha? (BiÕt råi: tõ c©u b).
S¶n lîng ë mçi phÇn ruéng biÕt cha? (Cha, míi biÕt tæng cña
chóng lµ 3120 kg vµ tØ sè cña chóng lµ
10
3
)
- VËy cã thÓ tÝnh ®îc c¸c s¶n lîng ®ã kh«ng? (TÝnh ®îc theo bµi
to¸n t×m hai sè biÕt tæng vµ tØ sè cña chóng)
T¬ng øng víi c¸c qu¸ tr×nh ph©n tÝch trªn, cã thÓ nªu c¸c c¬ sè
nh sau:
i).
ii).
iii).
(ë d©y ta viÕt t¾t theo kiÓu: N¨ng suÊt I nghÜa lµ n¨ng suÊt
trªn thöa ruéng thø nhÊt...)
a. Tõ sù ph©n tÝch tªn häc sinh thùc hiÖn c¸c phÐp tÝnh vµ viÕt
bµi gi¶i:
C©u a: §¸y nhá h×nh thang lµ: 120 – 40 = 80 (m)
ChiÒu cao h×nh thang lµ: (120 + 80) : 4 = 50 (m)
DiÖn tÝch h×nh thang lµ:
2
50
)
80
120
(
x
+
= 5000 (m2)
C©u b: V× ABHD lµ h×nh ch÷ nhËt nªn HC b»ng 40m
DiÖn tÝch phÇn ruégn h×nh ch÷ nhËt lµ:
80 x 50 = 4000 (m2)
DiÖn tÝch phÇn ruéng h×nh tam gi¸c lµ:
2
40
50
x
= 1000 (m2) hay 10 a
C©u c: Tæng sè phÇn b»ng nhau lµ: 10 + 3 = 13 (phÇn)
Sè lóa thu ®îc trªn phÇn ruéng h×nh ch÷ nhËt lµ:
2
10
3120
x
= 2400 (kg)
Sè lóa thu ®îc trªn phÇn ruéng h×nh tam gi¸c lµ:
3120 – 2400 =720 (kg)
Mçi a ë phÇn ruég h×nh ch÷ nhËt thu ®îc:
2400 : 40 = 60 (kg)
Mçi a ë phÇn ruéng h×nh tam gi¸c thu ®îc:
720 : 10 = 72 (kg)
Mçi a phÇn ruéng h×nh tam gi¸c thu ®îc nhiÒu h¬n mçi a phÇn
ruéng h×nh ch÷ nhËt:
72 – 60 = 12 (kg)
§¸p sè: a) 5000m2
b) 40 a vµ 10 a
c) 12kg
PhÇn III. KÕt luËn
Qua qu¸ tr×nh nghiªn cøu vµ thùc hiÖn chuyªn ®Ò “N©ng cao hiÖu
qu¶ gi¶ng d¹y c¸c yÕu tè h×nh häc ë líp 5 ” víi c¸c biÖn ph¸p mµ
chóng t«i ®· thu ®îc kÕt qu¶ nh sau:
I. KÕt qu¶
1.PhÝa gi¸o viªn
· Chóng t«i ®· n¾m ch¾c ®îc ph¬ng ph¸p d¹y häc. Ngêi thÇy trªn
líp ®ãng vai trß chØ ®¹o dÉn d¾t, kh«ng lµm thay trß.
· Gi¸o viªn ®· cã kinh nghiÖm giao viÖc cho häc sinh ®óng ®èi
tîng, võa søc, t¹o cho häc sinh say mª, høng thó tÝch cùc chñ ®éng
trong häc tËp.
2. VÒ phÝa häc sinh
C¸c em n¾m ch¾c c¸c yÕu tè h×nh häc, biÕt ¸p dông c¸c kiÕn thøc
®· häc vµo cuéc sèng vµ hÇu hÕt c¸c em rÊt thÝch häc m«n to¸n, nhÊt
lµ häc vÒ d¹ng to¸n h×nh häc.
Chóng t«i còng tiÕn hµnh kh¶o s¸t kÕt qu¶ häc tËp cña häc sinh
theo c¸c tiªu chÝ nh ban ®Çu.
KÕt qu¶ ®¹t ®îc lµ:
NhËn biÕt vÒ kü n¨ng vÏ h×nh
N¾m kiÕn thøc c¬ b¶n vÒ h×nh häc
VËn dông luyÖn tËp
§¹t
Cha ®¹t
§¹t
Cha ®¹t
§¹t
Cha ®¹t
91 em
7 em
89 em
9 em
89 em
9 em
93%
7%
91%
9%
91%
9%
Qua b¶ng kh¶o s¸t trªn ®· bíc ®Çu kh¼ng ®Þnh viÖc n©ng cao hiÖu
qu¶ d¹y c¸c yÕu tè h×nh häc nãi riªng vµ cña m«n to¸n nãi chung lµ
viÖc lµm rÊt cÇn thiÕt ®Ó n©ng cao chÊt lîng häc tËp cña häc sinh.
Gãp phÇn thùc hiÖn tèt môc tiªu gi¸o dôc ®· ®Ò ra.
II. Bµi häc
Tõ nh÷ng kÕt qu¶ ®¹t ®îc nªu trªn, chóng t«i rót ra nh÷ng bµi
häc kinh nghiÖm sau:
1. §Ó n©ng cao chÊt lîng häc tËp cña häc sinh th× cÇn ph¶i n©ng
cao hiÖu qu¶ gi¶ng d¹y tøc lµ ph¶i gi¶ng theo híng ®æi míi. Cã ®îc
nh vËy th× mçi gi¸o viªn chóng ta ph¶i thùc sù say mª víi nghÒ
nghiÖp. Cã lßng th¬ng yªu, quan t©m tíi häc sinh, lu«n lu«n nghiªn
cøu c¶i tiÕn ph¬ng ph¸p d¹y.
2. Gi¸o viªn cÇn nghiªn cøu kü néi dung ch¬ng tr×nh bµi d¹y s¸ch
gi¸o khoa x¸c ®Þnh ®óng träng t©m yªu cÇu cña bµi ®Ó chñ ®éng vÒ
thêi gian vµ lîng kiÕn thøc cÇn cung cÊp.
3. Gi¸o viªn cÇn ph¶i chuÈn bÞ tèt bµi so¹n x¸c ®Þnh ®óng môc
tiªu yªu cÇu cña bµi d¹y. Gi¸o viªn cÇn ph¶i chuÈn bÞ tè c¸c ®å
dïng trùc quan vµ sö dông cã hiÖu qu¶, t¹o kh«ng khÝ líp häc tho¶i
m¸i.
4. KÕp hîp linh ho¹t c¸c ho¹t ®éng vµ h×nh thøc tæ chøc d¹y
häc.
5. Ngêi gi¸o viªn còng cÇn n©ng cao tr×nh ®é vÒ to¸n häc th«ng
qua nghiªn cøu c¸c tµi liÖu th¨m líp dù giê vµ c¸c buæi héi th¶o
chuyªn ®Ò.
Trªn ®©y lµ mét sè biÖn ph¸p ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶ gi¶ng d¹y c¸c
yÕu tè h×nh häc ë líp 5 mµ nhãm gi¶ng d¹y khèi 5 chóng t«i. Díi sù
chØ ®¹o cña Ban gi¸m hiÖu nhµ trêng ®· vµ ®ang thùc hiÖn ®Ó n©ng
cao chÊt lîng d¹y vµ häc.
§©y lµ mét c«ng viÖc ®ßi hái ngêi thÇy ph¶i t×m tßi c«ng phu
trong tõng tiÕt häc, do vËy mµ chuyªn ®Ò kh«ng tr¸nh khái thiÕu
sãt, h¹n chÕ. Chóng t«i rÊt mong ®îc sù quan t©m chØ ®¹o cña Ban
gi¸m hiÖu, vµ sù ®ãng gãp ý kiÕn mµ c¸c ®ång nghiÖp ®ång chÝ ®Ó
gióp t«i cã nh÷ng tiÕt d¹y tèt, n©ng cao chÊt lîng häc tËp cña häc
sinh. §¸p øng víi yªu cÇu ®æi míi gi¸o dôc cña ®Êt níc.
T«i xin tr©n thµnh c¶m ¬n!
U«ng BÝ, ngµy th¸ng n¨m 2009
Ngêi viÕt
NguyÔn ThÞ Toµn
A
DA
BA
HA
CA
MA
FAFF
FAFF
MA
CA
HA
BA
DA
A
Sè cäc
Chu vi : Kho¶ng c¸ch
(Dµi + Réng) x 2
HiÖu = 16m
TØ sè = � EMBED Equation.3 ���
Sè cäc
Chu vi
Kho¶ng c¸ch
Dµi
Réng
HiÖu = 16m
TØ sè = � EMBED Equation.3 ���
� EMBED Equation.3 ���tæng hai ®¸y
kÐm ®¸y lín 40m
120m
S(ABCD)�� = ?m2
S����(ABHD)= ? a
S(BCH)= ? a
C
D
B
A
H
DiÖn tÝch
§¸y lín
§¸y nhá
ChiÒu cao
D.tÝch (ABHD)
ChiÒu réng
(AD)
ChiÒu dµi
(AB)
ChiÒu cao
(BH)
C¹nh
(HC)
D.tÝch
HiÖu n¨ng suÊt
DiÖn tÝch I
N¨ng suÊt I
DiÖn tÝch II
Tæng = 3120
TØ sè = � EMBED Equation.3 ���
S¶n lîng II
N¨ng suÊt II
S¶n lîng I
_1103606101.unknown
_1103609474.unknown
_1103610618.unknown
_1103612392.unknown
_1103612500.unknown
_1103612577.unknown
_1103611172.unknown
_1103612129.unknown
_1103609656.unknown
_1103610153.unknown
_1103607838.unknown
_1103609102.unknown
_1103606839.unknown
_1103607187.unknown
_1103606612.unknown
_1103062357.unknown
_1103605250.unknown
_1103605436.unknown
_1103062402.unknown
_1102981358.unknown
_1102981411.unknown
_1102981301.unknown
