NBC civilcode ver2552 - นักบัญชีดอทคอม · 2011. 12. 28. · ลักษณะ 3 จัดการงานนอกส ั่ง 395-405 76 ... หมวด

ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย อพเดท เมอวนท 11 มนาคม 2552

นกบญชดอทคอม www.nukbunchee.com

- 1 -

สารบญ

บรรพ 1 หลกทวไป มาตรา หนา ขอความเบองตน 1-3 14 ลกษณะ 1 บทเบดเสรจทวไป 4-14 14 ลกษณะ 2 บคคล หมวด 1 บคคลธรรมดา สวนท 1 สภาพบคคล 15-18 15 สวนท 2 ความสามารถ 19-36 16 สวนท 3 ภมลาเนา 37-47 19 สวนท 4 สาบสญ 48-64 20 หมวด 2 นตบคคล สวนท 1 บทเบดเสรจทวไป 65-77 22 สวนท 2 สมาคม 78-109 24 สวนท 3 มลนธ 110-136 29 ลกษณะ 3 ทรพย 137-148 34 ลกษณะ 4 นตกรรม หมวด 1 บทเบดเสรจทวไป 149-153 36 หมวด 2 การแสดงเจตนา 154-171 36 หมวด 3 โมฆะกรรมและโมฆยะกรรม 172-181 38 หมวด 4 เงอนไขและเงอนเวลา 182-193 40 ลกษณะ 5 ระยะเวลา 193/1-193/8 42 ลกษณะ 6 อายความ หมวด 1 บทเบดเสรจทวไป 193/9-193/29 43 หมวด 2 กาหนดอายความ 193/30-193/35 45

บรรพ 2 หน ลกษณะ 1 บทเบดเสรจทวไป หมวด 1 วตถแหงหน 194-202 47



- 2 -

มาตรา หนา หมวด 2 ผลแหงหน สวนท 1 การไมชาระหน 203-225 48 สวนท 2 รบชวงสทธ 226-232 51 สวนท 3 การใชสทธเรยกรองของลกหน 233-236 53 สวนท 4 เพกถอนการฉอฉล 237-240 54 สวนท 5 สทธยดหนวง 241-250 54 สวนท 6 บรมสทธ 251-252 55 1. บรมสทธสามญ 253-258 56 2. บรมสทธพเศษ (ก) บรมสทธเหนอสงหารมทรพย 259-272 56 (ข) บรมสทธเหนออสงหารมทรพย 273-276 58 3. ลาดบแหงบรมสทธ 277-280 59 4. ผลแหงบรมสทธ 281-289 60 หมวด 3 ลกหนและเจาหนหลายคน 290-302 61 หมวด 4 โอนสทธเรยกรอง 303-313 63 หมวด 5 ความระงบหน สวนท 1 การชาระหน 314-339 64 สวนท 2 ปลดหน 340 68 สวนท 3 หกกลบลบหน 341-348 68 สวนท 4 แปลงหนใหม 349-352 69 สวนท 5 หนเกลอนกลนกน 353 70 ลกษณะ 2 สญญา หมวด 1 กอใหเกดสญญา 354-368 70 หมวด 2 ผลแหงสญญา 369-376 72 หมวด 3 มดจาและกาหนดเบยปรบ 377-385 73 หมวด 4 เลกสญญา 386-394 75 ลกษณะ 3 จดการงานนอกสง 395-405 76 ลกษณะ 4 ลาภมควรได 406-419 77



- 3 -

มาตรา หนา ลกษณะ 5 ละเมด หมวด 1 ความรบผดเพอละเมด 420-437 79 หมวด 2 คาสนไหมทดแทนเพอละเมด 438-448 82 หมวด 3 นรโทษกรรม 449-452 83

บรรพ 3 เอกเทศสญญา ลกษณะ 1 ซอขาย หมวด 1 สภาพและหลกสาคญของสญญาซอขาย สวนท 1 บทเบดเสรจทวไป 453-457 85 สวนท 2 การโอนกรรมสทธ 458-460 86 หมวด 2 หนาทและความรบผดของผขาย สวนท 1 การสงมอบ 461-471 86 สวนท 2 ความรบผดเพอชารดบกพรอง 472-474 88 สวนท 3 ความรบผดในการรอนสทธ 475-482 88 สวนท 4 ขอสญญาวาจะไมตองรบผด 483-485 89 หมวด 3 หนาทของผซอ 486-490 90 หมวด 4 การซอขายเฉพาะบางอยาง สวนท 1 ขายฝาก 491-502 90 สวนท 2 ขายตามตวอยาง ขายตามคาพรรณนา ขายเผอชอบ สวนท 3 ขายทอดตลาด 503-508 92 ลกษณะ 2 แลกเปลยน 509-517 93 ลกษณะ 3 ให 518-520 93 ลกษณะ 4 เชาทรพย 521-536 94 หมวด 1 บทเบดเสรจทวไป หมวด 2 หนาทและความรบผดของผใหเชา 537-545 96 หมวด 3 หนาทและความรบผดของผเชา 546-551 97 หมวด 4 ความระงบแหงสญญาเชา 552-563 98 ลกษณะ 5 เชาซอ 572-574 100 ลกษณะ 6 จางแรงงาน 575-586 100 ลกษณะ 7 จางทาของ 587-607 102



- 4 -

มาตรา หนา ลกษณะ 8 รบขน 608-609 104 หมวด 1 รบขนของ 610-633 104 หมวด 2 รบขนคนโดยสาร 634-639 107 ลกษณะ 9 ยม หมวด 1 ยมใชคงรป 640-649 107 หมวด 2 ยมใชสนเปลอง 650-656 108 ลกษณะ 10 ฝากทรพย หมวด 1 บทเบดเสรจทวไป 657-671 109 หมวด 2 วธเฉพาะการฝากเงน 672-673 111 หมวด 3 วธเฉพาะสาหรบเจาสานกโรงแรม 674-679 111 ลกษณะ 11 คาประกน หมวด 1 บทเบดเสรจทวไป 680-685 113 หมวด 2 ผลกอนชาระหน 686-692 114 หมวด 3 ผลภายหลงชาระหน 693-697 114 หมวด 4 ความระงบสนไปแหงการคาประกน 698-701 115 ลกษณะ 12 จานอง หมวด 1 บทเบดเสรจทวไป 702-714 116 หมวด 2 สทธจานองครอบเพยงใด 715-721 117 หมวด 3 สทธและหนาทของผรบจานองและผจานอง 722-727 118 หมวด 4 การบงคบจานอง 728-735 119 หมวด 5 สทธและหนาทของผรบโอนทรพยสนซงจานอง 736-743 120 หมวด 6 ความระงบสนไปแหงสญญาจานอง 744-746 121 ลกษณะ 13 จานา หมวด 1 บทเบดเสรจทวไป 747-757 122 หมวด 2 สทธและหนาทของผจานาและผรบจานา 758-763 123 หมวด 3 การบงคบจานา 764-768 124 หมวด 4 ความระงบสนไปแหงการจานา 769 125 ลกษณะ 14 เกบของในคลงสนคา หมวด 1 บทเบดเสรจทวไป 770-774 125 หมวด 2 ใบรบของคลงสนคาและประทวนสนคา 775-796 126



- 5 -

มาตรา หนา ลกษณะ 15 ตวแทน หมวด 1 บทเบดเสรจทวไป 797-806 128 หมวด 2 หนาทและความรบผดของตวแทนตอตวการ 807-814 130 หมวด 3 หนาทและความรบผดของตวการตอตวแทน 815-819 130 หมวด 4 ความรบผดของตวการและตวแทนตอบคคลภายนอก 820-825 131 หมวด 5 ความระงบสนไปแหงสญญาตวแทน 826-832 132 หมวด 6 ตวแทนคาตาง 833-844 133 ลกษณะ 16 นายหนา 845-849 134 ลกษณะ 17 ประนประนอมยอมความ 850-852 135 ลกษณะ 18 การพนนและขนตอ 853-855 135 ลกษณะ 19 บญชเดนสะพด 856-860 136 ลกษณะ 20 ประกนภย หมวด 1 บทเบดเสรจทวไป 861-868 136 หมวด 2 ประกนวนาศภย สวนท 1 บทเบดเสรจทวไป 869-882 138 สวนท 2 วธเฉพาะการประกนภยในการรบขน 883-886 140 สวนท 3 ประกนภยคาจน 887-888 141 หมวด 3 ประกนชวต 889-897 141 ลกษณะ 21 ตวเงน หมวด 1 บทเบดเสรจทวไป 898-907 143 หมวด 2 ตวแลกเงน สวนท 1 การออกและสลกหลงตวแลกเงน 908-926 144 สวนท 2 การรบรอง 927-937 147 สวนท 3 อาวล 938-940 148 สวนท 4 การใชเงน 941-949 149 สวนท 5 การสอดเขาแกหนา 950 150 (1) การรบรองเพอแกหนา 951-953 150 (2) การใชเงนเพอแกหนา 954-958 151 สวนท 6 สทธไลเบยเพราะเขาไมรบรองหรอไมใชเงน 959-974 152 สวนท 7 ตวแลกเงนเปนสารบ 975-981 156



- 6 -

มาตรา หนา หมวด 3 ตวสญญาใชเงน 982-986 157 หมวด 4 เชค 987-1000 158 หมวด 5 อายความ 1001-1005 161 หมวด 6 ตวเงนปลอม ตวเงนถกลก และตวเงนหาย 1006-1011 162 ลกษณะ 22 หนสวนและบรษท หมวด 1 บทเบดเสรจทวไป 1012-1024 163 หมวด 2 หางหนสวนสามญ สวนท 1 บทวเคราะห 1025 165 สวนท 2 ความเกยวพนระหวางผเปนหนสวนดวยกนเอง 1026-1048 165 สวนท 3 ความเกยวพนระหวางผเปนหนสวนกบบคคลภายนอก 1049-1054 167 สวนท 4 การเลกและชาระบญชหางหนสวนสามญ 1055-1063 168 สวนท 5 การจดทะเบยนหางหนสวนสามญ 1064-1072 170 สวนท 6 การควบหางหนสวนจดทะเบยนเขากน 1073-1076 172 หมวด 3 หนสวนสวนจากด 1077-1095 172 หมวด 4 บรษทจากด สวนท 1 สภาพและการตงบรษทจากด 1096-1116 175 สวนท 2 หนและผถอหน 1117-1143 180 สวนท 3 วธจดการบรษทจากด 1) บทเบดเสรจทวไป 1144-1149 183 2) กรรมการ 1150-1170 184 3) ประชมใหญ 1171-1195 186 4) บญชงบดล 1196-1199 189 5) เงนปนผลและเงนสารอง 1200-1205 189 6) สมดและบญช 1206-1207 190 สวนท 4 การสอบบญช 1208-1214 190 สวนท 5 การตรวจ 1215-1219 191 สวนท 6 การเพมทนและลดทน 1220-1228 192 สวนท 7 หนก 1229-1235 193 สวนท 8 เลกบรษทจากด 1236-1237 194 สวนท 9 การควบบรษทจากดเขากน 1238-1243 194



- 7 -

มาตรา หนา สวนท 10 หนงสอบอกกลาว 1244-1245 195 สวนท 11 การถอนทะเบยนบรษทราง 1246 195 สวนท 12 การแปรสภาพหางหนสวนจดทะเบยนและหางหนสวนจากด

เปนบรษทจากด 1246/1-1246/7 196

หมวด 5 การชาระบญชหางหนสวนจดทะเบยน หางหนสวนจากด และบรษทจากด

1247-1273 198

หมวด 6 การถอนทะเบยนหางหนสวนจดทะเบยน หางหนสวนจากด และบรษทจากดราง

1273/1-1274/4 201

ลกษณะ 23 สมาคม 1274-1297 202 บรรพ 4 ทรพยสน

ลกษณะ 1 บทเบดเสรจทวไป 1298-1307 203 ลกษณะ 2 กรรมสทธ หมวด 1 การไดมาซงกรรมสทธ 1308-1334 204 หมวด 2 แดนแหงกรรมสทธ และการใชกรรมสทธ 1335-1355 208 หมวด 3 กรรมสทธรวม 1356-1366 211 ลกษณะ 3 ครอบครอง 1367-1386 212 ลกษณะ 4 ภาระจายอม 1387-1401 214 ลกษณะ 5 อาศย 1402-1409 216 ลกษณะ 6 สทธเหนอพนดน 1410-1416 216 ลกษณะ 7 สทธเกบกน 1417-1428 217 ลกษณะ 8 ภาระตดพนในอสงหารมทรพย 1429-1434 219

บรรพ 5 ครอบครว ลกษณะ 1 การสมรส หมวด 1 การหมน 1435-1447/2 220 หมวด 2 เงอนไขแหงการสมรส 1448-1460 222 หมวด 3 ความสมพนธระหวางสามภรยา 1461-1464/1 224 หมวด 4 ทรพยสนระหวางสามภรยา 1465-1493 225 หมวด 5 ความเปนโมฆะของการสมรส 1494-1500 230 หมวด 6 การสนสดแหงการสมรส 1501-1535 232



- 8 -

มาตรา หนา ลกษณะ 2 บดามารดากบบตร หมวด 1 บดามารดา 1536-1560 238 หมวด 2 สทธและหนาทของบดามารดาและบตร 1561-1584/1 243 หมวด 3 ความปกครอง 1585-1598/18 247 หมวด 4 บตรบญธรรม 1598/19-1598/37 253 ลกษณะ 3 คาอปการะเลยงด 1598/38-1598/41 257

บรรพ 6 มรดก ลกษณะ 1 บทเบดเสรจทวไป หมวด 1 การตกทอดแหงทรพยมรดก 1599-1603 258 หมวด 2 การเปนทายาท 1604-1607 259 หมวด 3 การตดมใหรบมรดก 1608-1609 260 หมวด 4 การสละมรดกและอน ๆ 1610-1619 260 ลกษณะ 2 สทธโดยธรรมในการรบมรดก หมวด 1 บทเบดเสรจทวไป 1620-1628 262 หมวด 2 การแบงทรพยมรดกระหวางทายาทโดยธรรมในลาดบและชนตาง ๆ 1629-1631 263 หมวด 3 การแบงสวนมรดกของทายาทโดยธรรมในลาดบและชนตางๆ สวนท 1 ญาต 1632-1634 264 สวนท 2 คสมรส 1635-1638 264 หมวด 4 การรบมรดกแทนทกน 1639-1645 265 ลกษณะ 3 พนยกรรม หมวด 1 บทเบดเสรจทวไป 1646-1654 266 หมวด 2 แบบพนยกรรม 1655-1672 267 หมวด 3 ผลและการตความแหงพนยกรรม 1673-1685 271 หมวด 4 พนยกรรมทตงผปกครองทรพย 1686-1692 273 หมวด 5 การเพกถอนและการตกไปแหงพนยกรรมหรอขอกาหนดพนยกรรม 1693-1699 274 หมวด 6 ความเสยเปลาแหงพนยกรรมหรอขอกาหนดพนยกรรม 1700-1710 275 ลกษณะ 4 วธจดการและปนทรพยมรดก หมวด 1 ผจดการมรดก 1711-1733 277



- 9 -

มาตรา หนา หมวด 2 การรวบรวมจาหนายทรพยมรดกเปนตวเงนและการชาระหนกบ

แบงปนทรพยมรดก 1734-1744 280

หมวด 3 การแบงมรดก 1745-1752 282 ลกษณะ 5 มรดกทไมมผรบ 1753 283 ลกษณะ 6 อายความ 1754-1755 283



- 10 -

พระราชบญญต ใหใชบทบญญตบรรพ 1

แหงประมวลกฎหมายแพงและพาณชยทไดตรวจชาระใหม พ.ศ. 2535

ภมพลอดลยเดช ป.ร.

ใหไว ณ วนท 31 มนาคม พ.ศ. 2535 เปนปท 47 ในรชกาลปจจบน

พระบาทสมเดจพระปรมนทรมหาภมพลอดลยเดช มพระบรมราชโองการโปรดเกลาฯ ใหประกาศวา โดยทเปนการสมควรปรบปรงบทบญญตบรรพ 1 แหงประมวลกฎหมายแพงและพาณชย และบทบญญต

ลกษณะ 23 สมาคม ของบรรพ 3 แหงประมวลกฎหมายแพงและพาณชย จงทรงพระกรณาโปรดเกลาฯ ใหตราพระราชบญญตขนไว โดยคาแนะนาและยนยอมของสภานตบญญต

แหงชาต ทาหนาทรฐสภา ดงตอไปน มาตรา 1 พระราชบญญตนเรยกวา “พระราชบญญตใหใชบทบญญตบรรพ 1 แหงประมวลกฎหมายแพง

และพาณชยทไดตรวจชาระใหม พ.ศ. 2535” มาตรา 21 พระราชบญญตนใหใชบงคบเมอพนกาหนดหกสบวนนบแตวนถดจากวนประกาศในราชกจจา

นเบกษาเปนตนไป มาตรา 3 ใหแกไขเพมเตมประมวลกฎหมายแพงและพาณชยบรรพ 1 และบรรพ 3 ดงตอไปน (1) ใหยกเลกบทบญญตบรรพ 1 แหงประมวลกฎหมายแพงและพาณชย ซงไดใชบงคบโดยพระราช

กฤษฎกาใหใชบทบญญตแหงประมวลกฎหมายแพงและพาณชยบรรพ 1 และบรรพ 2 ทไดตรวจชาระใหม พ.ศ. 2468

(2) ใหยกเลกลกษณะ 23 สมาคม ของบรรพ 3 แหงประมวลกฎหมายแพงและพาณชย ซงไดใชบงคบโดยพระราชกฤษฎกาใหใชบทบญญตแหงประมวลกฎหมายแพงและพาณชยบรรพ 3 ทไดตรวจชาระใหม พ.ศ. 2471

(3) ใหใชบทบญญตทายพระราชบญญตนเปนบรรพ 1 แหงประมวลกฎหมายแพงและพาณชยทไดตรวจชาระใหม

มาตรา 4 เอกสารทมการใชตราประทบแทนการลงลายมอชอตามมาตรา 9 วรรคสอง แหงประมวลกฎหมายแพงและพาณชย กอนการแกไขเพมเตมโดยพระราชบญญตนซงไดกระทาขนกอนวนทพระราชบญญตน

1 ราชกจจานเบกษา เลม 169/ตอนท 42/หนา 1/8 เมษายน 2535



- 11 -

ใชบงคบ ใหมผลสมบรณเสมอนกบลงลายมอชอตอไป มาตรา 5 บทบญญตบรรพ 1 แหงประมวลกฎหมายแพงและพาณชย ทไดตรวจชาระใหมทาย

พระราชบญญตน ไมกระทบกระเทอนถงความสมบรณของการใหกยมเงนทผเสมอนไรความสามารถไดกระทาขนกอนวนทพระราชบญญตนใชบงคบ

มาตรา 6 ผจดการทรพยสนของผไมอยทศาลไดตงขนกอนวนทพระราชบญญตนใชบงคบ หากยงมไดจดทาบญชทรพยสนของผไมอยหรอจดทายงไมแลวเสรจ ใหจดทาใหแลวเสรจภายในสามเดอนนบแตวนทพระราชบญญตนใชบงคบ และใหนามาตรา 52 และมาตรา 53 แหงประมวลกฎหมายแพงและพาณชยทไดตรวจชาระใหมทายพระราชบญญตนมาใชบงคบ

มาตรา 7 ใหองคกรหรอหนวยงานทกฎหมายบญญตใหเปนทบวงการเมองตามความหมายของมาตรา 72 แหงประมวลกฎหมายแพงและพาณชย ซงถกยกเลกโดยมาตรา 3 (1) แหงพระราชบญญตน คงมฐานะเปนนตบคคลตอไป

มาตรา 8 ใหบรรดาสมาคมทไดจดทะเบยนตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชยกอนวนทพระราชบญญตนใชบงคบ เปนสมาคมตามบทบญญตแหงประมวลกฎหมายแพงและพาณชยทไดตรวจชาระใหมทายพระราชบญญตน

สมาคมใดทไดจดทะเบยนตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชยกอนวนทพระราชบญญตนใชบงคบ มไดใชชอซงมคาวา “สมาคม” ประกอบกบชอของสมาคมใหยนคาขอแกไขขอบงคบของสมาคมใหถกตองตามมาตรา 80 แหงประมวลกฎหมายแพงและพาณชยทไดตรวจชาระใหมทายพระราชบญญตน ภายในสองปนบแตวนทพระราชบญญตนใชบงคบ

มาตรา 9 สมาคมตามมาตรา 8 วรรคหนง สมาคมใด มวธจดการโดยไมมคณะกรรมการเปนผดาเนนกจการของสมาคมตามมาตรา 79 (6) แหงประมวลกฎหมายแพงและพาณชยทไดตรวจชาระใหมทายพระราชบญญตน ถาสมาคมนนไมดาเนนการยนคาขอแกไขขอบงคบของสมาคมและจดใหมคณะกรรมการเปนผดาเนนกจการของสมาคมภายในสองปนบแตวนทพระราชบญญตนใชบงคบ ใหนายทะเบยนถอนชอสมาคมนนออกจากทะเบยน

มาตรา 10 สมาคมตามมาตรา 8 วรรคหนง สมาคมใด มสมาชกไมถงสบคน หากสมาคมนนไมไดจดใหมจานวนสมาชกตามมาตรา 81 แหงประมวลกฎหมายแพงและพาณชยทไดตรวจชาระใหมทายพระราชบญญตน ภายในสองปนบแตวนทพระราชบญญตนใชบงคบ ใหนายทะเบยนถอนชอสมาคมนนออกจากทะเบยนตามมาตรา 102 (5) แหงประมวลกฎหมายแพงและพาณชยทไดตรวจชาระใหมทายพระราชบญญตน

มาตรา 11 ใหบรรดามลนธทไดจดทะเบยนตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชยกอนวนทพระราชบญญตนใชบงคบ เปนมลนธตามบทบญญตแหงประมวลกฎหมายแพงและพาณชยทไดตรวจชาระใหมทายพระราชบญญตน และใหถอวาตราสารกอตงมลนธดงกลาวเปนขอบงคบของมลนธตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชยทไดตรวจชาระใหมทายพระราชบญญตน

มลนธใดทไดจดทะเบยนตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชยกอนวนทพระราชบญญตนใชบงคบ มได



- 12 -

ใชชอซงมคาวา “มลนธ” ประกอบกบชอของมลนธ ใหยนคาขอแกไขขอบงคบของมลนธใหถกตองตามมาตรา 113 แหงประมวลกฎหมายแพงและพาณชยทไดตรวจชาระใหมทายพระราชบญญตน ภายในสองปนบแตวนทพระราชบญญตนใชบงคบ

มาตรา 12 บรรดามลนธทมอยกอนวนทพระราชบญญตนใชบงคบและมไดเปนนตบคคลถาประสงคจะจดตงเปนนตบคคลและใชคาวา “มลนธ” ประกอบชอของตนตอไป ตองยนคาขอจดทะเบยนตามมาตรา 114 แหงประมวลกฎหมายแพงและพาณชยทไดตรวจชาระใหมทายพระราชบญญตน ภายในหนงรอยแปดสบวนนบแตวนทพระราชบญญตนใชบงคบ

มาตรา 13 มลนธตามมาตรา 11 วรรคหนง มลนธใด มขอบงคบทกาหนดใหมผจดการของมลนธไมถงสามคนในวนทพระราชบญญตนใชบงคบ ถามลนธนนไมดาเนนการยนคาขอแกไขขอบงคบของมลนธเพอใหมคณะกรรมการซงประกอบดวยบคคลไมนอยกวาสามคนเปนผดาเนนกจการของมลนธภายในหนงรอยแปดสบวนนบแตวนทพระราชบญญตนใชบงคบใหนายทะเบยนดาเนนการตามมาตรา 128 แหงประมวลกฎหมายแพงและพาณชยทไดตรวจชาระใหมทายพระราชบญญตนเพอสงการใหแกไขขอบงคบของมลนธใหถกตองตามกฎหมายตอไปถาปรากฏวามลนธใดไมสามารถดาเนนกจการตอไปได กใหนายทะเบยนรองขอตอศาลใหมคาสงใหเลกมลนธตามมาตรา 131 แหงประมวลกฎหมายแพงและพาณชยทไดตรวจชาระใหมทายพระราชบญญตน

มาตรา 14 บรรดาระยะเวลาทบญญตไวในบรรพ 1 แหงประมวลกฎหมายแพงและพาณชยและทบญญตไวในลกษณะ 23 สมาคม ของบรรพ 3 แหงประมวลกฎหมายแพงและพาณชย ซงใชบงคบอยกอนวนทพระราชบญญตนใชบงคบ หากระยะเวลาดงกลาวยงไมสนสดลงในวนทพระราชบญญตนใชบงคบ และระยะเวลาทกาหนดขนตามบทบญญตแหงประมวลกฎหมายแพงและพาณชยทไดตรวจชาระใหมทายพระราชบญญตน แตกตางกบระยะเวลาทกาหนดไวเดมใหนาระยะเวลาทยาวกวามาใชบงคบ

มาตรา 15 ใหแกเลขมาตราตามทมอยในมาตราตางๆ แหงประมวลกฎหมายแพงและพาณชยเปนเลขมาตราตามบรรพ 1 แหงประมวลกฎหมายแพงและพาณชยทไดตรวจชาระใหมทายพระราชบญญตน ดงตอไปน

(1) “มาตรา 9 วรรคสองและวรรคสาม” ในมาตรา 1666 ใหแกเปน “มาตรา 9 วรรคสอง” (2) “มาตรา 29” ในมาตรา 1464 และมาตรา 1519 ใหแกเปน “มาตรา 28” (3) “มาตรา 34” ในมาตรา 1610 และมาตรา 1611 ใหแกเปน “มาตรา 32” (4) “มาตรา 60 มาตรา 61 มาตรา 63” ในมาตรา 1577 ใหแกเปน “มาตรา 56 มาตรา 57 มาตรา 60” (5) “มาตรา 65” ในมาตรา 1602 ใหแกเปน “มาตรา 62” (6) “มาตรา 66” ในมาตรา 1602 ใหแกเปน “มาตรา 63” (7) “มาตรา 81” ในมาตรา 1676 ใหแกเปน “มาตรา 110” (8) “มาตรา 85” ในมาตรา 1677 ใหแกเปน “มาตรา 114” (9) “มาตรา 130 วรรคสอง” ในมาตรา 360 ใหแกเปน “มาตรา 169 วรรคสอง” (10) “มาตรา 189” ในมาตรา 248 และมาตรา 1754 ใหแกเปน “มาตรา 193/27”



- 13 -

มาตรา 16 บทบญญตแหงกฎหมายอนทอางถงบทบญญตในบรรพ 1 หรอลกษณะ 23 ในบรรพ 3 แหงประมวลกฎหมายแพงและพาณชย ใหถอวาบทบญญตแหงกฎหมายนนอางถงบทบญญตทมนยเชนเดยวกนในบรรพ 1 แหงประมวลกฎหมายแพงและพาณชยทไดตรวจชาระใหมทายพระราชบญญตน

มาตรา 17 บรรดากฎกระทรวงทออกตามความในมาตรา 97 และมาตรา 1297 แหงประมวลกฎหมายแพงและพาณชยซงใชบงคบอยกอนวนทพระราชบญญตนใชบงคบ ใหยงคงใชไดตอไปเทาทไมขดหรอแยงกบบทบญญตแหงประมวลกฎหมายแพงและพาณชยทไดตรวจชาระใหมทายพระราชบญญตน

มาตรา 18 ใหนายกรฐมนตร และรฐมนตรวาการกระทรวงมหาดไทยรกษาการใหเปนไปตามพระราชบญญตน ผรบสนองพระบรมราชโองการ อานนท ปนยารชน นายกรฐมนตร



- 14 -

ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย ขอความเบองตน

มาตรา 1 กฎหมายนใหเรยกวา ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 2 ใหใชประมวลกฎหมายนตงแตวนท 1 เดอนมกราคม พระพทธศกราช 2468 เปนตนไป มาตรา 3 ตงแตวนทใชประมวลกฎหมายนสบไป ใหยกเลกบรรดากฎหมาย กฎ และขอบงคบอนๆ ในสวน

ทมบญญตไวแลวในประมวลกฎหมายนหรอซงแยงกบบทแหงประมวลกฎหมายน

บรรพ 1 หลกทวไป

ลกษณะ 1

บทเบดเสรจทวไป

มาตรา 4 กฎหมายนน ตองใชในบรรดากรณซงตองดวยบทบญญตใดๆ แหงกฎหมายตามตวอกษร หรอ

ตามความมงหมายของบทบญญตนนๆ เมอไมมบทกฎหมายทจะยกมาปรบคดได ใหวนจฉยคดนนตามจารตประเพณแหงทองถน ถาไมมจารต

ประเพณเชนวานน ใหวนจฉยคดอาศยเทยบบทกฎหมายทใกลเคยงอยางยง และถาบทกฎหมายเชนนนกไมมดวย ใหวนจฉยตามหลกกฎหมายทวไป

มาตรา 5 ในการใชสทธแหงตนกด ในการชาระหนกด บคคลทกคนตองกระทาโดยสจรต มาตรา 6 ใหสนนษฐานไวกอนวา บคคลทกคนกระทาการโดยสจรต มาตรา 7 ถาจะตองเสยดอกเบยแกกนและมไดกาหนดอตราดอกเบยไวโดยนตกรรมหรอโดยบทกฎหมาย

อนชดแจง ใหใชอตรารอยละเจดครงตอป มาตรา 8 คาวา “เหตสดวสย” หมายความวา เหตใดๆ อนจะเกดขนกด จะใหผลพบตกด เปนเหตทไมอาจ

ปองกนไดแมทงบคคลผตองประสบหรอใกลจะตองประสบเหตนนจะไดจดการระมดระวงตามสมควรอนพงคาดหมายไดจากบคคลในฐานะและภาวะเชนนน

มาตรา 9 เมอมกจการอนใดซงกฎหมายบงคบใหทาเปนหนงสอ บคคลผจะตองทาหนงสอไมจาเปนตองเขยนเอง แตหนงสอนนตองลงลายมอชอของบคคลนน



- 15 -

ลายพมพนวมอ แกงได ตราประทบ หรอเครองหมายอนทานองเชนวานนททาลงในเอกสารแทนการลงลายมอชอ หากมพยานลงลายมอชอรบรองไวดวยสองคนแลวใหถอเสมอกบลงลายมอชอ

ความในวรรคสองไมใชบงคบแกการลงลายพมพนวมอ แกงได ตราประทบหรอเครองหมายอนทานองเชนวานน ซงทาลงในเอกสารททาตอหนาพนกงานเจาหนาท

มาตรา 10 เมอความขอใดขอหนงในเอกสารอาจตความไดสองนย นยไหนจะทาใหเปนผลบงคบได ใหถอเอาตามนยนนดกวาทจะถอเอานยทไรผล

มาตรา 11 ในกรณทมขอสงสย ใหตความไปในทางทเปนคณแกคกรณฝายซงจะเปนผตองเสยในมลหนนน

มาตรา 12 ในกรณทจานวนเงนหรอปรมาณในเอกสารแสดงไวทงตวอกษรและตวเลข ถาตวอกษรกบตวเลขไมตรงกน และมอาจหยงทราบเจตนาอนแทจรงได ใหถอเอาจานวนเงนหรอปรมาณทเปนตวอกษรเปนประมาณ

มาตรา 13 ถาจานวนเงนหรอปรมาณในเอกสารแสดงไวเปนตวอกษรหลายแหงหรอเปนตวเลขหลายแหง แตทแสดงไวหลายแหงนนไมตรงกน และมอาจหยงทราบเจตนาอนแทจรงได ใหถอเอาจานวนเงนหรอปรมาณนอยทสดเปนประมาณ

มาตรา 14 ในกรณทเอกสารทาขนไวหลายภาษา ไมวาจะเปนฉบบเดยวกนหรอหลายฉบบกตามโดยมภาษาไทยดวย ถาขอความในหลายภาษานนแตกตางกน และมอาจหยงทราบเจตนาของคกรณไดวาจะใชภาษาใดบงคบใหถอตามภาษาไทย

ลกษณะ 2 บคคล

หมวด 1

บคคลธรรมดา

สวนท 1 สภาพบคคล

มาตรา 15 สภาพบคคลยอมเรมแตเมอคลอดแลวอยรอดเปนทารกและสนสดลงเมอตาย ทารกในครรภมารดากสามารถมสทธตางๆ ได หากวาภายหลงคลอดแลวอยรอดเปนทารก มาตรา 16 การนบอายของบคคล ใหเรมนบแตวนเกด ในกรณทรวาเกดในเดอนใดแตไมรวนเกด ใหนบ



- 16 -

วนทหนงแหงเดอนนนเปนวนเกด แตถาพนวสยทจะหยงรเดอนและวนเกดของบคคลใด ใหนบอายบคคลนนตงแตวนตนปปฏทน ซงเปนปทบคคลนนเกด

มาตรา 17 ในกรณบคคลหลายคนตายในเหตภยนตรายรวมกน ถาเปนการพนวสยทจะกาหนดไดวาคนไหนตายกอนหลง ใหถอวาตายพรอมกน

มาตรา 18 สทธของบคคลในการทจะใชนามอนชอบทจะใชไดนนถามบคคลอนโตแยงกด หรอบคคลผเปนเจาของนามนนตองเสอมเสยประโยชนเพราะการทมผอนมาใชนามเดยวกนโดยมไดรบอานาจใหใชไดกดบคคลผเปนเจาของนามจะเรยกใหบคคลนนระงบความเสยหายกได ถาและเปนทพงวตกวาจะตองเสยหายอยสบไป จะรองขอตอศาลใหสงหามกได

สวนท 2

ความสามารถ

มาตรา 19 บคคลยอมพนจากภาวะผเยาวและบรรลนตภาวะเมอมอายยสบปบรบรณ มาตรา 20 ผเยาวยอมบรรลนตภาวะเมอทาการสมรส หากการสมรสนนไดทาตามบทบญญตมาตรา 1448 มาตรา 21 ผเยาวจะทานตกรรมใดๆ ตองไดรบความยนยอมของผแทนโดยชอบธรรมกอน การใดๆ ท

ผเยาวไดทาลงปราศจากความยนยอมเชนวานนเปนโมฆยะ เวนแตจะบญญตไวเปนอยางอน มาตรา 22 ผเยาวอาจทาการใดๆ ไดทงสน หากเปนเพยงเพอจะไดไปซงสทธอนใดอนหนง หรอเปนการ

เพอใหหลดพนจากหนาทอนใดอนหนง มาตรา 23 ผเยาวอาจทาการใดๆ ไดทงสน ซงเปนการตองทาเองเฉพาะตว มาตรา 24 ผเยาวอาจทาการใดๆ ไดทงสน ซงเปนการสมแกฐานานรปแหงตนและเปนการอนจาเปนใน

การดารงชพตามสมควร มาตรา 25 ผเยาวอาจทาพนยกรรมไดเมออายสบหาปบรบรณ มาตรา 26 ถาผแทนโดยชอบธรรมอนญาตใหผเยาวจาหนายทรพยสนเพอการอนใดอนหนงอนไดระบไว

ผเยาวจะจาหนายทรพยสนนนเปนประการใดภายในขอบของการทระบไวนนกทาไดตามใจสมคร อนง ถาไดรบอนญาตใหจาหนายทรพยสนโดยมไดระบวาเพอการอนใดผเยาวกจาหนายไดตามใจสมคร

มาตรา 27 ผแทนโดยชอบธรรมอาจใหความยนยอมแกผเยาวในการประกอบธรกจทางการคาหรอธรกจอน หรอในการทาสญญาเปนลกจางในสญญาจางแรงงานได ในกรณทผแทนโดยชอบธรรมไมใหความยนยอมโดยไมมเหตอนสมควร ผเยาวอาจรองขอตอศาลใหสงอนญาตได

ในความเกยวพนกบการประกอบธรกจหรอการจางแรงงานตามวรรคหนง ใหผเยาวมฐานะเสมอนดงบคคลซงบรรลนตภาวะแลว



- 17 -

ถาการประกอบธรกจหรอการทางานทไดรบความยนยอมหรอทไดรบอนญาตตามวรรคหนง กอใหเกดความเสยหายถงขนาดหรอเสอมเสยแกผเยาว ผแทนโดยชอบธรรมอาจบอกเลกความยนยอมทไดใหแกผเยาวเสยได หรอในกรณทศาลอนญาต ผแทนโดยชอบธรรมอาจรองขอตอศาลใหเพกถอนการอนญาตทไดใหแกผเยาวนนเสยได

ในกรณทผแทนโดยชอบธรรมบอกเลกความยนยอมโดยไมมเหตอนสมควร ผเยาวอาจรองขอตอศาลใหเพกถอนการบอกเลกความยนยอมของผแทนโดยชอบธรรมได

การบอกเลกความยนยอมโดยผแทนโดยชอบธรรมหรอการเพกถอนการอนญาตโดยศาล ยอมทาใหฐานะเสมอนดงบคคลซงบรรลนตภาวะแลวของผเยาวสนสดลง แตไมกระทบกระเทอนการใดๆ ทผเยาวไดกระทาไปแลวกอนมการบอกเลกความยนยอมหรอเพกถอนการอนญาต

มาตรา 28 บคคลวกลจรตผใด ถาคสมรสกด ผบพการกลาวคอ บดา มารดา ปยา ตายาย ทวดกด ผสบสนดานกลาวคอ ลก หลาน เหลน ลอกด ผปกครองหรอผพทกษกด ผซงปกครองดแลบคคลนนอยกด หรอพนกงานอยการกด รองขอตอศาลใหสงใหบคคลวกลจรตผนนเปนคนไรความสามารถ ศาลจะสงใหบคคลวกลจรตผนนเปนคนไรความสามารถกได

บคคลซงศาลไดสงใหเปนคนไรความสามารถตามวรรคหนง ตองจดใหอยในความอนบาล การแตงตงผอนบาล อานาจหนาทของผอนบาลและการสนสดของความเปนผอนบาล ใหเปนไปตามบทบญญตบรรพ 5 แหงประมวลกฎหมายน

คาสงของศาลตามมาตราน ใหประกาศในราชกจจานเบกษา มาตรา 29 การใดๆ อนบคคลซงศาลสงใหเปนคนไรความสามารถไดกระทาลงการนนเปนโมฆยะ มาตรา 30 การใดๆ อนบคคลวกลจรตซงศาลยงมไดสงใหเปนคนไรความสามารถไดกระทาลง การนนจะ

เปนโมฆยะตอเมอไดกระทาในขณะทบคคลนนจรตวกลอย และคกรณอกฝายหนงไดรแลวดวยวาผกระทาเปนคนวกลจรต

มาตรา 31 ถาเหตททาใหเปนคนไรความสามารถไดสนสดไปแลวและเมอบคคลผนนเองหรอบคคลใดๆ ดงกลาวมาในมาตรา 28 รองขอตอศาลกใหศาลสงเพกถอนคาสงทใหเปนคนไรความสามารถนน

คาสงของศาลตามมาตราน ใหประกาศในราชกจจานเบกษา มาตรา 32 บคคลใดมกายพการหรอมจตฟนเฟอนไมสมประกอบหรอประพฤตสรยสรายเสเพลเปนอาจณ

หรอตดสรายาเมา หรอมเหตอนใดทานองเดยวกนนน จนไมสามารถจะจดทาการงานโดยตนเองได หรอจดกจการไปในทางทอาจจะเสอมเสยแกทรพยสนของตนเองหรอครอบครว เมอบคคลตามทระบไวในมาตรา 28 รองขอตอศาล ศาลจะสงใหบคคลนนเปนคนเสมอนไรความสามารถกได

บคคลซงศาลไดสงใหเปนคนเสมอนไรความสามารถตามวรรคหนง ตองจดใหอยในความพทกษ การแตงตงผพทกษ ใหเปนไปตามบทบญญตบรรพ 5 แหงประมวลกฎหมายน



- 18 -

ใหนาบทบญญตวาดวยการสนสดของความเปนผปกครองในบรรพ 5 แหงประมวลกฎหมายน มาใชบงคบแกการสนสดของการเปนผพทกษโดยอนโลม

คาสงของศาลตามมาตราน ใหประกาศในราชกจจานเบกษา มาตรา 33 ในคดทมการรองขอใหศาลสงใหบคคลใดเปนคนไรความสามารถเพราะวกลจรต ถาทาง

พจารณาไดความวาบคคลนนไมวกลจรตแตมจตฟนเฟอนไมสมประกอบเมอศาลเหนสมควรหรอเมอมคาขอของคความหรอของบคคลตามทระบไวในมาตรา 28 ศาลอาจสงใหบคคลนนเปนคนเสมอนไรความสามารถกได หรอในคดทมการรองขอใหศาลสงใหบคคลใดเปนคนเสมอนไรความสามารถเพราะมจตฟนเฟอนไมสมประกอบ ถาทางพจารณาไดความวาบคคลนนวกลจรต เมอมคาขอของคความหรอของบคคลตามทระบไวในมาตรา 28 ศาลอาจสงใหบคคลนนเปนคนไรความสามารถกได

มาตรา 34 คนเสมอนไรความสามารถนน ตองไดรบความยนยอมของผพทกษกอนแลวจงจะทาการอยางหนงอยางใดดงตอไปนได

(1) นาทรพยสนไปลงทน (2) รบคนทรพยสนทไปลงทน ตนเงนหรอทนอยางอน (3) กยมหรอใหกยมเงน ยมหรอใหยมสงหารมทรพยอนมคา (4) รบประกนโดยประการใดๆ อนมผลใหตนตองถกบงคบชาระหน (5) เชาหรอใหเชาสงหารมทรพยมกาหนดระยะเวลาเกนกวาหกเดอนหรออสงหารมทรพยมกาหนด

ระยะเวลาเกนกวาสามป (6) ใหโดยเสนหา เวนแตการใหทพอควรแกฐานานรป เพอการกศล การสงคม หรอตามหนาทธรรมจรรยา (7) รบการใหโดยเสนหาทมเงอนไขหรอคาภาระตดพน หรอไมรบการใหโดยเสนหา (8) ทาการอยางหนงอยางใดเพอจะไดมาหรอปลอยไปซงสทธในอสงหารมทรพยหรอในสงหารมทรพย

อนมคา (9) กอสรางหรอดดแปลงโรงเรอนหรอสงปลกสรางอยางอน หรอซอมแซมอยางใหญ (10) เสนอคดตอศาลหรอดาเนนกระบวนพจารณาใดๆ เวนแตการรองขอตามมาตรา 35 หรอการรองขอ

ถอนผพทกษ (11) ประนประนอมยอมความหรอมอบขอพพาทใหอนญาโตตลาการวนจฉย ถามกรณอนใดนอกจากทกลาวในวรรคหนง ซงคนเสมอนไรความสามารถอาจจดการไปในทางเสอมเสย

แกทรพยสนของตนเองหรอครอบครว ในการสงใหบคคลใดเปนคนเสมอนไรความสามารถ หรอเมอผพทกษรองขอในภายหลง ศาลมอานาจสงใหคนเสมอนไรความสามารถนนตองไดรบความยนยอมของผพทกษกอนจงจะทาการนนได

ในกรณทคนเสมอนไรความสามารถไมสามารถจะทาการอยางหนงอยางใดทกลาวมาในวรรคหนงหรอวรรคสองไดดวยตนเอง เพราะเหตมกายพการหรอมจตฟนเฟอนไมสมประกอบ ศาลจะสงใหผพทกษเปนผมอานาจ



- 19 -

กระทาการนนแทนคนเสมอนไรความสามารถกได ในกรณเชนน ใหนาบทบญญตทเกยวกบผอนบาลมาใชบงคบแกผพทกษโดยอนโลม

คาสงของศาลตามมาตราน ใหประกาศในราชกจจานเบกษา การใดกระทาลงโดยฝาฝนบทบญญตมาตราน การนนเปนโมฆยะ มาตรา 35 ในกรณทผพทกษไมยนยอมใหคนเสมอนไรความสามารถกระทาการอยางหนงอยางใดตาม

มาตรา 34 โดยปราศจากเหตผลอนสมควร เมอคนเสมอนไรความสามารถรองขอ ศาลจะมคาสงอนญาตใหกระทาการนนโดยไมตองรบความยนยอมจากผพทกษกได ถาการนนจะเปนคณประโยชนแกคนเสมอนไรความสามารถ

มาตรา 36 ถาเหตทศาลไดสงใหเปนคนเสมอนไรความสามารถไดสนสดไปแลวใหนาบทบญญตมาตรา 31 มาใชบงคบโดยอนโลม

สวนท 3 ภมลาเนา

มาตรา 37 ภมลาเนาของบคคลธรรมดา ไดแกถนอนบคคลนนมสถานทอยเปนแหลงสาคญ มาตรา 38 ถาบคคลธรรมดามถนทอยหลายแหงซงอยสบเปลยนกนไปหรอมหลกแหลงททาการงานเปน

ปกตหลายแหง ใหถอเอาแหงใดแหงหนงเปนภมลาเนาของบคคลนน มาตรา 39 ถาภมลาเนาไมปรากฏ ใหถอวาถนทอยเปนภมลาเนา มาตรา 40 บคคลธรรมดาซงเปนผไมมทอยปกตเปนหลกแหลง หรอเปนผครองชพในการเดนทางไปมา

ปราศจากหลกแหลงททาการงาน พบตวในถนไหนใหถอวาถนนนเปนภมลาเนาของบคคลนน มาตรา 41 ภมลาเนายอมเปลยนไปดวยการยายถนทอย พรอมดวยเจตนาปรากฏชดแจงวาจะเปลยน

ภมลาเนา มาตรา 42 ถาบคคลใดไดเลอกเอาถนใด โดยมเจตนาปรากฏชดแจงวาจะใหเปนภมลาเนาเฉพาะการเพอทา

การใด ใหถอวาถนนนเปนภมลาเนาเฉพาะการสาหรบการนน มาตรา 43 ภมลาเนาของสามและภรยา ไดแกถนทอยทสามและภรยาอยกนดวยกนฉนสามภรยา เวนแต

สามหรอภรยาไดแสดงเจตนาใหปรากฏวามภมลาเนาแยกตางหากจากกน มาตรา 44 ภมลาเนาของผเยาว ไดแกภมลาเนาของผแทนโดยชอบธรรมซงเปนผใชอานาจปกครองหรอ

ผปกครอง ในกรณทผเยาวอยใตอานาจปกครองของบดามารดา ถาบดาและมารดามภมลาเนาแยกตางหากจากกน

ภมลาเนาของผเยาวไดแกภมลาเนาของบดาหรอมารดาซงตนอยดวย มาตรา 45 ภมลาเนาของคนไรความสามารถ ไดแกภมลาเนาของผอนบาล



- 20 -

มาตรา 46 ภมลาเนาของขาราชการ ไดแกถนอนเปนททาการตามตาแหนงหนาท หากมใชเปนตาแหนงหนาทชวคราวชวระยะเวลาหรอเปนเพยงแตงตงไปเฉพาะการครงเดยวคราวเดยว

มาตรา 47 ภมลาเนาของผทถกจาคกตามคาพพากษาถงทสดของศาลหรอตามคาสงโดยชอบดวยกฎหมาย ไดแกเรอนจาหรอทณฑสถานทถกจาคกอย จนกวาจะไดรบการปลอยตว

สวนท 4 สาบสญ

มาตรา 48 ถาบคคลใดไปเสยจากภมลาเนาหรอถนทอยโดยมไดตงตวแทนผรบมอบอานาจทวไปไว และไมมใครรแนวาบคคลนนยงมชวตอยหรอไม เมอผมสวนไดเสยหรอพนกงานอยการรองขอ ศาลจะสงใหทาการอยางหนงอยางใดไปพลางกอนตามทจาเปนเพอจดการทรพยสนของบคคลผไมอยนนกได

เมอเวลาไดลวงเลยไปหนงปนบแตวนทผไมอยนนไปเสยจากภมลาเนาหรอถนทอย และไมมผใดไดรบขาวเกยวกบบคคลนนประการใดเลยกด หรอหนงปนบแตวนมผไดพบเหนหรอไดทราบขาวมาเปนครงหลงสดกด เมอบคคลตามวรรคหนงรองขอ ศาลจะตงผจดการทรพยสนของผไมอยขนกได

มาตรา 49 ในกรณทผไมอยไดตงตวแทนผรบมอบอานาจทวไปไวและสญญาตวแทนระงบสนไป หรอปรากฏวาตวแทนผรบมอบอานาจทวไปไดจดการทรพยสนนนในลกษณะทอาจเสยหายแกบคคลดงกลาว ใหนามาตรา 48 มาใชบงคบโดยอนโลม

มาตรา 50 เมอผมสวนไดเสยหรอพนกงานอยการรองขอ ศาลจะสงใหตวแทนผรบมอบอานาจทวไปจดทาบญชทรพยสนของผไมอยขนตามทศาลจะมคาสงกได

มาตรา 51 ภายใตบงคบมาตรา 802 ถาตวแทนผรบมอบอานาจทวไปเหนเปนการจาเปนจะตองทาการอนใดอนหนงเกนขอบอานาจทไดรบไว ตองขออนญาตตอศาล และเมอศาลสงอนญาตแลวจงจะกระทาการนนได

มาตรา 52 ผจดการทรพยสนทศาลไดตงขน ตองทาบญชทรพยสนของผไมอยใหเสรจภายในสามเดอนนบแตวนทราบคาสงตงของศาล แตผจดการทรพยสนจะรองขอตอศาลใหขยายเวลากได

มาตรา 53 บญชทรพยสนตามมาตรา 50 และมาตรา 52 ตองมพยานลงลายมอชอรบรองความถกตองอยางนอยสองคน พยานสองคนนนตองเปนคสมรสหรอญาตของผไมอยซงบรรลนตภาวะแลว แตถาไมมคสมรสหรอหาญาตไมได หรอคสมรสและญาตไมยอมเปนพยาน จะใหผอนซงบรรลนตภาวะแลวเปนพยานกได

มาตรา 54 ผจดการทรพยสนมอานาจหนาทอยางเดยวกบตวแทนผรบมอบอานาจทวไปตามมาตรา 801 และมาตรา 802 ถาผจดการทรพยสนเหนเปนการจาเปนจะตองทาการอนใดอนหนงเกนขอบอานาจ ตองขออนญาตตอศาล และเมอศาลสงอนญาตแลวจงจะกระทาการนนได



- 21 -

มาตรา 55 ถาผไมอยไดตงตวแทนผรบมอบอานาจเฉพาะการอนใดไว ผจดการทรพยสนจะเขาไปเกยวของกบการอนเปนอานาจเฉพาะการนนไมได แตถาปรากฏวาการทตวแทนจดทาอยนนอาจจะเสยหายแกผไมอย ผจดการทรพยสนจะรองขอใหศาลถอดถอนตวแทนนนเสยกได

มาตรา 56 เมอผมสวนไดเสยหรอพนกงานอยการรองขอ หรอเมอศาลเหนสมควรศาลอาจสงอยางหนงอยางใดดงตอไปน

(1) ใหผจดการทรพยสนหาประกนอนสมควรในการจดการทรพยสนของผไมอยตลอดจนการมอบคนทรพยสนนน

(2) ใหผจดการทรพยสนแถลงถงความเปนอยแหงทรพยสนของผไมอย (3) ถอดถอนผจดการทรพยสน และตงผอนใหเปนผจดการทรพยสนแทนตอไป มาตรา 57 ในคาสงตงผจดการทรพยสน ศาลจะกาหนดบาเหนจใหแกผจดการทรพยสนโดยจายจาก

ทรพยสนของผไมอยนนกได ถาศาลมไดกาหนด ผจดการทรพยสนจะรองขอตอศาลใหกาหนดบาเหนจในภายหลงกได

ถาผจดการทรพยสน หรอผมสวนไดเสย หรอพนกงานอยการรองขอ หรอเมอมกรณปรากฏแกศาลวา พฤตการณเกยวกบการจดการทรพยสนไดเปลยนแปลงไป ศาลจะสงกาหนดบาเหนจ งด ลด เพม หรอกลบใหบาเหนจแกผจดการทรพยสนอกกได

มาตรา 58 ความเปนผจดการทรพยสนยอมสนสดลงในกรณดงตอไปน (1) ผไมอยนนกลบมา (2) ผไมอยนนมไดกลบมาแตไดจดการทรพยสนหรอตงตวแทนเพอจดการทรพยสนของตนแลว (3) ผไมอยถงแกความตายหรอศาลมคาสงใหเปนคนสาบสญ (4) ผจดการทรพยสนลาออกหรอถงแกความตาย (5) ผจดการทรพยสนเปนคนไรความสามารถหรอคนเสมอนไรความสามารถ (6) ผจดการทรพยสนเปนบคคลลมละลาย (7) ศาลถอดถอนผจดการทรพยสน มาตรา 59 ในกรณทความเปนผจดการทรพยสนสนสดลงเพราะเหตตามมาตรา 58 (4) (5) หรอ (6)

ผจดการทรพยสนหรอทายาทของผจดการทรพยสน ผจดการมรดก ผอนบาลผพทกษ เจาพนกงานพทกษทรพย หรอผมหนาทดแลทรพยสนของผจดการทรพยสน แลวแตกรณ จะตองแถลงใหศาลทราบถงความสนสดนนโดยไมชกชาเพอศาลจะไดมคาสงเกยวกบผจดการทรพยสนตอไปตามทเหนสมควร ในระหวางเวลาดงกลาวนน บคคลดงกลาวจะตองจดการตามควรแกพฤตการณเพอรกษาประโยชนของผไมอย จนกวาจะไดสงมอบทรพยสนของผไมอยใหแกบคคลหนงบคคลใดตามทศาลจะไดมคาสง

มาตรา 60 ใหนาบทบญญตวาดวยตวแทนแหงประมวลกฎหมายน มาใชบงคบแกการจดการทรพยสนของผไมอยโดยอนโลม



- 22 -

มาตรา 61 ถาบคคลใดไดไปจากภมลาเนาหรอถนทอย และไมมใครรแนวาบคคลนนยงมชวตอยหรอไมตลอดระยะเวลาหาป เมอผมสวนไดเสยหรอพนกงานอยการรองขอ ศาลจะสงใหบคคลนนเปนคนสาบสญกได

ระยะเวลาตามวรรคหนงใหลดเหลอสองป (1) นบแตวนทการรบหรอสงครามสนสดลง ถาบคคลนนอยในการรบหรอสงคราม และหายไปในการรบ

หรอสงครามดงกลาว (2) นบแตวนทยานพาหนะทบคคลนนเดนทาง อบปาง ถกทาลายหรอสญหายไป (3) นบแตวนทเหตอนตรายแกชวตนอกจากทระบไวใน (1) หรอ (2) ไดผานพนไป ถาบคคลนนตกอยใน

อนตรายเชนวานน มาตรา 62 บคคลซงศาลไดมคาสงใหเปนคนสาบสญ ใหถอวาถงแกความตายเมอครบกาหนดระยะเวลา

ดงทระบไวในมาตรา 61 มาตรา 63 เมอบคคลผถกศาลสงใหเปนคนสาบสญนนเองหรอผมสวนไดเสยหรอพนกงานอยการรองขอ

ตอศาล และพสจนไดวาบคคลผถกศาลสงใหเปนคนสาบสญนนยงคงมชวตอยกด หรอวาตายในเวลาอนผดไปจากเวลาดงระบไวในมาตรา 62 กด ใหศาลสงถอนคาสงใหเปนคนสาบสญนน แตการถอนคาสงนยอมไมกระทบกระเทอนถงความสมบรณแหงการทงหลายอนไดทาไปโดยสจรตในระหวางเวลาตงแตศาลมคาสงใหเปนคนสาบสญจนถงเวลาถอนคาสงนน

บคคลผไดทรพยสนมาเนองแตการทศาลสงใหบคคลใดเปนคนสาบสญ แตตองเสยสทธของตนไปเพราะศาลสงถอนคาสงใหบคคลนนเปนคนสาบสญ ใหนาบทบญญตวาดวยลาภมควรไดแหงประมวลกฎหมายนมาใชบงคบโดยอนโลม

มาตรา 64 คาสงศาลใหเปนคนสาบสญหรอคาสงถอนคาสงใหเปนคนสาบสญใหประกาศในราชกจจานเบกษา

หมวด 2 นตบคคล

สวนท 1


มาตรา 65 นตบคคลจะมขนไดกแตดวยอาศยอานาจแหงประมวลกฎหมายนหรอกฎหมายอน มาตรา 66 นตบคคลยอมมสทธและหนาทตามบทบญญตแหงประมวลกฎหมายนหรอกฎหมายอน ภายใน

ขอบแหงอานาจหนาทหรอวตถประสงคดงไดบญญตหรอกาหนดไวในกฎหมาย ขอบงคบ หรอตราสารจดตง



- 23 -

มาตรา 67 ภายใตบงคบมาตรา 66 นตบคคลยอมมสทธและหนาทเชนเดยวกบบคคลธรรมดา เวนแตสทธและหนาทซงโดยสภาพจะพงมพงเปนไดเฉพาะแกบคคลธรรมดาเทานน

มาตรา 68 ภมลาเนาของนตบคคลไดแกถนอนเปนทตงสานกงานใหญหรอถนอนเปนทตงททาการ หรอถนทไดเลอกเอาเปนภมลาเนาเฉพาะการตามขอบงคบหรอตราสารจดตง

มาตรา 69 ในกรณทนตบคคลมทตงทาการหลายแหงหรอมสานกงานสาขา ใหถอวาถนอนเปนทตงของททาการหรอของสานกงานสาขาเปนภมลาเนาในสวนกจการอนไดกระทา ณ ทนนดวย

มาตรา 70 นตบคคลตองมผแทนคนหนงหรอหลายคน ทงนตามทกฎหมายขอบงคบ หรอตราสารจดตงจะไดกาหนดไว

ความประสงคของนตบคคลยอมแสดงออกโดยผแทนของนตบคคล มาตรา 71 ในกรณทนตบคคลมผแทนหลายคน การดาเนนกจการของนตบคคลใหเปนไปตามเสยงขางมาก

ของผแทนของนตบคคลนน เวนแตจะไดมขอกาหนดไวเปนประการอนในกฎหมาย ขอบงคบ หรอตราสารจดตง มาตรา 72 การเปลยนตวผแทนของนตบคคล หรอการจากดหรอแกไขเปลยนแปลงอานาจของผแทนของ

นตบคคล ใหมผลตอเมอไดปฏบตตามกฎหมาย ขอบงคบหรอตราสารจดตงแลว แตจะยกขนเปนขอตอสบคคลภายนอกผกระทาการโดยสจรตมได

มาตรา 73 ถามตาแหนงวางลงในจานวนผแทนของนตบคคล และมเหตอนควรเชอวาการปลอยตาแหนงวางไวนาจะเกดความเสยหายขนได เมอผมสวนไดเสยหรอพนกงานอยการรองขอ ศาลจะแตงตงผแทนชวคราวขนกได

มาตรา 74 ถาประโยชนไดเสยของนตบคคลขดกบประโยชนไดเสยของผแทนของนตบคคลในการอนใด ผแทนของนตบคคลนนจะเปนผแทนในการอนนนไมได

มาตรา 75 ถากรณตามมาตรา 74 เปนเหตใหไมมผแทนของนตบคคลเหลออย หรอผแทนของนตบคคลทเหลออยมจานวนไมพอจะเปนองคประชม หรอไมพอจะกระทาการอนนนได หากกฎหมาย ขอบงคบ หรอตราสารจดตงของนตบคคลนน มไดมขอกาหนดในเรองนไวเปนอยางอน ใหนาความในมาตรา 73 มาใชบงคบเพอตงผแทนเฉพาะการโดยอนโลม

มาตรา 76 ถาการกระทาตามหนาทของผแทนของนตบคคลหรอผมอานาจทาการแทนนตบคคล เปนเหตใหเกดความเสยหายแกบคคลอน นตบคคลนนตองรบผดชดใชคาสนไหมทดแทนเพอความเสยหายนน แตไมสญเสยสทธทจะไลเบยเอาแกผกอความเสยหาย

ถาความเสยหายแกบคคลอนเกดจากการกระทาทไมอยในขอบวตถประสงคหรออานาจหนาทของนตบคคล บรรดาบคคลดงกลาวตามวรรคหนงทไดเหนชอบใหกระทาการนนหรอไดเปนผกระการทาดงกลาว ตองรวมกนรบผดชดใชคาสนไหมทดแทนแกผทไดรบความเสยหายนน

มาตรา 77 ใหนาบทบญญตวาดวยตวแทนแหงประมวลกฎหมายน มาใชบงคบแกความเกยวพนระหวางนตบคคลกบผแทนของนตบคคล และระหวางนตบคคล หรอผแทนของนตบคคลกบบคคลภายนอก โดยอนโลม



- 24 -

สวนท 2 สมาคม

มาตรา 78 การกอตงสมาคมเพอกระทาการใดๆ อนมลกษณะตอเนองรวมกนและมใชเปนการหาผลกาไร

หรอรายไดมาแบงปนกน ตองมขอบงคบและจดทะเบยนตามบทบญญตแหงประมวลกฎหมายน มาตรา 79 ขอบงคบของสมาคมอยางนอยตองมรายการดงตอไปน (1) ชอสมาคม (2) วตถประสงคของสมาคม (3) ทตงสานกงานใหญ และทตงสานกงานสาขาทงปวง (4) วธรบสมาชก และการขาดจากสมาชกภาพ (5) อตราคาบารง (6) ขอกาหนดเกยวกบคณะกรรมการของสมาคม ไดแก จานวนกรรมการ การตงกรรมการ วาระการดารง

ตาแหนงของกรรมการ การพนจากตาแหนงของกรรมการ และการประชมของคณะกรรมการ (7) ขอกาหนดเกยวกบการจดการสมาคม การบญช และทรพยสนของสมาคม (8) ขอกาหนดเกยวกบการประชมใหญ มาตรา 80 สมาคมตองใชชอซงมคาวา “สมาคม” ประกอบกบชอของสมาคม มาตรา 81 การขอจดทะเบยนสมาคมนน ใหผจะเปนสมาชกของสมาคมจานวนไมนอยกวาสามคน รวมกน

ยนคาขอเปนหนงสอตอนายทะเบยนแหงทองททสานกงานใหญของสมาคมจะตงขน พรอมกบแนบขอบงคบของสมาคม รายชอ ทอย และอาชพของผจะเปนสมาชกไมนอยกวาสบคน และรายชอ ทอยและอาชพของผจะเปนกรรมการของสมาคมมากบคาขอดวย

มาตรา 82 เมอนายทะเบยนไดรบคาขอจดทะเบยนพรอมทงขอบงคบแลวเหนวาคาขอนนถกตองตามมาตรา 81 และขอบงคบถกตองตามมาตรา 79 และวตถประสงคของสมาคมไมขดตอกฎหมายหรอศลธรรมอนดของประชาชน หรอไมเปนภยนตรายตอความสงบสขของประชาชนหรอความมนคงของรฐ และรายการซงจดแจงในคาขอหรอขอบงคบสอดคลองกบวตถประสงคของสมาคม และผจะเปนกรรมการของสมาคมนนมฐานะและความประพฤตเหมาะสมในการดาเนนการตามวตถประสงคของสมาคม ใหนายทะเบยนรบจดทะเบยนและออกใบสาคญแสดงการจดทะเบยนใหแกสมาคมนน และประกาศการจดตงสมาคมในราชกจจานเบกษา

ถานายทะเบยนเหนวาคาขอหรอขอบงคบไมถกตองตามมาตรา 81 หรอมาตรา 79 หรอรายการซงจดแจงในคาขอหรอขอบงคบไมสอดคลองกบวตถประสงคของสมาคม หรอผจะเปนกรรมการของสมาคมมฐานะหรอความประพฤตไมเหมาะสมในการดาเนนการตามวตถประสงคของสมาคม ใหมคาสงใหผยนคาขอจดทะเบยนแกไขหรอเปลยนแปลงใหถกตอง เมอแกไขหรอเปลยนแปลงถกตองแลว ใหรบจดทะเบยนและออกใบสาคญแสดงการจด



- 25 -

ทะเบยนใหแกสมาคมนน ถานายทะเบยนเหนวาไมอาจรบจดทะเบยนไดเนองจากวตถประสงคของสมาคมขดตอกฎหมายหรอ

ศลธรรมอนดของประชาชน หรออาจเปนภยนตรายตอความสงบสขของประชาชนหรอความมนคงของรฐ หรอผยนคาขอจดทะเบยนไมแกไขหรอเปลยนแปลงใหถกตองภายในสามสบวนนบแตวนททราบคาสงของนายทะเบยน ใหนายทะเบยนมคาสงไมรบจดทะเบยนและแจงคาสงพรอมดวยเหตผลทไมรบจดทะเบยนไปยงผยนคาขอจดทะเบยนโดยมชกชา

ผยนคาขอจดทะเบยนมสทธอทธรณคาสงไมรบจดทะเบยนนนตอรฐมนตรวาการกระทรวงมหาดไทย โดยทาเปนหนงสอยนตอนายทะเบยนภายในสามสบวนนบแตวนทไดรบแจงคาสงไมรบการจดทะเบยน

ใหรฐมนตรวาการกระทรวงมหาดไทยวนจฉยอทธรณ และแจงคาวนจฉยใหผอทธรณทราบภายในเกาสบวนนบแตวนทนายทะเบยนไดรบหนงสออทธรณ คาวนจฉยของรฐมนตรวาการกระทรวงมหาดไทยใหเปนทสด

มาตรา 83 สมาคมทไดจดทะเบยนแลวเปนนตบคคล มาตรา 84 การแกไขเพมเตมขอบงคบของสมาคมจะกระทาไดกแตโดยมตของทประชมใหญ และสมาคม

ตองนาขอบงคบทไดแกไขเพมเตมไปจดทะเบยนตอนายทะเบยนแหงทองททสานกงานใหญของสมาคมตงอยภายในสบสวนนบแตวนทไดลงมตและใหนาความในมาตรา 82 มาใชบงคบโดยอนโลม เมอนายทะเบยนไดจดทะเบยนแลวใหมผลใชบงคบได

มาตรา 85 การแตงตงกรรมการของสมาคมขนใหมทงชดหรอการเปลยนแปลงกรรมการของสมาคม ใหกระทาตามขอบงคบของสมาคม และสมาคมตองนาไปจดทะเบยนตอนายทะเบยนแหงทองททสานกงานใหญของสมาคมตงอยภายในสามสบวนนบแตวนทมการแตงตงหรอเปลยนแปลงกรรมการของสมาคม

ถานายทะเบยนเหนวากรรมการของสมาคมตามวรรคหนงผใด มฐานะหรอความประพฤตไมเหมาะสมในการดาเนนการตามวตถประสงคของสมาคม นายทะเบยนจะไมรบจดทะเบยนกรรมการของสมาคมผนนกได ในกรณทนายทะเบยนไมรบจดทะเบยนกรรมการของสมาคม นายทะเบยนตองแจงเหตผลทไมรบจดทะเบยนใหสมาคมทราบภายในหกสบวนนบแตวนทยนคาขอจดทะเบยน และใหนาความในมาตรา 82 วรรคสและวรรคหา มาใชบงคบโดยอนโลม

ในระหวางทยงไมมการจดทะเบยนกรรมการของสมาคมชดใหมถาขอบงคบของสมาคมมไดกาหนดไวเปนอยางอน ใหกรรมการของสมาคมชดเดมปฏบตหนาทกรรมการของสมาคมตอไปจนกวาจะไดมการจดทะเบยนกรรมการของสมาคมชดใหม

มาตรา 86 คณะกรรมการของสมาคมเปนผดาเนนกจการของสมาคมตามกฎหมายและขอบงคบ ภายใตการควบคมดแลของทประชมใหญ

มาตรา 87 คณะกรรมการของสมาคมเปนผแทนของสมาคมในกจการอนเกยวกบบคคลภายนอก มาตรา 88 บรรดากจการทคณะกรรมการของสมาคมไดกระทาไป แมจะปรากฏในภายหลงวาม

ขอบกพรองเกยวกบการตงหรอคณสมบตของกรรมการของสมาคม กจการนนยอมมผลสมบรณ



- 26 -

มาตรา 89 สมาชกของสมาคมมสทธทจะตรวจตรากจการและทรพยสนของสมาคมในระหวางเวลาทาการของสมาคมได

มาตรา 90 สมาชกของสมาคมตองชาระคาบารงเตมจานวนในวนทสมครเขาเปนสมาชกหรอในวนเรมตนของระยะเวลาชาระคาบารง แลวแตกรณ เวนแตขอบงคบของสมาคมจะกาหนดไวเปนอยางอน

มาตรา 91 สมาชกของสมาคมจะลาออกจากสมาคมเมอใดกได เวนแตขอบงคบของสมาคมจะกาหนดไวเปนอยางอน

มาตรา 92 สมาชกแตละคนมความรบผดชอบในหนของสมาคมไมเกนจานวนคาบารงทสมาชกนนคางชาระอย

มาตรา 93 คณะกรรมการของสมาคมตองจดใหมการประชมใหญสามญอยางนอยปละครง มาตรา 94 คณะกรรมการของสมาคมจะเรยกประชมใหญวสามญเมอใดกสดแตจะเหนสมควร สมาชกจานวนไมนอยกวาหนงในหาของจานวนสมาชกทงหมดหรอสมาชกจานวนไมนอยกวาหนงรอย

คนหรอสมาชกจานวนไมนอยกวาทกาหนดไวในขอบงคบจะทาหนงสอรองขอตอคณะกรรมการของสมาคมใหประชมใหญวสามญกได ในหนงสอรองขอนนตองระบวาประสงคใหเรยกประชมเพอการใด

เมอคณะกรรมการของสมาคมไดรบหนงสอรองขอใหเรยกประชมใหญวสามญตามวรรคสอง ใหคณะกรรมการของสมาคมเรยกประชมใหญวสามญโดยจดใหมการประชมขนภายในสามสบวนนบแตวนทไดรบคารองขอ

ถาคณะกรรมการของสมาคมไมเรยกประชมภายในระยะเวลาตามวรรคสาม สมาชกทเปนผรองขอใหเรยกประชมหรอสมาชกอนรวมกนมจานวนไมนอยกวาจานวนสมาชกทกาหนดตามวรรคสองจะเรยกประชมเองกได

มาตรา 95 ในการเรยกประชมใหญ คณะกรรมการของสมาคมตองสงหนงสอนดประชมไปยงสมาชกทกคนซงมชอในทะเบยนของสมาคมกอนวนนดประชมไมนอยกวาเจดวนหรอลงพมพโฆษณาอยางนอยสองคราวในหนงสอพมพทแพรหลายในทองทฉบบหนงกอนวนนดประชมไมนอยกวาเจดวนกได

การเรยกประชมใหญตองระบสถานท วน เวลา และระเบยบวาระการประชมและจดสงรายละเอยดและเอกสารทเกยวของตามควรไปพรอมกนดวย สาหรบการเรยกประชมใหญโดยการพมพโฆษณา รายละเอยดและเอกสารดงกลาวตองจดไวและพรอมทจะมอบใหแกสมาชกทรองขอ ณ สถานททผเรยกประชมกาหนด

มาตรา 96 การประชมใหญของสมาคมตองมสมาชกมาประชมไมนอยกวากงหนงของจานวนสมาชกทงหมดจงจะเปนองคประชม เวนแตขอบงคบของสมาคมจะกาหนดองคประชมไวเปนอยางอน

ในการประชมใหญครงใด ถาไมไดองคประชมตามทกาหนดไวและการประชมใหญนนไดเรยกตามคารองขอของสมาชก กใหงดการประชม แตถาเปนการประชมใหญทสมาชกมไดเปนผรองขอ ใหคณะกรรมการของสมาคมเรยกประชมใหญอกครงหนงโดยจดใหมการประชมขนภายในสบสวนนบแตวนทนดประชมครงแรก การประชมครงหลงนไมบงคบวาจาตองครบองคประชม



- 27 -

มาตรา 97 มตของทประชม ใหถอเอาเสยงขางมากเปนประมาณ เวนแตกรณทขอบงคบของสมาคมกาหนดเสยงขางมากไวเปนพเศษโดยเฉพาะ

สมาชกคนหนงมเสยงหนงในการลงคะแนน ถาคะแนนเสยงเทากนใหประธานในทประชมออกเสยงเพมขนไดอกเสยงหนงเปนเสยงชขาด

มาตรา 98 สมาชกจะมอบอานาจใหสมาชกผใดมาเขาประชมและออกเสยงลงคะแนนแทนตนกได เวนแตขอบงคบของสมาคมจะกาหนดไวเปนอยางอน

มาตรา 99 ในกรณทจะมมตในเรองใด ถาสวนไดเสยของกรรมการหรอสมาชกของสมาคมผใดขดกบประโยชนไดเสยของสมาคม กรรมการหรอสมาชกของสมาคมผนนจะออกเสยงลงคะแนนในเรองนนไมได

มาตรา 100 ในการประชมใหญครงใด ถาไดมการนดประชมหรอการลงมตโดยไมปฏบตตาม หรอฝาฝนขอบงคบของสมาคมหรอบทบญญตในสวนน สมาชก หรอพนกงานอยการอาจรองขอใหศาลสงเพกถอนมตในการประชมใหญครงนนได แตตองรองขอตอศาลภายในหนงเดอนนบแตวนททประชมใหญลงมต

มาตรา 101 สมาคมยอมเลกดวยเหตหนงเหตใดดงตอไปน (1) เมอมเหตตามทกาหนดในขอบงคบ (2) ถาสมาคมตงขนไวเฉพาะระยะเวลาใด เมอสนระยะเวลานน (3) ถาสมาคมตงขนเพอกระทากจการใด เมอกจการนนสาเรจแลว (4) เมอทประชมใหญมมตใหเลก (5) เมอสมาคมลมละลาย (6) เมอนายทะเบยนถอนชอสมาคมออกจากทะเบยนตามมาตรา 102 (7) เมอศาลสงใหเลกตามมาตรา 104 มาตรา 102 ใหนายทะเบยนมอานาจสงถอนชอสมาคมออกจากทะเบยนไดในกรณดงตอไปน (1) เมอปรากฏในภายหลงการจดทะเบยนวา วตถประสงคของสมาคมขดตอกฎหมายหรอศลธรรมอนด

ของประชาชน หรออาจเปนภยนตรายตอความสงบสขของประชาชนหรอความมนคงของรฐ และนายทะเบยนไดสงใหแกไขแลวแตสมาคมไมปฏบตตามภายในระยะเวลาทนายทะเบยนกาหนด

(2) เมอปรากฏวาการดาเนนกจการของสมาคมขดตอกฎหมายหรอศลธรรมอนดของประชาชน หรออาจเปนภยนตรายตอความสงบสขของประชาชนหรอความมนคงของรฐ

(3) เมอสมาคมหยดดาเนนกจการตดตอกนตงแตสองปขนไป (4) เมอปรากฏวาสมาคมใหหรอปลอยใหบคคลอนซงมใชกรรมการของสมาคมเปนผดาเนนกจการของ

สมาคม (5) เมอสมาคมมสมาชกเหลอนอยกวาสบคนมาเปนเวลาตดตอกนกวาสองป มาตรา 103 เมอนายทะเบยนมคาสงใหถอนชอสมาคมใดออกจากทะเบยนตามมาตรา 102 แลว ใหนาย

ทะเบยนแจงคาสงพรอมดวยเหตผลไปยงสมาคมนนโดยมชกชา และประกาศการเลกสมาคมในราชกจจานเบกษา



- 28 -

กรรมการคนหนงคนใดหรอสมาชกของสมาคมจานวนไมนอยกวาสามคน มสทธอทธรณคาสงของนายทะเบยนตามวรรคหนงตอรฐมนตรวาการกระทรวงมหาดไทยได โดยทาเปนหนงสอยนตอนายทะเบยนภายในสามสบวนนบแตวนทไดรบแจงคาสง และใหนาความในมาตรา 82 วรรคหา มาใชบงคบโดยอนโลม

มาตรา 104 เมอมกรณตามมาตรา 102 ผมสวนไดเสยอาจรองขอใหนายทะเบยนถอนชอสมาคมออกจากทะเบยนได ถานายทะเบยนไมปฏบตตามคารองขอโดยไมแจงเหตผลใหผรองขอทราบภายในเวลาอนสมควร หรอนายทะเบยนไดแจงเหตผลใหทราบแลวแตผรองขอไมพอใจในเหตผลดงกลาว ผรองขอนนจะรองขอตอศาลใหสงเลกสมาคมนนเสยกได

มาตรา 105 เมอสมาคมมเหตตองเลกตามมาตรา 101 (1) (2) (3) หรอ (4) ใหคณะกรรมการของสมาคมทอยในตาแหนงขณะมการเลกสมาคมแจงการเลกสมาคมตอนายทะเบยนภายในสบสวนนบแตวนทมการเลกสมาคม

ในกรณทศาลมคาพพากษาหรอคาสงถงทสดใหสมาคมลมละลายตามมาตรา 101 (5) หรอมคาสงถงทสดใหเลกสมาคมตามมาตรา 104 ใหศาลแจงคาพพากษาหรอคาสงดงกลาวใหนายทะเบยนทราบดวย

ใหนายทะเบยนประกาศการเลกสมาคมในราชกจจานเบกษา มาตรา 106 ในกรณทมการเลกสมาคม ใหมการชาระบญชสมาคมและใหนาบทบญญตในบรรพ 3 ลกษณะ

22 วาดวยการชาระบญชหางหนสวนจดทะเบยน หางหนสวนจากด และบรษทจากด มาใชบงคบแกการชาระบญชสมาคมโดยอนโลม

มาตรา 107 เมอไดชาระบญชแลว ถามทรพยสนเหลออยเทาใด จะแบงใหแกสมาชกของสมาคมนนไมได ทรพยสนทเหลอนนจะตองโอนใหแกสมาคมหรอมลนธ หรอนตบคคลทมวตถประสงคเกยวกบการสาธารณกศล ตามทไดระบชอไวในขอบงคบของสมาคม หรอถาขอบงคบไมไดระบชอไวกใหเปนไปตามมตของทประชมใหญ แตถาขอบงคบของสมาคมหรอทประชมใหญมไดระบผรบโอนทรพยสนดงกลาวไว หรอระบไวแตไมสามารถปฏบตได ใหทรพยสนทเหลออยนนตกเปนของแผนดน

มาตรา 108 ผใดประสงคจะขอตรวจเอกสารเกยวกบสมาคมทนายทะเบยนเกบรกษาไว หรอจะขอใหนายทะเบยนคดสาเนาเอกสารดงกลาว พรอมดวยคารบรองวาถกตอง ใหยนคาขอตอนายทะเบยน และเมอไดเสยคาธรรมเนยมตามทกาหนดในกฎกระทรวงแลวใหนายทะเบยนปฏบตตามคาขอนน

มาตรา 109 ใหรฐมนตรวาการกระทรวงมหาดไทยรกษาการตามบทบญญตในสวนน และใหมอานาจแตงตงนายทะเบยนกบออกกฎกระทรวงเกยวกบ

(1) การยนคาขอจดทะเบยนและการรบจดทะเบยน (2) คาธรรมเนยมการจดทะเบยน การขอตรวจเอกสาร การคดสาเนาเอกสารและคาธรรมเนยมการขอให

นายทะเบยนดาเนนการใด ๆ เกยวกบสมาคม รวมทงการยกเวนคาธรรมเนยมดงกลาว (3) การดาเนนกจการของสมาคมและการทะเบยนสมาคม (4) การอนใดเพอปฏบตใหเปนไปตามบทบญญตในสวนน กฎกระทรวงนน เมอประกาศในราชกจจานเบกษาแลวใหใชบงคบได



- 29 -

สวนท 3 มลนธ

มาตรา 110 มลนธไดแกทรพยสนทจดสรรไวโดยเฉพาะสาหรบวตถประสงคเพอการกศล สาธารณะ การ

ศาสนา ศลปะ วทยาศาสตร วรรณคด การศกษา หรอเพอสาธารณประโยชนอยางอน โดยมไดมงหาผลประโยชนมาแบงปนกน และไดจดทะเบยนตามบทบญญตแหงประมวลกฎหมายน

การจดการทรพยสนของมลนธ ตองมใชเปนการหาผลประโยชนเพอบคคลใดนอกจากเพอดาเนนการตามวตถประสงคของมลนธนนเอง

มาตรา 111 มลนธตองมขอบงคบ และตองมคณะกรรมการของมลนธประกอบดวยบคคลอยางนอยสามคน เปนผดาเนนกจการของมลนธตามกฎหมายและขอบงคบของมลนธ

มาตรา 112 ขอบงคบของมลนธอยางนอยตองมรายการดงตอไปน (1) ชอมลนธ (2) วตถประสงคของมลนธ (3) ทตงสานกงานใหญและทตงสานกงานสาขาทงปวง (4) ทรพยสนของมลนธขณะจดตง (5) ขอกาหนดเกยวกบคณะกรรมการของมลนธ ไดแก จานวนกรรมการ การตงกรรมการ วาระการดารง

ตาแหนงของกรรมการ การพนจากตาแหนงของกรรมการ และการประชมของคณะกรรมการ (6) ขอกาหนดเกยวกบการจดการมลนธ การจดการทรพยสนและบญชของมลนธ มาตรา 113 มลนธตองใชชอซงมคาวา “มลนธ” ประกอบกบชอของมลนธ มาตรา 114 การขอจดทะเบยนมลนธนน ใหผขอจดตงมลนธยนคาขอเปนหนงสอตอนายทะเบยนแหง

ทองททสานกงานใหญของมลนธจะตงขน ในคาขออยางนอยตองระบเจาของทรพยสนและรายการทรพยสนทจะจดสรรสาหรบมลนธ รายชอ ทอยและอาชพของผจะเปนกรรมการของมลนธทกคน พรอมกบแนบขอบงคบของมลนธมากบคาขอดวย

มาตรา 115 เมอนายทะเบยนไดรบคาขอแลวเหนวา คาขอนนถกตองตามมาตรา 114 และขอบงคบถกตองตามมาตรา 112 และวตถประสงคเปนไปตามมาตรา 110 และไมขดตอกฎหมายหรอศลธรรมอนดของประชาชน หรอไมเปนภยนตรายตอความสงบสขของประชาชนหรอความมนคงของรฐ และรายการซงจดแจงในคาขอหรอขอบงคบสอดคลองกบวตถประสงคของมลนธ และผจะเปนกรรมการของมลนธนนมฐานะและความประพฤตเหมาะสมในการดาเนนการตามวตถประสงคของมลนธ ใหนายทะเบยนรบจดทะเบยนและออกใบสาคญแสดงการจดทะเบยนใหแกมลนธนน และประกาศการจดตงมลนธในราชกจจานเบกษา

ถานายทะเบยนเหนวาคาขอหรอขอบงคบไมถกตองตามมาตรา 114 หรอมาตรา 112 หรอรายการซงจดแจง



- 30 -

ในคาขอหรอขอบงคบไมสอดคลองกบวตถประสงคของมลนธ หรอผจะเปนกรรมการของมลนธมฐานะหรอความประพฤตไมเหมาะสมในการดาเนนการตามวตถประสงคของมลนธ ใหมคาสงใหผขอจดทะเบยนแกไขหรอเปลยนแปลงใหถกตอง เมอแกไขหรอเปลยนแปลงถกตองแลว ใหรบจดทะเบยนและออกใบสาคญแสดงการจดทะเบยนใหแกมลนธนน

ถานายทะเบยนเหนวาไมอาจรบจดทะเบยนไดเนองจากวตถประสงคของมลนธไมเปนไปตามมาตรา 110 หรอขดตอกฎหมายหรอศลธรรมอนดของประชาชนหรออาจเปนภยนตรายตอความสงบสขของประชาชนหรอความมนคงของรฐ หรอผขอจดทะเบยนไมแกไขหรอเปลยนแปลงใหถกตองภายในสามสบวนนบแตวนททราบคาสงของนายทะเบยน ใหนายทะเบยนมคาสงไมรบจดทะเบยน และแจงคาสงพรอมดวยเหตผลทไมรบจดทะเบยนใหผขอจดทะเบยนทราบโดยมชกชา

ผขอจดทะเบยนมสทธอทธรณคาสงไมรบจดทะเบยนนนตอรฐมนตรวาการกระทรวงมหาดไทย โดยทาเปนหนงสอยนตอนายทะเบยนภายในสามสบวนนบแตวนทไดรบแจงคาสงไมรบจดทะเบยน

ใหรฐมนตรวาการกระทรวงมหาดไทยวนจฉยอทธรณและแจงคาวนจฉยใหผอทธรณทราบภายในเกาสบวนนบแตวนทนายทะเบยนไดรบหนงสออทธรณ คาวนจฉยของรฐมนตรวาการกระทรวงมหาดไทยใหเปนทสด

มาตรา 116 กอนทนายทะเบยนรบจดทะเบยนมลนธ ผขอจดตงมลนธมสทธขอถอนการจดตงมลนธไดโดยทาเปนหนงสอยนตอนายทะเบยน สทธทจะขอถอนการจดตงมลนธนไมตกทอดไปยงทายาท

ในกรณทมผขอจดตงมลนธหลายคน ถาผขอจดตงมลนธคนหนงคนใดใชสทธถอนการจดตงมลนธ ใหคาขอจดตงมลนธนนเปนอนระงบไป

มาตรา 117 ในกรณทผขอจดตงมลนธถงแกความตายกอนนายทะเบยนรบจดทะเบยนมลนธ ถาผตายมไดทาพนยกรรมยกเลกการจดตงมลนธทขอจดตงไว ใหคาขอจดตงมลนธทผตายไดยนไวตอนายทะเบยนยงคงใชไดตอไป และใหทายาทหรอผจดการมรดกหรอผซงผตายมอบหมาย ดาเนนการในฐานะเปนผขอจดตงมลนธตอไป ถาบคคลดงกลาวไมดาเนนการภายในหนงรอยยสบวนนบแตวนทผขอจดตงมลนธถงแกความตาย บคคลผมสวนไดเสยหรอพนกงานอยการจะดาเนนการในฐานะเปนผขอจดตงมลนธนนตอไปกได

ในกรณทไมสามารถจดตงมลนธขนไดตามวตถประสงคทผตายกาหนดไว ถาหากไมมพนยกรรมของผตายสงการในเรองนไวเปนอยางอน ใหนาความในมาตรา 1679 วรรคสองมาใชบงคบโดยอนโลม ถาไมสามารถดาเนนการตามมาตรา 1679 วรรคสอง หรอมลนธจดตงขนไมไดตามมาตรา 115 ใหทรพยสนทจดสรรไวตกเปนมรดกของผตาย

มาตรา 118 ในกรณทมขอกาหนดพนยกรรมใหกอตงมลนธตามมาตรา 1676 ใหบคคลซงมหนาททจะตองจดตงมลนธตามมาตรา 1677 วรรคหนง ดาเนนการตามมาตรา 114 และตามบทบญญตแหงมาตราน

ถาบคคลซงมหนาททจะตองจดตงมลนธตามวรรคหนง มไดขอจดทะเบยนกอตงมลนธภายในหนงรอยยสบวนนบแตวนทบคคลดงกลาวไดรหรอควรรขอกาหนดพนยกรรมใหกอตงมลนธ บคคลผมสวนไดเสยคนหนงคนใดหรอพนกงานอยการจะเปนผขอจดทะเบยนมลนธกได



- 31 -

ถาผยนคาขอจดทะเบยนมลนธไมดาเนนการแกไขหรอเปลยนแปลงใหถกตองตามคาสงของนายทะเบยนตามมาตรา 115 จนเปนเหตใหนายทะเบยนไมรบจดทะเบยนมลนธเพราะเหตดงกลาว บคคลผมสวนไดเสยคนหนงคนใดหรอพนกงานอยการจะเปนผขอจดทะเบยนมลนธนนอกกได

ผยนคาขอจดทะเบยนกอตงมลนธตามมาตราน จะขอถอนการกอตงมลนธตามมาตรา 116 ไมได ในกรณทมผคดคานตอนายทะเบยนวาพนยกรรมนนมไดกาหนดใหกอตงเปนมลนธ ใหนายทะเบยนแจง

ใหผคดคานไปรองตอศาลภายในหกสบวนนบแตวนทไดรบแจงจากนายทะเบยน และใหนายทะเบยนรอการพจารณาการจดทะเบยนไวกอน เพอดาเนนการตามคาพพากษาหรอคาสงของศาล ถาผคดคานไมยนคารองตอศาลภายในเวลาทกาหนด ใหนายทะเบยนพจารณาการจดทะเบยนมลนธนนตอไป

มาตรา 119 ในกรณทมขอกาหนดพนยกรรมใหจดตงมลนธ ถาพนยกรรมททาไวมไดมขอกาหนดเกยวกบรายการตามมาตรา 112 (1) (3) (5) หรอ (6) ใหผยนคาขอตามมาตรา 118 กาหนดรายการดงกลาวได ถาผมสวนไดเสยคนหนงคนใดคดคาน ใหนายทะเบยนมคาสงตามทเหนสมควร แลวแจงใหผยนคาขอและผคดคานทราบพรอมทงแจงดวยวา หากผยนคาขอหรอผคดคานไมพอใจในคาสงดงกลาว กใหไปรองคดคานตอศาลภายในหกสบวนนบแตวนทไดรบแจงจากนายทะเบยน และใหนายทะเบยนรอการพจารณาจดทะเบยนไวกอนเพอดาเนนการตามคาพพากษาหรอคาสงของศาล แตถาไมมการรองคดคานตอศาลภายในเวลาทกาหนด ใหนายทะเบยนพจารณาจดทะเบยนมลนธตามทไดมคาสงไวนนตอไป

มาตรา 120 ในกรณทมบคคลหลายรายยนคาขอจดทะเบยนมลนธตามพนยกรรมของเจามรดกรายเดยวกน ถาคาขอนนมขอขดแยงกน ใหนายทะเบยนเรยกผยนคาขอมาตกลงกน และถาผยนคาขอไมมาตกลงกน หรอตกลงกนไมไดภายในระยะเวลาทนายทะเบยนกาหนด ใหนายทะเบยนมคาสงตามทเหนสมควร และใหนาความในมาตรา 119 มาใชบงคบโดยอนโลม

มาตรา 121 เมอไดจดทะเบยนมลนธแลว ถาผขอจดตงมลนธมชวตอย ใหทรพยสนทจดสรรไวเพอการนนตกเปนของมลนธตงแตวนทนายทะเบยนรบจดทะเบยนมลนธเปนตนไป

ในกรณทผขอจดตงมลนธถงแกความตายกอนนายทะเบยนรบจดทะเบยนมลนธ เมอไดจดทะเบยนมลนธแลว ใหทรพยสนทจดสรรไวเพอการนนตกเปนของมลนธตงแตเวลาทผขอจดตงมลนธนนถงแกความตาย

มาตรา 122 มลนธทไดจดทะเบยนแลวเปนนตบคคล มาตรา 123 คณะกรรมการของมลนธเปนผแทนของมลนธในกจการอนเกยวกบบคคลภายนอก มาตรา 124 บรรดากจการทคณะกรรมการของมลนธไดกระทาไป แมจะปรากฏในภายหลงวาม

ขอบกพรองเกยวกบการแตงตงหรอคณสมบตของกรรมการของมลนธ กจการนนยอมมผลสมบรณ มาตรา 125 การแตงตงกรรมการของมลนธขนใหมทงชดหรอการเปลยนแปลงกรรมการของมลนธ ให

กระทาตามขอบงคบของมลนธ และมลนธตองนาไปจดทะเบยนภายในสามสบวนนบแตวนทมการแตงตงหรอเปลยนแปลงกรรมการของมลนธ

ถานายทะเบยนเหนวากรรมการของมลนธตามวรรคหนงผใด มฐานะหรอความประพฤตไมเหมาะสมใน



- 32 -

การดาเนนการตามวตถประสงคของมลนธ นายทะเบยนจะไมรบจดทะเบยนกรรมการของมลนธผนนกได ในกรณทนายทะเบยนไมรบจดทะเบยนกรรมการของมลนธ นายทะเบยนตองแจงเหตผลทไมรบจดทะเบยนใหมลนธทราบภายในหกสบวนนบแตวนทยนคาขอจดทะเบยน และใหนาความในมาตรา 115 วรรคสและวรรคหามาใชบงคบโดยอนโลม

ในกรณทกรรมการของมลนธพนจากตาแหนงและไมมกรรมการของมลนธเหลออย หรอกรรมการของมลนธทเหลออยไมสามารถดาเนนการตามหนาทได ถาขอบงคบของมลนธมไดกาหนดการปฏบตหนาทไวเปนอยางอน ใหกรรมการของมลนธทพนจากตาแหนงปฏบตหนาทกรรมการของมลนธตอไปจนกวานายทะเบยนจะไดแจงการรบจดทะเบยนกรรมการของมลนธทตงใหม

กรรมการของมลนธทพนจากตาแหนงเพราะถกถอดถอนโดยคาสงศาลตามมาตรา 129 จะปฏบตหนาทตามวรรคสามไมได

มาตรา 126 ภายใตบงคบมาตรา 127 ใหคณะกรรมการของมลนธเปนผมอานาจแกไขเพมเตมขอบงคบของมลนธ แตถาขอบงคบของมลนธไดกาหนดหลกเกณฑและวธการแกไขเพมเตมไว การแกไขเพมเตมตองเปนไปตามทขอบงคบกาหนด และใหมลนธนาขอบงคบทแกไขเพมเตมนนไปจดทะเบยนตอนายทะเบยนภายในสามสบวนนบแตวนทคณะกรรมการของมลนธไดแกไขเพมเตมขอบงคบของมลนธและใหนาความในมาตรา 115 มาใชบงคบโดยอนโลม

มาตรา 127 การแกไขเพมเตมรายการในขอบงคบของมลนธตามมาตรา 112 (2) จะกระทาไดแตเฉพาะในกรณดงตอไปน

(1) เพอใหสามารถดาเนนการตามวตถประสงคของมลนธ หรอ (2) พฤตการณเปลยนแปลงไปเปนเหตใหวตถประสงคของมลนธนนมประโยชนนอย หรอไมอาจ

ดาเนนการใหสมประโยชนตามวตถประสงคของมลนธนนได และวตถประสงคของมลนธทแกไขเพมเตมนนใกลชดกบวตถประสงคเดมของมลนธ

มาตรา 128 ใหนายทะเบยนมอานาจตรวจตราและควบคมดแลการดาเนนกจการของมลนธใหเปนไปตามกฎหมายและขอบงคบของมลนธ เพอการนใหนายทะเบยนหรอพนกงานเจาหนาทซงนายทะเบยนมอบหมายเปนหนงสอ มอานาจ

(1) มคาสงเปนหนงสอใหกรรมการ พนกงาน ลกจางหรอตวแทนของมลนธ ชแจงแสดงขอเทจจรงเกยวกบกจการของมลนธ หรอเรยกบคคลดงกลาวมาสอบถาม หรอใหสงหรอแสดงสมดบญชและเอกสารตางๆ ของมลนธเพอตรวจสอบ

(2) เขาไปในสานกงานของมลนธในเวลาระหวางพระอาทตยขน และพระอาทตยตกเพอตรวจสอบกจการของมลนธ

ในการปฏบตการตามวรรคหนง ถาเปนนายทะเบยนใหแสดงบตรประจาตวและถาเปนพนกงานเจาหนาทซงไดรบมอบหมาย ใหแสดงบตรประจาตวและหนงสอมอบหมายของนายทะเบยนตอผทเกยวของ



- 33 -

มาตรา 129 ในกรณทกรรมการของมลนธผใดดาเนนกจการของมลนธผดพลาดเสอมเสยตอมลนธ หรอดาเนนกจการฝาฝนกฎหมายหรอขอบงคบของมลนธ หรอกลายเปนผมฐานะหรอความประพฤตไมเหมาะสมในการดาเนนการตามวตถประสงคของมลนธ นายทะเบยน พนกงานอยการ หรอผมสวนไดเสยคนหนงคนใดอาจรองขอตอศาลใหมคาสงถอดถอนกรรมการของมลนธผนนได

ในกรณทการกระทาตามวรรคหนงเปนการกระทาของคณะกรรมการของมลนธหรอปรากฏวาคณะกรรมการของมลนธไมดาเนนการตามวตถประสงคของมลนธโดยไมมเหตอนสมควร นายทะเบยน พนกงานอยการ หรอผมสวนไดเสยคนหนงคนใดอาจรองขอตอศาลใหมคาสงถอดถอนกรรมการของมลนธทงคณะได

ในกรณทศาลมคาสงถอดถอนกรรมการของมลนธหรอคณะกรรมการของมลนธตามวรรคหนงหรอวรรคสอง ศาลจะแตงตงบคคลอนเปนกรรมการของมลนธ หรอคณะกรรมการของมลนธแทนกรรมการของมลนธ หรอคณะกรรมการของมลนธทศาลถอดถอนกได เมอศาลมคาสงแตงตงบคคลใดเปนกรรมการของมลนธแลว ใหนายทะเบยนดาเนนการจดทะเบยนไปตามนน

มาตรา 130 มลนธยอมเลกดวยเหตหนงเหตใด ดงตอไปน (1) เมอมเหตตามทกาหนดในขอบงคบ (2) ถามลนธตงขนไวเฉพาะระยะเวลาใด เมอสนระยะเวลานน (3) ถามลนธตงขนเพอวตถประสงคอยางใด และไดดาเนนการตามวตถประสงคสาเรจบรบรณแลว หรอ

วตถประสงคนนกลายเปนพนวสย (4) เมอมลนธนนลมละลาย (5) เมอศาลมคาสงใหเลกมลนธตามมาตรา 131 มาตรา 131 นายทะเบยน พนกงานอยการ หรอผมสวนไดเสยคนหนงคนใดอาจรองขอตอศาลใหมคาสง

ใหเลกมลนธไดในกรณหนงกรณใด ดงตอไปน (1) เมอปรากฏวาวตถประสงคของมลนธขดตอกฎหมาย (2) เมอปรากฏวามลนธกระทาการขดตอกฎหมายหรอศลธรรมอนดของประชาชน หรออาจเปนภยนตราย

ตอความสงบสขของประชาชนหรอความมนคงของรฐ (3) เมอปรากฏวามลนธไมสามารถดาเนนกจการตอไปไดไมวาเพราะเหตใดๆ หรอหยดดาเนนกจการ

ตงแตสองปขนไป มาตรา 132 เมอมลนธมเหตตองเลกตามมาตรา 130 (1) (2) หรอ (3) แลว ใหคณะกรรมการของมลนธทอย

ในตาแหนงขณะมการเลกมลนธแจงการเลกมลนธตอนายทะเบยนภายในสบสวนนบแตวนทมการเลกมลนธ ในกรณทศาลมคาพพากษาหรอคาสงถงทสดใหมลนธลมละลายตามมาตรา 130 (4) หรอมคาสงถงทสดให

เลกมลนธตามมาตรา 131 ใหศาลแจงคาพพากษาหรอคาสงดงกลาวใหนายทะเบยนทราบดวย ใหนายทะเบยนประกาศการเลกมลนธในราชกจจานเบกษา



- 34 -

มาตรา 133 ในกรณทมการเลกมลนธ ใหมการชาระบญชมลนธและใหนาบทบญญตในบรรพ 3 ลกษณะ 22 วาดวยการชาระบญชหางหนสวนจดทะเบยน หางหนสวนจากด และบรษทจากด มาใชบงคบแกการชาระบญชมลนธโดยอนโลม ทงน ใหผชาระบญชเสนอรายงานการชาระบญชตอนายทะเบยน และใหนายทะเบยนเปนผอนมตรายงานนน

มาตรา 134 เมอไดชาระบญชแลว ใหโอนทรพยสนของมลนธใหแกมลนธหรอนตบคคลทมวตถประสงคตามมาตรา 110 ซงไดระบชอไวในขอบงคบของมลนธ ถาขอบงคบของมลนธมไดระบชอมลนธหรอนตบคคลดงกลาวไว พนกงานอยการ ผชาระบญช หรอผมสวนไดเสยคนหนงคนใด อาจรองขอตอศาลใหจดสรรทรพยสนนนแกมลนธหรอนตบคคลอนทปรากฏวามวตถประสงคใกลชดทสดกบวตถประสงคของมลนธนนได

ถามลนธนนถกศาลสงใหเลกตามมาตรา 131 (1) หรอ (2) หรอการจดสรรทรพยสนตามวรรคหนงไมอาจกระทาได ใหทรพยสนของมลนธตกเปนของแผนดน

มาตรา 135 ผใดประสงคจะขอตรวจเอกสารเกยวกบมลนธทนายทะเบยนเกบรกษาไว หรอจะขอใหนายทะเบยนคดสาเนาเอกสารดงกลาวพรอมดวยคารบรองวาถกตอง ใหยนคาขอตอนายทะเบยน และเมอไดเสยคาธรรมเนยมตามทกาหนดในกฎกระทรวงแลว ใหนายทะเบยนปฏบตตามคาขอนน

มาตรา 136 ใหรฐมนตรวาการกระทรวงมหาดไทยรกษาการตามบทบญญตในสวนน และใหมอานาจแตงตงนายทะเบยนกบออกกฎกระทรวงเกยวกบ

(1) การยนคาขอจดทะเบยนและการรบจดทะเบยน (2) คาธรรมเนยมการจดทะเบยน การขอตรวจเอกสาร การคดสาเนาเอกสารและคาธรรมเนยมการขอให

นายทะเบยนดาเนนการใด ๆ เกยวกบมลนธรวมทงการยกเวนคาธรรมเนยมดงกลาว (3) แบบบตรประจาตวของนายทะเบยนและพนกงานเจาหนาท (4) การดาเนนกจการของมลนธและการทะเบยนมลนธ (5) การอนใดเพอปฏบตใหเปนไปตามบทบญญตในสวนน กฎกระทรวงนน เมอประกาศในราชกจจานเบกษาแลวใหใชบงคบได

ลกษณะ 3 ทรพย

มาตรา 137 ทรพย หมายความวา วตถมรปราง มาตรา 138 ทรพยสน หมายความรวมทงทรพยและวตถไมมรปราง ซงอาจมราคาและอาจถอเอาได มาตรา 139 อสงหารมทรพย หมายความวา ทดนและทรพยอนตดอยกบทดนมลกษณะเปนการถาวรหรอ

ประกอบเปนอนเดยวกบทดนนน และหมายความรวมถงทรพยสทธอนเกยวกบทดน หรอทรพยอนตดอยกบทดน



- 35 -

หรอประกอบเปนอนเดยวกบทดนนนดวย มาตรา 140 สงหารมทรพย หมายความวา ทรพยสนอนนอกจากอสงหารมทรพย และหมายความรวมถง

สทธอนเกยวกบทรพยสนนนดวย มาตรา 141 ทรพยแบงได หมายความวา ทรพยอนอาจแยกออกจากกนเปนสวนๆ ไดจรงถนดชดแจง แตละ

สวนไดรปบรบรณลาพงตว มาตรา 142 ทรพยแบงไมได หมายความวา ทรพยอนจะแยกออกจากกนไมไดนอกจากเปลยนแปลงภาวะ

ของทรพย และหมายความรวมถงทรพยทมกฎหมายบญญตวาแบงไมไดดวย มาตรา 143 ทรพยนอกพาณชย หมายความวา ทรพยทไมสามารถถอเอาได และทรพยทโอนแกกนมไดโดย

ชอบดวยกฎหมาย มาตรา 144 สวนควบของทรพย หมายความวา สวนซงโดยสภาพแหงทรพยหรอโดยจารตประเพณแหง

ทองถนเปนสาระสาคญในความเปนอยของทรพยนน และไมอาจแยกจากกนไดนอกจากจะทาลาย ทาใหบบสลาย หรอทาใหทรพยนนเปลยนแปลงรปทรงหรอสภาพไป

เจาของทรพยยอมมกรรมสทธในสวนควบของทรพยนน มาตรา 145 ไมยนตนเปนสวนควบกบทดนทไมนนขนอย ไมลมลกหรอธญชาตอนจะเกบเกยวรวงผลไดคราวหนงหรอหลายคราวตอปไมเปนสวนควบกบทดน มาตรา 146 ทรพยซงตดกบทดนหรอตดกบโรงเรอนเพยงชวคราวไมถอวาเปนสวนควบกบทดนหรอ

โรงเรอนนน ความขอนใหใชบงคบแกโรงเรอนหรอสงปลกสรางอยางอน ซงผมสทธในทดนของผอนใชสทธนนปลกสรางไวในทดนนนดวย

มาตรา 147 อปกรณ หมายความวา สงหารมทรพยซงโดยปกตนยมเฉพาะถนหรอโดยเจตนาชดแจงของเจาของทรพยทเปนประธาน เปนของใชประจาอยกบทรพยทเปนประธานเปนอาจณเพอประโยชนแกการจดดแล ใชสอย หรอรกษาทรพยทเปนประธาน และเจาของทรพยไดนามาสทรพยทเปนประธานโดยการนามาตดตอหรอปรบเขาไว หรอทาโดยประการอนใดในฐานะเปนของใชประกอบกบทรพยทเปนประธานนน

อปกรณทแยกออกจากทรพยทเปนประธานเปนการชวคราวกยงไมขาดจากการเปนอปกรณของทรพยทเปนประธานนน

อปกรณยอมตกตดไปกบทรพยทเปนประธาน เวนแตจะมการกาหนดไวเปนอยางอน มาตรา 148 ดอกผลของทรพย ไดแก ดอกผลธรรมดาและดอกผลนตนย ดอกผลธรรมดา หมายความวา สงทเกดขนตามธรรมชาตของทรพย ซงไดมาจากตวทรพย โดยการมหรอ

ใชทรพยนนตามปกตนยม และสามารถถอเอาไดเมอขาดจากทรพยนน ดอกผลนตนย หมายความวา ทรพยหรอประโยชนอยางอนทไดมาเปนครงคราวแกเจาของทรพยจากผอน

เพอการทไดใชทรพยนน และสามารถคานวณและถอเอาไดเปนรายวนหรอตามระยะเวลาทกาหนดไว



- 36 -

ลกษณะ 4 นตกรรม

หมวด 1


มาตรา 149 นตกรรม หมายความวา การใดๆ อนทาลงโดยชอบดวยกฎหมายและดวยใจสมคร มงโดยตรง

ตอการผกนตสมพนธขนระหวางบคคล เพอจะกอ เปลยนแปลง โอน สงวน หรอระงบซงสทธ มาตรา 150 การใดมวตถประสงคเปนการตองหามชดแจงโดยกฎหมายเปนการพนวสยหรอเปนการขดตอ

ความสงบเรยบรอยหรอศลธรรมอนดของประชาชน การนนเปนโมฆะ มาตรา 151 การใดเปนการแตกตางกบบทบญญตของกฎหมาย ถามใชกฎหมายอนเกยวกบความสงบ

เรยบรอยหรอศลธรรมอนดของประชาชน การนนไมเปนโมฆะ มาตรา 152 การใดมไดทาใหถกตองตามแบบทกฎหมายบงคบไว การนนเปนโมฆะ มาตรา 153 การใดมไดเปนไปตามบทบญญตของกฎหมายวาดวยความสามารถของบคคล การนนเปน

โมฆยะ

หมวด 2 การแสดงเจตนา

มาตรา 154 การแสดงเจตนาใดแมในใจจรงผแสดงจะมไดเจตนาใหตนตองผกพนตามทไดแสดงออกมาก

ตาม หาเปนมลเหตใหการแสดงเจตนานนเปนโมฆะไม เวนแตคกรณอกฝายหนงจะไดรถงเจตนาอนซอนอยในใจของผแสดงนน

มาตรา 155 การแสดงเจตนาลวงโดยสมรกบคกรณอกฝายหนงเปนโมฆะ แตจะยกขนเปนขอตอสบคคลภายนอกผกระทาการโดยสจรต และตองเสยหายจากการแสดงเจตนาลวงนนมได

ถาการแสดงเจตนาลวงตามวรรคหนงทาขนเพออาพรางนตกรรมอน ใหนาบทบญญตของกฎหมายอนเกยวกบนตกรรมทถกอาพรางมาใชบงคบ

มาตรา 156 การแสดงเจตนาโดยสาคญผดในสงซงเปนสาระสาคญแหงนตกรรมเปนโมฆะ



- 37 -

ความสาคญผดในสงซงเปนสาระสาคญแหงนตกรรมตามวรรคหนง ไดแก ความสาคญผดในลกษณะของนตกรรม ความสาคญผดในตวบคคลซงเปนคกรณแหงนตกรรมและความสาคญผดในทรพยสนซงเปนวตถแหงนตกรรม เปนตน

มาตรา 157 การแสดงเจตนาโดยสาคญผดในคณสมบตของบคคลหรอทรพยสนเปนโมฆยะ ความสาคญผดตามวรรคหนง ตองเปนความสาคญผดในคณสมบตซงตามปกตถอวาเปนสาระสาคญ ซง

หากมไดมความสาคญผดดงกลาวการอนเปนโมฆยะนนคงจะมไดกระทาขน มาตรา 158 ความสาคญผดตามมาตรา 156 หรอมาตรา 157 ซงเกดขนโดยความประมาทเลนเลออยาง

รายแรงของบคคลผแสดงเจตนา บคคลนนจะถอเอาความสาคญผดนนมาใชเปนประโยชนแกตนไมได มาตรา 159 การแสดงเจตนาเพราะถกกลฉอฉลเปนโมฆยะ การถกกลฉอฉลทจะเปนโมฆยะตามวรรคหนง จะตองถงขนาดซงถามไดมกลฉอฉลดงกลาว การอนเปน

โมฆยะนนคงจะมไดกระทาขน ถาคกรณฝายหนงแสดงเจตนาเพราะถกกลฉอฉลโดยบคคลภายนอก การแสดงเจตนานนจะเปนโมฆยะ

ตอเมอคกรณอกฝายหนงไดรหรอควรจะไดรถงกลฉอฉลนน มาตรา 160 การบอกลางโมฆยะกรรมเพราะถกกลฉอฉลตามมาตรา 159 หามมใหยกเปนขอตอส

บคคลภายนอกผกระทาการโดยสจรต มาตรา 161 ถากลฉอฉลเปนแตเพยงเหตจงใจใหคกรณฝายหนงยอมรบขอกาหนดอนหนกยงกวาทคกรณ

ฝายนนจะยอมรบโดยปกต คกรณฝายนนจะบอกลางการนนหาไดไม แตชอบทจะเรยกเอาคาสนไหมทดแทนเพอความเสยหายอนเกดจากกลฉอฉลนนได

มาตรา 162 ในนตกรรมสองฝาย การทคกรณฝายหนงจงใจนงเสยไมแจงขอความจรงหรอคณสมบตอนคกรณอกฝายหนงมไดร การนนจะเปนกลฉอฉล หากพสจนไดวาถามไดนงเสยเชนนน นตกรรมนนกคงจะมไดกระทาขน

มาตรา 163 ถาคกรณตางไดกระทาการโดยกลฉอฉลดวยกนทงสองฝาย ฝายหนงฝายใดจะกลาวอางกลฉอฉลของอกฝายหนง เพอบอกลางการนนหรอเรยกคาสนไหมทดแทนมได

มาตรา 164 การแสดงเจตนาเพราะถกขมขเปนโมฆยะ การขมขทจะทาใหการใดตกเปนโมฆยะนน จะตองเปนการขมขทจะใหเกดภยอนใกลจะถง และรายแรง

ถงขนาดทจะจงใจใหผถกขมขมมลตองกลว ซงถามไดมการขมขเชนนน การนนกคงจะมไดกระทาขน มาตรา 165 การขวาจะใชสทธตามปกตนยม ไมถอวาเปนการขมข การใดทกระทาไปเพราะนบถอยาเกรง ไมถอวาการนนไดกระทาเพราะถกขมข มาตรา 166 การขมขยอมทาใหการแสดงเจตนาเปนโมฆยะแมบคคลภายนอกจะเปนผขมข



- 38 -

มาตรา 167 ในการวนจฉยกรณความสาคญผด กลฉอฉล หรอการขมขใหพเคราะหถง เพศ อาย ฐานะ สขภาพอนามย และภาวะแหงจตของผแสดงเจตนาตลอดจนพฤตการณและสภาพแวดลอมอนๆ อนเกยวกบการนนดวย

มาตรา 168 การแสดงเจตนาทกระทาตอบคคลซงอยเฉพาะหนาใหถอวามผลนบแตผรบการแสดงเจตนาไดทราบการแสดงเจตนานน ความขอนใหใชตลอดถงการทบคคลหนงแสดงเจตนาไปยงบคคลอกคนหนงโดยทางโทรศพท หรอโดยเครองมอสอสารอยางอน หรอโดยวธอนซงสามารถตดตอถงกนไดทานองเดยวกน

มาตรา 169 การแสดงเจตนาทกระทาตอบคคลซงมไดอยเฉพาะหนาใหถอวามผลนบแตเวลาทการแสดงเจตนานนไปถงผรบการแสดงเจตนา แตถาไดบอกถอนไปถงผรบการแสดงเจตนานน กอนหรอพรอมกนกบทการแสดงเจตนานนไปถงผรบการแสดงเจตนา การแสดงเจตนานนตกเปนอนไรผล

การแสดงเจตนาทไดสงออกไปแลวยอมไมเสอมเสยไป แมภายหลงการแสดงเจตนานนผแสดงเจตนาจะถงแกความตาย หรอถกศาลสงใหเปนคนไรความสามารถหรอคนเสมอนไรความสามารถ

มาตรา 170 การแสดงเจตนาซงกระทาตอผเยาวหรอผทศาลสงใหเปนคนไรความสามารถหรอคนเสมอนไรความสามารถ จะยกขนเปนขอตอสผรบการแสดงเจตนาไมได เวนแตผแทนโดยชอบธรรม ผอนบาล หรอผพทกษ แลวแตกรณ ของผรบการแสดงเจตนานนไดรดวย หรอไดใหความยนยอมไวกอนแลว

ความในวรรคหนงมใหใชบงคบ ถาการแสดงเจตนานนเกยวกบการทกฎหมายบญญตใหผเยาวหรอคนเสมอนไรความสามารถกระทาไดเองโดยลาพง

มาตรา 171 ในการตความการแสดงเจตนานน ใหเพงเลงถงเจตนาอนแทจรงยงกวาถอยคาสานวนหรอตวอกษร

หมวด 3

โมฆะกรรมและโมฆยะกรรม

มาตรา 172 โมฆะกรรมนนไมอาจใหสตยาบนแกกนได และผมสวนไดเสยคนหนงคนใดจะยกความเสย

เปลาแหงโมฆะกรรมขนกลาวอางกได ถาจะตองคนทรพยสนอนเกดจากโมฆะกรรม ใหนาบทบญญตวาดวยลาภมควรไดแหงประมวลกฎหมายน

มาใชบงคบ มาตรา 173 ถาสวนหนงสวนใดของนตกรรมเปนโมฆะ นตกรรมนนยอมตกเปนโมฆะทงสน เวนแตจะพง

สนนษฐานไดโดยพฤตการณแหงกรณวา คกรณเจตนาจะใหสวนทไมเปนโมฆะนนแยกออกจากสวนทเปนโมฆะได



- 39 -

มาตรา 174 การใดเปนโมฆะแตเขาลกษณะเปนนตกรรมอยางอนซงไมเปนโมฆะ ใหถอตามนตกรรมซงไมเปนโมฆะ ถาสนนษฐานไดโดยพฤตการณแหงกรณวา หากคกรณไดรวาการนนเปนโมฆะแลว กคงจะไดตงใจมาตงแตแรกทจะทานตกรรมอยางอนซงไมเปนโมฆะนน

มาตรา 175 โมฆยะกรรมนน บคคลตอไปนจะบอกลางเสยกได (1) ผแทนโดยชอบธรรมหรอผเยาวซงบรรลนตภาวะแลว แตผเยาวจะบอกลางกอนทตนบรรลนตภาวะก

ไดถาไดรบความยนยอมของผแทนโดยชอบธรรม (2) บคคลซงศาลสงใหเปนคนไรความสามารถหรอคนเสมอนไรความสามารถ เมอบคคลนนพนจากการ

เปนคนไรความสามารถหรอคนเสมอนไรความสามารถแลว หรอผอนบาลหรอผพทกษ แลวแตกรณ แตคนเสมอนไรความสามารถจะบอกลางกอนทตนจะพนจากการเปนคนเสมอนไรความสามารถกไดถาไดรบความยนยอมของผพทกษ

(3) บคคลผแสดงเจตนาเพราะสาคญผด หรอถกกลฉอฉล หรอถกขมข (4) บคคลวกลจรตผกระทานตกรรมอนเปนโมฆยะตามมาตรา 30 ในขณะทจรตของบคคลนนไมวกลแลว ถาบคคลผทานตกรรมอนเปนโมฆยะถงแกความตายกอนมการบอกลางโมฆยะกรรม ทายาทของบคคล

ดงกลาวอาจบอกลางโมฆยะกรรมนนได มาตรา 176 โมฆยะกรรมเมอบอกลางแลว ใหถอวาเปนโมฆะมาแตเรมแรก และใหผเปนคกรณกลบคนส

ฐานะเดม ถาเปนการพนวสยจะใหกลบคนเชนนนได กใหไดรบคาเสยหายชดใชใหแทน ถาบคคลใดไดรหรอควรจะไดรวาการใดเปนโมฆยะ เมอบอกลางแลว ใหถอวาบคคลนนไดรวาการนนเปน

โมฆะ นบแตวนทไดรหรอควรจะไดรวาเปนโมฆยะ หามมใหใชสทธเรยกรองอนเกดแตการกลบคนสฐานะเดมตามวรรคหนง เมอพนหนงปนบแตวนบอกลาง

โมฆยะกรรม มาตรา 177 ถาบคคลผมสทธบอกลางโมฆยะกรรมตามมาตรา 175 ผหนงผใด ไดใหสตยาบนแก

โมฆยะกรรม ใหถอวาการนนเปนอนสมบรณมาแตเรมแรก แตทงนยอมไมกระทบกระเทอนถงสทธของบคคลภายนอก

มาตรา 178 การบอกลางหรอใหสตยาบนแกโมฆยะกรรม ยอมกระทาไดโดยการแสดงเจตนาแกคกรณอกฝายหนงซงเปนบคคลทมตวกาหนดไดแนนอน

มาตรา 179 การใหสตยาบนแกโมฆยะกรรมนน จะสมบรณตอเมอไดกระทาภายหลงเวลาทมลเหตใหเปนโมฆยะกรรมนนหมดสนไปแลว

บคคลซงศาลไดสงใหเปนคนไรความสามารถ คนเสมอนไรความสามารถหรอบคคลวกลจรต ผกระทานตกรรมอนเปนโมฆยะตามมาตรา 30 จะใหสตยาบนแกโมฆยะกรรมไดตอเมอไดรเหนซงโมฆยกรรมนนภายหลงทบคคลนนพนจากการเปนคนไรความสามารถ คนเสมอนไรความสามารถ หรอในขณะทจรตของบคคลนนไมวกล แลวแตกรณ



- 40 -

ทายาทของบคคลผทานตกรรมอนเปนโมฆยะ จะใหสตยาบนแกโมฆยะกรรมไดนบแตเวลาทผทานตกรรมนนถงแกความตาย เวนแตสทธทจะบอกลางโมฆยะกรรมของผตายนนไดสนสดลงแลว

บทบญญตวรรคหนงและวรรคสองมใหใชบงคบ ถาการใหสตยาบนแกโมฆยะกรรมกระทาโดยผแทนโดยชอบธรรม ผอนบาลหรอผพทกษ

มาตรา 180 ภายหลงเวลาอนพงใหสตยาบนไดตามมาตรา 179 ถามพฤตการณอยางหนงอยางใดดงตอไปนเกดขนเกยวดวยโมฆยะกรรมโดยการกระทาของบคคลซงมสทธบอกลางโมฆยะกรรมตามมาตรา 175 ถามไดสงวนสทธไวแจงชดประการใดใหถอวาเปนการใหสตยาบน

(1) ไดปฏบตการชาระหนแลวทงหมดหรอแตบางสวน (2) ไดมการเรยกใหชาระหนนนแลว (3) ไดมการแปลงหนใหม (4) ไดมการใหประกนเพอหนนน (5) ไดมการโอนสทธหรอความรบผดทงหมดหรอแตบางสวน (6) ไดมการกระทาอยางอนอนแสดงไดวาเปนการใหสตยาบน มาตรา 181 โมฆยะกรรมนนจะบอกลางมไดเมอพนเวลาหนงปนบแตเวลาทอาจใหสตยาบนได หรอเมอ

พนเวลาสบปนบแตไดทานตกรรมอนเปนโมฆยะนน

หมวด 4 เงอนไขและเงอนเวลา

มาตรา 182 ขอความใดอนบงคบไวใหนตกรรมเปนผลหรอสนผลตอเมอมเหตการณอนไมแนนอนวาจะ

เกดขนหรอไมในอนาคต ขอความนนเรยกวาเงอนไข มาตรา 183 นตกรรมใดมเงอนไขบงคบกอน นตกรรมนนยอมเปนผลตอเมอเงอนไขนนสาเรจแลว นตกรรมใดมเงอนไขบงคบหลง นตกรรมนนยอมสนผลในเมอเงอนไขนนสาเรจแลว ถาคกรณแหงนตกรรมไดแสดงเจตนาไวดวยกนวา ความสาเรจแหงเงอนไขนนใหมผลยอนหลงไปถงเวลา

ใดเวลาหนงกอนสาเรจ กใหเปนไปตามเจตนาเชนนน มาตรา 184 ในระหวางทเงอนไขยงไมสาเรจ คกรณฝายหนงฝายใดแหงนตกรรมอนอยในบงคบเงอนไข

จะตองงดเวนไมกระทาการอยางหนงอยางใดใหเปนทเสอมเสยประโยชนแกคกรณอกฝายหนง ซงจะพงไดจากความสาเรจแหงเงอนไขนน

มาตรา 185 ในระหวางทเงอนไขยงมไดสาเรจนน สทธและหนาทตางๆ ของคกรณมอยางไร จะจาหนาย จะรบมรดก จะจดการปองกนรกษา หรอจะทาประกนไวประการใดตามกฎหมายกยอมทาได



- 41 -

มาตรา 186 ถาความสาเรจแหงเงอนไขจะเปนทางใหคกรณฝายใดเสยเปรยบ และคกรณฝายนนกระทาการโดยไมสจรตจนเปนเหตใหเงอนไขนนไมสาเรจใหถอวาเงอนไขนนสาเรจแลว

ถาความสาเรจแหงเงอนไขจะเปนทางใหคกรณฝายใดไดเปรยบ และคกรณฝายนนกระทาการโดยไมสจรตจนเปนเหตใหเงอนไขนนสาเรจ ใหถอวาเงอนไขนนมไดสาเรจเลย

มาตรา 187 ถาเงอนไขสาเรจแลวในเวลาทานตกรรม หากเปนเงอนไขบงคบกอนใหถอวานตกรรมนนไมมเงอนไข หากเปนเงอนไขบงคบหลงใหถอวานตกรรมนนเปนโมฆะ

ถาเปนอนแนนอนในเวลาทานตกรรมวาเงอนไขไมอาจสาเรจได หากเปนเงอนไขบงคบกอนใหถอวานตกรรมนนเปนโมฆะ หากเปนเงอนไขบงคบหลงใหถอวานตกรรมนนไมมเงอนไข

ตราบใดทคกรณยงไมรวาเงอนไขไดสาเรจแลวตามวรรคหนง หรอไมอาจสาเรจไดตามวรรคสอง ตราบนนคกรณยงมสทธและหนาทตามมาตรา 184 และมาตรา 185

มาตรา 188 นตกรรมใดมเงอนไขอนไมชอบดวยกฎหมาย หรอขดตอความสงบเรยบรอยหรอศลธรรมอนดของประชาชน นตกรรมนนเปนโมฆะ

มาตรา 189 นตกรรมใดมเงอนไขบงคบกอนและเงอนไขนนเปนการพนวสย นตกรรมนนเปนโมฆะ นตกรรมใดมเงอนไขบงคบหลงและเงอนไขนนเปนการพนวสย ใหถอวานตกรรมนนไมมเงอนไข มาตรา 190 นตกรรมใดมเงอนไขบงคบกอนและเปนเงอนไขอนจะสาเรจไดหรอไม สดแลวแตใจของฝาย

ลกหน นตกรรมนนเปนโมฆะ มาตรา 191 นตกรรมใดมเงอนเวลาเรมตนกาหนดไว หามมใหทวงถามใหปฏบตการตามนตกรรมนนกอน

ถงเวลาทกาหนด นตกรรมใดมเงอนเวลาสนสดกาหนดไว นตกรรมนนยอมสนผลเมอถงเวลาทกาหนด มาตรา 192 เงอนเวลาเรมตนหรอเงอนเวลาสนสดนน ใหสนนษฐานไวกอนวากาหนดไวเพอประโยชนแก

ฝายลกหน เวนแตจะปรากฏโดยเนอความแหงตราสารหรอโดยพฤตการณแหงกรณวาไดตงใจจะใหเปนประโยชนแกฝายเจาหนหรอแกคกรณทงสองฝายดวยกน

ถาเงอนเวลาเปนประโยชนแกฝายใด ฝายนนจะสละประโยชนนนเสยกได หากไมกระทบกระเทอนถงประโยชนอนคกรณอกฝายหนงจะพงไดรบจากเงอนเวลานน

มาตรา 193 ในกรณดงตอไปน ฝายลกหนจะถอเอาประโยชนแหงเงอนเวลาเรมตนหรอเงอนเวลาสนสดมได

(1) ลกหนถกศาลสงพทกษทรพยเดดขาดตามกฎหมายวาดวยลมละลาย (2) ลกหนไมใหประกนในเมอจาตองให (3) ลกหนไดทาลาย หรอทาใหลดนอยถอยลงซงประกนอนไดใหไว (4) ลกหนนาทรพยสนของบคคลอนมาใหเปนประกนโดยเจาของทรพยสนนนมไดยนยอมดวย



- 42 -

ลกษณะ 5 ระยะเวลา

มาตรา 193/1 การนบระยะเวลาทงปวง ใหบงคบตามบทบญญตแหงลกษณะน เวนแตจะมกฎหมาย คาสง

ศาล ระเบยบขอบงคบ หรอนตกรรมกาหนดเปนอยางอน มาตรา 193/2 การคานวณระยะเวลา ใหคานวณเปนวน แตถากาหนดเปนหนวยเวลาทสนกวาวน กให

คานวณตามหนวยเวลาทกาหนดนน มาตรา 193/3 ถากาหนดระยะเวลาเปนหนวยเวลาทสนกวาวนใหเรมตนนบในขณะทเรมการนน ถากาหนดระยะเวลาเปนวน สปดาห เดอนหรอป มใหนบวนแรกแหงระยะเวลานนรวมเขาดวยกน เวนแต

จะเรมการในวนนนเองตงแตเวลาทถอไดวาเปนเวลาเรมตนทาการงานกนตามประเพณ มาตรา 193/4 ในทางคดความ ในทางราชการ หรอทางธรกจการคาและอตสาหกรรม วน หมายความวา

เวลาทาการตามทไดกาหนดขนโดยกฎหมาย คาสงศาล หรอระเบยบขอบงคบ หรอเวลาทาการตามปกตของกจการนน แลวแตกรณ

มาตรา 193/5 ถากาหนดระยะเวลาเปนสปดาห เดอนหรอป ใหคานวณตามปปฏทน ถาระยะเวลามไดกาหนดนบแตวนตนแหงสปดาห วนตนแหงเดอนหรอป ระยะเวลายอมสนสดลงในวน

กอนหนาจะถงวนแหงสปดาห เดอนหรอปสดทายอนเปนวนตรงกบวนเรมระยะเวลานน ถาในระยะเวลานบเปนเดอนหรอปนนไมมวนตรงกนในเดอนสดทาย ใหถอเอาวนสดทายแหงเดอนนนเปนวนสนสดระยะเวลา

มาตรา 193/6 ถาระยะเวลากาหนดเปนเดอนและวน หรอกาหนดเปนเดอนและสวนของเดอน ใหนบจานวนเดอนเตมกอน แลวจงนบจานวนวนหรอสวนของเดอนเปนวน

ถาระยะเวลากาหนดเปนสวนของป ใหคานวณสวนของปเปนเดอนกอนหากมสวนของเดอน ใหนบสวนของเดอนเปนวน

การคานวณสวนของเดอนตามวรรคหนงและวรรคสอง ใหถอวาเดอนหนงมสามสบวน มาตรา 193/7 ถามการขยายระยะเวลาออกไปโดยมไดมการกาหนดวนเรมตนแหงระยะเวลาทขยายออกไป

ใหนบวนทตอจากวนสดทายของระยะเวลาเดมเปนวนเรมตน มาตรา 193/8 ถาวนสดทายของระยะเวลาเปนวนหยดทาการตามประกาศเปนทางการหรอตามประเพณ ให

นบวนทเรมทาการใหมตอจากวนทหยดทาการนนเปนวนสดทายของระยะเวลา



- 43 -

ลกษณะ 6 อายความ

หมวด 1


มาตรา 193/9 สทธเรยกรองใดๆ ถามไดใชบงคบภายในระยะเวลาทกฎหมายกาหนด สทธเรยกรองนนเปน

อนขาดอายความ มาตรา 193/10 สทธเรยกรองทขาดอายความ ลกหนมสทธทจะปฏเสธการชาระหนตามสทธเรยกรองนน

ได มาตรา 193/11 อายความทกฎหมายกาหนดไวนน คกรณจะตกลงกนใหงดใชหรอขยายออกหรอยนเขา

ไมได มาตรา 193/12 อายความใหเรมนบแตขณะทอาจบงคบสทธเรยกรองไดเปนตนไปถาเปนสทธเรยกรองให

งดเวนกระทาการอยางใดใหเรมนบแตเวลาแรกทฝาฝนกระทาการนน มาตรา 193/13 สทธเรยกรองทเจาหนยงไมอาจบงคบไดจนกวาจะไดทวงถามใหลกหนชาระหนกอน ให

เรมนบอายความตงแตเวลาแรกทอาจทวงถามไดเปนตนไป แตถาลกหนยงไมตองชาระหนจนกวาระยะเวลาหนงจะไดลวงพนไปแลวนบแตเวลาทไดทวงถามนน ใหเรมนบอายความตงแตระยะเวลานนไดสนสดไปแลว

มาตรา 193/14 อายความยอมสะดดหยดลงในกรณดงตอไปน (1) ลกหนรบสภาพหนตอเจาหนตามสทธเรยกรองโดยทาเปนหนงสอรบสภาพหนให ชาระหนให

บางสวน ชาระดอกเบย ใหประกน หรอกระทาการใดๆ อนปราศจากขอสงสยแสดงใหเหนเปนปรยายวายอมรบสภาพหนตามสทธเรยกรอง

(2) เจาหนไดฟองคดเพอตงหลกฐานสทธเรยกรองหรอเพอใหชาระหน (3) เจาหนไดยนคาขอรบชาระหนในคดลมละลาย (4) เจาหนไดมอบขอพพาทใหอนญาโตตลาการพจารณา (5) เจาหนไดกระทาการอนใดอนมผลเปนอยางเดยวกนกบการฟองคด มาตรา 193/15 เมออายความสะดดหยดลงแลว ระยะเวลาทลวงไปกอนนนไมนบเขาในอายความ เมอเหตททาใหอายความสะดดหยดลงสนสดเวลาใด ใหเรมนบอายความใหมตงแตเวลานน มาตรา 193/16 หนใดซงตามมลแหงหนนน เจาหนจะไดรบชาระหนเปนคราวๆ เจาหนมสทธเรยกให

ลกหนทาหนงสอรบสภาพหนใหในเวลาใดเวลาหนงกอนอายความครบบรบรณ เพอเปนหลกฐานวาอายความสะดดหยดลง



- 44 -

มาตรา 193/17 ในกรณทอายความสะดดหยดลงเพราะเหตตามมาตรา 193/14 (2) หากคดนนไดมคาพพากษาถงทสดใหยกคาฟอง หรอคดเสรจไปโดยการจาหนายคดเพราะเหตถอนฟอง หรอทงฟอง ใหถอวาอายความไมเคยสะดดหยดลง

ในกรณทคดนนศาลไมรบหรอคนหรอใหยกคาฟองเพราะเหตคดไมอยในอานาจศาล หรอศาลใหยกคาฟองโดยไมตดสทธโจทกทจะฟองใหม และปรากฏวาอายความครบกาหนดไปแลวในระหวางการพจารณา หรอจะครบกาหนดภายในหกสบวนนบแตวนทคาพพากษาหรอคาสงนนถงทสด ใหเจาหนมสทธฟองคดเพอตงหลกฐานสทธเรยกรองหรอเพอใหชาระหนภายในหกสบวนนบแตวนทคาพพากษาหรอคาสงนนถงทสด

มาตรา 193/18 ใหนามาตรา 193/17 มาใชบงคบแกกรณทอายความสะดดหยดลงเพราะเหตตามมาตรา 193/14 (3) (4) และ (5) โดยอนโลม

มาตรา 193/19 ในขณะทอายความจะครบกาหนดนน ถามเหตสดวสยมาขดขวางมใหเจาหนกระทาการตามมาตรา 193/14 ใหอายความนนยงไมครบกาหนดจนกวาจะพนสามสบวนนบแตวนทเหตสดวสยนนไดสนสดลง

มาตรา 193/20 อายความสทธเรยกรองของผเยาวหรอของบคคลวกลจรตอนศาลจะสงใหเปนคนไรความสามารถหรอไมกตาม ถาจะครบกาหนดลงในขณะทบคคลดงกลาวยงไมลถงความสามารถเตมภม หรอในระหวางหนงปนบแตวนทบคคลดงกลาวไมมผแทนโดยชอบธรรมหรอผอนบาล อายความนนยงไมครบกาหนดจนกวาจะครบหนงปนบแตวนทบคคลนนไดลถงความสามารถเตมภมหรอไดมผแทนโดยชอบธรรมหรอผอนบาล แลวแตกรณ แตถาอายความสทธเรยกรองนนมระยะเวลานอยกวาหนงปกใหนากาหนดระยะเวลาทสนกวานนมาใชแทนกาหนดระยะเวลาหนงปดงกลาว

มาตรา 193/21 อายความสทธเรยกรองของผเยาวหรอของคนไรความสามารถหรอของคนเสมอนไรความสามารถ ทจะฟองรองผแทนโดยชอบธรรมหรอผอนบาลหรอผพทกษของตนนน ถาจะครบกาหนดลงในขณะทบคคลดงกลาวยงไมลถงความสามารถเตมภม หรอในระหวางหนงปนบแตวนทบคคลดงกลาวไมมผแทนโดยชอบธรรมหรอผอนบาลหรอผพทกษ อายความนนยงไมครบกาหนดจนกวาจะครบหนงปนบแตวนทบคคลนนไดลถงความสามารถเตมภมหรอไดมผแทนโดยชอบธรรมหรอผอนบาลหรอผพทกษ แลวแตกรณ แตถาอายความสทธเรยกรองนนมระยะเวลานอยกวาหนงป กใหนากาหนดระยะเวลาทสนกวานนมาใชแทนกาหนดระยะเวลาหนงปดงกลาว

มาตรา 193/22 อายความสทธเรยกรองระหวางสามภรยา ถาจะครบกาหนดกอนหรอภายในหนงปนบแตวนทการสมรสสนสดลง อายความนนยงไมครบกาหนดจนกวาจะครบหนงปนบแตวนทการสมรสสนสดลง

มาตรา 193/23 อายความสทธเรยกรองอนเปนคณหรอเปนโทษแกผตาย ถาจะครบกาหนดภายในหนงปนบแตวนตาย อายความนนยงไมครบกาหนดจนกวาจะครบหนงปนบแตวนตาย

มาตรา 193/24 เมออายความครบกาหนดแลว ลกหนจะสละประโยชนแหงอายความนนเสยกได แตการสละประโยชนเชนวานไมมผลกระทบกระเทอนสทธของบคคลภายนอกหรอผคาประกน



- 45 -

มาตรา 193/25 เมออายความครบกาหนดแลว ใหมผลยอนหลงขนไปถงวนทเรมนบอายความ มาตรา 193/26 เมอสทธเรยกรองสวนทเปนประธานขาดอายความใหสทธเรยกรองสวนทเปนอปกรณนน

ขาดอายความดวย แมวาอายความของสทธเรยกรองสวนทเปนอปกรณนนจะยงไมครบกาหนดกตาม มาตรา 193/27 ผรบจานอง ผรบจานา ผทรงสทธยดหนวง หรอผทรงบรมสทธเหนอทรพยสนของลกหน

อนตนไดยดถอไว ยงคงมสทธบงคบชาระหนจากทรพยสนทจานอง จานา หรอทไดยดถอไว แมวาสทธเรยกรองสวนทเปนประธานจะขาดอายความแลวกตาม แตจะใชสทธนนบงคบใหชาระดอกเบยทคางยอนหลงเกนหาปขนไปไมได

มาตรา 193/28 การชาระหนตามสทธเรยกรองซงขาดอายความแลวนนไมวามากนอยเพยงใดจะเรยกคนไมได แมวาผชาระหนจะไมรวาสทธเรยกรองขาดอายความแลวกตาม

บทบญญตในวรรคหนง ใหใชบงคบแกการทลกหนรบสภาพความรบผดโดยมหลกฐานเปนหนงสอ หรอโดยการใหประกนดวย แตจะอางความขอนขนเปนโทษแกผคาประกนเดมไมได

มาตรา 193/29 เมอไมไดยกอายความขนเปนขอตอส ศาลจะอางเอาอายความมาเปนเหตยกฟองไมได

หมวด 2 กาหนดอายความ

มาตรา 193/30 อายความนน ถาประมวลกฎหมายนหรอกฎหมายอนมไดบญญตไวโดยเฉพาะ ใหม

กาหนดสบป มาตรา 193/31 สทธเรยกรองของรฐทจะเรยกเอาคาภาษอากรใหมกาหนดอายความสบป สวนสทธ

เรยกรองของรฐทจะเรยกเอาหนอยางอนใหบงคบตามบทบญญตในลกษณะน มาตรา 193/32 สทธเรยกรองทเกดขนโดยคาพพากษาของศาลทถงทสด หรอโดยสญญาประนประนอม

ยอมความ ใหมกาหนดอายความสบป ทงน ไมวาสทธเรยกรองเดมจะมกาหนดอายความเทาใด มาตรา 193/33 สทธเรยกรองดงตอไปนใหมกาหนดอายความหาป (1) ดอกเบยคางชาระ (2) เงนทตองชาระเพอผอนทนคนเปนงวดๆ (3) คาเชาทรพยสนคางชาระ เวนแตคาเชาสงหารมทรพยตามมาตรา 193/34 (6) (4) เงนคางจาย คอ เงนเดอน เงนป เงนบานาญ คาอปการะเลยงดและเงนอนๆ ในลกษณะทานองเดยวกบท

มการกาหนดจายเปนระยะเวลา (5) สทธเรยกรองตามมาตรา 193/34 (1) (2) และ (5) ทไมอยในบงคบอายความสองป



- 46 -

มาตรา 193/34 สทธเรยกรองดงตอไปน ใหมกาหนดอายความสองป (1) ผประกอบการคาหรออตสาหกรรม ผประกอบหตถกรรม ผประกอบศลปอตสาหกรรมหรอชางฝมอ

เรยกเอาคาของทไดสงมอบ คาการงานทไดทา หรอคาดแลกจการของผอน รวมทงเงนทไดออกทดรองไป เวนแตเปนการทไดทาเพอกจการของฝายลกหนนนเอง

(2) ผประกอบเกษตรกรรมหรอการปาไม เรยกเอาคาของทไดสงมอบอนเปนผลตผลทางเกษตรหรอปาไม เฉพาะทใชสอยในบานเรอนของฝายลกหนนนเอง

(3) ผขนสงคนโดยสารหรอสงของหรอผรบสงขาวสาร เรยกเอาคาโดยสาร คาระวาง คาเชา คาธรรมเนยม รวมทงเงนทไดออกทดรองไป

(4) ผประกอบธรกจโรงแรมหรอหอพก ผประกอบธรกจในการจาหนายอาหารและเครองดม หรอผประกอบธรกจสถานบรการตามกฎหมายวาดวยสถานบรการเรยกเอาคาทพก อาหารหรอเครองดม คาบรการหรอคาการงานทไดทาใหแกผมาพกหรอใชบรการ รวมทงเงนทไดออกทดรองไป

(5) ผขายสลากกนแบง สลากกนรวบ หรอสลากทคลายคลงกน เรยกเอาคาขายสลาก เวนแตเปนการขายเพอการขายตอ

(6) ผประกอบธรกจในการใหเชาสงหารมทรพย เรยกเอาคาเชา (7) บคคลซงมไดเขาอยในประเภททระบไวใน (1) แตเปนผประกอบธรกจในการดแลกจการของผอนหรอ

รบทางานการตางๆ เรยกเอาสนจางอนจะพงไดรบในการนน รวมทงเงนทไดออกทดรองไป (8) ลกจางซงรบใชการงานสวนบคคล เรยกเอาคาจางหรอสนจางอยางอนเพอการงานททา รวมทงเงนทได

ออกทดรองไป หรอนายจางเรยกเอาคนซงเงนเชนวานนทตนไดจายลวงหนาไป (9) ลกจางไมวาจะเปนลกจางประจา ลกจางชวคราว หรอลกจางรายวน รวมทงผฝกหดงาน เรยกเอาคาจาง

หรอสนจางอยางอน รวมทงเงนทไดออกทดรองไป หรอนายจางเรยกเอาคนซงเงนเชนวานนทตนไดจายลวงหนาไป (10) ครสอนผฝกหดงาน เรยกเอาคาฝกสอนและคาใชจายอยางอนตามทไดตกลงกนไว รวมทงเงนทได

ออกทดรองไป (11) เจาของสถานศกษาหรอสถานพยาบาล เรยกเอาคาธรรมเนยมการเรยนและคาธรรมเนยมอนๆ หรอคา

รกษาพยาบาลและคาใชจายอยางอน รวมทงเงนทไดออกทดรองไป (12) ผรบคนไวเพอการบารงเลยงดหรอฝกสอน เรยกเอาคาการงานททาใหรวมทงเงนทไดออกทดรองไป (13) ผรบเลยงหรอฝกสอนสตว เรยกเอาคาการงานททาให รวมทงเงนทไดออกทดรองไป (14) ครหรออาจารย เรยกเอาคาสอน (15) ผประกอบวชาชพเวชกรรม ทนตกรรม การพยาบาล การผดงครรภ ผประกอบการบาบดโรคสตว

หรอผประกอบโรคศลปะสาขาอน เรยกเอาคาการงานททาใหรวมทงเงนทไดออกทดรองไป (16) ทนายความหรอผประกอบวชาชพทางกฎหมาย รวมทงพยานผเชยวชาญเรยกเอาคาการงานททาให

รวมทงเงนทไดออกทดรองไป หรอคความเรยกเอาคนซงเงนเชนวานนทตนไดจายลวงหนาไป



- 47 -

(17) ผประกอบวชาชพวศวกรรม สถาปตยกรรม ผสอบบญช หรอผประกอบวชาชพอสระอน เรยกเอาคาการงานททาให รวมทงเงนทไดออกทดรองไป หรอผวาจางใหประกอบการงานดงกลาวเรยกเอาคนซงเงนเชนวานนทตนไดจายลวงหนาไป

มาตรา 193/35 ภายใตบงคบมาตรา 193/27 สทธเรยกรองทเกดขนจากการทลกหนรบสภาพความรบผดโดยมหลกฐานเปนหนงสอหรอโดยการใหประกนตามมาตรา 193/28 วรรคสอง ใหมกาหนดอายความสองปนบแตวนทไดรบสภาพความรบผดหรอใหประกน

บรรพ 2 หน

ลกษณะ 1


หมวด 1 วตถแหงหน

มาตรา 194 ดวยอานาจแหงมลหน เจาหนยอมมสทธจะเรยกใหลกหนชาระหนได อนงการชาระหนดวยงดเวนการอนใดอนหนงกยอมมได

มาตรา 195 เมอทรพยซงเปนวตถแหงหนนนไดระบไวแตเพยงเปนประเภท และถาตามสภาพแหงนตกรรม หรอตามเจตนาของคกรณไมอาจจะกาหนดไดวาทรพยนนจะพงเปนชนดอยางไรไซร ทานวาลกหนจะตองสงมอบทรพยชนดปานกลาง

ถาลกหนไดกระทาการอนตนจะพงตองทาเพอสงมอบทรพยสงนนทกประการแลวกด หรอถาลกหนไดเลอกกาหนดทรพยทจะสงมอบแลวดวยความยนยอมของเจาหนกด ทานวาทรพยนนจงเปนวตถแหงหนจาเดมแตเวลานนไป

มาตรา 196 ถาหนเงนไดแสดงไวเปนเงนตางประเทศ ทานวาจะสงใชเปนเงนไทยกได การเปลยนเงนน ใหคดตามอตราแลกเปลยนเงน ณ สถานทและในเวลาทใชเงน มาตรา 197 ถาหนเงนจะพงสงใชดวยเงนตราชนดหนงชนดใดโดยเฉพาะ อนเปนชนดทยกเลกไมใชกน

แลวในเวลาทจะตองสงเงนใชหนนนไซร การสงใชเงนทานใหถอเสมอนหนงวามไดระบไวใหใชเปนเงนตราชนดนน



- 48 -

มาตรา 198 ถาการอนมกาหนดพงกระทาเพอชาระหนนนมหลายอยาง แตจะตองกระทาเพยงการใดการหนงแตอยางเดยวไซร ทานวาสทธทจะเลอกทาการอยางใดนนตกอยแกฝายลกหน เวนแตจะไดตกลงกนกาหนดไวเปนอยางอน

มาตรา 199 การเลอกนนทานใหทาดวยแสดงเจตนาแกคกรณอกฝายหนง การชาระหนไดเลอกทาเปนอยางใดแลว ทานใหถอวาอยางนนอยางเดยว เปนการชาระหนอนกาหนดให

กระทาแตตนมา มาตรา 200 ถาจะตองเลอกภายในระยะเวลาอนมกาหนด และฝายทมสทธจะเลอกมไดเลอกภายใน

ระยะเวลานนไซร ทานวาสทธทจะเลอกนนยอมตกไปอยแกอกฝายหนง ถามไดกาหนดระยะเวลาใหเลอกไซร เมอหนถงกาหนดชาระฝายทไมมสทธจะเลอกอาจกาหนดเวลา

พอสมควรแกเหต แลวบอกกลาวใหฝายโนนใชสทธเลอกภายในเวลาอนนน มาตรา 201 ถาบคคลภายนอกจะพงเปนผเลอก ทานใหกระทาดวยแสดงเจตนาแกลกหน และลกหนจะตอง

แจงความนนแกเจาหน ถาบคคลภายนอกนนไมอาจจะเลอกไดกด หรอไมเตมใจจะเลอกกด ทานวาสทธทจะเลอกตกไปอยแกฝาย

ลกหน มาตรา 202 ถาการอนจะพงตองทาเพอชาระหนนนมหลายอยาง และอยางใดอยางหนงตกเปนอนพนวสย

จะทาไดมาแตตนกด หรอกลายเปนพนวสยในภายหลงกด ทานใหจากดหนนนไวเพยงการชาระหนอยางอนทไมพนวสย อนงการจากดอนนยอมไมเกดมขน หากวาการชาระหนกลายเปนพนวสยเพราะพฤตการณอนใดอนหนงซงฝายทไมมสทธจะเลอกนนตองรบผดชอบ

หมวด 2 ผลแหงหน

สวนท 1

การไมชาระหน

มาตรา 203 ถาเวลาอนจะพงชาระหนนนมไดกาหนดลงไว หรอจะอนมานจากพฤตการณทงปวงกไมได

ไซร ทานวาเจาหนยอมจะเรยกใหชาระหนไดโดยพลน และฝายลกหนกยอมจะชาระหนของตนไดโดยพลนดจกน ถาไดกาหนดเวลาไว แตหากกรณเปนทสงสย ทานใหสนนษฐานไวกอนวาเจาหนจะเรยกใหชาระหนกอน

ถงเวลานนหาไดไม แตฝายลกหนจะชาระหนกอนกาหนดนนกได



- 49 -

มาตรา 204 ถาหนถงกาหนดชาระแลว และภายหลงแตนนเจาหนไดใหคาเตอนลกหนแลว ลกหนยงไมชาระหนไซร ลกหนไดชอวาผดนดเพราะเขาเตอนแลว

ถาไดกาหนดเวลาชาระหนไวตามวนแหงปฏทน และลกหนมไดชาระหนตามกาหนดไซร ทานวาลกหนตกเปนผผดนดโดยมพกตองเตอนเลย วธเดยวกนนทานใหใชบงคบแกกรณทตองบอกกลาวลวงหนากอนการชาระหน ซงไดกาหนดเวลาลงไวอาจคานวณนบไดโดยปฏทนนบแตวนทไดบอกกลาว

มาตรา 205 ตราบใดการชาระหนนนยงมไดกระทาลงเพราะพฤตการณอนใดอนหนงซงลกหนไมตองรบผดชอบ ตราบนนลกหนยงหาไดชอวาผดนดไม

มาตรา 206 ในกรณหนอนเกดแตมลละเมด ลกหนไดชอวาผดนดมาแตเวลาททาละเมด มาตรา 207 ถาลกหนขอปฏบตการชาระหน และเจาหนไมรบชาระหนนนโดยปราศจากมลเหตอนจะอาง

กฎหมายไดไซร ทานวาเจาหนตกเปนผผดนด มาตรา 208 การชาระหนจะใหสาเรจผลเปนอยางใด ลกหนจะตองขอปฏบตการชาระหนตอเจาหนเปน

อยางนนโดยตรง แตถาเจาหนไดแสดงแกลกหนวา จะไมรบชาระหนกด หรอเพอทจะชาระหนจาเปนทเจาหนจะตองกระทา

การอยางใดอยางหนงกอนกด ลกหนจะบอกกลาวแกเจาหนวาไดเตรยมการทจะชาระหนไวพรอมเสรจแลว ใหเจาหนรบชาระหนนน เทานกนบวาเปนการเพยงพอแลว ในกรณเชนนทานวาคาบอกกลาวของลกหนนนกเสมอกบคาขอปฏบตการชาระหน

มาตรา 209 ถาไดกาหนดเวลาไวเปนแนนอนเพอใหเจาหนกระทาการอนใดทานวาทจะขอปฏบตการชาระหนนนจะตองทากแตเมอเจาหนทาการอนนนภายในเวลากาหนด

มาตรา 210 ถาลกหนจาตองชาระหนสวนของตนตอเมอเจาหนชาระหนตอบแทนดวยไซร แมถงวาเจาหนจะไดเตรยมพรอมทจะรบชาระหนตามทลกหนขอปฏบตนนแลวกด หากไมเสนอทจะทาการชาระหนตอบแทนตามทจะพงตองทา เจาหนกเปนอนไดชอวาผดนด

มาตรา 211 ในเวลาทลกหนขอปฏบตการชาระหนนนกด หรอในเวลาทกาหนดไวใหเจาหนทาการอยางใดอยางหนง โดยกรณทบญญตไวในมาตรา 209 นนกด ถาลกหนมไดอยในฐานะทจะสามารถชาระหนไดไซรทานวาเจาหนยงหาผดนดไม

มาตรา 212 ถามไดกาหนดเวลาชาระหนไวกด หรอถาลกหนมสทธทจะชาระหนไดกอนเวลากาหนดกด การทเจาหนมเหตขดของชวคราวไมอาจรบชาระหนทเขาขอปฏบตแกตนไดนน หาทาใหเจาหนตกเปนผผดนดไม เวนแตลกหนจะไดบอกกลาวการชาระหนไวลวงหนาโดยเวลาอนสมควร

มาตรา 213 ถาลกหนละเลยเสยไมชาระหนของตน เจาหนจะรองขอตอศาลใหสงบงคบชาระหนกได เวนแตสภาพแหงหนจะไมเปดชองใหทาเชนนนได

เมอสภาพแหงหนไมเปดชองใหบงคบชาระหนได ถาวตถแหงหนเปนอนใหกระทาการอนหนงอนใด เจาหนจะรองขอตอศาลใหสงบงคบใหบคคลภายนอกกระทาการอนนนโดยใหลกหนเสยคาใชจายใหกได แตถา



- 50 -

วตถแหงหนเปนอนใหกระทานตกรรมอยางใดอยางหนงไซร ศาลจะสงใหถอเอาตามคาพพากษาแทนการแสดงเจตนาของลกหนกได

สวนหนซงมวตถเปนอนจะใหงดเวนการอนใด เจาหนจะเรยกรองใหรอถอนการทไดกระทาลงแลวนนโดยใหลกหนเสยคาใชจาย และใหจดการอนควรเพอกาลภายหนาดวยกได

อนงบทบญญตในวรรคทงหลายทกลาวมากอนน หากระทบกระทงถงสทธทจะเรยกเอาคาเสยหายไม มาตรา 2142 ภายใตบงคบบทบญญตแหงมาตรา 733 เจาหนมสทธทจะใหชาระหนของตนจากทรพยสน

ของลกหนจนสนเชง รวมทงเงนและทรพยสนอน ๆ ซงบคคลภายนอกคางชาระแกลกหนดวย มาตรา 215 เมอลกหนไมชาระหนใหตองตามความประสงคอนแทจรงแหงมลหนไซร เจาหนจะเรยกเอา

คาสนไห มาตรา 216 ถาโดยเหตผดนด การชาระหนกลายเปนอนไรประโยชนแกเจาหนเจาหนจะบอกปดไมรบ

ชาระหน และจะเรยกเอาคาสนไหมทดแทนเพอการไมชาระหนกได มาตรา 217 ลกหนจะตองรบผดชอบในความเสยหายบรรดาทเกดแตความประมาทเลนเลอในระหวางเวลา

ทตนผดนด ทงจะตองรบผดชอบในการทการชาระหนกลายเปนพนวสยเพราะอบตเหตอนเกดขนในระหวางเวลาทผดนดนนดวย เวนแตความเสยหายนนถงแมวาตนจะไดชาระหนทนเวลากาหนดกคงจะตองเกดมอยนนเอง

มาตรา 218 ถาการชาระหนกลายเปนพนวสยจะทาไดเพราะพฤตการณอนใดอนหนงซงลกหนตองรบผดชอบไซร ทานวาลกหนจะตองใชคาสนไหมทดแทนใหแกเจาหนเพอคาเสยหายอยางใดๆ อนเกดแตการไมชาระหนนน

ในกรณทการชาระหนกลายเปนพนวสยแตเพยงบางสวน ถาหากวาสวนทยงเปนวสยจะทาไดนนจะเปนอนไรประโยชนแกเจาหนแลว เจาหนจะไมยอมรบชาระหนสวนทยงเปนวสยจะทาไดนนแลว และเรยกคาสนไหมทดแทนเพอการไมชาระหนเสยทงหมดทเดยวกได

มาตรา 219 ถาการชาระหนกลายเปนพนวสยเพราะพฤตการณอนใดอนหนงซงเกดขนภายหลงทไดกอหน และซงลกหนไมตองรบผดชอบนนไซร ทานวาลกหนเปนอนหลดพนจากการชาระหนนน

ถาภายหลงทไดกอหนขนแลวนน ลกหนกลายเปนคนไมสามารถจะชาระหนไดไซร ทานใหถอเสมอนวาเปนพฤตการณททาใหการชาระหนตกเปนอนพนวสยฉะนน

มาตรา 220 ลกหนตองรบผดชอบในความผดของตวแทนแหงตนกบทงของบคคลทตนใชในการชาระหนนนโดยขนาดเสมอกบวาเปนความผดของตนเองฉะนน แตบทบญญตแหงมาตรา 373 หาใชบงคบแกกรณเชนนดวยไม

มาตรา 221 หนเงนอนตองเสยดอกเบยนน ทานวาจะคดดอกเบยในระหวางทเจาหนผดนดหาไดไม

2 มาตรา 214 แกไขเพมเตมโดย พระราชบญญตแกไขเพมเตมประมวลกฎหมายแพงและพาณชย พทธศกราช 2478



- 51 -

มาตรา 222 การเรยกเอาคาเสยหายนน ไดแกเรยกคาสนไหมทดแทนเพอความเสยหายเชนทตามปกตยอมเกดขนแตการไมชาระหนนน

เจาหนจะเรยกคาสนไหมทดแทนได แมกระทงเพอความเสยหายอนเกดแตพฤตการณพเศษ หากวาคกรณทเกยวของไดคาดเหนหรอควรจะไดคาดเหนพฤตการณเชนนนลวงหนากอนแลว

มาตรา 223 ถาฝายผเสยหายไดมสวนทาความผดอยางใดอยางหนงกอใหเกดความเสยหายดวยไซร ทานวาหนอนจะตองใชคาสนไหมทดแทนแกฝายผเสยหายมากนอยเพยงใดนนตองอาศยพฤตการณเปนประมาณ ขอสาคญกคอวาความเสยหายนนไดเกดขนเพราะฝายไหนเปนผกอยงหยอนกวากนเพยงไร

วธเดยวกนน ทานใหใชแมทงทความผดของฝายผทเสยหายจะมแตเพยงละเลยไมเตอนลกหนใหรสกถงอนตรายแหงการเสยหายอนเปนอยางรายแรงผดปกต ซงลกหนไมรหรอไมอาจจะรได หรอเพยงแตละเลยไมบาบดปดปอง หรอบรรเทาความเสยหายนนดวย อนงบทบญญตแหงมาตรา 220 นนทานใหนามาใชบงคบดวยโดยอนโลม

มาตรา 224 หนเงนนน ทานใหคดดอกเบยในระหวางเวลาผดนดรอยละเจดกงตอป ถาเจาหนอาจจะเรยกดอกเบยไดสงกวานนโดยอาศยเหตอยางอนอนชอบดวยกฎหมาย กใหคงสงดอกเบยตอไปตามนน

ทานหามมใหคดดอกเบยซอนดอกเบยในระหวางผดนด การพสจนคาเสยหายอยางอนนอกกวานน ทานอนญาตใหพสจนได มาตรา 225 ถาลกหนจาตองใชคาสนไหมทดแทนเพอราคาวตถอนไดเสอมเสยไประหวางผดนดกด หรอ

วตถอนไมอาจสงมอบไดเพราะเหตอยางใดอยางหนงอนเกดขนระหวางผดนดกด ทานวาเจาหนจะเรยกดอกเบยในจานวนทจะตองใชเปนคาสนไหมทดแทน คดตงแตเวลาอนเปนฐานทตงแหงการกะประมาณราคานนกได วธเดยวกนนทานใหใชตลอดถงการทลกหนจาตองใชคาสนไหมทดแทนเพอการทราคาวตถตกตาเพราะวตถนนเสอมเสยลงในระหวางเวลาทผดนดนนดวย

สวนท 2

รบชวงสทธ

มาตรา 226 บคคลผรบชวงสทธของเจาหน ชอบทจะใชสทธทงหลายบรรดาทเจาหนมอยโดยมลหน

รวมทงประกนแหงหนนนไดในนามของตนเอง ชวงทรพย ไดแกเอาทรพยสนอนหนงเขาแทนททรพยสนอกอนหนง ในฐานะนตนยอยางเดยวกนกบ

ทรพยสนอนกอน



- 52 -

มาตรา 227 เมอเจาหนไดรบคาสนไหมทดแทนความเสยหายเตมตามราคาทรพยหรอสทธซงเปนวตถแหงหนนนแลว ทานวาลกหนยอมเขาสฐานะเปนผรบชวงสทธของเจาหนอนเกยวกบทรพยหรอสทธนนๆ ดวยอานาจกฎหมาย

มาตรา 228 ถาพฤตการณซงทาใหการชาระหนเปนอนพนวสยนน เปนผลใหลกหนไดมาซงของแทนกด หรอไดสทธเรยกรองคาสนไหมทดแทนเพอทรพยอนจะพงไดแกตนนนกด ทานวาเจาหนจะเรยกใหสงมอบของแทนทไดรบไวหรอจะเขาเรยกเอาคาสนไหมทดแทนเสยเองกได

ถาเจาหนมสทธเรยกรองคาสนไหมทดแทนเพราะการไมชาระหน และถาใชสทธนนดงไดระบไวในวรรคตนไซร คาสนไหมทดแทนอนจะพงใชแกเจาหนนนยอมลดจานวนลงเพยงเสมอราคาแหงของแทนซงลกหนไดรบไว หรอเสมอจานวนคาสนไหมทดแทนทลกหนจะเรยกรองไดนน

มาตรา 229 การรบชวงสทธยอมมขนดวยอานาจกฎหมาย และยอมสาเรจเปนประโยชนแกบคคลดงจะกลาวตอไปน คอ

(1) บคคลซงเปนเจาหนอยเอง และมาใชหนใหแกเจาหนอกคนหนงผมสทธจะไดรบใชหนกอนตน เพราะเขามบรมสทธ หรอมสทธจานาจานอง

(2) บคคลผไดไปซงอสงหารมทรพยใด และเอาเงนราคาคาซอใชใหแกผรบจานองทรพยนนเสรจไป (3) บคคลผมความผกพนรวมกบผอน หรอเพอผอนในอนจะตองใชหนมสวนไดเสยดวยในการใชหนนน

และเขาใชหนนน มาตรา 230 ถาในการทเจาหนนาบงคบยดทรพยอนหนงอนใดของลกหนนนบคคลผใดจะตองเสยงภยเสย

สทธในทรพยอนนนเพราะการบงคบยดทรพยไซร ทานวาบคคลผนนมสทธจะเขาใชหนเสยแทนได อนงผครองทรพยอนหนงอนใด ถาจะตองเสยงภยเสยสทธครองทรพยนนไปเพราะการบงคบยดทรพย กยอมมสทธจะทาไดเชนเดยวกบทวามานน

ถาบคคลภายนอกผใดมาใชหนแทนจนเปนทพอใจของเจาหนแลวบคคลผนนยอมเขารบชวงสทธเรยกรองของเจาหน แตสทธเรยกรองอนนจะบงคบใหเปนทเสอมเสยแกเจาหนหาไดไม

มาตรา 231 ถาทรพยสนทจานอง จานา หรออยในบงคบบรมสทธประการอนนนเปนทรพยอนไดเอาประกนภยไวไซร ทานวาสทธจานอง จานา หรอบรมสทธอยางอนนนยอมครอบไปถงสทธทจะเรยกรองเอาแกผรบประกนภยดวย

ในกรณทเปนอสงหารมทรพย ถาผรบประกนภยไดร หรอควรจะไดรวามจานอง หรอบรมสทธอยางอน ทานยงมใหผรบประกนภยใชเงนใหแกผเอาประกนภย จนกวาจะไดบอกกลาวเจตนาเชนนนไปยงผรบจานองหรอเจาหนมบรมสทธคนอนแลว และมไดรบคาคดคานการทจะใชเงนนนมาภายในเดอนหนงนบแตวนบอกกลาว แตสทธอยางใดๆ ทไดไปจดทะเบยน ณ หอทะเบยนทดนนน ทานใหถอวาเปนอนรถงผรบประกนภย วธเดยวกนนทานใหใชตลอดถงการจานองสงหารมทรพยทกฎหมายอนญาตใหทาไดนนดวย



- 53 -

ในกรณทเปนสงหารมทรพย ผรบประกนภยจะใชเงนใหแกผเอาประกนภยโดยตรงกได เวนแตตนจะไดรหรอควรจะไดรวาทรพยนนตกอยในบงคบจานาหรอบรมสทธอยางอน

ผรบประกนภยไมตองรบผดตอเจาหน ถาทรพยสนอนไดเอาประกนภยไวนนไดคนมา หรอไดจดของแทนให

วธเดยวกนนทานใหอนโลมใชบงคบแกกรณบงคบซอ กบทงกรณทตองใชคาเสยหายอนควรจะไดแกเจาของทรพยสน เพราะเหตทรพยสนทาลายหรอบบสลายนนดวย

มาตรา 232 ถาตามความในมาตรากอนนเปนอนวาจะเอาเงนจานวนหนงใหแทนทรพยสนททาลายหรอบบสลายไซร เงนจานวนนทานยงมใหสงมอบแกผรบจานอง ผรบจานา หรอเจาหนมบรมสทธคนอน กอนทหนซงไดเอาทรพยนเปนประกนไวนนจะถงกาหนด และถาคกรณไมสามารถจะตกลงกบลกหนไดไซรทานวาตางฝายตางมสทธทจะเรยกรองใหนาเงนจานวนนนไปวางไว ณ สานกงานวางทรพยเพอประโยชนอนรวมกน เวนแตลกหนจะหาประกนใหไวตามสมควร

สวนท 3 การใชสทธเรยกรองของลกหน

มาตรา 233 ถาลกหนขดขนไมยอมใชสทธเรยกรอง หรอเพกเฉยเสยไมใชสทธเรยกรอง เปนเหตใหเจาหน

ตองเสยประโยชนไซร ทานวาเจาหนจะใชสทธเรยกรองนนในนามของตนเอง แทนลกหนเพอปองกนสทธของตนในมลหนนนกได เวนแตในขอทเปนการของลกหนสวนตวโดยแท

มาตรา 234 เจาหนผใชสทธเรยกรองของลกหนนนจะตองขอหมายเรยกลกหนมาในคดนนดวย มาตรา 235 เจาหนจะใชสทธเรยกรองของลกหนเรยกเงนเตมจานวนทยงคางชาระแกลกหน โดยไมตอง

คานงถงจานวนทคางชาระแกตนกได ถาจาเลยยอมใชเงนเพยงเทาจานวนทลกหนเดมคางชาระแกเจาหนนน คดกเปนเสรจกนไป แตถาลกหนเดมไดเขาชอเปนโจทกดวยลกหนเดมจะขอใหศาลพจารณาพพากษาตอไปในสวนจานวนเงนทยงเหลอตดคางอยกได

แตอยางไรกด ทานมใหเจาหนไดรบมากไปกวาจานวนทคางชาระแกตนนนเลย มาตรา 236 จาเลยมขอตอสลกหนเดมอยอยางใดๆ ทานวาจะยกขนตอสเจาหนไดทงนน เวนแตขอตอสซง

เกดขนเมอยนฟองแลว



- 54 -

สวนท 4 เพกถอนการฉอฉล

มาตรา 237 เจาหนชอบทจะรองขอใหศาลเพกถอนเสยไดซงนตกรรมใดๆ อนลกหนไดกระทาลงทงรอยวา

จะเปนทางใหเจาหนเสยเปรยบ แตความขอนทานมใหใชบงคบ ถาปรากฏวาในขณะททานตกรรมนน บคคลซงเปนผไดลาภงอกแตการนนมไดรเทาถงขอความจรงอนเปนทางใหเจาหนตองเสยเปรยบนนดวย แตหากกรณเปนการทาใหโดยเสนหา ทานวาเพยงแตลกหนเปนผรฝายเดยวเทานนกพอแลวทจะขอเพกถอนได

บทบญญตดงกลาวมาในวรรคกอนน ทานมใหใชบงคบแกนตกรรมใดอนมไดมวตถเปนสทธในทรพยสน มาตรา 238 การเพกถอนดงกลาวมาในบทมาตรากอนนนไมอาจกระทบกระทงถงสทธของบคคลภายนอก

อนไดมาโดยสจรตกอนเรมฟองคดขอเพกถอน อนงความทกลาวมาในวรรคกอนน ทานมใหใชบงคบ ถาสทธนนไดมาโดยเสนหา มาตรา 239 การเพกถอนนนยอมไดเปนประโยชนแกเจาหนหมดทกคน มาตรา 240 การเรยกรองขอเพกถอนนน ทานหามมใหฟองรองเมอพนปหนงนบแตเวลาทเจาหนไดร

ตนเหตอนเปนมลใหเพกถอน หรอพนสบปนบแตไดทานตกรรมนน

สวนท 5 สทธยดหนวง

มาตรา 241 ผใดเปนผครองทรพยสนของผอน และมหนอนเปนคณประโยชนแกตนเกยวดวยทรพยสนซงครองนนไซร ทานวาผนนจะยดหนวงทรพยสนนนไวจนกวาจะไดชาระหนกได แตความทกลาวนทานมใหใชบงคบ เมอหนนนยงไมถงกาหนด

อนงบทบญญตในวรรคกอนน ทานมใหใชบงคบ ถาการทเขาครอบครองนนเรมมาแตทาการอนใดอนหนงซงไมชอบดวยกฎหมาย

มาตรา 242 สทธยดหนวงอนใด ถาไมสมกบลกษณะทเจาหนรบภาระในมลหนกด ไมสมกบคาสงอนลกหนไดใหไวกอน หรอใหในเวลาทสงมอบทรพยสนนนกด หรอเปนการขดกบความสงบเรยบรอยของประชาชนกด สทธยดหนวงเชนนนทานใหถอวาหามไมเลย

มาตรา 243 ในกรณทลกหนเปนคนสนลนพนตวไมสามารถใชหน เจาหนมสทธจะยดหนวงทรพยสนไวได แมทงทยงไมถงกาหนดเรยกรอง ถาการทลกหนไมสามารถใชหนนนไดเกดเปนขนหรอรถงเจาหนตอภายหลงเวลาทไดสงมอบทรพยสนไซร ถงแมวาจะไมสมกบลกษณะทเจาหนรบภาระในมลหนไวเดม หรอไมสมกบคาสง



- 55 -

อนลกหนไดใหไวกด เจาหนกอาจจะใชสทธยดหนวงได มาตรา 244 ผทรงสทธยดหนวงจะใชสทธของตนแกทรพยสนทงหมดทยดหนวงไวนนจนกวาจะชาระหน

สนเชงกได มาตรา 245 ผทรงสทธยดหนวงจะเกบดอกผลแหงทรพยสนทยดหนวงไว และจดสรรเอาไวเพอการชาระ

หนแกตนกอนเจาหนคนอนกได ดอกผลเชนวานจะตองจดสรรเอาชาระดอกเบยแหงหนนนกอน ถายงมเหลอจงใหจดสรรใชตนเงน มาตรา 246 ผทรงสทธยดหนวงจาตองจดการดแลรกษาทรพยสนทยดหนวงไวนนตามสมควร เชนจะพง

คาดหมายไดจากบคคลในฐานะเชนนน อนงทรพยสนซงยดหนวงไวนน ถามไดรบความยนยอมของลกหน ทานวาผทรงสทธยดหนวงหาอาจจะใช

สอยหรอใหเชา หรอเอาไปทาเปนหลกประกนไดไม แตความทกลาวนทานมใหใชบงคบไปถงการใชสอยเชนทจาเปนเพอจะรกษาทรพยสนนนเอง

ถาผทรงสทธยดหนวงกระทาการฝาฝนบทบญญตใดทกลาวมาน ทานวาลกหนจะเรยกรองใหระงบสทธนนเสยกได

มาตรา 247 ถาผทรงสทธยดหนวงตองเสยคาใชจายไปตามทจาเปนเกยวดวยทรพยสนอนตนยดหนวงไวนนเพยงใด จะเรยกใหเจาทรพยชดใชใหกได

มาตรา 2483 ภายในบงคบแหงบทบญญตมาตรา 193/27 การใชสทธยดหนวงหาทาใหอายความแหงหนสะดดหยดลงไม

มาตรา 249 ลกหนจะเรยกรองใหระงบสทธยดหนวงดวยหาประกนใหไวตามสมควรกได มาตรา 250 การครองทรพยสนสญสนไป สทธยดหนวงกเปนอนระงบสนไปดวยแตความทกลาวนทานม

ใหใชบงคบแกกรณททรพยสนอนยดหนวงไวนนไดใหเชาไปหรอจานาไวดวยความยนยอมของลกหน

สวนท 6 บรมสทธ

มาตรา 251 ผทรงบรมสทธยอมทรงไวซงสทธเหนอทรพยสนของลกหนในการทจะไดรบชาระหนอนคางชาระแกตน จากทรพยสนนนกอนเจาหนอนๆ โดยนยดงบญญตไวในประมวลกฎหมายน หรอบทกฎหมายอน

มาตรา 252 บทบญญตแหงมาตรา 244 นน ทานใหใชบงคบตลอดถงบรมสทธดวยตามแตกรณ

3 มาตรา 248 แกไขเพมเตมโดย พระราชบญญตใหใชบทบญญตบรรพ 1 แหงประมวลกฎหมายแพงและพาณชยทไดตรวจ

ชาระใหม พ.ศ. 2535



- 56 -

1. บรมสทธสามญ

มาตรา 2534 ถาหนมอยเปนคณแกบคคลผใดในมลอยางหนงอยางใดดงจะกลาวตอไปน บคคลผนนยอมมบรมสทธเหนอทรพยสนทงหมดของลกหน คอ

(1) คาใชจายเพอประโยชนอนรวมกน (2) คาปลงศพ (3) คาภาษอากร และเงนทลกจางมสทธไดรบเพอการงานทไดทาใหแกลกหนซงเปนนายจาง (4) คาเครองอปโภคบรโภคอนจาเปนประจาวน มาตรา 254 บรมสทธในมลคาใชจายเพอประโยชนอนรวมกนนนใชสาหรบเอาคาใชจายอนไดเสยไปเพอ

ประโยชนของเจาหนหมดทกคนรวมกน เกยวดวยการรกษา การชาระบญช หรอการเฉลยทรพยสนของลกหน ถาคาใชจายนนมไดเสยไป เพอประโยชนของเจาหนหมดทกคนไซรบรมสทธยอมจะใชไดแตเฉพาะตอ

เจาหนผทไดรบประโยชนจากการนน มาตรา 255 บรมสทธในมลคาปลงศพนน ใชสาหรบเอาคาใชจายในการปลงศพตามควรแกฐานานรปของ

ลกหน มาตรา 256 บรมสทธในมลคาภาษอากรนน ใชสาหรบเอาบรรดาคาภาษอากรในทดน ทรพยสน หรอคา

ภาษอากรอยางอนทลกหนยงคางชาระอยในปปจจบนและกอนนนขนไปอกปหนง มาตรา 2575 บรมสทธในเงนทลกจางมสทธไดรบเพอการงานทไดทาใหแกลกหนซงเปนนายจางนน ใหใช

สาหรบคาจาง คาลวงเวลา คาทางานในวนหยด คาลวงเวลาในวนหยด คาชดเชย คาชดเชยพเศษ และเงนอนใดทลกจางมสทธไดรบเพอการงานทไดทาให นบถอยหลงขนไปสเดอน แตรวมกนแลวตองไมเกนหนงแสนบาทตอลกจางคนหนง

มาตรา 258 บรมสทธในมลคาเครองอปโภคบรโภคอนจาเปนประจาวนนนใชสาหรบเอาคาเครองอปโภคบรโภค ซงยงคางชาระอยนบถอยหลงขนไปหกเดอน เชน คาอาหาร เครองดม โคมไฟ ฟน ถาน อนจาเปนเพอการทรงชพของลกหน และบคคลในสกลซงอยกบลกหนและซงลกหนจาตองอปการะกบทงคนใชของลกหนดวย

2. บรมสทธพเศษ (ก) บรมสทธเหนอสงหารมทรพย

มาตรา 259 ถาหนมอยเปนคณแกบคคลผใดในมลอยางหนงอยางใดดงจะกลาวตอไปน บคคลผนนยอมม

4 มาตรา 253 แกไขเพมเตมโดย พระราชบญญตแกไขเพมเตมประมวลกฎหมายแพงและพาณชย (ฉบบท 13) พ.ศ. 2541 5 มาตรา 257 แกไขเพมเตมโดยพระราชบญญตแกไขเพมเตมประมวลกฎหมายแพงและพาณชย (ฉบบท 13) พ.ศ. 2541



- 57 -

บรมสทธเหนอสงหารมทรพยเฉพาะอยางของลกหน คอ (1) เชาอสงหารมทรพย (2) พกอาศยในโรงแรม (3) รบขนคนโดยสาร หรอของ (4) รกษาสงหารมทรพย (5) ซอขายสงหารมทรพย (6) คาเมลดพนธ ไมพนธ หรอปย (7) คาแรงงานกสกรรม หรออตสาหกรรม มาตรา 260 บรมสทธในมลเชาอสงหารมทรพยนน ใชสาหรบเอาคาเชาอสงหารมทรพยและหนอยางอน

ของผเชาอนเกดจากความเกยวพนในเรองเชา และมอยเหนอสงหารมทรพยของผเชาซงอยในหรอบนอสงหารมทรพยนน

มาตรา 261 บรมสทธของผใหเชาทดนนนมอยเหนอสงหารมทรพยทงหลายอนผเชาไดนาเขามาไวบนทดนทใหเชา หรอนาเขามาไวในเรอนโรงอนใชประกอบกบทดนนน และมอยเหนอสงหารมทรพยเชนสาหรบทใชในทดนนน กบทงเหนอดอกผลอนเกดจากทดนซงอยในครอบครองของผเชานนดวย

บรมสทธของผใหเชาเรอนโรงยอมมอยเหนอสงหารมทรพยซงผเชานาเขามาไวในเรอนโรงนนดวย มาตรา 262 ถาการเชาอสงหารมทรพยไดโอนไปกด หรอไดใหเชาชวงกด บรมสทธของผใหเชาเดมยอม

ครอบไปถงสงหารมทรพยซงผรบโอน หรอผเชาชวงไดนาเขามาไวในทรพยสนนนดวย ความทกลาวนทานใหใชไดตลอดถงเงนอนผโอน หรอผใหเชาชวงจะพงไดรบจากผรบโอนหรอผเชาชวงนนดวย

มาตรา 263 ในกรณทผเชาตองชาระบญชเฉลยทรพยสนทวไปนน บรมสทธของผใหเชายอมมอยแตเฉพาะสาหรบเอาใชคาเชา และหนอยางอนเทาทมในระยะกาหนดสงคาเชาเพยงสามระยะ คอปจจบนระยะหนง กอนนนขนไประยะหนง และตอไปภายหนาอกระยะหนงเทานนและใชสาหรบเอาคาเสยหายซงเกดขนในระยะกาหนดสงคาเชาปจจบน และกอนนนขนไปอกระยะหนงดวย

มาตรา 264 ในการเรยกรองของผใหเชา ถาผใหเชาไดรบเงนประกนไว ผใหเชายอมมบรมสทธแตเพยงในสวนทไมมเงนประกน

มาตรา 265 บรมสทธในมลพกอาศยในโรงแรมนน ใชสาหรบเอาเงนบรรดาทคางชาระแกเจาสานกเพอการพกอาศยและการอนๆ อนไดจดใหสาเรจความปรารถนาแกคนเดนทางหรอแขกอาศย รวมทงการชดใชเงนทงหลายทไดออกแทนไปและมอยเหนอเครองเดนทาง หรอทรพยสนอยางอนของคนเดนทาง หรอแขกอาศยอนเอาไวในโรงแรม โฮเตล หรอสถานทเชนนน

มาตรา 266 ผใหเชาอสงหารมทรพย หรอเจาสานกโรงแรม โฮเตล หรอสถานทเชนนน จะใชบรมสทธของตนบงคบทานองเดยวกบผรบจานากได บทบญญตทงหลายแหงประมวลกฎหมายนวาดวยการบงคบจานานน ทานใหนามาใชบงคบดวยโดยอนโลม



- 58 -

มาตรา 267 บรมสทธในมลรบขนนน ใชสาหรบเอาคาระวางพาหนะในการรบขนคนโดยสารหรอของ กบทงคาใชจายอนเปนอปกรณ และเปนบรมสทธมอยเหนอของและเครองเดนทางทงหมดอนอยในมอของผขนสง

มาตรา 268 ในกรณดงไดปรารภไวในความแปดมาตรากอนนนน ผใหเชาอสงหารมทรพยกด เจาสานกโรงแรมกด หรอผขนสงกด จะใชบรมสทธของตนเหนอสงหารมทรพยอนเปนของบคคลภายนอกกได เวนแตตนจะไดรในเวลาอนควรรไดวาทรพยสนเหลานนเปนของบคคลภายนอก

ถาสงหารมทรพยนนถกลกหรอสญหาย ทานใหบงคบตามบทกฎหมายวาดวยการแสวงคนครองทรพย มาตรา 269 บรมสทธในมลรกษาสงหารมทรพยนน ใชสาหรบเอาคาใชจายเพอรกษาสงหารมทรพย และม

อยเหนอสงหารมทรพยอนนน อนงบรมสทธนยงใชสาหรบเอาคาใชจายทจาเปนอนไดเสยไปเพอทจะสงวนสทธหรอรบสภาพสทธ หรอ

บงคบสทธ อนเกยวดวยสงหารมทรพยนนอกดวย มาตรา 270 บรมสทธในมลซอขายสงหารมทรพยนน ใชสาหรบเอาราคาซอขายและดอกเบยในราคานน

และมอยเหนอสงหารมทรพยอนนน มาตรา 271 บรมสทธในมลคาเมลดพนธ ไมพนธ หรอปยนน ใชสาหรบเอาราคาคาเมลดพนธ ไมพนธ

หรอปย และดอกเบยในราคานน และมอยเหนอดอกผลอนเกดงอกในทดนเพราะใชสงเหลานนภายในปหนงนบแตเวลาทใช

มาตรา 272 บรมสทธในมลคาแรงงานเพอกสกรรมและอตสาหกรรมนน ในสวนบคคลทไดทาการงานกสกรรม ใชสาหรบเอาคาจางนบถอยหลงขนไปปหนง และในสวนบคคลทไดทาการงานอตสาหกรรม ใชสาหรบเอาคาจางนบถอยหลงขนไปสามเดอน และเปนบรมสทธมอยเหนอดอกผลหรอสงของทประดษฐขนอนเกดแตแรงงานของบคคลนนๆ

(ข) บรมสทธเหนออสงหารมทรพย

มาตรา 273 ถาหนมอยเปนคณแกบคคลผใดในมลอยางหนงอยางใดดงจะกลาวตอไปน บคคลผนนยอมม

บรมสทธเหนออสงหารมทรพยเฉพาะอยางของลกหน คอ (1) รกษาอสงหารมทรพย (2) จางทาของเปนการงานทาขนบนอสงหารมทรพย (3) ซอขายอสงหารมทรพย มาตรา 274 บรมสทธในมลรกษาอสงหารมทรพยนนใชสาหรบเอาคาใชจายเพอรกษาอสงหารมทรพย

และมอยเหนออสงหารมทรพยอนนน อนงบทบญญตแหงมาตรา 269 วรรคสองนน ทานใหนามาใชบงคบแกกรณทกลาวมาในวรรคกอนนดวย



- 59 -

มาตรา 275 บรมสทธในมลจางทาของเปนการงานทาขนบนอสงหารมทรพยนน ใชสาหรบเอาสนจาง คาทาของเปนการงานอนผกอสราง สถาปนก หรอผรบจางไดทาลงบนอสงหารมทรพยของลกหน และมอยเหนออสงหารมทรพยอนนน

อนง บรมสทธนยอมเกดมขนตอเมออสงหารมทรพยนนมราคาเพมขนในปจจบนเพราะการทไดทาขนนน และมอยเพยงเหนอราคาทเพมขนเทานน

มาตรา 276 บรมสทธในมลซอขายอสงหารมทรพยนนใชสาหรบเอาราคาอสงหารมทรพยและดอกเบยในราคานน และมอยเหนออสงหารมทรพยอนนน

3. ลาดบแหงบรมสทธ

มาตรา 277 เมอมบรมสทธสามญหลายรายแยงกน ทานใหถอวาบรมสทธทงหลายนนมลาดบทจะใหผล

กอนหลง ดงทไดเรยงลาดบไวในมาตรา 253 เมอมบรมสทธสามญแยงกบบรมสทธพเศษ ทานวาบรมสทธพเศษยอมอยในลาดบกอน แตบรมสทธใน

มลคาใชจายเพอประโยชนรวมกนนนยอมอยในลาดบกอนในฐานทจะใชสทธนนตอเจาหนผไดรบประโยชนจากการนนหมดทกคนดวยกน

มาตรา 278 เมอมบรมสทธแยงกนหลายรายเหนอสงหารมทรพยอนหนงอนเดยวกน ทานใหถอลาดบกอนหลงดงทเรยงไวตอไปน คอ

(1) บรมสทธในมลเชาอสงหารมทรพย พกอาศยในโรงแรมและรบขน (2) บรมสทธในมลรกษาสงหารมทรพย แตถามบคคลหลายคนเปนผรกษา ทานวาผทรกษาภายหลงอยใน

ลาดบกอนผทไดรกษามากอน (3) บรมสทธในมลซอขายสงหารมทรพย คาเมลดพนธ ไมพนธ หรอปย และคาแรงงานกสกรรมและ

อตสาหกรรม ถาบคคลผใดมบรมสทธอยในลาดบเปนทหนง และรอยในขณะทตนไดประโยชนแหงหนมานน วายงม

บคคลอนซงมบรมสทธอยในลาดบทสองหรอทสามไซร ทานหามมใหบคคลผนนใชสทธในการทตนอยในลาดบกอนนนตอบคคลอนเชนวามา และทานหามมใหใชสทธนตอผทไดรกษาทรพยไว เพอประโยชนแกบคคลผมบรมสทธในลาดบทหนงนนเองดวย

ในสวนดอกผล ทานใหบคคลผไดทาการงานกสกรรมอยในลาดบทหนง ผสงเมลดพนธ ไมพนธ หรอปย อยในลาดบทสอง และใหผเชาทดนอยในลาดบทสาม

มาตรา 279 เมอมบรมสทธพเศษแยงกนหลายรายเหนออสงหารมทรพยอนหนงอนเดยวกน ทานใหถอลาดบกอนหลงดงทไดเรยงลาดบไวในมาตรา 273



- 60 -

ถาไดซอขายอสงหารมทรพยนนสบตอกนไปอกไซร ลาดบกอนหลงในระหวางผขายดวยกนนน ทานใหเปนไปตามลาดบทไดซอขายกอนและหลง

มาตรา 280 เมอบคคลหลายคนมบรมสทธในลาดบเสมอกนเหนอทรพยอนหนงอนเดยวกน ทานใหตางคนตางไดรบชาระหนเฉลยตามสวนมากนอยแหงจานวนทตนเปนเจาหน

4. ผลแหงบรมสทธ

มาตรา 281 บรมสทธอนมอยเหนอสงหารมทรพยนน ทานหามมใหใช เมอบคคลภายนอกไดทรพยนนจาก

ลกหนและไดสงมอบทรพยใหกนไปเสรจแลว มาตรา 282 เมอมบรมสทธแยงกบสทธจานาสงหารมทรพย ทานวาผรบจานายอมมสทธเปนอยางเดยวกน

กบผทรงบรมสทธในลาดบทหนงดงทเรยงไวในมาตรา 278 นน มาตรา 283 บคคลผมบรมสทธสามญตองรบชาระหนเอาจากสงหารมทรพยของลกหนกอน ตอเมอยงไม

พอจงใหเอาชาระหนจากอสงหารมทรพยได ในสวนอสงหารมทรพยนน กตองรบชาระหนเอาจากอสงหารมทรพย อนมไดตกอยในฐานเปน

หลกประกนพเศษเสยกอน ถาบคคลใดมบรมสทธสามญและละเลยดวยความประมาทเลนเลอไมสอดเขาแยงขดในการแบงเฉลยทรพย

ตามความทกลาวมาในวรรคทงสองขางบนนไซร อนบคคลนนจะใชบรมสทธของตนตอบคคลภายนอกผไดจดทะเบยนสทธไวแลวเพอจะเอาใชจนถงขนาดเชนทตนจะหากไดรบเพราะไดสอดเขาแยงขดนน ทานวาหาอาจจะใชไดไม

อนง บทบญญตทกลาวมาในวรรคทงสามขางตนนทานมใหใชบงคบ หากวาเงนทขายอสงหารมทรพยไดนน จะพงตองเอามาแบงเฉลยกอนเงนทขายทรพยสนอยางอนกด หรอหากวาเงนทขายอสงหารมทรพยอนตกอยในฐานเปนหลกประกนพเศษนน จะพงตองเอามาแบงเฉลยกอนเงนทขายอสงหารมทรพยอยางอนกดจกน

มาตรา 284 บรมสทธสามญนน ถงแมจะมไดไปลงทะเบยนเกยวดวยอสงหารมทรพยกด ยอมจะยกขนเปนขอตอสเจาหนใดๆ ทไมมหลกประกนพเศษนนได แตความทกลาวนทานมใหใชไปถงการตอสบคคลภายนอกผไดไปลงทะเบยนสทธไว

มาตรา 285 บรมสทธในมลรกษาอสงหารมทรพยนน ถาหากวาเมอทาการเพอบารงรกษานนสาเรจแลว ไปบอกลงทะเบยนไวโดยพลนไซร บรมสทธกคงใหผลตอไป

มาตรา 286 บรมสทธในมลจางทาของเปนการงานทาขนบนอสงหารมทรพยนน หากทารายการประมาณราคาชวคราวไปบอกลงทะเบยนไวกอนเรมลงมอการทาไซร บรมสทธกคงใหผลตอไป แตถาราคาททาจรงนนลาราคาทไดประมาณไวชวคราว ทานวาบรมสทธในสวนจานวนทลาอยนนหามไม

สวนการทจะวนจฉยวาอสงหารมทรพยนนมราคาเพมขนเพราะการอนไดทาขนบนอสงหารมทรพยมาก



- 61 -

นอยเพยงใดนน ทานใหศาลตงแตงผเชยวชาญขนเปนผกะประมาณ ในเวลาทมแยงขดในการแบงเฉลย มาตรา 287 บรมสทธใดไดไปจดลงทะเบยนแลวตามบทบญญตแหงมาตราทงสองขางบนน บรมสทธนน

ทานวาอาจจะใชไดกอนสทธจานอง มาตรา 288 บรมสทธในมลซอขายอสงหารมทรพยนน หากวาเมอไปลงทะเบยนสญญาซอขายนน บอก

ลงทะเบยนไวดวยวาราคาหรอดอกเบยในราคานนยงมไดชาระไซร บรมสทธนนกคงใหผลตอไป มาตรา 289 วาถงผลแหงบรมสทธ นอกจากทไดบญญตไวในมาตรา 281 ถง 288 นแลว ทานใหนา

บทบญญตทงหลายแหงลกษณะจานองมาใชบงคบดวยตามแตกรณ

หมวด 3 ลกหนและเจาหนหลายคน

มาตรา 290 ถาการชาระหนเปนการอนจะแบงกนชาระไดและมบคคลหลายคนเปนลกหนกด มบคคล

หลายคนเปนเจาหนกด เมอกรณเปนทสงสย ทานวาลกหนแตละคนจะตองรบผดเพยงเปนสวนเทาๆ กนและเจาหนแตละคนกชอบทจะไดรบแตเพยงเปนสวนเทาๆ กน

มาตรา 291 ถาบคคลหลายคนจะตองทาการชาระหนโดยทานองซงแตละคนจาตองชาระหนสนเชงไซร แมถงวาเจาหนชอบทจะไดรบชาระหนสนเชงไดแตเพยงครงเดยว (กลาวคอลกหนรวมกน) กด เจาหนจะเรยกชาระหนจากลกหนแตคนใดคนหนงสนเชง หรอแตโดยสวนกไดตามแตจะเลอก แตลกหนทงปวงกยงคงตองผกพนอยทวทกคนจนกวาหนนนจะไดชาระเสรจสนเชง

มาตรา 292 การทลกหนรวมกนคนหนงชาระหนนน ยอมไดเปนประโยชนแกลกหนคนอนๆ ดวย วธเดยวกนนทานใหใชบงคบแกการใดๆ อนพงกระทาแทนชาระหนวางทรพยสนแทนชาระหน และหกกลบลบหนดวย

ลกหนรวมกนคนหนงมสทธเรยกรองอยางไร ลกหนคนอนๆ จะเอาสทธอนนนไปใชหกกลบลบหนหาไดไม

มาตรา 293 การปลดหนใหแกลกหนรวมกนคนหนงนน ยอมเปนไปเพอประโยชนแกลกหนคนอนๆ เพยงเทาสวนของลกหนทไดปลดให เวนแตจะไดตกลงกนเปนอยางอน

มาตรา 294 การทเจาหนผดนดตอลกหนรวมกนคนหนงนน ยอมไดเปนคณประโยชนแกลกหนคนอนๆ ดวย

มาตรา 295 ขอความจรงอนใด นอกจากทระบไวในมาตรา 292 ถง 294 นน เมอเปนเรองเทาถงตวลกหนรวมกนคนใดกยอมเปนไปเพอคณและโทษแตเฉพาะแกลกหนคนนน เวนแตจะปรากฏวาขดกบสภาพแหงหนนนเอง



- 62 -

ความทวามาน เมอจะกลาวโดยเฉพาะกคอวาใหใชแกการใหคาบอกกลาวการผดนด การทหยบยกอางความผด การชาระหนอนเปนพนวสยแกฝายลกหนรวมกนคนหนง กาหนดอายความหรอการทอายความสะดดหยดลง และการทสทธเรยกรองเกลอนกลนกนไปกบหนสน

มาตรา 296 ในระหวางลกหนรวมกนทงหลายนน ทานวาตางคนตางตองรบผดเปนสวนเทาๆ กน เวนแตจะไดกาหนดไวเปนอยางอน ถาสวนทลกหนรวมกนคนใดคนหนงจะพงชาระนน เปนอนจะเรยกเอาจากคนนนไมไดไซร ยงขาดจานวนอยเทาไรลกหนคนอนๆ ซงจาตองออกสวนดวยนนกตองรบใช แตถาลกหนรวมกนคนใดเจาหนไดปลดใหหลดพนจากหนอนรวมกนนนแลว สวนทลกหนคนนนจะพงตองชาระหนกตกเปนพบแกเจาหนไป

มาตรา 297 ถาในสญญาอนหนงอนใดมบคคลหลายคนรวมกนผกพนตนในอนจะทาการชาระหนไซร หากกรณเปนทสงสย ทานวาบคคลเหลานนจะตองรบผดเชนอยางเปนลกหนรวมกน แมถงวาเปนการอนจะแบงกนชาระหนได

มาตรา 298 ถาบคคลหลายคนมสทธเรยกรองการชาระหน โดยทานองซงแตละคนอาจจะเรยกใหชาระหนสนเชงไดไซร แมถงวาลกหนจาตองชาระหนสนเชงแตเพยงครงเดยว (กลาวคอเจาหนรวมกน) กด ทานวาลกหนจะชาระหนใหแกเจาหนแตคนใดคนหนงกไดตามแตจะเลอก ความขอนใหใชบงคบได แมทงทเจาหนคนหนงจะไดยนฟองเรยกชาระหนไวแลว

มาตรา 299 การทเจาหนรวมกนคนหนงผดนดนน ยอมเปนโทษแกเจาหนคนอนๆ ดวย ถาสทธเรยกรองและหนสนนนเปนอนเกลอนกลนกนไปในเจาหนรวมกนคนหนง สทธของเจาหนคนอนๆ

อนมตอลกหนกยอมเปนอนระงบสนไป นอกจากน ทานใหนาบทบญญตแหงมาตรา 292, 293 และ 295 มาใชบงคบดวยโดยอนโลม กลาว

โดยเฉพาะกคอ แมเจาหนรวมกนคนหนงจะโอนสทธเรยกรองใหแกบคคลอนไปกหากระทบกระทงถงสทธของเจาหนคนอนๆ ดวยไม

มาตรา 300 ในระหวางเจาหนรวมกนนน ทานวาตางคนชอบทจะไดรบชาระหนเปนสวนเทาๆ กน เวนแตจะไดกาหนดไวเปนอยางอน

มาตรา 301 ถาบคคลหลายคนเปนหนอนจะแบงกนชาระมได ทานวาบคคลเหลานนตองรบผดเชนอยางลกหนรวมกน

มาตรา 302 ถาการชาระหนเปนการอนจะแบงกนชาระมได และมบคคลหลายคนเปนเจาหน ถาบคคลเหลานนมไดเปนเจาหนรวมกนไซร ทานวาลกหนไดแตจะชาระหนใหไดประโยชนแกบคคลเหลานนทงหมดดวยกน และเจาหนแตละคนจะเรยกชาระหนไดกแตเพอไดประโยชนดวยกนหมดทกคนเทานน อนงเจาหนแตละคนจะเรยกใหลกหนวางทรพยทเปนหนนนไวเพอประโยชนแหงเจาหนหมดทกคนดวยกนกได หรอถาทรพยนนไมควรแกการจะวางไวกใหสงแกผพทกษทรพยซงศาลจะไดตงแตงขน



- 63 -

นอกจากน ขอความจรงใดทเทาถงเจาหนคนหนงเทานนหาเปนไปเพอคณหรอโทษแกเจาหนคนอนๆ ดวยไม

หมวด 4

โอนสทธเรยกรอง

มาตรา 303 สทธเรยกรองนนทานวาจะพงโอนกนได เวนไวแตสภาพแหงสทธนนเองจะไมเปดชองให

โอนกนได ความทกลาวมานยอมไมใชบงคบ หากคกรณไดแสดงเจตนาเปนอยางอนการแสดงเจตนาเชนวาน ทานหาม

มใหยกขนเปนขอตอสบคคลภายนอกผกระทาการโดยสจรต มาตรา 304 สทธเรยกรองเชนใด ตามกฎหมายศาลจะสงยดไมได สทธเรยกรองเชนนน ทานวาจะโอนกน

หาไดไม มาตรา 305 เมอโอนสทธเรยกรองไป สทธจานองหรอจานาทมอยเกยวพนกบสทธเรยกรองนนกด สทธอน

เกดขนแตการคาประกนทใหไวเพอสทธเรยกรองนนกด ยอมตกไปไดแกผรบโอนดวย อนงผรบโอนจะใชบรมสทธใดๆ ทตนมอยเกยวดวยสทธเรยกรองในกรณบงคบยดทรพยหรอลมละลายนน

กได มาตรา 306 การโอนหนอนจะพงตองชาระแกเจาหนคนหนงโดยเฉพาะเจาะจงนนถาไมทาเปนหนงสอ

ทานวาไมสมบรณ อนงการโอนหนนนทานวาจะยกขนเปนขอตอสลกหนหรอบคคลภายนอกไดแตเมอไดบอกกลาวการโอนไปยงลกหนหรอลกหนจะไดยนยอมดวยในการโอนนน คาบอกกลาวหรอความยนยอมเชนวานทานวาตองทาเปนหนงสอ

ถาลกหนทาใหพอแกใจผโอนดวยการใชเงน หรอดวยประการอนเสยแตกอนไดรบบอกกลาว หรอกอนไดตกลงใหโอนไซร ลกหนนนกเปนอนหลดพนจากหน

มาตรา 307 ถาพพาทอางสทธในการโอนตางราย โอนรายใดไดบอกกลาวหรอตกลงกนกอน โอนรายนนมสทธดกวาโอนรายอนๆ

มาตรา 308 ถาลกหนไดใหความยนยอมดงกลาวมาในมาตรา 306 โดยมไดอดเออน ทานวาจะยกขอตอสทมตอผโอนขนตอสผรบโอนนนหาไดไม แตถาเพอจะระงบหนนนลกหนไดใชเงนใหแกผโอนไปไซร ลกหนจะเรยกคนเงนนนกได หรอถาเพอการเชนกลาวมานน ลกหนรบภาระเปนหนอยางใดอยางหนงขนใหมตอผโอน จะถอเสมอนหนงวาหนนนมไดกอขนเลยกได

ถาลกหนเปนแตไดรบคาบอกกลาวการโอน ทานวาลกหนมขอตอสผโอนกอนเวลาทไดรบคาบอกกลาวนนฉนใด กจะยกขนเปนขอตอสแกผรบโอนไดฉนนน ถาลกหนมสทธเรยกรองจากผโอน แตสทธนนยงไมถงกาหนด



- 64 -

ในเวลาบอกกลาวไซร ทานวาจะเอาสทธเรยกรองนนมาหกกลบลบกนกได หากวาสทธนนจะไดถงกาหนดไมชากวาเวลาถงกาหนดแหงสทธเรยกรองอนไดโอนไปนน

มาตรา 309 การโอนหนอนพงตองชาระตามเขาสงนน ทานวาจะยกขนเปนขอตอสลกหน หรอบคคลภายนอกคนอนไดแตเฉพาะเมอการโอนนนไดสลกหลงไวในตราสาร และตวตราสารนนไดสงมอบใหแกผรบโอนไปดวย

มาตรา 310 ในมลหนอนพงตองชาระตามเขาสงนน ลกหนมสทธทจะสอบสวนถงตวผทรงตราสาร หรอสอบสวนความถกตองแทจรงแหงลายมอชอหรอดวงตราของผทรงได แตกหามความผกพนทจะตองทาถงเพยงนนไม แตถาลกหนทาการโดยทจรตหรอประมาทเลนเลออยางรายแรงไซร การชาระหนนนกไมเปนอนสมบรณ

มาตรา 311 บทบญญตแหงมาตรากอนน ทานใหใชบงคบตลอดถงกรณทมกาหนดตวเจาหนระบไวในตราสาร ซงมขอความจดไวดวยวาใหชาระหนแกผทรงตราสาร

มาตรา 312 ในมลหนอนพงตองชาระตามเขาสงนน ลกหนจะยกขอตอสซงมตอเจาหนเดมขนเปนขอตอสผรบโอนโดยสจรตนนหาไดไม เวนแตทปรากฏในตวตราสารนนเอง หรอทมขนเปนธรรมดาสบจากลกษณะแหงตราสารนน

มาตรา 313 บทบญญตแหงมาตรากอนน ทานใหใชบงคบตลอดถงหนอนพงตองชาระแกผถอนนดวย แลวแตกรณ

หมวด 5

ความระงบหน

สวนท 1 การชาระหน

มาตรา 314 อนการชาระหนนน ทานวาบคคลภายนอกจะเปนผชาระกได เวนแตสภาพแหงหนจะไมเปด

ชองใหบคคลภายนอกชาระ หรอจะขดกบเจตนาอนคกรณไดแสดงไว บคคลผไมมสวนไดเสยดวยในการชาระหนนน จะเขาชาระหนโดยขนใจลกหนหาไดไม มาตรา 315 อนการชาระหนนน ตองทาใหแกตวเจาหนหรอแกบคคลผมอานาจรบชาระหนแทนเจาหน

การชาระหนใหแกบคคลผไมมอานาจรบชาระหนนน ถาเจาหนใหสตยาบนกนบวาสมบรณ มาตรา 316 ถาการชาระหนนนไดทาใหแกผครองตามปรากฏแหงสทธในมลหน ทานวาการชาระหนนน

จะสมบรณกแตเมอบคคลผชาระหนไดกระทาการโดยสจรต



- 65 -

มาตรา 317 นอกจากกรณทกลาวไวในมาตรากอน การชาระหนแกบคคลผไมมสทธจะไดรบนน ทานวายอมสมบรณเพยงเทาทตวเจาหนไดลาภงอกขนแตการนน

มาตรา 318 บคคลผถอใบเสรจเปนสาคญ ทานนบวาเปนผมสทธจะไดรบชาระหน แตความทกลาวนทานมใหใช ถาบคคลผชาระหนรวาสทธเชนนนหามไม หรอไมรเทาถงสทธนนเพราะความประมาทเลนเลอของตน

มาตรา 319 ถาศาลสงใหลกหนคนทสามงดเวนทาการชาระหนแลว ยงขนชาระหนใหแกเจาหนของตนเองไซร ทานวาเจาหนผทรองขอใหยดทรพยจะเรยกใหลกหนคนทสามนนทาการชาระหนอกใหคมกบความเสยหายอนตนไดรบกได

อนงขอความซงกลาวมาในวรรคขางตนนหาเปนขอขดขวางในการทลกหนคนทสามจะใชสทธไลเบยเอาแกเจาหนของตนเองนนไม

มาตรา 320 อนจะบงคบใหเจาหนรบชาระหนแตเพยงบางสวน หรอใหรบชาระหนเปนอยางอนผดไปจากทจะตองชาระแกเจาหนนน ทานวาหาอาจจะบงคบไดไม

มาตรา 321 ถาเจาหนยอมรบการชาระหนอยางอนแทนการชาระหนทไดตกลงกนไว ทานวาหนนนกเปนอนระงบสนไป

ถาเพอทจะทาใหพอแกใจเจาหนนน ลกหนรบภาระเปนหนอยางใดอยางหนงขนใหมตอเจาหนไซร เมอกรณเปนทสงสย ทานมใหสนนษฐานวาลกหนไดกอหนนนขนแทนการชาระหน

ถาชาระหนดวยออก-ดวยโอน-หรอดวยสลกหลงตวเงนหรอประทวนสนคา ทานวาหนนนจะระงบสนไปตอเมอตวเงนหรอประทวนสนคานนไดใชเงนแลว

มาตรา 322 ถาเอาทรพยกด สทธเรยกรองจากบคคลภายนอกกด หรอสทธอยางอนกด ใหแทนการชาระหน ทานวาลกหนจะตองรบผดเพอชารดบกพรองและเพอการรอนสทธทานองเดยวกบผขาย

มาตรา 323 ถาวตถแหงหนเปนอนใหสงมอบทรพยเฉพาะสง ทานวาบคคลผชาระหนจะตองสงมอบทรพยตามสภาพทเปนอยในเวลาทจะพงสงมอบ

ลกหนจาตองรกษาทรพยนนไวดวยความระมดระวงเชนอยางวญชนจะพงสงวนทรพยสนของตนเอง จนกวาจะไดสงมอบทรพยนน

มาตรา 324 เมอมไดมแสดงเจตนาไวโดยเฉพาะเจาะจงวาจะพงชาระหน ณ สถานทใดไซร หากจะตองสงมอบทรพยเฉพาะสง ทานวาตองสงมอบกน ณ สถานทซงทรพยนนไดอยในเวลาเมอกอใหเกดหนนน สวนการชาระหนโดยประการอน ทานวาตองชาระ ณ สถานทซงเปนภมลาเนาปจจบนของเจาหน

มาตรา 325 เมอมไดมแสดงเจตนาไวในขอคาใชจายในการชาระหน ทานวาฝายลกหนพงเปนผออกคาใชจาย แตถาคาใชจายนนมจานวนเพมขนเพราะเจาหนยายภมลาเนากด หรอเพราะการอนใดอนเจาหนไดกระทากด คาใชจายเพมขนเทาใดเจาหนตองเปนผออก

มาตรา 326 บคคลผชาระหนชอบทจะไดรบใบเสรจเปนสาคญจากผรบชาระหนนน และถาหนนนไดชาระสนเชงแลว ผชาระหนชอบทจะไดรบเวนคนเอกสารอนเปนหลกฐานแหงหน หรอใหขดฆาเอกสารนนเสย ถาและ



- 66 -

เอกสารนนสญหาย บคคลผชาระหนชอบทจะใหจดแจงความขอระงบหนลงไวในใบเสรจหรอในเอกสารอกฉบบหนงตางหากกได

ถาหนนนไดชาระแตบางสวนกด หรอถาเอกสารนนยงใหสทธอยางอนใดแกเจาหนอยกด ทานวาลกหนชอบแตทจะไดรบใบเสรจไวเปนคมอและใหจดแจงการชาระหนนนลงไวในเอกสาร

มาตรา 327 ในกรณชาระดอกเบย หรอชาระหนอยางอนอนมกาหนดชาระเปนระยะเวลานน ถาเจาหนออกใบเสรจใหเพอระยะหนงแลวโดยมไดอดเออน ทานใหสนนษฐานไวกอนวาเจาหนไดรบชาระหนเพอระยะกอนๆ นนดวยแลว

ถาเจาหนออกใบเสรจใหเพอการชาระตนเงน ทานใหสนนษฐานไวกอนวาเจาหนไดรบดอกเบยแลว ถาเอกสารอนเปนหลกฐานแหงหนไดเวนคนแลวไซร ทานใหสนนษฐานไวกอนวาหนนนเปนอนระงบสน

ไปแลว มาตรา 328 ถาลกหนตองผกพนตอเจาหนในอนจะกระทาการเพอชาระหนเปนการอยางเดยวกนโดยมล

หนหลายราย และถาการทลกหนชาระหนนนไมเพยงพอจะเปลองหนสนไดหมดทกรายไซร เมอทาการชาระหน ลกหนระบวาชาระหนสนรายใด กใหหนสนรายนนเปนอนไดเปลองไป

ถาลกหนไมระบ ทานวาหนสนรายไหนถงกาหนด กใหรายนนเปนอนไดเปลองไปกอน ในระหวางหนสนหลายรายทถงกาหนดนน รายใดเจาหนมประกนนอยทสด กใหรายนนเปนอนไดเปลองไปกอน ในระหวางหนสนหลายรายทมประกนเทาๆ กน ใหรายทตกหนกทสดแกลกหนเปนอนไดเปลองไปกอน ในระหวางหนสนหลายรายทตกหนกแกลกหนเทาๆ กน ใหหนสนรายเกาทสดเปนอนไดเปลองไปกอน และถามหนสนหลายรายเกาเทาๆ กน กใหหนสนทกรายเปนอนไดเปลองไปตามสวนมากและนอย

มาตรา 329 ถานอกจากการชาระหนอนเปนประธาน ลกหนยงจะตองชาระดอกเบยและเสยคาฤชาธรรมเนยมอกดวยไซร หากการชาระหนในครงหนงๆ ไมไดราคาเพยงพอจะเปลองหนสนไดทงหมด ทานใหเอาจดใชเปนคาฤชาธรรมเนยมเสยกอนแลวจงใชดอกเบย และในทสดจงใหใชในการชาระหนอนเปนประธาน

ถาลกหนระบใหจดใชเปนประการอน ทานวาเจาหนจะบอกปดไมยอมรบชาระหนกได มาตรา 330 เมอขอปฏบตการชาระหนโดยชอบแลว บรรดาความรบผดชอบอนเกดแตการไมชาระหนก

เปนอนปลดเปลองไป นบแตเวลาทขอปฏบตการชาระหนนน มาตรา 331 ถาเจาหนบอกปดไมยอมรบชาระหนกด หรอไมสามารถจะรบชาระหนไดกด หากบคคลผ

ชาระหนวางทรพยอนเปนวตถแหงหนไวเพอประโยชนแกเจาหนแลว กยอมจะเปนอนหลดพนจากหนได ความขอนทานใหใชตลอดถงกรณทบคคลผชาระหนไมสามารถจะหยงรถงสทธ หรอไมรตวเจาหนไดแนนอนโดยมใชเปนความผดของตน

มาตรา 332 ถาลกหนจาตองชาระหนตอเมอเจาหนจะตองชาระหนตอบแทนดวยไซร ทานวาลกหนจะกาหนดวาตอเมอเจาหนชาระหนตอบแทนจงใหมสทธรบเอาทรพยทวางไวนนกได

มาตรา 333 การวางทรพยนนตองวาง ณ สานกงานวางทรพยประจาตาบลทจะตองชาระหน



- 67 -

ถาไมมบทบญญตแหงกฎหมาย หรอกฎขอบงคบเฉพาะการในเรองสานกงานวางทรพย เมอบคคลผชาระหนรองขอ ศาลจะตองกาหนดสานกงานวางทรพย และตงแตงผพทกษทรพยทวางนนขน

ผวางตองบอกกลาวใหเจาหนทราบการทไดวางทรพยนนโดยพลน มาตรา 334 ลกหนมสทธจะถอนทรพยทวางนนได ถาลกหนถอนทรพยนน ทานใหถอเสมอนวามไดวาง

ทรพยไวเลย สทธถอนทรพยนเปนอนขาดในกรณตอไปน (1) ถาลกหนแสดงตอสานกงานวางทรพยวาตนยอมละสทธทจะถอน (2) ถาเจาหนแสดงตอสานกงานวางทรพยวาจะรบเอาทรพยนน (3) ถาการวางทรพยนนไดเปนไปโดยคาสงหรออนมตของศาลและไดบอกกลาวความนนแกสานกงานวาง

ทรพย มาตรา 335 สทธถอนทรพยนน ตามกฎหมายศาลจะสงยดหาไดไม เมอไดฟองคดลมละลายเกยวกบทรพยสนของลกหนแลว ทานหามมใหใชสทธถอนทรพยในระหวาง

พจารณาคดลมละลาย มาตรา 336 ถาทรพยอนเปนวตถแหงการชาระหนไมควรแกการจะวางไวกด หรอเปนทพงวตกวาทรพย

นนเกลอกจะเสอมเสย หรอทาลาย หรอบบสลายไดกด เมอไดรบอนญาตจากศาล บคคลผชาระหนจะเอาทรพยนนออกขายทอดตลาด แลวเอาเงนทไดแตการขายวางแทนทรพยนนกได ความขอนทานใหใชตลอดถงกรณทคารกษาทรพยจะแพงเกนควรนนดวย

มาตรา 337 ทานไมอนญาตใหเอาทรพยออกขายทอดตลาดจนกวาจะไดบอกใหเจาหนรตวกอน การบอกนจะงดเสยกไดถาทรพยนนอาจเสอมทรามลง หรอภยมอยในการทจะหนวงการขายทอดตลาดไว

ในการทจะขายทอดตลาดนน ทานใหลกหนบอกกลาวแกเจาหนโดยไมชกชา ถาละเลยเสยไมบอกกลาว ลกหนจะตองรบผดใชคาสนไหมทดแทน

การบอกใหรตวและบอกกลาวน ถาไมเปนอนจะทาได จะงดเสยกได เวลาและสถานททจะขายทอดตลาด กบทงคาพรรณนาลกษณะแหงทรพยนน ทานใหประกาศโฆษณาให

ประชาชนทราบ มาตรา 338 คาฤชาธรรมเนยมในการวางทรพยหรอขายทอดตลาดนน ใหฝายเจาหนเปนผออก เวนแต

ลกหนจะไดถอนทรพยทวาง มาตรา 339 สทธของเจาหนเหนอทรพยทวางไวนนเปนอนระงบสนไปเมอพนเวลาสบป นบแตไดรบคา

บอกกลาวการวางทรพย อนง เมอสทธของเจาหนระงบสนไปแลว ถงแมลกหนจะไดละสทธถอนทรพยกยงชอบทจะถอนทรพยนน

ได



- 68 -

สวนท 2 ปลดหน

มาตรา 340 ถาเจาหนแสดงเจตนาตอลกหนวาจะปลดหนให ทานวาหนนนกเปนอนระงบสนไป ถาหนมหนงสอเปนหลกฐาน การปลดหนกตองทาเปนหนงสอดวย หรอตองเวนคนเอกสารอนเปน

หลกฐานแหงหนใหแกลกหน หรอขดฆาเอกสารนนเสย

สวนท 3 หกกลบลบหน

มาตรา 341 ถาบคคลสองคนตางมความผกพนซงกนและกนโดยมลหนอนมวตถเปนอยางเดยวกน และหน

ทงสองรายนนถงกาหนดจะชาระไซร ทานวาลกหนฝายใดฝายหนงยอมจะหลดพนจากหนของตนดวยหกกลบลบกนไดเพยงเทาจานวนทตรงกนในมลหนทงสองฝายนน เวนแตสภาพแหงหนฝายหนงจะไมเปดชองใหหกกลบลบกนได

บทบญญตดงกลาวมาในวรรคกอนนทานมใหใชบงคบ หากเปนการขดกบเจตนาอนคกรณไดแสดงไว แตเจตนาเชนนทานหามมใหยกขนเปนขอตอสบคคลภายนอกผกระทาการโดยสจรต

มาตรา 342 หกกลบลบหนนน ทาไดดวยคกรณฝายหนงแสดงเจตนาแกอกฝายหนง การแสดงเจตนาเชนนทานวาจะมเงอนไขหรอเงอนเวลาเรมตนหรอเวลาสนสดอกดวยหาไดไม

การแสดงเจตนาดงกลาวมาในวรรคกอนน ทานวามผลยอนหลงขนไปจนถงเวลาซงหนทงสองฝายนนจะอาจหกกลบลบกนไดเปนครงแรก

มาตรา 343 การหกกลบลบหนนน ถงแมวาสถานทซงจะตองชาระหนทงสองจะตางกน กหกกนได แตฝายผขอหกหนจะตองใชคาเสยหายใหแกอกฝายหนง เพอความเสยหายอยางหนงอยางใดอนเกดแตการนน

มาตรา 344 สทธเรยกรองใดยงมขอตอสอย สทธเรยกรองนนทานวาหาอาจจะเอามาหกกลบลบหนไดไม อนงอายความยอมไมตดรอนการหกกลบลบหน แมสทธเรยกรองขาดอายความแลว แตวาในเวลาทอาจจะหกกลบลบกบสทธเรยกรองฝายอนไดนน สทธยงไมขาด

มาตรา 345 หนรายใดเกดแตการอนมชอบดวยกฎหมายเปนมล ทานหามมใหลกหนถอเอาประโยชนแหงหนรายนน เพอหกกลบลบหนกบเจาหน

มาตรา 346 สทธเรยกรองรายใดตามกฎหมายศาลจะสงยดมได สทธเรยกรองรายนนหาอาจจะเอาไปหกกลบลบหนไดไม



- 69 -

มาตรา 347 ลกหนคนทสามหากไดรบคาสงศาลหามมใหใชเงนแลว จะยกเอาหนซงตนไดมาภายหลงแตนนขนเปนขอตอสเจาหนผทขอใหยดทรพยนน ทานวาหาอาจจะยกไดไม

มาตรา 348 ถาคกรณตางฝายตางมสทธเรยกรองหลายรายอนควรแกการทจะใชหกกลบลบหนไดไซร ฝายผทขอหกหนจะระบกไดวาพงเอาสทธเรยกรองรายใดบางเขาหกกลบลบกน ถาการหกกลบลบหนไดแสดงโดยมไดระบเชนนนกด หรอถาระบ แตอกฝายหนงทวงขดของโดยไมชกชากด ทานใหนาบทบญญตแหงมาตรา 328 วรรค 2 มาใชบงคบโดยอนโลม

ถาฝายทขอหกกลบลบหนยงเปนหนคาดอกเบยและคาฤชาธรรมเนยมแกอกฝายหนงอย นอกจากการชาระหนอนเปนประธานนนดวยไซร ทานใหนาบทบญญตแหงมาตรา 329 มาใชบงคบโดยอนโลม

สวนท 4

แปลงหนใหม

มาตรา 349 เมอคกรณทเกยวของไดทาสญญาเปลยนสงซงเปนสาระสาคญแหงหนไซร ทานวาหนนนเปน

อนระงบสนไปดวยแปลงหนใหม ถาทาหนมเงอนไขใหกลายเปนหนปราศจากเงอนไขกด เพมเตมเงอนไขเขาในหนอนปราศจากเงอนไขกด

เปลยนเงอนไขกด ทานถอวาเปนอนเปลยนสงซงเปนสาระสาคญแหงหนนน ถาแปลงหนใหมดวยเปลยนตวเจาหน ทานใหบงคบดวยบทบญญตทงหลายแหงประมวลกฎหมายนวาดวย

โอนสทธเรยกรอง มาตรา 350 แปลงหนใหมดวยเปลยนตวลกหนนน จะทาเปนสญญาระหวางเจาหนกบลกหนคนใหมกได

แตจะทาโดยขนใจลกหนเดมหาไดไม มาตรา 351 ถาหนอนจะพงเกดขนเพราะแปลงหนใหมนนมไดเกดมขนกด ไดยกเลกเสยเพราะมลแหงหน

ไมชอบดวยกฎหมาย หรอเพราะเหตอยางใดอยางหนงอนมรถงคกรณกด ทานวาหนเดมนนกยงหาระงบสนไปไม มาตรา 352 คกรณในการแปลงหนใหมอาจโอนสทธจานาหรอจานองทไดใหไวเปนประกนหนเดมนนไป

เปนประกนหนรายใหมได เพยงเทาทเปนประกนวตถแหงหนเดม แตหลกประกนเชนวาน ถาบคคลภายนอกเปนผใหไวไซร ทานวาจาตองไดรบความยนยอมของบคคลภายนอกนนดวยจงโอนได



- 70 -

สวนท 5 หนเกลอนกลนกน

มาตรา 353 ถาสทธและความรบผดในหนรายใดตกอยแกบคคลคนเดยวกน ทานวาหนรายนนเปนอน

ระงบสนไป เวนแตเมอหนนนตกไปอยในบงคบแหงสทธของบคคลภายนอก หรอเมอสลกหลงตวเงนกลบคนตามความในมาตรา 917 วรรค 3

ลกษณะ 2 สญญา

หมวด 1

กอใหเกดสญญา

มาตรา 354 คาเสนอจะทาสญญาอนบงระยะเวลาใหทาคาสนองนน ทานวาไมอาจจะถอนไดภายใน

ระยะเวลาทบงไว มาตรา 355 บคคลทาคาเสนอไปยงผอนซงอยหางกนโดยระยะทาง และมไดบงระยะเวลาใหทาคาสนอง

จะถอนคาเสนอของตนเสยภายในเวลาอนควรคาดหมายวาจะไดรบคาบอกกลาวสนองนน ทานวาหาอาจจะถอนไดไม

มาตรา 356 คาเสนอทาแกบคคลผอยเฉพาะหนา โดยมไดบงระยะเวลาใหทาคาสนองนน เสนอ ณ ทใดเวลาใดกยอมจะสนองรบไดแต ณ ทนนเวลานน ความขอนทานใหใชตลอดถงการทบคคลคนหนงทาคาเสนอไปยงบคคลอกคนหนงทางโทรศพทดวย

มาตรา 357 คาเสนอใดเขาบอกปดไปยงผเสนอแลวกด หรอมไดสนองรบภายในเวลากาหนดดงกลาวมาในมาตราทงสามกอนนกด คาเสนอนนทานวาเปนอนสนความผกพนแตนนไป

มาตรา 358 ถาคาบอกกลาวสนองมาถงลวงเวลา แตเปนทเหนประจกษวาคาบอกกลาวนนไดสงโดยทางการ ซงตามปกตควรจะมาถงภายในกาหนดไซร ผเสนอตองบอกกลาวแกคกรณอกฝายหนงโดยพลนวาคาสนองนนมาถงเนนชา เวนแตจะไดบอกกลาวเชนนนกอนแลว

ถาผเสนอละเลยไมบอกกลาวดงวามาในวรรคตน ทานใหถอวาคาบอกกลาวสนองนนมไดลวงเวลา มาตรา 359 ถาคาสนองมาถงลวงเวลา ทานใหถอวาคาสนองนนกลายเปนคาเสนอขนใหม



- 71 -

คาสนองอนมขอความเพมเตม มขอจากด หรอมขอแกไขอยางอนประกอบดวยนน ทานใหถอวาเปนคาบอกปดไมรบ ทงเปนคาเสนอขนใหมดวยในตว

มาตรา 3606 บทบญญตแหงมาตรา 169 วรรคสอง นน ทานมใหใชบงคบ ถาหากวาขดกบเจตนาอนผเสนอไดแสดง หรอหากวากอนจะสนองรบนน คกรณอกฝายหนงไดรอยแลววาผเสนอตายหรอตกเปนผไรความสามารถ

มาตรา 361 อนสญญาระหวางบคคลซงอยหางกนโดยระยะทางนน ยอมเกดเปนสญญาขนแตเวลาเมอคาบอกกลาวสนองไปถงผเสนอ

ถาตามเจตนาอนผเสนอไดแสดง หรอตามปกตประเพณไมจาเปนจะตองมคาบอกกลาวสนองไซร ทานวาสญญานนเกดเปนสญญาขนในเวลาเมอมการอนใดอนหนงขน อนจะพงสนนษฐานไดวาเปนการแสดงเจตนาสนองรบ

มาตรา 362 บคคลออกโฆษณาใหคามนวาจะใหรางวลแกผซงกระทาการอนใด ทานวาจาตองใหรางวลแกบคคลใดๆ ผไดกระทาการอนนน แมถงมใชวาผนนจะไดกระทาเพราะเหนแกรางวล

มาตรา 363 ในกรณทกลาวมาในมาตรากอนน เมอยงไมมใครทาการสาเรจดงบงไวนนอยตราบใด ผใหคามนจะถอนคามนของตนเสยโดยวธเดยวกบทโฆษณานนกได เวนแตจะไดแสดงไวในโฆษณานนวาจะไมถอน

ถาคามนนนไมอาจจะถอนโดยวธดงกลาวมากอน จะถอนโดยวธอนกได แตถาเชนนนการถอนจะเปนอนสมบรณใชไดเพยงเฉพาะตอบคคลทร

ถาผใหคามนไดกาหนดระยะเวลาใหดวยเพอทาการอนบงนนไซร ทานใหสนนษฐานไวกอนวาผใหคามนไดสละสทธทจะถอนคามนนนเสยแลว

มาตรา 364 ถาบคคลหลายคนกระทาการอนบงไวในโฆษณา ทานวาเฉพาะแตคนททาไดกอนใครหมดเทานน มสทธจะไดรบรางวล

ถาบคคลหลายคนกระทาการอนนนไดพรอมกน ทานวาแตละคนมสทธจะไดรบรางวลเปนสวนแบงเทาๆ กน แตถารางวลนนมสภาพแบงไมไดกด หรอถาตามขอความแหงคามนนน บคคลแตคนเดยวจะพงรบรางวลกด ทานใหวนจฉยดวยวธจบสลาก

บทบญญตดงกลาวมาในวรรคทงสองขางตนนน ทานมใหใชบงคบถาในโฆษณานนแสดงเจตนาไวเปนอยางอน

มาตรา 365 คามนจะใหรางวลอนมความประสงคเปนการประกวดชงรางวลนน จะสมบรณกตอเมอไดกาหนดระยะเวลาไวในคาโฆษณาดวย

การทจะตดสนวาผประกวดคนไหนไดกระทาสาเรจตามเงอนไขในคามนภายในเวลากาหนดหรอไมกด หรอตดสนในระหวางผประกวดหลายคนนนวาคนไหนดกวากนอยางไรกด ใหผชขาดซงไดระบชอไวในโฆษณา

6 มาตรา 360 แกไขเพมเตมโดย พระราชบญญตใหใชบรรพ 1 แหงประมวลกฎหมายแพงและพาณชยทไดตรวจชาระใหม

พ.ศ. 2535



- 72 -

นนเปนผตดสน หรอถามไดระบชอผชขาดไว กใหผใหคามนเปนผตดสน คาตดสนอนนยอมผกพนผทเกยวของดวยทกฝาย

ถาไดคะแนนทาดเสมอกน ทานใหนาบทบญญตแหงมาตรา 364 วรรค 2 มาใชบงคบ แลวแตกรณ การโอนกรรมสทธในทรพยททาขนประกวดนน ผใหคามนจะเรยกใหโอนแกตนไดตอเมอไดระบไวใน

โฆษณาวาจะพงโอนเชนนน มาตรา 366 ขอความใดๆ แหงสญญาอนคสญญาแมเพยงฝายเดยวไดแสดงไววาเปนสาระสาคญอนจะตอง

ตกลงกนหมดทกขอนน หากคสญญายงไมตกลงกนไดหมดทกขออยตราบใด เมอกรณเปนทสงสย ทานนบวายงมไดมสญญาตอกน การทไดทาความเขาใจกนไวเฉพาะบางสงบางอยาง ถงแมวาจะไดจดลงไวกหาเปนการผกพนไม

ถาไดตกลงกนวาสญญาอนมงจะทานนจะตองทาเปนหนงสอไซร เมอกรณเปนทสงสย ทานนบวายงมไดมสญญาตอกนจนกวาจะไดทาขนเปนหนงสอ

มาตรา 367 สญญาใดคสญญาไดถอวาเปนอนไดทากนขนแลว แตแทจรงยงมไดตกลงกนในขอหนงขอใดอนจะตองทาความตกลงใหสาเรจ ถาจะพงอนมานไดวา ถงหากจะไมทาความตกลงกนในขอนได สญญานนกจะไดทาขนไซร ทานวาขอความสวนทไดตกลงกนแลวกยอมเปนอนสมบรณ

มาตรา 368 สญญานนทานใหตความไปตามความประสงคในทางสจรต โดยพเคราะหถงปกตประเพณดวย

หมวด 2

ผลแหงสญญา

มาตรา 369 ในสญญาตางตอบแทนนน คสญญาฝายหนงจะไมยอมชาระหนจนกวาอกฝายหนงจะชาระหน

หรอขอปฏบตการชาระหนกได แตความขอนทานมใหใชบงคบ ถาหนของคสญญาอกฝายหนงยงไมถงกาหนด มาตรา 370 ถาสญญาตางตอบแทนมวตถทประสงคเปนการกอใหเกดหรอโอนทรพยสทธในทรพยเฉพาะ

สง และทรพยนนสญหรอเสยหายไปดวยเหตอยางใดอยางหนงอนจะโทษลกหนมไดไซร ทานวาการสญหรอเสยหายนนตกเปนพบแกเจาหน

ถาไมใชทรพยเฉพาะสง ทานใหใชบทบญญตทกลาวมาในวรรคกอนนบงคบแตเวลาททรพยนนกลายเปนทรพยเฉพาะสงตามบทบญญตแหงมาตรา 195 วรรค 2 นนไป

มาตรา 371 บทบญญตทกลาวมาในมาตรากอนน ทานมใหใชบงคบ ถาเปนสญญาตางตอบแทนมเงอนไขบงคบกอน และทรพยอนเปนวตถแหงสญญานนสญหรอทาลายลงในระหวางทเงอนไขยงไมสาเรจ

ถาทรพยนนเสยหายเพราะเหตอยางใดอยางหนงอนจะโทษเจาหนมได และเมอเงอนไขนนสาเรจแลว



- 73 -

เจาหนจะเรยกใหชาระหนโดยลดสวนอนตนจะตองชาระหนตอบแทนนนลง หรอเลกสญญานนเสยกไดแลวแตจะเลอก แตในกรณทตนเหตเสยหายเกดเพราะฝายลกหนนน ทานวาหากระทบกระทงถงสทธของเจาหนทจะเรยกคาสนไหมทดแทนไม

มาตรา 372 นอกจากกรณทกลาวไวในสองมาตรากอน ถาการชาระหนตกเปนพนวสย เพราะเหตอยางใดอยางหนงอนจะโทษฝายหนงฝายใดกไมไดไซร ทานวาลกหนหามสทธจะรบชาระหนตอบแทนไม

ถาการชาระหนตกเปนพนวสย เพราะเหตอยางใดอยางหนงอนจะโทษเจาหนได ลกหนกหาเสยสทธทจะรบชาระหนตอบแทนไม แตวาลกหนไดอะไรไวเพราะการปลดหนกด หรอใชคณวฒความสามารถของตนเปนประการอนเปนเหตใหไดอะไรมา หรอแกลงละเลยเสยไมขวนขวายเอาอะไรทสามารถจะทาไดกด มากนอยเทาไร จะตองเอามาหกกบจานวนอนตนจะไดรบชาระหนตอบแทน วธเดยวกนนทานใหใชตลอดถงกรณทการชาระหนอนฝายหนงยงคางชาระอยนนตกเปนพนวสยเพราะพฤตการณอนใดอนหนงซงฝายนนมตองรบผดชอบ ในเวลาเมออกฝายหนงผดนดไมรบชาระหน

มาตรา 373 ความตกลงทาไวลวงหนาเปนขอความยกเวนมใหลกหนตองรบผดเพอกลฉอฉล หรอความประมาทเลนเลออยางรายแรงของตนนน ทานวาเปนโมฆะ

มาตรา 374 ถาคสญญาฝายหนงทาสญญาตกลงวาจะชาระหนแกบคคลภายนอกไซร ทานวาบคคลภายนอกมสทธจะเรยกชาระหนจากลกหนโดยตรงได

ในกรณดงกลาวมาในวรรคตนนน สทธของบคคลภายนอกยอมเกดมขนตงแตเวลาทแสดงเจตนาแกลกหนวาจะถอเอาประโยชนจากสญญานน

มาตรา 375 เมอสทธของบคคลภายนอกไดเกดมขนตามบทบญญตแหงมาตรากอนแลว คสญญาหาอาจจะเปลยนแปลงหรอระงบสทธนนในภายหลงไดไม

มาตรา 376 ขอตอสอนเกดแตมลสญญาดงกลาวมาในมาตรา 374 นน ลกหนอาจจะยกขนตอสบคคลภายนอกผจะไดรบประโยชนจากสญญานนได

หมวด 3

มดจาและกาหนดเบยปรบ

มาตรา 377 เมอเขาทาสญญา ถาไดใหสงใดไวเปนมดจา ทานใหถอวาการทใหมดจานนยอมเปน

พยานหลกฐานวาสญญานนไดทากนขนแลว อนงมดจานยอมเปนประกนการทจะปฏบตตามสญญานนดวย มาตรา 378 มดจานน ถามไดตกลงกนไวเปนอยางอน ทานใหเปนไปดงจะกลาวตอไปน คอ (1) ใหสงคน หรอจดเอาเปนการใชเงนบางสวนในเมอชาระหน (2) ใหรบ ถาฝายทวางมดจาละเลยไมชาระหน หรอการชาระหนตกเปนพนวสยเพราะพฤตการณอนใด



- 74 -

อนหนงซงฝายนนตองรบผดชอบ หรอถามการเลกสญญาเพราะความผดของฝายนน (3) ใหสงคน ถาฝายทรบมดจาละเลยไมชาระหน หรอการชาระหนตกเปนพนวสยเพราะพฤตการณอนใด

อนหนงซงฝายนตองรบผดชอบ มาตรา 379 ถาลกหนสญญาแกเจาหนวาจะใชเงนจานวนหนงเปนเบยปรบเมอตนไมชาระหนกด หรอไม

ชาระหนใหถกตองสมควรกด เมอลกหนผดนดกใหรบเบยปรบ ถาการชาระหนอนจะพงทานนไดแกงดเวนการอนใดอนหนง หากทาการอนนนฝาฝนมลหนเมอใด กใหรบเบยปรบเมอนน

มาตรา 380 ถาลกหนไดสญญาไววาจะใหเบยปรบเมอตนไมชาระหน เจาหนจะเรยกเอาเบยปรบอนจะพงรบนนแทนการชาระหนกได แตถาเจาหนแสดงตอลกหนวาจะเรยกเอาเบยปรบฉะนนแลว กเปนอนขาดสทธเรยกรองชาระหนอกตอไป

ถาเจาหนมสทธเรยกรองคาสนไหมทดแทนเพอการไมชาระหน จะเรยกเอาเบยปรบอนจะพงรบนนในฐานเปนจานวนนอยทสดแหงคาเสยหายกได การพสจนคาเสยหายยงกวานน ทานกอนญาตใหพสจนได

มาตรา 381 ถาลกหนไดสญญาไววาจะใหเบยปรบเมอตนไมชาระหนใหถกตองสมควร เชนวาไมชาระหนตรงตามเวลาทกาหนดไวเปนตน นอกจากเรยกใหชาระหน เจาหนจะเรยกเอาเบยปรบอนจะพงรบนนอกดวยกได

ถาเจาหนมสทธเรยกรองคาสนไหมทดแทนในมลชาระหนไมถกตองสมควร ทานใหบงคบตามบทบญญตแหงมาตรา 380 วรรค 2

ถาเจาหนยอมรบชาระหนแลว จะเรยกเอาเบยปรบไดตอเมอไดบอกสงวนสทธไวเชนนนในเวลารบชาระหน

มาตรา 382 ถาสญญาวาจะทาการชาระหนอยางอนใหเปนเบยปรบ ไมใชใชเปนจานวนเงนไซร ทานใหนาบทบญญตแหงมาตรา 379 ถง 381 มาใชบงคบ แตถาเจาหนเรยกเอาเบยปรบแลว สทธเรยกรองคาสนไหมทดแทนกเปนอนขาดไป

มาตรา 383 ถาเบยปรบทรบนนสงเกนสวน ศาลจะลดลงเปนจานวนพอสมควรกได ในการทจะวนจฉยวาสมควรเพยงใดนน ทานใหพเคราะหถงทางไดเสยของเจาหนทกอยางอนชอบดวยกฎหมาย ไมใชแตเพยงทางไดเสยในเชงทรพยสน เมอไดใชเงนตามเบยปรบแลว สทธเรยกรองขอลดกเปนอนขาดไป

นอกจากกรณทกลาวไวในมาตรา 379 และ 382 ทานใหใชวธเดยวกนนบงคบ ในเมอบคคลสญญาวาจะใหเบยปรบเมอตนกระทาหรองดเวนกระทาการอนหนงอนใดนนดวย

มาตรา 384 ถาการชาระหนตามทสญญาไวนนไมสมบรณ การทตกลงกนดวยขอเบยปรบในการไมปฏบตตามสญญานนกยอมไมสมบรณดจกน แมถงคกรณจะไดรวาขอสญญานนไมสมบรณ

มาตรา 385 ถาลกหนโตแยงการรบเบยปรบโดยอางเหตวาตนไดชาระหนแลวไซรทานวาลกหนจะตองพสจนการชาระหน เวนแตการชาระหนอนตนจะตองทานนเปนการใหงดเวนการอนใดอนหนง



- 75 -

หมวด 4 เลกสญญา

มาตรา 386 ถาคสญญาฝายหนงมสทธเลกสญญาโดยขอสญญาหรอโดบทบญญตแหงกฎหมาย การเลก

สญญาเชนนนยอมทาดวยแสดงเจตนาแกอกฝายหนง แสดงเจตนาดงกลาวมาในวรรคกอนนน ทานวาหาอาจจะถอนไดไม มาตรา 387 ถาคสญญาฝายหนงไมชาระหน อกฝายหนงจะกาหนดระยะเวลาพอสมควร แลวบอกกลาวให

ฝายนนชาระหนภายในระยะเวลานนกได ถาและฝายนนไมชาระหนภายในระยะเวลาทกาหนดใหไซร อกฝายหนงจะเลกสญญาเสยกได

มาตรา 388 ถาวตถทประสงคแหงสญญานน วาโดยสภาพหรอโดยเจตนาทคสญญาไดแสดงไว จะเปนผลสาเรจไดกแตดวยการชาระหน ณ เวลามกาหนดกด หรอภายในระยะเวลาอนใดอนหนงซงกาหนดไวกด และกาหนดเวลาหรอระยะเวลานนไดลวงพนไปโดยฝายใดฝายหนงมไดชาระหนไซร ทานวาอกฝายหนงจะเลกสญญานนเสยกได มพกตองบอกกลาวดงวาไวในมาตรากอนนนเลย

มาตรา 389 ถาการชาระหนทงหมดหรอแตบางสวนกลายเปนพนวสยเพราะเหตอยางใดอยางหนงอนจะโทษลกหนไดไซร เจาหนจะเลกสญญานนเสยกได

มาตรา 390 ถาในสญญาใดคสญญาเปนบคคลหลายคนดวยกนอยขางหนงหรออกขางหนง ทานวาจะใชสทธเลกสญญาไดกแตเมอบคคลเหลานนทงหมดรวมกนใช ทงใชตอบคคลเหลานนรวมหมดทกคนดวย ถาสทธเลกสญญาอนมแกบคคลคนหนงในจาพวกทมสทธนนเปนอนระงบสนไปแลว สทธเลกสญญาอนมแกคนอนๆ กยอมระงบสนไปดวย

มาตรา 391 เมอคสญญาฝายหนงไดใชสทธเลกสญญาแลว คสญญาแตละฝายจาตองใหอกฝายหนงไดกลบคนสฐานะดงทเปนอยเดม แตทงนจะใหเปนทเสอมเสยแกสทธของบคคลภายนอกหาไดไม

สวนเงนอนจะตองใชคนในกรณดงกลาวมาในวรรคตนนน ทานใหบวกดอกเบยเขาดวย คดตงแตเวลาทไดรบไว

สวนทเปนการงานอนไดกระทาใหและเปนการยอมใหใชทรพยนน การทจะชดใชคน ทานใหทาไดดวยใชเงนตามควรคาแหงการนนๆ หรอถาในสญญามกาหนดวาใหใชเงนตอบแทน กใหใชตามนน

การใชสทธเลกสญญานนหากระทบกระทงถงสทธเรยกรองคาเสยหายไม มาตรา 392 การชาระหนของคสญญาอนเกดแตการเลกสญญานน ใหเปนไปตามบทบญญตแหงมาตรา

369 มาตรา 393 ถามไดกาหนดระยะเวลาไวใหใชสทธเลกสญญา คสญญาอกฝายหนงจะกาหนดระยะเวลา

พอสมควร แลวบอกกลาวใหฝายทมสทธเลกสญญานนแถลงใหทราบภายในระยะเวลานนกได วาจะเลกสญญาหรอ



- 76 -

หาไม ถามไดรบคาบอกกลาวเลกสญญาภายในระยะเวลานน สทธเลกสญญากเปนอนระงบสนไป มาตรา 394 ถาทรพยอนเปนวตถแหงสญญานนบบสลายไปในสวนสาคญเพราะการกระทาหรอเพราะ

ความผดของบคคลผมสทธเลกสญญากด หรอบคคลนนไดทาใหการคนทรพยกลายเปนพนวสยกด เปลยนแปลงทรพยนนใหผดแผกไปเปนอยางอนดวยประกอบขนหรอดดแปลงกด ทานวาสทธเลกสญญานนกเปนอนระงบสนไป

แตถาทรพยอนเปนวตถแหงสญญาไดสญหายหรอบบสลายไปโดยปราศจากการกระทาหรอความผดของบคคลผมสทธเลกสญญาไซร สทธเลกสญญานนกหาระงบสนไปไม

ลกษณะ 3

จดการงานนอกสง

มาตรา 395 บคคลใดเขาทากจการแทนผอนโดยเขามไดวาขานวานใชใหทากด หรอโดยมไดมสทธทจะทา

การงานนนแทนผอนดวยประการใดกด ทานวาบคคลนนจะตองจดการงานไปในทางทจะใหสมประโยชนของตวการ ตามความประสงคอนแทจรงของตวการ หรอตามทจะพงสนนษฐานไดวาเปนความประสงคของตวการ

มาตรา 396 ถาการทเขาจดการงานนนเปนการขดกบความประสงคอนแทจรงของตวการกด หรอขดกบความประสงคตามทจะพงสนนษฐานไดกด และผจดการกควรจะไดรสกเชนนนแลวดวยไซร ทานวาผจดการจาตองใชคาสนไหมทดแทนใหแกตวการเพอความเสยหายอยางใดๆ อนเกดแตทไดเขาจดการนน แมทงผจดการจะมไดมความผดประการอน

มาตรา 397 ถาผจดการทากจอนใดซงเปนหนาทบงคบใหตวการทาเพอสาธารณประโยชนกด หรอเปนหนาทตามกฎหมายทจะบารงรกษาผอนกด และหากผจดการมไดเขาทาแลวกจอนนนจะไมสาเรจภายในเวลาอนควรไซร การทไดทาขดกบความประสงคของตวการเชนนน ทานมใหยกขนเปนขอวนจฉย

มาตรา 398 ถาผจดการทากจอนใดเพอประสงคจะปดปองอนตรายอนมมาใกลตวการ จะเปนภยแกตวกด แกชอเสยงกด หรอแกทรพยสนกด ทานวาผจดการตองรบผดชอบแตเพยงทจงใจทาผด หรอทเปนความประมาทเลนเลออยางรายแรงเทานน

มาตรา 399 ผจดการตองบอกกลาวแกตวการโดยเรวทสดทจะทาไดวาตนไดเขาจดการงานแทน และตองรอฟงคาวนจฉยของตวการ เวนแตภยจะมขนเพราะการทหนวงเนนไวนอกจากนทานใหนาบทบญญตแหงมาตรา 809 ถง 811 อนบงคบแกตวแทนนนมาใชบงคบแกหนาทของผจดการดวยโดยอนโลม

มาตรา 400 ถาผจดการเปนผไรความสามารถ ทานวาจะตองรบผดชอบแตเพยงตามบทบญญตวาดวยคาสนไหมทดแทนเพอละเมด และวาดวยการคนลาภมควรไดเทานน



- 77 -

มาตรา 401 ถาการทเขาจดการงานนนเปนการสมประโยชนของตวการ และตองตามความประสงคอนแทจรงของตวการ หรอความประสงคตามทจะพงสนนษฐานไดนนไซรทานวาผจดการจะเรยกใหชดใชเงนอนตนไดออกไปคนแกตนเชนอยางตวแทนกได และบทบญญตมาตรา 816 วรรค 2 นน ทานกใหนามาใชบงคบดวยโดยอนโลม

อนง ในกรณทกลาวมาในมาตรา 397 นน แมถงวาทเขาจดการงานนนจะเปนการขดกบความประสงคของตวการกด ผจดการกยงคงมสทธเรยกรองเชนนนอย

มาตรา 402 ถาเงอนไขดงวามาในมาตรากอนนนมไดม ทานวาตวการจาตองคนสงทงหลายบรรดาทไดมาเพราะเขาเขาจดการงานนนใหแกผจดการ ตามบทบญญตวาดวยการคนลาภมควรได

ถาตวการใหสตยาบนแกการทจดทานน ทานใหนาบทบญญตทงหลายแหงประมวลกฎหมายนวาดวยตวแทนมาใชบงคบ แลวแตกรณ

มาตรา 403 ถาผจดการมไดมบรพเจตนาจะเรยกใหตวการชดใชคน ผจดการกยอมไมมสทธเรยกรองเชนนน

การทบดามารดา ปยา ตายาย บารงรกษาผสบสนดานเปนทางอปการะกด หรอกลบกนเปนทางปฏการะกด เมอกรณเปนทสงสยทานใหสนนษฐานไวกอนวาไมมเจตนาจะเรยกใหผรบประโยชนชดใชคน

มาตรา 404 ถาผจดการทาแทนผหนงโดยสาคญวาทาแทนผอนอกคนหนงไซร ทานวาผเปนตวการคนกอนผเดยวมสทธและหนาทอนเกดแตการทไดจดทาไปนน

มาตรา 405 บทบญญตทงหลายทกลาวมาในสบมาตรากอนนน ทานมใหใชบงคบแกกรณทบคคลหนงเขาทาการงานของผอนโดยสาคญวาเปนการงานของตนเอง

ถาบคคลใดถอเอากจการของผอนวาเปนของตนเอง ทงทรแลววาตนไมมสทธจะทาเชนนนไซร ทานวาตวการจะใชสทธเรยกรองบงคบโดยมลดงบญญตไวในมาตรา 395, 396, 399 และ 400 นนกได แตเมอไดใชสทธดงวามานแลว ตวการจะตองรบผดตอผจดการดงบญญตไวในมาตรา 402 วรรค 1

ลกษณะ 4

ลาภมควรได

มาตรา 406 บคคลใดไดมาซงทรพยสงใด เพราะการทบคคลอกคนหนงกระทาเพอชาระหนกด หรอไดมา

ดวยประการอนกด โดยปราศจากมลอนจะอางกฎหมายได และเปนทางใหบคคลอกคนหนงนนเสยเปรยบไซร ทานวาบคคลนนจาตองคนทรพยใหแกเขา อนงการรบสภาพหนสนวามอยหรอหาไมนน ทานกใหถอวาเปนการกระทาเพอชาระหนดวย



- 78 -

บทบญญตอนนทานใหใชบงคบตลอดถงกรณทไดทรพยมา เพราะเหตอยางใดอยางหนงซงมไดมไดเปนขน หรอเปนเหตทไดสนสดไปเสยกอนแลวนนดวย

มาตรา 407 บคคลใดไดกระทาการอนใดตามอาเภอใจเหมอนหนงวาเพอชาระหนโดยรอยวาตนไมมความผกพนทจะตองชาระ ทานวาบคคลผนนหามสทธจะไดรบคนทรพยไม

มาตรา 408 บคคลดงจะกลาวตอไปนไมมสทธจะไดรบคนทรพย คอ (1) บคคลผชาระหนอนมเงอนเวลาบงคบเมอกอนถงกาหนดเวลานน (2) บคคลผชาระหนซงขาดอายความแลว (3) บคคลผชาระหนตามหนาทศลธรรม หรอตามควรแกอธยาศยในสมาคม มาตรา 409 เมอบคคลผหนงผใดซงมไดเปนลกหนไดชาระหนไปโดยสาคญผด เปนเหตใหเจาหนผทาการ

โดยสจรตไดทาลาย หรอลบลางเสยซงเอกสารอนเปนพยานหลกฐานแหงหนกด ยกเลกหลกประกนเสยกด สนสทธไปเพราะขาดอายความกด ทานวาเจาหนไมจาตองคนทรพย

บทบญญตทกลาวมาในวรรคกอนน ไมขดขวางตอการทบคคลผไดชาระหนนนจะใชสทธไลเบยเอาแกลกหนและผคาประกน ถาจะพงม

มาตรา 410 บคคลผใดไดทาการชาระหนโดยมงตอผลอยางหนง แตมไดเกดผลขนเชนนน ถาและบคคลนนไดรมาแตแรกวาการทจะเกดผลนนเปนพนวสยกด หรอไดเขาปองปดขดขวางเสยมใหเกดผลเชนนนโดยอาการอนฝาฝนความสจรตกด ทานวาบคคลผนนไมมสทธจะไดรบคนทรพย

มาตรา 411 บคคลใดไดกระทาการเพอชาระหนเปนการอนฝาฝนขอหามตามกฎหมายหรอศลธรรมอนด ทานวาบคคลนนหาอาจจะเรยกรองคนทรพยไดไม

มาตรา 412 ถาทรพยสนซงไดรบไวเปนลาภมควรไดนนเปนเงนจานวนหนงทานวาตองคนเตมจานวนนน เวนแตเมอบคคลไดรบไวโดยสจรต จงตองคนลาภมควรไดเพยงสวนทยงมอยในขณะเมอเรยกคน

มาตรา 413 เมอทรพยสนอนจะตองคนนนเปนอยางอนนอกจากจานวนเงน และบคคลไดรบไวโดยสจรต ทานวาบคคลเชนนนจาตองคนทรพยสนเพยงตามสภาพทเปนอย และมตองรบผดชอบในการททรพยนนสญหายหรอบบสลาย แตถาไดอะไรมาเปนคาสนไหมทดแทนเพอการสญหายหรอบบสลายเชนนนกตองใหไปดวย

ถาบคคลไดรบทรพยสนไวโดยทจรต ทานวาจะตองรบผดชอบในการสญหายหรอบบสลายนนเตมภม แมกระทงการสญหายหรอบบสลายจะเกดเพราะเหตสดวสย เวนแตจะพสจนไดวาถงอยางไร ทรพยสนนนกคงตองสญหายหรอบบสลายอยนนเอง

มาตรา 414 ถาการคนทรพยตกเปนพนวสยเพราะสภาพแหงทรพยสนทไดรบไวนนเองกด หรอเพราะเหตอยางอนกด และบคคลไดรบทรพยสนไวโดยสจรต ทานวาบคคลเชนนนจาตองคนลาภมควรไดเพยงสวนทยงมอยในขณะเมอเรยกคน

ถาบคคลไดรบทรพยสนนนไวโดยทจรต ทานวาตองใชราคาทรพยสนนนเตมจานวน



- 79 -

มาตรา 415 บคคลผไดรบทรพยสนไวโดยสจรต ยอมจะไดดอกผลอนเกดแตทรพยสนนนตลอดเวลาทยงคงสจรตอย

ถาผทไดรบไวจะตองคนทรพยสนนนเมอใด ใหถอวาผนนตกอยในฐานะทจรตจาเดมแตเวลาทเรยกคนนน มาตรา 416 คาใชจายทงหลายอนควรแกการเพอรกษาบารงหรอซอมแซมทรพยสนนน ทานวาตองชดใช

แกบคคลผคนทรพยสนนนเตมจานวน แตบคคลเชนวานจะเรยกรองใหชดใชคาใชจายตามธรรมดาเพอบารงซอมแซมทรพยสนนน หรอคาภาระ

ตดพนทตองเสยไปในระหวางทตนคงเกบดอกผลอยนนหาไดไม มาตรา 417 ในสวนคาใชจายอยางอนนอกจากทกลาวมาในวรรคตนแหงมาตรากอนนน บคคลผคน

ทรพยสนจะเรยกใหชดใชไดแตเฉพาะทเสยไปในระหวางทตนทาการโดยสจรต และเมอทรพยสนนนไดมราคาเพมสงขนเพราะคาใชจายนนในเวลาทคน และจะเรยกไดกแตเพยงเทาราคาทเพมขนเทานน

อนง บทบญญตแหงมาตรา 415 วรรค 2 นน ทานใหนามาใชบงคบดวย แลวแตกรณ มาตรา 418 ถาบคคลรบทรพยสนอนมควรไดไวโดยทจรต และไดทาการดดแปลงหรอตอเตมขนใน

ทรพยสนนน ทานวาบคคลเชนนนตองจดทาทรพยสนนนใหคนคงสภาพเดมดวยคาใชจายของตนเองแลวจงสงคน เวนแตเจาของทรพยสนจะเลอกใหสงคนตามสภาพทเปนอย ในกรณเชนนเจาของจะใชราคาคาทาดดแปลงหรอตอเตม หรอใชเงนจานวนหนงเปนราคาทรพยสนเทาทเพมขนนนกได แลวแตจะเลอก

ถาในเวลาทจะตองคนทรพยนนเปนพนวสยจะทาใหทรพยสนคนคงสภาพเดมได หรอถาทาไปทรพยสนนนจะบบสลายไซร ทานวาบคคลผไดรบไวจะตองสงคนทรพยสนตามสภาพทเปนอย และไมมสทธเรยกคาสนไหมทดแทนเพอราคาทรพยสนทเพมขนเพราะการดดแปลงหรอตอเตมนนได

มาตรา 419 ในเรองลาภมควรไดนน ทานหามมใหฟองคดเมอพนกาหนดปหนงนบแตเวลาทฝายผเสยหายรวาตนมสทธเรยกคน หรอเมอพนสบปนบแตเวลาทสทธนนไดมขน

ลกษณะ 5 ละเมด

หมวด 1

ความรบผดเพอละเมด

มาตรา 420 ผใดจงใจหรอประมาทเลนเลอ ทาตอบคคลอนโดยผดกฎหมายใหเขาเสยหายถงแกชวตกด แก

รางกายกด อนามยกด เสรภาพกด ทรพยสนหรอสทธอยางหนงอยางใดกด ทานวาผนนทาละเมดจาตองใชคาสนไหมทดแทนเพอการนน



- 80 -

มาตรา 421 การใชสทธซงมแตจะใหเกดเสยหายแกบคคลอนนน ทานวาเปนการอนมชอบดวยกฎหมาย มาตรา 422 ถาความเสยหายเกดแตการฝาฝนบทบงคบแหงกฎหมายใดอนมทประสงคเพอจะปกปองบคคล

อนๆ ผใดทาการฝาฝนเชนนน ทานใหสนนษฐานไวกอนวาผนนเปนผผด มาตรา 423 ผใดกลาวหรอไขขาวแพรหลายซงขอความอนฝาฝนตอความจรง เปนทเสยหายแกชอเสยงหรอ

เกยรตคณของบคคลอนกด หรอเปนทเสยหายแกทางทามาหาได หรอทางเจรญของเขาโดยประการอนกด ทานวาผนนจะตองใชคาสนไหมทดแทนใหแกเขาเพอความเสยหายอยางใดๆ อนเกดแตการนน แมทงเมอตนมไดรวาขอความนนไมจรง แตหากควรจะรได

ผใดสงขาวสารอนตนมไดรวาเปนความไมจรง หากวาตนเองหรอผรบขาวสารนนมทางไดเสยโดยชอบในการนนดวยแลว ทานวาเพยงทสงขาวสารเชนนนหาทาใหผนนตองรบผดใชคาสนไหมทดแทนไม

มาตรา 424 ในการพพากษาคดขอความรบผดเพอละเมดและกาหนดคาสนไหมทดแทนนน ทานวาศาลไมจาตองดาเนนตามตามบทบญญตแหงกฎหมายลกษณะอาญาอนวาดวยการทจะตองรบโทษ และไมจาตองพเคราะหถงการทผกระทาผดตองคาพพากษาลงโทษทางอาญาหรอไม

มาตรา 425 นายจางตองรวมกนรบผดกบลกจางในผลแหงละเมด ซงลกจางไดกระทาไปในทางการทจางนน

มาตรา 426 นายจางซงไดใชคาสนไหมทดแทนใหแกบคคลภายนอกเพอละเมดอนลกจางไดทานน ชอบทจะไดชดใชจากลกจางนน

มาตรา 427 บทบญญตในมาตราทงสองกอนนน ทานใหใชบงคบแกตวการและตวแทนดวยโดยอนโลม มาตรา 428 ผวาจางทาของไมตองรบผดเพอความเสยหายอนผรบจางไดกอใหเกดขนแกบคคลภายนอกใน

ระหวางทาการงานทวาจาง เวนแตผวาจางจะเปนผผดในสวนการงานทสงใหทา หรอในคาสงทตนใหไว หรอในการเลอกหาผรบจาง

มาตรา 429 บคคลใดแมไรความสามารถเพราะเหตเปนผเยาวหรอวกลจรตกยงตองรบผดในผลทตนทาละเมด บดามารดาหรอผอนบาลของบคคลเชนวานยอมตองรบผดรวมกบเขาดวย เวนแตจะพสจนไดวาตนไดใชความระมดระวงตามสมควรแกหนาทดแลซงทาอยนน

มาตรา 430 ครบาอาจารย นายจาง หรอบคคลอนซงรบดแลบคคลผไรความสามารถอยเปนนตยกด ชวครงคราวกด จาตองรบผดรวมกบผไรความสามารถในการละเมด ซงเขาไดกระทาลงในระหวางทอยในความดแลของตน ถาหากพสจนไดวาบคคลนนๆ มไดใชความระมดระวงตามสมควร

มาตรา 431 ในกรณทกลาวมาในสองมาตรากอนนน ทานใหนาบทบญญตแหงมาตรา 426 มาใชบงคบดวยโดยอนโลม

มาตรา 432 ถาบคคลหลายคนกอใหเกดเสยหายแกบคคลอนโดยรวมกนทาละเมด ทานวาบคคลเหลานนจะตองรวมกนรบผดใชคาสนไหมทดแทนเพอความเสยหายนน ความขอนทานใหใชตลอดถงกรณทไมสามารถสบรตวไดแนวาในจาพวกททาละเมดรวมกนนน คนไหนเปนผกอใหเกดเสยหายนนดวย



- 81 -

อนง บคคลผยยงสงเสรมหรอชวยเหลอในการทาละเมด ทานกใหถอวาเปนผกระทาละเมดรวมกนดวย ในระหวางบคคลทงหลายซงตองรบผดรวมกนใชคาสนไหมทดแทนนน ทานวาตางตองรบผดเปนสวน

เทาๆ กน เวนแตโดยพฤตการณ ศาลจะวนจฉยเปนประการอน มาตรา 433 ถาความเสยหายเกดขนเพราะสตว ทานวาเจาของสตวหรอบคคลผรบเลยงรบรกษาไวแทน

เจาของ จาตองใชคาสนไหมทดแทนใหแกฝายทตองเสยหายเพอความเสยหายอยางใดๆ อนเกดแตสตวนน เวนแตจะพสจนไดวาตนไดใชความระมดระวงอนสมควรแกการเลยงการรกษาตามชนดและวสยของสตว หรอตามพฤตการณอยางอน หรอพสจนไดวาความเสยหายนนยอมจะตองเกดมขนทงทไดใชความระมดระวงถงเพยงนน

อนง บคคลผตองรบผดชอบดงกลาวมาในวรรคตนนน จะใชสทธไลเบยเอาแกบคคลผทเราหรอยวสตวนนโดยละเมด หรอเอาแกเจาของสตวอนอนมาเราหรอยวสตวนนๆ กได

มาตรา 434 ถาความเสยหายเกดขนเพราะเหตทโรงเรอนหรอสงปลกสรางอยางอนกอสรางไวชารดบกพรองกด หรอบารงรกษาไมเพยงพอกด ทานวาผครองโรงเรอนหรอสงปลกสรางนนๆ จาตองใชคาสนไหมทดแทน แตถาผครองไดใชความระมดระวงตามสมควรเพอปดปองมใหเกดเสยหายฉะนนแลว ทานวาผเปนเจาของจาตองใชคาสนไหมทดแทน

บทบญญตทกลาวมาในวรรคกอนนน ใหใชบงคบไดตลอดถงความบกพรองในการปลกหรอคาจนตนไมหรอกอไผดวย

ในกรณทกลาวมาในสองวรรคขางตนนน ถายงมผอนอกทตองรบผดชอบในการกอใหเกดเสยหายนนดวยไซร ทานวาผครองหรอเจาของจะใชสทธไลเบยเอาแกผนนกได

มาตรา 435 บคคลใดจะประสบความเสยหายอนพงเกดจากโรงเรอนหรอสงปลกสรางอยางอนของผอน บคคลผนนชอบทจะเรยกใหจดการตามทจาเปนเพอบาบดปดปองภยนตรายนนเสยได

มาตรา 436 บคคลผอยในโรงเรอนตองรบผดชอบในความเสยหายอนเกดเพราะของตกหลนจากโรงเรอนนน หรอเพราะทงขวางของไปตกในทอนมควร

มาตรา 437 บคคลใดครอบครองหรอควบคมดแลยานพาหนะอยางใดๆ อนเดนดวยกาลงเครองจกรกล บคคลนนจะตองรบผดชอบเพอการเสยหายอนเกดแตยานพาหนะนน เวนแตจะพสจนไดวาการเสยหายนนเกดแตเหตสดวสย หรอเกดเพราะความผดของผตองเสยหายนนเอง

ความขอนใหใชบงคบไดตลอดถงผมไวในครอบครองของตน ซงทรพยอนเปนของเกดอนตรายไดโดยสภาพ หรอโดยความมงหมายทจะใช หรอโดยอาการกลไกของทรพยนนดวย



- 82 -

หมวด 2 คาสนไหมทดแทนเพอละเมด

มาตรา 438 คาสนไหมทดแทนจะพงใชโดยสถานใดเพยงใดนน ใหศาลวนจฉยตามควรแกพฤตการณและความรายแรงแหงละเมด

อนง คาสนไหมทดแทนนน ไดแกการคนทรพยสนอนผเสยหายตองเสยไปเพราะละเมด หรอใชราคาทรพยสนนน รวมทงคาเสยหายอนจะพงบงคบใหใชเพอความเสยหายอยางใดๆ อนไดกอขนนนดวย

มาตรา 439 บคคลผจาตองคนทรพยอนผอนตองเสยไปเพราะละเมดแหงตนนน ยงตองรบผดชอบตลอดถงการททรพยนนทาลายลงโดยอบตเหต หรอการคนทรพยตกเปนพนวสยเพราะเหตอยางอนโดยอบตเหต หรอทรพยนนเสอมเสยลงโดยอบตเหตนนดวย เวนแตเมอการททรพยสนทาลาย หรอตกเปนพนวสยจะคน หรอเสอมเสยนน ถงแมวาจะมไดมการทาละเมด กคงจะตองตกไปเปนอยางนนอยเอง

มาตรา 440 ในกรณทตองใชราคาทรพยอนไดเอาของเขาไปกด ในกรณทตองใชราคาทรพยอนลดนอยลงเพราะบบสลายกด ฝายผตองเสยหายจะเรยกดอกเบยในจานวนเงนทจะตองใช คดตงแตเวลาอนเปนฐานทตงแหงการประมาณราคานนกได

มาตรา 441 ถาบคคลจาตองใชคาสนไหมทดแทนเพอความเสยหายอยางใดๆ เพราะเอาสงหารมทรพยของเขาไปกด หรอเพราะทาของเขาใหบบสลายกด เมอใชคาสนไหมทดแทนใหแกบคคลซงเปนผครองทรพยนนอยในขณะทเอาไป หรอขณะททาใหบบสลายนนแลว ทานวาเปนอนหลดพนไปเพราะการทไดใชใหเชนนน แมกระทงบคคลภายนอกจะเปนเจาของทรพยหรอมสทธอยางอนเหนอทรพยนน เวนแตสทธของบคคลภายนอกเชนนนจะเปนทรอยแกตนหรอมไดรเพราะความประมาทเลนเลออยางรายแรงของตน

มาตรา 442 ถาความเสยหายไดเกดขนเพราะความผดอยางหนงอยางใดของผตองเสยหายประกอบดวยไซร ทานใหนาบทบญญตแหงมาตรา 223 มาใชบงคบ โดยอนโลม

มาตรา 443 ในกรณทาใหเขาถงตายนน คาสนไหมทดแทนไดแกคาปลงศพรวมทงคาใชจายอนจาเปนอยางอนๆ อกดวย

ถามไดตายในทนท คาสนไหมทดแทนไดแกคารกษาพยาบาลรวมทงคาเสยหายทตองขาดประโยชนทามาหาไดเพราะไมสามารถประกอบการงานนนดวย

ถาวาเหตทตายลงนน ทาใหบคคลหนงคนใดตองขาดไรอปการะตามกฎหมายไปดวยไซร ทานวาบคคลคนนนชอบทจะไดรบคาสนไหมทดแทนเพอการนน

มาตรา 444 ในกรณทาใหเสยหายแกรางกายหรออนามยนน ผตองเสยหายชอบทจะไดชดใชคาใชจายอนตนตองเสยไป และคาเสยหายเพอการทเสยความสามารถประกอบการงานสนเชงหรอแตบางสวน ทงในเวลาปจจบนนนและในเวลาอนาคตดวย



- 83 -

ถาในเวลาทพพากษาคด เปนพนวสยจะหยงรไดแนวาความเสยหายนนไดมแทจรงเพยงใด ศาลจะกลาวในคาพพากษาวายงสงวนไวซงสทธทจะแกไขคาพพากษานนอกภายในระยะเวลาไมเกนสองปกได

มาตรา 445 ในกรณทาใหเขาถงตาย หรอใหเสยหายแกรางกายหรออนามยกด ในกรณทาใหเขาเสยเสรภาพกด ถาผตองเสยหายมความผกพนตามกฎหมาย จะตองทาการงานใหเปนคณแกบคคลภายนอกในครวเรอน หรออตสาหกรรมของบคคลภายนอกนนไซร ทานวาบคคลผจาตองใชคาสนไหมทดแทนนนจะตองใชคาสนไหมทดแทนใหแกบคคลภายนอกเพอทเขาตองขาดแรงงานอนนนไปดวย

มาตรา 446 ในกรณทาใหเขาเสยหายแกรางกายหรออนามยกด ในกรณทาใหเขาเสยเสรภาพกด ผตองเสยหายจะเรยกรองเอาคาสนไหมทดแทนเพอความทเสยหายอยางอนอนมใชตวเงนดวยอกกได สทธเรยกรองอนนไมโอนกนได และไมตกสบไปถงทายาท เวนแตสทธนนจะไดรบสภาพกนไวโดยสญญาหรอไดเรมฟองคดตามสทธนนแลว

อนง หญงทตองเสยหายเพราะผใดทาผดอาญาเปนทรศลธรรมแกตนกยอมมสทธเรยกรองทานองเดยวกนน มาตรา 447 บคคลใดทาใหเขาตองเสยหายแกชอเสยง เมอผตองเสยหายรองขอ ศาลจะสงใหบคคลนน

จดการตามควรเพอทาใหชอเสยงของผนนกลบคนดแทนใหใชคาเสยหาย หรอทงใหใชคาเสยหายดวยกได มาตรา 448 สทธเรยกรองคาเสยหายอนเกดแตมลละเมดนน ทานวาขาดอายความเมอพนปหนงนบแตวนท

ผตองเสยหายรถงการละเมดและรตวผจะพงตองใชคาสนไหมทดแทน หรอเมอพนสบปนบแตวนทาละเมด แตถาเรยกรองคาเสยหายในมลอนเปนความผดมโทษตามกฎหมายลกษณะอาญา และมกาหนดอายความ

ทางอาญายาวกวาทกลาวมานนไซร ทานใหเอาอายความทยาวกวานนมาบงคบ

หมวด 3 นรโทษกรรม

มาตรา 449 บคคลใดเมอกระทาการปองกนโดยชอบดวยกฎหมายกด กระทาตามคาสงอนชอบดวยกฎหมายกด หากกอใหเกดเสยหายแกผอนไซร ทานวาบคคลนนหาตองรบผดใชคาสนไหมทดแทนไม

ผตองเสยหายอาจเรยกคาสนไหมทดแทนจากผเปนตนเหตใหตองปองกนโดยชอบดวยกฎหมาย หรอจากบคคลผใหคาสงโดยละเมดนนกได

มาตรา 450 ถาบคคลทาบบสลาย หรอทาลายทรพยสงหนงสงใด เพอจะบาบดปดปองภยนตรายซงมมาเปนสาธารณะโดยฉกเฉน ทานวาไมจาตองใชคาสนไหมทดแทน หากความเสยหายนนไมเกนสมควรแกเหตภยนตราย

ถาบคคลทาบบสลาย หรอทาลายทรพยสงหนงสงใด เพอจะบาบดปดปองภยนตรายอนมแกเอกชนโดยฉกเฉน ผนนจะตองใชคนทรพยนน



- 84 -

ถาบคคลทาบบสลาย หรอทาลายทรพยสงหนงสงใด เพอจะปองกนสทธของตนหรอของบคคลภายนอกจากภยนตรายอนมมาโดยฉกเฉน เพราะตวทรพยนนเองเปนเหต บคคลเชนวานหาตองรบผดใชคาสนไหมทดแทนไม หากวาความเสยหายนนไมเกนสมควรแกเหต แตถาภยนตรายนนเกดขนเพราะความผดของบคคลนนเองแลว ทานวาจาตองรบผดใชคาสนไหมทดแทนให

มาตรา 451 บคคลใชกาลงเพอปองกนสทธของตน ถาตามพฤตการณจะขอใหศาลหรอเจาหนาทชวยเหลอใหทนทวงทไมได และถามไดทาในทนใด ภยมอยดวยการทตนจะไดสมดงสทธนนจะตองประวงไปมากหรอถงแกสาบสญไดไซร ทานวาบคคลนนหาตองรบผดใชคาสนไหมทดแทนไม

การใชกาลงดงกลาวมาในวรรคกอนนน ทานวาตองจากดครดเครงแตเฉพาะทจาเปนเพอจะบาบดปดปองภยนตรายเทานน

ถาบคคลผใดกระทาการดงกลาวมาในวรรคตน เพราะหลงสนนษฐานพลาดไปวามเหตอนจาเปนทจะทาไดโดยชอบดวยกฎหมายไซร ทานวาผนนจะตองรบผดใชคาสนไหมทดแทนใหแกบคคลอน แมทงการทหลงพลาดไปนนจะมใชเปนเพราะความประมาทเลนเลอของตน

มาตรา 452 ผครองอสงหารมทรพยชอบทจะจบสตวของผอนอนเขามาทาความเสยหายในอสงหารมทรพยนน และยดไวเปนประกนคาสนไหมทดแทน อนจะพงตองใชแกตนได และถาเปนการจาเปนโดยพฤตการณแมจะฆาสตวนนเสยกชอบทจะทาได

แตวาผนนตองบอกกลาวแกเจาของสตวโดยไมชกชา ถาและหาตวเจาของสตวไมพบ ผทจบสตวไวตองจดการตามสมควรเพอสบหาตวเจาของ



- 85 -

บรรพ 3 เอกเทศสญญา

ลกษณะ 1 ซอขาย

หมวด 1

สภาพและหลกสาคญของสญญาซอขาย

สวนท 1 บทเบดเสรจทวไป

มาตรา 453 อนวาซอขายนน คอสญญาซงบคคลฝายหนง เรยกวาผขาย โอนกรรมสทธแหงทรพยสนใหแก

บคคลอกฝายหนง เรยกวาผซอ และผซอตกลงวาจะใชราคาทรพยสนนนใหแกผขาย มาตรา 454 การทคกรณฝายหนงใหคามนไวกอนวาจะซอหรอขายนน จะมผลเปนการซอขายตอเมออก

ฝายหนงไดบอกกลาวความจานงวาจะทาการซอขายนนใหสาเรจตลอดไปและคาบอกกลาวเชนนนไดไปถงบคคลผใหคามนแลว

ถาในคามนมไดกาหนดเวลาไวเพอการบอกกลาวเชนนนไซร ทานวาบคคลผใหคามนจะกาหนดเวลาพอสมควร และบอกกลาวไปยงคกรณอกฝายหนงใหตอบมาเปนแนนอนภายในเวลากาหนดนนกได วาจะทาการซอขายใหสาเรจตลอดไปหรอไม ถาและไมตอบเปนแนนอนภายในกาหนดเวลานนไซร คามนซงไดใหไวกอนนนกเปนอนไรผล

มาตรา 455 เมอกลาวตอไปเบองหนาถงเวลาซอขาย ทานหมายความวาเวลาซงทาสญญาซอขายสาเรจบรบรณ

มาตรา 4567 การซอขายอสงหารมทรพย ถามไดทาเปนหนงสอและจดทะเบยนตอพนกงานเจาหนาทเปนโมฆะ วธนใหใชถงซอขายเรอมระวางตงแตหาตนขนไป ทงซอขายแพและสตวพาหนะดวย

สญญาจะขายหรอจะซอ หรอคามนในการซอขายทรพยสนตามทระบไวในวรรคหนง ถามไดมหลกฐานเปนหนงสออยางหนงอยางใดลงลายมอชอฝายผตองรบผดเปนสาคญ หรอไดวางประจาไวหรอไดชาระหนบางสวนแลว จะฟองรองใหบงคบคดหาไดไม

7 มาตรา 456 แกไขเพมเตมโดยพระราชบญญตแกไขเพมเตมประมวลกฎหมายแพงและพาณชย (ฉบบท 14) พ.ศ. 2548



- 86 -

บทบญญตทกลาวมาในวรรคกอนน ใหใชบงคบถงสญญาซอขายสงหารมทรพยซงตกลงกนเปนราคาสองหมนบาท หรอกวานนขนไปดวย

มาตรา 457 คาฤชาธรรมเนยมทาสญญาซอขายนน ผซอผขายพงออกใชเทากนทงสองฝาย

สวนท 2 การโอนกรรมสทธ

มาตรา 458 กรรมสทธในทรพยสนทขายนน ยอมโอนไปยงผซอตงแตขณะเมอไดทาสญญาซอขายกน มาตรา 459 ถาสญญาซอขายมเงอนไข หรอเงอนเวลาบงคบไวทานวากรรมสทธในทรพยสนยงไมโอนไป

จนกวาการจะไดเปนไปตามเงอนไขหรอถงกาหนดเงอนเวลานน มาตรา 460 ในการซอขายทรพยสนซงมไดกาหนดลงไวแนนอนนนทานวากรรมสทธยงไมโอนไปจนกวา

จะไดหมาย หรอนบ ชง ตวง วด หรอคดเลอก หรอทาโดยวธอนเพอใหบงตวทรพยสนนนออกเปนแนนอนแลว ในการซอขายทรพยสนเฉพาะสง ถาผขายยงจะตองนบ ชง ตวง วด หรอทาการอยางอน หรอทาสงหนงสง

ใดอนเกยวแกทรพยสนเพอใหรกาหนดราคาทรพยสนนนแนนอน ทานวากรรมสทธยงไมโอนไปยงผซอจนกวาการหรอสงนนไดทาแลว

หมวด 2

หนาทและความรบผดของผขาย

สวนท 1 การสงมอบ

มาตรา 461 ผขายจาตองสงมอบทรพยสนซงขายนนใหแกผซอ มาตรา 462 การสงมอบนนจะทาอยางหนงอยางใดกไดสดแตวาเปนผลใหทรพยสนนนไปอยในเงอมมอ

ของผซอ มาตรา 463 ถาในสญญากาหนดวาใหสงทรพยสนซงขายนนจากทแหงหนงไปถงอกแหงหนงไซร ทานวา

การสงมอบยอมสาเรจเมอไดสงมอบทรพยสนนนใหแกผขนสง มาตรา 464 คาขนสงทรพยสนซงไดซอขายกนไปยงทแหงอนนอกจากสถานทอนพงชาระหนนน ผซอพง

ออกใช



- 87 -

มาตรา 465 ในการซอขายสงหารมทรพยนน (1) หากวาผขายสงมอบทรพยสนนอยกวาทไดสญญาไว ทานวาผซอจะปดเสยไมรบเอาเลยกได แตถาผซอ

รบเอาทรพยสนนนไว ผซอกตองใชราคาตามสวน (2) หากวาผขายสงมอบทรพยสนมากกวาทไดสญญาไว ทานวาผซอจะรบเอาทรพยสนนนไวแตเพยงตาม

สญญาและนอกกวานนปดเสยกได หรอจะปดเสยทงหมดไมรบเอาไวเลยกได ถาผซอรบเอาทรพยสนอนเขาสงมอบเชนนนไวทงหมด ผซอกตองใชราคาตามสวน

(3) หากวาผขายสงมอบทรพยสนตามทไดสญญาไวระคนกบทรพยสนอยางอนอนมไดรวมอยในขอสญญาไซร ทานวาผซอจะรบเอาทรพยสนไวแตตามสญญา และนอกกวานนปดเสยกได หรอจะปดเสยทงหมดกได

มาตรา 466 ในการซอขายอสงหารมทรพยนน หากวาไดระบจานวนเนอททงหมดไว และผขายสงมอบทรพยสนนอยหรอมากไปกวาทไดสญญาไซร ทานวาผซอจะปดเสย หรอจะรบเอาไวและใชราคาตามสวนกไดตามแตจะเลอก

อนง ถาขาดตกบกพรองหรอลาจานวนไมเกนกวารอยละหาแหงเนอททงหมดอนไดระบไวนนไซร ทานวาผซอจาตองรบเอาและใชราคาตามสวนแตวาผซออาจจะเลกสญญาเสยไดในเมอขาดตกบกพรองหรอลาจานวนถงขนาดซงหากผซอไดทราบกอนแลวคงจะมไดเขาทาสญญานน

มาตรา 467 ในขอรบผดเพอการททรพยขาดตกบกพรองหรอลาจานวนนน ทานหามมใหฟองคดเมอพนกาหนดปหนงนบแตเวลาสงมอบ

มาตรา 468 ถาในสญญาไมมกาหนดเงอนเวลาใหใชราคาไซร ผขายชอบทจะยดหนวงทรพยสนทขายไวไดจนกวาจะใชราคา

มาตรา 469 ถาผซอลมละลายกอนสงมอบทรพยสนกด หรอผซอเปนคนลมละลายแลวในเวลาซอขายโดยผขายไมรกด หรอผซอกระทาใหหลกทรพยทใหไวเพอประกนการใชเงนนนเสอมเสยหรอลดนอยลงกด ถงแมในสญญาจะมกาหนดเงอนเวลาใหใชราคา ผขายกชอบทจะยดหนวงทรพยสนซงขายไวได เวนแตผซอจะหาประกนทสมควรใหได

มาตรา 470 ถาผซอผดนด ผขายซงไดยดหนวงทรพยสนไวตามมาตราทงหลายทกลาวมา อาจจะใชทางแกตอไปนแทนทางแกสามญในการไมชาระหนได คอมจดหมายบอกกลาวไปยงผซอใหใชราคากบทงคาจบจายเกยวกบการภายในเวลาอนควรซงตองกาหนดลงไวในคาบอกกลาวนนดวย

ถาผซอละเลยเสยไมทาตามคาบอกกลาว ผขายอาจนาทรพยสนนนออกขายทอดตลาดได มาตรา 471 เมอขายทอดตลาดไดเงนเปนจานวนสทธเทาใด ใหผขายหกเอาจานวนทคางชาระแกตนเพอ

ราคาและคาจบจายเกยวการนนไว ถาและยงมเงนเหลอ กใหสงมอบแกผซอโดยพลน



- 88 -

สวนท 2 ความรบผดเพอชารดบกพรอง

มาตรา 472 ในกรณททรพยสนซงขายนนชารดบกพรองอยางหนงอยางใดอนเปนเหตใหเสอมราคาหรอเสอมความเหมาะสมแกประโยชนอนมงจะใชเปนปกตกด ประโยชนทมงหมายโดยสญญากด ทานวาผขายตองรบผด

ความทกลาวมาในมาตรานยอมใชได ทงทผขายรอยแลวหรอไมรวาความชารดบกพรองมอย มาตรา 473 ผขายยอมไมตองรบผดในกรณดงจะกลาวตอไปน คอ (1) ถาผซอไดรอยแลวแตในเวลาซอขายวามความชารดบกพรองหรอควรจะไดรเชนนนหากไดใชความ

ระมดระวงอนจะพงคาดหมายไดแตวญชน (2) ถาความชารดบกพรองนนเปนอนเหนประจกษแลวในเวลาสงมอบ และผซอรบเอาทรพยสนนนไวโดย

มไดอดเออน (3) ถาทรพยสนนนไดขายทอดตลาด มาตรา 474 ในขอรบผดเพอชารดบกพรองนน ทานหามมใหฟองคดเมอพนเวลาปหนงนบแตเวลาทไดพบ

เหนความชารดบกพรอง

สวนท 3 ความรบผดในการรอนสทธ

มาตรา 475 หากวามบคคลผใดมากอการรบกวนขดสทธของผซอในอนจะครองทรพยสนโดยปกตสข เพราะบคคลผนนมสทธเหนอทรพยสนทไดซอขายกนนนอยในเวลาซอขายกด เพราะความผดของผขายกด ทานวาผขายจะตองรบผดในผลอนนน

มาตรา 476 ถาสทธของผกอการรบกวนนนผซอรอยแลวในเวลาซอขาย ทานวาผขายไมตองรบผด มาตรา 477 เมอใดการรบกวนขดสทธนนเกดเปนคดขนระหวางผซอกบบคคลภายนอก ผซอชอบทจะ

ขอใหศาลเรยกผขายเขาเปนจาเลยรวมหรอเปนโจทกรวมกบผซอในคดนนได เพอศาลจะไดวนจฉยชขาดขอพพาทระหวางผเปนคกรณทงหลายรวมไปเปนคดเดยวกน

มาตรา 478 ถาผขายเหนเปนการสมควร จะสอดเขาไปในคดเพอปฏเสธการเรยกรองของบคคลภายนอก กชอบทจะทาไดดวย



- 89 -

มาตรา 479 ถาทรพยสนซงซอขายกนหลดไปจากผซอทงหมดหรอแตบางสวนเพราะเหตการรอนสทธกด หรอวาทรพยสนนนตกอยในบงคบแหงสทธอยางหนงอยางใดซงเปนเหตใหเสอมราคา หรอเสอมความเหมาะสมแกการทจะใช หรอเสอมความสะดวกในการใชสอย หรอเสอมประโยชนอนจะพงไดแตทรพยสนนน และซงผซอหาไดรในเวลาซอขายไมกด ทานวาผขายตองรบผด

มาตรา 480 ถาอสงหารมทรพยตองศาลแสดงวาตกอยในบงคบแหงภาระจายอมโดยกฎหมายไซร ทานวาผขายไมตองรบผด เวนไวแตผขายจะไดรบรองไวในสญญาวาทรพยสนนนปลอดจากภาระจายอมอยางใด ๆ ทงสน หรอปลอดจากภาระจายอมอนนน

มาตรา 481 ถาผขายไมไดเปนคความในคดเดม หรอถาผซอไดประนประนอมยอมความกบบคคลภายนอก หรอยอมตามทบคคลภายนอกเรยกรองไซร ทานหามมใหฟองคดในขอรบผดเพอการรอนสทธเมอพนกาหนดสามเดอนนบแตวนคาพพากษาในคดเดมถงทสด หรอนบแตวนประนประนอมยอมความ หรอวนทยอมตามบคคลภายนอกเรยกรองนน

มาตรา 482 ผขายไมตองรบผดในการรอนสทธเมอกรณเปนดงกลาวตอไปน คอ (1) ถาไมมการฟองคด และผขายพสจนไดวาสทธของผซอไดสญไปโดยความผดของผซอเอง หรอ (2) ถาผซอไมไดเรยกผขายเขามาในคด และผขายพสจนไดวา ถาไดเรยกเขามาคดฝายผซอจะชนะ หรอ (3) ถาผขายไดเขามาในคด แตศาลไดยกคาเรยกรองของผซอเสยเพราะความผดของผซอเอง แตถงกรณจะเปนอยางไรกด ถาผขายถกศาลหมายเรยกใหเขามาในคดและไมยอมเขาวาคดรวมเปนจาเลย

หรอรวมเปนโจทกกบผซอไซร ทานวาผขายคงตองรบผด

สวนท 4 ขอสญญาวาจะไมตองรบผด

มาตรา 483 คสญญาซอขายจะตกลงกนวาผขายจะไมตองรบผดเพอความชารดบกพรองหรอเพอการรอนสทธกได

มาตรา 484 ขอสญญาวาจะไมตองรบผดนน ยอมไมคมผขายใหพนจากการตองสงเงนคนตามราคา เวนแตจะไดระบไวเปนอยางอน

มาตรา 485 ขอสญญาวาจะไมตองรบผดนน ไมอาจคมความรบผดของผขายในผลของการอนผขายไดกระทาไปเอง หรอผลแหงขอความจรงอนผขายไดรอยแลวและปกปดเสย



- 90 -

หมวด 3 หนาทของผซอ

มาตรา 486 ผซอจาตองรบมอบทรพยสนทตนไดรบซอและใชราคาตามขอสญญาซอขาย มาตรา 487 อนราคาทรพยสนทขายนนจะกาหนดลงไวในสญญากได หรอจะปลอยไปใหกาหนดกนดวย

วธอยางใดอยางหนงดงไดตกลงกนไวในสญญานนกได หรอจะถอเอาตามทางการทคสญญาประพฤตตอกนอยนนกได

ถาราคามไดมกาหนดเดดขาดอยางใดดงวามานนไซร ทานวาผซอจะตองใชราคาตามสมควร มาตรา 488 ถาผซอพบเหนความชารดบกพรองในทรพยสนซงตนไดรบซอ ผซอชอบทจะยดหนวงราคาท

ยงไมไดชาระไวไดทงหมดหรอแตบางสวน เวนแตผขายจะหาประกนทสมควรใหได มาตรา 489 ถาผซอถกผรบจานองหรอบคคลผเรยกรองเอาทรพยสนทขายนนขวาจะฟองเปนคดขนกด

หรอมเหตอนควรเชอวาจะถกขเชนนนกด ผซอกชอบทจะยดหนวงราคาไวทงหมดหรอบางสวนไดดจกน จนกวาผขายจะไดบาบดภยอนนนใหสนไป หรอจนกวาผขายจะหาประกนทสมควรใหได

มาตรา 490 ถาไดกาหนดกนไววาใหสงมอบทรพยสนซงขายนนเวลาใด ทานใหสนนษฐานไวกอนวาเวลาอนเดยวกนนนเองเปนเวลากาหนดใชราคา

หมวด 4

การซอขายเฉพาะบางอยาง

สวนท 1 ขายฝาก

มาตรา 491 อนวาขายฝากนน คอสญญาซอขายซงกรรมสทธในทรพยสนตกไปยงผซอ โดยมขอตกลงกนวาผขายอาจไถทรพยนนคนได

มาตรา 4928 ในกรณทมการไถทรพยสนซงขายฝากภายในเวลาทกาหนดไวในสญญาหรอภายในเวลาทกฎหมายกาหนด หรอผไถไดวางทรพยอนเปนสนไถตอสานกงานวางทรพยภายในกาหนดเวลาไถโดยสละสทธถอนทรพยทไดวางไว ใหทรพยสนซงขายฝากตกเปนกรรมสทธของผไถตงแตเวลาทผไถไดชาระสนไถหรอวาง

8 มาตรา 492 แกไขเพมเตมโดย พระราชบญญตแกไขเพมเตมประมวลกฎหมายแพงและพาณชย (ฉบบท 12) พ.ศ. 2541



- 91 -

ทรพยอนเปนสนไถ แลวแตกรณ ในกรณทไดวางทรพยตามวรรคหนง ใหเจาพนกงานของสานกงานวางทรพยแจงใหผรบไถทราบถงการ

วางทรพยโดยพลน โดยผไถไมตองปฏบตตามมาตรา 333 วรรคสาม มาตรา 493 ในการขายฝาก คสญญาจะตกลงกนไมใหผซอจาหนายทรพยสนซงขายฝากกได ถาและผซอ

จาหนายทรพยสนนนฝาฝนสญญาไซร กตองรบผดตอผขายในความเสยหายใดๆ อนเกดแตการนน มาตรา 494 ทานหามมใหใชสทธไถทรพยสนซงขายฝากเมอพนเวลาดงจะกลาวตอไปน (1) ถาเปนอสงหารมทรพย กาหนดสบปนบแตเวลาซอขาย (2) ถาเปนสงหารมทรพย กาหนดสามปนบแตเวลาซอขาย มาตรา 495 ถาในสญญามกาหนดเวลาไถเกนไปกวานน ทานใหลดลงมาเปนสบปและสามปตามประเภท

ทรพย มาตรา 4969 กาหนดเวลาไถนน อาจทาสญญาขยายกาหนดเวลาไถได แตกาหนดเวลาไถรวมกนทงหมด ถา

เกนกาหนดเวลาตามมาตรา 494 ใหลดลงมาเปนกาหนดเวลาตามมาตรา 494 การขยายกาหนดเวลาไถตามวรรคหนงอยางนอยตองมหลกฐานเปนหนงสอลงลายมอชอผรบไถ ถาเปน

ทรพยสนซงการซอขายกนจะตองทาเปนหนงสอและจดทะเบยนตอพนกงานเจาหนาท หามมใหยกการขยายเวลาขนเปนขอตอสบคคลภายนอกผไดสทธมาโดยเสยคาตอบแทนและโดยสจรต และไดจดทะเบยนสทธโดยสจรตแลว เวนแตจะไดนาหนงสอหรอหลกฐานเปนหนงสอดงกลาวไปจดทะเบยนหรอจดแจงตอพนกงานเจาหนาท

มาตรา 497 สทธในการไถทรพยสนนน จะพงใชไดแตบคคลเหลาน คอ (1) ผขายเดม หรอทายาทของผขายเดม หรอ (2) ผรบโอนสทธนน หรอ (3) บคคลซงในสญญายอมไวโดยเฉพาะวาใหเปนผไถได มาตรา 498 สทธในการไถทรพยสนนน จะพงใชไดเฉพาะตอบคคลเหลาน คอ (1) ผซอเดม หรอทายาทของผซอเดม หรอ (2) ผรบโอนทรพยสน หรอรบโอนสทธเหนอทรพยสนนน แตในขอนถาเปนสงหารมทรพยจะใชสทธได

ตอเมอผรบโอนไดรในเวลาโอน วาทรพยสนตกอยในบงคบแหงสทธไถคน มาตรา 499 สนไถนน ถาไมไดกาหนดกนไววาเทาใดไซร ทานใหไถตามราคาทขายฝาก ถาปรากฏในเวลาไถวาสนไถหรอราคาขายฝากทกาหนดไวสงกวาราคาขายฝากทแทจรงเกนอตรารอยละ

สบหาตอป ใหไถไดตามราคาขายฝากทแทจรงรวมประโยชนตอบแทนรอยละสบหาตอป10 มาตรา 500 คาฤชาธรรมเนยมการขายฝากซงผซอไดออกไปนนผไถตองใชใหแกผซอพรอมกบสนไถ

9 มาตรา 496 แกไขเพมเตมโดยพระราชบญญตแกไขเพมเตมประมวลกฎหมายแพงและพาณชย (ฉบบท 12)พ.ศ. 2541 10 มาตรา 499 วรรคสอง เพมโดยพระราชบญญตแกไขเพมเตมประมวลกฎหมายแพงและพาณชย (ฉบบท 12) พ.ศ. 2541



- 92 -

สวนคาฤชาธรรมเนยมการไถทรพยนน ผไถพงออกใช มาตรา 501 ทรพยสนซงไถนน ทานวาตองสงคนตามสภาพทเปนอยในเวลาไถแตถาหากวาทรพยสนนน

ถกทาลายหรอทาใหเสอมเสยไปเพราะความผดของผซอไซร ทานวาผซอจะตองใชคาสนไหมทดแทน มาตรา 502 ทรพยสนซงไถนน ทานวาบคคลผไถยอมไดรบคนไปโดยปลอดจากสทธใดๆ ซงผซอเดม

หรอทายาท หรอผรบโอนจากผซอเดมกอใหเกดขนกอนเวลาไถ ถาวาเชาทรพยสนทอยในระหวางขายฝากอนไดจดทะเบยนเชาตอพนกงานเจาหนาทแลวไซร ทานวาการ

เชานนหากมไดทาขนเพอจะใหเสยหายแกผขาย กาหนดเวลาเชายงคงมเหลออยอกเพยงใด กใหคงเปนอนสมบรณอยเพยงนน แตมใหเกนกวาปหนง

สวนท 2 ขายตามตวอยาง ขายตามคาพรรณนา ขายเผอชอบ

มาตรา 503 ในการขายตามตวอยางนน ผขายตองสงมอบทรพยสนใหตรงตามตวอยาง ในการขายตามคาพรรณนา ผขายจาตองสงมอบทรพยสนใหตรงตามคาพรรณนา มาตรา 504 ในขอรบผดเพอการสงของไมตรงตามตวอยาง หรอไมตรงตามคาพรรณนานน ทานหามมให

ฟองคดเมอพนกาหนดปหนงนบแตเวลาสงมอบ มาตรา 505 อนวาขายเผอชอบนน คอการซอขายกนโดยมเงอนไขวาใหผซอไดมโอกาสตรวจดทรพยสน

กอนรบซอ มาตรา 506 การตรวจดทรพยสนนน ถาไมไดกาหนดเวลากนไวผขายอาจกาหนดเวลาอนสมควร และบอก

กลาวแกผซอใหตอบภายในกาหนดนนไดวาจะรบซอหรอไม มาตรา 507 ทรพยสนอนผซอจะพงตรวจดกอนทจะสงมอบแกกนนน ถาผซอไมตรวจรบภายในเวลาท

กาหนดไวโดยสญญา หรอโดยประเพณ หรอโดยคาบอกกลาวของผขายทานวาผขายยอมไมมความผกพนตอไป มาตรา 508 เมอทรพยสนนนไดสงมอบแกผซอเพอใหตรวจดแลวการซอขายยอมเปนอนบรบรณในกรณ

ตอไปน คอ (1) ถาผซอมไดบอกกลาววาไมยอมรบซอภายในเวลาทกาหนดไวโดยสญญา หรอโดยประเพณ หรอโดยคา

บอกกลาว หรอ (2) ถาผซอไมสงทรพยสนคนภายในกาหนดเวลาดงกลาวมานน หรอ (3) ถาผซอใชราคาทรพยสนนนสนเชง หรอแตบางสวน หรอ (4) ถาผซอจาหนายทรพยสนนน หรอทาประการอนอยางใดอนเปนปรยายวารบซอของนน



- 93 -

สวนท 3 ขายทอดตลาด

มาตรา 509 การขายทอดตลาดยอมบรบรณ เมอผทอดตลาดแสดงความตกลงดวยเคาะไม หรอดวยกรยาอนอยางใดอยางหนงตามจารตประเพณในการขายทอดตลาด ถายงมไดแสดงเชนนนอยตราบใด ทานวาผสราคาจะถอนคาสราคาของตนเสยกยงถอนได

มาตรา 510 ผซอในการขายทอดตลาดจะตองทาตามคาโฆษณาบอกขาย และตามความขออน ๆ ซงผทอดตลาดไดแถลงกอนประเดมการสราคาทรพยสนเฉพาะรายไป

มาตรา 511 ทานหามมใหผทอดตลาดเขาสราคา หรอใชใหผหนงผใดเขาสราคาในการทอดตลาดซงตนเปนผอานวยการเอง

มาตรา 512 ทานหามมใหผขายเขาสราคาเอง หรอใชใหผหนงผใดเขาสราคาเวนแตจะไดแถลงไวโดยเฉพาะในคาโฆษณาบอกการทอดตลาดนน วาผขายถอสทธทจะเขาสราคาดวย

มาตรา 513 เมอใดผทอดตลาดเหนวาราคาซงมผสสงสดนนยงไมเพยงพอผทอดตลาดอาจถอนทรพยสนจากการทอดตลาดได

มาตรา 514 ผสราคายอมพนความผกพนในราคาซงตนสแตขณะเมอมผอนสราคาสงขนไป ไมวาการทผอนสนนจะสมบรณหรอมสมบรณประการใด อกประการหนงเมอใดถอนทรพยสนรายนนจากการทอดตลาด ผสราคากพนความผกพนแตขณะทถอนนนดจกน

มาตรา 515 ผสราคาสงสดตองใชราคาเปนเงนสด เมอการซอขายบรบรณ หรอตามเวลาทกาหนดไวในคาโฆษณาบอกขาย

มาตรา 516 ถาผสราคาสงสดละเลยเสยไมใชราคาไซร ทานใหผทอดตลาดเอาทรพยสนนนออกขายอกซาหนง ถาและไดเงนเปนจานวนสทธไมคมราคาและคาขายทอดตลาดชนเดม ผสราคาเดมคนนนตองรบผดในสวนทขาด

มาตรา 517 ถาเงนรายไดในการทอดตลาดสวนหนงสวนใดคางชาระอย เพราะเหตผทอดตลาดละเลยไมบงคบตามบทในมาตรา 515 หรอมาตรา 516 ไซร ทานวาผทอดตลาดจะตองรบผด

ลกษณะ 2 แลกเปลยน

มาตรา 518 อนวาแลกเปลยนนน คอสญญาซงคกรณตางโอนกรรมสทธแหงทรพยสนใหกนและกน



- 94 -

มาตรา 519 บทบญญตทงหลายในลกษณะซอขายนน ทานใหใชถงการแลกเปลยนดวย โดยใหถอวาผเปนคสญญาแลกเปลยนเปนผขายในสวนทรพยสนซงตนไดสงมอบและเปนผซอในสวนทรพยสนซงตนไดรบในการแลกเปลยนนน

มาตรา 520 ถาคสญญาฝายหนงในสญญาแลกเปลยนตกลงจะโอนเงนเพมเขากบทรพยสนสงอนใหแกอกฝายหนงไซร บททงหลายอนวาดวยราคาในลกษณะซอขายนน ใหใชถงเงนเชนวานนดวย

ลกษณะ 3

ให

มาตรา 521 อนวาใหนน คอสญญาซงบคคลคนหนงเรยกวา ผให โอนทรพยสนของตนใหโดยเสนหาแก

บคคลอกคนหนงเรยกวา ผรบ และผรบยอมรบเอาทรพยสนนน มาตรา 522 การใหนนจะทาดวยปลดหนใหแกผรบ หรอดวยชาระหนซงผรบคางชาระอยกได มาตรา 523 การใหนน ทานวายอมสมบรณตอเมอสงมอบทรพยสนทให มาตรา 524 การใหสทธอนมหนงสอตราสารเปนสาคญนน ถามไดสงมอบตราสารใหแกผรบ และมไดม

หนงสอบอกกลาวแกลกหนแหงสทธนน ทานวาการใหยอมไมสมบรณ มาตรา 525 การใหทรพยสนซงถาจะซอขายกนจะตองทาเปนหนงสอและจดทะเบยนตอพนกงาน

เจาหนาทนน ทานวายอมสมบรณตอเมอไดทาเปนหนงสอและจดทะเบยนตอพนกงานเจาหนาท ในกรณเชนน การใหยอมเปนอนสมบรณโดยมพกตองสงมอบ

มาตรา 526 ถาการใหทรพยสนหรอใหคามนวาจะใหทรพยสนนนไดทาเปนหนงสอและจดทะเบยนตอพนกงานเจาหนาทแลว และผใหไมสงมอบทรพยสนนนแกผรบไซรทานวาผรบชอบทจะเรยกใหสงมอบตวทรพยสนหรอราคาแทนทรพยสนนนได แตไมชอบทจะเรยกคาสนไหมทดแทนอยางหนงอยางใดดวยอกได

มาตรา 527 ถาผใหผกตนไววาจะชาระหนเปนคราว ๆ ทานวาหนนนเปนอนระงบสนไปเมอผใหหรอผรบตาย เวนแตจะขดกบเจตนาอนปรากฏแตมลหน

มาตรา 528 ถาทรพยสนซงใหนนมคาภาระตดพน และผรบละเลยเสยไมชาระคาภาระตดพนนนไซร ทานวาโดยเงอนไขอนระบไวในกรณสทธเลกสญญาตางตอบแทนกนนนผใหจะเรยกใหสงทรพยสนทใหนนคนตามบทบญญตวาดวยคนลาภมควรไดนนกได เพยงเทาทควรจะเอาทรพยนนไปใชชาระคาภาระตดพนนน

แตสทธเรยกคนอนนยอมเปนอนขาดไป ถาบคคลภายนอกเปนผมสทธจะเรยกใหชาระคาภาระตดพนนน มาตรา 529 ถาทรพยสนทใหมราคาไมพอกบการทจะชาระคาภาระตดพนไซรทานวาผรบจะตองชาระแต

เพยงเทาราคาทรพยสนเทานน



- 95 -

มาตรา 530 ถาการใหนนมคาภาระตดพน ทานวาผใหจะตองรบผดเพอความชารดบกพรองหรอเพอการรอนสทธเชนเดยวกนกบผขาย แตทานจากดไววาไมเกนจานวนคาภาระตดพน

มาตรา 531 อนผใหจะเรยกถอนคนการใหเพราะเหตผรบประพฤตเนรคณนนทานวาอาจจะเรยกไดแตเพยงในกรณดงจะกลาวตอไปน

(1) ถาผรบไดประทษรายตอผใหเปนความผดฐานอาญาอยางรายแรงตามประมวลกฎหมายลกษณะอาญา หรอ

(2) ถาผรบไดทาใหผใหเสยชอเสยง หรอหมนประมาทผใหอยางรายแรง หรอ (3) ถาผรบไดบอกปดไมยอมใหสงของจาเปนเลยงชวตแกผให ในเวลาทผใหยากไรและผรบยงสามารถจะ

ใหได มาตรา 532 ทายาทของผใหอาจเรยกใหถอนคนการใหไดแตเฉพาะในเหตทผรบไดฆาผใหตายโดยเจตนา

และไมชอบดวยกฎหมาย หรอไดกดกนผใหไวมใหถอนคนการให แตวาผใหไดฟองคดไวแลวอยางใดโดยชอบ ทายาทของผใหจะวาคดอนนนตอไปกได มาตรา 533 เมอผใหไดใหอภยแกผรบในเหตประพฤตเนรคณนนแลวกด หรอเมอเวลาไดลวงไปแลวหก

เดอนนบแตเหตเชนนนไดทราบถงบคคลผชอบทจะเรยกถอนคนการใหไดนนกด ทานวาหาอาจจะถอนคนการใหไดไม

อนง ทานหามมใหฟองคดเมอพนเวลาสบปภายหลงเหตการณเชนวานน มาตรา 534 เมอถอนคนการให ทานใหสงคนทรพยสนตามบทบญญตแหงประมวลกฎหมายน วาดวยลาภ

มควรได มาตรา 535 การใหอนจะกลาวตอไปน ทานวาจะถอนคนเพราะเหตเนรคณไมได คอ (1) ใหเปนบาเหนจสนจางโดยแท (2) ใหสงทมคาภาระตดพน (3) ใหโดยหนาทธรรมจรรยา (4) ใหในการสมรส มาตรา 536 การใหอนจะใหเปนผลตอเมอผใหตายนน ทานใหบงคบดวยบทกฎหมายวาดวยมรดกและ

พนยกรรม



- 96 -

ลกษณะ 4 เชาทรพย

หมวด 1


มาตรา 537 อนวาเชาทรพยสนนน คอสญญาซงบคคลคนหนงเรยกวาผใหเชาตกลงใหบคคลอกคนหนง

เรยกวาผเชาไดใชหรอไดรบประโยชนในทรพยสนอยางใดอยางหนงชวระยะเวลาอนมจากด และผเชาตกลงจะใหคาเชาเพอการนน

มาตรา 538 เชาอสงหารมทรพยนน ถามไดมหลกฐานเปนหนงสออยางหนงอยางใดลงลายมอชอฝายทตองรบผดเปนสาคญ ทานวาจะฟองรองใหบงคบคดหาไดไม ถาเชามกาหนดกวาสามปขนไป หรอกาหนดตลอดอายของผเชาหรอผใหเชาไซร หากมไดทาเปนหนงสอและจดทะเบยนตอพนกงานเจาหนาท ทานวาการเชานนจะฟองรองใหบงคบคดไดแตเพยงสามป

มาตรา 539 คาฤชาธรรมเนยมทาสญญาเชานน คสญญาพงออกใชเสมอกนทงสองฝาย มาตรา 540 อนอสงหารมทรพย ทานหามมใหเชากนเปนกาหนดเวลาเกนกวาสามสบป ถาไดทาสญญากน

ไวเปนกาหนดเวลานานกวานนทานกใหลดลงมาเปนสามสบป อนง กาหนดเวลาเชาดงกลาวมาน เมอสนลงแลวจะตอสญญาอกกได แตตองอยาใหเกนสามสบปนบแตวน

ตอสญญา มาตรา 541 สญญาเชานนจะทากนเปนกาหนดวาตลอดอายของผใหเชาหรอของผเชากใหทาได มาตรา 542 บคคลหลายคนเรยกเอาสงหารมทรพยอนเดยวกนอาศยมลสญญาเชาตางราย ทานวาทรพยตก

ไปอยในครอบครองผเชาคนใดกอนดวยสญญาเชาทรพยนน คนนนมสทธยงกวาคนอน ๆ มาตรา 543 บคคลหลายคนเรยกรองเอาอสงหารมทรพยอนเดยวกน อาศยมลสญญาเชาตางราย ทานให

วนจฉยดงตอไปน (1) ถาการเชานนเปนประเภทซงมไดบงคบไวโดยกฎหมายวาตองจดทะเบยนทานใหถอวาผเชาซงได

ทรพยสนไปไวในครอบครองกอนดวยสญญาเชาของตนนนมสทธยงกวาคนอน ๆ (2) ถาการเชาทก ๆ รายเปนประเภทซงบงคบไวโดยกฎหมายวาตองจดทะเบยนทานใหถอวาผเชาซงไดจด

ทะเบยนการเชาของตนกอนนนมสทธยงกวาคนอน ๆ (3) ถาการเชามทงประเภทซงตองจดทะเบยนและประเภทซงไมตองจดทะเบยนตามกฎหมายยนกนอยไซร

ทานวาผเชาคนทไดจดทะเบยนการเชาของตนนนมสทธยงกวา เวนแตผเชาคนอนจะไดทรพยสนนนไปไวใน



- 97 -

ครอบครองดวยการเชาของตนเสยกอนวนจดทะเบยนนนแลว มาตรา 544 ทรพยสนซงเชานน ผเชาจะใหเชาชวงหรอโอนสทธของตนอนมในทรพยสนนนไมวาทงหมด

หรอแตบางสวนใหแกบคคลภายนอก ทานวาหาอาจทาไดไม เวนแตจะไดตกลงกนไวเปนอยางอนในสญญาเชา ถาผเชาประพฤตฝาฝนบทบญญตอนน ผใหเชาจะบอกเลกสญญาเสยกได มาตรา 545 ถาผเชาเอาทรพยสนซงตนเชาไปใหผอนเชาชวงอกทอดหนงโดยชอบทานวาผเชาชวงยอมตอง

รบผดตอผใหเชาเดมโดยตรง ในกรณเชนวานหากผเชาชวงจะไดใชคาเชาใหแกผเชาไปกอน ทานวาผเชาชวงหาอาจจะยกขนเปนขอตอสผใหเชาไดไม

อนง บทบญญตอนนไมหามการทผใหเชาจะใชสทธของตนตอผเชา

หมวด 2 หนาทและความรบผดของผใหเชา

มาตรา 546 ผใหเชาจาตองสงมอบทรพยสนซงใหเชานนในสภาพอนซอมแซมดแลว มาตรา 547 ผเชาตองเสยคาใชจายไปโดยความจาเปนและสมควรเพอรกษาทรพยสนซงเชานนเทาใด ผให

เชาจาตองชดใชใหแกผเชา เวนแตคาใชจายเพอบารงรกษาตามปกตและเพอซอมแซมเพยงเลกนอย มาตรา 548 ถาผใหเชาสงมอบทรพยสนซงเชานนโดยสภาพไมเหมาะแกการทจะใชเพอประโยชนทเชามา

ผเชาจะบอกเลกสญญาเสยกได มาตรา 549 การสงมอบทรพยสนซงเชากด ความรบผดของผใหเชาในกรณชารดบกพรองและรอนสทธกด

ผลแหงขอสญญาวาจะไมตองรบผดกด เหลาน ทานใหบงคบดวยบทบญญตทงหลายแหงประมวลกฎหมายนวาดวยการซอขายอนโลมความตามควร

มาตรา 550 ผใหเชายอมตองรบผดในความชารดบกพรองอนเกดขนในระหวางเวลาเชา และผใหเชาตองจดการซอมแซมทกอยางบรรดาซงเปนการจาเปนขน เวนแตการซอมแซมชนดซงมกฎหมายหรอจารตประเพณวาผเชาจะพงตองทาเอง

มาตรา 551 ถาความชารดบกพรองแหงทรพยสนทเชานนไมเปนเหตถงแกผเชาจะตองปราศจากการใชและประโยชน และผใหเชายงแกไขไดไซร ผเชาตองบอกกลาวแกผใหเชาใหจดการแกไขความชารดบกพรองนนกอน ถาและผใหเชาไมจดทาใหคนดภายในเวลาอนสมควรผเชาจะบอกเลกสญญาเสยกได หากวาความชารดบกพรองนนรายแรงถงสมควรจะทาเชนนน



- 98 -

หมวด 3 หนาทและความรบผดของผเชา

มาตรา 552 อนผเชาจะใชทรพยสนทเชาเพอการอยางอนนอกจากทใชกนตามประเพณนยมปกต หรอการดงกาหนดไวในสญญานน ทานวาหาอาจจะทาไดไม

มาตรา 553 ผเชาจาตองสงวนทรพยสนทเชานนเสมอกบทวญชนจะพงสงวนทรพยสนของตนเอง และตองบารงรกษาทงทาการซอมแซมเลกนอยดวย

มาตรา 554 ถาผเชากระทาการฝาฝนบทบญญตในมาตรา 552 มาตรา 553 หรอฝาฝนขอสญญา ผใหเชาจะบอกกลาวใหผเชาปฏบตใหถกตองตามบทกฎหมายหรอขอสญญานนๆ กได ถาและผเชาละเลยเสยไมปฏบตตาม ทานวาผใหเชาจะบอกเลกสญญาเสยกได

มาตรา 555 ผเชาจาตองยอมใหผใหเชาหรอตวแทนของผใหเชาเขาตรวจดทรพยสนทเชาเปนครงคราว ในเวลาและระยะอนสมควร

มาตรา 556 ถาในระหวางเวลาเชามเหตจะตองซอมแซมทรพยสนซงเชานนเปนการเรงรอน และผใหเชาประสงคจะทาการอนจาเปนเพอทจะซอมแซมเชนวานนไซร ทานวาผเชาจะไมยอมใหทานนไมได แมถงวาการนนจะเปนความไมสะดวกแกตน ถาการซอมแซมเปนสภาพซงตองกนเวลานานเกนสมควร จนเปนเหตใหทรพยสนนนไมเหมาะแกการทจะใชเพอประโยชนทเชามา ผเชาจะบอกเลกสญญาเสยกได

มาตรา 557 ในกรณอยางใด ๆ ดงจะกลาวตอไปน คอ (1) ถาทรพยสนทเชานนชารดควรทผใหเชาจะตองซอมแซมกด (2) ถาจะตองจดการอยางหนงอยางใดเพอปดปองภยนตรายแกทรพยสนนนกด (3) ถาบคคลภายนอกรกลาเขามาในทรพยสนทเชาหรอเรยกอางสทธอยางใดอยางหนงเหนอทรพยสนนนก

ด ในเหตดงกลาวนนใหผเชาแจงเหตแกผใหเชาโดยพลน เวนแตผใหเชาจะไดทราบเหตนนอยกอนแลว ถาผเชาละเลยเสยไมปฏบตตามบทบญญตนไซร ทานวาผเชาจะตองรบผดตอผใหเชาในเมอผใหเชาตอง

เสยหายอยางใด ๆ เพราะความละเลยชกชาของผเชานน มาตรา 558 อนทรพยสนทเชานน ถามไดรบอนญาตของผใหเชากอน ผเชาจะทาการดดแปลงหรอตอเตม

อยางหนงอยางใดหาไดไม ถาและผเชาทาไปโดยมไดรบอนญาตของผใหเชาเชนนนไซร เมอผใหเชาเรยกรองผเชาจะตองทาใหทรพยสนนนกลบคนคงสภาพเดมทงจะตองรบผดตอผใหเชาในความสญหายหรอบบสลายอยางใด ๆ อนเกดแตการดดแปลงตอเตมนนดวย

มาตรา 559 ถาไมมกาหนดโดยสญญาหรอโดยจารตประเพณวาจะพงชาระคาเชา ณ เวลาใด ทานใหชาระเมอสนระยะเวลาอนไดตกลงกาหนดกนไวทกคราวไป กลาวคอวาถาเชากนเปนรายปกพงชาระคาเชาเมอสนป ถา



- 99 -

เชากนเปนรายเดอนกพงชาระคาเชาเมอสนเดอน มาตรา 560 ถาผเชาไมชาระคาเชา ผใหเชาจะบอกเลกสญญาเสยกได แตถาคาเชานนจะพงสงเปนรายเดอน หรอสงเปนระยะเวลายาวกวารายเดอนขนไป ผใหเชาตองบอกกลาว

แกผเชากอนวาใหชาระคาเชาภายในเวลาใด ซงพงกาหนดอยาใหนอยกวาสบหาวน มาตรา 561 ถามไดทาหนงสอลงลายมอชอของคสญญาแสดงไวตอกนวาทรพยสนทใหเชามสภาพเปนอย

อยางไร ทานใหสนนษฐานไวกอนวาผเชาไดรบทรพยสนทเชานนไปโดยสภาพอนซอมแซมดแลว และเมอสญญาไดเลกหรอระงบลง ผเชากตองสงคนทรพยสนในสภาพเชนนน เวนแตจะพสจนไดวาทรพยสนนนมไดซอมแซมไวดในขณะทสงมอบ

มาตรา 562 ผเชาจะตองรบผดในความสญหายหรอบบสลายอยางใดๆ อนเกดขนแกทรพยสนทเชา เพราะความผดของผเชาเอง หรอของบคคลซงอยกบผเชา หรอของผเชาชวง

แตผเชาไมตองรบผดในความสญหายหรอบบสลายอนเกดแตการใชทรพยสนนนโดยชอบ มาตรา 563 คดอนผใหเชาจะฟองผเชาเกยวแกสญญาเชานนทานหามมใหฟองเมอพนกาหนดหกเดอนนบ

แตวนสงคนทรพยสนทเชา

หมวด 4 ความระงบแหงสญญาเชา

มาตรา 564 อนสญญาเชานน ทานวายอมระงบไปเมอสนกาหนดเวลาทไดตกลงกนไว มพกตองบอกกลาวกอน

มาตรา 565 การเชาถอสวนนน ทานใหสนนษฐานไวกอนวาเชากนปหนง การเชานากใหสนนษฐานไวกอนวาเชากนตลอดฤดทานาปหนง มาตรา 566 ถากาหนดเวลาเชาไมปรากฏในความทตกลงกนหรอไมพงสนนษฐานไดไซร ทานวาคสญญา

ฝายใดจะบอกเลกสญญาเชาในขณะเมอสดระยะเวลาอนเปนกาหนดชาระคาเชากไดทกระยะ แตตองบอกกลาวแกอกฝายหนงใหรตวกอนชวกาหนดเวลาชาระคาเชาระยะหนงเปนอยางนอยแตไมจาตองบอกกลาวลวงหนากวาสองเดอน

มาตรา 567 ถาทรพยสนซงใหเชาสญหายไปทงหมดไซร ทานวาสญญาเชากยอมระงบไปดวย มาตรา 568 ถาทรพยสนซงใหเชาสญหายไปแตเพยงบางสวนและมไดเปนเพราะความผดของผเชา ทานวา

ผเชาจะเรยกใหลดคาเชาลงตามสวนทสญหายกได ในกรณเชนน ถาผเชาไมสามารถใชสอยทรพยสนสวนทยงคงเหลออยนนสาเรจประโยชนไดดงทไดมง

หมายเขาทาสญญาเชาไซร ทานวาผเชาจะบอกเลกสญญาเสยกได



- 100 -

มาตรา 569 อนสญญาเชาอสงหารมทรพยนนยอมไมระงบไปเพราะเหตโอนกรรมสทธทรพยสนซงใหเชา ผรบโอนยอมรบไปทงสทธและหนาทของผโอนซงมตอผเชานนดวย มาตรา 570 ในเมอสนกาหนดเวลาเชาซงไดตกลงกนไวนนถาผเชายงคงครองทรพยสนอย และผใหเชาร

ความนนแลวไมทกทวงไซร ทานใหถอวาคสญญาเปนอนไดทาสญญาใหมตอไปไมมกาหนดเวลา มาตรา 571 ถาสญญาเชาทนาไดเลกหรอระงบลง เมอผเชาไดเพาะปลกขาวลงแลวไซร ทานวาผเชายอมม

สทธทจะครองนานนตอไปจนกวาจะเสรจการเกยวเกบ แตตองเสยคาเชา

ลกษณะ 5 เชาซอ

มาตรา 572 อนวาเชาซอนน คอสญญาซงเจาของเอาทรพยสนออกใหเชา และใหคามนวาจะขายทรพยสนนนหรอวาจะใหทรพยสนนนตกเปนสทธแกผเชา โดยเงอนไขทผเชาไดใชเงนเปนจานวนเทานนเทานคราว

สญญาเชาซอนนถาไมทาเปนหนงสอ ทานวาเปนโมฆะ มาตรา 573 ผเชาจะบอกเลกสญญาในเวลาใดเวลาหนงกไดดวยสงมอบทรพยสนกลบคนใหแกเจาของโดย

เสยคาใชจายของตนเอง มาตรา 574 ในกรณผดนดไมใชเงนสองคราวตด ๆ กน หรอกระทาผดสญญาในขอทเปนสวนสาคญ

เจาของทรพยสนจะบอกเลกสญญาเสยกได ถาเชนนนบรรดาเงนทไดใชมาแลวแตกอน ใหรบเปนของเจาของทรพยสนและเจาของทรพยสนชอบทจะกลบเขาครองทรพยสนนนไดดวย

อนง ในกรณกระทาผดสญญาเพราะผดนดไมใชเงนซงเปนคราวทสดนน ทานวาเจาของทรพยสนชอบทจะรบบรรดาเงนทไดใชมาแลวแตกอนและกลบเขาครองทรพยสนไดตอเมอระยะเวลาใชเงนไดพนกาหนดไปอกงวดหนง

ลกษณะ 6 จางแรงงาน

มาตรา 575 อนวาจางแรงงานนน คอสญญาซงบคคลคนหนงเรยกวาลกจางตกลงจะทางานใหแกบคคลอกคนหนง เรยกวานายจาง และนายจางตกลงจะใหสนจางตลอดเวลาททางานให

มาตรา 576 ถาตามพฤตการณไมอาจจะคาดหมายไดวางานนนจะพงทาใหเปลาไซร ทานยอมถอเอาโดยปรยายวามคามนจะใหสนจาง



- 101 -

มาตรา 577 นายจางจะโอนสทธของตนใหแกบคคลภายนอกกไดเมอลกจางยนยอมพรอมใจดวย ลกจางจะใหบคคลภายนอกทางานแทนตนกไดเมอนายจางยนยอมพรอมใจดวย ถาคสญญาฝายใดทาการฝาฝนบทบญญตน คสญญาอกฝายหนงจะบอกเลกสญญาเสยกได มาตรา 578 ถาลกจางรบรองโดยแสดงออกชดหรอโดยปรยายวาตนเปนผมฝมอพเศษ หากมาปรากฏวาไร

ฝมอเชนนนไซร ทานวานายจางชอบทจะบอกเลกสญญาเสยได มาตรา 579 การทลกจางขาดงานไปโดยเหตอนสมควรและชวระยะเวลานอยพอสมควรนน ทานวาไมทา

ใหนายจางมสทธบอกเลกสญญาได มาตรา 580 ถาไมมกาหนดโดยสญญาหรอจารตประเพณวาจะพงจายสนจางเมอไร ทานวาพงจายเมองาน

ไดทาแลวเสรจ ถาการจายสนจางนนไดกาหนดกนไวเปนระยะเวลากใหพงจายเมอสดระยะเวลาเชนนนทกคราวไป มาตรา 581 ถาระยะเวลาทไดตกลงวาจางกนนนสดสนลงแลวลกจางยงคงทางานอยตอไปอก และนายจาง

รดงนนกไมทกทวงไซร ทานใหสนนษฐานไวกอนวาคสญญาเปนอนไดทาสญญาจางกนใหมโดยความอยางเดยวกนกบสญญาเดม แตคสญญาฝายใดฝายหนงอาจจะเลกสญญาเสยไดดวยการบอกกลาวตามความในมาตราตอไปน

มาตรา 582 ถาคสญญาไมไดกาหนดลงไวในสญญาวาจะจางกนนานเทาไร ทานวาฝายใดฝายหนงจะเลกสญญาดวยการบอกกลาวลวงหนาในเมอถงหรอกอนจะถงกาหนดจายสนจางคราวใดคราวหนง เพอใหเปนผลเลกสญญากนเมอถงกาหนดจายสนจางคราวถดไปขางหนากอาจทาได แตไมจาตองบอกกลาวลวงหนากวาสามเดอน

อนง ในเมอบอกกลาวดงวาน นายจางจะจายสนจางแกลกจางเสยใหครบจานวนทจะตองจายจนถงเวลาเลกสญญาตามกาหนดทบอกกลาวนนทเดยว แลวปลอยลกจางจากงานเสยในทนทกอาจทาได

มาตรา 583 ถาลกจางจงใจขดคาสงของนายจางอนชอบดวยกฎหมายกด หรอละเลยไมนาพาตอคาสงเชนวานนเปนอาจณกด ละทงการงานไปเสยกด กระทาความผดอยางรายแรงกด หรอทาประการอนอนไมสมแกการปฏบตหนาทของตนใหลลวงไปโดยถกตองและสจรตกด ทานวานายจางจะไลออกโดยมพกตองบอกกลาวลวงหนาหรอใหสนไหมทดแทนกได

มาตรา 584 ถาจางแรงงานรายใดมสาระสาคญอยทตวบคคลผเปนนายจาง ทานวาสญญาจางเชนนนยอมระงบไปดวยมรณะแหงนายจาง

มาตรา 585 เมอการจางแรงงานสดสนลงแลว ลกจางชอบทจะไดรบใบสาคญแสดงวาลกจางนนไดทางานมานานเทาไรและงานททานนเปนงานอยางไร

มาตรา 586 ถาลกจางเปนผซงนายจางไดจางเอามาแตตางถนโดยนายจางออกเงนคาเดนทางใหไซร เมอการจางแรงงานสดสนลง และถามไดกาหนดกนไวเปนอยางอนในสญญาแลว ทานวานายจางจาตองใชเงนคาเดนทางขากลบให แตจะตองเปนดงตอไปน คอ

(1) สญญามไดเลกหรอระงบเพราะการกระทาหรอความผดของลกจาง และ (2) ลกจางกลบไปยงถนทไดจางเอามาภายในเวลาอนสมควร



- 102 -

ลกษณะ 7 จางทาของ

มาตรา 587 อนวาจางทาของนน คอสญญาซงบคคลคนหนงเรยกวาผรบจาง ตกลงจะทาการงานสงใดสงหนงจนสาเรจใหแกบคคลอกคนหนง เรยกวาผวาจาง และผวาจางตกลงจะใหสนจางเพอผลสาเรจแหงการททานน

มาตรา 588 เครองมอตาง ๆ สาหรบใชทาการงานใหสาเรจนนผรบจางเปนผจดหา มาตรา 589 ถาสมภาระสาหรบทาการงานทกลาวนนผรบจางเปนผจดหา ทานวาตองจดหาชนดทด มาตรา 590 ถาสมภาระนนผวาจางเปนผจดหามาสง ทานใหผรบจางใชสมภาระดวยความระมดระวงและ

ประหยดอยาใหเปลองเสยเปลา เมอทาการงานสาเรจแลว มสมภาระเหลออยกใหคนแกผวาจาง มาตรา 591 ถาความชารดบกพรองหรอความชกชาในการททานนเกดขนเพราะสภาพแหงสมภาระซงผ

วาจางสงใหกด เพราะคาสงของผวาจางกด ทานวาผรบจางไมตองรบผดเวนแตจะไดรอยแลววาสมภาระนนไมเหมาะหรอวาคาสงนนไมถกตองและมไดบอกกลาวตกเตอน

มาตรา 592 ผรบจางจาตองยอมใหผวาจางหรอตวแทนของผวาจางตรวจตราการงานไดตลอดเวลาททาอยนน

มาตรา 593 ถาผรบจางไมเรมทาการในเวลาอนควร หรอทาการชกชาฝาฝนขอกาหนดแหงสญญากด หรอทาการชกชาโดยปราศจากความผดของผวาจาง จนอาจคาดหมายลวงหนาไดวาการนนจะไมสาเรจภายในกาหนดเวลาทไดตกลงกนไวกด ผวาจางชอบทจะเลกสญญาเสยได มพกตองรอคอยใหถงเวลากาหนดสงมอบของนนเลย

มาตรา 594 ถาในระหวางเวลาททาการอยนนเปนวสยจะคาดหมายลวงหนาไดแนนอนวา การททานนจะสาเรจอยางบกพรองหรอจะเปนไปในทางอนฝาฝนขอสญญาเพราะความผดของผรบจางไซร ผวาจางจะบอกกลาวใหผรบจางแกไขสงทบกพรองใหคนด หรอทาการใหเปนไปตามสญญาภายในเวลาอนสมควรซงกาหนดใหในคาบอกกลาวนนกได ถาและคลาดกาหนดนนไป ทานวาผวาจางชอบทจะเอาการนนใหบคคลภายนอกซอมแซมหรอทาตอไปไดซงผรบจางจะตองเสยงความเสยหายและออกคาใชจายทงสน

มาตรา 595 ถาผรบจางเปนผจดหาสมภาระไซร ความรบผดของผรบจางในการบกพรองนน ทานใหบงคบดวยบทแหงประมวลกฎหมายน ลกษณะซอขาย

มาตรา 596 ถาผรบจางสงมอบการททาไมทนเวลาทไดกาหนดไวในสญญากดหรอถาไมไดกาหนดเวลาไวในสญญาเมอลวงพนเวลาอนควรแกเหตกด ผวาจางชอบทจะลดสนจางลง หรอถาสาระสาคญแหงสญญาอยทเวลา กชอบทจะเลกสญญาได

มาตรา 597 ถาผวาจางยอมรบมอบการททานนแลวโดยมไดอดเออน ผรบจางกไมตองรบผดเพอการทสงมอบเนนชา



- 103 -

มาตรา 598 ถาผวาจางยอมรบมอบการททานนแลวทงชารดบกพรองมไดอดเออนโดยแสดงออกชดหรอโดยปรยาย ผรบจางกไมตองรบผด เวนแตความชารดบกพรองนนเปนเชนจะไมพงพบไดในขณะเมอรบมอบหรอผรบจางไดปดบงความนนเสย

มาตรา 599 ในกรณทสงมอบเนนชาไปกด หรอสงมอบการททาชารดบกพรองกดทานวาผวาจางชอบทจะยดหนวงสนจางไวได เวนแตผรบจางจะใหประกนตามสมควร

มาตรา 600 ถามไดกาหนดไวเปนอยางอนในสญญาไซรทานวาผรบจางจะตองรบผดเพอการททาชารดบกพรอง เพยงแตทปรากฏขนภายในปหนงนบแตวนสงมอบ หรอทปรากฏขนภายในหาป ถาการททานนเปนสงปลกสรางกบพนดน นอกจากเรอนโรงทาดวยเครองไม

แตขอจากดนทานมใหใชบงคบเมอปรากฏวาผรบจางไดปดบงความชารดบกพรองนน มาตรา 601 ทานหามมใหฟองผรบจางเมอพนปหนง นบแตวนการชารดบกพรองไดปรากฏขน มาตรา 602 อนสนจางนนพงใชใหเมอรบมอบการททา ถาการททานนมกาหนดวาจะสงรบกนเปนสวน ๆ และไดระบจานวนสนจางไวเปนสวน ๆ ไซร ทานวาพง

ใชสนจางเพอการแตละสวนในเวลารบเอาสวนนน มาตรา 603 ถาผรบจางเปนผจดหาสมภาระ และการทจางทานนพงทลายหรอบบสลายลงกอนไดสงมอบ

กนถกตองไซร ทานวาความวนาศอนนนตกเปนพบแกผวาจาง หากความวนาศนนมไดเปนเพราะการกระทาของผรบจาง

ในกรณเชนวาน สนจางกเปนอนไมตองใช มาตรา 604 ถาผวาจางเปนผจดหาสมภาระ และการทจางทานนพงทลายหรอบบสลายลงกอนไดสงมอบ

กนถกตองไซร ทานวาความวนาศนนตกเปนพบแกผวาจาง หากความวนาศนนมไดเปนเพราะการกระทาของผรบจาง

ในกรณเชนวาน สนจางกเปนอนไมตองใช เวนแตความวนาศนนเปนเพราะการกระทาของผวาจาง มาตรา 605 ถาการทจางยงทาไมแลวเสรจอยตราบใด ผวาจางอาจบอกเลกสญญาได เมอเสยคาสนไหม

ทดแทนใหแกผรบจางเพอความเสยหายอยางใด ๆ อนเกดแตการเลกสญญานน มาตรา 606 ถาสาระสาคญแหงสญญาอยทความรความสามารถของตวผรบจางและผรบจางตายกด หรอตก

เปนผไมสามารถทาการทรบจางนนตอไปไดดวยมใชเพราะความผดของตนกด ทานวาสญญานนยอมเปนอนสนลง ถาและการสวนทไดทาขนแลวนนเปนประโยชนแกผวาจางไซรทานวาผวาจางจาตองรบเอาไวและใช

สนจางตามสมควรแกสวนนน ๆ มาตรา 607 ผรบจางจะเอาการทรบจางทงหมดหรอแบงการแตบางสวนไปใหผรบจางชวงทาอกทอดหนงก

ได เวนแตสาระสาคญแหงสญญานนจะอยทความรความสามารถของตวผรบจาง แตผรบจางคงตองรบผดเพอความประพฤตหรอความผดอยางใด ๆ ของผรบจางชวง



- 104 -

ลกษณะ 8 รบขน

มาตรา 608 อนวาผขนสงภายในความหมายแหงกฎหมายลกษณะนคอบคคลผรบขนสงของหรอคนโดยสารเพอบาเหนจเปนทางคาปกตของตน

มาตรา 609 การรบขนของหรอคนโดยสารในหนาทของกรมรถไฟหลวงแหงกรงสยาม และการขนไปรษณยภณฑในหนาทกรมไปรษณยโทรเลขนน ทานใหบงคบตามกฎหมายและกฎขอบงคบสาหรบทบวงการนนๆ

รบขนของทางทะเล ทานใหบงคบตามกฎหมายและกฎขอบงคบวาดวยการนน

หมวด 1 รบขนของ

มาตรา 610 อนบคคลผทาความตกลงกบผขนสงเพอใหขนของสงไปนน เรยกวาผสง หรอผตราสง บคคลผซงเขาสงของไปถงนน เรยกวาผรบตราสง บาเหนจอนจะตองจายใหเพอการขนสงของนน เรยกวาคาระวางพาหนะ มาตรา 611 อนวาอปกรณแหงคาระวางพาหนะนน ไดแกคาใชจายอยางใด ๆตามจารตประเพณอนผขนสง

ไดเสยไปโดยควรในระหวางขนสง มาตรา 612 ถาผขนสงเรยกเอาใบกากบของ ผสงตองทาให ใบกากบของนนตองแสดงรายการตอไปน คอ (1) สภาพและนาหนก หรอขนาดแหงของทสง กบสภาพ จานวน และเครองหมายแหงหบหอ (2) ตาบลทกาหนดใหสง (3) ชอหรอยหอ และสานกของผรบตราสง (4) ตาบลและวนทออกใบกากบของนน อนงใบกากบของนนตองลงลายมอชอผสงเปนสาคญ มาตรา 613 ถาผสงเรยกเอาใบตราสง ผขนสงกตองทาให ใบตราสงนนตองแสดงรายการตอไปน คอ (1) รายการดงกลาวไวในมาตรา 612 อนมาตรา 1,2 และ 3 (2) ชอหรอยหอของผสง



- 105 -

(3) จานวนคาระวางพาหนะ (4) ตาบลและวนทออกใบตราสง อนงใบตราสงนนตองลงลายมอชอผขนสงเปนสาคญ มาตรา 614 แมวาใบตราสงจะไดออกใหแกบคคลผใดโดยนามกตาม ทานวายอมสลกหลงโอนใหกนได

เวนแตจะมขอหามการสลกหลงไว มาตรา 615 ถาไดทาใบตราสงใหแกกน ทานวาของนนจะรบมอบเอาไปไดตอเมอเวนคนใบตราสง หรอ

เมอผรบตราสงใหประกนตามควร มาตรา 616 ผขนสงจะตองรบผดในการทของอนเขาไดมอบหมายแกตนนนสญหายหรอบบสลายหรอสง

มอบชกชา เวนแตจะพสจนไดวาการสญหายหรอบบสลายหรอชกชานนเกดแตเหตสดวสย หรอเกดแตสภาพแหงของนนเอง หรอเกดเพราะความผดของผสงหรอผรบตราสง

มาตรา 617 ผขนสงจะตองรบผดในการทของสญหายหรอบบสลายหรอสงชกชาอนเกดแตความผดของผขนสงคนอน หรอบคคลอนซงตนหากไดมอบหมายของนนไปอกทอดหนง

มาตรา 618 ถาของนนไดสงไปโดยมผขนสงหลายคนหลายทอดทานวาผขนสงทงนนจะตองรบผดรวมกนในการสญหาย บบสลาย หรอสงชกชา

มาตรา 619 ถาของเปนสภาพอนจะกอใหเกดอนตรายได หรอเปนสภาพเกลอกจะกอใหเกดเสยหายแกบคคลหรอทรพยสนไซร ผสงตองแสดงสภาพแหงของนนไวกอนทาสญญาถามไดทาเชนนนผสงจะตองรบผดในการเสยหายไมวาอยางใด ๆ อนเกดแตของนน

มาตรา 620 ผขนสงไมตองรบผดในเงนทองตรา ธนบตร ธนาคารบตร ตวเงนพนธบตร ใบหน ใบหนก ประทวนสนคา อญมณ และของมคาอยางอน ๆ หากมไดรบบอกราคาหรอสภาพแหงของไวในขณะทสงมอบแกตน

แตถาของนนไดบอกราคา ทานวาความรบผดของผขนสงกยอมจากดเพยงไมเกนราคาทบอก มาตรา 621 คาสนไหมทดแทนในการสงมอบของชกชานนทานหามมใหคดเกนกวาจานวนเชนจะพง

กาหนดใหในเหตของสญหายสนเชง มาตรา 622 ของถงเมอใด ผขนสงตองบอกกลาวแกผรบตราสง มาตรา 623 ความรบผดของผขนสงยอมสดสนลงในเมอผรบตราสงไดรบเอาของไวแลวโดยไมอดเออน

และไดใชคาระวางพาหนะกบทงอปกรณเสรจแลว แตความทกลาวนทานมใหใชบงคบในกรณทของสญหายหรอบบสลายเหนไมไดแตสภาพภายนอกแหง

ของนน หากวาไดบอกกลาวความสญหายหรอบบสลายแกผขนสงภายในแปดวนนบแตวนสงมอบ อนง บทบญญตทงหลายนทานมใหใชบงคบในกรณทมการทจรตหรอประมาทเลนเลออยางรายแรงอนจะ

ปรบเอาเปนความผดของผขนสงได มาตรา 624 ในขอความรบผดของผขนสงในการทของสญหายหรอบบสลายหรอสงชกชานน ทานหามม

ใหฟองเมอพนกาหนดปหนงนบแตสงมอบ หรอปหนงนบแตวนทควรจะไดสงมอบ เวนแตในกรณทมการทจรต



- 106 -

มาตรา 625 ใบรบ ใบตราสง หรอเอกสารอน ๆ ทานองนนกดซงผขนสงออกใหแกผสงนน ถามขอความยกเวนหรอจากดความรบผดของผขนสงประการใด ทานวาความนนเปนโมฆะ เวนแตผสงจะไดแสดงความตกลงดวยชดแจงในการยกเวนหรอจากดความรบผดเชนวานน

มาตรา 626 ตราบใดของยงอยในมอผขนสง ตราบนนผสง หรอถาไดทาใบตราสงผทรงใบตราสงนน อาจจะใหผขนสงงดการสงของนนไป หรอใหสงกลบคน หรอใหจดการแกของนนเปนอยางอนประการใดกได

ในเหตเชนน ผขนสงชอบทจะไดรบเงนคาระวางพาหนะตามสวนแหงระยะทางทไดจดการขนสงไปแลว กบทงคาใชจายอน ๆ ทตองเสยไปเพราะเหตทบอกงดหรอเพราะสงของกลบคน หรอเพราะจดการเปนประการอนนน

มาตรา 627 เมอของถงตาบลทกาหนดใหสงและผรบตราสงไดเรยกใหสงมอบแลว ทานวาแตนนไปสทธทงหลายของผสงอนเกดแตสญญารบขนนนยอมตกไปไดแกผรบตราสง

มาตรา 628 ถาวาของสญหายไปเพราะเหตสดวสย ทานวาผขนสงไมมสทธจะไดเงนคาระวางพาหนะ ถาและไดรบไปไวกอนแลวเทาใดตองสงคนจงสน

มาตรา 629 ถาผขนสงคนใดสงมอบของเสยแตกอนไดรบคาระวางพาหนะและอปกรณไซร ทานวาผขนสงคนนนยงคงตองรบผดตอผขนสงกอน ๆ ตนเพอคาระวางพาหนะและอปกรณซงยงคางชาระแกเขา

มาตรา 630 ผขนสงชอบทจะยดหนวงเอาของไวกอนไดตามทจาเปนเพอประกนการใชเงนคาระวางพาหนะและอปกรณ

มาตรา 631 ถาหาตวผรบตราสงไมพบกด หรอถาผรบตราสงบอกปดไมยอมรบมอบของกด ผขนสงตองบอกกลาวไปยงผสงทนท และถามเอาคาสงของผสง

ถาหากวาพฤตการณขดขวางไมสามารถจะทาไดดงนกด หรอถาผสงละเลยเสยไมสงคาสงมาในเวลาอนควรกด หรอสงมาเปนคาสงอนไมอาจปฏบตใหเปนไปไดกด ทานวาผขนสงมอานาจทจะเอาของไปฝากไว ณ สานกงานฝากทรพยได

ถาของนนเปนลหภณฑของสดเสยได และการหนวงชาไวยอมเปนการเสยงความเสยหายกด หรอถาราคาของนนดไมนาจะคมคาระวางพาหนะและอปกรณกด ผขนสงจะเอาของนนออกขายทอดตลาดเสยกได

อนง การเอาของไปฝากหรอเอาออกขายทอดตลาดเชนวานนผขนสงตองบอกกลาวแกผสงหรอผรบตราสงมใหชกชา เวนแตไมสามารถจะทาได ถาและผขนสงละเลยเสยไมบอกกลาวไซร ทานวาจะตองรบผดใชคาเสยหาย

มาตรา 632 เมอเอาของออกขายทอดตลาดแลวไดเงนจานวนสทธเทาใด ใหผขนสงหกเอาไวเปนเงนคาระวางพาหนะและคาอปกรณ ถาและยงมเงนเหลออยอกเทาใดตองสงมอบใหแกบคคลผควรทจะไดเงนนนโดยพลน

มาตรา 633 ถาของนนไดขนสงไปโดยมผขนสงหลายคนหลายทอดทานวาผขนสงทอดหลงทสดอาจใชสทธดงกลาวไวในมาตรา 630, 631, 632 นน ในการเรยกคาระวางพาหนะและอปกรณอนคางชาระแกผขนสงทวทกคนได



- 107 -

หมวด 2 รบขนคนโดยสาร

มาตรา 634 ผขนสงจะตองรบผดตอคนโดยสารในความเสยหายอนเกดแกตวเขาหรอในความเสอมเสย

อยางใด ๆ อนเปนผลโดยตรงแตการทตองชกชาในการขนสง เวนแตการเสยหายหรอชกชานนเกดแตเหตสดวสยหรอเกดแตความผดของคนโดยสารนนเอง

มาตรา 635 เครองเดนทางหากไดมอบหมายแกผขนสงทนเวลา ทานวาตองสงมอบในขณะคนโดยสารถง มาตรา 636 ถาคนโดยสารไมรบมอบเครองเดนทางของตนภายในเวลาเดอนหนงนบแตวนเครองเดนทาง

นนถงไซร ผขนสงอาจเอาออกขายทอดตลาดเสยได ถาเครองเดนทางนนมสภาพเปนของสดของเสยได ผขนสงอาจเอาออกขายทอดตลาดได เมอของนนถง

แลวรออยลวงเวลากวายสบสชวโมง บทบญญตในมาตรา 632 นน ทานใหใชบงคบแกคดดงวานดวยอนโลมตามควร มาตรา 637 สทธและความรบผดของผขนสงเพอเครองเดนทางอนไดมอบหมายแกผขนสงนน แมผขนสง

จะมไดคดเอาคาขนสงตางหากกตาม ทานใหบงคบตามความในหมวด 1 มาตรา 638 ผขนสงไมตองรบผดในเครองเดนทางซงตนมไดรบมอบหมาย เวนแตเมอเครองเดนทางนน

สญหายหรอบบสลายไปเพราะความผดของผขนสงหรอลกจางของผขนสง มาตรา 639 ตว ใบรบ หรอเอกสารอนทานองเชนวานอนผขนสงไดสงมอบแกคนโดยสารนน หากม

ขอความยกเวนหรอจากดความรบผดของผขนสงอยางใด ๆ ทานวาขอความนนเปนโมฆะ เวนแตคนโดยสารจะไดตกลงดวยชดแจงในการยกเวนหรอจากดความรบผดเชนนน

ลกษณะ 9

ยม

หมวด 1 ยมใชคงรป

มาตรา 640 อนวายมใชคงรปนน คอสญญาซงบคคลคนหนงเรยกวาผใหยมใหบคคลอกคนหนง เรยกวาผยม ใชสอยทรพยสนสงใดสงหนงไดเปลา และผยมตกลงวาจะคนทรพยสนนน เมอไดใชสอยเสรจแลว

มาตรา 641 การใหยมใชคงรปนน ทานวายอมบรบรณตอเมอสงมอบทรพยสนซงใหยม



- 108 -

มาตรา 642 คาฤชาธรรมเนยมในการทาสญญากด คาสงมอบและคาสงคนทรพยสนซงยมกด ยอมตกแกผยมเปนผเสย

มาตรา 643 ทรพยสนซงยมนน ถาผยมเอาไปใชการอยางอนนอกจากการอนเปนปกตแกทรพยสนนน หรอนอกจากการอนปรากฏในสญญากด เอาไปใหบคคลภายนอกใชสอยกด เอาไปไวนานกวาทควรจะเอาไวกด ทานวาผยมจะตองรบผดในเหตทรพยสนนนสญหายหรอบบสลายไปอยางหนงอยางใด แมถงจะเปนเพราะเหตสดวสย เวนแตจะพสจนไดวาถงอยางไร ๆ ทรพยสนนนกคงจะตองสญหายหรอบบสลายอยนนเอง

มาตรา 644 ผยมจาตองสงวนทรพยสนซงยมไปเหมอนเชนวญชนจะพงสงวนทรพยสนของตนเอง มาตรา 645 ในกรณทงหลายดงกลาวไวในมาตรา 643 นนกด หรอถาผยมประพฤตฝาฝนตอความในมาตรา

644 กด ผใหยมจะบอกเลกสญญาเสยกได มาตรา 646 ถามไดกาหนดเวลากนไว ทานใหคนทรพยสนทยม เมอผยมไดใชสอยทรพยสนนนเสรจแลว

ตามการอนปรากฏในสญญา แตผใหยมจะเรยกคนกอนนนกไดเมอเวลาไดลวงไปพอแกการทผยมจะไดใชสอยทรพยสนนนเสรจแลว

ถาเวลากมไดกาหนดกนไว ทงในสญญากไมปรากฏวายมไปใชเพอการใดไซร ทานวาผใหยมจะเรยกของคนเมอไรกได

มาตรา 647 คาใชจายอนเปนปกตแกการบารงรกษาทรพยสนซงยมนน ผยมตองเปนผเสย มาตรา 648 อนการยมใชคงรป ยอมระงบสนไปดวยมรณะแหงผยม มาตรา 649 ในขอความรบผดเพอเสยคาทดแทนอนเกยวกบการยมใชคงรปนนทานหามมใหฟองเมอพน

เวลาหกเดอนนบแตวนสนสญญา

หมวด 2 ยมใชสนเปลอง

มาตรา 650 อนวายมใชสนเปลองนน คอสญญาซงผใหยมโอนกรรมสทธในทรพยสนชนดใชไปสนไปนนเปนปรมาณมกาหนดใหไปแกผยม และผยมตกลงวาจะคนทรพยสนเปนประเภท ชนด และปรมาณเชนเดยวกนใหแทนทรพยสนซงใหยมนน

สญญานยอมบรบรณตอเมอสงมอบทรพยสนทยม มาตรา 651 คาฤชาธรรมเนยมในการทาสญญากด คาสงมอบและสงคนทรพยสนซงยมกด ยอมตกแกผยม

เปนผเสย มาตรา 652 ถาในสญญาไมมกาหนดเวลาใหคนทรพยสนซงยมไป ผใหยมจะบอกกลาวแกผยมใหคน

ทรพยสนภายในเวลาอนควร ซงกาหนดใหในคาบอกกลาวนนกได



- 109 -

มาตรา 65311 การกยมเงนกวาสองพนบาทขนไปนน ถามไดมหลกฐานแหงการกยมเปนหนงสออยางใดอยางหนงลงลายมอชอผยมเปนสาคญ จะฟองรองใหบงคบคดหาไดไม

ในการกยมเงนมหลกฐานเปนหนงสอนน ทานวาจะนาสบการใชเงนไดตอเมอมหลกฐานเปนหนงสออยางใดอยางหนงลงลายมอชอผใหยมมาแสดงหรอเอกสารอนเปนหลกฐานแหงการกยมนนไดเวนคนแลว หรอไดแทงเพกถอนลงในเอกสารนนแลว

มาตรา 654 ทานหามมใหคดดอกเบยเกนรอยละสบหาตอป ถาในสญญากาหนดดอกเบยเกนกวานน กใหลดลงมาเปนรอยละสบหาตอป

มาตรา 655 ทานหามมใหคดดอกเบยในดอกเบยทคางชาระ แตทวาเมอดอกเบยคางชาระไมนอยกวาปหนง คสญญากยมจะตกลงกนใหเอาดอกเบยนนทบเขากบตนเงนแลวใหคดดอกเบยในจานวนเงนททบเขากนนนกได แตการตกลงเชนนนตองทาเปนหนงสอ

สวนประเพณการคาขายทคานวณดอกทบตนในบญชเดนสะพดกด ในการคาขายอยางอนทานองเชนวานกด หาอยในบงคบแหงบทบญญตซงกลาวมาในวรรคกอนนนไม

มาตรา 656 ถาทาสญญากยมเงนกน และผกยมยอมรบเอาสงของหรอทรพยสนอยางอนแทนจานวนเงนนนไซร ทานใหคดเปนหนเงนคางชาระโดยจานวนเทากบราคาทองตลาดแหงสงของหรอทรพยสนนนในเวลาและ ณ สถานทสงมอบ

ถาทาสญญากยมเงนกน และผใหกยมยอมรบเอาสงของหรอทรพยสนอยางอนเปนการชาระหนแทนเงนทกยมไซร หนอนระงบไปเพราะการชาระเชนนน ทานใหคดเปนจานวนเทากบราคาทองตลาดแหงสงของหรอทรพยสนนนในเวลาและ ณ สถานทสงมอบ

ความตกลงกนอยางใด ๆ ขดกบขอความดงกลาวมาน ทานวาเปนโมฆะ

ลกษณะ 10 ฝากทรพย

หมวด 1


มาตรา 657 อนวาฝากทรพยนน คอสญญาซงบคคลคนหนง เรยกวาผฝาก สงมอบทรพยสนใหแกบคคลอก

11 มาตรา 653 วรรคหนง แกไขเพมเตมโดยพระราชบญญตแกไขเพมเตมประมวลกฎหมายแพงและพาณชย (ฉบบท 14)

พ.ศ. 2548



- 110 -

คนหนง เรยกวาผรบฝาก และผรบฝากตกลงวาจะเกบรกษาทรพยสนนนไวในอารกขาแหงตน แลวจะคนให มาตรา 658 ถาโดยพฤตการณพงคาดหมายไดวาเขารบฝากทรพยกเพอจะไดรบบาเหนจคาฝากทรพย

เทานนไซร ทานใหถอวาเปนอนไดตกลงกนแลวโดยปรยายวามบาเหนจเชนนน มาตรา 659 ถาการรบฝากทรพยเปนการทาใหเปลาไมมบาเหนจไซร ทานวาผรบฝากจาตองใชความ

ระมดระวงสงวนทรพยสนซงฝากนนเหมอนเชนเคยประพฤตในกจการของตนเอง ถาการรบฝากทรพยนนมบาเหนจคาฝาก ทานวาผรบฝากจาตองใชความระมดระวงและใชฝมอเพอสงวน

ทรพยสนนนเหมอนเชนวญชนจะพงประพฤตโดยพฤตการณดงนน ทงนยอมรวมทงการใชฝมออนพเศษเฉพาะการในทจะพงใชฝมอเชนนนดวย

ถาและผรบฝากเปนผมวชาชพเฉพาะกจการคาขายหรออาชวะอยางหนงอยางใดกจาตองใชความระมดระวงและใชฝมอเทาทเปนธรรมดาจะตองใชและสมควรจะตองใชในกจการคาขายหรออาชวะอยางนน

มาตรา 660 ถาผฝากมไดอนญาต และผรบฝากเอาทรพยสนซงฝากนนออกใชสอยเอง หรอเอาไปใหบคคลภายนอกใชสอย หรอใหบคคลภายนอกเกบรกษาไซร ทานวาผรบฝากจะตองรบผดเมอทรพยสนซงฝากนนสญหายหรอบบสลายอยางหนงอยางใด แมถงจะเปนเพราะเหตสดวสย เวนแตจะพสจนไดวาถงอยางไร ๆ ทรพยสนนนกคงจะตองสญหายหรอบบสลายอยนนเอง

มาตรา 661 ถาบคคลภายนอกอางวามสทธเหนอทรพยสนซงฝากและยนฟองผรบฝากกด หรอยดทรพยสนนนกด ผรบฝากตองรบบอกกลาวแกผฝากโดยพลน

มาตรา 662 ถาไดกาหนดเวลากนไววาจะพงคนทรพยสนซงฝากนนเมอไร ทานวาผรบฝากไมมสทธจะคนทรพยสนกอนถงเวลากาหนด เวนแตในเหตจาเปนอนมอาจจะกาวลวงเสยได

มาตรา 663 ถงแมวาคสญญาจะไดกาหนดเวลาไววาจะพงคนทรพยสนซงฝากนนเมอไรกตาม ถาวาผฝากจะเรยกคนในเวลาใด ๆ ผรบฝากกตองคนให

มาตรา 664 ถาคสญญาไมไดกาหนดเวลาไววาจะพงคนทรพยสนซงฝากนนเมอไรไซร ผรบฝากอาจคนทรพยสนนนไดทกเมอ

มาตรา 665 ผรบฝากจาตองคนทรพยสนซงรบฝากไวนนใหแกผฝาก หรอทรพยสนนนฝากในนามของผใด คนใหแกผนน หรอผรบฝากไดรบคาสงโดยชอบใหคนทรพยสนนนไปแกผใด คนใหแกผนน

แตหากผฝากทรพยตาย ทานใหคนทรพยสนนนใหแกทายาท มาตรา 666 เมอคนทรพย ถามดอกผลเกดแตทรพยสนซงฝากนนเทาใด ผรบฝากจาตองสงมอบพรอมไป

กบทรพยสนนนดวย มาตรา 667 คาคนทรพยสนซงฝากนน ยอมตกแกผฝากเปนผเสย มาตรา 668 คาใชจายใดอนควรแกการบารงรกษาทรพยสนซงฝากนน ผฝากจาตองชดใชใหแกผรบฝาก

เวนแตจะไดตกลงกนไวโดยสญญาฝากทรพยวาผรบฝากจะตองออกเงนคาใชจายนนเอง



- 111 -

มาตรา 669 ถาไมไดกาหนดเวลาไวในสญญา หรอไมมกาหนดโดยจารตประเพณวาบาเหนจคาฝากทรพยนนจะพงชาระเมอไรไซร ทานใหชาระเมอคนทรพยสนซงฝาก ถาไดกาหนดเวลากนไวเปนระยะอยางไร กพงชาระเมอสนระยะเวลานนทกคราวไป

มาตรา 670 ผรบฝากชอบทจะยดหนวงเอาทรพยสนซงฝากนนไวได จนกวาจะไดรบเงนบรรดาทคางชาระแกตนเกยวดวยการฝากทรพยนน

มาตรา 671 ในขอความรบผดเพอใชเงนบาเหนจคาฝากทรพยกด ชดใชเงนคาใชจายกด ใชคาสนไหมทดแทนเกยวแกการฝากทรพยกด ทานหามมใหฟองเมอพนเวลาหกเดอนนบแตวนสนสญญา

หมวด 2

วธเฉพาะการฝากเงน

มาตรา 672 ถาฝากเงน ทานใหสนนษฐานไวกอนวา ผรบฝากไมพงตองสงคนเปนเงนทองตราอนเดยวกน

กบทฝาก แตจะตองคนเงนใหครบจานวน อนง ผรบฝากจะเอาเงนซงฝากนนออกใชกได แตหากจาตองคนเงนใหครบ จานวนเทานน แมวาเงนซงฝากนนจะไดสญหายไปดวยเหตสดวสยกตาม ผรบฝากกจาตองคนเงนเปน

จานวนดงวานน มาตรา 673 เมอใดผรบฝากจาตองคนเงนแตเพยงเทาจานวนทฝาก ผฝากจะเรยกถอนเงนคนกอนถงเวลาท

ไดตกลงกนไวไมได หรอฝายผรบฝากจะสงคนเงนกอนถงเวลานนกไมไดดจกน

หมวด 3 วธเฉพาะสาหรบเจาสานกโรงแรม

มาตรา 674 เจาสานกโรงแรมหรอโฮเตล หรอสถานทอนทานองเชนวานน จะตองรบผดเพอความสญหายหรอบบสลายอยางใด ๆ อนเกดแกทรพยสนซงคนเดนทางหรอแขกอาศยหากไดพามา

มาตรา 675 เจาสานกตองรบผดในการททรพยสนของคนเดนทางหรอแขกอาศยสญหายหรอบบสลายไปอยางใด ๆ แมถงวาความสญหายหรอบบสลายนนจะเกดขนเพราะผคนไปมาเขาออก ณ โรงแรม โฮเตล หรอสถานทเชนนน กคงตองรบผด

ความรบผดน ถาเกยวดวยเงนทองตรา ธนบตร ตวเงน พนธบตร ใบหน ใบหนก ประทวนสนคาอญมณ หรอของมคาอนๆ ใหจากดไวเพยงหาพนบาท เวนแตจะไดฝากของมคาเชนนไวแกเจาสานกและไดบอกราคาแหง



- 112 -

ของนนชดแจง12 แตเจาสานกไมตองรบผดเพอความสญหายหรอบบสลายอนเกดแตเหตสดวสยหรอแตสภาพแหงทรพยสน

นน หรอแตความผดของคนเดนทางหรอแขกอาศยผนนเอง หรอบรวารของเขา หรอบคคลซงเขาไดตอนรบ มาตรา 676 ทรพยสนซงมไดนาฝากบอกราคาชดแจงนน เมอพบเหนวาสญหายหรอบบสลายขน คน

เดนทางหรอแขกอาศยตองแจงความนนตอเจาสานกโรงแรม โฮเตล หรอสถานทเชนนนทนท มฉะนนทานวาเจาสานกยอมพนจากความรบผดดงบญญตไวในมาตรา 674และ 675

มาตรา 677 ถามคาแจงความปดไวในโรงแรม โฮเตล หรอสถานทอนทานองเชนวาน เปนขอความยกเวนหรอจากดความรบผดของเจาสานกไซร ทานวาความนนเปนโมฆะ เวนแตคนเดนทางหรอแขกอาศยจะไดตกลงดวยชดแจงในการยกเวนหรอจากดความรบผดดงวานน

มาตรา 678 ในขอความรบผดใชคาสนไหมทดแทนเพอทรพยสนของคนเดนทางหรอของแขกอาศยสญหายหรอบบสลายนน ทานหามมใหฟองเมอพนเวลาหกเดอนนบแตวนทคนเดนทางหรอแขกอาศยออกไปจากสถานทนน

มาตรา 679 เจาสานกชอบทจะยดหนวงเครองเดนทางหรอทรพยสนอยางอนของคนเดนทางหรอแขกอาศยอนเอาไวในโรงแรม โฮเตล หรอสถานทเชนนนไดจนกวาจะไดรบใชเงนบรรดาทคางชาระแกตน เพอการพกอาศยและการอน ๆ อนไดทาใหแกคนเดนทางหรอแขกอาศยตามทเขาพงตองการนน รวมทงการชดใชเงนทงหลายทไดออกแทนไปดวย

เจาสานกจะเอาทรพยสนทไดยดหนวงไวเชนวานนออกขายทอดตลาดแลวหกเอาเงนใชจานวนทคางชาระแกตนรวมทงคาฤชาธรรมเนยมและคาใชจายในการขายทอดตลาดนนจากเงนทขายทรพยสนนนกได แตทานมใหเจาสานกใชสทธดงวาน จนเมอ

(1) ทรพยสนนนตกอยแกตนเปนเวลานานถงหกสปดาหยงมไดรบชาระหนสนและ (2) อยางนอยเดอนหนงกอนวนขายทอดตลาด ตนไดประกาศโฆษณาในหนงสอพมพประจาทองถนฉบบ

หนงแจงความจานงทจะขายทรพยสน บอกลกษณะแหงทรพยสนทจะขายโดยยอ กบถารชอเจาของ กบอกดวย เมอขายทอดตลาดหกใชหนดงกลาวแลว มเงนเหลออยอกเทาใดตองคนใหแกเจาของ หรอฝากไว ณ

สานกงานฝากทรพยตามบทบญญตในมาตรา 331 และ 333

12 มาตรา 675 วรรคสอง แกไขเพมเตมโดยพระราชบญญตแกไขเพมเตมประมวลกฎหมายแพงและพาณชย (ฉบบท 14)

พ.ศ. 2548



- 113 -

ลกษณะ 11 คาประกน

หมวด 1


มาตรา 680 อนวาคาประกนนน คอสญญาซงบคคลภายนอกคนหนง เรยกวา ผคาประกน ผกพนตนตอ

เจาหนคนหนง เพอชาระหนในเมอลกหนไมชาระหนนน อนง สญญาคาประกนนน ถามไดมหลกฐานเปนหนงสออยางใดอยางหนงลงลายมอชอผคาประกนเปน

สาคญ ทานวาจะฟองรองใหบงคบคดหาไดไม มาตรา 681 อนคาประกนนนจะมไดแตเฉพาะเพอหนอนสมบรณ หนในอนาคตหรอหนมเงอนไข จะประกนไวเพอเหตการณซงหนนนอาจเปนผลไดจรง กประกนได หนอนเกดแตสญญาซงไมผกพนลกหนเพราะทาดวยความสาคญผดหรอเพราะเปนผไรความสามารถนน ก

อาจจะมประกนอยางสมบรณได ถาหากวาผคาประกนรเหตสาคญผดหรอไรความสามารถนนในขณะทเขาทาสญญาผกพนตน

มาตรา 682 ทานวาบคคลจะยอมเขาเปนผรบเรอน คอเปนประกนของผคาประกนอกชนหนง กเปนได ถาบคคลหลายคนยอมตนเขาเปนผคาประกนในหนรายเดยวกนไซรทานวาผคาประกนเหลานนมความรบ

ผดอยางลกหนรวมกน แมถงวาจะมไดเขารบคาประกนรวมกน มาตรา 683 อนคาประกนอยางไมมจากดนนยอมคมถงดอกเบยและคาสนไหมทดแทนซงลกหนคางชาระ

ตลอดจนคาภาระตดพนอนเปนอปกรณแหงหนรายนนดวย มาตรา 684 ผคาประกนยอมรบผดเพอคาฤชาธรรมเนยมความซงลกหนจะตองใชใหแกเจาหน แตถาโจทก

ฟองคดโดยมไดเรยกใหผคาประกนชาระหนนนกอนไซร ทานวาผคาประกนหาตองรบผดเพอใชคาฤชาธรรมเนยมเชนนนไม

มาตรา 685 ถาเมอบงคบตามสญญาคาประกนนน ผคาประกนไมชาระหนทงหมดของลกหน รวมทงดอกเบย คาสนไหมทดแทน และอปกรณดวยไซร หนยงเหลออยเทาใด ทานวาลกหนยงคงรบผดตอเจาหนในสวนทเหลอนน



- 114 -

หมวด 2 ผลกอนชาระหน

มาตรา 686 ลกหนผดนดลงเมอใด ทานวาเจาหนชอบทจะเรยกใหผคาประกนชาระหนไดแตนน มาตรา 687 ผคาประกนไมจาตองชาระหนกอนถงเวลากาหนดทจะชาระ แมถงวาลกหนจะไมอาจถอเอาซง

ประโยชนแหงเงอนเวลาเรมตนหรอเวลาสดสนไดตอไปแลว มาตรา 688 เมอเจาหนทวงใหผคาประกนชาระหน ผคาประกนจะขอใหเรยกลกหนชาระกอนกได เวนแต

ลกหนจะถกศาลพพากษาใหเปนคนลมละลายเสยแลว หรอไมปรากฏวาลกหนไปอยแหงใดในพระราชอาณาเขต มาตรา 689 ถงแมจะไดเรยกใหลกหนชาระหนดงกลาวมาในมาตรากอนนนแลวกตาม ถาผคาประกน

พสจนไดวาลกหนนนมทางทจะชาระหนได และการทจะบงคบใหลกหนชาระหนนนจะไมเปนการยากไซร ทานวาเจาหนจะตองบงคบการชาระหนรายนนเอาจากทรพยสนของลกหนกอน

มาตรา 690 ถาเจาหนมทรพยของลกหนยดถอไวเปนประกนไซร เมอผคาประกนรองขอ ทานวาเจาหนจะตองใหชาระหนเอาจากทรพยซงเปนประกนนนกอน

มาตรา 691 ถาผคาประกนตองรบผดรวมกนกบลกหน ทานวาผคาประกนยอมไมมสทธดงกลาวไวในมาตรา 688,689 และ 690

มาตรา 692 อายความสะดดหยดลงเปนโทษแกลกหนนน ยอมเปนโทษแกผคาประกนดวย

หมวด 3 ผลภายหลงชาระหน

มาตรา 693 ผคาประกนซงไดชาระหนแลว ยอมมสทธทจะไลเบยเอาจากลกหนเพอตนเงนกบดอกเบยและเพอการทตองสญหายหรอเสยหายไปอยางใด ๆ เพราะการคาประกนนน

อนง ผคาประกนยอมเขารบชวงสทธของเจาหนบรรดามเหนอลกหนดวย มาตรา 694 นอกจากขอตอสซงผคาประกนมตอเจาหนนน ทานวาผคาประกนยงอาจยกขอตอสทงหลายซง

ลกหนมตอเจาหนขนตอสไดดวย มาตรา 695 ผคาประกนซงละเลยไมยกขอตอสของลกหนขนตอสเจาหนนนทานวายอมสนสทธทจะไล

เบยเอาแกลกหนเพยงเทาทไมยกขนเปนขอตอส เวนแตจะพสจนไดวาตนมไดรวามขอตอสเชนนน และทไมรนนมไดเปนเพราะความผดของตนดวย



- 115 -

มาตรา 696 ผคาประกนไมมสทธจะไลเบยเอาแกลกหนได ถาวาตนไดชาระหนแทนไปโดยมไดบอกลกหน และลกหนยงมรความมาชาระหนซาอก

ในกรณเชนวาน ผคาประกนกไดแตเพยงจะฟองเจาหนเพอคนลาภมควรไดเทานน มาตรา 697 ถาเพราะการกระทาอยางใดอยางหนงของเจาหนเอง เปนเหตใหผคาประกนไมอาจเขารบชวง

ไดทงหมดหรอแตบางสวนในสทธกด จานองกด จานากด และบรมสทธอนไดใหไวแกเจาหนแตกอนหรอในขณะทาสญญาคาประกนเพอชาระหนนน ทานวาผคาประกนยอมหลดพนจากความรบผดเพยงเทาทตนตองเสยหายเพราะการนน

หมวด 4

ความระงบสนไปแหงการคาประกน

มาตรา 698 อนผคาประกนยอมหลดพนจากความรบผดในขณะเมอหนของลกหนระงบสนไปไมวาเพราะ

เหตใด ๆ มาตรา 699 การคาประกนเพอกจการเนองกนไปหลายคราวไมมจากดเวลาเปนคณแกเจาหนนน ทานวาผ

คาประกนอาจเลกเสยเพอคราวอนเปนอนาคตได โดยบอกกลาวความประสงคนนแกเจาหน ในกรณเชนน ทานวาผคาประกนไมตองรบผดในกจการทลกหนกระทาลงภายหลงคาบอกกลาวนนไดไป

ถงเจาหน มาตรา 700 ถาคาประกนหนอนจะตองชาระ ณ เวลามกาหนดแนนอน และเจาหนยอมผอนเวลาใหแก

ลกหนไซร ทานวาผคาประกนยอมหลดพนจากความรบผด แตถาผคาประกนไดตกลงดวยในการผอนเวลา ทานวาผคาประกนหาหลดพนจากความรบผดไม มาตรา 701 ผคาประกนจะขอชาระหนแกเจาหนตงแตเมอถงกาหนดชาระกได ถาเจาหนไมยอมรบชาระหน ผคาประกนกเปนอนหลดพนจากความรบผด



- 116 -

ลกษณะ 12 จานอง

หมวด 1


มาตรา 702 อนวาจานองนน คอสญญาซงบคคลคนหนง เรยกวาผจานองเอาทรพยสนตราไวแกบคคลอก

คนหนง เรยกวาผรบจานอง เปนประกนการชาระหน โดยไมสงมอบทรพยสนนนใหแกผรบจานอง ผรบจานองชอบทจะไดรบชาระหนจากทรพยสนทจานองกอนเจาหนสามญมพกตองพเคราะหวา

กรรมสทธในทรพยสนจะไดโอนไปยงบคคลภายนอกแลวหรอหาไม มาตรา 703 อนอสงหารมทรพยนนอาจจานองไดไมวาประเภทใด ๆ สงหารมทรพยอนจะกลาวตอไปนกอาจจานองไดดจกน หากวาไดจดทะเบยนไวแลวตามกฎหมาย คอ (1)13 เรอมระวางตงแตหาตนขนไป (2) แพ (3) สตวพาหนะ (4) สงหารมทรพยอน ๆ ซงกฎหมายหากบญญตไวใหจดทะเบยนเฉพาะการ มาตรา 704 สญญาจานองตองระบทรพยสนซงจานอง มาตรา 705 การจานองทรพยสนนน นอกจากผเปนเจาของในขณะนนแลว ทานวาใครอนจะจานองหาได

ไม มาตรา 706 บคคลมกรรมสทธในทรพยสนแตภายในบงคบเงอนไขเชนใดจะจานองทรพยสนนนไดแต

ภายในบงคบเงอนไขเชนนน มาตรา 707 บทบญญตมาตรา 681 วาดวยคาประกนนน ทานใหใชไดในการจานอง อนโลมตามควร มาตรา 708 สญญาจานองนนตองมจานวนเงนระบไวเปนเรอนเงนไทยเปนจานวนแนตรงตว หรอจานวน

ขนสงสดทไดเอาทรพยสนจานองนนตราไวเปนประกน มาตรา 709 บคคลคนหนงจะจานองทรพยสนของตนไวเพอประกนหนอนบคคลอนจะตองชาระ กใหทา

ได มาตรา 710 ทรพยสนหลายสงมเจาของคนเดยวหรอหลายคนจะจานองเพอประกนการชาระหนแตราย

หนงรายเดยว ทานกใหทาได

13 มาตรา 703 (1) แกไขเพมเตมโดยพระราชบญญตแกไขเพมเตมประมวลกฎหมายแพงและพาณชย (ฉบบท 14) พ.ศ. 2548



- 117 -

และในการนคสญญาจะตกลงกนดงตอไปนกได คอวา (1) ใหผรบจานองใชสทธบงคบเอาแกทรพยสนซงจานองตามลาดบอนระบไว (2) ใหถอเอาทรพยสนแตละสงเปนประกนหนเฉพาะแตสวนหนงสวนใดทระบไว มาตรา 711 การทจะตกลงกนไวเสยแตกอนเวลาหนถงกาหนดชาระเปนขอความอยางใดอยางหนงวา ถา

ไมชาระหน ใหผรบจานองเขาเปนเจาของทรพยสนซงจานอง หรอวาใหจดการแกทรพยสนนนเปนประการอนอยางใดนอกจากตามบทบญญตทงหลายวาดวยการบงคบจานองนนไซร ขอตกลงเชนนนทานวาไมสมบรณ

มาตรา 712 แมถงวามขอสญญาเปนอยางอนกตาม ทรพยสนซงจานองไวแกบคคลคนหนงนน ทานวาจะเอาไปจานองแกบคคลอกคนหนงในระหวางเวลาทสญญากอนยงมอายอยกได

มาตรา 713 ถามไดตกลงกนไวเปนอยางอนในสญญาจานอง ทานวาผจานองจะชาระหนลางจานองเปนงวด ๆ กได

มาตรา 714 อนสญญาจานองนน ทานวาตองทาเปนหนงสอและจดทะเบยนตอพนกงานเจาหนาท

หมวด 2 สทธจานองครอบเพยงใด

มาตรา 715 ทรพยสนซงจานองยอมเปนประกนเพอการชาระหนกบทงคาอปกรณตอไปนดวย คอ (1) ดอกเบย (2) คาสนไหมทดแทนในการไมชาระหน (3) คาฤชาธรรมเนยมในการบงคบจานอง มาตรา 716 จานองยอมครอบไปถงบรรดาทรพยสนซงจานองหมดทกสง แมจะไดชาระหนแลวบางสวน มาตรา 717 แมวาทรพยสนซงจานองจะแบงออกเปนหลายสวนกตาม ทานวาจานองกยงคงครอบไปถง

สวนเหลานนหมดทกสวนดวยกนอยนนเอง ถงกระนนกด ถาผรบจานองยนยอมดวย ทานวาจะโอนทรพยสนสวนหนงสวนใดไปปลอดจากจานองกให

ทาได แตความยนยอมดงวานหากมไดจดทะเบยน ทานวาจะยกเอาขนเปนขอตอสแกบคคลภายนอกหาไดไม มาตรา 718 จานองยอมครอบไปถงทรพยทงปวงอนตดพนอยกบทรพยสนซงจานอง แตตองอยภายใน

บงคบซงทานจากดไวในสามมาตราตอไปน มาตรา 719 จานองทดนไมครอบไปถงเรอนโรงอนผจานองปลกสรางลงในทดนภายหลงวนจานอง เวนแต

จะมขอความกลาวไวโดยเฉพาะในสญญาวาใหครอบไปถง แตกระนนกด ผรบจานองจะใหขายเรอนโรงนนรวมไปกบทดนดวยกได แตผรบจานองอาจใชบรมสทธ

ของตนไดเพยงแกราคาทดนเทานน



- 118 -

มาตรา 720 จานองเรอนโรงหรอสงปลกสรางอยางอนซงไดทาขนไวบนดนหรอใตดน ในทดนอนเปนของคนอนเขานนยอมไมครอบไปถงทดนนนดวย ฉนใดกลบกนกฉนนน

มาตรา 721 จานองไมครอบไปถงดอกผลแหงทรพยสนซงจานอง เวนแตในเมอผรบจานองไดบอกกลาวแกผจานองหรอผรบโอนแลววาตนจานงจะบงคบจานอง

หมวด 3

สทธและหนาทของผรบจานองและผจานอง

มาตรา 722 ถาทรพยสนไดจานองแลว และภายหลงทจดทะเบยนจานองมจดทะเบยนภาระจายอมหรอ

ทรพยสทธอยางอน โดยผรบจานองมไดยนยอมดวยไซร ทานวาสทธจานองยอมเปนใหญกวาภาระจายอมหรอทรพยสทธอยางอนนน หากวาเปนทเสอมเสยแกสทธของผรบจานองในเวลาบงคบจานองกใหลบสทธทกลาวหลงนนเสยจากทะเบยน

มาตรา 723 ถาทรพยสนซงจานองบบสลาย หรอถาทรพยสนซงจานองแตสงใดสงหนงสญหายหรอบบสลาย เปนเหตใหไมเพยงพอแกการประกนไซร ทานวาผรบจานองจะบงคบจานองเสยในทนทกได เวนแตเมอเหตนนมไดเปนเพราะความผดของผจานอง และผจานองกเสนอจะจานองทรพยสนอนแทนใหมราคาเพยงพอหรอเสนอจะรบซอมแซมแกไขความบบสลายนนภายในเวลาอนสมควรแกเหต

มาตรา 724 ผจานองใดไดจานองทรพยสนของตนไวเพอประกนหนอนบคคลอนจะตองชาระแลวและเขาชาระหนเสยเองแทนลกหนเพอจะปดปองมใหตองบงคบจานอง ทานวาผจานองนนชอบทจะไดรบเงนใชคนจากลกหนตามจานวนทตนไดชาระไป

ถาวาตองบงคบจานอง ทานวาผจานองชอบทจะไดรบเงนใชคนจากลกหนตามจานวนซงผรบจานองจะไดรบใชหนจากการบงคบจานองนน

มาตรา 725 เมอบคคลสองคนหรอกวานนตางไดจานองทรพยสนแหงตนเพอประกนหนแตรายหนงรายเดยวอนบคคลอนจะตองชาระและมไดระบลาดบไวไซร ทานวาผจานองซงไดเปนผชาระหน หรอเปนเจาของทรพยสนซงตองบงคบจานองนนหามสทธจะไลเบยเอาแกผจานองอน ๆ ตอไปไดไม

มาตรา 726 เมอบคคลหลายคนตางไดจานองทรพยสนแหงตนเพอประกนหนแตรายหนงรายเดยวอนบคคลอนจะตองชาระและไดระบลาดบไวดวยไซร ทานวาการทผรบจานองยอมปลดหนใหแกผจานองคนหนงนน ยอมทาใหผจานองคนหลง ๆ ไดหลดพนดวยเพยงขนาดทเขาตองรบความเสยหายแตการนน

มาตรา 727 ถาบคคลคนเดยวจานองทรพยสนแหงตนเพอประกนหนอนบคคลอนจะตองชาระ ทานใหใชบทบญญตมาตรา 697, 700 และ 701 วาดวยคาประกนนนบงคบอนโลมตามควร



- 119 -

หมวด 4 การบงคบจานอง

มาตรา 728 เมอจะบงคบจานองนน ผรบจานองตองมจดหมายบอกกลาวไปยงลกหนกอนวาใหชาระหน

ภายในเวลาอนสมควรซงกาหนดใหในคาบอกกลาวนน ถาและลกหนละเลยเสยไมปฏบตตามคาบอกกลาว ผรบจานองจะฟองคดตอศาลเพอใหพพากษาสงใหยดทรพยสนซงจานองและใหขายทอดตลาดกได

มาตรา 729 นอกจากทางแกดงบญญตไวในมาตรากอนนน ผรบจานองยงชอบทจะเรยกเอาทรพยจานองหลดไดภายในบงคบแหงเงอนไขดงจะกลาวตอไปน

(1) ลกหนไดขาดสงดอกเบยมาแลวเปนเวลาถงหาป (2) ผจานองมไดแสดงใหเปนทพอใจแกศาลวาราคาทรพยสนนนทวมจานวนเงนอนคางชาระ และ (3) ไมมการจานองรายอน หรอบรมสทธอนไดจดทะเบยนไวเหนอทรพยสนอนเดยวกนนเอง มาตรา 730 เมอทรพยสนอนหนงอนเดยวไดจานองแกผรบจานองหลายคนดวยกน ทานใหถอลาดบผรบ

จานองเรยงตามวนและเวลาจดทะเบยน และผรบจานองคนกอนจกไดรบใชหนกอนผรบจานองคนหลง มาตรา 731 อนผรบจานองคนหลงจะบงคบตามสทธของตนใหเสยหายแกผรบจานองคนกอนนน ทานวา

หาอาจทาไดไม มาตรา 732 ทรพยสนซงจานองขายทอดตลาดไดเงนเปนจานวนสทธเทาใดทานใหจดใชแกผรบจานอง

เรยงตามลาดบ และถายงมเงนเหลออยอก กใหสงมอบแกผจานอง มาตรา 73314 ถาเอาทรพยจานองหลดและราคาทรพยสนนนมประมาณตากวาจานวนเงนทคางชาระกนอย

กด หรอถาเอาทรพยสนซงจานองออกขายทอดตลาดใชหน ไดเงนจานวนสทธนอยกวาจานวนเงนทคางชาระกนอยนนกด เงนยงขาดจานวนอยเทาใดลกหนไมตองรบผดในเงนนน

มาตรา 734 ถาจานองทรพยสนหลายสงเพอประกนหนแตรายหนงรายเดยวและมไดระบลาดบไวไซร ทานวาผรบจานองจะใชสทธของตนบงคบแกทรพยสนนน ๆ ทงหมด หรอแตเพยงบางสงกได แตทานหามมใหทาเชนนนแกทรพยสนมากสงกวาทจาเปนเพอใชหนตามสทธแหงตน

ถาผรบจานองใชสทธของตนบงคบแกทรพยสนทงหมดพรอมกน ทานใหแบงภาระแหงหนนนกระจายไปตามสวนราคาแหงทรพยสนนน ๆ เวนแตในกรณทไดระบจานวนเงนจานองไวเฉพาะทรพยสนแตละสง ๆ เปนจานวนเทาใด ทานใหแบงกระจายไปตามจานวนเงนจานองทระบไวเฉพาะทรพยสงนน ๆ

แตถาผรบจานองใชสทธของตนบงคบแกทรพยสนอนใดอนหนงแตเพยงสงเดยวไซร ผรบจานองจะใหชาระหนอนเปนสวนของตนทงหมดจากทรพยสนอนนนกได ในกรณเชนนนทานใหถอวาผรบจานองคนถดไปโดย

14 มาตรา 733 แกไขเพมเตมโดย พระราชบญญตแกไขเพมเตมประมวลกฎหมายแพงและพาณชย พทธศกราช 2478



- 120 -

ลาดบยอมเขารบชวงสทธของผรบจานองคนกอนและจะเขาบงคบจานองแทนทคนกอนกไดแตเพยงเทาจานวนซงผรบจานองคนกอนจะพงไดรบจากทรพยสนอน ๆ ตามบทบญญตดงกลาวมาในวรรคกอนนน

มาตรา 735 เมอผรบจานองคนใดจานงจะบงคบจานองเอาแกผรบโอนทรพยสนซงจานอง ทานวาตองมจดหมายบอกกลาวแกผรบโอนลวงหนาเดอนหนงกอนแลวจงจะบงคบจานองได

หมวด 5

สทธและหนาทของผรบโอนทรพยสนซงจานอง

มาตรา 736 ผรบโอนทรพยสนซงจานองจะไถถอนจานองกได ถาหากมไดเปนตวลกหนหรอผคาประกน

หรอเปนทายาทของลกหนหรอผคาประกน มาตรา 737 ผรบโอนจะไถถอนจานองเมอใดกได แตถาผรบจานองไดบอกกลาววามจานงจะบงคบจานอง

ไซร ผรบโอนตองไถถอนจานองภายในเดอนหนงนบแตวนรบคาบอกกลาว มาตรา 738 ผรบโอนซงประสงคจะไถถอนจานองตองบอกกลาวความประสงคนนแกผเปนลกหนชนตน

และตองสงคาเสนอไปยงบรรดาเจาหนทไดจดทะเบยน ไมวาในทางจานองหรอประการอน วาจะรบใชเงนใหเปนจานวนอนสมควรกบราคาทรพยสนนน

คาเสนอนนใหแจงขอความทงหลายตอไปน คอ (1) ตาแหนงแหลงทและลกษณะแหงทรพยสนซงจานอง (2) วนซงโอนกรรมสทธ (3) ชอเจาของเดม (4) ชอและภมลาเนาของผรบโอน (5) จานวนเงนทเสนอวาจะใช (6) คานวณยอดจานวนเงนทคางชาระแกเจาหนคนหนง ๆ รวมทงอปกรณและจานวนเงนทจะจดเปนสวน

ใชแกบรรดาเจาหนตามลาดบกน อนงใหคดสาเนารายงานจดทะเบยนของเจาพนกงานในเรองทรพยสนซงจานองนน อนเจาพนกงานรบรอง

วาเปนสาเนาถกถวนสอดสงไปดวย มาตรา 739 ถาเจาหนคนหนงคนใดไมยอมรบคาเสนอ เจาหนคนนนตองฟองคดตอศาลภายในเดอนหนง

นบแตวนมคาเสนอเพอใหศาลพพากษาสงขายทอดตลาดทรพยสนซงจานองนน แตวาเจาหนนนจะตองปฏบตการดงจะกลาวตอไปนดวย คอ

(1) ออกเงนทดรองคาฤชาธรรมเนยมการขายทอดตลาด (2) ตองเขาสราคาเอง หรอแตงคนเขาสราคาเปนจานวนเงนสงกวาทผรบโอนเสนอจะใช



- 121 -

(3) บอกกลาวการทตนไมยอมนนใหผรบโอนและเจาหนคนอน ๆ บรรดาไดจดทะเบยน กบทงเจาของทรพยคนกอนและลกหนชนตนทราบดวย

มาตรา 740 ถาขายทอดตลาดไดเงนจานวนสทธลาจานวนเงนทผรบโอนเสนอวาจะใช ทานใหผรบโอนเปนผออกใชคาฤชาธรรมเนยมในการขายทอดตลาด ถาไดไมถงลาจานวนทานใหเจาหนผรองขอใหขายทอดตลาดเปนผออก

มาตรา 741 เมอเจาหนทงหลายไดสนองรบคาเสนอทวทกคนแลวโดยแสดงออกชดหรอโดยปรยายกด ทานวาจานองหรอบรมสทธกเปนอนไถถอนไดดวยผรบโอนใชเงน หรอวางเงนตามจานวนทเสนอจะใชแทนการชาระหน

มาตรา 742 ถาการบงคบจานองกด ถอนจานองกด เปนเหตใหทรพยสนซงจานองหลดมอไปจากบคคลผไดทรพยสนนนไวแตกอนไซร ทานวาการททรพยสนหลดมอไปเชนนนหามผลยอนหลงไม และบรมสทธทงหลายของเจาหนแหงผททรพยหลดมอไปอนมอยเหนอทรพยสนและไดจดทะเบยนไวนน กยอมเขาอยในลาดบหลงบรมสทธอนเจาหนของผจานอง หรอเจาของคนกอนไดจดทะเบยนไว

ในกรณเชนน ถาสทธใด ๆ อนมอยเหนอทรพยสนซงจานองเปนคณหรอเปนโทษแกบคคลผไดทรพยสนซงจานองไวแตกอนไดระงบไปแลวดวยเกลอนกลนกนในขณะทไดทรพยสนนนมาไซร สทธนนทานใหกลบคนมาเปนคณหรอเปนโทษแกบคคลผนนไดอก ในเมอทรพยสนซงจานองกลบหลดมอไป

มาตรา 743 ถาผรบโอนไดทาใหทรพยสนซงจานองเสอมราคาลงเพราะการกระทาหรอความประมาทเลนเลอแหงตน เปนเหตใหเจาหนทงหลายผมสทธจานองหรอบรมสทธเหนอทรพยสนนนตองเสยหายไซร ทานวาผรบโอนจะตองรบผดเพอความเสยหายนน อยางไรกดอนผรบโอนจะเรยกเอาเงนจานวนใด ๆ ซงตนไดออกไป หรอเรยกใหชดใชคาใชจายทตนไดทาใหทรพยสนดขนนน ทานวาหาอาจจะเรยกไดไม เวนแตทเปนการทาใหทรพยสนนนงอกราคาขน และจะเรยกไดเพยงเทาจานวนราคาทงอกขนเมอขายทอดตลาดเทานน

หมวด 6

ความระงบสนไปแหงสญญาจานอง

มาตรา 744 อนจานองยอมระงบสนไป (1) เมอหนทประกนระงบสนไปดวยเหตประการอนใดมใชเหตอายความ (2) เมอปลดจานองใหแกผจานองดวยหนงสอเปนสาคญ (3) เมอผจานองหลดพน (4) เมอถอนจานอง (5) เมอขายทอดตลาดทรพยสนซงจานองตามคาสงศาลอนเนองมาแตการบงคบจานองหรอถอนจานอง



- 122 -

(6) เมอเอาทรพยสนซงจานองนนหลด มาตรา 745 ผรบจานองจะบงคบจานองแมเมอหนทประกนนนขาดอายความแลวกได แตจะบงคบเอา

ดอกเบยทคางชาระในการจานองเกนกวาหาปไมได มาตรา 746 การชาระหนไมวาครงใด ๆ สนเชงหรอแตบางสวนกด การระงบหนอยางใด ๆ กด การตกลง

กนแกไขเปลยนแปลงจานองหรอหนอนจานองเปนประกนนนเปนประการใดกด ทานวาตองนาความไปจดทะเบยนตอพนกงานเจาหนาทในเมอมคาขอรองของผมสวนไดเสย มฉะนนทานหามมใหยกขนเปนขอตอสบคคลภายนอก

ลกษณะ 13

จานา

หมวด 1 บทเบดเสรจทวไป

มาตรา 747 อนวาจานานน คอสญญาซงบคคลคนหนง เรยกวาผจานาสงมอบสงหารมทรพยสงหนงใหแก

บคคลอกคนหนง เรยกวาผรบจานา เพอเปนประกนการชาระหน มาตรา 748 การจานานนยอมเปนประกนเพอการชาระหนกบทงคาอปกรณตอไปนดวย คอ (1) ดอกเบย (2) คาสนไหมทดแทนในการไมชาระหน (3) คาฤชาธรรมเนยมในการบงคบจานา (4) คาใชจายเพอรกษาทรพยสนซงจานา (5) คาสนไหมทดแทนเพอความเสยหายอนเกดแตความชารดบกพรองแหงทรพยสนจานาซงไมเหน

ประจกษ มาตรา 749 คสญญาจานาจะตกลงกนใหบคคลภายนอกเปนผเกบรกษาทรพยสนจานาไวกได มาตรา 750 ถาทรพยสนทจานาเปนสทธซงมตราสาร และมไดสงมอบตราสารนนใหแกผรบจานา ทงมได

บอกกลาวเปนหนงสอแจงการจานาแกลกหนแหงสทธนนดวยไซร ทานวาการจานายอมเปนโมฆะ มาตรา 751 ถาจานาตราสารชนดออกใหแกบคคลเพอเขาสง ทานหามมใหยกขนเปนขอตอส

บคคลภายนอก เวนแตจะไดสลกหลงไวทตราสารใหปรากฏการจานาเชนนน อนง ในการนไมจาเปนตองบอกกลาวแกลกหนแหงตราสาร มาตรา 752 ถาจานาตราสารชนดออกใหแกบคคลโดยนามและจะโอนกนดวยสลกหลงไมได ทานวาตอง



- 123 -

จดขอความแสดงการจานาไวใหปรากฏในตราสารนนเอง และทานหามมใหยกขนเปนขอตอสลกหนแหงตราสารหรอบคคลภายนอก เวนแตจะไดบอกกลาวการจานานนใหทราบถงลกหนแหงตราสาร

มาตรา 753 ถาจานาใบหน หรอใบหนกชนดระบชอ ทานหามมใหยกขนเปนขอตอสบรษทหรอบคคลภายนอก เวนแตจะไดจดลงทะเบยนการจานานนไวในสมดของบรษทตามบทบญญตทงหลายในลกษณะ 22 วาดวยการโอนหนหรอหนก

มาตรา 754 ถาสทธซงจานานนถงกาหนดชาระกอนหนซงประกนไวนนไซรทานวาลกหนแหงสทธตองสงมอบทรพยสนอนเปนวตถแหงสทธใหแกผรบจานา และทรพยสนนนกกลายเปนของจานาแทนสทธซงจานา

ถาสทธซงจานานนเปนมลหนซงตองชาระเปนเงน และถงกาหนดชาระกอนหนซงประกนไวนนไซร ทานวาตองใชเงนใหแกผรบจานาและผจานารวมกน ถาและเขาทงสองนนไมปรองดองตกลงกนได ทานวาแตละคนชอบทจะเรยกใหวางเงนจานวนนนไว ณ สานกงานฝากทรพยไดเพอประโยชนอนรวมกน

มาตรา 755 ถาจานาสทธ ทานหามมใหทาสทธนนใหสนไปหรอแกไขสทธนนใหเสยหายแกผรบจานาโดยผรบจานามไดยนยอมดวย

มาตรา 756 การทจะตกลงกนไวเสยแตกอนเวลาหนถงกาหนดชาระเปนขอความอยางใดอยางหนงวา ถาไมชาระหน ใหผรบจานาเขาเปนเจาของทรพยสนจานา หรอใหจดการแกทรพยสนนนเปนประการอนนอกจากตามบทบญญตทงหลายวาดวยการบงคบจานานนไซร ขอตกลงเชนนนทานวาไมสมบรณ

มาตรา 757 บทบญญตทงหลายในลกษณะ 13 น ทานใหใชบงคบแกสญญาจานาททากบผตงโรงรบจานาโดยอนญาตรฐบาลแตเพยงทไมขดกบกฎหมาย หรอกฎขอบงคบวาดวยโรงจานา

หมวด 2

สทธและหนาทของผจานาและผรบจานา

มาตรา 758 ผรบจานาชอบทจะยดของจานาไวไดทงหมดจนกวาจะไดรบชาระหนและคาอปกรณครบถวน มาตรา 759 ผรบจานาจาตองรกษาทรพยสนจานาไวใหปลอดภย และตองสงวนทรพยสนจานานนเชน

อยางวญชนจะพงสงวนทรพยสนของตนเอง มาตรา 760 ถาผรบจานาเอาทรพยสนซงจานาออกใชเอง หรอเอาไปใหบคคลภายนอกใชสอยหรอเกบ

รกษาโดยผจานามไดยนยอมดวยไซร ทานวาผรบจานาจะตองรบผดเพอททรพยสนจานานนสญหาย หรอบบสลายไปอยางใด ๆ แมทงเปนเพราะเหตสดวสย เวนแตจะพสจนไดวาถงอยางไร ๆ กคงจะตองสญหาย หรอบบสลายอยนนเอง

มาตรา 761 ถามไดกาหนดไวเปนอยางอนในสญญา หากมดอกผลนตนยงอกจากทรพยสนนนอยางไร ทานใหผรบจานาจดสรรใชเปนคาดอกเบยอนคางชาระแกตน และถาไมมดอกเบยคางชาระ ทานใหจดสรรใชตน



- 124 -

เงนแหงหนอนไดจานาทรพยสนเปนประกนนน มาตรา 762 คาใชจายใด ๆ อนควรแกการบารงรกษาทรพยสนจานานน ผจานาจาตองชดใชใหแกผรบจานา

เวนแตจะไดกาหนดไวเปนอยางอนในสญญา มาตรา 763 ทานหามมใหฟองคดดงจะกลาวตอไปน เมอพนหกเดอนนบแตวนสงคน หรอขายทอดตลาด

ทรพยสนจานา คอ (1) ฟองเรยกคาสนไหมทดแทนเพอความบบสลายอนผรบจานากอใหเกดแกทรพยสนจานา (2) ฟองเรยกใหชดใชคาใชจายเพอการบารงรกษาทรพยสนจานา (3) ฟองเรยกคาสนไหมทดแทนเพอความเสยหายอนเกดแกผรบจานา เพราะความชารดบกพรองใน

ทรพยสนจานาซงไมเหนประจกษ

หมวด 3 การบงคบจานา

มาตรา 764 เมอจะบงคบจานา ผรบจานาตองบอกกลาวเปนหนงสอไปยงลกหนกอนวา ใหชาระหนและอปกรณภายในเวลาอนควรซงกาหนดใหในคาบอกกลาวนน

ถาลกหนละเลยไมปฏบตตามคาบอกกลาว ผรบจานาชอบทจะเอาทรพยสนซงจานาออกขายได แตตองขายทอดตลาด

อนง ผรบจานาตองมจดหมายบอกกลาวไปยงผจานาบอกเวลาและสถานทซงจะขายทอดตลาดดวย มาตรา 765 ถาไมสามารถจะบอกกลาวกอนได ผรบจานาจะเอาทรพยสนจานาออกขายทอดตลาดเสยใน

เมอหนคางชาระมาลวงเวลาเดอนหนงแลวกใหทาได มาตรา 766 ถาจานาตวเงน ทานใหผรบจานาเกบเรยกเงนตามตวเงนนนในวนถงกาหนด ไมจาเปนตอง

บอกกลาวกอน มาตรา 767 เมอบงคบจานาไดเงนจานวนสทธเทาใด ทานวาผรบจานาตองจดสรรชาระหนและอปกรณ

เพอใหเสรจสนไป และถายงมเงนเหลอกตองสงคนใหแกผจานา หรอแกบคคลผควรจะไดเงนนน ถาไดเงนนอยกวาจานวนคางชาระ ทานวาลกหนกยงคงตองรบใชในสวนทขาดอยนน มาตรา 768 ถาจานาทรพยสนหลายสงเพอประกนหนแตรายหนงรายเดยว ทานวาผรบจานาจะเลอกเอา

ทรพยสนสงหนงสงใดออกขายกได แตจะขายจนเกนกวาทจาเปนเพอใชเงนตามสทธแหงตนนนหาไดไม



- 125 -

หมวด 4 ความระงบสนไปแหงการจานา

มาตรา 769 อนจานายอมระงบสนไป (1) เมอหนซงจานาเปนประกนอยนนระงบสนไปเพราะเหตประการอนมใชเพราะอายความ หรอ (2) เมอผรบจานายอมใหทรพยสนจานากลบคนไปสครอบครองของผจานา

ลกษณะ 14 เกบของในคลงสนคา

หมวด 1


มาตรา 770 อนวานายคลงสนคานน คอบคคลผรบทาการเกบรกษาสนคาเพอบาเหนจเปนทางคาปกตของ

ตน มาตรา 771 บทบญญตทงหลายในประมวลกฎหมายนอนวาดวยฝากทรพยนนทานใหนามาใชบงคบแก

การเกบของในคลงสนคาดวยเพยงเทาทไมขดกบบทบญญตในลกษณะน มาตรา 772 บทบญญตมาตรา 616, 619, 623, 625, 630, 631 และ 632 อนวาดวยการรบขนนน ทานให

นามาใชบงคบแกการเกบของในคลงสนคา อนโลมตามควรแกบท มาตรา 773 นายคลงสนคาจาตองยอมใหผทรงใบรบของคลงสนคา หรอผทรงประทวนสนคาตรวจสนคา

และเอาตวอยางไปไดในเวลาอนควรระหวางเวลาทางานทกเมอ มาตรา 774 นายคลงสนคาจะเรยกใหผฝากถอนสนคาไปกอนสนระยะเวลาทตกลงกนไวนน ทานวาหาอาจ

ทาไดไม ถาไมมกาหนดเวลาสงคนสนคา นายคลงสนคาจะสงคนไดตอเมอบอกกลาวใหผฝากทราบลวงหนาเดอนหนง แตทานมใหผฝากตองถกบงคบใหถอนสนคาไปกอนเวลาลวงแลวสองเดอน นบแตวนทไดสงมอบฝากไว



- 126 -

หมวด 2 ใบรบของคลงสนคาและประทวนสนคา

มาตรา 775 ถาผฝากตองการไซร นายคลงสนคาตองสงมอบเอกสารซงเอาออกจากทะเบยนมตนขวเฉพาะการอนมใบรบของคลงสนคาฉบบหนง และประทวนสนคาฉบบหนงใหแกผฝาก

มาตรา 776 อนใบรบของคลงสนคานน ยอมใหสทธแกผฝากทจะสลกหลงโอนกรรมสทธในสนคาไปเปนของผอนได

มาตรา 777 อนประทวนสนคานน ยอมใหสทธแกผฝากทจะสลกหลงจานาสนคาซงจดแจงไวในประทวนได โดยไมตองสงมอบสนคานนแกผรบสลกหลง

แตวาเมอผฝากประสงคจะจานาสนคา ตองแยกประทวนออกเสยจากใบรบของคลงสนคา และสงมอบประทวนนนใหแกผรบสลกหลง

มาตรา 778 ใบรบของคลงสนคาและประทวนสนคา ตองมเลขลาดบตรงกนกบเลขในตนขว และลงลายมอชอของนายคลงสนคา

อนง ใบรบของคลงสนคาและประทวนสนคานน ทานใหมรายละเอยดดงกลาวตอไปน คอ (1) ชอหรอยหอ และสานกของผฝาก (2) ทตงคลงสนคา (3) คาบาเหนจสาหรบเกบรกษา (4) สภาพของสนคาทเกบรกษา และนาหนกหรอขนาดแหงสนคานน กบทงสภาพ จานวน และเครองหมาย

หบหอ (5) สถานทและวนออกใบรบของคลงสนคาและประทวนสนคานน (6) ถาไดกาหนดกนไววาใหเกบสนคาไวชวเวลาเทาใดใหแจงกาหนดนนดวย (7) ถาของทเกบรกษามประกนภย ใหแสดงจานวนเงนทประกนภยกาหนดเวลาทประกนภย และชอหรอ

ยหอของผรบประกนภยดวย อนง นายคลงสนคาตองจดรายละเอยดทงนลงไวในตนขวดวย มาตรา 779 อนใบรบของคลงสนคากด ประทวนสนคากด ทานวาหาอาจออกใหหรอสลกหลงใหแกผถอ

ไดไม มาตรา 780 เมอใดผฝากสลกหลงประทวนสนคาใหแกผรบจานาคสญญาตองจดแจงการทสลกหลงนนลง

ไวในใบรบของคลงสนคาดวย ถามไดจดแจงไวดงนน ทานวาการจานานนหาอาจยกขนเปนขอตอสผซอสนคาสบไปนนไดไม



- 127 -

มาตรา 781 เมอประทวนสนคาไดสลกหลงและสงมอบแกผรบจานาแลว ใหผฝากกบผรบจานาจดลงไวในประทวนสนคาเปนสาคญ วาไดจดขอความตามทบญญตในมาตรากอนไวในใบรบของคลงสนคาแลว

มาตรา 782 เมอใดผฝากจานาสนคาและสงมอบประทวนสนคาแกผรบสลกหลงแลว ผรบสลกหลงเชนนนตองมจดหมายบอกกลาวแกนายคลงสนคาใหทราบจานวนหนซงจานาสนคานนเปนประกน ทงจานวนดอกเบยและวนอนหนนนจะถงกาหนดชาระ เมอนายคลงสนคาไดรบคาบอกกลาวเชนนนแลวตองจดรายการทงนนลงในตนขว

ถาและมไดจดในตนขวเชนนน ทานวาการจานานนหาอาจจะยกขนเปนขอตอสเจาหนทงหลายของผฝากไดไม

มาตรา 783 ผทรงเอกสารอนมทงใบรบของคลงสนคาและประทวนสนคานนจะใหนายคลงสนคาแยกสนคาทเกบรกษาไวออกเปนหลายสวนและใหสงมอบเอกสารแกตนสวนละใบกได ในกรณเชนนผทรงเอกสารตองคนเอกสารเดมแกนายคลงสนคา

อนง คาใชจายในการแยกสนคาและการสงมอบเอกสารใหมนน ผทรงเอกสารตองรบใช มาตรา 784 กรรมสทธในสนคาทเกบรกษาไวนน ทานวาอาจโอนไดแตดวยสลกหลงใบรบของคลงสนคา

เทานน มาตรา 785 สนคาซงเกบรกษาไวนนอาจจานาไดแตดวยสลกหลงประทวนสนคาเมอประทวนสนคาได

สลกหลงแลว สนคานนจะจานาแกผอนอกชนหนงดวยสลกหลงใบรบของคลงสนคาอยางเดยวกบสลกหลงประทวนสนคานนกได

มาตรา 786 ตราบใดสนคาทเกบรกษาไวไมไดจานา ทานวาจะโอนใบรบของคลงสนคาและประทวนสนคาไปตางหากจากกนไมไดอยตราบนน

มาตรา 787 ในการสลกหลงลงในประทวนสนคาครงแรกนน ตองจดแจงจานวนหนทจานาสนคาเปนประกน ทงจานวนดอกเบยทจะตองชาระและวนทหนจะถงกาหนดชาระดวย

มาตรา 788 อนสนคาทเกบรกษาไวในคลงนน จะรบเอาไปไดแตเมอเวนคนใบรบของคลงสนคา มาตรา 789 ถาไดแยกประทวนสนคาออกสลกหลงจานาแลวจะรบเอาสนคาไดแตเมอเวนคนทงใบรบของ

คลงสนคาและประทวนสนคา แตวาผทรงใบรบของคลงสนคาอาจใหคนสนคาแกตนไดในเวลาใด ๆ เมอวางเงนแกนายคลงสนคาเตม

จานวนหนซงลงไวในประทวนสนคา กบทงดอกเบยจนถงวนกาหนดชาระหนนนดวย อนง จานวนเงนทวางเชนนนายคลงสนคาตองชาระแกผทรงประทวนสนคาในเมอเขาเวนคนประทวนนน มาตรา 790 ถาหนซงสนคาจานาเปนประกนมไดชาระเมอวนถงกาหนดไซร ผทรงประทวนสนคาเมอได

ยนคาคดคานตามระเบยบแลวชอบทจะใหนายคลงสนคาขายทอดตลาดสนคานนได แตทานหามมใหขายทอดตลาดกอนแปดวนนบแตวนคดคาน

มาตรา 791 ผทรงประทวนสนคาตองมจดหมายบอกกลาวใหผฝากทราบเวลาและสถานทจะขายทอดตลาด



- 128 -

มาตรา 792 นายคลงสนคาตองหกเงนทคางชาระแกตนเนองดวยการเกบรกษาสนคานนจากจานวนเงนสทธทขายทอดตลาดได และเมอผทรงประทวนสนคานาประทวนมาเวนคน ตองเอาเงนทเหลอนนใหตามจานวนทคางชาระแกเขา

ถามเงนเหลอเทาใด ตองใชแกผรบจานาคนหลงเมอเขาเวนคนใบรบของคลงสนคาหรอถาไมมผรบจานาคนหลง หรอผรบจานาคนหลงไดรบชาระหนแลว กใหชาระเงนทเหลออยนนแกผทรงใบรบของคลงสนคา

มาตรา 793 ถาจานวนเงนสทธทขายทอดตลาดไดไมพอชาระหนแกผทรงประทวนสนคาไซร นายคลงสนคาตองคนประทวนสนคาแกเขา กบจดบอกจานวนเงนทไดชาระลงไวในประทวนสนคานน แลวจดลงไวในสมดบญชของตนดวย

มาตรา 794 ผทรงประทวนสนคาจะมสทธไลเบยเอาจานวนเงนทยงคางชาระนนแกผสลกหลงคนกอน ๆ ทงหมด หรอแตคนใดคนหนงได แตตองไดขายทอดตลาดภายในเดอนหนงนบแตวนคดคาน

อนง ทานหามมใหฟองไลเบยเมอพนเวลาปหนงนบแตวนขายทอดตลาด มาตรา 795 บทบญญตทงหลายในประมวลกฎหมายนอนวาดวยตวเงนนนทานใหใชไดถงประทวนสนคา

และใบรบของคลงสนคาซงไดสลกหลงอยางประทวนสนคานนดวย เพยงทไมขดกบบทบญญตทงหลายในลกษณะน

มาตรา 796 ถาเอกสารมทงใบรบของคลงสนคาและประทวนสนคาหรอแตอยางหนงอยางใดสญหายไป เมอผทรงเอกสารนน ๆ ใหประกนตามสมควรแลวจะใหนายคลงสนคาออกใหใหมกได

ในกรณเชนนนายคลงสนคาตองจดหมายลงไวในตนขวเปนสาคญ

ลกษณะ 15 ตวแทน

หมวด 1


มาตรา 797 อนวาสญญาตวแทนนน คอสญญาซงใหบคคลคนหนงเรยกวาตวแทน มอานาจทาการแทน

บคคลอกคนหนง เรยกวาตวการ และตกลงจะทาการดงนน อนความเปนตวแทนนนจะเปนโดยตงแตงแสดงออกชดหรอโดยปรยายกยอมได มาตร 798 กจการอนใดทานบงคบไวโดยกฎหมายวาตองทาเปนหนงสอ การตงตวแทนเพอกจการอนนนก

ตองทาเปนหนงสอดวย



- 129 -

กจการอนใดทานบงคบไววาตองมหลกฐานเปนหนงสอ การตงตวแทนเพอกจการอนนนกตองมหลกฐานเปนหนงสอดวย

มาตรา 799 ตวการคนใดใชบคคลผไรความสามารถเปนตวแทน ทานวาตวการคนนนยอมตองผกพนในกจการทตวแทนกระทา

มาตรา 800 ถาตวแทนไดรบมอบอานาจแตเฉพาะการ ทานวาจะทาการแทนตวการไดแตเพยงในสงทจาเปน เพอใหกจอนเขาไดมอบหมายแกตนนนสาเรจลลวงไป

มาตรา 801 ถาตวแทนไดรบมอบอานาจทวไป ทานวาจะทากจใด ๆ ในทางจดการแทนตวการกยอมทาไดทกอยาง

แตการเชนอยางจะกลาวตอไปน ทานวาหาอาจจะทาไดไม คอ (1) ขายหรอจานองอสงหารมทรพย (2) ใหเชาอสงหารมทรพยกวาสามปขนไป (3) ให (4) ประนประนอมยอมความ (5) ยนฟองตอศาล (6) มอบขอพพาทใหอนญาโตตลาการพจารณา มาตรา 802 ในเหตฉกเฉน เพอจะปองกนมใหตวการตองเสยหาย ทานใหสนนษฐานไวกอนวาตวแทนจะ

ทาการใด ๆ เชนอยางวญชนจะพงกระทา กยอมมอานาจจะทาไดทงสน มาตรา 803 ตวแทนไมมสทธจะไดรบบาเหนจ เวนแตจะไดมขอตกลงกนไวในสญญาวามบาเหนจ หรอ

ทางการทคสญญาประพฤตตอกนนนเปนปรยายวามบาเหนจ หรอเคยเปนธรรมเนยมมบาเหนจ มาตรา 804 ถาในสญญาอนเดยวตวการคนเดยวตงตวแทนหลายคนเพอแกการอนเดยวกนไซร ทานให

สนนษฐานไวกอนวาตวแทนจะตางคนตางทาการนน ๆ แยกกนไมได มาตรา 805 ตวแทนนน เมอไมไดรบความยนยอมของตวการจะเขาทานตกรรมอนใดในนามของตวการทา

กบตนเองในนามของตนเองหรอในฐานเปนตวแทนของบคคลภายนอกหาไดไม เวนแตนตกรรมนนมเฉพาะแตการชาระหน

มาตรา 806 ตวการซงมไดเปดเผยชอจะกลบแสดงตนใหปรากฏและเขารบเอาสญญาใด ๆ ซงตวแทนไดทาไวแทนตนกได แตถาตวการผใดไดยอมใหตวแทนของตนทาการออกหนาเปนตวการไซร ทานวาตวการผนนหาอาจจะทาใหเสอมเสยถงสทธของบคคลภายนอกอนเขามตอตวแทน และเขาขวนขวายไดมาแตกอนทรวาเปนตวแทนนนไดไม



- 130 -

หมวด 2 หนาทและความรบผดของตวแทนตอตวการ

มาตรา 807 ตวแทนตองทาการตามคาสงแสดงออกชดหรอโดยปรยายของตวการเมอไมมคาสงเชนนน กตองดาเนนตามทางทเคยทากนมาในกจการคาขายอนเขาใหตนทาอยนน

อนง บทบญญตมาตรา 659 วาดวยการฝากทรพยนน ทานใหนามาใชดวยโดยอนโลมตามควร มาตรา 808 ตวแทนตองทาการดวยตนเอง เวนแตจะมอานาจใชตวแทนชวงทาการได มาตรา 809 เมอตวการมประสงคจะทราบความเปนไปของการทไดมอบหมายแกตวแทนนนในเวลาใด ๆ

ซงสมควรแกเหต ตวแทนกตองแจงใหตวการทราบ อนงเมอการเปนตวแทนนนสนสดลงแลว ตวแทนตองแถลงบญชดวย

มาตรา 810 เงนและทรพยสนอยางอนบรรดาทตวแทนไดรบไวเกยวดวยการเปนตวแทนนน ทานวาตวแทนตองสงใหแกตวการจงสน

อนง สทธทงหลายซงตวแทนขวนขวายไดมาในนามของตนเอง แตโดยฐานททาการแทนตวการนน ตวแทนกตองโอนใหแกตวการจงสน

มาตรา 811 ถาตวแทนเอาเงนซงควรจะไดสงแกตวการ หรอซงควรจะใชในกจของตวการนนไปใชสอยเปนประโยชนตนเสย ทานวาตวแทนตองเสยดอกเบยในเงนนนนบแตวนทไดเอาไปใช

มาตรา 812 ถามความเสยหายเกดขนอยางใดๆ เพราะความประมาทเลนเลอของตวแทนกด เพราะไมทาการเปนตวแทนกด หรอเพราะทาการโดยปราศจากอานาจหรอนอกเหนออานาจกด ทานวาตวแทนจะตองรบผด

มาตรา 813 ตวแทนผใดตงตวแทนชวงตามทตวการระบตวใหตง ทานวาตวแทนผนนจะตองรบผดแตเพยงในกรณทตนไดรวาตวแทนชวงนนเปนผทไมเหมาะแกการ หรอเปนผทไมสมควรไววางใจแลวและมไดแจงความนนใหตวการทราบหรอมไดเลกถอนตวแทนชวงนนเสยเอง

มาตรา 814 ตวแทนชวงยอมรบผดโดยตรงตอตวการฉนใดกลบกนกฉนนน

หมวด 3 หนาทและความรบผดของตวการตอตวแทน

มาตรา 815 ถาตวแทนมประสงคไซร ตวการตองจายเงนทดรองใหแกตวแทนตามจานวนทจาเปน เพอทาการอนมอบหมายแกตวแทนนน

มาตรา 816 ถาในการจดทากจการอนเขามอบหมายแกตนนนตวแทนไดออกเงนทดรองหรอออกเงน



- 131 -

คาใชจายไป ซงพเคราะหตามเหตควรนบวาเปนการจาเปนไดไซร ทานวาตวแทนจะเรยกเอาเงนชดใชจากตวการ รวมทงดอกเบยนบแตวนทไดออกเงนไปนนดวยกได

ถาในการจดทากจการอนเขามอบหมายแกตนนน ตวแทนตองรบภาระเปนหนขนอยางหนงอยางใด ซงพเคราะหตามเหตควรนบวาเปนการจาเปนไดไซร ทานวาตวแทนจะเรยกใหตวการชาระหนแทนตนกได หรอถายงไมถงเวลากาหนดชาระหน จะใหตวการใหประกนอนสมควรกได

ถาในการจดทากจการอนเขามอบหมายแกตนนน เปนเหตใหตวแทนตองเสยหายอยางหนงอยางใด มใชเปนเพราะความผดของตนเองไซร ทานวาตวแทนจะเรยกเอาคาสนไหมทดแทนจากตวการกได

มาตรา 817 ในกรณทมบาเหนจตวแทนถาไมมขอสญญาตกลงกนไวเปนอยางอนทานวาบาเหนจนนพงจายใหตอเมอการเปนตวแทนไดสดสนลงแลว

มาตรา 818 การในหนาทตวแทนสวนใดตวแทนไดทามชอบในสวนนน ทานวาตวแทนไมมสทธจะไดบาเหนจ

มาตรา 819 ตวแทนชอบทจะยดหนวงทรพยสนอยางใด ๆ ของตวการอนตกอยในความครอบครองของตนเพราะเปนตวแทนนนเอาไวได จนกวาจะไดรบเงนบรรดาคางชาระแกตนเพราะการเปนตวแทน

หมวด 4

ความรบผดของตวการและตวแทนตอบคคลภายนอก

มาตรา 820 ตวการยอมมความผกพนตอบคคลภายนอกในกจการทงหลายอนตวแทนหรอตวแทนชวงได

ทาไปภายในขอบอานาจแหงฐานตวแทน มาตรา 821 บคคลผใดเชดบคคลอกคนหนงออกแสดงเปนตวแทนของตนกดรแลวยอมใหบคคลอกคน

หนงเชดตวเขาเองออกแสดงเปนตวแทนของตนกด ทานวาบคคลผนนจะตองรบผดตอบคคลภายนอกผสจรตเสมอนวาบคคลอกคนหนงนนเปนตวแทนของตน

มาตรา 822 ถาตวแทนทาการอนใดเกนอานาจตวแทน แตทางปฏบตของตวการทาใหบคคลภายนอกมมลเหตอนสมควรจะเชอวาการอนนนอยภายในขอบอานาจของตวแทนไซรทานใหใชบทบญญตมาตรากอนนเปนบทบงคบ แลวแตกรณ

มาตรา 823 ถาตวแทนกระทาการอนใดอนหนงโดยปราศจากอานาจกด หรอทานอกทาเหนอขอบอานาจกด ทานวายอมไมผกพนตวการ เวนแตตวการจะใหสตยาบนแกการนน

ถาตวการไมใหสตยาบน ทานวาตวแทนยอมตองรบผดตอบคคลภายนอกโดยลาพงตนเอง เวนแตจะพสจนไดวาบคคลภายนอกนนไดรอยวาตนทาการโดยปราศจากอานาจ หรอทานอกเหนอขอบอานาจ



- 132 -

มาตรา 824 ตวแทนคนใดทาสญญาแทนตวการซงอยตางประเทศและมภมลาเนาในตางประเทศ ทานวาตวแทนคนนนจะตองรบผดตามสญญานนแตลาพงตนเอง แมทงชอของตวการจะไดเปดเผยแลว เวนแตขอความแหงสญญาจะแยงกนกบความรบผดของตวแทน

มาตรา 825 ถาตวแทนเขาทาสญญากบบคคลภายนอกโดยเหนแกอามสสนจางเปนทรพยสนอยางใด ๆ หรอประโยชนอยางอนอนบคคลภายนอกไดใหเปนลาภสวนตวกด หรอใหคามนวาจะใหกด ทานวาตวการหาตองผกพนในสญญาซงตวแทนของตนไดทานนไม เวนแตตวการจะไดยนยอมดวย

หมวด 5

ความระงบสนไปแหงสญญาตวแทน

มาตรา 826 อนสญญาตวแทนยอมระงบสนไปดวยตวการถอนตวแทน หรอดวยตวแทนบอกเลกเปน

ตวแทน อนง สญญาตวแทนยอมระงบสนไป เมอคสญญาฝายใดฝายหนงตาย หรอตกเปนผไรความสามารถ หรอ

ลมละลาย เวนแตจะปรากฏวาขดกบขอสญญาหรอสภาพแหงกจการนน มาตรา 827 ตวการจะถอนตวแทน และตวแทนจะบอกเลกเปนตวแทนเสยในเวลาใด ๆ กไดทกเมอ คสญญาฝายซงถอนตวแทนหรอบอกเลกเปนตวแทนในเวลาทไมสะดวกแกอกฝายหนง จะตองรบผดตอ

คสญญาฝายนนในความเสยหายอยางใด ๆ อนเกดแตการนน เวนแตในกรณทเปนความจาเปนอนมอาจจะกาวลวงเสยได

มาตรา 828 เมอสญญาตวแทนระงบสนไปเพราะตวการตายกด ตวการตกเปนผไรความสามารถหรอลมละลายกด ทานวาตวแทนตองจดการอนสมควรทกอยางเพอจะปกปกรกษาประโยชนอนเขาไดมอบหมายแกตนไปจนกวาทายาทหรอผแทนของตวการจะอาจเขาปกปกรกษาประโยชนนน ๆ ได

มาตรา 829 เมอสญญาตวแทนระงบสนไปเพราะตวแทนตายกด ตวแทนตกเปนผไรความสามารถหรอลมละลายกด ทานวาทายาทหรอบคคลผรบหนาทดแลทรพยมรดกของตวแทนโดยชอบดวยกฎหมายตองบอกกลาวแกตวการและจดการเพอปกปกรกษาประโยชนของตวการไปตามสมควรแกพฤตการณ จนกวาตวการอาจเขาปกปกรกษาประโยชนนน ๆ ได

มาตรา 830 อนเหตททาใหสญญาตวแทนระงบสนไปนนจะเกดแตตวการหรอตวแทนกตาม ทานหามมใหยกขนเปนขอตอสคสญญาอกฝายหนง จนกวาจะไดบอกกลาวเหตนน ๆ ไปยงคสญญาฝายนนแลว หรอจนกวาคสญญาฝายนนจะไดทราบเหตแลว

มาตรา 831 อนความระงบสนไปแหงสญญาตวแทนนน ทานหามมใหยกขนเปนขอตอสบคคลภายนอกผทาการโดยสจรต เวนแตบคคลภายนอกหากไมทราบความนนเพราะความประมาทเลนเลอของตนเอง



- 133 -

มาตรา 832 ในเมอสญญาตวแทนระงบสนไป ตวการชอบทจะเรยกใหเวนคนหนงสอมอบอานาจอยางใด ๆ อนไดใหไวแกตวแทนนนได

หมวด 6

ตวแทนคาตาง

มาตรา 833 อนวาตวแทนคาตาง คอบคคลซงในทางคาขายของเขายอมทาการซอหรอขายทรพยสน หรอ

รบจดทากจการคาขายอยางอนในนามของตนเองตางตวการ มาตรา 834 ถามไดตกลงกนไวเปนอยางอน ทานวาตวแทนคาตางชอบทจะไดรบบาเหนจโดยอตราตาม

ธรรมเนยมเพอกจการคาขายอนตนไดจดการใหตกลงไปนนทกรายไป มาตรา 835 บทบญญตทงหลายแหงประมวลกฎหมายนอนวาดวยตวแทนนนทานใหใชบงคบถงตวแทนคา

ตางดวยเพยงทไมขดกบบทบญญตในหมวดน มาตรา 836 บคคลผไรความสามารถหาอาจจะทาการเปนตวแทนคาตางไดไมเวนแตจะไดรบอานาจโดย

ชอบใหทาได มาตรา 837 ในการทตวแทนคาตางทาการขายหรอซอหรอจดทากจการคาขายอยางอนตางตวการนน ทาน

วาตวแทนคาตางยอมไดซงสทธอนมตอคสญญาอกฝายหนงในกจการเชนนน และตวแทนคาตางยอมเปนผตองผกพนตอคสญญาฝายนนดวย

มาตรา 838 ถาคสญญาอกฝายหนงไมชาระหนไซร ทานวาตวแทนคาตางหาตองรบผดตอตวการเพอชาระหนนนเองไม เวนแตจะไดมขอกาหนดในสญญาหรอมปรยายแตทางการทตวการกบตวแทนประพฤตตอกน หรอมธรรมเนยมในทองถนวาจะตองรบผดถงเพยงนน

อนง ตวแทนคาตางคนใดเขารบประกนการปฏบตตามสญญาโดยนยดงกลาวมาในวรรคกอนนนไซร ทานวาตวแทนคนนนชอวาเปนตวแทนฐานประกน ชอบทจะไดรบบาเหนจพเศษ

มาตรา 839 ถาตวแทนคาตางไดทาการขายเปนราคาตาไปกวาทตวการกาหนดหรอทาการซอเปนราคาสงไปกวาทตวการกาหนดไซร หากวาตวแทนรบใชเศษทขาดเกนนนแลวทานวาการขายหรอการซออนนนตวการกตองรบขายรบซอ

มาตรา 840 ถาตวแทนคาตางไดทาการขายไดราคาสงกวาทตวการกาหนด หรอทาการซอไดราคาตากวาทตวการกาหนดไซร ทานวาตวแทนหาอาจจะถอเอาเปนประโยชนของตนไดไม ตองคดใหแกตวการ

มาตรา 841 ตวแทนคาตางทาการไปอยางไรบาง ทานใหแถลงรายงานแกตวการและเมอไดทาการคาตางเสรจลงแลว กใหแจงแกตวการทราบมใหชกชา



- 134 -

มาตรา 842 เมอใดเขามอบหมายทรพยสนไวแกตวแทนคาตางทานใหนาบทบญญตทงหลายแหงประมวลกฎหมายน ลกษณะฝากทรพยมาใชบงคบ อนโลมตามควร

อนง ในกรณทเปนความจาเปนอนมกาวลวงเสยได ทานวาตวแทนคาตางจะจดการแกทรพยสนนนตามวธการดงบญญตไวในมาตรา 631 วาดวยรบขนนนกได

มาตรา 843 ตวแทนคาตางคนใดไดรบคาสงใหขายหรอซอทรพยสนอนมรายการขานราคาของสถานแลกเปลยน ทานวาตวแทนคนนนจะเปนผซอหรอผขายเองกได เวนแตจะมขอหามไวชดแจงโดยสญญา ในกรณเชนนน ราคาอนจะพงใชเงนแกกนกพงกาหนดตามรายการขานราคาทรพยสนนน ณ สถานแลกเปลยนในเวลาเมอตวแทนคาตางใหคาบอกกลาววาตนจะเปนผซอหรอผขาย

เมอตวการรบคาบอกกลาวเชนนน ถาไมบอกปดเสยในทนท ทานใหถอวาตวการเปนอนไดสนองรบการนนแลว

อนง แมในกรณเชนนน ตวแทนคาตางจะคดเอาบาเหนจกยอมคดได มาตรา 844 ในระหวางตวการกบตวแทนคาตาง ทานใหถอวากจการอนตวแทนไดทาใหตกลงไปนน ยอม

มผลเสมอนดงวาไดทาใหตกลงไปในนามของตวการโดยตรง

ลกษณะ 16 นายหนา

มาตรา 845 บคคลผใดตกลงจะใหคาบาเหนจแกนายหนาเพอทชชองใหไดเขาทาสญญากด จดการใหไดทาสญญากนกด ทานวาบคคลผนนจะตองรบผดใชคาบาเหนจกตอเมอสญญานนไดทากนสาเรจเนองแตผลแหงการทนายหนาไดชชองหรอจดการนน ถาสญญาทไดทากนไวนนมเงอนไขเปนเงอนบงคบกอนไซร ทานวาจะเรยกรองบาเหนจคานายหนายงหาไดไมจนกวาเงอนไขนนสาเรจแลว

นายหนามสทธจะไดรบชดไดคาใชจายทไดเสยไปกตอเมอไดตกลงกนไวเชนนนความขอนทานใหใชบงคบแมถงวาสญญาจะมไดทากนสาเรจ

มาตรา 846 ถากจการอนไดมอบหมายแกนายหนานน โดยพฤตการณเปนทคาดหมายไดวายอมทาใหแตเพอจะเอาคาบาเหนจไซรทานใหถอวาไดตกลงกนโดยปรยายวามคาบาเหนจนายหนา

คาบาเหนจนนถามไดกาหนดจานวนกนไว ทานใหถอวาไดตกลงกนเปนจานวนตามธรรมเนยม มาตรา 847 ถานายหนาทาการใหแกบคคลภายนอกดวยกด หรอไดรบคามนแตบคคลภายนอกเชนนนวาจะ

ใหคาบาเหนจอนไมควรแกนายหนาผกระทาการโดยสจรตกดเปนการฝาฝนตอการทตนเขารบทาหนาทไซร ทานวานายหนาหามสทธจะไดรบคาบาเหนจหรอรบชดใชคาใชจายทไดเสยไปไม

มาตรา 848 ตวนายหนาไมตองรบผดไปถงการชาระหนตามสญญาซงไดทาตอกนเพราะตนเปนสอ เวนแต



- 135 -

จะมไดบอกชอของฝายหนงใหรถงอกฝายหนง มาตรา 849 การรบเงนหรอรบชาระหนอนจะพงชาระตามสญญานน ทานใหสนนษฐานไวกอนวานายหนา

ยอมไมมอานาจทจะรบแทนผเปนคสญญา

ลกษณะ 17 ประนประนอมยอมความ

มาตรา 850 อนวาประนประนอมยอมความนน คอสญญาซงผเปนคสญญาทงสองฝายระงบขอพพาทอนใดอนหนงซงมอยหรอจะมขนนนใหเสรจไปดวยตางยอมผอนผนใหแกกน

มาตรา 851 อนสญญาประนประนอมยอมความนน ถามไดมหลกฐานเปนหนงสออยางใดอยางหนงลงลายมอชอฝายทตองรบผด หรอลายมอชอตวแทนของฝายนนเปนสาคญ ทานวาจะฟองรองใหบงคบคดหาไดไม

มาตรา 852 ผลของสญญาประนประนอมยอมความนน ยอมทาใหการเรยกรองซงแตละฝายไดยอมสละนนระงบสนไป และทาใหแตละฝายไดสทธตามทแสดงในสญญานนวาเปนของตน

ลกษณะ 18 การพนนและขนตอ

มาตรา 853 อนการพนนหรอขนตอ ทานวาหากอใหเกดหนไม สงทไดใหกนไปในการพนนหรอขนตอกจะทวงคนไมได เพราะเหตหามลหนอยางหนงอยางใดมได

ขอบญญตทกลาวน ทานใหใชตลอดถงขอตกลงเปนมลหนอยางหนงอยางใดอนฝายขางเสยพนนขนตอหากทาใหแกอกฝายหนงเพอจะใชหนเงนพนนหรอขนตอนนดวย

มาตรา 854 อนการออกสลากกนแบงกด ออกสลากกนรวบกด ทานวาเปนสญญาอนจะผกพนตอเมอรฐบาลไดใหอานาจหรอใหสตยาบนแกการนนเฉพาะราย นอกนนทานใหบงคบตามบทบญญตมาตรา 853

มาตรา 855 ภายในบงคบแหงบทบญญตมาตรา 312 และ 916 ตวเงนหรอเอกสารอยางอนทกฉบบซงออกใหเตมจานวน หรอแตโดยสวนเพอแทนเงนใด ๆ อนไดแตชนะพนนหรอขนตอกด ออกใหเพอใชเงนทยมมาใชในการพนนหรอขนตอเชนวานนกด ทานวาไมสมบรณ

เพอประโยชนแหงบทบญญตน เงนรายใดใหยมแกบคคลกาลงเลนการพนนหรอขนตอ ในเวลาหรอ ณ สถานทเลนเชนนน ทานใหสนนษฐานไวกอนวาเงนนนไดใหยมไปเพอเลนการพนนหรอขนตอ



- 136 -

ลกษณะ 19 บญชเดนสะพด

มาตรา 856 อนวาสญญาบญชเดนสะพดนน คอสญญาซงบคคลสองคนตกลงกนวาสบแตนนไป หรอในชวเวลากาหนดอนใดอนหนง ใหตดทอนบญชหนทงหมดหรอแตบางสวนอนเกดขนแตกจการในระหวางเขาทงสองนนหกกลบลบกน และคงชาระแตสวนทเปนจานวนคงเหลอโดยดลภาค

มาตรา 857 การนาตวเงนลงเปนรายการในบญชเดนสะพดนน ทานใหสนนษฐานไวกอนวาไดลงดวยเงอนไขวาจะมผชาระเงนตามตวนนถาและตวนนมไดชาระเงนไซร จะเพกถอนรายการอนนนเสยกได

มาตรา 858 ถาคสญญามไดกาหนดกนไววาใหหกทอนบญชโดยระยะเวลาอยางไรไซร ทานใหถอเอาเปนกาหนดหกเดอน

มาตรา 859 คสญญาฝายใดจะบอกเลกสญญาบญชเดนสะพดและใหหกทอนบญชกนเสยในเวลาใด ๆ กได ถาไมมอะไรปรากฏเปนขอขดกบทกลาวมาน

มาตรา 860 เงนสวนทผดกนอยนนถายงมไดชาระ ทานใหคดดอกเบยนบแตวนทหกทอนบญชเสรจเปนตนไป

ลกษณะ 20 ประกนภย

หมวด 1


มาตรา 861 อนวาสญญาประกนภยนน คอสญญาซงบคคลคนหนงตกลงจะใชคาสนไหมทดแทน หรอใช

เงนจานวนหนงใหในกรณวนาศภยหากมขน หรอในเหตอยางอนในอนาคตดงไดระบไวในสญญา และในการนบคคลอกคนหนงตกลงจะสงเงนซงเรยกวา เบยประกนภย

มาตรา 862 ตามขอความในลกษณะน คาวา “ผรบประกนภย” ทานหมายความวา คสญญาฝายซงตกลงจะใชคาสนไหมทดแทน หรอใชเงน

จานวนหนงให คาวา “ผเอาประกนภย” ทานหมายความวา คสญญาฝายซงตกลงจะสงเบยประกนภย คาวา “ผรบประโยชน” ทานหมายความวา บคคลผจะพงไดรบคาสนไหมทดแทนหรอรบจานวนเงนใชให อนง ผเอาประกนภยและผรบประโยชนนน จะเปนบคคลคนหนงคนเดยวกนกได



- 137 -

มาตรา 863 อนสญญาประกนภยนน ถาผเอาประกนภยมไดมสวนไดเสยในเหตทประกนภยไวนนไซร ทานวายอมไมผกพนคสญญาแตอยางหนงอยางใด

มาตรา 864 เมอคสญญาประกนภยยกเอาภยใดโดยเฉพาะขนเปนขอพจารณาในการวางกาหนดจานวนเบยประกนภย และภยเชนนนสนไปหามไมแลว ทานวาภายหนาแตนนไปผเอาประกนภยชอบทจะไดลดเบยประกนภยตามสวน

มาตรา 865 ถาในเวลาทาสญญาประกนภย ผเอาประกนภยกดหรอในกรณประกนชวต บคคลอนการใชเงนยอมอาศยความทรงชพหรอมรณะของเขานนกด รอยแลวละเวนเสยไมเปดเผยขอความจรงซงอาจจะไดจงใจผรบประกนภยใหเรยกเบยประกนภยสงขนอกหรอใหบอกปดไมยอมทาสญญา หรอวารอยแลวแถลงขอความนนเปนความเทจไซร ทานวาสญญานนเปนโมฆยะ

ถามไดใชสทธบอกลางภายในกาหนดเดอนหนงนบแตวนทผรบประกนภยทราบมลอนจะบอกลางไดกด หรอมไดใชสทธนนภายในกาหนดหาปนบแตวนทาสญญากด ทานวาสทธนนเปนอนระงบสนไป

มาตรา 866 ถาผรบประกนภยไดรขอความจรงดงกลาวในมาตรา 865 นนกดหรอรวาขอแถลงความเปนความเทจกด หรอควรจะไดรเชนนนหากใชความระมดระวงดงจะพงคาดหมายไดแตวญชนกด ทานใหฟงวาสญญานนเปนอนสมบรณ

มาตรา 867 อนสญญาประกนภยนน ถามไดมหลกฐานเปนหนงสออยางใดอยางหนงลงลายมอชอฝายทตองรบผดหรอลายมอชอตวแทนของฝายนนเปนสาคญ ทานวาจะฟองรองใหบงคบคดหาไดไม

ใหสงมอบกรมธรรมประกนภยอนมเนอความตองตามสญญานนแกผเอาประกนภยฉบบหนง กรมธรรมประกนภย ตองลงลายมอชอของผรบประกนภยและมรายการดงตอไปน (1) วตถทเอาประกนภย (2) ภยใดซงผรบประกนภยรบเสยง (3) ราคาแหงมลประกนภย ถาหากไดกาหนดกนไว (4) จานวนเงนซงเอาประกนภย (5) จานวนเบยประกนภย และวธสงเบยประกนภย (6) ถาหากสญญาประกนภยมกาหนดเวลา ตองลงเวลาเรมตนและเวลาสนสดไวดวย (7) ชอหรอยหอของผรบประกนภย (8) ชอหรอยหอของผเอาประกนภย (9) ชอของผรบประโยชน ถาจะพงม (10) วนทาสญญาประกนภย (11) สถานทและวนทไดทากรมธรรมประกนภย มาตรา 868 อนสญญาประกนภยทะเล ทานใหบงคบตามบทบญญตแหงกฎหมายทะเล



- 138 -

หมวด 2 ประกนวนาศภย

สวนท 1 บทเบดเสรจทวไป

มาตรา 869 อนคาวา “วนาศภย” ในหมวดน ทานหมายรวมเอาความเสยหายอยางใด ๆ บรรดาซงจะพง

ประมาณเปนเงนได มาตรา 870 ถาไดทาสญญาประกนภยเปนสองรายหรอกวานนพรอมกนเพอความวนาศภยอนเดยวกน และ

จานวนเงนซงเอาประกนภยรวมกนทงหมดนนทวมจานวนทวนาศจรงไซร ทานวาผรบประโยชนชอบทจะไดรบคาสนไหมทดแทนเพยงเสมอจานวนวนาศจรงเทานนผรบประกนภยแตละคนตองใชเงนจานวนวนาศจรงแบงตามสวนมากนอยทตนไดรบประกนภยไว

อนสญญาประกนภยทงหลาย ถาลงวนเดยวกน ทานใหถอวาไดทาพรอมกน ถาไดทาสญญาประกนภยเปนสองรายหรอกวานนสบเนองเปนลาดบกน ทานวาผรบประกนภยคนแรก

จะตองรบผดเพอความวนาศภยกอน ถาและจานวนเงนซงผรบประกนภยคนแรกไดใชนนยงไมคมจานวนวนาศภยไซร ผรบประกนภยคนถดไปกตองรบผดในสวนทยงขาดอยนนตอ ๆ กนไปจนกวาจะคมวนาศ

มาตรา 871 ถาไดทาสญญาประกนภยเปนสองรายหรอกวานนพรอมกนกด หรอสบเนองเปนลาดบกนกด ทานวาการทยอมสละสทธอนมตอผรบประกนภยรายหนงนน ไมกระทบกระทงถงสทธและหนาทของผรบประกนภยรายอน ๆ

มาตรา 872 กอนเรมเสยงภย ผเอาประกนภยจะบอกเลกสญญาเสยกได แตผรบประกนภยชอบทจะไดเบยประกนภยกงจานวน

มาตรา 873 ถาในระหวางอายสญญาประกนภยนน มลประกนภยไดลดนอยถอยลงไปหนกไซร ทานวาผเอาประกนภยชอบทจะไดลดจานวนเงนซงเอาประกนภยไว และลดจานวนเงนเบยประกนภย

การลดจานวนเบยประกนภยนน ใหเปนผลตอในอนาคต มาตรา 874 ถาคสญญาไดกาหนดราคาแหงมลประกนภยไว ผรบประกนภยชอบทจะไดลดจานวนคา

สนไหมทดแทน กแตเมอพสจนไดวาราคาแหงมลประกนภยตามทไดตกลงกนไวนนเปนจานวนสงเกนไปหนก และคนจานวนเบยประกนภยใหตามสวนกบทงดอกเบยดวย

มาตรา 875 ถาวตถอนไดเอาประกนภยไวนน เปลยนมอไปจากผเอาประกนภยโดยพนยกรรมกด หรอโดยบญญตกฎหมายกด ทานวาสทธอนมอยในสญญาประกนภยกยอมโอนตามไปดวย

ถาในสญญามไดกาหนดไวเปนอยางอน เมอผเอาประกนภยโอนวตถทเอาประกนภยและบอกกลาวการ



- 139 -

โอนไปยงผรบประกนภยไซร ทานวาสทธอนมอยในสญญาประกนภยนนยอมโอนตามไปดวย อนงถาในการโอนเชนนชองแหงภยเปลยนแปลงไปหรอเพมขนหนกไซรทานวาสญญาประกนภยนนกลายเปนโมฆะ

มาตรา 876 ถาผรบประกนภยตองคาพพากษาใหเปนคนลมละลาย ผเอาประกนภยจะเรยกใหหาประกนอนสมควรใหแกตนกได หรอจะบอกเลกสญญาเสยกได

ถาผเอาประกนภยตองคาพพากษาใหเปนคนลมละลาย ทานใหใชวธเดยวกนนบงคบตามควรแกเรอง แตกระนนกดถาเบยประกนภยไดสงแลวเตมจานวนเพออายประกนภยเปนระยะเวลามากนอยเทาใดไซร ทานหามมใหผรบประกนภยบอกเลกสญญากอนระยะเวลานนสดลง

มาตรา 877 ผรบประกนภยจาตองใชคาสนไหมทดแทนดงจะกลาวตอไปน คอ (1) เพอจานวนวนาศภยอนแทจรง (2) เพอความบบสลายอนเกดแกทรพยสนซงไดเอาประกนภยไวเพราะไดจดการตามสมควรเพอปองปด

ความวนาศภย (3) เพอบรรดาคาใชจายอนสมควรซงไดเสยไปเพอรกษาทรพยสนซงเอาประกนภยไวนนมใหวนาศ อนจานวนวนาศจรงนน ทานใหตราคา ณ สถานทและในเวลาซงเหตวนาศภยนนไดเกดขน อนงจานวนเงน

ซงไดเอาประกนภยไวนน ทานใหสนนษฐานไวกอนวาเปนหลกประมาณอนถกตองในการตราคาเชนวานน ทานหามมใหคดคาสนไหมทดแทนเกนไปกวาจานวนเงนซงเอาประกนภยไว มาตรา 878 คาใชจายในการตราคาวนาศภยนน ทานวาผรบประกนภยตองเปนผออกใช มาตรา 879 ผรบประกนภยไมตองรบผดในเมอความวนาศภยหรอเหตอนซงไดระบไวในสญญานนได

เกดขนเพราะความทจรต หรอความประมาทเลนเลออยางรายแรงของผเอาประกนภยหรอผรบประโยชน ผรบประกนภยไมตองรบผดในความวนาศภยอนเปนผลโดยตรงมาแตความไมสมประกอบในเนอแหงวตถ

ทเอาประกนภย เวนแตจะไดตกลงกนเปนอยางอน มาตรา 880 ถาความวนาศภยนนไดเกดขนเพราะการกระทาของบคคลภายนอกไซร ผรบประกนภยไดใช

คาสนไหมทดแทนไปเปนจานวนเพยงใด ผรบประกนภยยอมเขารบชวงสทธของผเอาประกนภยและของผรบประโยชนซงมตอบคคลภายนอกเพยงนน

ถาผรบประกนภยไดใชคาสนไหมทดแทนไปแตเพยงบางสวนไซร ทานหามมใหผรบประกนภยนนใชสทธของตนใหเสอมเสยสทธของผเอาประกนภยหรอผรบประโยชนในการทเขาจะเรยกรองเอาคาสนไหมทดแทนจากบคคลภายนอกเพอเศษแหงจานวนวนาศนน

มาตรา 881 ถาความวนาศเกดขนเพราะภยมขนดงผรบประกนภยตกลงประกนภยไวไซร เมอผเอาประกนภยหรอผรบประโยชนทราบความวนาศนนแลว ตองบอกกลาวแกผรบประกนภยโดยไมชกชา

ถามไดปฏบตตามบทบญญตทกลาวมาในวรรคกอน ผรบประกนภยอาจเรยกรองคาสนไหมทดแทนเพอความเสยหายอยางใด ๆ อนเกดแตการนนได เวนแตอกฝายหนงจะพสจนไดวาไมสามารถทจะปฏบตได



- 140 -

มาตรา 882 ในการเรยกใหใชคาสนไหมทดแทน ทานหามมใหฟองคดเมอพนกาหนดเวลาสองปนบแตวนวนาศภย

ในการเรยกใหใชหรอใหคนเบยประกนภย ทานหามมใหฟองคดเมอพนเวลาสองปนบแตวนซงสทธจะเรยกใหใชหรอคนเบยประกนภยถงกาหนด

สวนท 2 วธเฉพาะการประกนภยในการรบขน

มาตรา 883 อนสญญาประกนภยในการรบขนนน ยอมคมถงความวนาศภยทกอยางซงอาจเกดแกของทขนสงในระหวางเวลาตงแตผขนสงไดรบของไป จนไดสงมอบของนนแกผรบตราสง และจานวนคาสนไหมทดแทนนน ยอมกาหนดตามทของซงขนสงนนจะไดมราคาเมอถงตาบลอนกาหนดใหสง

มาตรา 884 ถาของซงขนสงนนไดเอาประกนภยเมออยในระหวางสงเดนทางไปทานใหคดมลประกนภยในของนนนบรวมทงราคาของ ณ สถานทและในเวลาทผขนสงไดรบของและใหเพมคาระวางสงของไปยงสถานทสงมอบแกผรบตราสง กบทงคาใชจายอน ๆ เนองดวยการสงของไปนนเขาดวย

กาไรอนจะพงไดในเวลาเมอสงมอบของนน ยอมจะคดรวมเขาเปนมลประกนภยไดตอเมอไดมขอตกลงกนไวเชนนนชดแจง

มาตรา 885 อนสญญาประกนภยในการรบขนนน ถงแมการขนสงจะตองสะดดหยดลงชวขณะหรอจะตองเปลยนทางหรอเปลยนวธขนสงอยางหนงอยางใดโดยเหตจาเปนในระหวางสงเดนทางกด ทานวาสญญานนกยอมคงเปนอนสมบรณอย เวนแตจะไดระบไวในสญญาเปนอยางอน

มาตรา 886 อนกรมธรรมประกนภยในการรบขนนน นอกจากทไดระบไวแลวในมาตรา 867 ตองมรายการเพมขนอกดงจะกลาวตอไปน คอ

(1) ระบทางและวธขนสง (2) ชอหรอยหอของผขนสง (3) สถานทซงกาหนดใหรบและสงมอบของ (4) กาหนดระยะเวลาขนสงตามแตม



- 141 -

สวนท 3 ประกนภยคาจน

มาตรา 887 อนวาประกนภยคาจนนน คอสญญาประกนภยซงผรบประกนภยตกลงวาจะใชคาสนไหม

ทดแทนในนามของผเอาประกนภยเพอความวนาศภยอนเกดขนแกบคคลอกคนหนง และซงผเอาประกนภยจะตองรบผดชอบ

บคคลผตองเสยหายชอบทจะไดรบคาสนไหมทดแทนตามทตนควรจะไดนนจากผรบประกนภยโดยตรง แตคาสนไหมทดแทนเชนวานหาอาจจะคดเกนไปกวาจานวนอนผรบประกนภยจะพงตองใชตามสญญานนไดไม ในคดระหวางบคคลผตองเสยหายกบผรบประกนภยนน ทานใหผตองเสยหายเรยกตวผเอาประกนภยเขามาในคดดวย

อนง ผรบประกนภยนนแมจะไดสงคาสนไหมทดแทนใหแกผเอาประกนภยแลวกยงหาหลดพนจากความรบผดตอบคคลผตองเสยหายนนไม เวนแตตนจะพสจนไดวาสนไหมทดแทนนนผเอาประกนภยไดใชใหแกผตองเสยหายแลว

มาตรา 888 ถาคาสนไหมทดแทนอนผรบประกนภยไดใชไปโดยคาพพากษานนยงไมคมคาวนาศภยเตมจานวนไซร ทานวาผเอาประกนภยกยงคงตองรบใชจานวนทยงขาด เวนไวแตบคคลผตองเสยหายจะไดละเลยเสยไมเรยกตวผเอาประกนภยเขามาสคดดวยดงกลาวไวในมาตรากอน

หมวด 3

ประกนชวต

มาตรา 889 ในสญญาประกนชวตนน การใชจานวนเงนยอมอาศยความทรงชพหรอมรณะของบคคลคน

หนง มาตรา 890 จานวนเงนอนจะพงใชนน จะชาระเปนเงนจานวนเดยว หรอเปนเงนรายปกได สดแลวแตจะ

ตกลงกนระหวางคสญญา มาตรา 891 แมในกรณทผเอาประกนภยมไดเปนผรบประโยชนเองกด ผเอาประกนภยยอมมสทธทจะโอน

ประโยชนแหงสญญานนใหแกบคคลอกคนหนงได เวนแตจะไดสงมอบกรมธรรมประกนภยใหแกผรบประโยชนไปแลว และผรบประโยชนไดบอกกลาวเปนหนงสอไปยงผรบประกนภยแลววาตนจานงจะถอเอาประโยชนแหงสญญานน

ถากรมธรรมประกนภยไดทาเปนรปใหใชเงนตามเขาสงแลว ทานใหนาบทบญญตมาตรา 309 มาใชบงคบ



- 142 -

มาตรา 892 ในกรณบอกลางสญญาตามความในมาตรา 865 ผรบประกนภยตองคนคาไถถอนกรมธรรมประกนภยใหแกผเอาประกนภยหรอทายาทของผนน

มาตรา 893 การใชเงนอาศยเหตความทรงชพ หรอมรณะของบคคลผใด แมไดแถลงอายของบคคลผนนไวคลาดเคลอนไมถกตอง เปนเหตใหไดกาหนดจานวนเบยประกนภยไวตาไซร ทานใหลดจานวนเงนอนผรบประกนภยจะพงตองใชนนลงตามสวน

แตถาผรบประกนภยพสจนไดวา ในขณะททาสญญานนอายทถกตองแทจรงอยนอกจากดอตราตามทางคาปกตของเขาแลว ทานวาสญญานนเปนโมฆยะ

มาตรา 894 ผเอาประกนภยชอบทจะบอกเลกสญญาประกนภยเสยในเวลาใด ๆ กไดดวยการงดไมสงเบยประกนภยตอไป ถาและไดสงเบยประกนภยมาแลวอยางนอยสามปไซร ทานวาผเอาประกนภยชอบทจะไดรบเงนคาเวนคนกรมธรรมประกนภย หรอรบกรมธรรมใชเงนสาเรจจากผรบประกนภย

มาตรา 895 เมอใดจะตองใชจานวนเงนในเหตมรณะของบคคลคนหนงคนใดทานวาผรบประกนภยจาตองใชเงนนนในเมอมรณภยอนนนเกดขน เวนแต

(1) บคคลผนนไดกระทาอตวนบาตดวยใจสมครภายในปหนงนบแตวนทาสญญาหรอ (2) บคคลผนนถกผรบประโยชนฆาตายโดยเจตนา ในกรณท 2 นทานวาผรบประกนภยจาตองใชเงนคาไถถอนกรมธรรมใหแกผเอาประกนภย หรอใหแก

ทายาทของผนน มาตรา 896 ถามรณภยเกดขนเพราะความผดของบคคลภายนอก ผรบประกนภยหาอาจจะเรยกเอาคา

สนไหมทดแทนจากบคคลภายนอกนนไดไม แตสทธของฝายทายาทแหงผมรณะในอนจะไดคาสนไหมทดแทนจากบคคลภายนอกนนหาสญสนไปดวยไม แมทงจานวนเงนอนจะพงใชตามสญญาประกนชวตนนจะหวนกลบมาไดแกตนดวย

มาตรา 897 ถาผเอาประกนภยไดเอาประกนภยไวโดยกาหนดวาเมอตนถงซงความมรณะใหใชเงนแกทายาททงหลายของตนโดยมไดเจาะจงระบชอผหนงผใดไวไซร จานวนเงนอนจะพงใชนน ทานใหฟงเอาเปนสนทรพยสวนหนงแหงกองมรดกของผเอาประกนภย ซงเจาหนจะเอาใชหนได

ถาไดเอาประกนภยไวโดยกาหนดวาใหใชเงนแกบคคลคนใดคนหนงโดยเฉพาะเจาะจง ทานวาเฉพาะแตจานวนเงนเบยประกนภยซงผเอาประกนภยไดสงไปแลวเทานน จกเปนสนทรพยสวนหนงแหงกองมรดกของผเอาประกนภยอนเจาหนจะเอาใชหนได



- 143 -

ลกษณะ 21 ตวเงน

หมวด 1


มาตรา 898 อนตวเงนตามความหมายแหงประมวลกฎหมายนมสามประเภท ๆ หนงคอ ตวแลกเงน

ประเภทหนงคอ ตวสญญาใชเงน ประเภทหนง คอ เชค มาตรา 899 ขอความอนใดซงมไดมบญญตไวในประมวลกฎหมายลกษณะน ถาเขยนลงในตวเงน ทานวา

ขอความอนนนหาเปนผลอยางหนงอยางใดแกตวเงนนนไม มาตรา 900 บคคลผลงลายมอชอของตนในตวเงนยอม จะตองรบผดตามเนอความในตวเงนนน ถาลงเพยงแตเครองหมายอยางหนงอยางใด เชน แกงไดหรอลายพมพนวมออางเอาเปนลายมอชอในตวเงน

นนไซร แมถงวาจะมพยานลงชอรบรองกตาม ทานวาหาใหผลเปนลงลายมอชอในตวเงนนนไม มาตรา 901 ถาบคคลคนใดลงลายมอชอของตนในตวเงน และมไดเขยนแถลงวากระทาการแทนบคคลอก

คนหนงไซร ทานวาบคคลคนนนยอมเปนผรบผดตามความในตวเงนนน มาตรา 902 ถาตวเงนลงลายมอชอของบคคลหลายคน มทงบคคลซงไมอาจจะเปนคสญญาแหงตวเงนนน

ไดเลย หรอเปนไดแตไมเตมผลไซร ทานวาการนยอมไมกระทบกระทงถงความรบผดของบคคลอน ๆ นอกนนซงคงตองรบผดตามตวเงน

มาตรา 903 ในการใชเงนตามตวเงน ทานมใหใหวนผอน มาตรา 904 อนผทรงนน หมายความวา บคคลผมตวเงนไวในครอบครอง โดยฐานเปนผรบเงน หรอเปน

ผรบสลกหลง ถาและเปนตวเงนสงจายใหแกผถอ ๆ กนบวาเปนผทรงเหมอนกน มาตรา 905 ภายในบงคบแหงบทบญญตมาตรา 1008 บคคลผไดตวเงนไวในครอบครอง ถาแสดงให

ปรากฏสทธดวยการสลกหลงไมขาดสาย แมถงวาการสลกหลงรายทสดจะเปนสลกหลงลอยกตาม ทานใหถอวาเปนผทรงโดยชอบดวยกฎหมาย เมอใดรายการสลกหลงลอยมสลกหลงรายอนตามหลงไปอก ทานใหถอวาบคคลผทลงลายมอชอในการสลกหลงรายทสดนน เปนผไดไปซงตวเงนดวยการสลกหลงลอย อนงคาสลกหลงเมอขดฆาเสยแลวทานใหถอเสมอนวามไดมเลย

ถาบคคลผหนงผใดตองปราศจากตวเงนไปจากครอบครอง ทานวาผทรงซงแสดงใหปรากฏสทธของตนในตวตามวธการดงกลาวมาในวรรคกอนนน หาจาตองสละตวเงนไม เวนแตจะไดมาโดยทจรต หรอไดมาดวยความประมาทเลนเลออยางรายแรง

อนง ขอความในวรรคกอนน ใหใชบงคบตลอดถงผทรงตวเงนสงจายใหแกผถอดวย



- 144 -

มาตรา 906 คาวาคสญญาคนกอน ๆ นน รวมทงผสงจาย หรอผออกตวเงนและผสลกหลงคนกอน ๆ ดวย มาตรา 907 เมอใดไมมทในตวเงนซงจะสลกหลงไดตอไปไซรทานอนญาตใหเอากระดาษแผนหนงผนก

ตอเขากบตวเงนเรยกวาใบประจาตอ นบเปนสวนหนงแหงตวเงนนน การสลกหลงในใบประจาตอครงแรกตองเขยนคาบบนตวเงนเดมบางบนใบประจาตอบาง

หมวด 2 ตวแลกเงน

สวนท 1

การออกและสลกหลงตวแลกเงน

มาตรา 908 อนวาตวแลกเงนนน คอหนงสอตราสารซงบคคลคนหนงเรยกวาผสงจาย สงบคคลอกคนหนง

เรยกวาผจาย ใหใชเงนจานวนหนงแกบคคลคนหนง หรอใหใชตามคาสงของบคคลคนหนงซงเรยกวาผรบเงน มาตรา 909 อนตวแลกเงนนน ตองมรายการดงกลาวตอไปน คอ (1) คาบอกชอวาเปนตวแลกเงน (2) คาสงอนปราศจากเงอนไขใหจายเงนเปนจานวนแนนอน (3) ชอ หรอยหอผจาย (4) วนถงกาหนดใชเงน (5) สถานทใชเงน (6) ชอ หรอยหอผรบเงน หรอคาจดแจงวาใหใชเงนแกผถอ (7) วนและสถานทออกตวเงน (8) ลายมอชอผสงจาย มาตรา 910 ตราสารอนมรายการขาดตกบกพรองไปจากททานระบบงคบไวในมาตรากอนน ยอมไม

สมบรณเปนตวแลกเงน เวนแตในกรณดงจะกลาวตอไปน คอ ตวแลกเงนซงไมระบเวลาใชเงน ทานใหถอวาพงใชเงนเมอไดเหน ถาสถานทใชเงนมไดแถลงไวในตวแลกเงน ทานใหถอเอาภมลาเนาของผจายเปนสถานทใชเงน ถาตวแลกเงนไมแสดงใหปรากฏสถานทออกตว ทานใหถอวาตวเงนนนไดออก ณ ภมลาเนาของผสงจาย ถามไดลงวนออกตว ทานวาผทรงโดยชอบดวยกฎหมายคนหนงคนใดทาการโดยสจรตจะจดวนตามท

ถกตองแทจรงลงกได



- 145 -

มาตรา 911 ผสงจายจะเขยนขอความกาหนดลงไววาจานวนเงนอนจะพงใชนนใหคดดอกเบยดวยกได และในกรณเชนนน ถามไดกลาวลงไวเปนอยางอน ทานวาดอกเบยยอมคดแตวนทลงในตวเงน

มาตรา 912 อนตวแลกเงนนนจะออกสงใหใชเงนตามคาสงของผสงจายกได อนง จะสงจายเอาจากตวผสงจายเอง หรอสงจายเพอบคคลภายนอกกได มาตรา 913 อนวนถงกาหนดของตวแลกเงนนน ทานวายอมเปนอยางใดอยางหนงดงกลาวตอไปน คอ (1) ในวนใดวนหนงทกาหนดไว หรอ (2) เมอสนระยะเวลาอนกาหนดไวนบแตวนทลงในตวนน หรอ (3) เมอทวงถาม หรอเมอไดเหน หรอ (4) เมอสนระยะเวลาอนกาหนดไวนบแตไดเหน มาตรา 914 บคคลผสงจายหรอสลกหลงตวแลกเงนยอมเปนอนสญญาวา เมอตวนนไดนายนโดยชอบแลว

จะมผรบรองและใชเงนตามเนอความแหงตว ถาและตวแลกเงนนนเขาไมเชอถอโดยไมยอมรบรองกด หรอไมยอมจายเงนกด ผสงจายหรอผสลกหลงกจะใชเงนแกผทรง หรอแกผสลกหลงคนหลงซงตองถกบงคบใหใชเงนตามตวนน ถาหากวาไดทาถกตองตามวธการในขอไมรบรองหรอไมจายเงนนนแลว

มาตรา 915 ผสงจายตวแลกเงนและผสลกหลงคนใด ๆ กด จะจดขอกาหนดซงจะกลาวตอไปนลงไวชดแจงในตวนนกได คอ

(1) ขอกาหนดลบลางหรอจากดความรบผดของตนเองตอผทรงตวเงน (2) ขอกาหนดยอมลดละใหแกผทรงตวเงนซงหนาททงหลายอนผทรงจะพงตองมแกตนบางอยางหรอ

ทงหมด มาตรา 916 บคคลทงหลายผถกฟองในมลตวแลกเงนหาอาจจะตอสผทรงดวยขอตอสอนอาศยความ

เกยวพนกนเฉพาะบคคลระหวางตนกบผสงจายหรอกบผทรงคนกอน ๆ นนไดไม เวนแตการโอนจะไดมขนดวยคบคดกนฉอฉล

มาตรา 917 อนตวแลกเงนทกฉบบ ถงแมวาจะมใชสงจายใหแกบคคลเพอเขาสงกตาม ทานวายอมโอนใหกนไดดวยสลกหลงและสงมอบ

เมอผสงจายเขยนลงในดานหนาแหงตวแลกเงนวา “เปลยนมอไมได” ดงนกด หรอเขยนคาอนอนไดความเปนทานองเชนเดยวกนนนกด ทานวาตวเงนนนยอมจะโอนใหกนไดแตโดยรปการและดวยผลอยางการโอนสามญ

อนง ตวเงนจะสลกหลงใหแกผจายกได ไมวาผจายจะไดรบรองตวนนหรอไม หรอจะสลกหลงใหแกผสงจาย หรอใหแกคสญญาฝายอนใดแหงตวเงนนนกได สวนบคคลทงหลายเหลานกยอมจะสลกหลงตวเงนนนตอไปอกได

มาตรา 918 ตวแลกเงนอนสงใหใชเงนแกผถอนน ทานวายอมโอนไปเพยงดวยสงมอบใหกน มาตรา 919 คาสลกหลงนนตองเขยนลงในตวแลกเงนหรอใบประจาตอ และตองลงลายมอชอผสลกหลง การสลกหลงยอมสมบรณแมทงมไดระบชอผรบประโยชนไวดวย หรอแมผสลกหลงจะมไดกระทาอะไร



- 146 -

ยงไปกวาลงลายมอชอของตนทดานหลงตวแลกเงนหรอทใบประจาตอกยอมฟงเปนสมบรณดจกน การสลกหลงเชนนทานเรยกวา “สลกหลงลอย”

มาตรา 920 อนการสลกหลงยอมโอนไปซงบรรดาสทธอนเกดแตตวแลกเงน ถาสลกหลงลอย ผทรงจะปฏบตดงกลาวตอไปนประการหนงประการใดกได คอ (1) กรอกความลงในทวางดวยเขยนชอของตนเองหรอชอบคคลอนผใดผหนง (2) สลกหลงตวเงนตอไปอกเปนสลกหลงลอย หรอสลกหลงใหแกบคคลอนผใดผหนง (3) โอนตวเงนนนใหไปแกบคคลภายนอกโดยไมกรอกความลงในทวาง และไมสลกหลงอยางหนงอยางใด มาตรา 921 การสลกหลงตวแลกเงนซงสงใหใชเงนแกผถอนน ยอมเปนเพยงประกน (อาวล) สาหรบผสง

จาย มาตรา 922 การสลกหลงนนตองใหเปนขอความอนปราศจากเงอนไข ถาและวางเงอนไขบงคบลงไวอยาง

ใด ทานใหถอเสมอนวาขอเงอนไขนนมไดเขยนลงไวเลย อนง การสลกหลงโอนแตบางสวน ทานวาเปนโมฆะ มาตรา 923 ผสลกหลงคนใดระบขอความหามสลกหลงสบไปลงไวแลว ผสลกหลงคนนนยอมไมตองรบ

ผดตอบคคลอนเขาสลกหลงตวแลกเงนนนใหไปในภายหลง มาตรา 924 ถาตวแลกเงนสลกหลงตอเมอสนเวลาเพอคดคานการไมรบรองหรอการไมใชเงนนนแลวไซร

ทานวาผรบสลกหลงยอมไดไปซงสทธแหงการรบรองตามแตมตอผจายกบสทธไลเบยเอาแกบรรดาผซงสลกหลงตวเงนนนภายหลงทสนเวลาเชนนน

แตถาตวเงนนนไดมคดคานการไมรบรองหรอการไมใชเงนมาแตกอนสลกหลงแลวไซร ทานวาผรบสลกหลงยอมไดไปแตเพยงสทธของผซงสลกหลงใหแกตนอนมตอผรบรองตอผสงจาย และตอบรรดาผทสลกหลงตวเงนนนมากอนยอนขนไปจนถงเวลาคดคานเทานน

มาตรา 925 เมอใดความทสลกหลงมขอกาหนดวา “ราคาอยทเรยกเกบ” กด“เพอเรยกเกบ” กด “ในฐานจดการแทน” กด หรอความสานวนอนใดอนเปนปรยายวาตวแทนไซร ทานวาผทรงตวแลกเงนจะใชสทธทงปวงอนเกดแตตวนนกยอมไดทงสน แตวาจะสลกหลงไดเพยงในฐานเปนตวแทน

ในกรณเชนน คสญญาทงหลายซงตองรบผดอาจจะตอสผทรงไดแตเพยงดวยขอตอสอนจะพงใชไดตอผสลกหลงเทานน

มาตรา 926 เมอใดความทสลกหลงมขอกาหนดวา”ราคาเปนประกน” กด “ราคาเปนจานา” กด หรอขอกาหนดอยางอนใดอนเปนปรยายวาจานาไซร ทานวาผทรงตวแลกเงนจะใชสทธทงปวงอนเกดแตตวนนกยอมไดทงสน แตถาผทรงสลกหลงตวนน ทานวาการสลกหลงยอมใชไดเพยงในฐานเปนคาสลกหลงของตวแทน

คสญญาทงหลายซงตองรบผด หาอาจจะตอสผทรงดวยขอตอสอนอาศยความเกยวพนเฉพาะบคคลระหวางตนกบผสลกหลงนนไดไม เวนแตการสลกหลงจะไดมขนดวยคบคดกนฉอฉล



- 147 -

สวนท 2 การรบรอง

มาตรา 927 อนตวแลกเงนนนจะนาไปยนแกผจาย ณ ทอยของผจาย เพอใหรบรองเมอไร ๆ กได จนกวาจะถงเวลากาหนดใชเงนและผทรงจะเปนผยนหรอเพยงแตผทไดตวนนไวในครอบครองจะเปนผนาไปยนกได

ในตวแลกเงนนน ผสงจายจะลงขอกาหนดไววาใหนายนเพอรบรองโดยกาหนดเวลาจากดไวใหยน หรอไมกาหนดเวลากได

ผสงจายจะหามการนาตวแลกเงนยนเพอรบรองกได เวนแตในกรณทเปนตวเงนอนไดออกสงใหใชเงนเฉพาะ ณ สถานทอนใดอนมใชภมลาเนาของผจาย หรอไดออกสงใหใชเงนในเวลาใดเวลาหนงนบแตไดเหน

อนง ผสงจายจะลงขอกาหนดไววายงมใหนาตวยนเพอใหรบรองกอนถงกาหนดวนใดวนหนงกได ผสลกหลงทกคนจะลงขอกาหนดไววา ใหนาตวเงนยนเพอรบรอง โดยกาหนดเวลาจากดไวใหยน หรอไม

กาหนดเวลากได เวนแตผสงจายจะไดหามการรบรอง มาตรา 928 ผทรงตวแลกเงนอนสงใหใชเงนเมอสนระยะเวลากาหนดอยางใดอยางหนงนบแตไดเหนนน

ตองนาตวเงนยนเพอใหรบรองภายในหกเดอนนบแตวนทลงในตวเงนหรอภายในเวลาชาเรวกวานนตามแตผสงจายจะไดระบไว

มาตรา 929 ภายในบงคบบทบญญตมาตรา 927 ผทรงตวแลกเงนมสทธทจะยนตวเงนแกผจายไดในทนใดเพอใหรบรอง ถาและเขาไมรบรองภายในเวลายสบสชวโมงไซร ผทรงกมสทธทจะคดคาน

มาตรา 930 ในการยนตวแลกเงนเพอใหเขารบรองนน ผทรงไมจาตองปลอยตวนนใหไวในมอผจาย อนง ผจายจะเรยกใหยนตวแลกเงนแกตนอกเปนครงทสองในวนรงขนแตวนทยนครงแรกนนกได ทาน

หามมใหคกรณทมสวนไดเสยยกเอาการทมไดอนวตตามคาเรยกอนนขนเปนขอตอส เวนแตการเรยกนนไดระบไวในคาคดคาน

มาตรา 931 การรบรองนนพงกระทาดวยเขยนลงไวในดานหนาแหงตวแลกเงนเปนถอยคาสานวนวา “รบรองแลว” หรอความอยางอนทานองเชนเดยวกนนน และลงลายมอชอของผจาย อนงแตเพยงลายมอชอของผจายลงไวในดานหนาแหงตวแลกเงน ทานกจดวาเปนคารบรองแลว

มาตรา 932 ตวแลกเงนฉบบใดเขยนสงใหใชเงนในกาหนดระยะเวลาอยางใดอยางหนงนบแตวนทลงในตวเงนนน แตหากมไดลงวนไวกด หรอตวเงนฉบบใดสงใหใชเงนในกาหนดระยะเวลาอยางใดอยางหนงนบแตไดเหน แตหากคารบรองตวนนมไดลงวนไวกดตวแลกเงนเชนวามาน ทานวาผทรงจะจดวนออกตวหรอวนรบรองลงตามทแทจรงกได แลวพงใหใชเงนตามนน

อนง ทานบญญตไววา ในกรณทผทรงทาการโดยสจรตแตลงวนคลาดเคลอนไปดวยสาคญผด และในกรณลงวนผดทกสถาน หากวาในภายหลงตวเงนนนตกไปยงมอผทรงโดยชอบดวยกฎหมายแลว ตวเงนจะเสยไปเพราะ



- 148 -

เหตนนกหาไม ทานใหคงเปนตวเงนทใชได และพงใชเงนกนเสมอนดงวาวนทไดจดลงนนเปนวนทถกตองแทจรง มาตรา 933 ถาการรบรองมไดลงวน ทานใหถอเอาวนสดทายแหงระยะเวลาอนกาหนดไวเพอรบรองนน

เปนวนรบรอง มาตรา 934 ถาผจายเขยนคารบรองลงในตวแลกเงนแลว แตหากกลบขดฆาเสยกอนตวเงนนนหลดพนไป

จากมอตนไซร ทานใหถอเปนอนวาไดบอกปดไมรบรอง แตถาผจายไดแจงความเปนหนงสอไปยงผทรง หรอคสญญาฝายอนซงไดลงนามในตวเงนวาตนรบรองตวเงนนนกอนแลว จงมาขดฆาคารบรองตอภายหลงไซร ทานวาผจายกคงตองผกพนอยตามเนอความทตนไดเขยนรบรองนนเอง

มาตรา 935 อนการรบรองนนยอมมไดสองสถาน คอรบรองตลอดไป หรอรบรองเบยงบาย การรบรองตลอดไป คอยอมตกลงโดยไมแกแยงคาสงของผสงจายแตอยางหนงอยางใดเลย สวนการรบรองเบยงบายนน กลาวเปนเนอความทาผลแหงตวเงนใหแผกไปจากทเขยนสงไว กลาวโดยเฉพาะกคอวา ถาคารบรองมเงอนไขกด หรอรบรองแตเพยงบางสวนกดทานวาเปนรบรองเบยง

บาย มาตรา 936 คารบรองเบยงบายนน ผทรงตวแลกเงนจะบอกปดเสยกได และถาไมไดคารบรองอนไมเบยง

บาย จะถอเอาวาตวเงนนนเปนอนขาดความเชอถอรบรองกได ถาผทรงรบเอาคารบรองเบยงบาย และผสงจายหรอผสลกหลงมไดใหอานาจแกผทรงโดยแสดงออกชด

หรอโดยปรยายใหรบเอาคารบรองเบยงบายเชนนนกด หรอไมยนยอมดวยในภายหลงกด ทานวาผสงจายหรอผสลกหลงนน ๆ ยอมหลดพนจากความรบผดตามตวเงนนนแตบทบญญตทงนทานมใหใชไปถงการรบรองแตบางสวนซงไดบอกกลาวกอนแลวโดยชอบ

ถาผสงจายหรอผสลกหลงตวเงนรบคาบอกกลาวการรบรองเบยงบายแลวไมโตแยงไปยงผทรงภายในเวลาอนสมควร ทานใหถอวาผสงจายหรอผสลกหลงนนเปนอนไดยนยอมดวยกบการนนแลว

มาตรา 937 ผจายไดทาการรบรองตวแลกเงนแลวยอมตองผกพนในอนจะจายเงนจานวนทรบรองตามเนอความแหงคารบรองของตน

สวนท 3 อาวล

มาตรา 938 ตวแลกเงนจะมผคาประกนรบประกนการใชเงนทงจานวนหรอแตบางสวนกได ซงทานเรยกวา “อาวล”

อนอาวลนนบคคลภายนอกคนใดคนหนงจะเปนผรบ หรอแมคสญญาแหงตวเงนนนฝายใดฝายหนงจะเปนผรบกได



- 149 -

มาตรา 939 อนการรบอาวลยอมทาใหกนดวยเขยนลงในตวเงนนนเอง หรอทใบประจาตอ ในการนพงใชถอยคาสานวนวา “ใชไดเปนอาวล” หรอสานวนอนใดทานองเดยวกนนน และลงลายมอชอ

ผรบอาวล อนง เพยงแตลงลายมอชอของผรบอาวลในดานหนาแหงตวเงน ทานกจดวาเปนคารบอาวลแลว เวนแตใน

กรณทเปนลายมอชอของผจายหรอผสงจาย ในคารบอาวลตองระบวารบประกนผใด หากมไดระบ ทานใหถอวารบประกนผสงจาย มาตรา 940 ผรบอาวลยอมตองผกพนเปนอยางเดยวกนกบบคคลซงตนประกน แมถงวาความรบผดใชเงนอนผรบอาวลไดประกนอยนนจะตกเปนใชไมไดดวยเหตใด ๆ นอกจากเพราะทา

ผดแบบระเบยบ ทานวาขอทสญญารบอาวลนนกยงคงสมบรณ เมอผรบอาวลไดใชเงนไปตามตวแลกเงนแลว ยอมไดสทธในอนจะไลเบยเอาแกบคคลซงตนไดประกนไว

กบทงบคคลทงหลายผรบผดแทนตวผนน

สวนท 4 การใชเงน

มาตรา 941 อนตวแลกเงนนน ยอมจะพงใชเงนในวนถงกาหนดและถงกาหนดวนใด ผทรงตองนาตวเงนไปยนเพอใหใชเงนในวนนน

มาตรา 942 อนจะบงคบใหผทรงตวแลกเงนรบเงนใชกอนตวเงนถงกาหนดนนทานวาหาอาจจะทาไดไม อนง ผจายคนใดใชเงนไปแตกอนเวลาตวเงนถงกาหนด ทานวายอมทาเชนนนดวยเสยงเคราะหของตนเอง มาตรา 943 อนการถงกาหนดแหงตวแลกเงนซงสงใหใชเงนเมอสนระยะเวลาอนใดอนหนงนบแตวนได

เหนนน ทานใหกาหนดนบแตวนรบรองหรอวนคดคาน ถาไมมคาคดคาน และคารบรองมไดลงวน ทานใหถอวาผรบรองไดใหคารบรองนนในวนทายแหง

กาหนดเวลาซงจากดไวตามกฎหมาย หรอตามสญญาเพอการยนตวนน มาตรา 944 อนตวแลกเงนซงใหใชเงนเมอไดเหนนน ทานวายอมจะพงใชเงนในวนเมอยนตว ทงนตองยน

ใหใชเงนภายในกาหนดเวลา ซงบงคบไวเพอการยนใหรบรองตวเงนชนดใหใชเงนในเวลาใดเวลาหนงภายหลงไดเหนนน

มาตรา 945 การใชเงนจะเรยกเอาไดตอเมอไดเวนตวแลกเงนใหผใชเงนจะใหผทรงลงลายมอชอรบรองในตวเงนนนกได

มาตรา 946 อนตวแลกเงนนน ถาเขาจะใชเงนใหแตเพยงบางสวน ทานวาผทรงจะบอกปดเสยไมยอมรบเอากได



- 150 -

ถาและรบเอาเงนทเขาใชแตเพยงบางสวน ผทรงตองบนทกขอความนนลงไวในตวเงน และสงมอบใบรบใหแกผใชเงน

มาตรา 947 ถาตวแลกเงนมไดยนเพอใหใชเงนในวนถงกาหนดไซร ทานวาผรบรองจะเปลองตนใหพนจากความรบผดโดยวางจานวนเงนทคางชาระตามตวนนไวกได

มาตรา 948 ถาผทรงตวแลกเงนยอมผอนเวลาใหแกผจายไซร ทานวาผทรงสนสทธทจะไลเบยเอาแกผเปนคสญญาคนกอน ๆ ซงมไดตกลงในการผอนเวลานน

มาตรา 949 ภายในบงคบแหงบทบญญตมาตรา 1009 บคคลผใชเงนในเวลาถงกาหนดยอมเปนอนหลดพนจากความรบผด เวนแตตนจะไดทาการฉอฉลหรอมความประมาทเลนเลออยางรายแรง อนงบคคลซงกลาวนจาตองพสจนใหเหนจรงวาไดมการสลกหลงตดตอกนเรยบรอยไมขาดสาย แตไมจาตองพสจนลายมอชอของเหลาผสลกหลง

สวนท 5

การสอดเขาแกหนา

มาตรา 950 ผสงจายหรอผสลกหลงจะระบบคคลผหนงผใดไวกไดวาเปนผจะรบรอง หรอใชเงนยาม

ประสงค ณ สถานทใชเงน ภายในเงอนบงคบดงจะกลาวตอไปขางหนา บคคลผหนงผใดจะรบรองหรอใชเงนตามตวแลกเงนในฐาน

เปนผสอดเขาแกหนาบคคลใดผลงลายมอชอในตวนนกได ผสอดเขาแกหนานนจะเปนบคคลภายนอกกได แมจะเปนผจายหรอบคคลซงตองรบผดโดยตวเงนนนอย

แลวกได หามแตผรบรองเทานน ผสอดเขาแกหนาจาตองใหคาบอกกลาวโดยไมชกชา เพอใหคสญญาฝายซงตนเขาแกหนานนทราบการท

ตนเขาแกหนา

(1) การรบรองเพอแกหนา

มาตรา 951 การรบรองดวยสอดเขาแกหนา ยอมมไดในบรรดากรณซงผทรงมสทธไลเบยไดกอนถงกาหนดตามตวเงนอนเปนตวสามารถจะรบรองได

การรบรองดวยสอดเขาแกหนานน ผทรงจะบอกปดเสยกได แมถงวาบคคลผซงบงไววาจะเปนผรบรอง หรอใชเงนยามประสงคนนจะเปนผเสนอเขารบรองกบอกปดได



- 151 -

ถาผทรงยอมใหเขารบรองแลว ผทรงยอมเสยสทธไลเบยกอนถงกาหนดเอาแกคสญญาทงหลายซงตองรบผดตอตน

มาตรา 952 อนการรบรองดวยสอดเขาแกหนานน ยอมทาดวยเขยนระบความลงบนตวแลกเงน และลงลายมอชอของผสอดเขาแกหนาเปนสาคญ อนงตองระบลงไววาการรบรองนนทาใหเพอผใด ถามไดระบไวเชนนนทานใหถอวาทาใหเพอผสงจาย

มาตรา 953 ผรบรองดวยสอดเขาแกหนายอมตองรบผดตอผทรงตวเงนนน และรบผดตอผสลกหลงทงหลายภายหลงคสญญาฝายซงตนเขาแกหนาอยางเดยวกนกบทคสญญาฝายนนตองรบผดอยเอง

(2) การใชเงนเพอแกหนา

มาตรา 954 อนการใชเงนเพอแกหนายอมมไดในบรรดากรณซงผทรงมสทธไลเบยเมอตวเงนถงกาหนด

หรอกอนถงกาหนด การใชเงนนน ทานวาอยางชาทสดตองทาในวนรงขน แตวนทายแหงกาหนดเวลาซงจากดอนญาตไวใหทา

คาคดคานการไมใชเงน มาตรา 955 ถาตวแลกเงนไดรบรองเพอแกหนาแลวกด หรอไดมตวบคคลระบวาเปนผจะใชเงนยาม

ประสงคแลวกด ผทรงตองยนตวเงนนนตอบคคลนน ๆ ณ สถานทใชเงน และถาจาเปนกตองจดการทาคาคดคานการไมใชเงนอยางชาทสดในวนรงขนแตวนทายแหงกาหนดเวลาอนจากดไวเพอทาคาคดคาน

ถาไมคดคานภายในกาหนดเวลานน ทานวาคสญญาฝายทไดระบตวผใชเงนยามประสงค หรอคสญญาฝายซงไดมผรบรองตวเงนใหแลวนน กบทงบรรดาผสลกหลงในภายหลงยอมเปนอนหลดพนจากความรบผด

มาตรา 956 การใชเงนเพอแกหนานน ใชเพอคสญญาฝายใดตองใชจงเตมจานวนอนคสญญาฝายนนจะตองใช เวนแตคาชกสวนลดดงบญญตไวในมาตรา 968 (4)

ผทรงคนใดบอกปดไมยอมรบเงนอนเขาใชให ทานวาผทรงคนนนยอมเสยสทธในอนจะไลเบยเอาแกบคคลทงหลายเหลานนซงพอทจะไดหลดพนจากความรบผดเพราะการใชเงนนน

มาตรา 957 การใชเงนเพอแกหนาตองทาใหเปนหลกฐานดวยใบรบเขยนลงในตวแลกเงน ระบความวาไดใชเงนเพอบคคลผใด ถามไดระบตวไวดงนน ทานใหถอวาการใชเงนนนไดทาไปเพอผสงจาย

ตวแลกเงนกบทงคาคดคานหากวาไดทาคดคาน ตองสงใหแกบคคลผใชเงนเพอแกหนา มาตรา 958 บคคลผใชเงนเพอแกหนายอมรบชวงสทธทงปวงของผทรงอนมตอคสญญาฝายซงตนไดใช

เงนแทนไป และตอคสญญาทงหลายผตองรบผดตอคสญญาฝายนน แตหาอาจจะสลกหลงตวแลกเงนนนอกตอไปไดไม

อนง บรรดาผซงสลกหลงภายหลงคสญญาฝายซงเขาไดใชเงนแทนไปนนยอมหลดพนจากความรบผด



- 152 -

ในกรณแขงกนเขาใชเงนเพอแกหนา ทานวาการใชเงนรายใดจะใหผลปลดหนมากรายทสด พงนยมเอารายนนเปนดยง

ถาไมดาเนนตามวธดงกลาวน ทานวาผใชเงนทงทรเชนนนยอมเสยสทธในอนจะไลเบยเอาแกบคคลทงหลายซงพอทจะไดหลดพนจากความรบผด

สวนท 6 สทธไลเบยเพราะเขาไมรบรองหรอไมใชเงน

มาตรา 959 ผทรงตวแลกเงนจะใชสทธไลเบยเอาแกบรรดาผสลกหลง ผสงจายและบคคลอน ๆ ซงตองรบผดตามตวเงนนนกได คอ

ก) ไลเบยไดเมอตวเงนถงกาหนดในกรณไมใชเงน ข) ไลเบยไดแมทงตวเงนยงไมถงกาหนดในกรณดงจะกลาวตอไปน คอ (1) ถาเขาบอกปดไมรบรองตวเงน (2) ถาผจายหากจะไดรบรองหรอไมกตาม ตกเปนคนลมละลาย หรอไดงดเวนการใชหน แมการงดเวนใช

หนนนจะมไดมคาพพากษาเปนหลกฐานกตาม หรอถาผจายถกยดทรพยและการยดทรพยนนไรผล (3) ถาผสงจายตวเงนชนดไมจาเปนตองใหผใดรบรองนนตกเปนคนลมละลาย มาตรา 960 การทตวแลกเงนขาดรบรองหรอขาดใชเงนนน ตองทาใหเปนหลกฐานตามแบบระเบยบดวย

เอกสารฉบบหนง เรยกวาคาคดคาน คาคดคานการไมใชเงนตองทาในวนซงจะพงใชเงนตามตวนน หรอวนใดวนหนงภายในสามวนตอแตนน

ไป คาคดคานการไมรบรองตองทาภายในจากดเวลาซงกาหนดไว เพอการยนตวเงนใหเขารบรอง หรอภายใน

สามวนตอแตนนไป เมอมคาคดคานการไมรบรองขนแลวกเปนอนไมตองยนเพอใหใชเงน และไมตองทาคาคดคานการไมใช

เงน ในกรณทงหลายซงกลาวไวในมาตรา 959 (ข) (2) นน ทานวาผทรงยงหาอาจจะใชสทธไลเบยไดไม จนกวา

จะไดยนตวเงนใหผจายใชเงนและไดทาคาคดคานขนแลว ในกรณทงหลายดงกลาวไวในมาตรา 959 (ข) (3) นน ทานวาถาเอาคาพพากษาซงสงใหผสงจายเปนคน

ลมละลายออกแสดง กเปนการเพยงพอทจะทาใหผทรงสามารถใชสทธไลเบยได มาตรา 961 คาคดคานนนใหนายอาเภอ หรอผทาการแทนนายอาเภอ หรอทนายความผไดรบอนญาตเพอ

การนเปนผทา



- 153 -

รฐมนตรกระทรวงยตธรรมมอานาจออกกฎขอบงคบเพอปฏบตการใหเปนไปตามบทบญญตแหงประมวลกฎหมายน อนวาดวยการออกใบอนญาตและการทาคาคดคาน รวมทงกาหนดอตราคาฤชาธรรมเนยมอนเกยวกบการนน

มาตรา 962 ในคาคดคานนนนอกจากชอ ตาแหนง และลายมอชอของผทา ตองมสาเนาตวเงนกบรายการสลกหลงทงหมดตรงถอยตรงคากบระบความดงจะกลาวตอไปน คอ

(1) ชอ หรอยหอของบคคลผคดคานและผถกคดคาน (2) มล หรอเหตทตองทาคาคดคานตวเงน การทวงถามและคาตอบถาม หรอขอทวาหาตวผจายหรอผ

รบรองไมพบ (3) ถามการรบรอง หรอใชเงนเพอแกหนา ใหแถลงลกษณะแหงการเขาแกหนาทงชอหรอยหอของผรบรอง

หรอผใชเงนเพอแกหนาและชอบคคลซงเขาเขาแกหนานนดวย (4) สถานทและวนทาคาคดคาน ใหผทาคาคดคานสงมอบคาคดคานแกผรองขอใหทา และใหผทาคาคดคานรบสงคาบอกกลาวการคดคาน

นนไปยงผถกคดคาน ถาทราบภมลาเนากใหสงโดยจดหมายลงทะเบยนไปรษณย หรอสงมอบไว ณ ภมลาเนาของผนนกได ถาไมทราบภมลาเนากใหปดสาเนาคาคดคานไวยงทซงเหนไดงาย ณ ทวาการอาเภอประจาทองทอนผถกคดคานมถนทอยครงหลงทสด

มาตรา 963 ผทรงตองใหคาบอกกลาวการทเขาไมรบรองตวแลกเงนหรอไมใชเงนนนไปยงผสลกหลงถดตนขนไปกบทงผสงจายดวยภายในเวลาสวนตอจากวนคดคาน หรอตอจากวนยนตวในกรณทมขอกาหนดวา “ไมจาตองมคาคดคาน”

ผสลกหลงทก ๆ คนตองใหคาบอกกลาวไปยงผสลกหลงถดตนขนไปภายในสองวน ใหทราบคาบอกกลาวอนตนไดรบ จดแจงใหทราบชอและสานกของผทไดใหคาบอกกลาวมากอน ๆ นนดวย ทาเชนนตดตอกนไปโดยลาดบจนกระทงถงผสงจาย อนงจากดเวลาซงกลาวมานน ทานนบแตเมอคนหนง ๆ ไดรบคาบอกกลาวแตคนกอน

ถาผสลกหลงคนหนงคนใดมไดระบสานกของตนไวกด หรอไดระบแตอานไมไดความกด ทานวาสดแตคาบอกกลาวไดสงไปยงผสลกหลงคนกอนกเปนอนพอแลว

บคคลผจะตองใหคาบอกกลาว จะทาคาบอกกลาวเปนรปอยางใดกไดทงสนแมเพยงแตดวยสงตวแลกเงนคนกใชได อนงตองพสจนไดวาไดสงคาบอกกลาวภายในเวลากาหนด

ถาสงคาบอกกลาวเปนหนงสอจดทะเบยนไปรษณย หากวาหนงสอนนไดสงไปรษณยภายในเวลากาหนดดงกลาวมานนไซร ทานใหถอวาคาบอกกลาวเปนอนไดสงภายในจากดเวลาบงคบแลว

บคคลซงมไดใหคาบอกกลาวภายในจากดเวลาดงไดวามานนหาเสยสทธไลเบยไมแตจะตองรบผดเพอความเสยหายอยางใด ๆ อนเกดแตความประมาทเลนเลอของตน แตทานมใหคดคาสนไหมทดแทนเกนกวาจานวนในตวแลกเงน



- 154 -

มาตรา 964 ดวยขอกาหนดเขยนลงไววา “ไมจาตองมคาคดคาน” กด “ไมมคดคาน” กด หรอสานวนอนใดทานองนนกด ผสงจายหรอผสลกหลงจะยอมปลดเปลองผทรงจากการทาคาคดคานการไมรบรองหรอการไมใชเงนกได เพอตนจะไดใชสทธไลเบย

ขอกาหนดอนน ยอมไมปลดผทรงใหพนจากหนาทนาตวเงนยนภายในเวลากาหนด หรอจากหนาทใหคาบอกกลาวตวเงนขาดความเชอถอแกผสลกหลงคนกอนหรอผสงจายอนงหนาทนาสบวาไมปฏบตใหเปนไปตามกาหนดเวลาจากดนน ยอมตกอยแกบคคลผแสวงจะใชความขอนนเปนขอตอสผทรงตวแลกเงน

ขอกาหนดอนน ถาผสงจายเปนผเขยนลงไปแลว ยอมเปนผลตลอดถงคสญญาทงปวงบรรดาทไดลงลายมอชอในตวเงนนน ถาและทงมขอกาหนดดงนแลว ผทรงยงขนทาคาคดคานไซร ทานวาผทรงตองเปนผออกคาใชจายเพอการนน หากวาขอกาหนดนนผสลกหลงเปนผเขยนลง และถามคาคดคานทาขนไซร ทานวาคาใชจายในการคดคานนนอาจจะเรยกเอาใชไดจากคสญญาอน ๆ บรรดาทไดลงลายมอชอในตวเงนนน

มาตรา 965 ในกรณตวเงนภายในประเทศ ถาผจายบนทกลงไวในตวแลกเงนเปนขอความบอกปดไมรบรองหรอไมยอมใชเงน ทงลงวนทบอกปดลงลายมอชอไวดวยแลวทานวาคาคดคานนนกเปนอนไมจาเปนตองทาและผทรงตองสงคาบอกกลาวขาดความเชอถอไปยงบคคลซงตนจานงจะไลเบยภายในสวนตอจากวนเขาบอกปดไมรบรองนน

มาตรา 966 คาบอกกลาวขาดความเชอถอในกรณไมรบรองหรอไมใชเงนนนตองมรายการคอ วนทลงในตวแลกเงน ชอหรอยหอของผสงจายและของผจาย จานวนเงนในตวเงนวนถงกาหนดใชเงน ชอหรอยหอและสานกของผทรงตวเงน วนทคดคานหรอวนทบอกปดไมรบรองหรอไมใชเงน กบขอความวาเขาไมรบรองหรอไมใชเงนตามตวเงนนน

มาตรา 967 ในเรองตวแลกเงนนน บรรดาบคคลผสงจายกดรบรองกด สลกหลงกด หรอรบประกนดวยอาวลกด ยอมตองรวมกนรบผดตอผทรง

ผทรงยอมมสทธวากลาวเอาความแกบรรดาบคคลเหลานเรยงตวหรอรวมกนกไดโดยมพกตองดาเนนตามลาดบทคนเหลานนมาตองผกพน

สทธเชนเดยวกนน ยอมมแกบคคลทกคนซงไดลงลายมอชอในตวเงนและเขาถอเอาตวเงนนน ในการทจะใชบงคบเอาแกผทมความผกพนอยแลวกอนตน

การวากลาวเอาความแกคสญญาคนหนง ซงตองรบผดยอมไมตดหนทางทจะวากลาวเอาความแกคสญญาคนอน ๆ แมทงจะเปนฝายอยในลาดบภายหลงบคคลทไดวากลาวเอาความมากอน

มาตรา 968 ผทรงจะเรยกรองเอาเงนใชจากบคคลซงตนใชสทธไลเบยนนกได คอ (1) จานวนเงนในตวแลกเงนซงเขาไมรบรองหรอไมใชกบทงดอกเบยดวย หากวามขอกาหนดไววาใหคด

ดอกเบย (2) ดอกเบยอตรารอยละหาตอปนบแตวนถงกาหนด



- 155 -

(3) คาใชจายในการคดคาน และในการสงคาบอกกลาวของผทรงไปยงผสลกหลงถดจากตนขนไปและผสงจาย กบทงคาใชจายอน ๆ

(4) คาชกสวนลดซงถาไมมขอตกลงกนไว ทานใหคดรอยละ 1/6 ในตนเงนอนจะพงใชตามตวเงน และไมวากรณจะเปนอยางไร ทานมใหคดสงกวาอตราน

ถาใชสทธไลเบยกอนถงกาหนด ทานใหหกลดจานวนเงนในตวเงนลงใหรอยละหา มาตรา 969 คสญญาฝายซงเขาถอเอาและใชเงนตามตวแลกเงนอาจจะเรยกเอาเงนใชจากคสญญาทงหลาย

ซงตองรบผดตอตนได คอ (1) เงนเตมจานวนซงตนไดใชไป (2) ดอกเบยในจานวนเงนนน คดอตรารอยละหาตอปนบแตวนทไดใชเงนไป (3) คาใชจายตาง ๆ อนตนตองออกไป (4) คาชกสวนลดจากตนเงนจานวนในตวแลกเงนตามทกาหนดไวในมาตรา 968 อนมาตรา (4) มาตรา 970 คสญญาทกฝายซงตองรบผดและถกไลเบยหรออยในฐานะจะถกไลเบยไดนน อาจจะใชเงน

แลวเรยกใหเขาสละตวเงนใหแกตนไดรวมทงคาคดคานและบญชรบเงนดวย ผสลกหลงทกคนซงเขาถอเอาและใชเงนตามตวแลกเงนแลว จะขดฆาคาสลกหลงของตนเองและของเหลา

ผสลกหลงภายหลงตนนนเสยกได มาตรา 971 ผสงจายกด ผรบรองกด ผสลกหลงคนกอนกด ซงเขาสลกหลงหรอโอนตวแลกเงนใหอกทอด

หนงนน หามสทธจะไลเบยเอาแกคสญญาฝายซงตนยอมตองรบผดตอเขาอยกอนแลวตามตวเงนนนไดไม มาตรา 972 ในกรณใชสทธไลเบยภายหลงการรบรองแตบางสวน ทานวาคสญญาฝายซงใชเงนอนเปน

จานวนเขาไมรบรองนน อาจจะเรยกใหจดระบความทใชเงนนลงไวในตวเงนและเรยกใหทาใบรบใหแกตนได อนงผทรงตวเงนตองใหสาเนาตวเงนอนรบรองวาถกตองแกคสญญาฝายนนพรอมทงคาคดคานดวย เพอใหเขาสามารถใชสทธไลเบยในภายหลงไดสบไป

มาตรา 973 เมอกาหนดเวลาจากดซงจะกลาวตอไปนไดลวงพนไปแลว คอ (1) กาหนดเวลาสาหรบยนตวแลกเงนชนดใหใชเงนเมอไดเหน หรอในระยะเวลาอยางใดอยางหนง

ภายหลงไดเหน (2) กาหนดเวลาสาหรบทาคาคดคานการไมรบรองหรอการไมใชเงน (3) กาหนดเวลาสาหรบยนตวเพอใหใชเงน ในกรณทมขอกาหนดวา “ไมจาตองมคาคดคาน” ทานวาผทรงยอมสนสทธทจะไลเบยเอาแกเหลาผสลกหลง ผสงจาย และคสญญาอน ๆ ผตองรบผด เวนแต

ผรบรอง อนง ถาไมยนตวแลกเงนเพอใหเขารบรองภายในเวลาจากดดงผสงจายไดกาหนดไว ทานวาผทรงยอมเสย

สทธทจะไลเบยทงเพอการทเขาไมใชเงนและเพอการทเขาไมรบรองเวนแตจะปรากฏจากขอกาหนดวา ผสงจายหมายเพยงแตจะปลดตนเองใหพนจากประกนการรบรอง



- 156 -

ถาขอกาหนดจากดเวลายนตวแลกเงนนนมอยทคาสลกหลง ทานวาเฉพาะแตผสลกหลงเทานนจะอาจเอาประโยชนในขอกาหนดนนได

มาตรา 974 การยนตวแลกเงนกด การทาคาคดคานกด ถามเหตจาเปนอนมอาจกาวลวงเสยไดมาขดขวางมใหทาไดภายในกาหนดเวลาจากดสาหรบการนนไซร ทานใหยดกาหนดเวลาออกไปอกได

เหตจาเปนอนมอาจกาวลวงเสยไดดงวามานน ผทรงตองบอกกลาวแกผสลกหลงคนถดตนขนไปโดยไมชกชา และคาบอกกลาวนนตองเขยนระบลงในตวเงน หรอใบประจาตอตองลงวนและลงลายมอชอของผทรง การอน ๆ นอกจากทกลาวน ทานใหบงคบตามบทบญญต มาตรา 963

เมอเหตจาเปนอนมอาจกาวลวงเสยไดนนสดสนลงแลว ผทรงตองยนตวเงนใหเขารบรองหรอใชเงนโดยไมชกชา และถาจาเปนกทาคาคดคานขน

ถาเหตจาเปนอนมอาจกาวลวงเสยไดนน ยงคงมอยตอไปจนเปนเวลากวาสามสบวนภายหลงตวเงนถงกาหนดไซร ทานวาจะใชสทธไลเบยกได และถาเชนนนการยนตวเงนกด การทาคาคดคานกด เปนอนไมจาเปนตองทา

ในสวนตวเงนชนดทใหใชเงนเมอไดเหน หรอใหใชเงนในระยะเวลาอยางหนงอยางใดภายหลงไดเหนนน กาหนดสามสบวนเชนวามาน ทานใหนบแตวนทผทรงไดใหคาบอกกลาวเหตจาเปนอนมอาจกาวลวงเสยไดนนแกผสลกหลงถดตนขนไป และถงแมวาจะเปนการกอนลวงกาหนดเวลายนตวเงน กใหนบเชนนน

สวนท 7

ตวแลกเงนเปนสารบ

มาตรา 975 อนตวแลกเงนนน นอกจากชนดทสงจายแกผถอแลว จะออกไปเปนคฉกความตองกนสอง

ฉบบหรอกวานนกอาจจะออกได คฉกเหลานตองมหมายลาดบลงไวในตวตราสารนนเอง มฉะนนคฉกแตละฉบบยอมใชไดเปนตวแลกเงน

ฉบบหนง ๆ แยกเปนตวเงนตางฉบบกน บคคลทกคนซงเปนผทรงตวเงนอนมไดระบวาไดออกเปนตวเดยวนนจะเรยกใหสงมอบคฉกสองฉบบหรอ

กวานนแกตนกได โดยยอมใหคดคาใชจายเอาแกตน ในการนผทรงตองวากลาวไปยงผสลกหลงคนถดตนขนไป และผสลกหลงคนนนกจาตองชวยผทรงวากลาวไปยงผทสลกหลงใหแกตนตอไปอกสบเนองกนไปเชนนตลอดสายจนกระทงถงผสงจาย อนงผสลกหลงทงหลายจาตองเขยนคาสลกหลงของตนเปนความเดยวกนลงในฉบบคฉกใหมแหงตวสารบนนอกดวย

มาตรา 976 ถาผทรงตวแลกเงนสารบหนงสลกหลงคฉกสองฉบบหรอกวานนใหแกบคคลตางคนกน ทานวาผทรงยอมตองรบผดตามคฉกเชนวานนทก ๆ ฉบบ และผสลกหลงภายหลงผทรงทก ๆ คนกตองรบผดตามคฉก



- 157 -

อนตนเองไดสลกลงไปนน เสมอนดงวาคฉกทวานนแยกเปนตวเงนตางฉบบกน มาตรา 977 ถาคฉกสองฉบบหรอกวานนในสารบหนงไดเปลยนมอไปยงผทรงโดยชอบดวยกฎหมายตาง

คนกนไซร ในระหวางผทรงเหลานนดวยกน คนใดไดเปนสทธกอน ทานใหถอวาคนนนเปนเจาของอนแทจรงแหงตวเงนนน แตความใด ๆ ในบทมาตรานไมกระทบกระทงถงสทธของบคคลผทาการโดยชอบดวยกฎหมายรบรองหรอใชเงนไปตามคฉกฉบบซงเขายนแกตนกอน

มาตรา 978 คารบรองนนจะเขยนลงในคฉกฉบบใดกได และจะตองเขยนลงในคฉกเพยงฉบบเดยวเทานน ถาผจายรบรองลงไปกวาฉบบหนง และคฉกซงรบรองเชนนนตกไปถงมอผทรงโดยชอบดวยกฎหมายตาง

คนกนไซร ทานวาผจายจะตองรบผดตามคฉกนน ๆ ทกฉบบ เสมอนดงวาแยกเปนตวเงนตางฉบบกน มาตรา 979 ถาผรบรองตวเงนซงออกเปนสารบใชเงนไปโดยมไดเรยกใหสงมอบคฉกฉบบซงมคารบรอง

ของตนนนใหแกตนและในเวลาตวเงนถงกาหนด คฉกฉบบนนไปตกอยในมอผทรงโดยชอบดวยกฎหมายคนใดคนหนงไซร ทานวาผรบรองจะตองรบผดตอผทรงคฉกฉบบนน

มาตรา 980 ภายในบงคบแหงบทบญญตทงหลายซงกลาวมากอนนน ถาคฉกฉบบใดแหงตวเงนออกเปนสารบไดหลดพนไปดวยการใชเงนหรอประการอนฉบบหนงแลว ทานวาตวเงนทงสารบกยอมหลดพนไปตามกน

มาตรา 981 คสญญาซงสงคฉกฉบบหนงไปใหเขารบรอง ตองเขยนแถลงลงในคฉกฉบบอนวาคฉกฉบบโนนอยในมอบคคลชอไร สวนบคคลคนนนกจาตองสละตวใหแกผทรงโดยชอบดวยกฎหมายแหงคฉกฉบบอนนน

ถาบคคลคนนนบอกปดไมยอมให ทานวาผทรงยงจะใชสทธไลเบยไมไดจนกวาจะไดทาคดคานระบความดงตอไปน คอ

(1) วาคฉกฉบบซงไดสงไปเพอรบรองนน เขาไมสละใหแกตนเมอทวงถาม (2) วาไมสามารถจะใหเขารบรองหรอใชเงนดวยคฉกฉบบอนได

หมวด 3

ตวสญญาใชเงน

มาตรา 982 อนวาตวสญญาใชเงนนน คอหนงสอตราสารซงบคคลคนหนงเรยกวาผออกตว ใหคามน

สญญาวาจะใชเงนจานวนหนงใหแกบคคลอกคนหนง หรอใชใหตามคาสงของบคคลอกคนหนง เรยกวาผรบเงน มาตรา 983 ตวสญญาใชเงนนน ตองมรายการดงจะกลาวตอไปน คอ (1) คาบอกชอวาเปนตวสญญาใชเงน (2) คามนสญญาอนปราศจากเงอนไขวาจะใชเงนเปนจานวนแนนอน (3) วนถงกาหนดใชเงน (4) สถานทใชเงน



- 158 -

(5) ชอ หรอยหอของผรบเงน (6) วนและสถานทออกตวสญญาใชเงน (7) ลายมอชอผออกตว มาตรา 984 ตราสารอนมรายการขาดตกบกพรองไปจากททานระบบงคบไวในมาตรากอนน ยอมไม

สมบรณเปนตวสญญาใชเงน เวนแตในกรณดงจะกลาวตอไปน คอ ตวสญญาใชเงนซงไมระบเวลาใชเงน ทานใหถอวา พงใชเงนเมอไดเหน ถาสถานทใชเงนมไดแถลงไวในตวสญญาใชเงน ทานใหถอเอาภมลาเนาของผออกตราสารนนเปนสถานท

ใชเงน ถาตวสญญาใชเงนไมระบสถานทออกตว ทานใหถอวา ตวนนไดออก ณ ภมลาเนาของผออกตว ถามไดลงวนออกตว ทานวาผทรงโดยชอบดวยกฎหมายคนหนงคนใดทาการโดยสจรตจะจดวนตามท

ถกตองแทจรงลงกได มาตรา 985 บทบญญตทงหลายในหมวด 2 วาดวยตวแลกเงนดงจะกลาวตอไปนทานใหยกมาบงคบใน

เรองตวสญญาใชเงนเพยงเทาทไมขดกบสภาพแหงตราสารชนดน คอบทมาตรา 911, 913, 916, 917, 919, 920, 922 ถง 926, 938 ถง 947, 949, 950, 954 ถง 959, 967 ถง 971

ถาเปนตวสญญาใชเงนทออกมาแตตางประเทศ ทานใหนาบทบญญตตอไปนมาใชบงคบดวย คอบทมาตรา 960 ถง 964, 973, 974

มาตรา 986 ผออกตวสญญาใชเงนยอมตองผกพนเปนอยางเดยวกนกบผรบรองตวแลกเงน ตวสญญาใชเงนซงใหใชเงนในเวลาใดเวลาหนงภายหลงไดเหนนนตองนายนใหผออกตวจดรบรภายใน

จากดเวลาดงกาหนดไวในมาตรา 928 กาหนดเวลานใหนบแตวนจดรบรซงลงลายมอชอผออกตว ถาผออกตวบอกปดไมยอมจดรบรและลงวนไซร การทเขาบอกปดเชนนทานวาตองทาใหเปนหลกฐานขนดวยคาคดคาน และวนคดคานนนใหถอเปนวนเรมตนในการนบกาหนดเวลาแตไดเหน

หมวด 4 เชค

มาตรา 987 อนวาเชคนน คอหนงสอตราสารซงบคคลคนหนงเรยกวา ผสงจายสงธนาคารใหใชเงนจานวนหนงเมอทวงถามใหแกบคคลอกคนหนง หรอใหใชตามคาสงของบคคลอกคนหนง อนเรยกวาผรบเงน

มาตรา 988 อนเชคนน ตองมรายการดงกลาวตอไปน คอ (1) คาบอกชอวาเปนเชค (2) คาสงอนปราศจากเงอนไขใหใชเงนเปนจานวนแนนอน



- 159 -

(3) ชอ หรอยหอและสานกงานของธนาคาร (4) ชอ หรอยหอของผรบเงน หรอคาจดแจงวาใหใชเงนแกผถอ (5) สถานทใชเงน (6) วนและสถานทออกเชค (7) ลายมอชอผสงจาย มาตรา 989 บทบญญตทงหลายในหมวด 2 อนวาดวยตวแลกเงนดงจะกลาวตอไปน ทานใหยกมาบงคบใน

เรองเชคเพยงเทาทไมขดกบสภาพแหงตราสารชนดน คอบทมาตรา 910, 914 ถง 923, 925, 926, 938 ถง 940, 945, 946, 959, 967, 971

ถาเปนเชคทออกมาแตตางประเทศ ทานใหนาบทบญญตดงตอไปนมาใชบงคบดวย คอบทมาตรา 924, 960 ถง 964, 973 ถง 977, 980

มาตรา 990 ผทรงเชคตองยนเชคแกธนาคารเพอใหใชเงน คอวาถาเปนเชคใหใชเงนในเมองเดยวกนกบทออกเชคตองยนภายในเดอนหนงนบแตวนออกเชคนน ถาเปนเชคใหใชเงนทอนตองยนภายในสามเดอน ถามฉะนนทานวาผทรงสนสทธทจะไลเบยเอาแกผสลกหลงทงปวง ทงเสยสทธอนมตอผสงจายดวยเพยงเทาทจะเกดความเสยหายอยางหนงอยางใดแกผสงจายเพราะการทละเลยเสยไมยนเชคนน

อนง ผทรงเชคซงผสงจายหลดพนจากความรบผดไปแลวนน ทานใหรบชวงสทธของผสงจายคนนนอนมตอธนาคาร

มาตรา 991 ธนาคารจาตองใชเงนตามเชคซงผเคยคากบธนาคารใหออกเบกเงนแกตน เวนแตในกรณดงกลาวตอไปน คอ

(1) ไมมเงนในบญชของผเคยคาคนนนเปนเจาหนพอจะจายตามเชคนน หรอ (2) เชคนนยนเพอใหใชเงนเมอพนเวลาหกเดอนนบแตวนออกเชค หรอ (3) ไดมคาบอกกลาววาเชคนนหายหรอถกลกไป มาตรา 992 หนาทและอานาจของธนาคารซงจะใชเงนตามเชคอนเบกแกตนนนทานวาเปนอนสดสนไป

เมอกรณเปนดงจะกลาวตอไปน คอ (1) มคาบอกหามการใชเงน (2) รวาผสงจายตาย (3) รวาศาลไดมคาสงรกษาทรพยชวคราว หรอคาสงใหผสงจายเปนคนลมละลายหรอไดมประกาศโฆษณา

คาสงเชนนน มาตรา 993 ถาธนาคารเขยนขอความลงลายมอชอบนเชค เชนคาวา “ใชได” หรอ“ใชเงนได” หรอคาใด ๆ

อนแสดงผลอยางเดยวกน ทานวาธนาคารตองผกพนในฐานเปนลกหนชนตนในอนจะตองใชเงนแกผทรงตามเชคนน

ถาผทรงเชคเปนผจดการใหธนาคารลงขอความรบรองดงวานน ทานวาผสงจายและผสลกหลงทงปวงเปน



- 160 -

อนหลดพนจากความรบผดตามเชคนน ถาธนาคารลงขอความรบรองดงนนโดยคาขอรองของผสงจาย ทานวาผสงจายและปวงผสลกหลงกหาหลด

พนไปไม มาตรา 994 ถาในเชคมเสนขนานคขดขวางไวขางดานหนา กบมหรอไมมคาวา“และบรษท” หรอคายอ

อยางใด ๆ แหงขอความนอยในระหวางเสนทงสองนนไซร เชคนนชอวาเปนเชคขดครอมทวไป และจะใชเงนตามเชคนนไดแตเฉพาะใหแกธนาคารเทานน

ถาในระหวางเสนทงสองนนกรอกชอธนาคารอนหนงอนใดลงไวโดยเฉพาะเชคเชนนนชอวาเปนเชคขดครอมเฉพาะ และจะใชเงนตามเชคนนไดเฉพาะใหแกธนาคารอนนน

มาตรา 995 (1) เชคไมมขดครอม ผสงจายหรอผทรงคนใดคนหนงจะขดครอมเสยกได และจะทาเปนขดครอมทวไปหรอขดครอมเฉพาะกได

(2) เชคขดครอมทวไป ผทรงจะทาใหเปนขดครอมเฉพาะเสยกได (3) เชคขดครอมทวไปกด ขดครอมเฉพาะกด ผทรงจะเตมคาลงวา “หามเปลยนมอ” กได (4) เชคขดครอมเฉพาะใหแกธนาคารใด ธนาคารนนจะซาขดครอมเฉพาะใหไปแกธนาคารอนเพอเรยกเกบ

เงนกได (5) เชคไมมขดครอมกด เชคขดครอมทวไปกด สงไปยงธนาคารใดเพอใหเรยกเกบเงน ธนาคารนนจะลงขด

ครอมเฉพาะใหแกตนเองกได มาตรา 996 การขดครอมเชคตามทอนญาตไวในมาตรากอนนนทานวาเปนสวนสาคญอนหนงของเชค ใคร

จะลบลางยอมไมเปนการชอบดวยกฎหมาย มาตรา 997 เชคขดครอมเฉพาะใหแกธนาคารกวาธนาคารหนงขนไป เมอนาเบกเอาแกธนาคารใด ทานให

ธนาคารนนบอกปดเสยอยาใชเงนให เวนแตทขดครอมใหแกธนาคารในฐานเปนตวแทนเรยกเกบเงน ธนาคารใดซงเขานาเชคเบกขนใชเงนไปตามเชคทขดครอมอยางวามานนกดใชเงนตามเชคอนเขาขดครอม

ทวไปเปนประการอนนอกจากใชใหแกธนาคารอนใดอนหนงกดใชเงนตามเชคอนเขาขดครอมเฉพาะเปนประการอนนอกจากใชใหแกธนาคารซงเขาเจาะจงขดครอมใหโดยเฉพาะ หรอแกธนาคารตวแทนเรยกเกบเงนของธนาคารนนกด ทานวาธนาคารซงใชเงนไปดงกลาวนจะตองรบผดตอผเปนเจาของอนแทจรงแหงเชคนน ในการทเขาจะตองเสยหายอยางใด ๆ เพราะการทตนใชเงนไปตามเชคนน

แตหากเชคใดเขานายนเพอใหใชเงน และเมอยนไมปรากฏวาเปนเชคขดครอมกด หรอไมปรากฏวามรอยขดครอมอนไดลบลางหรอแกไขเปลยนแปลงเพมเตมเปนประการอนนอกจากทอนญาตไวโดยกฎหมายกด เชคเชนนถาธนาคารใดใชเงนไปโดยสจรตและปราศจากประมาทเลนเลอ ทานวาธนาคารนนไมตองรบผดหรอตองมหนาทรบใชเงนอยางใด ๆ

มาตรา 998 ธนาคารใดซงเขานาเชคขดครอมเบกเงน ใชเงนไปตามเชคนนโดยสจรตและปราศจากประมาทเลนเลอ กลาวคอวาถาเปนเชคขดครอมทวไปกใชเงนใหแกธนาคารอนใดอนหนง ถาเปนเชคขดครอม



- 161 -

เฉพาะกใชใหแกธนาคารซงเขาเจาะจงขดครอมใหโดยเฉพาะ หรอใชใหแกธนาคารตวแทนเรยกเกบเงนของธนาคารนนไซร ทานวาธนาคารซงใชเงนไปตามเชคนนฝายหนง กบถาเชคตกไปถงมอผรบเงนแลว ผสงจายอกฝายหนงตางมสทธเปนอยางเดยวกน และเขาอยในฐานะอนเดยวกนเสมอนดงวาเชคนนไดใชเงนใหแกผเปนเจาของอนแทจรงแลว

มาตรา 999 บคคลใดไดเชคขดครอมของเขามาซงมคาวา “หามเปลยนมอ” ทานวาบคคลนนไมมสทธในเชคนนยงไปกวา และไมสามารถใหสทธในเชคนนตอไปไดดกวาสทธของบคคลอนตนไดเชคของเขามา

มาตรา 1000 ธนาคารใดไดรบเงนไวเพอผเคยคาของตนโดยสจรตและปราศจากประมาทเลนเลอ อนเปนเงนเขาใชใหตามเชคขดครอมทวไปกด ขดครอมเฉพาะใหแกตนกด หากปรากฏวาผเคยคานนไมมสทธหรอมสทธเพยงอยางบกพรองในเชคนนไซร ทานวาเพยงแตเหตทไดรบเงนไวหาทาใหธนาคารนนตองรบผดตอผเปนเจาของอนแทจรงแหงเชคนนแตอยางหนงอยางใดไม

หมวด 5 อายความ

มาตรา 1001 ในคดฟองผรบรองตวแลกเงนกด ผออกตวสญญาใชเงนกด ทานหามมใหฟองเมอพนเวลาสามปนบแตวนตวนน ๆ ถงกาหนดใชเงน

มาตรา 1002 ในคดทผทรงตวเงนฟองผสลกหลงและผสงจาย ทานหามมใหฟองเมอพนเวลาปหนงนบแตวนทไดลงในคาคดคานซงไดทาขนภายในเวลาอนถกตองตามกาหนด หรอนบแตวนตวเงนถงกาหนด ในกรณทมขอกาหนดไววา “ไมจาตองมคาคดคาน”

มาตรา 1003 ในคดผสลกหลงทงหลายฟองไลเบยกนเองและไลเบยเอาแกผสงจายแหงตวเงน ทานหามมใหฟองคดเมอพนเวลาหกเดอนนบแตวนทผสลกหลงเขาถอเอาตวเงนและใชเงน หรอนบแตวนทผสลกหลงนนเองถกฟอง

มาตรา 1004 เมออายความสะดดหยดลงเพราะการอนหนงอนใดซงกระทาแกคสญญาแหงตวเงนฝายใดฝายหนง ทานวายอมมผลสะดดหยดลงเพยงแตแกคสญญาฝายนน

มาตรา 1005 ถาตวเงนไดทาขนหรอไดโอนหรอสลกหลงไปแลวในมลหนอนหนงอนใด และสทธตามตวเงนนนมาสญสนไปเพราะอายความกด หรอเพราะละเวนไมดาเนนการใหตองตามวธใด ๆ อนจะพงตองทากด ทานวาหนเดมนนกยงคงมอยตามหลกกฎหมายอนแพรหลายทวไป เทาทลกหนมไดตองเสยหายแตการนน เวนแตจะไดตกลงกนไวเปนอยางอน



- 162 -

หมวด 6 ตวเงนปลอม ตวเงนถกลก และตวเงนหาย

มาตรา 1006 การทลายมอชออนหนงในตวเงนเปนลายมอปลอมยอมไมกระทบกระทงถงความสมบรณแหงลายมอชออน ๆ ในตวเงนนน

มาตรา 1007 ถาขอความในตวเงนใด หรอในคารบรองตวเงนรายใด มผแกไขเปลยนแปลงในขอสาคญโดยทคสญญาทงปวงผตองรบผดตามตวเงนมไดยนยอมดวยหมดทกคนไซร ทานวาตวเงนนนกเปนอนเสย เวนแตยงคงใชไดตอคสญญาซงเปนผทาการแกไขเปลยนแปลงนน หรอไดยนยอมดวยกบการแกไขเปลยนแปลงนน กบทงผสลกหลงในภายหลง

แตหากตวเงนใดไดมผแกไขเปลยนแปลงในขอสาคญ แตความเปลยนแปลงนนไมประจกษ และตวเงนนนตกอยในมอผทรงโดยชอบดวยกฎหมายไซร ทานวาผทรงคนนนจะเอาประโยชนจากตวเงนนนกไดเสมอนดงวามไดมการแกไขเปลยนแปลงเลย และจะบงคบการใชเงนตามเนอความแหงตวนนกได

กลาวโดยเฉพาะ การแกไขเปลยนแปลงเชนจะกลาวตอไปน ทานถอวาเปนการแกไขเปลยนแปลงในขอสาคญ คอการแกไขเปลยนแปลงอยางใด ๆ แกวนทลง จานวนเงนอนจะพงใช เวลาใชเงน สถานทใชเงน กบทงเมอตวเงนเขารบรองไวทวไปไมเจาะจงสถานทใชเงน ไปเตมความระบสถานทใชเงนเขาโดยทผรบรองมไดยนยอมดวย

มาตรา 1008 ภายในบงคบแหงบทบญญตทงหลายในประมวลกฎหมายน เมอใดลายมอชอในตวเงนเปนลายมอปลอมกด เปนลายมอชอลงไวโดยทบคคลซงอางเอาเปนเจาของลายมอชอนนมไดมอบอานาจใหลงกด ทานวาลายมอชอปลอมหรอลงปราศจากอานาจเชนนนเปนอนใชไมไดเลย ใครจะอางองอาศยแสวงสทธอยางหนงอยางใดเพอยดหนวงตวเงนไวกด เพอทาใหตวนนหลดพนกด หรอเพอบงคบการใชเงนเอาแกคสญญาแหงตวนนคนใดคนหนงกด ทานวาไมอาจจะทาไดเปนอนขาด เวนแตคสญญาฝายซงจะพงถกยดหนวงหรอถกบงคบใชเงนนนจะอยในฐานเปนผตองตดบทมใหยกขอลายมอชอปลอม หรอขอลงลายมอชอปราศจากอานาจนนขนเปนขอตอส

แตขอความใด ๆ อนกลาวมาในมาตราน ทานมใหกระทบกระทงถงการใหสตยาบนแกลายมอชอซงลงไวโดยปราศจากอานาจแตหากไมถงแกเปนลายมอปลอม

มาตรา 1009 ถามผนาตวเงนชนดจะพงใชเงนตามเขาสงเมอทวงถามมาเบกตอธนาคารใด และธนาคารนนไดใชเงนใหไปตามทางคาปกตโดยสจรตและปราศจากประมาทเลนเลอไซร ทานวาธนาคารไมมหนาทจะตองนาสบวาการสลกหลงของผรบเงน หรอการสลกหลงในภายหลงรายใด ๆ ไดทาไปดวยอาศยรบมอบอานาจแตบคคลซงอางเอาเปนเจาของคาสลกหลงนนและถงแมวารายการสลกหลงนนจะเปนสลกหลงปลอมหรอปราศจากอานาจกตาม ทานใหถอวาธนาคารไดใชเงนไปถกระเบยบ



- 163 -

มาตรา 1010 เมอผทรงตวเงนซงหายหรอถกลกทราบเหตแลวในทนใดนนตองบอกกลาวเปนหนงสอไปยงผออกตวเงน ผจาย ผสมอางยามประสงค ผรบรองเพอแกหนาและผรบอาวล ตามแตม เพอใหบอกปดไมใชเงนตามตวเงนนน

มาตรา 1011 ถาตวเงนหายไปแตกอนเวลาลวงเลยกาหนดใชเงนทานวาบคคลซงไดเปนผทรงตวเงนนนจะรองขอไปยงผสงจายให ๆ ตวเงนเปนเนอความเดยวกนแกตนใหมอกฉบบหนงกได และในการนถาเขาประสงคกวางประกนใหไวแกผสงจาย เพอไวทดแทนทเขาหากจะตองเสยหายแกผหนงผใดในกรณทตวเงนซงวาหายนนจะกลบหาได

อนง ผสงจายรบคาขอรองดงวามานนแลว หากบอกปดไมยอมใหตวเงนคฉบบเชนนน อาจจะถกบงคบใหออกใหกได

ลกษณะ 22

หนสวนและบรษท

หมวด 1 บทเบดเสรจทวไป

มาตรา 1012 อนวาสญญาจดตงหางหนสวนหรอบรษทนน คอสญญาซงบคคลตงแตสองคนขนไปตกลง

เขากนเพอกระทากจการรวมกน ดวยประสงคจะแบงปนกาไรอนจะพงไดแตกจการททานน มาตรา 1013 อนหางหนสวนหรอบรษทนน ทานกาหนดเปนสามประเภท คอ (1) หางหนสวนสามญ (2) หางหนสวนจากด (3) บรษทจากด มาตรา 1014 บรรดาสานกงานสาหรบจดทะเบยนหางหนสวนและบรษททงหลายนน ใหรฐมนตรเจา

กระทรวงซงบญชาการจดทะเบยนหางหนสวนและบรษทเปนผออกกฎขอบงคบจดตงขน มาตรา 1015 หางหนสวนหรอบรษทเมอไดจดทะเบยนตามบญญตแหงลกษณะนแลว ทานจดวาเปนนต

บคคลตางหากจากผเปนหนสวนหรอผถอหนทงหลายซงรวมเขากนเปนหนสวนหรอบรษทนน มาตรา 1016 การจดทะเบยนนน หางหนสวนหรอบรษทตงสานกงานแหงใหญทากจการอย ณ ตาบลใดใน

พระราชอาณาจกร ทานใหจดทะเบยน ณ หอทะเบยนสาหรบตาบลนน การแกไขขอความทไดจดทะเบยนประการหนงประการใดในภายหลงกด กบทงแกไขการอนอยางหนง

อยางใดอนบทบญญตแผนกนบงคบหรออนญาตใหจดทะเบยนกด กตองจด ณ หอทะเบยนแหงเดยวกนนน



- 164 -

มาตรา 1017 ถาขอความทจะจดทะเบยน หรอประกาศโฆษณาเกดขนในตางประเทศไซร ทานใหนบกาหนดเวลาสาหรบการจดทะเบยนหรอประกาศโฆษณาขอความนนตงแตเวลาเมอคาบอกกลาวการนนมาถงตาบลทจะจดทะเบยนหรอตาบลทจะประกาศโฆษณานนเปนตนไป

มาตรา 1018 ในการจดทะเบยน ทานใหเสยคาธรรมเนยมตามกฎขอบงคบซงรฐมนตรเจากระทรวงตงไว มาตรา 1019 ถาคาขอจดทะเบยนหรอเอกสารซงตองจดทะเบยนไมมรายการบรบรณตามทบงคบไวใน

ลกษณะน วาใหจดแจงกด หรอถารายการอนใดซงจะแจงในคาขอหรอในเอกสารนนขดกบกฎหมายกด หรอถาเอกสารใดซงกาหนดไววาใหสงดวยกนกบคาขอจดทะเบยนยงขาดอยมไดสงใหครบกด หรอถาไมปฏบตตามเงอนไขขออนซงกฎหมายบงคบไวกด นายทะเบยนจะไมยอมรบจดทะเบยนกได จนกวาคาขอจดทะเบยนหรอเอกสารนนจะไดทาใหบรบรณหรอแกไขใหถกตอง หรอไดสงเอกสารซงกาหนดไวนนครบทกสงอนหรอไดปฏบตตามเงอนไขขอนนแลว

มาตรา 102015 บคคลทกคนเมอไดเสยคาธรรมเนยมตามทกาหนดในกฎกระทรวงแลว ชอบทจะตรวจเอกสารซงนายทะเบยนเกบรกษาไวได หรอจะขอใหคดสาเนาหรอเนอความในเอกสารฉบบใด ๆ พรอมดวยคารบรองวาถกตองมอบใหกได

ผมสวนไดเสยของหางหนสวนหรอบรษทใด ๆ เมอไดเสยคาธรรมเนยมตามทกาหนดในกฎกระทรวงแลว ชอบทจะขอใหนายทะเบยนทาใบสาคญแสดงการจดทะเบยนหางหนสวนหรอบรษทนนใหกได

มาตรา 1021 นายทะเบยนทกคนจะตองแตงยอรายการซงไดลงทะเบยนสงไปลงพมพโฆษณาในหนงสอราชกจจานเบกษาเปนคราว ๆ ตามแบบซงรฐมนตรเจากระทรวงจะไดกาหนดให

มาตรา 1022 เมอไดพมพโฆษณาดงนนแลว ทานใหถอวาบรรดาเอกสารและขอความซงลงทะเบยนอนไดกลาวถงในยอรายการนน เปนอนรแกบคคลทงปวงไมเลอกวาเปนผเกยวของดวยหางหนสวนหรอดวยบรษทนนหรอทไมเกยวของ

มาตรา 102316 ผเปนหนสวนกด หางหนสวนกด หรอบรษทกด จะถอเอาประโยชนแกบคคลภายนอกเพราะเหตทมสญญาหรอเอกสาร หรอขอความอนบงคบใหจดทะเบยนตามลกษณะนยงไมได จนกวาจะไดจดทะเบยนแลว แตฝายบคคลภายนอกจะถอเอาประโยชนเชนวานนได

แตถงกระนนกด ผเปนหนสวน ผถอหน หางหนสวน หรอบรษทซงไดรบชาระหนกอนจดทะเบยนนนยอมไมจาตองคน

มาตรา 1023/117 หางหนสวนหรอบรษทจะยกมาตรา 1023 ขนตอสบคคลภายนอกผสจรตเพอไมใหตองรบผดโดยอางวาผเปนหนสวน หางหนสวน บรษทหรอกรรมการไมมอานาจกระทาการมได

15 มาตรา 1020 แกไขเพมเตมโดย พระราชบญญตแกไขเพมเตมประมวลกฎหมายแพงและพาณชย (ฉบบท 18) พ.ศ. 2551 16 มาตรา 1023 แกไขเพมเตมโดย พระราชบญญตแกไขเพมเตมประมวลกฎหมายแพงและพาณชย (ฉบบท 18) พ.ศ. 2551 17 มาตรา 1023/1 เพมโดย พระราชบญญตแกไขเพมเตมประมวลกฎหมายแพงและพาณชย (ฉบบท 18) พ.ศ. 2551



- 165 -

มาตรา 1024 ในระหวางผเปนหนสวนดวยกนกด หรอในระหวางผถอหนดวยกนกด ในระหวางผเปนหนสวนกบหางหนสวนกด ในระหวางผถอหนกบบรษทกด ทานใหสนนษฐานไวกอนวาบรรดาสมดบญชเอกสารของหางหนสวนหรอบรษท หรอของผชาระบญชหางหนสวนหรอบรษทใด ๆ นน ยอมเปนพยานหลกฐานอนถกตองตามขอความทไดบนทกไวในนนทกประการ

หมวด 2

หางหนสวนสามญ

สวนท 1 บทวเคราะห

มาตรา 1025 อนวาหางหนสวนสามญนน คอหางหนสวนประเภทซงผเปนหนสวนหมดทกคนตองรบผดรวมกนเพอหนทงปวงของหนสวนโดยไมมจากด

สวนท 2 ความเกยวพนระหวางผเปนหนสวนดวยกนเอง

มาตรา 1026 ผเปนหนสวนทกคนตองมสงหนงสงใดมาลงหนดวยในหางหนสวน สงทนามาลงดวยนน จะเปนเงนหรอทรพยสนสงอนหรอลงแรงงานกได มาตรา 1027 ในเมอมกรณเปนขอสงสย ทานใหสนนษฐานไวกอนวาสงซงนามาลงหนดวยกนนนมคา

เทากน มาตรา 1028 ถาผเปนหนสวนคนใดไดลงแตแรงงานของตนเขาเปนหน และในสญญาเขาหนสวนมไดต

ราคาคาแรงไว ทานใหคานวณสวนกาไรของผทเปนหนสวนดวยลงแรงงานเชนนน เสมอดวยสวนถวเฉลยของผเปนหนสวนซงไดลงเงนหรอลงทรพยสนเขาหนในการนน

มาตรา 1029 ถาผเปนหนสวนคนหนงเอาทรพยสนมาใหใชเปนการลงหนดวยไซร ความเกยวพนระหวางผเปนหนสวนคนนนกบหางหนสวนในเรองสงมอบและซอมแซมกด ความรบผดเพอชารดบกพรองกด ความรบผดเพอการรอนสทธกด ขอยกเวนความรบผดกดทานใหบงคบตามบทบญญตแหงประมวลกฎหมายน วาดวยเชาทรพย

มาตรา 1030 ถาผเปนหนสวนคนหนงใหกรรมสทธในทรพยสนอนใดอนหนงเปนการลงหนดวยไซร ความเกยวพนระหวางผเปนหนสวนคนนนกบหางหนสวนในเรองสงมอบและซอมแซมกด ความรบผดเพอชารด



- 166 -

บกพรองกด ความรบผดเพอการรอนสทธกด ขอยกเวนความรบผดกด ทานใหบงคบตามบทบญญตแหงประมวลกฎหมายน วาดวยซอขาย

มาตรา 1031 ถาผเปนหนสวนคนใดละเลยไมสงมอบสวนลงหนของตนเสยเลยทานวาตองสงคาบอกกลาวเปนจดหมายจดทะเบยนไปรษณยไปยงผเปนหนสวนคนนน ใหสงมอบสวนลงหนของตนมาภายในเวลาอนสมควร มฉะนนผเปนหนสวนคนอน ๆ จะลงเนอเหนพรอมกน หรอโดยเสยงขางมากดวยกนสดแตขอสญญา ใหเอาผเปนหนสวนคนนนออกเสยได

มาตรา 1032 หามมใหเปลยนแปลงขอสญญาเดมแหงหางหนสวนหรอประเภทแหงกจการ นอกจากดวยความยนยอมของผเปนหนสวนหมดดวยกนทกคน เวนแตจะมขอตกลงกนไวเปนอยางอน

มาตรา 1033 ถาผเปนหนสวนมไดตกลงกนไวในกระบวนจดการหางหนสวนไซร ทานวาผเปนหนสวนยอมจดการหางหนสวนนนไดทกคน แตผเปนหนสวนคนหนงคนใดจะเขาทาสญญาอนใดซงผเปนหนสวนอกคนหนงทกทวงนนไมได

ในกรณเชนน ทานใหถอวาผเปนหนสวนยอมเปนหนสวนผจดการทกคน มาตรา 1034 ถาไดตกลงกนไววาการงานของหางหนสวนนนจกใหเปนไปตามเสยงขางมากแหงผเปน

หนสวนไซร ทานใหผเปนหนสวนคนหนงมเสยงเปนคะแนนหนง โดยไมตองคานงถงจานวนทลงหนดวยมากหรอนอย

มาตรา 1035 ถาไดตกลงกนไววาจะใหผเปนหนสวนหลายคนจดการหางหนสวนไซร หนสวนผจดการแตละคนจะจดการหางหนสวนนนกได แตหนสวนผจดการคนหนงคนใดจะทาการอนใดซงหนสวนผจดการอกคนหนงทกทวงนนไมได

มาตรา 1036 อนหนสวนผจดการนน จะเอาออกจากตาแหนงไดตอเมอผเปนหนสวนทงหลายอนยนยอมพรอมกน เวนแตจะไดตกลงกนไวเปนอยางอน

มาตรา 1037 ถงแมวาผเปนหนสวนทงหลายไดตกลงใหผเปนหนสวนคนเดยวหรอหลายคนเปนผจดการหางหนสวนกด ผเปนหนสวนทกคน นอกจากผจดการยอมมสทธทจะไตถามถงการงานของหางหนสวนทจดอยนนไดทกเมอ และมสทธทจะตรวจและคดสาเนาสมดบญช และเอกสารใด ๆ ของหนสวนไดดวย

มาตรา 1038 หามมใหผเปนหนสวนประกอบกจการอยางหนงอยางใดซงมสภาพดจเดยวกน และเปนการแขงขนกบกจการของหางหนสวนนนไมวาทาเพอประโยชนตนหรอประโยชนผอน โดยมไดรบความยนยอมของผเปนหนสวนคนอน ๆ

ถาผเปนหนสวนคนใดทาการฝาฝนตอบทบญญตมาตรานไซร ผเปนหนสวนคนอน ๆ ชอบทจะเรยกเอาผลกาไรซงผนนหาไดทงหมด หรอเรยกเอาคาสนไหมทดแทนเพอการทหางหนสวนไดรบความเสยหายเพราะเหตนน แตทานหามมใหฟองเรยกเมอพนเวลาปหนงนบแตวนทาการฝาฝน

มาตรา 1039 ผเปนหนสวนจาตองจดการงานของหางหนสวนดวยความระมดระวงใหมากเสมอนกบจดการงานของตนเองฉะนน



- 167 -

มาตรา 1040 หามมใหชกนาเอาบคคลผอนเขามาเปนหนสวนในหางหนสวนโดยมไดรบความยนยอมของผเปนหนสวนหมดดวยกนทกคน เวนแตจะไดตกลงกนไวเปนอยางอน

มาตรา 1041 ถาผเปนหนสวนคนใดคนหนงโอนสวนกาไรของตนในหางหนสวนทงหมดกด หรอแตบางสวนกดใหแกบคคลภายนอกโดยมไดรบความยนยอมของผเปนหนสวนทงหลายอนไซร ทานวาบคคลภายนอกนนจะกลายเปนเขาหนสวนดวยกหามได

มาตรา 1042 ความเกยวพนระหวางหนสวนผจดการกบผเปนหนสวนทงหลายอนนน ทานใหบงคบดวยบทบญญตแหงประมวลกฎหมายนวาดวยตวแทน

มาตรา 1043 ถาผเปนหนสวนอนมไดเปนผจดการเออมเขามาจดการงานของหางหนสวนกด หรอผเปนหนสวนซงเปนผจดการกระทาลวงขอบอานาจของตนกด ทานใหบงคบดวยบทบญญตแหงประมวลกฎหมายน วาดวยจดการงานนอกสง

มาตรา 1044 อนสวนกาไรกด สวนขาดทนกด ของผเปนหนสวนทก ๆ คนนนยอมเปนไปตามสวนทลงหน มาตรา 1045 ถาหนสวนของผใดไดกาหนดไวแตเพยงขางฝายกาไรวาจะแบงเอาเทาไร หรอกาหนดแต

เพยงขางขาดทนวาจะยอมขาดเทาไรฉะนไซร ทานใหสนนษฐานไวกอนวาหนสวนของผนนมสวนกาไรและสวนขาดทนเปนอยางเดยวกน

มาตรา 1046 ผเปนหนสวนไมวาคนหนงคนใดหามสทธจะไดรบบาเหนจเพอทไดจดการงานของหางหนสวนนนไม เวนแตจะไดมความตกลงกนไวเปนอยางอน

มาตรา 1047 ถาชอของผเปนหนสวนซงออกจากหนสวนไปแลวยงคงใชเรยกขานตดเปนชอหางหนสวนอย ทานวาผเปนหนสวนนนชอบทจะเรยกใหงดใชชอของตนเสยได

มาตรา 1048 ผเปนหนสวนคนหนงจะเรยกเอาสวนของตนจากหนสวนอน ๆแมในกจการคาขายอนใดซงไมปรากฏชอของตนกได

สวนท 3 ความเกยวพนระหวางผเปนหนสวนกบบคคลภายนอก

มาตรา 1049 ผเปนหนสวนจะถอเอาสทธใด ๆ แกบคคลภายนอกในกจการคาขายซงไมปรากฏชอของตนนนหาไดไม

มาตรา 1050 การใด ๆ อนผเปนหนสวนคนใดคนหนงไดจดทาไปในทางทเปนธรรมดาการคาขายของหางหนสวนนน ทานวาผเปนหนสวนหมดทกคนยอมมความผกพนในการนน ๆ ดวย และจะตองรบผดรวมกนโดยไมจากดจานวนในการชาระหน อนไดกอใหเกดขนเพราะจดการไปเชนนน



- 168 -

มาตรา 1051 ผเปนหนสวนซงออกจากหนสวนไปแลวยงคงตองรบผดในหนซงหางหนสวนไดกอใหเกดขนทตนไดออกจากหนสวนไป

มาตรา 1052 บคคลผเขาเปนหนสวนในหางหนสวนยอมตองรบผดในหนใด ๆ ซงหางหนสวนไดกอใหเกดขนกอนทตนเขามาเปนหนสวนดวย

มาตรา 1053 หางหนสวนซงมไดจดทะเบยนนน ถงแมจะมขอจากดอานาจของหนสวนคนหนงในการทจะผกพนผเปนหนสวนคนอน ๆ ทานวาขอจากดเชนนนกหามผลถงบคคลภายนอกไม

มาตรา 1054 บคคลใดแสดงตนวาเปนหนสวนดวยวาจากด ดวยลายลกษณอกษรกด ดวยกรยากด ดวยยนยอมใหเขาใชชอตนเปนชอหางหนสวนกด หรอรแลวไมคดคานปลอยใหเขาแสดงวาตนเปนหนสวนกด ทานวาบคคลนนยอมตองรบผดตอบคคลภายนอกในบรรดาหนของหางหนสวนเสมอนเปนหนสวน

ถาผเปนหนสวนคนหนงคนใดตายไปแลว และหางหนสวนนนยงคงคาตอไปในชอเดมของหาง ทานวาเหตเพยงทคงใชชอเดมนนกด หรอใชชอของหนสวนผตายควบอยดวยกดหาทาใหความรบผดมแกกองทรพยมรดกของผตายเพอหนใด ๆ อนหางหนสวนไดกอใหเกดขนภายหลงมรณะนนไม

สวนท 4

การเลกและชาระบญชหางหนสวนสามญ

มาตรา 1055 หางหนสวนสามญยอมเลกกนดวยเหตดงกลาวตอไปน (1) ถาในสญญาทาไวมกาหนดกรณอนใดเปนเหตทจะเลกกน เมอมกรณนน (2) ถาสญญาทาไวเฉพาะกาหนดกาลใด เมอสนกาหนดกาลนน (3) ถาสญญาทาไวเฉพาะเพอทากจการอยางหนงอยางใดแตอยางเดยว เมอเสรจการนน (4) เมอผเปนหนสวนคนใดคนหนงใหคาบอกกลาวแกผเปนหนสวนคนอน ๆ ตามกาหนดดงบญญตไวใน

มาตรา 1056 (5) เมอผเปนหนสวนคนใดคนหนงตาย หรอลมละลาย หรอตกเปนผไรความสามารถ มาตรา 1056 ถาหางหนสวนไดตงขนไมมกาหนดกาลอยางหนงอยางใดเปนยต ทานวาจะเลกไดตอเมอผ

เปนหนสวนคนใดคนหนงบอกเลกเมอสนรอบปในทางบญชเงนของหางหนสวนนน และผเปนหนสวนนนตองบอกกลาวความจานงจะเลกลวงหนาไมนอยกวาหกเดอน

มาตรา 1057 ถาผเปนหนสวนคนใดรองขอเมอมกรณอยางใดอยางหนงดงจะกลาวตอไปน ศาลอาจสงใหหางหนสวนสามญเลกกนเสยกได คอ

(1) เมอผเปนหนสวนคนใดคนหนงนอกจากผรองฟองนน ลวงละเมดบทบงคบใด ๆ อนเปนขอสาระสาคญซงสญญาหนสวนกาหนดไวแกตน โดยจงใจหรอเลนเลออยางรายแรง



- 169 -

(2) เมอกจการของหางหนสวนนนจะทาไปกมแตขาดทนอยางเดยวและไมมหวงจะกลบฟนตวไดอก (3) เมอมเหตอนใด ๆ ทาใหหางหนสวนนนเหลอวสยทจะดารงคงอยตอไปได มาตรา 1058 เมอเหตอนใดอนหนงเกดขนเกยวดวยผเปนหนสวนคนหนง ซงตามความในมาตรา 1057

หรอมาตรา 1067 เปนเหตใหผเปนหนสวนทงหลายนอกนนมสทธจะเรยกใหเลกหางหนสวนไดไซร ในเมอผเปนหนสวนเหลานนยนคารอง ทานวาศาลจะสงใหกาจดหนสวนผตนเหตคนนนออกเสยจากหางหนสวนแทนสงใหเลกหางหนสวนกได

ในการแบงทรพยสนระหวางหางหนสวนกบผเปนหนสวนซงถกกาจดนน ทานใหตราคาทรพยสนของหางหนสวนตามราคาทเปนอยในเวลาแรกยนคารองขอใหกาจด

มาตรา 1059 ถาเมอสนกาหนดกาลซงไดตกลงกนไว และผเปนหนสวนทงหลายหรอผเปนหนสวนซงเคยไดจดการอยในระหวางกาหนดนน ยงคงดาเนนการคาของหางหนสวนอยตอไปโดยมไดชาระบญชหรอชาระเงนกนใหเสรจไปไซร ทานใหถอวาผเปนหนสวนทงปวงไดตกลงคงทาการเปนหนสวนกนสบไปโดยไมมกาหนดกาล

มาตรา 1060 ในกรณอยางใดอยางหนงซงกลาวไวในมาตรา 1055 อนมาตรา 4 หรออนมาตรา 5 นน ถาผเปนหนสวนทยงอยรบซอหนของผทออกจากหนสวนไปไซร ทานวาสญญาหนสวนนนกยงคงใชไดตอไปในระหวางผเปนหนสวนทยงอยดวยกน

มาตรา 1061 เมอหางหนสวนเลกกนแลวกใหจดการชาระบญชเวนแตจะไดตกลงกนใหจดการทรพยสนโดยวธอนในระหวางผเปนหนสวนดวยกน หรอวาหางหนสวนนนศาลไดพพากษาใหลมละลาย

ถาการเลกหางหนสวนนนไดเปนไปโดยทเจาหนเฉพาะตวของผเปนหนสวนคนใดคนหนงไดใหคาบอกกลาวกด หรอโดยทผเปนหนสวนคนใดคนหนงลมละลายกด ทานวาจะงดการชาระบญชเสยไดตอเมอเจาหนคนนน หรอเจาพนกงานรกษาทรพยยนยอมดวย

การชาระบญชนน ใหผเปนหนสวนทงหมดดวยกนจดทาหรอใหบคคลอนซงผเปนหนสวนไดตงแตงขนนนเปนผจดทา

การแตงตงผชาระบญช ใหวนจฉยชขาดโดยคะแนนเสยงขางมากของผเปนหนสวน มาตรา 1062 การชาระบญช ใหทาโดยลาดบดงน คอ (1) ใหชาระหนทงหลายซงคางชาระแกบคคลภายนอก (2) ใหชดใชเงนทดรองและคาใชจายซงผเปนหนสวนไดออกของตนไปเพอจดการคาของหาง (3) ใหคนทนทรพยซงผเปนหนสวนแตละคนไดลงเปนหน ถายงมทรพยเหลออยอกเทาไร กใหเฉลยแจกเปนกาไรในระหวางผเปนหนสวน มาตรา 1063 ถาเมอไดชาระหนซงคางชาระแกบคคลภายนอกและชดใชเงนทดรองและคาใชจายแลว

สนทรพยทยงอยไมพอจะคนแกผเปนหนสวนใหครบจานวนทลงหนไซรสวนทขาดนคอขาดทน ซงตองคดเฉลยชวยกนขาด



- 170 -

สวนท 5 การจดทะเบยนหางหนสวนสามญ

มาตรา 1064 อนหางหนสวนสามญนน จะจดทะเบยนกได การลงทะเบยนนน ทานบงคบใหมรายการดงน คอ (1) ชอหางหนสวน (2) วตถทประสงคของหางหนสวน (3) ทตงสานกงานแหงใหญและสาขาทงปวง (4) ชอและทสานกกบทงอาชวะของผเปนหนสวนทก ๆ คน ถาผเปนหนสวนคนใดมชอยหอ กให

ลงทะเบยนทงชอและยหอดวย (5) ชอหนสวนผจดการ ในเมอไดตงแตงใหเปนผจดการแตเพยงบางคน (6) ถามขอจากดอานาจของหนสวนผจดการประการใดใหลงไวดวย (7) ตราซงใชเปนสาคญของหางหนสวน ขอความซงลงทะเบยนนน จะลงรายการอน ๆ อกอนคสญญาเหนสมควรจะใหประชาชนทราบดวยกได การลงทะเบยนนน ตองลงลายมอชอของผเปนหนสวนทกคน และตองประทบตราของหางหนสวนนนดวย ใหพนกงานทะเบยนทาใบสาคญแสดงการจดทะเบยนสงมอบใหแกหางหนสวนนนฉบบหนง มาตรา 1064/118 หนสวนผจดการคนใดในหางหนสวนจดทะเบยนจะลาออกจากตาแหนง ใหยนใบลาออก

ตอหนสวนผจดการอนคนหนงคนใด การลาออกมผลนบแตวนทใบลาออกไปถงหนสวนผจดการอนนน ในกรณทหางหนสวนจดทะเบยนมหนสวนผจดการคนเดยว ใหหนสวนผจดการทจะลาออกจากตาแหนง

แจงเปนหนงสอใหผเปนหนสวนคนหนงคนใดทราบเพอนดประชมและพจารณาตงผจดการคนใหม พรอมกบแนบใบลาออกไปดวย การลาออกมผลนบแตวนทใบลาออกไปถงหนสวนผนน

หนสวนผจดการซงลาออกตามวรรคหนงหรอวรรคสอง จะแจงการลาออกของตนใหนายทะเบยนทราบดวยกได

มาตรา 1064/219 เมอมการเปลยนแปลงหนสวนผจดการ ใหหางหนสวนจดทะเบยนนาความไปจดทะเบยนภายในสบสวนนบแตวนทมการเปลยนแปลง

มาตรา 1065 ผเปนหนสวนอาจถอเอาประโยชนแกบคคลภายนอกในบรรดาสทธอนหางหนสวนจดทะเบยนนนไดมา แมในกจการซงไมปรากฏชอของตน

18 มาตรา 1064/1 เพมโดยพระราชบญญตแกไขเพมเตมประมวลกฎหมายแพงและพาณชย (ฉบบท 15) พ.ศ. 2549 19 มาตรา 1064/2 เพมโดยพระราชบญญตแกไขเพมเตมประมวลกฎหมายแพงและพาณชย (ฉบบท 15) พ.ศ. 2549



- 171 -

มาตรา 1066 หามมใหผเปนหนสวนคนหนงคนใดในหางหนสวนจดทะเบยนประกอบกจการอยางหนงอยางใดอนมสภาพเปนอยางเดยวกน และเปนการแขงขนกบกจการของหางหนสวนนน ไมวาทาเพอประโยชนตนหรอเพอประโยชนผอน หรอไปเขาเปนหนสวนไมจากดความรบผดในหางหนสวนอน ซงประกอบกจการอนมสภาพเปนอยางเดยวกน และแขงขนกบกจการของหางหนสวนจดทะเบยนนน เวนไวแตจะไดรบคายนยอมของผเปนหนสวนอนทงหมด

แตขอหามเชนวามาน ทานวาจะไมพงใชได ถาหากผเปนหนสวนทงหลายไดรอยแลวในเวลาเมอลงทะเบยนหางหนสวนนนวา ผเปนหนสวนคนหนงไดทากจการ หรอเขาเปนหนสวนอยในหางหนสวนอนอนมวตถทประสงคอยางเดยวกน และในสญญาเขาหนสวนททาไวตอกนนนกไมไดบงคบใหถอนตวออก

มาตรา 1067 ถาผเปนหนสวนคนใดกระทาการฝาฝนตอบทบญญตในมาตรากอนนไซร ทานวาหางหนสวนซงจดทะเบยนนนชอบทจะเรยกเอาผลกาไรอนผนนหาไดทงหมดหรอเรยกเอาคาสนไหมทดแทนเพอความเสยหายซงหางหนสวนไดรบเพราะเหตนน

แตทงนทานหามมใหฟองเรยกเมอพนเวลาปหนงนบแตวนทาการฝาฝน อนง บทบญญตมาตรานไมลบลางสทธของผเปนหนสวนทงหลายนอกนนในอนจะเรยกใหเลกหาง

หนสวน มาตรา 1068 ความรบผดของผเปนหนสวนในหางหนสวนจดทะเบยนอนเกยวแกหนซงหางหนสวนได

กอใหเกดขนกอนทตนออกจากหนสวนนน ยอมมจากดเพยงสองปนบแตเมอออกจากหนสวน มาตรา 1069 นอกจากในกรณทงหลายทบญญตไวในมาตรา 1055 ทานวาหางหนสวนจดทะเบยนยอมเลก

กนเมอหางหนสวนนนลมละลาย มาตรา 1070 เมอใดหางหนสวนซงจดทะเบยนผดนดชาระหน เมอนนเจาหนของหางหนสวนนนชอบทจะ

เรยกใหชาระหนเอาแตผเปนหนสวนคนใดคนหนงกได มาตรา 1071 ในกรณทกลาวไวในมาตรา 1070 นน ถาผเปนหนสวนนาพสจนไดวา (1) สนทรพยของหางหนสวนยงมพอทจะชาระหนไดทงหมดหรอบางสวน และ (2) การทจะบงคบเอาแกหางหนสวนนนไมเปนการยากฉะนไซร ศาลจะบงคบใหเอาสนทรพยของหางหนสวนนนชาระหนกอนกได สดแตศาลจะเหนสมควร มาตรา 1072 ถาหางหนสวนซงจดทะเบยนยงมไดเลกกนตราบใด เจาหนของผเปนหนสวนเฉพาะตวยอม

ใชสทธไดแตเพยงในผลกาไรหรอเงนซงหางหนสวนคางชาระแกผเปนหนสวนคนนนเทานน ถาหางหนสวนนนเลกกนแลวเจาหนยอมใชสทธไดตลอดจนถงหนของผเปนหนสวนคนนนอนมในสนทรพยของหางหนสวน



- 172 -

สวนท 6 การควบหางหนสวนจดทะเบยนเขากน

มาตรา 1073 หางหนสวนจดทะเบยนหางหนงจะควบเขาเปนอนเดยวกบหางหนสวนจดทะเบยนอกหางหนงกได โดยความยนยอมของผเปนหนสวนทงหมด เวนแตจะไดตกลงกนไวเปนอยางอน

มาตรา 1074 เมอหางหนสวนจดทะเบยนหางใดปลงใจจะควบเขากนกบหางอน หางหนสวนนนตองโฆษณาในหนงสอพมพแหงทองทนนสองครงเปนอยางนอย และสงคาบอกกลาวความประสงคทจะควบเขากนนนแกบรรดาผซงหางหนสวนรวาเปนเจาหน และขอใหเจาหนผมขอคดคานอยางหนงอยางใด ในการทจะทานนสงคาคดคานไปภายในสามเดอนนบแตวนบอกกลาว

ถาไมมใครคดคานภายในกาหนดเวลาเชนวานน กใหพงถอวาไมมคดคาน ถามคดคานไซร ทานมใหหางหนสวนจดการควบเขากน เวนแตจะไดใชหนทเรยกรองหรอใหประกนเพอ

หนนนแลว มาตรา 1075 เมอหางไดควบเขากนแลว ตางหางกตางมหนาทจะตองนาความนนจดลงทะเบยน วาไดควบ

เขากนเปนหางหนสวนขนใหม มาตรา 1076 หางหนสวนใหมนยอมไดไปทงสทธ ทงตองอยในความรบผดของหางหนสวนเดมทไดควบ

เขากนนนทงสน

หมวด 3 หนสวนสวนจากด

มาตรา 1077 อนหางหนสวนจากดนน คอหางหนสวนประเภทหนง ซงมผเปนหนสวนสองจาพวก ดงจะ

กลาวตอไปน คอ (1) ผเปนหนสวนคนเดยวหรอหลายคนซงมจากดความรบผดเพยงไมเกนจานวนเงนทตนรบจะลงหนใน

หางหนสวนนนจาพวกหนง และ (2) ผเปนหนสวนคนเดยวหรอหลายคนซงตองรบผดรวมกนในบรรดาหนของหางหนสวนไมมจากด

จานวนอกจาพวกหนง มาตรา 1078 อนหางหนสวนจากดนน ทานบงคบวาตองจดทะเบยน การลงทะเบยนนน ตองมรายการดงตอไปน คอ (1) ชอหางหนสวน



- 173 -

(2) ขอแถลงความวาเปนหางหนสวนจากด และวตถทประสงคของหางหนสวนนน (3) ทตงสานกงานแหงใหญและสานกงานสาขาทงปวง (4) ชอ ยหอ สานก และอาชวะของผเปนหนสวนจาพวกจากดความรบผด และจานวนเงนซงเขาเหลานนได

ลงหนดวยในหางหนสวน (5) ชอ ยหอ สานก และอาชวะของผเปนหนสวนจาพวกไมจากดความรบผด (6) ชอหนสวนผจดการ (7) ถามขอจากดอานาจหนสวนผจดการอนจะผกพนหางหนสวนนนประการใดใหลงไวดวย ขอความซงลงทะเบยนนน จะลงรายการอน ๆ อกอนคสญญาเหนสมควรจะใหประชาชนทราบดวยกได การลงทะเบยนนน ตองลงลายมอชอของผเปนหนสวนทกคนและตองประทบตราของหางหนสวนนนดวย ใหพนกงานทะเบยนทาใบสาคญแสดงการจดทะเบยนสงมอบใหแกหางหนสวนนนฉบบหนง มาตรา 1078/120 หนสวนผจดการคนใดจะลาออกจากตาแหนง ใหยนใบลาออกตอหนสวนผจดการคน

หนงคนใด การลาออกมผลนบแตวนทใบลาออกไปถงหนสวนผจดการอนนน ในกรณทหางหนสวนจากดมหนสวนผจดการคนเดยว ใหหนสวนผจดการทจะลาออกจากตาแหนงแจงเปน

หนงสอใหผเปนหนสวนคนหนงคนใดทราบเพอนดประชมและพจารณาตงหนสวนผจดการคนใหม พรอมกบแนบใบลาออกไปดวย การลาออกมผลนบแตวนทใบลาออกไปถงหนสวนผนน

หนสวนผจดการซงลาออกตามวรรคหนงหรอวรรคสอง จะแจงการลาออกของตนใหนายทะเบยนทราบดวยกได

มาตรา 1078/221 เมอมการเปลยนแปลงหนสวนผจดการ ใหหางหนสวนจากดนาความไปจดทะเบยนภายในสบสวนนบแตวนทมการเปลยนแปลง

มาตรา 1079 อนหางหนสวนจากดนน ถายงมไดจดทะเบยนอยตราบใด ทานใหถอวาเปนหางหนสวนสามญซงผเปนหนสวนทงหมดยอมตองรบผดรวมกนในบรรดาหนของหางหนสวนโดยไมมจากดจานวนจนกวาจะไดจดทะเบยน

มาตรา 1080 บทบญญตวาดวยหางหนสวนสามญขอใด ๆ หากมไดยกเวนหรอแกไขเปลยนแปลงไปโดยบทบญญตแหงหมวด 3 น ทานใหนามาใชบงคบแกหางหนสวนจากดดวย

ถาผเปนหนสวนจาพวกไมจากดความรบผดนนมอยหลายคนดวยกน ทานใหใชบทบญญตสาหรบหางหนสวนสามญเปนวธบงคบในความเกยวพนระหวางคนเหลานนเอง และความเกยวพนระหวางผเปนหนสวนเหลานนกบหางหนสวน

มาตรา 1081 หามมใหเอาชอของผเปนหนสวนจาพวกจากดความรบผดมาเรยกขานระคนเปนชอหาง

20 มาตรา 1078/1 เพมโดยพระราชบญญตแกไขเพมเตมประมวลกฎหมายแพงและพาณชย (ฉบบท 15) พ.ศ. 2549 21 มาตรา 1078/2 เพมโดยพระราชบญญตแกไขเพมเตมประมวลกฎหมายแพงและพาณชย (ฉบบท 15) พ.ศ. 2549



- 174 -

มาตรา 1082 ถาผเปนหนสวนจาพวกจากดความรบผดคนใดยนยอมโดยแสดงออกชดหรอโดยปรยายใหใชชอของตนระคนเปนชอหางไซร ทานวาผเปนหนสวนคนนนจะตองรบผดตอบคคลภายนอกเสมอนดงวาเปนหนสวนจาพวกไมจากดความรบผดฉะนน

แตในระหวางผเปนหนสวนกนเองนน ความรบผดของผเปนหนสวนเชนน ทานใหคงบงคบตามสญญาหนสวน

มาตรา 1083 การลงหนของผเปนหนสวนจาพวกจากดความรบผดนน ทานวาตองใหลงเปนเงนหรอทรพยสนอยางอน ๆ

มาตรา 1084 หามมใหแบงเงนปนผลหรอดอกเบยใหแกผเปนหนสวนจาพวกจากดความรบผด นอกจากผลกาไรซงหางหนสวนทามาคาได

ถาทนของหางหนสวนลดนอยลงไปเพราะคาขายขาดทน ทานหามมใหแบงเงนปนผลหรอดอกเบยใหแกผเปนหนสวนจาพวกจากดความรบผดจนกวาทนซงขาดไปนนจะไดคนมาเตมจานวนเดม

แตถาผเปนหนสวนจาพวกจากดความรบผดคนใดไดรบเงนปนผลหรอดอกเบยไปแลวโดยสจรต ทานวาหาอาจจะบงคบใหเขาคนเงนนนไดไม

มาตรา 1085 ถาผเปนหนสวนจาพวกจากดความรบผดไดแสดงดวยจดหมายหรอใบแจงความหรอดวยวธอยางอนใหบคคลภายนอกทราบวาตนไดลงหนไวมากกวาจานวนซงไดจดทะเบยนเพยงใด ทานวาผนนจะตองรบผดเทาถงจานวนเพยงนน

มาตรา 1086 ขอซงตกลงกนในระหวางผเปนหนสวนทงหลาย เพอจะเปลยนแปลงประเภททรพยสนทลงหน หรอเพอจะลดจานวนลงหนแหงผเปนหนสวนจาพวกจากดความรบผดคนหนงคนใดนน ทานวายงไมเปนผลแกบคคลภายนอกจนกวาจะไดจดทะเบยน

เมอไดจดทะเบยนแลวไซร ขอตกลงนน ๆ กยอมมผลแตเพยงเฉพาะแกหนอนหางหนสวนไดกอใหเกดขนภายหลงเวลาทไดจดทะเบยนแลวเทานน

มาตรา 1087 อนหางหนสวนจากดนน ทานวาตองใหแตเฉพาะผเปนหนสวนจาพวกไมจากดความรบผดเทานนเปนผจดการ

มาตรา 1088 ถาผเปนหนสวนจาพวกจากดความรบผดผใดสอดเขาไปเกยวของจดการงานของหางหนสวน ทานวาผนนจะตองรบผดรวมกนในบรรดาหนทงหลายของหางหนสวนนนโดยไมจากดจานวน

แตการออกความเหนและแนะนากด ออกเสยงเปนคะแนนนบในการตงและถอดถอนผจดการตามกรณทมบงคบไวในสญญาหนสวนนนกด ทานหานบวาเปนการสอดเขาไปเกยวของจดการงานของหางหนสวนนนไม

มาตรา 1089 ผเปนหนสวนจาพวกจากดความรบผดนน จะตงใหเปนผชาระบญชของหางหนสวนกได มาตรา 1090 ผเปนหนสวนจาพวกจากดความรบผดจะประกอบการคาขายอยางใด ๆ เพอประโยชนตน

หรอเพอประโยชนบคคลภายนอกกได แมวาการงานเชนนนจะมสภาพเปนอยางเดยวกนกบการคาขายของหางหนสวนกไมหาม



- 175 -

มาตรา 1091 ผเปนหนสวนจาพวกจากดความรบผดจะโอนหนของตนปราศจากความยนยอมของผเปนหนสวนอน ๆ กโอนได

มาตรา 1092 การทผเปนหนสวนจาพวกจากดความรบผดตายกด ลมละลายหรอตกเปนคนไรความสามารถกด หาเปนเหตใหหางหนสวนจากดตองเลกกนไม เวนแตจะไดมขอสญญากนไวเปนอยางอน

มาตรา 1093 ถาผเปนหนสวนจาพวกจากดความรบผดผใดตาย ทานวาทายาทของผนนยอมเขาเปนหนสวนแทนทผตาย เวนแตจะไดมขอสญญากนไวเปนอยางอน

มาตรา 1094 ถาผเปนหนสวนจาพวกจากดความรบผดผใดลมละลาย ทานวาตองเอาหนของผนนในหางหนสวนออกขายเปนสนทรพยในกองลมละลาย

มาตรา 1095 ตราบใดหางหนสวนจากดยงมไดเลกกน ตราบนนเจาหนของหางยอมไมมสทธจะฟองรองผเปนหนสวนจาพวกจากดความรบผดได

แตเมอหางหนสวนนนไดเลกกนแลว เจาหนของหางมสทธฟองรองผเปนหนสวนจาพวกจากดความรบผดไดเพยงจานวนดงน คอ

(1) จานวนลงหนของผเปนหนสวนเทาทยงคางสงแกหางหนสวน (2) จานวนลงหนเทาทผเปนหนสวนไดถอนไปจากสนทรพยของหางหนสวน (3) จานวนเงนปนผลและดอกเบยซงผเปนหนสวนไดรบไปแลวโดยทจรตและฝาฝนตอบทมาตรา 1084

หมวด 4

บรษทจากด

สวนท 1 สภาพและการตงบรษทจากด

มาตรา 109622 อนวาบรษทจากดนน คอบรษทประเภทซงตงขนดวยแบงทนเปนหนมมลคาเทา ๆ กน โดย

มผถอหนตางรบผดจากดเพยงไมเกนจานวนเงนทตนยงสงใชไมครบมลคาของหนทตนถอ มาตรา 1096 ทว23 (ยกเลก) มาตรา 109724 บคคลใด ๆ ตงแตสามคนขนไปจะเรมกอการและตงเปนบรษทจากดกได โดยเขาชอกนทา

22 มาตรา 1096 แกไขเพมเตมโดย พระราชบญญตแกไขเพมเตมประมวลกฎหมายแพงและพาณชย (ฉบบท 11) พ.ศ. 2535 23 มาตรา 1096 ทว แกไขเพมเตมโดย พระราชบญญตแกไขเพมเตมประมวลกฎหมายแพงและพาณชย (ฉบบท 11) พ.ศ.

2535



- 176 -

หนงสอบรคณหสนธ และกระทาการอยางอนตามบทบญญตแหงประมวลกฎหมายน มาตรา 1098 หนงสอบรคณหสนธนน ตองมรายการดงตอไปน คอ (1) ชอบรษทอนคดจะตงขน ซงตองมคาวา “จากด” ไวปลายชอนนดวยเสมอไป (2) ทสานกงานของบรษทซงบอกทะเบยนนนจะตงอย ณ ทใดในพระราช อาณาเขต (3) วตถทประสงคทงหลายของบรษท (4) ถอยคาสาแดงวา ความรบผดของผถอหนจะมจากด (5) จานวนทนเรอนหนซงบรษทคดกาหนดจะจดทะเบยนแบงออกเปนหนมมลคากาหนดหนละเทาไร (6) ชอ สานก อาชวะ และลายมอชอของบรรดาผเรมกอการ ทงจานวนหนซงตางคนตางเขาชอซอไวคนละ

เทาใด มาตรา 1099 หนงสอบรคณหสนธนน ทานใหทาเปนตนฉบบไวไมนอยกวาสองฉบบ และใหลงลายมอชอ

ของบรรดาผเรมกอการ และลายมอชอทงปวงนนใหมพยานลงชอรบรองดวยสองคน หนงสอบรคณหสนธซงไดทานน ทานบงคบใหนาฉบบหนงไปจดทะเบยนและมอบไว ณ หอทะเบยนใน

สวนพระราชอาณาเขตซงบงไววาจะบอกทะเบยนตงสานกงานของบรษทนน มาตรา 1100 ผเรมกอการทกคนตองลงชอซอหน ๆ หนงเปนอยางนอย มาตรา 1101 บคคลซงเปนกรรมการของบรษทจากดจะรบผดโดยไมจากดกได ถากรณเปนเชนนนไซร

ทานวาตองจดแถลงความรบผดเชนนนลงไวในหนงสอบรคณหสนธดวย อนความรบผดโดยไมจากดของผเปนกรรมการนน ยอมถงทสดเมอลวงเวลาสองปนบแตวนทตวเขาออก

จากตาแหนงกรรมการ มาตรา 110225 หามมใหชชวนประชาชนใหซอหน มาตรา 110326 (ยกเลก) มาตรา 1104 จานวนหนทงหมดซงบรษทคดจะจดทะเบยนนน ตองมผเขาชอซอหรอออกใหกนเสรจกอน

การจดทะเบยนของบรษท มาตรา 1105 อนหนนน ทานหามมใหออกโดยราคาตาไปกวามลคาของหนทตงไว การออกหนโดยราคาสงกวามลคาของหนทตงไวนน หากวาหนงสอบรคณหสนธใหอานาจไว กใหออกได

และในกรณเชนนน ตองสงใชจานวนทลามลคาพรอมกนไปกบการสงใชเงนคราวแรก อนง เงนสงใชคาหนคราวแรกนน ตองมใหนอยกวารอยละยสบหาแหงมลคาของหนทตงไว

24 มาตรา 1097 แกไขเพมเตมโดย พระราชบญญตแกไขเพมเตมประมวลกฎหมายแพงและพาณชย (ฉบบท 18) พ.ศ. 2551 25 มาตรา 1102 แกไขเพมเตมโดย พระราชบญญตแกไขเพมเตมประมวลกฎหมายแพงและพาณชย (ฉบบท 9) พ.ศ. 2521 26 มาตรา 1103 ยกเลกโดย พระราชบญญตแกไขเพมเตมประมวลกฎหมายแพงและพาณชย (ฉบบท 9) พ.ศ. 2521



- 177 -

มาตรา 1106 การทเขาชอซอหนนนยอมผกพนผเขาชอโดยเงอนไขวา ถาบรษทตงขนแลวจะใชจานวนเงนคาหนนน ๆ ใหแกบรษทตามหนงสอชชวนและขอบงคบของบรษท

มาตรา 1107 เมอหนชนดซงจะตองลงเงนนนไดมผเขาชอซอหมดแลว ผเรมกอการตองนดบรรดาผเขาชอซอหนมาประชมกนเปนการประชมใหญโดยไมชกชา ประชมอนนใหเรยกวาประชมตงบรษท

อนง ใหผเรมกอการสงรายงานการตงบรษทมคารบรองของตนวาถกตอง และมขอความทเกยวแกกจการอนจะพงกระทาในทประชมตงบรษททก ๆ ขอตามความในมาตราตอไปนไปยงผเขาชอซอหนทกคนอยางนอยเจดวนกอนวนนดประชม

เมอไดสงรายงานตงบรษทแกผเขาชอซอหนแลว ผเรมกอการตองจดสงสาเนารายงานอนมคารบรองวาถกตองตามทบงคบไวในมาตรานไปยงนายทะเบยนบรษทโดยพลน

อนง ใหผเรมกอการจดใหมบญชแถลงรายชอ ฐานะ และสานกของผเขาชอซอหนกบจานวนหนซงตางคนไดลงชอซอไวเพอเสนอตอทประชมนนดวย

บทบญญตทงหลายแหงมาตรา 1176, 1187, 1188, 1189, 1191, 1192 และ 1195 นน ทานใหนามาใชบงคบแกการประชมตงบรษทดวยโดยอนโลม

มาตรา 1108 กจการอนจะพงทาในทประชมตงบรษทนน คอ (1) ทาความตกลงตงขอบงคบตาง ๆ ของบรษท (2) ใหสตยาบนแกบรรดาสญญาซงผเรมกอการไดทาไว และคาใชจายอยางหนงอยางใดซงเขาตองออกไป

ในการเรมกอบรษท (3) วางกาหนดจานวนเงนซงจะใหแกผเรมกอการ ถาหากมเจตนาวาจะให (4) วางกาหนดจานวนหนบรมสทธ ทงกาหนดสภาพและบรมสทธแหงหนนน ๆ วาเปนสถานใดเพยงใด

ถาหากจะมหนเชนนนในบรษท (5) วางกาหนดจานวนหนสามญ หรอหนบรมสทธซงออกใหเหมอนหนงวาไดใชเตมคาแลวหรอไดใชแต

บางสวนแลว เพราะใชใหดวยอยางอนนอกจากตวเงน และกาหนดวาเพยงใดซงจะถอเอาเปนวาไดใชเงนแลว ถาหากจะมหนเชนนนในบรษท

ใหแถลงในทประชมโดยเฉพาะวา ซงจะออกหนสามญหรอหนบรมสทธใหเหมอนหนงวาไดใชเงนแลวเชนนน เพอแทนคณแรงงานหรอตอบแทนทรพยสนอยางใดใหพรรณนาจงชดเจนทกประการ

(6) เลอกตงกรรมการและพนกงานสอบบญชอนเปนชดแรกของบรษท และวางกาหนดอานาจของคนเหลานดวย

มาตรา 1109 ผเรมกอการหรอผเขาชอซอหนจะออกเสยงลงคะแนนไมได ถาตนมสวนไดเสยโดยพเศษในปญหาทยกขนวนจฉยนน

อนง มตของทประชมตงบรษทยอมไมสมบรณ เวนแตทประชมจะไดลงมตโดยเสยงขางมาก อนมคะแนนของผเขาชอซอหนรวมกนไมนอยกวากงจานวนผเขาชอซอหนทงหมดซงมสทธลงคะแนนได และคดตามจานวน



- 178 -

หนรวมกนไมนอยกวากงจานวนหนของผถอหนนน ๆ ทงหมดดวยกน มาตรา 1110 เมอไดประชมตงบรษทแลว ใหผเรมกอการบรษทมอบการทงปวงใหแกกรรมการของบรษท เมอกรรมการไดรบการแลว กใหลงมอจดการเรยกใหผเรมกอการและผเขาชอซอหนทงหลายใชเงนในหน

ซงจะตองใชเปนตวเงน เรยกหนหนงไมนอยกวารอยละยสบหา ตามทไดกาหนดไวในหนงสอชชวนบอกกลาวปาวรองหรอหนงสอชวนใหซอหน

มาตรา 1111 เมอจานวนเงนซงวาไวในมาตรา 1110 ไดใชเสรจแลว กรรมการตองไปขอจดทะเบยนบรษทนน

คาขอและขอความทลงในทะเบยนนน ใหระบรายการตามทไดตกลงกนในทประชมตงบรษท ดงตอไปน คอ

(1) จานวนหนทงสนซงไดมผเขาชอซอ หรอไดจดออกใหแลวแยกใหปรากฏวาเปนชนดหนสามญเทาใด หนบรมสทธเทาใด

(2) จานวนหนสามญหรอหนบรมสทธ ซงออกใหเหมอนหนงวาไดใชเตมคาแลวหรอไดใชแตบางสวนแลว นอกจากทใชเปนตวเงน และหนทไดใชแตบางสวนนน ใหบอกวาไดใชแลวเพยงใด

(3) จานวนเงนทไดใชแลวหนละเทาใด (4) จานวนเงนทไดรบไวเปนคาหนรวมทงสนเทาใด (5) ชอ อาชวะ และทสานกของกรรมการทกคน (6) ถาใหกรรมการตางมอานาจจดการของบรษทไดโดยลาพงตวใหแสดงอานาจของกรรมการนน ๆ วาคน

ใดมเพยงใด และบอกจานวนหรอชอกรรมการซงจะลงชอเปนสาคญผกพนบรษทไดนนดวย (7) ถาตงบรษทขนชวกาลกาหนดอนหนง ใหบอกกาลกาหนดอนนนดวย (8) ทตงสานกงานแหงใหญและสาขาทงปวง การลงทะเบยนจะมรายการอยางอนซงกรรมการเหนสมควรจะใหทราบแกประชาชนกลงได ในการขอจดทะเบยนนน ถาไดทาขอบงคบของบรษทไวประการใดบางตองสงสาเนาขอบงคบนน ๆ ไป

ดวย กบทงสาเนารายงานการประชมตงบรษทหนงสอทงสองน กรรมการตองลงลายมอชอรบรองคนหนงเปนอยางนอย

(ยกเลก)27 ใหพนกงานทะเบยนทาใบสาคญแสดงการจดทะเบยนสงมอบใหแกบรษทฉบบหนง มาตรา 1111/128 ในการจดตงบรษท ถาไดดาเนนการครบทกขนตอนดงตอไปนภายในวนเดยวกบวนทผ

เรมกอการจดทาหนงสอบรคณหสนธ กรรมการจะขอจดทะเบยนหนงสอบรคณหสนธ และจดทะเบยนบรษทไป

27 มาตรา 1111 วรรคหา ยกเลกโดย พระราชบญญตแกไขเพมเตมประมวลกฎหมายแพงและพาณชย (ฉบบท 18) พ.ศ. 2551

28 มาตรา 1111/1 เพมโดย พระราชบญญตแกไขเพมเตมประมวลกฎหมายแพงและพาณชย (ฉบบท 18) พ.ศ. 2551



- 179 -

พรอมกนภายในวนเดยวกนกได (1) จดใหมผเขาชอซอหนครบตามจานวนหนทงหมดทบรษทจะจดทะเบยน (2) ประชมจดตงบรษทเพอพจารณากจการตาง ๆ ตามมาตรา 1108 โดยมผเรมกอการและผเขาชอซอหนทก

คนเขารวมประชม และผเรมกอการและผเขาชอซอหนทกคนใหความเหนชอบในกจการทไดประชมกนนน (3) ผเรมกอการไดมอบกจการทงปวงใหแกกรรมการ (4) กรรมการไดเรยกใหผเขาชอซอหนใชเงนคาหนตามมาตรา 1110 วรรคสอง และเงนคาหนดงกลาวไดใช

เสรจแลว มาตรา 1112 ถาการจดทะเบยนมไดทาภายในสามเดอนนบแตประชมตงบรษทไซร ทานวาบรษทนนเปน

อนไมไดตงขน และบรรดาเงนทไดรบไวจากผเขาชอซอหนนนตองใชคนเตมจานวนมใหลดเลย ถามจานวนเงนเชนวานนคางอยมไดคนในสามเดอนภายหลงการประชมตงบรษทไซร ทานวากรรมการ

ของบรษทตองรบผดรวมกนทจะใชทงตนเงนและดอกเบยคดตงแตเวลาสนกาหนดสามเดอนนน แตถากรรมการคนใดพสจนไดวา การทเงนขาดหรอทใชคนชาไปมไดเปนเพราะความผดของตนไซร

กรรมการคนนนกไมตองรบผดในการใชตนเงนหรอดอกเบย มาตรา 1113 ผเรมกอการบรษทตองรบผดรวมกนและโดยไมจากดในบรรดาหนและการจายเงนซงท

ประชมตงบรษทมไดอนมต และแมจะไดมอนมตกยงคงตองรบผดอยเชนนนไปจนกวาจะไดจดทะเบยนบรษท มาตรา 1114 เมอบรษทไดจดทะเบยนแลว ผเขาชอซอหนจะรองฟองขอใหศาลเพกถอนการทตนไดเขาชอ

ซอ โดยยกเหตวาสาคญผดหรอตองขมข หรอถกลวงลอฉอฉลนนทานวาหาอาจทาไดไม มาตรา 1115 ถาหากวาชอบรษทซงตงไวในหนงสอบรคณหสนธพองกบชอบรษทอนซงไดจดทะเบยน

แลวกด หรอพองกบชอซงตงไวในหนงสอบรคณหสนธฉบบอนอนไดจดทะเบยนแลวกด หรอคลายคลงกบชอเชนกลาวนนจนนาจะลวงใหมหาชนหลงไปไดกด ทานวาบคคลผทมสวนไดเสยคนหนงคนใดจะฟองเรยกเอาคาสนไหมทดแทนแกผเรมกอการบรษทกไดและจะรองขอใหศาลสงบงคบใหเปลยนชอนนเสยใหมกได

เมอศาลมคาสงเชนนนแลว กตองบอกชอซงเปลยนใหมนนจดลงทะเบยนแทนชอเกา และตองแกใบสาคญการจดทะเบยนดวยตามกนไป

มาตรา 111629 บคคลผมสวนไดเสยคนใดคนหนงประสงคจะไดสาเนาหนงสอบรคณหสนธและขอบงคบบรรดามในบรษทหนงบรษทใด กชอบทจะเรยกไดจากบรษทนน ในการนบรษทจะเรยกเอาเงนไมเกนฉบบละสบบาทกได




- 180 -

สวนท 2 หนและผถอหน

มาตรา 111730 อนมลคาของหน ๆ หนงนน มใหตากวาหาบาท มาตรา 1118 อนหนนน ทานวาจะแบงแยกหาไดไม ถาบคคลมจานวนแตสองคนขนไปถอหน ๆ เดยวรวมกน ทานวาตองตงใหคนใดคนหนงในจานวนนนแต

คนเดยวเปนผใชสทธในฐานเปนผถอหน อนง บคคลทงหลายซงถอหน ๆ เดยวรวมกน ตองรวมกนรบผดตอบรษทในการสงใชมลคาของหน มาตรา 1119 หนทก ๆ หนจาตองใหใชเปนเงนจนเตมคา เวนแตหนซงออกตามบทบญญตมาตรา 1108

อนมาตรา (5) หรอมาตรา 1221 ในการใชเงนเปนคาหนนน ผถอหนจะหกหนกบบรษทหาไดไม มาตรา 1120 บรรดาเงนคาหนซงยงจะตองสงอกนน กรรมการจะเรยกใหผถอหนสงใชเสยเมอใดกได เวน

แตทประชมใหญจะไดวนจฉยเปนอยางอน มาตรา 1121 การเรยกเงนคาหนแตละคราวนน ทานบงคบวาใหสงคาบอกกลาวลวงหนาไมตากวายสบเอด

วนดวยจดหมายสงลงทะเบยนไปรษณย และผถอหนทกคนจะตองใชเงนตามจานวนทเรยกนน สดแตกรรมการจะไดกาหนดไปวาใหสงไปยงผใด ณ ทใดและเวลาใด

มาตรา 1122 ถาและเงนอนจะพงสงใชเปนคาหนตามเรยกนนผถอหนคนใดมไดสงใชตามวนกาหนดไซร ผนนจะตองเสยดอกเบยนบแตวนทกาหนดใหสงใชจนถงวนทไดสงเสรจ

มาตรา 1123 ถาผถอหนคนใดละเลยไมสงใชเงนทเรยกคาหนตามวนกาหนดกรรมการจะสงคาบอกกลาวดวยจดหมายสงลงทะเบยนไปรษณยไปยงผนนใหสงใชเงนทเรยกกบทงดอกเบยดวยกได

ในคาบอกกลาวอนน ใหกาหนดเวลาไปพอสมควรเพอใหใชเงนทเรยกกบทงดอกเบย และตองบอกไปดวยวาใหสงใช ณ สถานทใด อนงในคาบอกกลาวนนจะแจงไปดวยกไดวา ถาไมใชเงนตามเรยก หนนนอาจจะถกรบ

มาตรา 1124 ถาในคาบอกกลาวมขอแถลงความถงการรบหนดวยแลว หากเงนคาหนทเรยกกบทงดอกเบยยงคงคางชาระอยตราบใด กรรมการจะบอกรบหนนน ๆ เมอใดกได

มาตรา 1125 หนซงรบแลวนนใหเอาออกขายทอดตลาดโดยไมชกชา ไดจานวนเงนเทาใดใหเอาหกใชคาหนทเรยกกบดอกเบยคางชาระ ถายงมเงนเหลอเทาใดตองสงคนใหแกผถอหนนน

มาตรา 1126 แมวาวธการรบหนขายหนจะไมถกตองดวยระเบยบกด ทานวาหาเปนเหตใหสทธของผซอ

30 มาตรา 1117 แกไขเพมเตมโดยพระราชบญญตแกไขเพมเตมประมวลกฎหมายแพงและพาณชย พทธศกราช 2477 (ฉบบ

ท 2)



- 181 -

หนซงรบนนเสอมเสยไปอยางไรไม มาตรา 1127 ใหบรษททาใบหน คอใบสาคญสาหรบหนใบหนงหรอหลายใบมอบใหเปนคมอแกผถอหน

จงทก ๆ คน เมอมอบใบหนนน จะเรยกคาธรรมเนยมกได สดแตกรรมการจะกาหนด แตมใหเกนสบบาท31 มาตรา 1128 ในใบหนทก ๆ ใบ ทานใหกรรมการลงลายมอชอเองคนหนงเปนอยางนอย และประทบตรา

ของบรษทเปนสาคญ ในใบหนนนตองมขอความตอไปน คอ (1) ชอบรษท (2) เลขหมายหนทกลาวถงในใบหนนน (3) มลคาหนหนงเปนเงนเทาใด (4) ถาและเปนหนทยงไมไดใชเงนเสรจ ใหจดลงวาไดใชเงนคาหนแลวหนละเทาใด (5) ชอผถอหน หรอคาแถลงวาไดออกใบหนนนใหแกผถอ มาตรา 1129 อนวาหนนนยอมโอนกนไดโดยมตองไดรบความยนยอมของบรษท เวนแตเมอเปนหนชนด

ระบชอลงในใบหน ซงมขอบงคบของบรษทกาหนดไวเปนอยางอน การโอนหนชนดระบชอลงในใบหนนน ถามไดทาเปนหนงสอและลงลายมอชอของผโอนกบผรบโอน ม

พยานคนหนงเปนอยางนอยลงชอรบรองลายมอนน ๆ ดวยแลว ทานวาเปนโมฆะ อนงตราสารอนนนตองแถลงเลขหมายของหนซงโอนกนนนดวย

การโอนเชนนจะนามาใชแกบรษท หรอบคคลภายนอกไมได จนกวาจะไดจดแจงการโอนทงชอและสานกของผรบโอนนนลงในทะเบยนผถอหน

มาตรา 1130 หนใดเงนทเรยกคาหนยงคางชาระอย หนนนบรษทจะไมยอมรบจดทะเบยนใหโอนกได มาตรา 1131 ในระหวางสบสวนกอนการประชมใหญสามญ บรษทจะปดสมดทะเบยนพกการโอนหนเสย

กได มาตรา 1132 ในเหตบางอยางเชนผถอหนตายกด หรอลมละลายกด อนเปนเหตใหบคคลอนเปนผมสทธจะ

ไดหนขนนน หากวาบคคลนนนาใบหนมาเวนคน เมอเปนวสยจะทาได ทงไดนาหลกฐานอนสมควรมาแสดงดวยแลว กใหบรษทรบบคคลนนลงทะเบยนเปนผถอหนสบไป

มาตรา 1133 หนซงโอนกนนน ถาเปนหนอนยงมไดสงเงนใชเตมจานวนคาหน ทานวาผโอนยงคงตองรบผดในจานวนเงนทยงมไดสงใชใหครบถวนนน แตวา

(1) ผโอนไมตองรบผดในหนอนหนงอนใดของบรษทซงไดกอใหเกดขนภายหลงโอน


พ.ศ. 2548



- 182 -

(2) ผโอนไมตองรบผดออกสวนใชหน เวนแตความปรากฏขนแกศาลวาบรรดาผทยงถอหนของบรษทอยนนไมสามารถออกสวนใชหน อนเขาจะพงตองออกใชนนได

ขอความรบผดเชนวามานน ทานหามมใหฟองผโอนเมอพนสองปนบแตไดจดแจงการโอนนนลงในทะเบยนผถอหน

มาตรา 1134 ใบหนออกใหแกผถอนน จะออกไดกแตเมอมขอบงคบของบรษทอนญาตไว และจะออกใหไดแตเฉพาะเพอหนซงไดใชเตมคาแลว ในกรณเชนวาน ผทรงใบหนชนดระบชอยอมมสทธจะไดรบใบหนชนดออกใหแกผถอ เมอเวนคนใบหนชนดระบชอนนใหขดฆาเสย

มาตรา 1135 หนชนดทมใบหนออกใหแกผถอนน ยอมโอนกนไดเพยงดวยสงมอบใบหนแกกน มาตรา 1136 ผทรงใบหนชนดออกใหแกผถอยอมมสทธจะมาขอเปลยนเอาใบหนชนดระบชอได เมอ

เวนคนใบหนฉบบออกใหแกผถอนนใหขดฆาเสย มาตรา 1137 ถาขอบงคบของบรษทมกาหนดไวเปนองคคณอนหนงสาหรบผจะเปนกรรมการ วาจาจะตอง

เปนผถอหนเปนจานวนเทาหนงเทาใดไซร หนเชนนทานวาตองเปนหนชนดระบชอ มาตรา 1138 บรษทจากดตองมสมดทะเบยนผถอหน มรายการดงตอไปน คอ (1) ชอและสานก กบอาชวะ ถาวาม ของผถอหน ขอแถลงเรองหนของผถอหนคนหนง ๆ แยกหนออกตาม

เลขหมายและจานวนเงนทไดใชแลว หรอทไดตกลงกนใหถอวาเปนอนไดใชแลวในหนของผถอหนคนหนง ๆ (2) วนเดอนปซงไดลงทะเบยนบคคลผหนง ๆ เปนผถอหน (3) วนเดอนปซงบคคลคนใดคนหนงขาดจากเปนผถอหน (4) เลขหมายใบหนและวนทลงในใบหนชนดออกใหแกผถอ และเลขหมายของหนซงไดลงไวในใบหน

นน ๆ (5) วนทไดขดฆาใบหนชนดระบชอ หรอชนดออกใหแกผถอ มาตรา 1139 สมดทะเบยนผถอหนเรมแตวนจดทะเบยนบรษทนนใหรกษาไว ณ สานกงานของบรษทแหง

ทไดจดทะเบยนไว สมดทะเบยนนใหเปดใหแกผถอหนทงหลายดไดในระหวางเวลาทาการโดยไมเรยกคาธรรมเนยมอยางหนงอยางใด แตกรรมการจะจากดเวลาลงไวอยางไรพอสมควรกได หากไมนอยกวาวนละสองชวโมง

ใหเปนหนาทของกรรมการทจะสงสาเนาบญชรายชอผทยงคงเปนผถอหนอยทงหมดในเวลาทประชม และรายชอผทขาดจากเปนผถอหนจาเดมแตวนประชมสามญครงทแลวมานน ไปยงนายทะเบยนอยางนอยปละครง และมใหชากวาวนทสบสนบแตการประชมสามญบญชรายชอนใหมรายการบรรดาทระบไวในมาตรากอนนนทกประการ

มาตรา 114032 ผถอหนชอบทจะเรยกใหสงมอบสาเนาทะเบยนเชนวานนหรอแตตอนหนงตอนใดแกตนได




- 183 -

เมอเสยคาสาเนาแตไมเกนหนาละหาบาท มาตรา 1141 สมดทะเบยนผถอหนนน ทานใหสนนษฐานไวกอนวาเปนพยานหลกฐานอนถกตองในขอ

กระทงความบรรดาทกฎหมายบงคบ หรอใหอานาจใหเอาลงในทะเบยนนน มาตรา 1142 ถาบรษทไดออกหนบรมสทธไปแลว ไดกาหนดไววาบรมสทธจะมแกหนนน ๆ เปนอยางไร

ทานหามมใหแกไขอกเลย มาตรา 1143 หามมใหบรษทจากดเปนเจาของถอหนของตนเองหรอรบจานาหนของตนเอง

สวนท 3 วธจดการบรษทจากด

1) บทเบดเสรจทวไป

มาตรา 1144 บรรดาบรษทจากด ใหมกรรมการคนหนงหรอหลายคนดวยกนจดการตามขอบงคบของ

บรษท และอยในความครอบงาของทประชมใหญแหงผถอหนทงปวง มาตรา 1145 จาเดมแตไดจดทะเบยนบรษทแลว ทานหามมใหตงขอบงคบขนใหมหรอเพมเตม

เปลยนแปลงขอบงคบหรอขอความในหนงสอบรคณหสนธแตอยางหนงอยางใดเวนแตจะไดมการลงมตพเศษ มาตรา 1146 บรรดาขอบงคบอนไดตงขนใหม หรอไดเพมเตมเปลยนแปลงนนเปนหนาทของบรษททจะ

จดใหไปจดทะเบยนภายในกาหนดสบสวนนบแตวนทไดมการลงมตพเศษ มาตรา 114733 (ยกเลก) มาตรา 1148 บรรดาบรษทจากด ตองมสานกงานบอกทะเบยนไวแหงหนงซงธรการตดตอและคาบอก

กลาวทงปวงจะสงถงบรษทได ณ ทนน คาบอกกลาวสถานทตงแหงสานกงานทไดบอกทะเบยนไวกด หรอเปลยนยายสถานทกด ใหสงแกนาย

ทะเบยนบรษท และใหนายทะเบยนจดขอความนนลงในทะเบยน มาตรา 1149 ตราบใดหนทงหลายยงมไดชาระเงนเตมจานวน ทานวาตราบนนบรษทจะลงพมพหรอแสดง

จานวนตนทนของบรษทในหนงสออยางหนงอยางใดเชนในคาบอกกลาวปาวรองกด ในตวเงนและบญชสงของกด ในจดหมายกด ตองแสดงไวใหชดเจนดวยในทเดยวกนวา จานวนเงนตนทนไดชาระแลวเพยงกสวน

33 มาตรา 1147 ยกเลกโดย พระราชบญญตแกไขเพมเตมประมวลกฎหมายแพงและพาณชย (ฉบบท 18) พ.ศ. 2551



- 184 -

2) กรรมการ

มาตรา 1150 ผเปนกรรมการจะพงมจานวนมากนอยเทาใดและจะพงไดบาเหนจเทาใด ใหสดแลวแตทประชมใหญจะกาหนด

มาตรา 1151 อนผเปนกรรมการนน เฉพาะแตทประชมใหญเทานนอาจจะตงหรอถอนได มาตรา 1152 ในเมอมการประชมสามญครงแรกภายหลงแตจดทะเบยนบรษทกด และในเมอมการประชม

สามญครงแรกในปทก ๆ ปตอไปกด ผเปนกรรมการตองออกจากตาแหนง โดยจานวนหนงในสามเปนอตราถาและจานวนกรรมการจะแบงออกใหตรงเปนสวนสามไมได กใหออกโดยจานวนใกลทสดกบสวนหนงในสาม

มาตรา 1153 ตวกรรมการทจะตองออกจากตาแหนงในปแรก และปทสองภายหลงจดทะเบยนบรษทนน ถากรรมการมไดตกลงกนไวเองเปนวธอนไซร กใหจบสลากกนสวนปหลง ๆ ตอไปใหกรรมการคนทไดอยในตาแหนงนานทสดนนเปนผตองออก

กรรมการผออกไปนนจะเลอกเขารบตาแหนงอกกได มาตรา 1153/134 กรรมการคนใดจะลาออกจากตาแหนง ใหยนใบลาออกตอบรษท การลาออกมผลนบแต

วนทใบลาออกไปถงบรษท กรรมการซงลาออกตามวรรคหนง จะแจงการลาออกของตนใหนายทะเบยนทราบดวยกได มาตรา 1154 ถากรรมการคนใดลมละลาย หรอตกเปนผไรความสามารถไซร ทานวากรรมการคนนนเปน

อนขาดจากตาแหนง มาตรา 1155 ถาตาแหนงวางลงในสภากรรมการเพราะเหตอนนอกจากถงคราวออกตามเวรไซร ทานวา

กรรมการจะเลอกผอนตงขนใหมใหเตมทวางกได แตบคคลทไดเปนกรรมการใหมเชนนน ใหมเวลาอยในตาแหนงไดเพยงเทากาหนดเวลาทกรรมการผออกไปนนชอบทจะอยได

มาตรา 1156 ถาทประชมใหญถอนกรรมการผหนงออกกอนครบกาลกาหนดของเขา และตงคนอนขนไวแทนทไซร ทานวาบคคลทเปนกรรมการใหมนนใหอยในตาแหนงไดเพยงเทากาหนดเวลาทกรรมการผถกถอนนนชอบทจะอยได

มาตรา 115735 เมอมการเปลยนแปลงกรรมการ ใหบรษทนาความไปจดทะเบยนภายในสบสวนนบแตวนทมการเปลยนแปลง

มาตรา 1158 นอกจากจะมขอบงคบของบรษทไวเปนอยางอนทานวากรรมการมอานาจดงพรรณนาไวในหกมาตราตอไปน

มาตรา 1159 ในจานวนกรรมการนน แมตาแหนงจะวางไปบางกรรมการทมตวอยกยอมทากจการได แตถา

34 มาตรา 1153/1 เพมโดยพระราชบญญตแกไขเพมเตมประมวลกฎหมายแพงและพาณชย (ฉบบท 15) พ.ศ. 2549 35 มาตรา 1157 แกไขเพมเตมโดยพระราชบญญตแกไขเพมเตมประมวลกฎหมายแพงและพาณชย (ฉบบท 15) พ.ศ. 2549



- 185 -

ในเวลาใดจานวนกรรมการลดนอยลงกวาจานวนอนจาเปนทจะเปนองคประชมไดตลอดเวลาเชนนน กรรมการทมตวอยยอมทากจการไดเฉพาะแตในเรองทจะเพมกรรมการขน ใหครบจานวนหรอนดเรยกประชมใหญของบรษทเทานน จะกระทาการอยางอนไมได

มาตรา 1160 กรรมการจะวางกาหนดไวกไดวา จานวนกรรมการเขาประชมกคนจงจะเปนองคประชมทากจการได ถาและมไดกาหนดไวดงนนไซร (เมอจานวนกรรมการเกนกวาสามคน) ทานวาตองมกรรมการเขาประชมสามคนจงจะเปนองคประชมได

มาตรา 1161 ขอปรกษาซงเกดเปนปญหาในทประชมกรรมการนนใหชขาดตดสนเอาเสยงขางมากเปนใหญ ถาและคะแนนเสยงเทากนใหผเปนประธานเปนผออกเสยงชขาด

มาตรา 1162 กรรมการคนหนงคนใดจะนดเรยกใหประชมกรรมการเมอใดกได มาตรา 1163 กรรมการจะเลอกกรรมการคนหนงขนเปนประธานทประชม และจะกาหนดเวลาวาใหอยใน

ตาแหนงเพยงใดกได แตถาหากมไดเลอกกนไวเชนนน หรอผเปนประธานไมมาประชมตามเวลาทไดนดหมายไซร กรรมการทมาประชมนนจะเลอกกนคนหนงขนเปนประธานในการประชมเชนนนกได

มาตรา 1164 กรรมการจะมอบอานาจอยางหนงอยางใดของตนใหแกผจดการหรอใหแกอนกรรมการซงตงขนจากผทเปนกรรมการดวยกนกได ในการใชอานาจซงไดมอบหมายเชนนน ผจดการทกคนหรออนกรรมการทกคนตองทาตามคาสงหรอขอบงคบซงกรรมการทงหลายไดกาหนดใหทกอยางทกประการ

มาตรา 1165 ถาการมอบอานาจมไดกาหนดไวเปนอยางอนไซร ขอปรกษาซงเกดเปนปญหาขนในทประชมอนกรรมการทงหลายใหตดสนเอาเสยงขางมากเปนใหญ ถาและคะแนนเสยงเทากน ใหผเปนประธานชขาด

มาตรา 1166 บรรดาการซงกรรมการคนหนงไดทาไปแมในภายหลงความปรากฏวาการตงแตงกรรมการคนนนมขอบกพรองอยบางกด หรอเปนผบกพรองดวยองคคณควรแกตาแหนงกรรมการกด ทานวาการทไดทานนยอมสมบรณเสมอนดงวาบคคลผนนไดรบการแตงตงโดยถกตองและบรบรณดวยองคคณของกรรมการ

มาตรา 1167 ความเกยวพนกนในระหวางกรรมการและบรษท และบคคลภายนอกนน ทานใหบงคบตามบทบญญตแหงประมวลกฎหมายน วาดวยตวแทน

มาตรา 1168 ในอนทจะประกอบกจการของบรษทนน กรรมการตองใชความเออเฟอสอดสองอยางบคคลคาขายผประกอบดวยความระมดระวง

วาโดยเฉพาะ กรรมการตองรบผดชอบรวมกนในประการตาง ๆ ดงจะกลาวตอไปน คอ (1) การใชเงนคาหนนน ไดใชกนจรง (2) จดใหมและรกษาไวใหเรยบรอย ซงบรรดาสมดบญชและเอกสารทกฎหมายกาหนดไว (3) การแจกเงนปนผลหรอดอกเบยใหเปนไปโดยถกตองตามทกฎหมายกาหนดไว (4) บงคบการใหเปนไปโดยถกตองตามมตของทประชมใหญ อนง ทานหามมใหผเปนกรรมการประกอบการคาขายใด ๆ อนมสภาพเปนอยางเดยวกน และเปนการ

แขงขนกบการคาขายของบรษทนน ไมวาทาเพอประโยชนตนหรอเพอประโยชนผอน หรอไปเขาหนสวนไมจากด



- 186 -

ความรบผดในหางคาขายอนซงประกอบกจการมสภาพเปนอยางเดยวกน และแขงขนกบกจการของบรษท โดยมไดรบความยนยอมของทประชมใหญของผถอหน

บทบญญตทกลาวมาขางบนนใหใชบงคบตลอดถงบคคลซงเปนผแทนของกรรมการดวย มาตรา 1169 ถากรรมการทาใหเกดเสยหายแกบรษท บรษทจะฟองรองเรยกเอาสนไหมทดแทนแก

กรรมการกได หรอในกรณทบรษทไมยอมฟองรอง ผถอหนคนหนงคนใดจะเอาคดนนขนวากได อนง การเรยกรองเชนน เจาหนของบรษทจะเปนผเรยกบงคบกไดเทาทเจาหนยงคงมสทธเรยกรองแก

บรษทอย มาตรา 1170 เมอการซงกรรมการคนใดไดทาไปไดรบอนมตของทประชมใหญแลว ทานวากรรมการคน

นนไมตองรบผดในการนนตอผถอหนซงไดใหอนมตหรอตอบรษทอกตอไป ทานหามมใหผถอหนซงมไดใหอนมตดวยนนฟองคดเมอพนเวลาหกเดอนนบแตวนทประชมใหญให

อนมตแกการเชนวานน

3) ประชมใหญ มาตรา 1171 ใหมการประชมผถอหนทวไปเปนประชมใหญภายในหกเดอนนบแตวนทไดจดทะเบยน

บรษท และตอนนไปกใหมการประชมเชนนครงหนงเปนอยางนอยทกระยะเวลาสบสองเดอน การประชมเชนน เรยกวาประชมสามญ การประชมใหญคราวอนบรรดามนอกจากน เรยกวาประชมวสามญ มาตรา 1172 กรรมการจะเรยกประชมวสามญเมอใดกไดสดแตจะเหนสมควร ถาบรษทขาดทนลงถงกงจานวนตนทน กรรมการตองเรยกประชมวสามญทนท เพอแจงใหผถอหนทราบ

การทขาดทนนน มาตรา 1173 การประชมวสามญจะตองนดเรยกใหมขนในเมอผถอหนมจานวนหนรวมกนไมนอยกวา

หนงในหาแหงจานวนหนของบรษทไดเขาชอกนทาหนงสอรองขอใหเรยกประชมเชนนน ในหนงสอรองขอนนตองระบวาประสงคใหเรยกประชมเพอการใด

มาตรา 1174 เมอผถอหนยนคารองขอใหเรยกประชมวสามญดงไดกลาวมาในมาตรากอนนแลว ใหกรรมการเรยกประชมโดยพลน

ถาและกรรมการมไดเรยกประชมภายในสามสบวนนบแตวนยนคารองไซร ผถอหนทงหลายซงเปนผรอง หรอผถอหนคนอน ๆ รวมกนไดจานวนดงบงคบไวนนจะเรยกประชมเองกได

มาตรา 117536 คาบอกกลาวเรยกประชมใหญใหลงพมพโฆษณาในหนงสอพมพแหงทองทอยางนอยหนง




- 187 -

คราวกอนวนนดประชมไมนอยกวาเจดวน และสงทางไปรษณยตอบรบไปยงผถอหนทกคนทมชอในทะเบยนของบรษทกอนวนนดประชมไมนอยกวาเจดวน เวนแตเปนคาบอกกลาวเรยกประชมใหญเพอลงมตพเศษ ใหกระทาการดงวานนกอนวนนดประชมไมนอยกวาสบสวน

คาบอกกลาวเรยกประชมใหญนน ใหระบสถานท วน เวลา และสภาพแหงกจการทจะไดประชมปรกษากน และในกรณทเปนคาบอกกลาวเรยกประชมใหญเพอลงมตพเศษใหระบขอความทจะนาเสนอใหลงมตดวย

มาตรา 1176 ผถอหนทวทกคนมสทธจะเขาประชมในทประชมใหญไดเสมอไมวาจะเปนประชมชนดใดคราวใด

มาตรา 1177 วธดงบญญตไวในมาตราตอ ๆ ไปน ทานใหใชบงคบแกการประชมใหญ เวนแตจะมขอบงคบของบรษทกาหนดไวเปนขอความขดกน

มาตรา 1178 ในการประชมใหญ ถาไมมผถอหนมาเขาประชมรวมกนแทนหนไดถงจานวนหนงในสแหงทนของบรษทเปนอยางนอยแลว ทานวาทประชมอนนนจะปรกษากจการอนใดหาไดไม

มาตรา 1179 การประชมใหญเรยกนดเวลาใด เมอลวงเวลานดนนไปแลวถงชวโมงหนง จานวนผถอหนซงมาเขาประชมยงไมครบถวนเปนองคประชมดงบญญตไวในมาตรา 1178 นนไซร หากวาการประชมใหญนนไดเรยกนดเพราะผถอหนรองขอ ทานใหเลกประชม

ถาการประชมใหญนนมใชชนดซงเรยกนดเพราะผถอหนรองขอไซร ทานใหเรยกนดใหมอกคราวหนงภายในสบสวน และการประชมใหญครงหลงนทานไมบงคบวาจาตองครบองคประชม

มาตรา 1180 ในการประชมผถอหนทวไปเปนประชมใหญทก ๆ ครงใหผเปนประธานในสภากรรมการนงเปนประธาน

ถาประธานกรรมการเชนวานไมมตวกด หรอไมมาเขาประชมจนลวงเวลานดไปแลวสบหานาทกด ใหผถอหนทงหลายซงอยในทนนเลอกผถอหนคนหนงในจานวนซงมาประชมขนนงเปนประธาน

มาตรา 1181 ผนงเปนประธานจะเลอนการประชมใหญใด ๆ ไปเวลาอนโดยความยนยอมของทประชมกได แตในทประชมซงไดเลอนมานนทานมใหปรกษากจการอนใดนอกไปจากทคางมาแตวนประชมกอน

มาตรา 1182 ในการลงคะแนนโดยวธชมอนน ทานใหนบวาผถอหนทกคนทมาประชมเองหรอมอบฉนทะใหผอนมาประชมแทนมเสยงหนงเปนคะแนน แตในการลงคะแนนลบ ทานใหนบวาผถอหนทกคนมคะแนนเสยง เสยงหนงตอหนหนงทตนถอ

มาตรา 1183 ถามขอบงคบของบรษทวางเปนกาหนดไววา ตอเมอผถอหนแตจานวนเทาใดขนไปจงใหออกเสยงเปนคะแนนไดไซร ทานวาผถอหนทงหลายซงไมมหนถงจานวนเทานน ยอมมสทธทจะเขารวมกนใหไดจานวนหนดงกลาว แลวตงคนหนงในพวกของตนใหเปนผรบฉนทะออกเสยงแทนในการประชมใหญใด ๆ ได

มาตรา 1184 ผถอหนคนใดยงมไดชาระเงนคาหนซงบรษทไดเรยกเอาแตตนใหเสรจสน ทานวาผถอหนคนนนไมมสทธออกเสยงเปนคะแนน



- 188 -

มาตรา 1185 ผถอหนคนใดมสวนไดเสยเปนพเศษในขออนใดซงทประชมจะลงมต ทานหามมใหผถอหนคนนนออกเสยงลงคะแนนดวยในขอนน

มาตรา 1186 ผทรงใบหนชนดออกใหแกผถอหาอาจออกเสยงเปนคะแนนไดไม เวนแตจะไดนาใบหนของตนนนมาวางไวแกบรษทแตกอนเวลาประชม

มาตรา 1187 ผถอหนทกคนจะมอบฉนทะใหผอนออกเสยงแทนตนกได แตการมอบฉนทะเชนนตองทาเปนหนงสอ

มาตรา 1188 หนงสอตงผรบฉนทะนน ใหลงวนและลงลายมอชอผถอหนและใหมรายการดงตอไปน คอ (1) จานวนหนซงผมอบฉนทะนนถออย (2) ชอผรบฉนทะ (3) ตงผรบฉนทะนนเพอการประชมครงคราวใด หรอตงไวชวระยะเวลาเพยงใด มาตรา 1189 อนหนงสอตงผรบฉนทะนน ถาผมชอรบฉนทะประสงคจะออกเสยงในการประชมครงใด

ตองนาไปวางตอผเปนประธานแตเมอเรม หรอกอนเรมประชมครงนน มาตรา 1190 ในการประชมใหญใด ๆ ขอมตอนเสนอใหลงคะแนนทานใหตดสนดวยวธชมอ เวนแต

เมอกอนหรอในเวลาทแสดงผลแหงการชมอนน จะไดมผถอหนสองคนเปนอยางนอยตดใจรองขอใหลงคะแนนลบ มาตรา 1191 ในการประชมใหญใด ๆ เมอผเปนประธานแสดงวามตอนใดนบคะแนนชมอเปนอนวาได

หรอตกกด และไดจดลงไวในสมดรายงานประชมของบรษทดงนนแลวทานใหถอเปนหลกฐานเพยงพอทจะฟงไดตามนน

ถามผตดใจรองขอใหลงคะแนนลบไซร ทานใหถอวาผลแหงคะแนนลบนนเปนมตของทประชม มาตรา 1192 ถามผตดใจรองขอโดยชอบใหลงคะแนนลบ การลงคะแนนเชนนนจะทาดวยวธใดสดแลวแต

ผเปนประธานจะสง มาตรา 1193 ถาคะแนนเสยงเทากน จะเปนในการชมอกด หรอในการลงคะแนนลบกด ใหผเปนประธาน

ในทประชมมคะแนนอกเสยงหนงเปนเสยงชขาด มาตรา 119437 การใดทกฎหมายกาหนดใหตองทาโดยมตพเศษ ทประชมใหญตองลงมตในเรองนนโดย

คะแนนเสยงขางมากไมตากวาสามในสของจานวนเสยงทงหมดของผถอหนทมาประชมและมสทธออกเสยงลงคะแนน

มาตรา 1195 การประชมใหญนนถาไดนดเรยกหรอไดประชมกน หรอไดลงมตฝาฝนบทบญญตในลกษณะนกด หรอฝาฝนขอบงคบของบรษทกด เมอกรรมการหรอผถอหนคนหนงคนใดรองขนแลว ใหศาลเพกถอนมตของทประชมใหญอนผดระเบยบนนเสย แตตองรองขอภายในกาหนดเดอนหนงนบแตวนลงมตนน

37 มาตรา 1194 แกไขเพมเตมโดย พระราชบญญตแกไขเพมเตมประมวลกฎหมายแพงและพาณชย (ฉบบท

18) พ.ศ. 2551



- 189 -

4) บญชงบดล

มาตรา 1196 อนบญชงบดลนน ทานวาตองทาอยางนอยครงหนงทกรอบสบสองเดอน คอเมอเวลาสดรอบสบสองเดอนอนจดวาเปนขวบปในทางบญชเงนของบรษทนน

อนง งบดลตองมรายการยอแสดงจานวนสนทรพยและหนสนของบรษทกบทงบญชกาไรและขาดทน มาตรา 1197 งบดลนนตองจดใหมผสอบบญชคนหนงหรอหลายคนตรวจสอบแลวนาเสนอเพออนมตในท

ประชมใหญภายในสเดอนนบแตวนทลงในงบดลนน อนง ใหสงสาเนางบดลไปยงบคคลทกคนบรรดามชอในทะเบยนผถอหนของบรษทแตกอนวนนดประชม

ใหญลวงหนาไมนอยกวาสามวน นอกจากนนใหมสาเนางบดลเปดเผยไวในสานกงานของบรษทในระหวางเวลาเชนวานน เพอใหผทรงใบ

หนชนดออกใหแกผถอนนตรวจดไดดวย มาตรา 1198 ในเมอเสนองบดล กรรมการตองเสนอรายงานตอทประชมใหญแสดงวาภายในรอบปซง

พจารณากนอยนนการงานของบรษทไดจดทาไปเปนประการใด มาตรา 119938 บคคลใดประสงคจะไดสาเนางบดลฉบบหลงทสดจากบรษทใดๆ กชอบทจะซอเอาไดโดย

ราคาไมเกนฉบบละยสบบาท ใหเปนหนาทของกรรมการทจะสงสาเนางบดลทกฉบบไปยงนายทะเบยนไมชากวาเดอนหนงนบแตวนซง

งบดลนนไดรบอนมตในทประชมใหญ

5) เงนปนผลและเงนสารอง

มาตรา 1200 การแจกเงนปนผลนน ตองคดตามสวนจานวนซงผถอหนไดสงเงนแลวในหนหนง ๆ เวนแตจะไดตกลงกนไวเปนอยางอนในเรองหนบรมสทธ

มาตรา 1201 หามมใหประกาศอนญาตเงนปนผล นอกจากโดยมตของทประชมใหญ กรรมการอาจจายเงนปนผลระหวางกาลใหแกผถอหนไดเปนครงเปนคราว ในเมอปรากฏแกกรรมการวา

บรษทมกาไรสมควรพอทจะทาเชนนน หามมใหจายเงนปนผลจากเงนประเภทอนนอกจากเงนกาไร ถาหากบรษทขาดทนหามมใหจายเงนปนผล

จนกวาจะไดแกไขใหหายขาดทนเชนนน มาตรา 1202 ทกคราวทแจกเงนปนผล บรษทตองจดสรรเงนไวเปนทนสารองอยางนอยหนงในยสบสวน

ของจานวนผลกาไรซงบรษททามาหาไดจากกจการของบรษท จนกวาทนสารองนนจะมจานวนถงหนงในสบของ




- 190 -

จานวนทนของบรษทหรอมากกวานน แลวแตจะไดตกลงกาหนดไวในขอบงคบของบรษท ถาไดออกหนโดยคดเอาราคาเกนกวาทปรากฏในใบหนเทาใด จานวนทคดเกนนทานใหบวกทบเขาในทน

สารองจนกวาทนสารองจะมจานวนเทาถงทกาหนดไวในวรรคกอน มาตรา 1203 ถาจายเงนปนผลไปโดยฝาฝนความในมาตราทงสองซงกลาวมาไซร เจาหนทงหลายของ

บรษทชอบทจะเรยกเอาเงนจานวนซงไดแจกไปคนมายงบรษทได แตวาถาผถอหนคนใดไดรบเงนปนผลไปแลวโดยสจรต ทานวาจะกลบบงคบใหเขาจาคนนนหาไดไม

มาตรา 120439 การบอกกลาววาจะปนผลอยางใด ๆ อนไดอนญาตใหจายนน ใหบรษทมจดหมายบอกกลาวไปยงตวผถอหนทปรากฏชออยในทะเบยนผถอหนทกคน แตในกรณทบรษทมหนชนดทมใบหนออกใหแกผถอ ใหโฆษณาในหนงสอพมพแหงทองทอยางนอยหนงคราวดวย

มาตรา 1205 เงนปนผลนน แมจะคางจายอย ทานวาหาอาจจะคดเอาดอกเบยแกบรษทไดไม

6) สมดและบญช

มาตรา 1206 กรรมการตองจดใหถอบญชซงกลาวตอไปนไวใหถกถวนจรง ๆ คอ (1) จานวนเงนทบรษทไดรบและไดจาย ทงรายการอนเปนเหตใหรบหรอจายเงนทกรายไป (2) สนทรพยและหนสนของบรษท มาตรา 1207 กรรมการตองจดใหจดบนทกรายงานการประชมและขอมตทงหมดของทประชมผถอหนและ

ของทประชมกรรมการลงไวในสมดโดยถกตอง สมดนใหเกบรกษาไว ณ สานกงานทไดจดทะเบยนของบรษทบนทกเชนนนอยางหนงอยางใด เมอไดลงลายมอชอของผเปนประธานแหงการประชมซงไดลงมตหรอซงไดดาเนนการงานประชมกด หรอไดลงลายมอชอของผเปนประธานแหงการประชมถดจากครงนนมากด ทานใหสนนษฐานไวกอนวาเปนหลกฐานอนถกตองแหงขอความทไดจดบนทกลงในสมดนน ๆ และใหสนนษฐานไวกอนวาการลงมตและการดาเนนของทประชมอนไดจดบนทกไวนนไดเปนไปโดยชอบ

ผถอหนคนใดจะขอตรวจเอกสารดงกลาวมาขางตนในเวลาใดเวลาหนงระหวางเวลาทาการงานกได

สวนท 4 การสอบบญช

มาตรา 1208 ผสอบบญชนน จะเปนผถอหนของบรษทกได แตบคคลผมสวนไดเสยในการงานทบรษททา




- 191 -

โดยสถานอนอยางหนงอยางใด นอกจากเปนแตผถอหนในบรษทเทานนแลว ทานวาจะเลอกเอามาเปนตาแหนงผสอบบญชหาไดไม กรรมการกด หรอผอนซงเปนตวแทนหรอเปนลกจางของบรษทกด เวลาอยในตาแหนงนน ๆ กจะเลอกเอามาเปนตาแหนงผสอบบญชของบรษทหาไดไม

มาตรา 1209 ผสอบบญชนน ใหทประชมสามญเลอกตงทกป ผสอบบญชคนซงออกไปนนจะเลอกกลบเขารบตาแหนงอกกได มาตรา 1210 ผสอบบญชควรจะไดสนจางเทาใด ใหทประชมใหญกาหนด มาตรา 1211 ถามตาแหนงวางลงในจานวนผสอบบญชใหกรรมการนดเรยกประชมวสามญ เพอใหเลอก

ตงขนใหมใหครบจานวน มาตรา 1212 ถามไดเลอกตงผสอบบญชโดยวธดงกลาวมา เมอผถอหนไมนอยกวาหาคนรองขอ กใหศาล

ตงผสอบบญชประจาปนน และกาหนดสนจางใหดวย มาตรา 1213 ใหผสอบบญชทกคนเขาตรวจสอบสรรพสมดและบญชของบรษทในเวลาอนสมควรไดทก

เมอ และในการอนเกยวดวยสมดและบญชเชนนนใหไตถามสอบสวนกรรมการ หรอผอน ๆ ซงเปนตวแทน หรอเปนลกจางของบรษทไดไมวาคนหนงคนใด

มาตรา 1214 ผสอบบญชตองทารายงานวาดวยงบดลและบญชยนตอทประชมสามญ ผสอบบญชตองแถลงในรายงานเชนนนดวยวาตนเหนวางบดลไดทาโดยถกถวนควรฟงวาสาแดงใหเหน

การงานของบรษททเปนอยตามจรงและถกตองหรอไม

สวนท 5 การตรวจ

มาตรา 1215 เมอผถอหนในบรษทมจานวนรวมกนไมนอยกวาหนงในหาของจานวนหนทงหมด ทาเรองราวรองขอไซร ใหรฐมนตรเจาหนาทตงผตรวจอนทรงความสามารถจะเปนคนเดยวหรอหลายคนกตามไปตรวจการงานของบรษทจากดนนและทารายงานยนใหทราบ

กอนทจะตงผตรวจเชนนน รฐมนตรจะบงคบใหคนทงหลายผยนเรองราววางประกน เพอรบออกเงนคาใชสอยในการตรวจนนกได

มาตรา 1216 กรรมการกด ลกจางและตวแทนของบรษทกด จาตองสงสรรพสมดเอกสารทงปวงซงตนเกบรกษาหรออยในอานาจแหงตนนนใหแกผตรวจ

ผตรวจคนหนงคนใดจะใหกรรมการ ลกจาง และตวแทนของบรษทสาบานตวแลวสอบถามคาใหการในเรองอนเนองดวยการงานของบรษทนนกได

มาตรา 1217 ผตรวจตองทารายงานยน และรายงานนนจะเขยนหรอตพมพสดแตรฐมนตรเจาหนาทจะ



- 192 -

บญชา สาเนารายงานนนใหรฐมนตรสงไปยงสานกงานบรษทซงไดจดทะเบยนไว กบทงสงแกผถอหน ซงยนเรองราวขอใหตรวจนนดวย

มาตรา 1218 คาใชสอยในการตรวจเชนน ผยนเรองราวขอใหตรวจตองใชทงสน เวนแตถาบรษทในคราวประชมใหญครงแรก เมอตรวจสาเรจลงแลวไดยนยอมวาจะจายจากสนทรพยของบรษทนน

มาตรา 1219 รฐมนตรเจาหนาทโดยลาพงตนเอง จะตงผตรวจคนเดยวหรอหลายคนใหไปตรวจการของบรษทเพอทารายงานยนตอรฐบาลกได การตงผตรวจเชนวามานจะพงมเมอใดสดแลวแตรฐมนตรจะเหนสมควร

สวนท 6 การเพมทนและลดทน

มาตรา 1220 บรษทจากดอาจเพมทนของบรษทขนไดดวยออกหนใหมโดยมตพเศษของประชมผถอหน มาตรา 1221 บรษทจากดจะออกหนใหมใหเหมอนหนงวาไดใชเตมคาแลว หรอไดใชแตบางสวนแลวดวย

อยางอนนอกจากใหใชเปนตวเงนนนไมได เวนแตจะทาตามมตพเศษของประชมผถอหน มาตรา 122240 บรรดาหนทออกใหมนน ตองเสนอใหแกผถอหนทงหลายตามสวนจานวนหนซงเขาถออย คาเสนอเชนน ตองทาเปนหนงสอบอกกลาวไปยงผถอหนทก ๆ คนระบจานวนหนใหทราบวาผนนชอบท

จะซอไดกหน และใหกาหนดวนวาถาพนวนนนไปมไดมคาสนองมาแลวจะถอวาเปนอนไมรบซอ เมอวนทกาหนดลวงไปแลวกด หรอผถอหนไดบอกมาวาไมรบซอหนนนกดกรรมการจะเอาหนเชนนนขาย

ใหแกผถอหนคนอนหรอจะรบซอไวเองกได มาตรา 122341 หนงสอบอกกลาวทเสนอใหผถอหนซอหนใหมนน ตองลงวนเดอนปและลายมอชอของ

กรรมการ มาตรา 1224 บรษทจากดจะลดทนของบรษทลงดวยลดมลคาแตละหนใหตาลงหรอลดจานวนหนให

นอยลงโดยมตพเศษของประชมผถอหนกได มาตรา 1225 อนทนของบรษทนนจะลดลงไปใหถงตากวาจานวนหนงในสของทนทงหมดหาไดไม มาตรา 122642 เมอบรษทประสงคจะลดทน ตองโฆษณาความประสงคนนในหนงสอพมพแหงทองทอยาง

นอยหนงคราว และตองมหนงสอบอกกลาวไปยงบรรดาผซงบรษทรวาเปนเจาหนของบรษท บอกใหทราบรายการซงประสงคจะลดทนลงและขอใหเจาหนผมขอคดคานอยางหนงอยางใดในการลดทนนน สงคาคดคานไปภายใน

40 มาตรา 1222 แกไขเพมเตมโดยพระราชบญญตแกไขเพมเตมประมวลกฎหมายแพงและพาณชย (ฉบบท 9) พ.ศ. 2521 41 มาตรา 1223 แกไขเพมเตมโดยพระราชบญญตแกไขเพมเตมประมวลกฎหมายแพงและพาณชย (ฉบบท 9) พ.ศ. 2521 42 มาตรา 1226 แกไขเพมเตมโดย พระราชบญญตแกไขเพมเตมประมวลกฎหมายแพงและพาณชย (ฉบบท 18) พ.ศ. 2551



- 193 -

สามสบวนนบแตวนทบอกกลาวนน ถาไมมผใดคดคานภายในกาหนดเวลาสามสบวน กใหพงถอวาไมมการคดคาน ถาหากมเจาหนคดคาน บรษทจะจดการลดทนลงไมได จนกวาจะไดใชหนหรอใหประกนเพอหนรายนน

แลว มาตรา 1227 ถามเจาหนคนหนงคนใดละเลยเสยมไดคดคานในการทบรษทจะลดทนลง เพราะเหตวาตน

ไมทราบความ และเหตทไมทราบนนมไดเปนเพราะความผดของเจาหนคนนนแตอยางใดไซร ทานวาผถอหนทงหลายบรรดาทไดรบเงนคนไปตามสวนทลดหนลงนนยงคงจะตองรบผดตอเจาหนเชนนนเพยงจานวนทไดรบทนคนไปชวเวลาสองป นบแตวนทไดจดทะเบยนการลดทนนน

มาตรา 1228 มตพเศษซงอนญาตใหเพมทนหรอลดทนนน บรษทตองจดทะเบยนภายในสบสวนนบแตวนทไดลงมตนน

สวนท 7 หนก

มาตรา 122943 บรษทจะออกหนกไมได มาตรา 123044 (ยกเลก) มาตรา 123145 (ยกเลก) มาตรา 123246 (ยกเลก) มาตรา 123347 (ยกเลก) มาตรา 123448 (ยกเลก) มาตรา 123549 (ยกเลก)

43 มาตรา 1229 แกไขเพมเตมโดยพระราชบญญตแกไขเพมเตมประมวลกฎหมายแพงและพาณชย (ฉบบท 9) พ.ศ. 2521 44 มาตรา 1230 ยกเลกโดยพระราชบญญตแกไขเพมเตมประมวลกฎหมายแพงและพาณชย (ฉบบท 9) พ.ศ. 2521 45 มาตรา 1231 ยกเลกโดยพระราชบญญตแกไขเพมเตมประมวลกฎหมายแพงและพาณชย (ฉบบท 9) พ.ศ. 2521 46 มาตรา 1332 ยกเลกโดยพระราชบญญตแกไขเพมเตมประมวลกฎหมายแพงและพาณชย (ฉบบท 9) พ.ศ. 2521 47 มาตรา 1233 ยกเลกโดยพระราชบญญตแกไขเพมเตมประมวลกฎหมายแพงและพาณชย (ฉบบท 9) พ.ศ. 2521 48 มาตรา 1234 ยกเลกโดยพระราชบญญตแกไขเพมเตมประมวลกฎหมายแพงและพาณชย (ฉบบท 9) พ.ศ. 2521 49 มาตรา 1235 ยกเลกโดยพระราชบญญตแกไขเพมเตมประมวลกฎหมายแพงและพาณชย (ฉบบท 9) พ.ศ. 2521



- 194 -

สวนท 8 เลกบรษทจากด

มาตรา 1236 อนบรษทจากดยอมเลกกนดวยเหตดงจะกลาวตอไปน คอ (1) ถาในขอบงคบของบรษทมกาหนดกรณอนใดเปนเหตทจะเลกกน เมอมกรณนน (2) ถาบรษทไดตงขนไวเฉพาะกาหนดกาลใด เมอสนกาหนดกาลนน (3) ถาบรษทไดตงขนเฉพาะเพอทากจการอยางหนงอยางใดแตอยางเดยว เมอเสรจการนน (4) เมอมมตพเศษใหเลก (5) เมอบรษทลมละลาย มาตรา 1237 นอกจากนศาลอาจสงใหเลกบรษทจากดดวยเหตตอไปน คอ (1) ถาทาผดในการยนรายงานประชมตงบรษท หรอทาผดในการประชมตงบรษท (2) ถาบรษทไมเรมทาการภายในปหนงนบแตวนจดทะเบยนหรอหยดทาการถงปหนงเตม (3) ถาการคาของบรษททาไปกมแตขาดทนอยางเดยว และไมมทางหวงวาจะกลบฟนตวได (4)50 ถาจานวนผถอหนลดนอยลงจนเหลอไมถงสามคน แตอยางไรกด ในกรณทาผดในการยนรายงานประชมตงบรษท หรอทาผดในการประชมตงบรษท ศาลจะ

สงใหยนรายงานประชมตงบรษท หรอใหมการประชมตงบรษทแทนสงใหเลกบรษทกได แลวแตจะเหนควร

สวนท 9 การควบบรษทจากดเขากน

มาตรา 1238 อนบรษทจากดนนจะเขากนมไดเวนแตจะเปนไปโดยมตพเศษ มาตรา 1239 มตพเศษซงวนจฉยใหควบบรษทจากดเขากนนน บรษทตองนาไปจดทะเบยนภายในสบสวน

นบตงแตวนลงมต มาตรา 124051 บรษทตองโฆษณาในหนงสอพมพแหงทองทอยางนอยหนงคราว และสงคาบอกกลาวไปยง

บรรดาผซงบรษทรวาเปนเจาหนของบรษท บอกใหทราบรายการทประสงคจะควบบรษทเขากน และขอใหเจาหนผ

50 มาตรา 1237 (4) แกไขเพมเตมโดย พระราชบญญตแกไขเพมเตมประมวลกฎหมายแพงและพาณชย (ฉบบท 18) พ.ศ. 2551

51 มาตรา 1240 วรรคหนง แกไขเพมเตมโดย พระราชบญญตแกไขเพมเตมประมวลกฎหมายแพงและพาณชย (ฉบบท 18) พ.ศ. 2551



- 195 -

มขอคดคานอยางหนงอยางใดในการควบบรษทเขากนนนสงคาคดคานไปภายในหกสบวนนบแตวนทบอกกลาว ถาไมมใครคดคานภายในกาหนดเวลาเชนวานน กใหพงถอวาไมมคดคาน ถาหากมเจาหนคดคาน บรษทจะจดการควบเขากนมได จนกวาจะไดใชหนหรอไดใหประกนเพอหนราย

นน มาตรา 1241 บรษทไดควบเขากนแลวเมอใด ตางบรษทตองนาความไปจดทะเบยนภายในสบสวนนบแต

วนทควบเขากน และบรษทจากดอนไดตงขนใหมดวยควบเขากนนน กตองจดทะเบยนเปนบรษทใหม มาตรา 1242 จานวนทนเรอนหนของบรษทใหมนน ตองเทากบยอดรวมจานวนทนเรอนหนของบรษทเดม

อนมาควบเขากน มาตรา 1243 บรษทใหมนยอมไดไปทงสทธและความรบผดบรรดามอยแกบรษทเดมอนไดมาควบเขากน

นนทงสน

สวนท 10 หนงสอบอกกลาว

มาตรา 1244 อนหนงสอบอกกลาวซงบรษทจะพงสงถงผถอหนนน ถาวาไดสงมอบใหแลวถงตวกด หรอ

สงไปโดยทางไปรษณยสลกหลงถงสานกอาศยของผถอหนดงทปรากฏในทะเบยนของบรษทแลวกด ทานใหถอวาเปนอนไดสงชอบแลว

มาตรา 1245 หนงสอบอกกลาวใด ๆ เมอไดสงโดยทางไปรษณยสลกหลงถกตองแลว ทานใหถอวาเปนอนไดสงถงมอผรบในเวลาทหนงสอเชนนนจะควรไปถงไดตามทางการปกตแหงไปรษณย

สวนท 11

การถอนทะเบยนบรษทราง52

มาตรา 1246 (ยกเลก)

52 สวนท 11 การถอนทะเบยนบรษทราง ยกเลกโดย พระราชบญญตแกไขเพมเตมประมวลกฎหมายแพงและพาณชย (ฉบบ

ท 18) พ.ศ. 2551



- 196 -

สวนท 12 การแปรสภาพหางหนสวนจดทะเบยนและหางหนสวนจากดเปนบรษทจากด53

มาตรา 1246/154 หางหนสวนจดทะเบยนหรอหางหนสวนจากดทมผเปนหนสวนตงแตสามคนขนไปอาจแปรสภาพเปนบรษทจากดได โดยความยนยอมของผเปนหนสวนทกคนและดาเนนการ ดงตอไปน

(1) แจงความยนยอมของผเปนหนสวนทจะใหแปรสภาพหางหนสวนเปนบรษทจากดเปนหนงสอตอนายทะเบยนภายในสบสวนนบแตวนทผเปนหนสวนทกคนใหความยนยอม

(2) ประกาศโฆษณาในหนงสอพมพแหงทองทอยางนอยหนงคราว และมหนงสอบอกกลาวไปยงบรรดาผซงรวาเปนเจาหนของหางหนสวนบอกใหทราบรายการทประสงคจะแปรสภาพหางหนสวนเปนบรษท และขอใหเจาหนผมขอคดคานอยางหนงอยางใดในการแปรสภาพเปนบรษทจากดนน สงคาคดคานไปภายในสามสบวนนบแตวนทบอกกลาวนน

ถามการคดคาน หางหนสวนนนจะแปรสภาพมไดจนกวาจะไดชาระหนหรอใหประกนเพอหนนนแลว มาตรา 1246/255 ในกรณไมมการคดคานหรอมการคดคานแตหางหนสวนไดชาระหนหรอใหประกนเพอ

หนนนแลว ผเปนหนสวนทกคนตองประชมเพอใหความยนยอมและดาเนนการในเรองดงตอไปน (1) จดทาหนงสอบรคณหสนธและขอบงคบของบรษท (ถาม) (2) กาหนดจานวนทนเรอนหนของบรษท ซงตองเทากบสวนลงหนของผเปนหนสวนทกคนในหาง

หนสวน และกาหนดจานวนหนของบรษททจะตกไดแกหนสวนแตละคน (3) กาหนดจานวนเงนทไดใชแลวในแตละหน ซงตองไมนอยกวารอยละยสบหาแหงมลคาของหนแตละ

หนทตงไว (4) กาหนดจานวนหนสามญหรอหนบรมสทธ รวมทงกาหนดสภาพและบรมสทธของหนซงจะออกและ

จดสรรหนใหแกผเปนหนสวน (5) แตงตงกรรมการและกาหนดอานาจของกรรมการ (6) แตงตงผสอบบญช (7) ดาเนนการในเรองอน ๆ ทจาเปนในการแปรสภาพ ในการดาเนนการตามวรรคหนง ใหนาบทบญญตเกยวกบบรษทจากดวาดวยการนน ๆ มาใชบงคบโดย

อนโลม

53 สวนท 12 การแปรสภาพหางหนสวนจดทะเบยนและหางหนสวนจากดเปนบรษทจากด เพมโดย พระราชบญญตแกไข

เพมเตมประมวลกฎหมายแพงและพาณชย (ฉบบท 18) พ.ศ. 2551 54 มาตรา 1246/1 เพมโดย พระราชบญญตแกไขเพมเตมประมวลกฎหมายแพงและพาณชย (ฉบบท 18) พ.ศ. 2551 55 มาตรา 1246/2 เพมโดย พระราชบญญตแกไขเพมเตมประมวลกฎหมายแพงและพาณชย (ฉบบท 18) พ.ศ. 2551



- 197 -

มาตรา 1246/356 หนสวนผจดการเดมตองสงมอบกจการ ทรพยสน บญชเอกสารและหลกฐานตาง ๆ ของหางหนสวนใหแกคณะกรรมการบรษท ภายในสบสวนนบแตวนทผเปนหนสวนไดใหความยนยอมและดาเนนการในเรองตาง ๆ ตามมาตรา 1246/2 เสรจสนแลว

ในกรณทผเปนหนสวนยงไมไดชาระเงนคาหนหรอชาระเงนคาหนไมครบรอยละยสบหาของมลคาหน หรอยงไมไดโอนกรรมสทธทรพยสน หรอทาเอกสารหลกฐานการใชสทธตาง ๆ ใหแกคณะกรรมการ ใหคณะกรรมการบรษทมหนงสอแจงใหผเปนหนสวนชาระเงนคาหน โอนกรรมสทธหรอทาเอกสารหลกฐานการใชสทธตาง ๆ แลวแตกรณ ใหแกคณะกรรมการภายในสามสบวนนบแตวนทไดรบหนงสอแจง

มาตรา 1246/457 คณะกรรมการบรษทตองขอจดทะเบยนการแปรสภาพเปนบรษทจากดตอนายทะเบยน ภายในสบสวนนบแตวนทไดดาเนนการตามมาตรา 1246/3 ครบถวนแลว

ในการขอจดทะเบยนแปรสภาพเปนบรษทจากด คณะกรรมการตองยนรายงานการประชมทผเปนหนสวนไดรวมกนพจารณาใหความยนยอมและดาเนนการแปรสภาพหางหนสวนเปนบรษทจากดตามมาตรา 1246/2 หนงสอบรคณหสนธ ขอบงคบ และบญชรายชอผถอหน พรอมกบการขอจดทะเบยนดวย

มาตรา 1246/558 เมอนายทะเบยนไดรบจดทะเบยนการแปรสภาพหางหนสวนจดทะเบยนหรอหางหนสวนจากดเปนบรษทจากดแลว ใหหางหนสวนจดทะเบยน หรอหางหนสวนจากดเดมหมดสภาพการเปนหางหนสวนจดทะเบยนหรอหางหนสวนจากดตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชยและใหนายทะเบยนหมายเหตไวในทะเบยน

มาตรา 1246/659 เมอหางหนสวนจดทะเบยนหรอหางหนสวนจากดไดจดทะเบยนแปรสภาพเปนบรษทจากดแลว บรษทยอมไดไปทงทรพยสน หน สทธ และความรบผดของหางหนสวนจดทะเบยนหรอหางหนสวนจากดเดมทงหมด

มาตรา 1246/760 เมอจดทะเบยนแปรสภาพเปนบรษทจากดแลว หากบรษทไมสามารถชาระหนทรบมาจากหางหนสวนทแปรสภาพได ใหเจาหนบงคบชาระหนเอาจากผเปนหนสวนในหางหนสวนทแปรสภาพไดตามทผเปนหนสวนจะตองรบผดในหนของหางหนสวน

56 มาตรา 1246/3 เพมโดย พระราชบญญตแกไขเพมเตมประมวลกฎหมายแพงและพาณชย (ฉบบท 18) พ.ศ. 2551 57 มาตรา 1246/4 เพมโดย พระราชบญญตแกไขเพมเตมประมวลกฎหมายแพงและพาณชย (ฉบบท 18) พ.ศ. 2551 58 มาตรา 1246/5 เพมโดย พระราชบญญตแกไขเพมเตมประมวลกฎหมายแพงและพาณชย (ฉบบท 18) พ.ศ. 2551 59 มาตรา 1246/6 เพมโดย พระราชบญญตแกไขเพมเตมประมวลกฎหมายแพงและพาณชย (ฉบบท 18) พ.ศ. 2551 60 มาตรา 1246/7 เพมโดย พระราชบญญตแกไขเพมเตมประมวลกฎหมายแพงและพาณชย (ฉบบท 18) พ.ศ. 2551



- 198 -

หมวด 5 การชาระบญชหางหนสวนจดทะเบยน หางหนสวนจากด และบรษทจากด

มาตรา 124761 การชาระบญชหางหนสวนจดทะเบยน หรอหางหนสวนจากดหรอบรษทจากดซงลมละลายนน ใหจดทาไปตามบทกฎหมายลกษณะลมละลายทคงใชอยตามแตจะทาได

รฐมนตรเจาหนาทจะออกกฎกระทรวงวาดวยการชาระบญชหางหนสวนและบรษท และกาหนดอตราคาฤชาธรรมเนยมกออกได

มาตรา 1248 เมอกลาวถงประชมใหญในหมวดน ทานหมายความดงตอไปน คอ (1) ถาเกยวกบหางหนสวนจดทะเบยนและหางหนสวนจากดกคอการประชมหนสวนทงปวงซงอาศย

คะแนนเสยงขางมากเปนใหญในการวนจฉย (2) ถาเกยวกบบรษทจากด กคอการประชมใหญตามทไดบญญตไวในมาตรา 1171 มาตรา 1249 หางหนสวนกด บรษทกด แมจะไดเลกกนแลวกใหพงถอวายงคงตงอยตราบเทาเวลาทจาเปน

เพอการชาระบญช มาตรา 1250 หนาทของผชาระบญช คอชาระสะสางการงานของหางหนสวนหรอบรษทนนใหเสรจไป กบ

จดการใชหนเงนและแจกจาหนายสนทรพยของหางหนสวนหรอบรษทนน มาตรา 1251 หางหนสวนกด บรษทกด ในเมอเลกกนเพราะเหตอนนอกจากลมละลาย หนสวนผจดการ

หาง หรอกรรมการของบรษทยอมเขาเปนผชาระบญช เวนไวแตขอสญญาของหาง หรอขอบงคบของบรษทจะมกาหนดไวเปนสถานอน

ถาไมมผชาระบญชดงวามาน และเมอพนกงานอยการหรอบคคลอนผมสวนไดเสยในการนรองขอ ทานใหศาลตงผชาระบญช

มาตรา 1252 หนสวนผจดการ หรอกรรมการบรษทมอานาจโดยตาแหนงเดมฉนใด เมอเปนผชาระบญชกยงคงมอานาจอยฉนนน

มาตรา 1253 ภายในสบสวนนบแตไดเลกหางเลกบรษท หรอถาศาลไดตงผชาระบญชนบแตวนทศาลตง ผชาระบญชตองกระทาดงจะกลาวตอไปน คอ

(1)62 บอกกลาวแกประชาชนโดยประกาศโฆษณาในหนงสอพมพแหงทองทอยางนอยหนงคราววาหางหนสวนหรอบรษทนนไดเลกกนแลวและใหผเปนเจาหนทงหลายยนคาทวงหนแกผชาระบญช

61 มาตรา 1247 แกไขเพมเตมโดยพระราชบญญตแกไขเพมเตมประมวลกฎหมายแพงและพาณชย พทธศกราช 2479 62 มาตรา 1253 (1) แกไขเพมเตมโดย พระราชบญญตแกไขเพมเตมประมวลกฎหมายแพงและพาณชย (ฉบบท 18) พ.ศ.

2551



- 199 -

(2) สงคาบอกกลาวอยางเดยวกนเปนจดหมายลงทะเบยนไปรษณย ไปยงเจาหนทงหลายทก ๆ คน บรรดามชอปรากฏในสมด บญชหรอเอกสารของหางหรอบรษทนน

มาตรา 1254 การเลกหนสวนหรอบรษทนน ผชาระบญชตองนาบอกใหจดทะเบยนภายในสบสวนนบแตวนทเลกกน และในการนตองระบชอผชาระบญชทก ๆ คน ใหจดลงทะเบยนไวดวย

มาตรา 1255 ผชาระบญชตองทางบดลขนโดยเรวทสดทเปนวสยจะทาได สงใหผสอบบญชตรวจสอบลงสาคญวาถกตอง แลวตองเรยกประชมใหญ

มาตรา 1256 ธรการอนทประชมใหญจะพงทานน คอ (1) รบรองใหหนสวนผจดการหรอกรรมการบรษทคงเปนผชาระบญชตอไปหรอเลอกตงผชาระบญชใหม

ขนแทนท และ (2) อนมตบญชงบดล อนง ทประชมใหญจะสงใหผชาระบญชทาบญชตราคาทรพยสนหรอใหทาการใด ๆ กไดสดแตทประชมจะ

เหนสมควร เพอชาระสะสางกจการของหางหนสวนหรอบรษทใหเสรจไป มาตรา 1257 ผชาระบญชซงมใชเปนขนเพราะศาลตงนน ทานวาจะถอนเสยจากตาแหนงและตงผอน

แทนทกได ในเมอผเปนหนสวนทงหลายออกเสยงเปนนาหนงใจเดยวกนหรอทประชมใหญของผถอหนไดลงมตดงนน แตศาลยอมสงถอนผชาระบญชจากตาแหนงและตงผอนแทนทได ไมเลอกวาจะเปนผชาระบญชซงศาลตงหรอมใชศาลตง ในเมอมคารองขอของผเปนหนสวนในหางคนใดคนหนงหรอของผถอหนในบรษทมหนรวมกนนบไดถงหนงในยสบแหงทนของบรษท โดยจานวนทสงใชเงนเขาทนแลวนน

มาตรา 1258 เมอมการเปลยนตวผชาระบญชใหมครงใด ผชาระบญชตองนาความจดทะเบยนภายในสบสวนนบแตวนทไดเปลยนตวกนนน

มาตรา 1259 ผชาระบญชทงหลายยอมมอานาจดงจะกลาวตอไปน คอ (1) แกตางวาตางในนามของหางหนสวนหรอบรษทในอรรถคดพพาทอนเปนแพงหรออาญาทงปวง และ

ทาประนประนอมยอมความ (2) ดาเนนกจการของหางหนสวนหรอบรษทตามแตจาเปน เพอการชาระสะสางกจการใหเสรจไปดวยด (3) ขายทรพยสนของหางหนสวนหรอบรษท (4) ทาการอยางอน ๆ ตามแตจาเปนเพอชาระบญชใหเสรจไปดวยด มาตรา 1260 ขอจากดอานาจของผชาระบญชอยางใด ๆ จะอางเปนสมบรณตอบคคลภายนอกหาไดไม มาตรา 1261 ถามผชาระบญชหลายคน การใด ๆ ทผชาระบญชกระทายอมไมเปนอนสมบรณนอกจากผ

ชาระบญชทงหลายจะไดทารวมกน เวนแตทประชมใหญหรอศาลจะไดกาหนดอานาจไวเปนอยางอนในเวลาตงผชาระบญช

มาตรา 1262 ถามมตของทประชมใหญหรอคาบงคบของศาลใหอานาจผชาระบญชใหทาการแยกกนได ทานวาตองนาความจดทะเบยนภายในสบสวนนบแตวนลงมตหรอออกคาบงคบนน



- 200 -

มาตรา 1263 คาธรรมเนยม คาภาระตดพน และคาใชจายซงตองเสยโดยควรในการชาระบญชนน ทานวาผชาระบญชตองจดการใชกอนหนเงนรายอน ๆ

มาตรา 1264 ถาเจาหนคนใดมไดมาทวงถามใหใชหน ผชาระบญชตองวางเงนเทาจานวนหนนน ตามบทแหงประมวลกฎหมายน วาดวยวางทรพยสนแทนชาระหน

มาตรา 1265 ผชาระบญชจะเรยกใหผเปนหนสวนหรอผถอหนสงใชเงนลงหนอนเปนสวนยงคางชาระอยนนกได และเงนทคางชาระนถงแมจะไดตกลงกนไวกอนโดยสญญาเขาหนสวน หรอโดยขอบงคบของบรษทวาจะไดเรยกตอภายหลงกตาม เมอเรยกเชนนแลว ทานวาตองสงใชทนท

มาตรา 1266 ถาผชาระบญชมาพจารณาเหนวา เมอเงนลงทนหรอเงนคาหนไดใชเสรจหมดแลว สนทรพยกยงไมพอกบหนสนไซร ผชาระบญชตองรองขอตอศาลทนท เพอใหออกคาสงวาหางหนสวนหรอบรษทนนลมละลาย

มาตรา 1267 ผชาระบญชตองทารายงานยนไว ณ หอทะเบยนทกระยะสามเดอนครงหนงวาไดจดการไปอยางใดบาง แสดงใหเหนความเปนไปของบญชทชาระอยนน และรายงานนใหเปดเผยแกผเปนหนสวนและผถอหน และเจาหนทงหลายตรวจดไดโดยไมตองเสยคาธรรมเนยม

มาตรา 1268 ถาการชาระบญชนนยงคงทาอยโดยกาลกวาปหนงขนไป ผชาระบญชตองเรยกประชมใหญในเวลาสนปทกปนบแตเรมทาการชาระบญช และตองทารายงานยนทประชมวาไดจดการไปอยางไรบาง ทงแถลงใหทราบความเปนไปแหงบญชโดยละเอยด

มาตรา 1269 อนทรพยสนของหางหนสวนหรอของบรษทนนจะแบงคนใหแกผเปนหนสวนหรอผถอหนไดแตเพยงเทาทไมตองเอาไวใชในการชาระหนของหางหนสวนหรอบรษทเทานน

มาตรา 1270 เมอการชาระบญชกจการของหางหนสวนหรอบรษทสาเรจลงผชาระบญชตองทารายงานการชาระบญชแสดงวา การชาระบญชนนไดดาเนนไปอยางใด และไดจดการทรพยสนของหางหนสวนหรอบรษทนนไปประการใด แลวใหเรยกประชมใหญเพอเสนอรายงานนน และชแจงกจการตอทประชม

เมอทประชมใหญไดใหอนมตรายงานนนแลว ผชาระบญชตองนาขอความทไดประชมกนนนไปจดทะเบยนภายในสบสวนนบแตวนประชมเมอไดจดทะเบยนแลวดงน ใหถอวาเปนทสดแหงการชาระบญช

มาตรา 1271 เมอเสรจการชาระบญชแลว ทานใหมอบบรรดาสมดและบญช และเอกสารทงหลายของหางหนสวนหรอบรษทซงไดชาระบญชนนไวแกนายทะเบยนภายในกาหนดสบสวนดงกลาวไวในมาตรากอน และใหนายทะเบยนรกษาสมดและบญชและเอกสารเหลานนไวสบปนบแตวนถงทสดแหงการชาระบญช

สมดและบญชและเอกสารเหลาน ใหเปดใหแกบรรดาบคคลผมสวนไดเสยตรวจดไดโดยไมเรยกคาธรรมเนยมอยางหนงอยางใด

มาตรา 1272 ในคดฟองเรยกหนสนซงหางหนสวนหรอบรษทหรอผเปนหนสวน หรอผถอหน หรอผชาระบญชเปนลกหนอยในฐานเชนนน ทานหามมใหฟองเมอพนกาหนดสองปนบแตวนถงทสดแหงการชาระบญช



- 201 -

มาตรา 1273 บทบญญตแหงมาตรา 1172 ถงมาตรา 1193 กบมาตรา 1195 มาตรา 1207 เหลาน ทานใหใชบงคบแกการประชมใหญซงมขนในระหวางชาระบญชดวยโดยอนโลม

หมวด 6

การถอนทะเบยนหางหนสวนจดทะเบยน หางหนสวนจากด และบรษทจากดราง63

มาตรา 1273/164 เมอใดนายทะเบยนมมลเหตอนควรเชอวาหางหนสวนจดทะเบยนหางหนสวนจากด หรอ

บรษทจากดใด มไดทาการคาขายหรอประกอบการงานแลว ใหนายทะเบยนมหนงสอสงทางไปรษณยตอบรบไปยงหางหนสวนหรอบรษท เพอสอบถามวายงทาการคาขายหรอประกอบการงานอยหรอไม และแจงวาหากมไดรบคาตอบภายในสามสบวนนบแตวนทสงหนงสอจะไดโฆษณาในหนงสอพมพเพอขดชอหางหนสวนหรอบรษทนนออกเสยจากทะเบยน

ถานายทะเบยนไดรบคาตอบจากหางหนสวนหรอบรษทนนวา หางหนสวนหรอบรษทมไดทาการคาขายหรอประกอบการงานแลวหรอมไดรบคาตอบภายในสามสบวนนบแตวนทสงหนงสอ ใหนายทะเบยนโฆษณาในหนงสอพมพแหงทองทอยางนอยหนงคราวและสงหนงสอบอกกลาวทางไปรษณยตอบรบไปยงหางหนสวนหรอบรษทวา เมอพนเวลาเกาสบวนนบแตวนทสงหนงสอบอกกลาวหางหนสวนหรอบรษทนนจะถกขดชอออกจากทะเบยน เวนแตจะแสดงเหตใหเหนเปนอยางอน

มาตรา 1273/265 ในกรณทหางหนสวนหรอบรษทเลกกนแลวและอยระหวางการชาระบญช หากนายทะเบยนมมลเหตอนควรเชอวาไมมตวผชาระบญชทาการอย หรอการงานของหางหนสวนหรอบรษทไดชาระสะสางตลอดแลว แตผชาระบญชมไดทารายงานการชาระบญช หรอมไดยนจดทะเบยนเสรจการชาระบญชตอนายทะเบยน ใหนายทะเบยนมหนงสอสงทางไปรษณยตอบรบไปยงหางหนสวนหรอบรษท และผชาระบญช ณ สถานทอนปรากฏเปนสานกงานสดทาย แจงใหดาเนนการเพอใหมตวผชาระบญช หรอยนรายงานการชาระบญช หรอจดทะเบยนเสรจการชาระบญช แลวแตกรณ และแจงวาหากมไดดาเนนการดงกลาวภายในระยะเวลาหนงรอยแปดสบวนนบแตวนทสงหนงสอนนแลว จะไดโฆษณาในหนงสอพมพเพอขดชอหางหนสวนหรอบรษทนนออกเสยจากทะเบยน

ถาหางหนสวนหรอบรษท หรอผชาระบญชมไดดาเนนการภายในกาหนดเวลาตามวรรคหนง ใหนาย

63 หมวด 6 การถอนทะเบยนหางหนสวนจดทะเบยนหางหนสวนจากด และบรษทจากดราง ในลกษณะ 22 หนสวนและบรษท เพมโดย พระราชบญญตแกไขเพมเตมประมวลกฎหมายแพงและพาณชย (ฉบบท 18) พ.ศ. 2551

64 มาตรา 1273/1 เพมโดย พระราชบญญตแกไขเพมเตมประมวลกฎหมายแพงและพาณชย (ฉบบท 18) พ.ศ. 2551 65 มาตรา 1273/2 เพมโดย พระราชบญญตแกไขเพมเตมประมวลกฎหมายแพงและพาณชย (ฉบบท 18) พ.ศ. 2551



- 202 -

ทะเบยนโฆษณาในหนงสอพมพแหงทองทอยางนอยหนงคราว และสงหนงสอบอกกลาวทางไปรษณยตอบรบไปยงหางหนสวนหรอบรษทและผชาระบญชวาเมอพนกาหนดเวลาเกาสบวนนบแตวนทสงหนงสอบอกกลาว หางหนสวนหรอบรษทนนจะถกขดชอออกจากทะเบยน เวนแตจะแสดงเหตใหเหนเปนอยางอน

มาตรา 1273/366 เมอสนกาหนดเวลาตามทแจงในหนงสอบอกกลาวตามมาตรา 1273/1 หรอมาตรา 1273/2 แลว และหางหนสวนหรอบรษท หรอผชาระบญชมไดแสดงเหตใหเหนเปนอยางอน นายทะเบยนจะขดชอหางหนสวนหรอบรษทนนออกเสยจากทะเบยนกได ในการน ใหหางหนสวนหรอบรษทนนสนสภาพนตบคคลตงแตเมอนายทะเบยนขดชอหางหนสวนหรอบรษทออกเสยจากทะเบยน แตความรบผดของหนสวนผจดการ ผเปนหนสวน กรรมการ ผจดการ และผถอหนมอยเทาไรกใหคงมอยอยางนนและพงเรยกบงคบไดเสมอนหางหนสวนหรอบรษทนนยงมไดสนสภาพนตบคคล

มาตรา 1273/467 ถาหางหนสวน ผเปนหนสวน บรษท ผถอหน หรอเจาหนใด ๆ ของหางหนสวนหรอบรษทนนรสกวาตองเสยหายโดยไมเปนธรรมเพราะการทหางหนสวนหรอบรษทถกขดชอออกจากทะเบยน เมอหางหนสวน ผเปนหนสวน บรษท ผถอหนหรอเจาหนยนคารองตอศาลและศาลพจารณาไดความเปนทพอใจวาในขณะทขดชอหางหนสวนหรอบรษทออกจากทะเบยนหางหนสวนหรอบรษทยงทาการคาขายหรอยงประกอบการงานอย หรอเหนเปนการยตธรรมในการทจะใหหางหนสวนหรอบรษทไดกลบคนสทะเบยนกด ศาลจะสงใหจดชอหางหนสวนหรอบรษทกลบคนเขาสทะเบยนกได และใหถอวาหางหนสวนหรอบรษทนนยงคงอยตลอดมาเสมอนมไดมการขดชอออกเลย โดยศาลจะสงและวางขอกาหนดไวเปนประการใด ๆ ตามทเหนเปนการยตธรรมดวยกไดเพอใหหางหนสวนหรอบรษทและบรรดาบคคลอน ๆ กลบคนสฐานะอนใกลทสดกบฐานะเดมเสมอนหางหนสวนหรอบรษทนนมไดถกขดชอออกจากทะเบยนเลย

การรองขอใหหางหนสวนหรอบรษทกลบคนสทะเบยน หามมใหรองขอเมอพนกาหนดสบปนบแตวนทนายทะเบยนขดชอหางหนสวนหรอบรษทออกจากทะเบยน

ลกษณะ 23 สมาคม

มาตรา 1274 - 129768 (ยกเลก)

66 มาตรา 1273/3 เพมโดย พระราชบญญตแกไขเพมเตมประมวลกฎหมายแพงและพาณชย (ฉบบท 18) พ.ศ. 2551 67 มาตรา 1273/4 เพมโดย พระราชบญญตแกไขเพมเตมประมวลกฎหมายแพงและพาณชย (ฉบบท 18) พ.ศ. 2551 68 มาตรา 1274 - 1297 ยกเลกโดยพระราชบญญตใหใชบทบญญตบรรพ 1 แหงประมวลกฎหมายแพงและพาณชยทได

ตรวจชาระใหม พ.ศ. 2535



- 203 -

บรรพ 4 ทรพยสน

ลกษณะ 1


มาตรา 1298 ทรพยสทธทงหลายนน ทานวาจะกอตงขนไดแตดวยอาศยอานาจในประมวลกฎหมายนหรอ

กฎหมายอน มาตรา 1299 ภายในบงคบแหงบทบญญตในประมวลกฎหมายนหรอกฎหมายอนทานวาการไดมาโดยนต

กรรมซงอสงหารมทรพยหรอทรพยสทธอนเกยวกบอสงหารมทรพยนนไมบรบรณ เวนแตนตกรรมจะไดทาเปนหนงสอและไดจดทะเบยนการไดมากบพนกงานเจาหนาท

ถามผไดมาซงอสงหารมทรพยหรอทรพยสทธอนเกยวกบอสงหารมทรพยโดยทางอนนอกจากนตกรรม สทธของผไดมานน ถายงมไดจดทะเบยนไซร ทานวาจะมการเปลยนแปลงทางทะเบยนไมได และสทธอนยงมไดจดทะเบยนนน มใหยกขนเปนขอตอสบคคลภายนอกผไดสทธมาโดยเสยคาตอบแทนและโดยสจรต และไดจดทะเบยนสทธโดยสจรตแลว

มาตรา 1300 ถาไดจดทะเบยนการโอนอสงหารมทรพยหรอทรพยสทธอนเกยวกบอสงหารมทรพยเปนทางเสยเปรยบแกบคคลผอยในฐานะอนจะใหจดทะเบยนสทธของตนไดอยกอนไซร ทานวาบคคลนนอาจเรยกใหเพกถอนการจดทะเบยนนนได แตการโอนอนมคาตอบแทน ซงผรบโอนกระทาการโดยสจรตนน ไมวากรณจะเปนประการใด ทานวาจะเรยกใหเพกถอนทะเบยนไมได

มาตรา 1301 บทบญญตแหงสองมาตรากอนน ทานใหใชบงคบถงการเปลยนแปลง ระงบ และกลบคนมาแหงทรพยสทธอนเกยวกบอสงหารมทรพยนนดวยโดยอนโลม

มาตรา 130269 บทบญญตแหงสามมาตรากอนน ใหใชบงคบถงเรอมระวางตงแตหาตนขนไป ทงแพและสตวพาหนะดวยโดยอนโลม

มาตรา 1303 ถาบคคลหลายคนเรยกเอาสงหารมทรพยเดยวกนโดยอาศยหลกกรรมสทธตางกนไซร ทานวาทรพยสนตกอยในครอบครองของบคคลใด บคคลนนมสทธยงกวาบคคลอนๆ แตตองไดทรพยนนมาโดยมคาตอบแทนและไดการครอบครองโดยสจรต

ทานมใหใชมาตรานบงคบถงสงหารมทรพยซงระบไวในมาตรากอนและในเรองทรพยสนหาย กบทรพยสนทไดมาโดยการกระทาผด




- 204 -

มาตรา 1304 สาธารณสมบตของแผนดนนน รวมทรพยสนทกชนดของแผนดนซงใชเพอสาธารณประโยชนหรอสงวนไวเพอประโยชนรวมกน เชน

(1) ทดนรกรางวางเปลา และทดนซงมผเวนคนหรอทอดทงหรอกลบมาเปนของแผนดนโดยประการอน ตามกฎหมายทดน

(2) ทรพยสนสาหรบพลเมองใชรวมกน เปนตนวาทชายตลง ทางนา ทางหลวงทะเลสาบ (3) ทรพยสนใชเพอประโยชนของแผนดนโดยเฉพาะ เปนตนวาปอม และโรงทหาร สานกราชการ

บานเมอง เรอรบ อาวธยทธภณฑ มาตรา 1305 ทรพยสนซงเปนสาธารณสมบตของแผนดนนนจะโอนแกกนมไดเวนแตอาศยอานาจแหงบท

กฎหมายเฉพาะหรอพระราชกฤษฎกา มาตรา 1306 ทานหามมใหยกอายความขนเปนขอตอสกบแผนดนในเรองทรพยสนอนเปนสาธารณสมบต

ของแผนดน มาตรา 1307 ทานหามมใหยดทรพยสนของแผนดนไมวาทรพยสนนนจะเปนสาธารณสมบตของแผนดน

หรอไม

ลกษณะ 2 กรรมสทธ

หมวด 1

การไดมาซงกรรมสทธ

มาตรา 1308 ทดนแปลงใดเกดทงอกรมตลง ทงอกยอมเปนทรพยสนของเจาของทดนแปลงนน มาตรา 1309 เกาะทเกดในทะเลสาบ หรอในทางนาหรอในเขตนานนาของประเทศกด และทองทางนาท

เขนขนกด เปนทรพยสนของแผนดน มาตรา 1310 บคคลใดสรางโรงเรอนในทดนของผอนโดยสจรตไซร ทานวาเจาของทดนเปนเจาของ

โรงเรอนนนๆ แตตองใชคาแหงทดนเพยงทเพมขนเพราะสรางโรงเรอนนนใหแกผสราง แตถาเจาของทดนสามารถแสดงไดวา มไดมความประมาทเลนเลอจะบอกปดไมยอมรบโรงเรอนนนและ

เรยกใหผสรางรอถอนไป และทาทดนใหเปนตามเดมกได เวนไวแตถาการนจะทาไมไดโดยใชเงนพอสมควรไซร ทานวาเจาของทดนจะเรยกใหผสรางซอทดนทงหมดหรอแตบางสวนตามราคาตลาดกได



- 205 -

มาตรา 1311 บคคลใดสรางโรงเรอนในทดนของผอนโดยไมสจรตไซร ทานวาบคคลนนตองทาทดนใหเปนตามเดมแลวสงคนเจาของ เวนแตเจาของจะเลอกใหสงคนตามทเปนอย ในกรณเชนนเจาของทดนตองใชราคาโรงเรอนหรอใชคาแหงทดนเพยงทเพมขนเพราะสรางโรงเรอนนนแลวแตจะเลอก

มาตรา 1312 บคคลใดสรางโรงเรอนรกลาเขาไปในทดนของผอนโดยสจรตไซรทานวาบคคลนนเปนเจาของโรงเรอนทสรางขน แตตองเสยเงนใหแกเจาของทดนเปนคาใชทดนนนและจดทะเบยนสทธเปนภาระจายอมตอภายหลงถาโรงเรอนนนสลายไปทงหมด เจาของทดนจะเรยกใหเพกถอนการจดทะเบยนเสยกได

ถาบคคลผสรางโรงเรอนนนกระทาการโดยไมสจรต ทานวาเจาของทดนจะเรยกใหผสรางรอถอนไป และทาทดนใหเปนตามเดมโดยผสรางเปนผออกคาใชจายกได

มาตรา 1313 ถาผเปนเจาของทดนโดยมเงอนไขสรางโรงเรอนในทดนนน และภายหลงทดนตกเปนของบคคลอนตามเงอนไขไซร ทานใหนาบทบญญตแหงประมวลกฎหมายนวาดวยลาภมควรไดมาใชบงคบ

มาตรา 1314 ทานใหใชบทบญญตมาตรา 1310, 1311 และ 1313 บงคบตลอดถงการกอสรางใดๆ ซงตดทดนและการเพาะปลกตนไมหรอธญชาตดวยโดยอนโลม

แตขาวหรอธญชาตอยางอนอนจะเกบเกยวรวงผลไดคราวหนงหรอหลายคราวตอป เจาของทดนตองยอมใหบคคลผกระทาการโดยสจรต หรอผเปนเจาของทดนโดยมเงอนไขซงไดเพาะปลกลงไวนนคงครองทดนจนกวาจะเสรจการเกบเกยวโดยใชเงนคานวณตามเกณฑคาเชาทดนนน หรอเจาของทดนจะเขาครอบครองในทนทโดยใชคาทดแทนใหแกอกฝายหนงกได

มาตรา 1315 บคคลใดสรางโรงเรอน หรอทาการกอสรางอยางอนซงตดทดน หรอเพาะปลกตนไมหรอธญชาตในทดนของตนดวยสมภาระของผอน ทานวาบคคลนนเปนเจาของสมภาระแตตองใชคาสมภาระ

มาตรา 1316 ถาเอาสงหารมทรพยของบคคลหลายคนมารวมเขากนจนเปนสวนควบหรอแบงแยกไมไดไซร ทานวาบคคลเหลานนเปนเจาของรวมแหงทรพยทรวมเขากนแตละคนมสวนตามคาแหงทรพยของตนในเวลาทรวมเขากบทรพยอน

ถาทรพยอนหนงอาจถอไดวาเปนทรพยประธานไซร ทานวาเจาของทรพยนนเปนเจาของทรพยทรวมเขากนแตผเดยว แตตองใชคาแหงทรพยอนๆ ใหแกเจาของทรพยนนๆ

มาตรา 1317 บคคลใดใชสมภาระของบคคลอนทาสงใดขนใหมไซร ทานวาเจาของสมภาระเปนเจาของสงนนโดยมตองคานงวาสมภาระนนจะกลบคนตามเดมไดหรอไมแตตองใชคาแรงงาน

แตถาคาแรงงานเกนกวาคาสมภาระทใชนนมากไซร ทานวาผทาเปนเจาของทรพยททาขน แตตองใชคาสมภาระ

มาตรา 1318 บคคลอาจไดมาซงกรรมสทธแหงสงหารมทรพยอนไมมเจาของโดยเขาถอเอา เวนแตการเขาถอเอานนตองหามตามกฎหมายหรอฝาฝนสทธของบคคลอนทจะเขาถอเอาสงหารมทรพยนน

มาตรา 1319 ถาเจาของสงหารมทรพยเลกครอบครองทรพยดวยเจตนาสละกรรมสทธไซร ทานวาสงหารมทรพยนนไมมเจาของ



- 206 -

มาตรา 1320 ภายในบงคบแหงกฎหมายเฉพาะและกฎขอบงคบในเรองนนทานวาสตวปาไมมเจาของตราบเทาทยงอยอสระ สตวปาในสวนสตวและปลาในบอ หรอในทนาซงเจาของกนไวนน ทานวาไมใชสตวไมมเจาของ

สตวปาทคนจบไดนน ถามนกลบคนอสระและเจาของไมตดตามโดยพลนหรอเลกตดตามเสยแลว ฉะนทานวาไมมเจาของ

สตวซงเลยงเชองแลว ถามนทงทไปเลย ทานวาไมมเจาของ มาตรา 1321 ภายในบงคบแหงกฎหมายเฉพาะและกฎขอบงคบในเรองนน ผใดจบสตวปาไดในทรกราง

วางเปลาหรอในทนาสาธารณะกด หรอจบไดในทดน หรอทนามเจาของโดยเจาของมไดแสดงความหวงหามกด ทานวาผนนเปนเจาของสตว

มาตรา 1322 บคคลใดทาใหสตวปาบาดเจบแลวตดตามไปและบคคลอนจบสตวนนไดกด หรอสตวนนตายลงในทดนของบคคลอนกดทานวาบคคลแรกเปนเจาของสตว

มาตรา 1323 บคคลเกบไดซงทรพยสนหาย ตองทาอยางหนงอยางใดดงตอไปน (1) สงมอบทรพยสนนนแกผของหายหรอเจาของ หรอบคคลอนผมสทธจะรบทรพยสนนน หรอ (2) แจงแกผของหายหรอเจาของ หรอบคคลอนผมสทธจะรบทรพยสนนนโดยมชกชา หรอ (3)70 สงมอบทรพยสนนนแกเจาพนกงานตารวจ หรอพนกงานเจาหนาทอนภายในสามวนและแจง

พฤตการณตามททราบอนอาจเปนเครองชวยในการสบหาตวบคคลผมสทธจะรบทรพยสนนน แตถาไมทราบตวผของหาย เจาของ หรอบคคลอนผมสทธจะรบทรพยสนกด หรอบคคลดงระบนนไมรบ

มอบทรพยสนกด ทานใหดาเนนการตามวธอนบญญตไวในอนมาตรา (3) ทงน ทานวาผเกบไดซงทรพยสนหายตองรกษาทรพยสนนนไวดวยความระมดระวงอนสมควรจนกวาจะ

สงมอบ มาตรา 132471 ผเกบไดซงทรพยสนหาย อาจเรยกรองเอารางวลจากบคคลผมสทธจะรบทรพยสนนนเปน

จานวนรอยละสบแหงคาทรพยสนภายในราคาสามหมนบาทและถาราคาสงกวานนขนไปใหคดใหอกรอยละหาในจานวนทเพมขน แตถาผเกบไดซงทรพยสนหายไดสงมอบทรพยสนแกเจาพนกงานตารวจหรอพนกงานเจาหนาทอน ใหเสยเงนอกรอยละสองครงแหงคาทรพยสนเปนคาธรรมเนยมแกทบวงการนนๆ เพมขนเปนสวนหนงตางหากจากรางวลซงใหแกผเกบไดแตคาธรรมเนยมนใหจากดไวไมเกนหนงพนบาท

ถาผเกบไดซงทรพยสนหายมไดปฏบตตามบทบญญตในมาตรากอนไซรทานวา ผนนไมมสทธจะรบรางวล

70 มาตรา 1323 (3) วรรคหนง แกไขเพมเตมโดยพระราชบญญตแกไขเพมเตมประมวลกฎหมายแพงและพาณชย (ฉบบท

14) พ.ศ. 2548 71 มาตรา 1324 วรรคหนง แกไขเพมเตมโดยพระราชบญญตแกไขเพมเตมประมวลกฎหมายแพงและพาณชย (ฉบบท 14)

พ.ศ. 2548



- 207 -

มาตรา 1325 ถาผเกบไดซงทรพยสนหายไดปฏบตตามบทบญญตมาตรา 1323 แลว และผมสทธจะรบทรพยสนนนมไดเรยกเอาภายในหนงปนบแตวนทเกบไดไซร ทานวากรรมสทธตกแกผเกบได

แตถาทรพยสนซงไมมผเรยกเอานนเปนโบราณวตถไซร กรรมสทธแหงทรพยสนนนตกแกแผนดน แตผเกบไดมสทธจะไดรบรางวลรอยละสบแหงคาทรพยสนนน

มาตรา 1326 การเกบไดซงทรพยสนอนตกหรอทงทะเล หรอทางนา หรอนาซดขนฝงนน ทานใหบงคบตามกฎหมายและกฎขอบงคบวาดวยการนน

มาตรา 1327 ภายในบงคบแหงกฎหมายอาญา กรรมสทธแหงสงใดๆ ซงไดใชในการกระทาผด หรอไดมาโดยการกระทาผด หรอเกยวกบการกระทาผดโดยประการอน และไดสงไวในความรกษาของกรมในรฐบาลนน ทานวาตกเปนของแผนดน ถาเจาของมไดเรยกเอาภายในหนงปนบแตวนสง หรอถาไดฟองคดอาญาตอศาลแลวนบแตวนทคาพพากษาถงทสด แตถาไมทราบตวเจาของ ทานใหผอนเวลาออกไปเปนหาป

ถาทรพยสนเปนของเสยงาย หรอถาหนวงชาไวจะเปนการเสยงความเสยหายหรอคาใชจายจะเกนสวนกบคาของทรพยสนนนไซร ทานวากรมในรฐบาลจะจดใหเอาออกขายทอดตลาดกอนถงกาหนดกได แตกอนทจะขายใหจดการตามควรเพอบนทกรายการอนเปนเครองใหบคคลผมสทธจะรบทรพยสนนนอาจทราบวาเปนทรพยสนของตนและพสจนสทธได เมอขายแลวไดเงนเปนจานวนสทธเทาใดใหถอไวแทนตวทรพยสน

มาตรา 132872 สงหารมทรพยมคาซงซอนหรอฝงไวนน ถามผเกบไดโดยพฤตการณซงไมมผใดสามารถอางวาเปนเจาของได ใหกรรมสทธตกเปนของแผนดน ผเกบไดตองสงมอบทรพยนนแกเจาพนกงานตารวจหรอพนกงานเจาหนาทอน แลวมสทธจะไดรบรางวลหนงในสามแหงคาทรพยนน

มาตรา 1329 สทธของบคคลผไดมาซงทรพยสนโดยมคาตอบแทนและโดยสจรตนน ทานวามเสยไป ถงแมวาผโอนทรพยสนใหจะไดทรพยสนนนมาโดยนตกรรมอนเปนโมฆยะและนตกรรมนนไดถกบอกลางภายหลง

มาตรา 1330 สทธของบคคลผซอทรพยสนโดยสจรตในการขายทอดตลาดตามคาสงศาล หรอคาสงเจาพนกงานรกษาทรพยในคดลมละลายนน ทานวามเสยไป ถงแมภายหลงจะพสจนไดวาทรพยสนนนมใชของจาเลย หรอลกหนโดยคาพพากษา หรอผลมละลาย

มาตรา 1331 สทธของบคคลผไดเงนตรามาโดยสจรตนน ทานวามเสยไป ถงแมภายหลงจะพสจนไดวาเงนนนมใชของบคคลซงไดโอนใหมา

มาตรา 1332 บคคลผซอทรพยสนมาโดยสจรตในการขายทอดตลาดหรอในทองตลาด หรอจากพอคาซงขายของชนดนน ไมจาตองคนใหแกเจาของแทจรง เวนแตเจาของจะชดใชราคาทซอมา

มาตรา 1333 ทานวากรรมสทธนน อาจไดมาโดยอายความตามทบญญตไวในลกษณะ 3 แหงบรรพน




- 208 -

มาตรา 1334 ทดนรกรางวางเปลา และทดนซงมผเวนคนหรอทอดทงหรอกลบมาเปนของแผนดนโดยประการอนตามกฎหมายทดนนน ทานวาบคคลอาจไดมาตามกฎหมายทดน

หมวด 2

แดนแหงกรรมสทธ และการใชกรรมสทธ

มาตรา 1335 ภายในบงคบแหงบทบญญตในประมวลกฎหมายนหรอกฎหมายอนทานวาแดนแหง

กรรมสทธทดนนนกนทงเหนอพนดนและใตพนดนดวย มาตรา 1336 ภายในบงคบแหงกฎหมาย เจาของทรพยสนมสทธใชสอยและจาหนายทรพยสนของตนและ

ไดซงดอกผลแหงทรพยสนนน กบทงมสทธตดตามและเอาคนซงทรพยสนของตนจากบคคลผไมมสทธจะยดถอไว และมสทธขดขวางมใหผอนสอดเขาเกยวของกบทรพยสนนนโดยมชอบดวยกฎหมาย

มาตรา 1337 บคคลใดใชสทธของตนเปนเหตใหเจาของอสงหารมทรพยไดรบความเสยหาย หรอเดอดรอนเกนทควรคดหรอคาดหมายไดวาจะเปนไปตามปกตและเหตอนควรในเมอเอาสภาพและตาแหนงทอยแหงทรพยสนนนมาคานงประกอบไซร ทานวาเจาของอสงหารมทรพยมสทธจะปฏบตการเพอยงความเสยหายหรอเดอดรอนนนใหสนไป ทงนไมลบลางสทธทจะเรยกเอาคาทดแทน

มาตรา 1338 ขอจากดสทธแหงเจาของอสงหารมทรพยซงกฎหมายกาหนดไวนนทานวาไมจาตองจดทะเบยน

ขอจากดเชนน ทานวาจะถอนหรอแกใหหยอนลงโดยนตกรรมไมไดนอกจากจะไดทานตกรรมเปนหนงสอและจดทะเบยนกบพนกงานเจาหนาท

ขอจากดซงกาหนดไวเพอสาธารณประโยชนนน ทานวาจะถอนหรอแกใหหยอนลงมไดเลย มาตรา 1339 เจาของทดนจาตองรบนาซงไหลตามธรรมดาจากทดนสงมาในทดนของตน นาไหลตามธรรมดามายงทดนตา และจาเปนแกทดนนนไซร ทานวาเจาของทดนซงอยสงกวาจะกนเอาไว

ไดเพยงทจาเปนแกทดนของตน มาตรา 1340 เจาของทดนจาตองรบนาซงไหลเพราะระบายจากทดนสงมาในทดนของตน ถากอนทระบาย

นนนาไดไหลเขามาในทดนของตนตามธรรมดาอยแลว ถาไดรบความเสยหายเพราะการระบายนา ทานวาเจาของทดนตาอาจเรยกรองใหเจาของทดนสงทาทาง

ระบายนาและออกคาใชจายในการนน เพอระบายนาไปใหตลอดทดนตาจนถงทางนา หรอทอนาสาธารณะ ทงนไมลบลางสทธแหงเจาของทดนตาในอนจะเรยกเอาคาทดแทน

มาตรา 1341 ทานมใหเจาของอสงหารมทรพยทาหลงคาหรอการปลกสรางอยางอน ซงทาใหนาฝนตกลงยงทรพยสนซงอยตดตอกน



- 209 -

มาตรา 1342 บอ สระ หลมรบนาโสโครก หรอหลมรบปย หรอขยะมลฝอยนนทานวาจะขดในระยะสองเมตรจากแนวเขตทดนไมได

คหรอการขดรองเพอวางทอนาใตดนหรอสงอนซงคลายกนนน ทานวาจะทาใกลแนวเขตทดนกวาครงหนงแหงสวนลกของคหรอรองนนไมได แตถาทาหางแนวเขตหนงเมตรหรอกวานน ทานวาทาได

ถากระทาการดงกลาวไวในสองวรรคกอนใกลแนวเขตไซร ทานวาตองใชความระมดระวงตามควร เพอปองกนมใหดนหรอทรายพงลง หรอมใหนาหรอสงโสโครกซมเขาไป

มาตรา 1343 หามมใหขดดนหรอบรรทกนาหนกบนทดนเกนควรจนอาจเปนเหตอนตรายแกความอยมนแหงทดนตดตอ เวนแตจะจดการเพยงพอเพอปองกนความเสยหาย

มาตรา 1344 รว กาแพง รวตนไม ค ซงหมายเขตทดนนน ทานใหสนนษฐานไวกอนวาเจาของทดนทงสองขางเปนเจาของรวมกน

มาตรา 1345 เมอรวตนไม หรอคซงมไดใชเปนทางระบายนาเปนของเจาของทดนทงสองขางรวมกน ทานวาเจาของขางใดขางหนงมสทธทจะตดรวตนไม หรอถมคนนไดถงแนวเขตทดนของตน แตตองกอกาแพง หรอทารวตามแนวเขตนน

มาตรา 1346 ถามตนไมอยบนแนวเขตทดน ทานใหสนนษฐานไวกอนวาเจาของทดนทงสองขางเปนเจาของตนไมรวมกน ดอกผลเปนของเจาของทดนคนละสวนเสมอกน และถาตดตนลงไซร ไมนนเปนของเจาของทดนคนละสวนดจกน

เจาของแตละฝายจะตองการใหขดหรอตดตนไมกได คาใชจายในการนนตองเสยเทากนทงสองฝาย แตถาเจาของอกฝายหนงสละสทธในตนไมไซร ฝายทตองการขดหรอตดตองเสยคาใชจายฝายเดยว ถาตนไมนนเปนหลกเขตและจะหาหลกเขตอนไมเหมาะเหมอน ทานวาฝายหนงฝายใดจะตองการใหขดหรอตดไมได

มาตรา 1347 เจาของทดนอาจตดรากไมซงรกเขามาจากทดนตดตอและเอาไวเสย ถากงไมยนลาเขามา เมอเจาของทดนไดบอกผครอบครองทดนตดตอใหตดภายในเวลาอนสมควรแลว แตผนนไมตด ทานวาเจาของทดนตดเอาเสยได

มาตรา 1348 ดอกผลแหงตนไมทหลนตามธรรมดาลงในทดนตดตอแปลงใด ทานใหสนนษฐานไวกอนวาเปนดอกผลของทดนแปลงนน

มาตรา 1349 ทดนแปลงใดมทดนแปลงอนลอมอยจนไมมทางออกถงทางสาธารณะไดไซร ทานวาเจาของทดนแปลงนนจะผานทดนซงลอมอยไปสทางสาธารณะได

ทดนแปลงใดมทางออกไดแตเมอตองขามสระ บง หรอทะเล หรอมทชนอนระดบทดนกบทางสาธารณะสงกวากนมากไซร ทานวาใหใชความในวรรคตนบงคบ

ทและวธทาทางผานนนตองเลอกใหพอควรแกความจาเปนของผมสทธจะผานกบทงใหคานงถงทดนทลอมอยใหเสยหายแตนอยทสดทจะเปนไดถาจาเปน



- 210 -

ผมสทธจะผานจะสรางถนนเปนทางผานกไดผมสทธจะผานตองใชคาทดแทนใหแกเจาของทดนทลอมอยเพอความเสยหายอนเกดแตเหตทมทางผานนน คาทดแทนนนนอกจากคาเสยหายเพราะสรางถนน ทานวาจะกาหนดเปนเงนรายปกได

มาตรา 1350 ถาทดนแบงแยกหรอแบงโอนกนเปนเหตใหแปลงหนงไมมทางออกไปสทางสาธารณะไซร ทานวาเจาของทดนแปลงนนมสทธเรยกรองเอาทางเดนตามมาตรากอนไดเฉพาะบนทดนแปลงทไดแบงแยกหรอแบงโอนกนและไมตองเสยคาทดแทน

มาตรา 1351 เจาของทดน เมอบอกลวงหนาตามสมควรแลว อาจใชทดนตดตอเพยงทจาเปนในการปลกสรางหรอซอมแซมรว กาแพง หรอโรงเรอน ตรงหรอใกลแนวเขตของตนแตจะเขาไปในเรอนทอยของเพอนบานขางเคยงไมได เวนแตไดรบความยนยอม

ถาไดกอความเสยหายใหเกดขนไซร ทานวาเพอนบานขางเคยงจะเรยกเอาคาทดแทนกได มาตรา 1352 ทานวาถาเจาของทดนไดรบคาทดแทนตามสมควรแลวตองยอมใหผอนวางทอนา ทอระบาย

นา สายไฟฟา หรอสงอนซงคลายกนผานทดนของตน เพอประโยชนแกทดนตดตอ ซงถาไมยอมใหผานกไมมทางจะวางได หรอถาจะวางไดกเปลองเงนมากเกนควรแตเจาของทดนอาจใหยกเอาประโยชนของตนขนพจารณาดวย

เมอมเหตผลพเศษ ถาจะตองวางเหนอพนดนไซร ทานวาเจาของทดนอาจเรยกใหซอทดนของตนบางสวนตามควรทจะใชในการนน โดยราคาคมคาทดนและคาทดแทนความเสยหาย ซงอาจมเพราะการขายนนดวย

ถาพฤตการณเปลยนไป เจาของทดนอาจเรยกใหยายถอนสงทวางนนไปไว ณ สวนอนแหงทดนของตนตามแตจะเหมาะแกประโยชนแหงเจาของทดน

คายายถอนนน เจาของทดนตดตอเปนผเสย แตถามพฤตการณพเศษไซร ทานวาจะใหเจาของทดนอกฝายหนงชวยเสยคายายถอนตามสวนอนควรกได

มาตรา 1353 บคคลอาจพาปศสตวของตนผานหรอเขาไปในทดนของผอนซงมไดกนเพอไปเลยง และอาจเขาไปเอานาในบอหรอสระในทเชนวานนมาใชได เวนแตทดนเปนทเพาะปลก หรอเตรยมเพอเพาะปลก หวานหรอมธญชาตขนอยแลว แตทานวาเจาของทดนยอมหามไดเสมอ

มาตรา 1354 ถามจารตประเพณแหงทองถนใหทาไดและถาเจาของไมหาม บคคลอาจเขาไปในทปา ทดง หรอในทมหญาเลยงสตวซงเปนทดนของผอน เพอเกบฟน หรอผลไมปา ผกเหด และสงเชนกน

มาตรา 1355 เจาของทดนรมทางนา หรอมทางนาผาน ไมมสทธจะชกเอานาไวเกนกวาทจาเปนแกประโยชนของตนตามควร ใหเปนเหตเสอมเสยแกทดนแปลงอนซงอยตามทางนานน



- 211 -

หมวด 3 กรรมสทธรวม

มาตรา 1356 ถาทรพยสนเปนของบคคลหลายคนรวมกน ทานใหใชบทบญญตในหมวดนบงคบ เวนแตจะมกฎหมายบญญตไวเปนอยางอน

มาตรา 1357 ทานใหสนนษฐานไวกอนวาผเปนเจาของรวมกนมสวนเทากน มาตรา 1358 ทานใหสนนษฐานไวกอนวาเจาของรวมมสทธจดการทรพยสนรวมกน ในเรองจดการตามธรรมดา ทานวาพงตกลงโดยคะแนนขางมากแหงเจาของรวมแตเจาของรวมคนหนงๆ

อาจทาสงใดสงหนงในทางจดการตามธรรมดาได เวนแตฝายขางมากไดตกลงไวเปนอยางอน แตเจาของรวมคนหนงๆ อาจทาการเพอรกษาทรพยสนไดเสมอ

ในเรองจดการอนเปนสาระสาคญ ทานวาตองตกลงกนโดยคะแนนขางมากแหงเจาของรวม และคะแนนขางมากนนตองมสวนไมตากวาครงหนงแหงคาทรพยสน

การเปลยนแปลงวตถทประสงคนน ทานวาจะตกลงกนไดกแตเมอเจาของรวมเหนชอบทกคน มาตรา 1359 เจาของรวมคนหนงๆ อาจใชสทธอนเกดแตกรรมสทธครอบไปถงทรพยสนทงหมดเพอตอส

บคคลภายนอก แตในการเรยกรองเอาทรพยสนคนนน ทานวาตองอยในบงคบแหงเงอนไขทระบไวในมาตรา 302 แหงประมวลกฎหมายน

มาตรา 1360 เจาของรวมคนหนงๆ มสทธใชทรพยสนได แตการใชนนตองไมขดตอสทธแหงเจาของรวมคนอนๆ

ทานใหสนนษฐานไวกอนวาเจาของรวมคนหนงๆ มสทธไดดอกผลตามสวนของตนทมในทรพยสนนน มาตรา 1361 เจาของรวมคนหนงๆ จะจาหนายสวนของตน หรอจานอง หรอกอใหเกดภาระตดพนกได แตตวทรพยสนนนจะจาหนาย จานา จานอง หรอกอใหเกดภาระตดพนไดกแตดวยความยนยอมแหง

เจาของรวมทกคน ถาเจาของรวมคนใดจาหนาย จานา จานอง หรอกอใหเกดภาระตดพนทรพยสนโดยมไดรบความยนยอม

แหงเจาของรวมทกคน แตภายหลงเจาของรวมคนนนไดเปนเจาของทรพยสนแตผเดยวไซร ทานวานตกรรมนนเปนอนสมบรณ

มาตรา 1362 เจาของรวมคนหนงๆ จาตองชวยเจาของรวมคนอนๆ ตามสวนของตนในการออกคาจดการ คาภาษอากร และคารกษา กบทงคาใชทรพยสนรวมกนดวย

มาตรา 1363 เจาของรวมคนหนงๆ มสทธเรยกใหแบงทรพยสนได เวนแตจะมนตกรรมขดอย หรอถาวตถทประสงคทเปนเจาของรวมกนนนมลกษณะเปนการถาวร กเรยกใหแบงไมได

สทธเรยกใหแบงทรพยสนนน ทานวาจะตดโดยนตกรรมเกนคราวละสบปไมได



- 212 -

ทานวาเจาของรวมจะเรยกใหแบงทรพยสนในเวลาทไมเปนโอกาสอนควรไมได มาตรา 1364 การแบงทรพยสนพงกระทาโดยแบงทรพยสนนนเองระหวางเจาของรวม หรอโดยขาย

ทรพยสนแลวเอาเงนทขายไดแบงกน ถาเจาของรวมไมตกลงกนวาจะแบงทรพยสนอยางไรไซร เมอเจาของรวมคนหนงคนใดขอ ศาลอาจสงให

เอาทรพยสนนนออกแบง ถาสวนทแบงใหไมเทากนไซร จะสงใหทดแทนกนเปนเงนกได ถาการแบงเชนวานไมอาจทาไดหรอจะเสยหายมากนกกด ศาลจะสงใหขายโดยประมลราคากนระหวางเจาของรวมหรอขายทอดตลาดกได

มาตรา 1365 ถาเจาของรวมตองรบผดชอบรวมกนตอบคคลภายนอกในหนอนเกยวกบทรพยสนรวม หรอในหนซงไดกอขนใหมเพอชาระหนเดมดงวานนกด ในเวลาแบงเจาของรวมคนหนงๆ จะเรยกใหเอาทรพยสนรวมนนชาระหนเสยกอน หรอใหเอาเปนประกนกได

ถาเจาของรวมคนหนงตองรบผดตอเจาของรวมคนอนในหน ซงเกดจากการเปนเจาของรวม หรอในหนซงไดกอขนใหมเพอชาระหนเดมดงวานนกด ในเวลาแบง เจาของรวมผเปนเจาหนจะเรยกใหเอาสวนซงจะไดแกลกหนของตนในทรพยสนรวมนนชาระหนเสยกอน หรอใหเอาเปนประกนกได

สทธทกลาวมาขางตนนอาจใชแกผรบโอน หรอผสบกรรมสทธในสวนของเจาของรวมนน ถาจาเปนจะตองขายทรพยสนรวมไซร ทานใหนาบทบญญตมาตรากอนมาใชบงคบ มาตรา 1366 เจาของรวมคนหนงๆ ตองรบผดตามสวนของตนเชนเดยวกบผขายในทรพยสนซงเจาของ

รวมคนอนๆ ไดรบไปในการแบง

ลกษณะ 3 ครอบครอง

มาตรา 1367 บคคลใดยดถอทรพยสนโดยเจตนาจะยดถอเพอตน ทานวาบคคลนนไดซงสทธครอบครอง มาตรา 1368 บคคลอาจไดมาซงสทธครอบครองโดยผอนยดถอไวให มาตรา 1369 บคคลใดยดถอทรพยสนไว ทานใหสนนษฐานไวกอนวา บคคลนนยดถอเพอตน มาตรา 1370 ผครอบครองนน ทานใหสนนษฐานไวกอนวาครอบครองโดยสจรตโดยความสงบและโดย

เปดเผย มาตรา 1371 ถาพสจนไดวาบคคลใดครอบครองทรพยสนเดยวกนสองคราวทานใหสนนษฐานไวกอนวา

บคคลนนไดครอบครองตดตอกนตลอดเวลา มาตรา 1372 สทธซงผครอบครองใชในทรพยสนทครอบครองนนทานใหสนนษฐานไวกอนวาเปนสทธ

ซงผครอบครองมตามกฎหมาย



- 213 -

มาตรา 1373 ถาทรพยสนเปนอสงหารมทรพยทไดจดไวในทะเบยนทดน ทานใหสนนษฐานไวกอนวาบคคลผมชอในทะเบยนเปนผมสทธครอบครอง

มาตรา 1374 ถาผครอบครองถกรบกวนในการครอบครองทรพยสน เพราะมผสอดเขาเกยวของโดยมชอบดวยกฎหมายไซร ทานวาผครอบครองมสทธจะใหปลดเปลองการรบกวนนนได ถาเปนทนาวตกวาจะยงมการรบกวนอก ผครอบครองจะขอตอศาลใหสงหามกได

การฟองคดเพอปลดเปลองการรบกวนนน ทานวาตองฟองภายในปหนงนบแตเวลาถกรบกวน มาตรา 1375 ถาผครอบครองถกแยงการครอบครองโดยมชอบดวยกฎหมายไซรทานวาผครอบครองมสทธ

จะไดคนซงการครอบครอง เวนแตอกฝายหนงมสทธเหนอทรพยสนดกวาซงจะเปนเหตใหเรยกคนจากผครอบครองได

การฟองคดเพอเอาคนซงการครอบครองนน ทานวาตองฟองภายในปหนงนบแตเวลาถกแยงการครอบครอง

มาตรา 1376 ถาจะตองสงทรพยสนคนแกบคคลผมสทธเอาคนไซรทานใหนาบทบญญตมาตรา 412 ถง 418 แหงประมวลกฎหมายนวาดวยลาภมควรไดมาใชบงคบโดยอนโลม

มาตรา 1377 ถาผครอบครองสละเจตนาครอบครอง หรอไมยดถอทรพยสนตอไปไซร การครอบครองยอมสดสนลง

ถาเหตอนมสภาพเปนเหตชวคราวมมาขดขวางมใหผครอบครองยดถอทรพยสนไซร ทานวาการครอบครองไมสดสนลง

มาตรา 1378 การโอนไปซงการครอบครองนนยอมทาไดโดยสงมอบทรพยสนทครอบครอง มาตรา 1379 ถาผรบโอนหรอผแทนยดถอทรพยสนอยแลว ทานวาการโอนไปซงการครอบครองจะทา

เพยงแสดงเจตนากได มาตรา 1380 การโอนไปซงการครอบครองยอมเปนผล แมผโอนยงยดถอทรพยสนอย ถาผโอนแสดง

เจตนาวาตอไปจะยดถอทรพยสนนนแทนผรบโอน ถาทรพยสนนนผแทนของผโอนยดถออย การโอนไปซงการครอบครองจะทาโดยผโอนสงผแทนวา ตอไป

ใหยดถอทรพยสนไวแทนผรบโอนกได มาตรา 1381 บคคลใดยดถอทรพยสนอยในฐานะเปนผแทนผครอบครองบคคลนนจะเปลยนลกษณะแหง

การยดถอได กแตโดยบอกกลาวไปยงผครอบครองวาไมเจตนาจะยดถอทรพยสนแทนผครอบครองตอไป หรอตนเองเปนผครอบครองโดยสจรต อาศยอานาจใหมอนไดจากบคคลภายนอก

มาตรา 1382 บคคลใดครอบครองทรพยสนของผอนไวโดยความสงบและโดยเปดเผยดวยเจตนาเปนเจาของ ถาเปนอสงหารมทรพยไดครอบครองตดตอกนเปนเวลาสบป ถาเปนสงหารมทรพยไดครอบครองตดตอกนเปนเวลาหาปไซร ทานวาบคคลนนไดกรรมสทธ



- 214 -

มาตรา 1383 ทรพยสนอนไดมาโดยการกระทาผดนน ทานวาผกระทาผดหรอผรบโอนไมสจรตจะไดกรรมสทธโดยอายความกแตเมอพนกาหนดอายความอาญา หรอพนเวลาทกาหนดไวในมาตรากอน ถากาหนดไหนยาวกวา ทานใหใชกาหนดนน

มาตรา 1384 ถาผครอบครองขาดยดถอทรพยสนโดยไมสมครและไดคนภายในเวลาปหนงนบตงแตวนขาดยดถอหรอไดคนโดยฟองคดภายในกาหนดนนไซร ทานมใหถอวาการครอบครองสะดดหยดลง

มาตรา 1385 ถาโอนการครอบครองแกกน ผรบโอนจะนบเวลาซงผโอนครอบครองอยกอนนนรวมเขากบเวลาครอบครองของตนกได ถาผรบโอนนบรวมเชนนน และถามขอบกพรองในระหวางครอบครองของผโอนไซร ทานวาขอบกพรองนนอาจยกขนเปนขอตอสผรบโอนได

มาตรา 1386 บทบญญตวาดวยอายความในประมวลกฎหมายนทานใหใชบงคบในเรองอายความไดสทธอนกลาวไวในลกษณะนโดยอนโลม

ลกษณะ 4 ภาระจายอม

มาตรา 1387 อสงหารมทรพยอาจตองตกอยในภาระจายอมอนเปนเหตใหเจาของตองยอมรบกรรมบางอยางซงกระทบถงทรพยสนของตน หรอตองงดเวนการใชสทธบางอยางอนมอยในกรรมสทธทรพยสนนน เพอประโยชนแกอสงหารมทรพยอน

มาตรา 1388 เจาของสามยทรพยไมมสทธทาการเปลยนแปลงในภารยทรพยหรอในสามยทรพยซงทาใหเกดภาระเพมขนแกภารยทรพย

มาตรา 1389 ถาความตองการแหงเจาของสามยทรพยเปลยนแปลงไป ทานวาความเปลยนแปลงนนไมใหสทธแกเจาของสามยทรพยทจะทาใหเกดภาระเพมขนแกภารยทรพยได

มาตรา 1390 ทานมใหเจาของภารยทรพยประกอบกรรมใดๆ อนจะเปนเหตใหประโยชนแหงภาระจายอมลดไปหรอเสอมความสะดวก

มาตรา 1391 เจาของสามยทรพยมสทธทาการทกอยางอนจาเปนเพอรกษาและใชภาระจายอม แตตองเสยคาใชจายของตนเอง ในการนเจาของสามยทรพยจะกอใหเกดความเสยหายแกภารยทรพยไดกแตนอยทสดตามพฤตการณ

เจาของสามยทรพยตองเสยคาใชจายของตนเองรกษาซอมแซมการทไดทาไปแลวใหเปนไปดวยด แตถาเจาของภารยทรพยไดรบประโยชนดวยไซร ทานวาตองออกคาใชจายตามสวนแหงประโยชนทไดรบ



- 215 -

มาตรา 1392 ถาภาระจายอมแตะตองเพยงสวนหนงแหงภารยทรพย เจาของทรพยนนอาจเรยกใหยายไปยงสวนอนกได แตตองแสดงไดวาการยายนนเปนประโยชนแกตนและรบเสยคาใชจาย ทงนตองไมทาใหความสะดวกของเจาของสามยทรพยลดนอยลง

มาตรา 1393 ถามไดกาหนดไวเปนอยางอนในนตกรรมอนกอใหเกดภาระจายอมไซร ทานวาภาระจายอมยอมตดไปกบสามยทรพยซงไดจาหนาย หรอตกไปในบงคบแหงสทธอน

ทานวาจะจาหนาย หรอทาใหภาระจายอมตกไปในบงคบแหงสทธอนตางหากจากสามยทรพยไมได มาตรา 1394 ถามการแบงแยกภารยทรพย ทานวาภาระจายอมยงคงมอยทกสวนทแยกออก แตถาในสวน

ใดภาระจายอมนนไมใชและใชไมไดตามรปการ ทานวาเจาของสวนนนจะเรยกใหพนจากภาระจายอมกได มาตรา 1395 ถามการแบงแยกสามยทรพย ทานวาภาระจายอมยงคงมอยเพอประโยชนแกทกสวนทแยก

ออกนน แตถาภาระจายอมนนไมใชและใชไมไดตามรปการเพอประโยชนแกสวนใดไซร ทานวาเจาของภารยทรพยจะเรยกใหพนจากภาระจายอมอนเกยวกบทรพยสวนนนกได

มาตรา 1396 ภาระจายอมซงเจาของรวมแหงสามยทรพยคนหนงไดมา หรอใชอยนน ทานใหถอวาเจาของรวมไดมาหรอใชอยดวยกนทกคน

มาตรา 1397 ถาภารยทรพยหรอสามยทรพยสลายไปทงหมดทานวาภาระจายอมสนไป มาตรา 1398 ถาภารยทรพยและสามยทรพยตกเปนของเจาของคนเดยวกน ทานวาเจาของจะใหเพกถอน

การจดทะเบยนภาระจายอมกได แตถายงมไดเพกถอนทะเบยนไซร ภาระจายอมยงคงมอยในสวนบคคลภายนอก มาตรา 1399 ภาระจายอมนน ถามไดใชสบป ทานวายอมสนไป มาตรา 1400 ถาภาระจายอมหมดประโยชนแกสามยทรพยไซร ทานวาภาระจายอมนนสนไป แตถาความ

เปนไปมทางใหกลบใชภาระจายอมไดไซร ทานวาภาระจายอมนนกลบมขนอกแตตองยงไมพนอายความทระบไวในมาตรากอน

ถาภาระจายอมยงเปนประโยชนแกสามยทรพยอยบาง แตเมอเทยบกบภาระอนตกอยแกภารยทรพยแลว ประโยชนนนนอยนกไซร ทานวาเจาของภารยทรพยจะขอใหพนจากภาระจายอมทงหมด หรอแตบางสวนกได แตตองใชคาทดแทน

มาตรา 1401 ภาระจายอมอาจไดมาโดยอายความ ทานใหนาบทบญญตวาดวยอายความไดสทธอนกลาวไวในลกษณะ 3 แหงบรรพน มาใชบงคบโดยอนโลม



- 216 -

ลกษณะ 5 อาศย

มาตรา 1402 บคคลใดไดรบสทธอาศยในโรงเรอน บคคลนนยอมมสทธอยในโรงเรอนนนโดยไมตองเสยคาเชา

มาตรา 1403 สทธอาศยนน ทานวาจะกอใหเกดโดยมกาหนดเวลาหรอตลอดชวตของผอาศยกได ถาไมมกาหนดเวลา ทานวาสทธนนจะเลกเสยในเวลาใดๆ กไดแตตองบอกลวงหนาแกผอาศยตามสมควร ถาใหสทธอาศยโดยมกาหนดเวลา กาหนดนนทานมใหเกนสามสบปถากาหนดไวนานกวานน ใหลดลงมา

เปนสามสบป การใหสทธอาศยจะตออายกได แตตองกาหนดเวลาไมเกนสามสบปนบแตวนทาตอ มาตรา 1404 สทธอาศยนนจะโอนกนไมไดแมโดยทางมรดก มาตรา 1405 สทธอาศยนนถามไดจากดไวชดแจงวาใหเพอประโยชนแกผอาศยเฉพาะตวไซร บคคลใน

ครอบครวและในครวเรอนของผอาศยจะอยดวยกได มาตรา 1406 ถาผใหอาศยมไดหามไวชดแจง ผอาศยจะเกบเอาดอกผลธรรมดาหรอผลแหงทดน มาใชเพยง

ทจาเปนแกความตองการของครวเรอนกได มาตรา 1407 ผใหอาศยไมจาตองบารงรกษาทรพยสนใหอยในความซอมแซมอนด ผอาศยจะเรยกใหชดใชคาใชจาย ซงไดออกไปในการทาใหทรพยสนดขนหาไดไม มาตรา 1408 เมอสทธอาศยสนลง ผอาศยตองสงทรพยสนคนแกผใหอาศย มาตรา 1409 ทานใหนาบทบญญตแหงประมวลกฎหมายนวาดวยหนาทและความรบผดของผเชาอนกลาว

ไวในมาตรา 552 ถง 555 มาตรา 558, 562 และ 563 มาใชบงคบโดยอนโลม

ลกษณะ 6 สทธเหนอพนดน

มาตรา 1410 เจาของทดนอาจกอใหเกดสทธเหนอพนดนเปนคณแกบคคลอนโดยใหบคคลนนมสทธเปน

เจาของโรงเรอน สงปลกสราง หรอสงเพาะปลก บนดนหรอใตดนนน มาตรา 1411 ถามไดกาหนดไวเปนอยางอนในนตกรรมอนกอใหเกดสทธเหนอพนดนไซร ทานวาสทธนน

อาจโอนไดและรบมรดกกนได มาตรา 1412 สทธเหนอพนดนนนจะกอใหเกดโดยมกาหนดเวลาหรอตลอดชวตเจาของทดน หรอตลอด

ชวตผทรงสทธเหนอพนดนนนกได



- 217 -

ถากอใหเกดสทธพนดนโดยมกาหนดเวลาไซร ทานใหนาบทบญญตมาตรา 1403 วรรค 3 มาใชบงคบโดยอนโลม

มาตรา 1413 ถาสทธเหนอพนดนนนไมมกาหนดเวลาไซร ทานวาคกรณฝายใดจะบอกเลกเสยในเวลาใดกได แตตองบอกลวงหนาแกอกฝายหนงตามสมควร ถามคาเชาซงจาตองใหแกกนไซร ทานวาตองบอกลวงหนาปหนง หรอใหคาเชาปหนง

มาตรา 1414 ถาผทรงสทธเหนอพนดนละเลยไมปฏบตตามเงอนไขอนเปนสาระสาคญซงระบไวในนตกรรมกอตงสทธนนกด หรอถามคาเชาซงจะตองใหแกกน แตผทรงสทธเหนอพนดนละเลยไมชาระถงสองปตดๆ กนกด ทานวาคกรณอกฝายหนงจะบอกเลกสทธเหนอพนดนกได

มาตรา 1415 สทธเหนอพนดนไมสนไปโดยเหตทโรงเรอน สงปลกสรางหรอสงเพาะปลกสลายไป แมการสลายนนจะเปนเพราะเหตสดวสย

มาตรา 1416 เมอสทธเหนอพนดนสนไป ผทรงสทธจะรอถอนโรงเรอนสงปลกสราง สงเพาะปลกของตนไปกได แตตองทาใหทดนเปนตามเดม

แตถาเจาของทดนจะไมยอมใหรอถอนไป และบอกเจตนาจะซอตามราคาทองตลาดไซร ทานวาผทรงสทธเหนอพนดนจะไมยอมขายไมไดเวนแตจะมเหตอนสมควร

ลกษณะ 7 สทธเกบกน

มาตรา 1417 อสงหารมทรพยอาจตองตกอยในบงคบสทธเกบกนอนเปนเหตใหผทรงสทธนนมสทธครอบครอง ใช และถอเอาซงประโยชนแหงทรพยสนนน

ผทรงสทธเกบกนมอานาจจดการทรพยสน ผทรงสทธเกบกนในปาไม เหมองแร หรอทขดหน มสทธทาการแสวงประโยชนจากปาไม เหมองแร หรอ

ทขดหนนน มาตรา 1418 สทธเกบกนนน จะกอใหเกดโดยมกาหนดเวลาหรอตลอดชวตแหงผทรงสทธกได ถาไมมกาหนดเวลา ทานในสนนษฐานไวกอนวาสทธเกบกนมอยตลอดชวตผทรงสทธ ถามกาหนดเวลา ทานใหนาบทบญญตมาตรา 1403 วรรค 3 มาใชบงคบโดยอนโลม ถาผทรงสทธเกบกนถงแกความตาย ทานวาสทธนนยอมสนไปเสมอ มาตรา 1419 ถาทรพยสนสลายไปโดยไมไดคาทดแทนไซร ทานวาเจาของไมจาตองทาใหคนด แตถา

เจาของทาใหทรพยสนคนดขนเพยงใด ทานวาสทธเกบกนกกลบมขนเพยงนน



- 218 -

ถาไดคาทดแทนไซร ทานวาเจาของหรอผทรงสทธเกบกน ตองทาใหทรพยสนคนดเพยงทสามารถทาไดตามจานวนเงนคาทดแทนทไดรบและสทธเกบกนกลบมขนเพยงททรพยสนกลบคนด แตถาพนวสยทจะทาใหกลบคนดได สทธเกบกนกเปนอนสนไป และคาทดแทนนนตองแบงกนระหวางเจาของทรพยสน และผทรงสทธเกบกนตามสวนแหงความเสยหายของตน

วธนใหใชบงคบโดยอนโลมถงกรณซงทรพยสนถกบงคบซอ และกรณซงทรพยสนสลายไปแตบางสวน หรอการทาใหคนดนนพนวสยในบางสวน

มาตรา 1420 เมอสทธเกบกนสนลง ผทรงสทธตองสงทรพยสนคนแกเจาของ ถาทรพยสนสลายไป หรอเสอมราคาลง ผทรงสทธเกบกนตองรบผด เวนแตจะพสจนไดวาความเสยหาย

นนมไดเกดขนเพราะความผดของตน ถาผทรงสทธเกบกนใชทรพยสนสนเปลองไปโดยมชอบ ทานวาตองทาใหมมาแทน ถาทรพยสนเสอมราคาเพราะการใชตามควรไซร ทานวาผทรงสทธเกบกนไมจาเปนตองใหคาทดแทน มาตรา 1421 ในการใชสทธเกบกนนน ผทรงสทธตองรกษาทรพยสนเสมอกบทวญชนพงรกษา

ทรพยสนของตนเอง มาตรา 1422 ถามไดกาหนดไวเปนอยางอนในนตกรรมอนกอใหเกดสทธเกบกนไซร ทานวาผทรงสทธนน

จะโอนการใชสทธของตนใหบคคลภายนอกกได ในกรณเชนนนเจาของทรพยสนอาจฟองรองผรบโอนโดยตรง มาตรา 1423 เจาของทรพยสนจะคดคานมใหใชทรพยสนในทางอนมชอบดวยกฎหมาย หรอมสมควรกได ถาเจาของพสจนไดวาสทธของตนตกอยในภยนตราย ทานวาจะเรยกใหผทรงสทธเกบกนหาประกนใหกได

เวนแตในกรณซงผใหทรพยสนสงวนสทธเกบกนในทรพยสนนนไวเพอตนเอง ถาผทรงสทธเกบกนละเลยไมหาประกนมาใหภายในเวลาอนสมควรซงกาหนดใหเพอการนน หรอถาผทรง

สทธเกบกนมนาพาตอคาคดคานแหงเจาของยงคงใชทรพยสนนนในทางอนมชอบดวยกฎหมาย หรอมสมควรไซร ทานวาศาลจะตงผรกษาทรพยเพอจดการทรพยสนแทนผทรงสทธเกบกนกได แตเมอหาประกนมาใหแลว ศาลจะถอนผรกษาทรพยทตงขนไวนนกได

มาตรา 1424 ผทรงสทธเกบกนจาตองสงวนภาวะแหงทรพยสนมใหเปลยนไปในสาระสาคญ กบตองบารงรกษาปกตและซอมแซมเลกนอยดวย

ถาจาเปนตองซอมแซมใหญ หรอมการสาคญอนตองทาเพอรกษาทรพยสนไซรทานวาผทรงสทธเกบกนตองแจงแกเจาของทรพยสนโดยพลนและตองยอมใหจดทาการนนๆ ไปถาเจาของทรพยสนละเลยเสยทานวาผทรงสทธเกบกนจะจดทาการนนไปโดยใหเจาของทรพยสนออกคาใชจายกได

มาตรา 1425 คาใชจายอนเปนการจรนน ทานวาเจาของตองเปนผออก แตเพอจะออกคาใชจายเชนวาน หรอคาใชจายตามความในมาตรากอนเจาของจะจาหนายทรพยสนบางสวนกได เวนแตผทรงสทธเกบกนจะเตมใจทดรองเงนตามทจาเปนโดยไมคดดอกเบย



- 219 -

มาตรา 1426 ในระหวางทสทธเกบกนยงมอย ผทรงสทธตองออกคาใชจายในการจดการทรพยสนตลอดจนเสยภาษอากร กบทงตองใชดอกเบยหนสนซงตดพนทรพยสนนน

มาตรา 1427 ถาเจาของทรพยสนตองการ ผทรงสทธเกบกนจาตองเอาทรพยสนประกนวนาศภยเพอประโยชนแกเจาของทรพยสน และถาทรพยสนนนไดเอาประกนภยไวแลวผทรงสทธเกบกนตองตอสญญาประกนนนเมอถงคราวตอผทรงสทธเกบกนตองเสยเบยประกนระหวางทสทธของตนยงมอย

มาตรา 1428 คดอนเกยวกบสทธเกบกนในระหวางเจาของทรพยสนกบผทรงสทธเกบกน หรอผรบโอนนน ทานหามมใหฟองเมอเกนปหนงนบแตวนสทธเกบกนสดสนลง แตในคดทเจาของทรพยสนเปนโจทกนน ถาเจาของไมอาจรวาสทธเกบกนสดสนลงเมอใด ทานใหนบอายความปหนงนนตงแตเวลาทเจาของทรพยสนไดร หรอควรรวาสทธเกบกนสดสนลง

ลกษณะ 8

ภาระตดพนในอสงหารมทรพย

มาตรา 1429 อสงหารมทรพยอาจตองตกอยในภาระตดพน อนเปนเหตใหผรบประโยชนมสทธไดรบการ

ชาระหนเปนคราวๆ จากทรพยสนนน หรอไดใชและถอเอาซงประโยชนแหงทรพยสนตามทระบไว มาตรา 1430 ภาระตดพนในอสงหารมทรพยนน จะกอใหเกดโดยมกาหนดเวลาหรอตลอดชวตแหงผรบ

ประโยชนกได ถาไมมกาหนดเวลา ทานใหสนนษฐานไวกอนวาภาระตดพนในอสงหารมทรพยมอยตลอดชวตผรบ

ประโยชน ถามกาหนดเวลา ทานใหนาบทบญญตมาตรา 1403 วรรค 3 มาใชบงคบโดยอนโลม มาตรา 1431 ถามไดกาหนดไวเปนอยางอนในนตกรรมอนกอใหเกดภาระตดพนไซร ทานวาภาระตดพน

ในอสงหารมทรพยนนจะโอนกนไมไดแมโดยทางมรดก มาตรา 1432 ถาผรบประโยชนละเลยไมปฏบตตามเงอนไขอนเปนสาระสาคญซงระบไวในนตกรรมกอตง

ภาระตดพนนนไซร ทานวาคกรณอกฝายหนงจะบอกเลกสทธของผรบประโยชนเสยกได มาตรา 1433 ถาเจาของทรพยสนมไดชาระหนตามภาระตดพนไซร ทานวานอกจากทางแกสาหรบการไม

ชาระหน ผรบประโยชนอาจขอใหศาลตงผรกษาทรพยเพอจดการทรพยสนและชาระหนแทนเจาของ หรอสงใหเอาทรพยสนออกขายทอดตลาด และเอาเงนทขายไดจายใหผรบประโยชนตามจานวนทควรได เพราะเจาของทรพยสนไมชาระหนกบทงคาแหงภาระตดพนดวย

ถาเจาของทรพยสนหาประกนมาใหแลว ศาลจะไมออกคาสงตงผรกษาทรพย หรอคาสงขายทอดตลาด หรอจะถอนผรกษาทรพยทตงขนไวนน กได



- 220 -

มาตรา 1434 ทานใหนามาตรา 1388 ถง 1395 และมาตรา 1397 ถง 1400 มาใชบงคบถงภาระตดพนในอสงหารมทรพยโดยอนโลม

บรรพ 573 ครอบครว

ลกษณะ 1 การสมรส

หมวด 1 การหมน

มาตรา 1435 การหมนจะทาไดตอเมอชายและหญงมอายสบเจดปบรบรณแลว การหมนทฝาฝนบทบญญตวรรคหนงเปนโมฆะ มาตรา 143674 ผเยาวจะทาการหมนไดตองไดรบความยนยอมของบคคลดงตอไปน (1) บดาและมารดา ในกรณทมทงบดามารดา (2) บดาหรอมารดา ในกรณทมารดาหรอบดาตายหรอถกถอนอานาจปกครองหรอไมอยในสภาพหรอฐานะ

ทอาจใหความยนยอม หรอโดยพฤตการณผเยาวไมอาจขอความยนยอมจากมารดาหรอบดาได (3) ผรบบตรบญธรรม ในกรณทผเยาวเปนบตรบญธรรม (4) ผปกครอง ในกรณทไมมบคคลซงอาจใหความยนยอมตาม (1) (2) และ (3) หรอมแตบคคลดงกลาวถก

ถอนอานาจปกครอง การหมนทผเยาวทาโดยปราศจากความยนยอมดงกลาวเปนโมฆยะ มาตรา 143775 การหมนจะสมบรณเมอฝายชายไดสงมอบหรอโอนทรพยสนอนเปนของหมนใหแกหญง

เพอเปนหลกฐานวาจะสมรสกบหญงนน เมอหมนแลวใหของหมนตกเปนสทธแกหญง

73 บรรพ 5 แกไขเพมเตมโดยพระราชบญญตใหใชบรรพ 5 แหงประมวลกฎหมายแพงและพาณชย ทไดตรวจชาระใหม

พ.ศ. 2519 74 มาตรา 1436 แกไขเพมเตมโดยพระราชบญญตแกไขเพมเตมประมวลกฎหมายแพงและพาณชย (ฉบบท 10) พ.ศ. 2533 75 มาตรา 1437 แกไขเพมเตมโดยพระราชบญญตแกไขเพมเตมประมวลกฎหมายแพงและพาณชย (ฉบบท 10) พ.ศ. 2533



- 221 -

สนสอด เปนทรพยสนซงฝายชายใหแกบดามารดา ผรบบตรบญธรรมหรอผปกครองฝายหญง แลวแตกรณ เพอตอบแทนการทหญงยอมสมรส ถาไมมการสมรสโดยมเหตสาคญอนเกดแกหญงหรอโดยมพฤตการณซงฝายหญงตองรบผดชอบ ทาใหชายไมสมควรหรอไมอาจสมรสกบหญงนน ฝายชายเรยกสนสอดคนได

ถาจะตองคนของหมนหรอสนสอดตามหมวดน ใหนาบทบญญตมาตรา 412 ถง มาตรา 418 แหงประมวลกฎหมายนวาดวยลาภมควรไดมาใชบงคบโดยอนโลม

มาตรา 1438 การหมนไมเปนเหตทจะรองขอใหศาลบงคบใหสมรสได ถาไดมขอตกลงกนไววาจะใหเบยปรบในเมอผดสญญาหมน ขอตกลงนนเปนโมฆะ

มาตรา 143976 เมอมการหมนแลว ถาฝายใดผดสญญาหมนอกฝายหนงมสทธเรยกใหรบผดใชคาทดแทน ในกรณทฝายหญงเปนฝายผดสญญาหมนใหคนของหมนแกฝายชายดวย

มาตรา 1440 คาทดแทนนนอาจเรยกได ดงตอไปน (1) ทดแทนความเสยหายตอกายหรอชอเสยงแหงชายหรอหญงนน (2) ทดแทนความเสยหายเนองจากการทคหมน บดามารดา หรอบคคลผกระทาการในฐานะเชนบดามารดา

ไดใชจายหรอตองตกเปนลกหนเนองในการเตรยมการสมรสโดยสจรตและตามสมควร (3) ทดแทนความเสยหายเนองจากการทคหมนไดจดการทรพยสนหรอการอนอนเกยวแกอาชพหรอทางทา

มาหาไดของตนไปโดยสมควรดวยการคาดหมายวาจะไดมการสมรส ในกรณทหญงเปนผมสทธไดคาทดแทน ศาลอาจชขาดวา ของหมนทตกเปนสทธแกหญงนนเปนคา

ทดแทนทงหมดหรอเปนสวนหนงของคาทดแทนทหญงพงไดรบ หรอศาลอาจใหคาทดแทนโดยไมคานงถงของหมนทตกเปนสทธแกหญงนนกได

มาตรา 144177 ถาคหมนฝายหนงตายกอนสมรส อกฝายหนงจะเรยกรองคาทดแทนมได สวนของหมนหรอสนสอดนนไมวาชายหรอหญงตาย หญงหรอฝายหญงไมตองคนใหแกฝายชาย

มาตรา 1442 ในกรณมเหตสาคญอนเกดแกหญงคหมนทาใหชายไมสมควรสมรสกบหญงนน ชายมสทธบอกเลกสญญาหมนไดและใหหญงคนของหมนแกชาย

มาตรา 1443 ในกรณมเหตสาคญอนเกดแกชายคหมนทาใหหญงไมสมควรสมรสกบชายนน หญงมสทธบอกเลกสญญาหมนไดโดยมตองคนของหมนแกชาย

มาตรา 1444 ถาเหตอนทาใหคหมนบอกเลกสญญาหมนเปนเพราะการกระทาชวอยางรายแรงของคหมนอกฝายหนงซงไดกระทาภายหลงการหมน คหมนผกระทาชวอยางรายแรงนนตองรบผดใชคาทดแทนแกคหมนผใชสทธบอกเลกสญญาหมนเสมอนเปนผผดสญญาหมน

76 มาตรา 1439 แกไขเพมเตมโดยพระราชบญญตแกไขเพมเตมประมวลกฎหมายแพงและพาณชย (ฉบบท 10) พ.ศ. 2533 77 มาตรา 1441 แกไขเพมเตมโดยพระราชบญญตแกไขเพมเตมประมวลกฎหมายแพงและพาณชย (ฉบบท 10) พ.ศ. 2533



- 222 -

มาตรา 144578 ชายหรอหญงคหมนอาจเรยกคาทดแทนจากผซงไดรวมประเวณกบคหมนของตนโดยรหรอควรจะรถงการหมนนน เมอไดบอกเลกสญญาหมนแลวตามมาตรา 1442 หรอมาตรา 1443 แลวแตกรณ

มาตรา 144679 ชายหรอหญงคหมนอาจเรยกคาทดแทนจากผซงไดขมขนกระทาชาเราหรอพยายามขมขนกระทาชาเราคหมนของตนโดยรหรอควรจะรถงการหมนนนไดโดยไมจาตองบอกเลกสญญาหมน

มาตรา 144780 คาทดแทนอนจะพงชดใชแกกนตามหมวดนใหศาลวนจฉยตามควรแกพฤตการณ สทธเรยกรองคาทดแทนตามหมวดน นอกจากคาทดแทนตามมาตรา 1440 (2) ไมอาจโอนกนไดและไมตก

ทอดไปถงทายาท เวนแตสทธนนจะไดรบสภาพกนไวเปนหนงสอหรอผเสยหายไดเรมฟองคดตามสทธนนแลว มาตรา 1447/181 สทธเรยกรองคาทดแทนตามมาตรา 1439 ใหมอายความหกเดอนนบแตวนทผดสญญา

หมน สทธเรยกรองคาทดแทนตามมาตรา 1444 ใหมอายความหกเดอนนบแตวนรหรอควรรถงการกระทาชว

อยางรายแรงอนเปนเหตใหบอกเลกสญญาหมน แตตองไมเกนหาปนบแตวนกระทาการดงกลาว สทธเรยกรองคาทดแทนตามมาตรา 1445 และมาตรา 1446 ใหมอายความหกเดอน นบแตวนทชายหรอ

หญงคหมนรหรอควรรถงการกระทาของผอนอนจะเปนเหตใหเรยกคาทดแทน และรตวผจะพงใชคาทดแทนนน แตตองไมเกนหาปนบแตวนทผอนนนไดกระทาการดงกลาว82

มาตรา 1447/283 สทธเรยกคนของหมนตามมาตรา 1439 ใหมอายความหกเดอนนบแตวนทผดสญญาหมน สทธเรยกคนของหมนตามมาตรา 1442 ใหมอายความหกเดอนนบแตวนทไดบอกเลกสญญาหมน

หมวด 2

เงอนไขแหงการสมรส

มาตรา 1448 การสมรสจะทาไดตอเมอชายและหญงมอายสบเจดปบรบรณแลว แตในกรณทมเหตอน

สมควร ศาลอาจอนญาตใหทาการสมรสกอนนนได

78 มาตรา 1445 แกไขเพมเตมโดย พระราชบญญตแกไขเพมเตมประมวลกฎหมายแพงและพาณชย (ฉบบท 16) พ.ศ. 2550 79 มาตรา 1446 แกไขเพมเตมโดย พระราชบญญตแกไขเพมเตมประมวลกฎหมายแพงและพาณชย (ฉบบท 16) พ.ศ. 2550 80 มาตรา 1447 แกไขเพมเตมโดยพระราชบญญตแกไขเพมเตมประมวลกฎหมายแพงและพาณชย (ฉบบท 10) พ.ศ. 2533 81 มาตรา 1447/1 เพมโดยพระราชบญญตแกไขเพมเตมประมวลกฎหมายแพงและพาณชย (ฉบบท 10) พ.ศ. 2533 82 มาตรา 1447/1 วรรคสาม แกไขเพมเตมโดย พระราชบญญตแกไขเพมเตมประมวลกฎหมายแพงและพาณชย (ฉบบท 16)

พ.ศ. 2550 83 มาตรา 1447/2 เพมโดยพระราชบญญตแกไขเพมเตมประมวลกฎหมายแพงและพาณชย (ฉบบท 10) พ.ศ. 2533



- 223 -

มาตรา 1449 การสมรสจะกระทามไดถาชายหรอหญงเปนบคคลวกลจรตหรอเปนบคคลซงศาลสงใหเปนคนไรความสามารถ

มาตรา 1450 ชายหญงซงเปนญาตสบสายโลหตโดยตรงขนไปหรอลงมากด เปนพนองรวมบดามารดาหรอรวมแตบดาหรอมารดากด จะทาการสมรสกนไมได ความเปนญาตดงกลาว

มานใหถอตามสายโลหต โดยไมคานงวาจะเปนญาตโดยชอบดวยกฎหมายหรอไม มาตรา 1451 ผรบบตรบญธรรมและบตรบญธรรมจะสมรสกนไมได มาตรา 1452 ชายหรอหญงจะทาการสมรสในขณะทตนมคสมรสอยไมได มาตรา 1453 หญงทสามตายหรอทการสมรสสนสดลงดวยประการอนจะทาการสมรสใหมไดตอเมอการ

สนสดแหงการสมรสไดผานพนไปแลวไมนอยกวาสามรอยสบวน เวนแต (1) คลอดบตรแลวในระหวางนน (2) สมรสกบคสมรสเดม (3) มใบรบรองแพทยประกาศนยบตรหรอปรญญาซงเปนผประกอบการรกษาโรคในสาขาเวชกรรมไดตาม

กฎหมายวามไดมครรภ หรอ (4) มคาสงของศาลใหสมรสได มาตรา 1454 ผเยาวจะทาการสมรสใหนาความในมาตรา 1436 มาใชบงคบโดยอนโลม มาตรา 1455 การใหความยนยอมใหทาการสมรสจะกระทาไดแตโดย (1) ลงลายมอชอในทะเบยนขณะจดทะเบยนสมรส (2) ทาเปนหนงสอแสดงความยนยอมโดยระบชอผจะสมรสทงสองฝายและลงลายมอชอของผใหความ

ยนยอม (3) ถามเหตจาเปน จะใหความยนยอมดวยวาจาตอหนาพยานอยางนอยสองคนกได ความยนยอมนน เมอใหแลวถอนไมได มาตรา 1456 ถาไมมผทมอานาจใหความยนยอมตามมาตรา 1454 หรอมแตไมใหความยนยอมหรอไมอย

ในสภาพทอาจใหความยนยอม หรอโดยพฤตการณผเยาวไมอาจขอความยนยอมได ผเยาวอาจรองขอตอศาลเพออนญาตใหทาการสมรส

มาตรา 1457 การสมรสตามประมวลกฎหมายนจะมไดเฉพาะเมอไดจดทะเบยนแลวเทานน มาตรา 1458 การสมรสจะทาไดตอเมอชายหญงยนยอมเปนสามภรยากนและตองแสดงการยนยอมนนให

ปรากฏโดยเปดเผยตอหนานายทะเบยนและใหนายทะเบยนบนทกความยนยอมนนไวดวย มาตรา 1459 การสมรสในตางประเทศระหวางคนทมสญชาตไทยดวยกน หรอฝายใดฝายหนงมสญชาต

ไทย จะทาตามแบบทกาหนดไวตามกฎหมายไทยหรอกฎหมายแหงประเทศนนกได ในกรณทคสมรสประสงคจะจดทะเบยนตามกฎหมายไทย ใหพนกงานทตหรอกงสลไทยเปนผรบจด

ทะเบยน



- 224 -

มาตรา 1460 เมอมพฤตการณพเศษซงไมอาจทาการจดทะเบยนสมรสตอนายทะเบยนไดเพราะชายหรอหญงฝายใดฝายหนงหรอทงสองฝายตกอยในอนตรายใกลความตาย หรออยในภาวะการรบหรอสงคราม ถาชายและหญงนนไดแสดงเจตนาจะสมรสกนตอหนาบคคลซงบรรลนตภาวะทอย ณ ทนน แลวใหบคคลดงกลาวจดแจงการแสดงเจตนาขอทาการสมรสของชายและหญงนนไวเปนหลกฐาน และตอมาชายหญงไดจดทะเบยนสมรสกนภายในเกาสบวนนบแตวนทอาจทาการจดทะเบยนตอนายทะเบยนได โดยแสดงหลกฐานตอนายทะเบยนและใหนายทะเบยนจดแจงวน เดอน ป สถานททแสดงเจตนาขอทาการสมรส และพฤตการณพเศษนนไวในทะเบยนสมรส ใหถอวาวนแสดงเจตนาขอทาการสมรสตอบคคลดงกลาวเปนวนจดทะเบยนสมรสตอนายทะเบยนแลว

ความในมาตรานมใหใชบงคบถาหากจะมการสมรสในวนแสดงเจตนาขอทาการสมรส การสมรสนนจะตกเปนโมฆะ

หมวด 3 ความสมพนธระหวางสามภรยา

มาตรา 1461 สามภรยาตองอยกนดวยกนฉนสามภรยา สามภรยาตองชวยเหลออปการะเลยงดกนตามความสามารถและฐานะของตน มาตรา 146284 ในกรณทสามภรยาไมสามารถทจะอยกนดวยกนฉนสามภรยาโดยปกตสขได หรอถาการอย

รวมกนจะเปนอนตรายแกกายหรอจตใจหรอทาลายความผาสกอยางมาก สามหรอภรยาฝายทไมสามารถทจะอยกนดวยกนฉนสามภรยาโดยปกตสขไดหรอฝายทจะตองรบอนตรายหรอถกทาลายความผาสก อาจรองตอศาลเพอใหมคาสงอนญาตใหตนอยตางหากในระหวางทเหตนน ๆ ยงมอยกได ในกรณเชนนศาลจะกาหนดจานวนคาอปการะเลยงดใหฝายหนงจายใหแกอกฝายหนงตามควรแกพฤตการณกได

มาตรา 1463 ในกรณทศาลสงใหสามหรอภรยาเปนคนไรความสามารถหรอเสมอนไรความสามารถ ภรยาหรอสามยอมเปนผอนบาลหรอผพทกษ แตเมอผมสวนไดเสยหรออยการรองขอ และถามเหตสาคญ ศาลจะตงผอนเปนผอนบาลหรอผพทกษกได

มาตรา 146485 ในกรณทคสมรสฝายใดฝายหนงเปนคนวกลจรต ไมวาศาลจะไดสงใหเปนคนไรความสามารถหรอไม ถาคสมรสอกฝายหนงไมอปการะเลยงดฝายทวกลจรตตามมาตรา 1461 วรรคสอง หรอกระทาการหรอไมกระทาการอยางใด อนเปนเหตใหฝายทวกลจรตอยในภาวะอนนาจะเกดอนตรายแกกายหรอจตใจ หรอตกอยในภาวะอนนาจะเกดความเสยหายทางทรพยสนถงขนาด บคคลตามทระบไวในมาตรา 28 หรอผ




- 225 -

อนบาลอาจฟองคสมรสอกฝายหนงเรยกคาอปการะเลยงดใหแกฝายทวกลจรต หรอขอใหศาลมคาสงใด ๆ เพอคมครองฝายทวกลจรตนนได

ในกรณฟองเรยกคาอปการะเลยงดตามวรรคหนง ถายงมไดมคาสงของศาลวาคสมรสซงวกลจรตเปนคนไรความสามารถกใหขอตอศาลในคดเดยวกนใหศาลมคาสงวาคสมรสซงวกลจรตนนเปนคนไรความสามารถ โดยขอใหตงตนเองหรอผอนทศาลเหนสมควรเปนผอนบาล หรอถาไดมคาสงของศาลแสดงวาคสมรสซงวกลจรตเปนคนไรความสามารถอยแลว จะขอใหถอดถอนผอนบาลคนเดม และแตงตงผอนบาลคนใหมกได

ในการขอใหศาลมคาสงใด ๆ เพอคมครองคสมรสฝายทวกลจรตโดยมไดเรยกคาอปการะเลยงดดวยนน จะไมขอใหศาลมคาสงใหคสมรสฝายทวกลจรตนนเปนคนไรความสามารถ หรอจะไมขอเปลยนผอนบาลกได แตถาศาลเหนวาวธการคมครองทขอนนจาตองมผอนบาลหรอเปลยนผอนบาล ใหศาลมคาสงใหจดการทานองเดยวกบทบญญตไวในวรรคสองแลวจงมคาสงคมครองตามทเหนสมควร

มาตรา 1464/186 ในระหวางการพจารณาคดตามมาตรา 1464 ถามคาขอศาลอาจกาหนดวธการชวคราวเกยวกบการอปการะเลยงดหรอการคมครองคสมรสฝายทวกลจรตไดตามทเหนสมควร และหากเปนกรณฉกเฉนใหนาบทบญญตเรองคาขอในเหตฉกเฉนตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพงมาใชบงคบ

หมวด 4 ทรพยสนระหวางสามภรยา

มาตรา 1465 ถาสามภรยามไดทาสญญากนไวในเรองทรพยสนเปนพเศษกอนสมรส ความสมพนธระหวางสามภรยาในเรองทรพยสนนน ใหบงคบตามบทบญญตในหมวดน

ถาขอความใดในสญญากอนสมรสขดตอความสงบเรยบรอยหรอศลธรรมอนดของประชาชน หรอระบใหใชกฎหมายประเทศอนบงคบเรองทรพยสนนน ขอความนน ๆ เปนโมฆะ

มาตรา 1466 สญญากอนสมรสเปนโมฆะ ถามไดจดแจงขอตกลงกนเปนสญญากอนสมรสนนไวในทะเบยนสมรสพรอมกบการจดทะเบยนสมรส หรอมไดทาเปนหนงสอลงลายมอชอคสมรสและพยานอยางนอยสองคนแนบไวทายทะเบยนสมรสและไดจดไวในทะเบยนสมรสพรอมกบการจดทะเบยนสมรสวาไดมสญญานนแนบไว

มาตรา 1467 เมอสมรสแลวจะเปลยนแปลงเพกถอนสญญากอนสมรสนนไมได นอกจากจะไดรบอนญาตจากศาล

86 มาตรา 1464/1 เพมโดยพระราชบญญตแกไขเพมเตมประมวลกฎหมายแพงและพาณชย (ฉบบท 10) พ.ศ. 2533



- 226 -

เมอไดมคาสงของศาลถงทสดใหเปลยนแปลงเพกถอนสญญากอนสมรสแลว ใหศาลแจงไปยงนายทะเบยนสมรสเพอจดแจงไวในทะเบยนสมรส

มาตรา 1468 ขอความในสญญากอนสมรสไมมผลกระทบกระเทอนถงสทธของบคคลภายนอกผทาการโดยสจรตไมวาจะไดเปลยนแปลงเพกถอนโดยคาสงของศาลหรอไมกตาม

มาตรา 1469 สญญาทเกยวกบทรพยสนใดทสามภรยาไดทาไวตอกนในระหวางเปนสามภรยากนนน ฝายใดฝายหนงจะบอกลางเสยในเวลาใดทเปนสามภรยากนอยหรอภายในกาหนดหนงปนบแตวนทขาดจากการเปนสามภรยากนกได แตไมกระทบกระเทอนถงสทธของบคคลภายนอกผทาการโดยสจรต

มาตรา 1470 ทรพยสนระหวางสามภรยา นอกจากทไดแยกไวเปนสนสวนตวยอมเปนสนสมรส มาตรา 1471 สนสวนตวไดแกทรพยสน (1) ทฝายใดฝายหนงมอยกอนสมรส (2) ทเปนเครองใชสอยสวนตว เครองแตงกาย หรอเครองประดบกายตามควรแกฐานะ หรอเครองมอ

เครองใชทจาเปนในการประกอบอาชพหรอวชาชพของคสมรสฝายใดฝายหนง (3) ทฝายใดฝายหนงไดมาระหวางสมรสโดยการรบมรดกหรอโดยการใหโดยเสนหา (4) ทเปนของหมน มาตรา 1472 สนสวนตวนน ถาไดแลกเปลยนเปนทรพยสนอนกด ซอทรพยสนอนมากด หรอขายไดเปน

เงนมากด ทรพยสนอนหรอเงนทไดมานนเปนสนสวนตว สนสวนตวทถกทาลายไปทงหมดหรอแตบางสวน แตไดทรพยสนอนหรอเงนมาทดแทน ทรพยสนอนหรอ

เงนทไดมานนเปนสนสวนตว มาตรา 1473 สนสวนตวของคสมรสฝายใดใหฝายนนเปนผจดการ มาตรา 1474 สนสมรสไดแกทรพยสน (1) ทคสมรสไดมาระหวางสมรส (2) ทฝายใดฝายหนงไดมาระหวางสมรสโดยพนยกรรมหรอโดยการใหเปนหนงสอเมอพนยกรรมหรอ

หนงสอยกใหระบวาเปนสนสมรส (3) ทเปนดอกผลของสนสวนตว ถากรณเปนทสงสยวาทรพยสนอยางหนงเปนสนสมรสหรอมใช ใหสนนษฐานไวกอนวาเปนสนสมรส มาตรา 1475 ถาสนสมรสใดเปนจาพวกทระบไวในมาตรา 456 แหงประมวลกฎหมายน หรอทมเอกสาร

เปนสาคญ สามหรอภรยาจะรองขอใหลงชอตนเปนเจาของรวมกนในเอกสารนนกได มาตรา 147687 สามและภรยาตองจดการสนสมรสรวมกนหรอไดรบความยนยอมจากอกฝายหนงในกรณ

ดงตอไปน




- 227 -

(1) ขาย แลกเปลยน ขายฝาก ใหเชาซอ จานอง ปลดจานอง หรอโอนสทธจานอง ซงอสงหารมทรพยหรอสงหารมทรพยทอาจจานองได

(2) กอตงหรอกระทาใหสดสนลงทงหมดหรอบางสวนซงภาระจายอม สทธอาศย สทธเหนอพนดน สทธเกบกน หรอภาระตดพนในอสงหารมทรพย

(3) ใหเชาอสงหารมทรพยเกนสามป (4) ใหกยมเงน (5) ใหโดยเสนหา เวนแตการใหทพอควรแกฐานานรปของครอบครวเพอการกศล เพอการสงคม หรอตาม

หนาทธรรมจรรยา (6) ประนประนอมยอมความ (7) มอบขอพพาทใหอนญาโตตลาการวนจฉย (8) นาทรพยสนไปเปนประกนหรอหลกประกนตอเจาพนกงานหรอศาล การจดการสนสมรสนอกจากกรณทบญญตไวในวรรคหนง สามหรอภรยาจดการไดโดยมตองไดรบความ

ยนยอมจากอกฝายหนง มาตรา 1476/188 สามและภรยาจะจดการสนสมรสใหแตกตางไปจากทบญญตไวในมาตรา 1476 ทงหมด

หรอบางสวนไดกตอเมอไดทาสญญากอนสมรสไวตามทบญญตในมาตรา 1465 และมาตรา 1466 ในกรณดงกลาวน การจดการสนสมรสใหเปนไปตามทระบไวในสญญากอนสมรส

ในกรณทสญญากอนสมรสระบการจดการสนสมรสไวแตเพยงบางสวนของมาตรา 1476 การจดการสนสมรสนอกจากทระบไวในสญญากอนสมรสใหเปนไปตามมาตรา 1476

มาตรา 147789 สามภรยาฝายใดฝายหนงมสทธฟอง ตอส หรอดาเนนคดเกยวกบการสงวนบารงรกษาสนสมรส หรอเพอประโยชนแกสนสมรส หนอนเกดแตการฟอง ตอส หรอดาเนนคดดงกลาว ใหถอวาเปนหนทสามภรยาเปนลกหนรวมกน

มาตรา 1478 เมอฝายใดตองใหความยนยอมหรอลงชอกบอกฝายหนงในเรองจดการทรพยสนแตไมใหความยนยอมหรอไมยอมลงชอโดยปราศจากเหตผล หรอไมอยในสภาพทอาจใหความยนยอมได อกฝายหนงอาจรองขอตอศาลใหสงอนญาตแทนได

มาตรา 1479 การใดทสามหรอภรยากระทา ซงตองรบความยนยอมรวมกนและถาการนนมกฎหมายบญญตใหทาเปนหนงสอหรอใหจดทะเบยนตอพนกงานเจาหนาท ความยนยอมนนตองทาเปนหนงสอ

มาตรา 148090 การจดการสนสมรสซงตองจดการรวมกนหรอตองไดรบความยนยอมจากอกฝายหนงตามมาตรา 1476 ถาคสมรสฝายหนงไดทานตกรรมไปแตเพยงฝายเดยวหรอโดยปราศจากความยนยอมของคสมรสอก

88 มาตรา 1476/1 เพมโดยพระราชบญญตแกไขเพมเตมประมวลกฎหมายแพงและพาณชย (ฉบบท 10) พ.ศ. 2533 89 มาตรา 1477 แกไขเพมเตมโดยพระราชบญญตแกไขเพมเตมประมวลกฎหมายแพงและพาณชย (ฉบบท 10) พ.ศ. 2533 90 มาตรา 1480 แกไขเพมเตมโดยพระราชบญญตแกไขเพมเตมประมวลกฎหมายแพงและพาณชย (ฉบบท 10) พ.ศ. 2533



- 228 -

ฝายหนง คสมรสอกฝายหนงอาจฟองใหศาลเพกถอนนตกรรมนนได เวนแตคสมรสอกฝายหนงไดใหสตยาบนแกนตกรรมนนแลว หรอในขณะททานตกรรมนนบคคลภายนอกไดกระทาโดยสจรตและเสยคาตอบแทน

การฟองใหศาลเพกถอนนตกรรมตามวรรคหนงหามมใหฟองเมอพนหนงป นบแตวนทไดรเหตอนเปนมลใหเพกถอน หรอเมอพนสบปนบแตวนทไดทานตกรรมนน

มาตรา 1481 สามหรอภรยาไมมอานาจทาพนยกรรมยกสนสมรสทเกนกวาสวนของตนใหแกบคคลใดได มาตรา 148291 ในกรณทสามหรอภรยามอานาจจดการสนสมรสแตฝายเดยว คสมรสอกฝายหนงกยงม

อานาจจดการบานเรอนและจดหาสงจาเปนสาหรบครอบครวตามสมควรแกอตภาพได คาใชจายในการนยอมผกพนสนสมรสและสนสวนตวของทงสองฝาย

ถาสามหรอภรยาจดการบานเรอนหรอจดหาสงจาเปนสาหรบครอบครวเปนทเสยหายถงขนาด อกฝายหนงอาจรองขอใหศาลสงหามหรอจากดอานาจนเสยได

มาตรา 148392 ในกรณทสามหรอภรยามอานาจจดการสนสมรสแตฝายเดยว ถาสามหรอภรยาจะกระทา หรอกาลงกระทาการอยางใดอยางหนงในการจดการสนสมรสอนพงเหนไดวาจะเกดความเสยหายถงขนาด อกฝายหนงอาจรองขอใหศาลสงหามมใหกระทาการนนได

มาตรา 148493 ถาสามหรอภรยาฝายซงมอานาจจดการสนสมรส (1) จดการสนสมรสเปนทเสยหายถงขนาด (2) ไมอปการะเลยงดอกฝายหนง (3) มหนสนลนพนตว หรอทาหนเกนกงหนงของสนสมรส (4) ขดขวางการจดการสนสมรสของอกฝายหนงโดยไมมเหตผลอนสมควร (5) มพฤตการณปรากฏวาจะทาความหายนะใหแกสนสมรส อกฝายหนงอาจรองขอใหศาลสงอนญาตใหตนเปนผจดการสนสมรสแตผเดยวหรอสงใหแยกสนสมรสได ในกรณตามวรรคหนง ถามคาขอ ศาลอาจกาหนดวธคมครองชวคราวเพอจดการสนสมรสไดตามท

เหนสมควร และหากเปนกรณฉกเฉนใหนาบทบญญตเรองคาขอในเหตฉกเฉนตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพงมาใชบงคบ

มาตรา 1484/194 ในกรณทศาลไดมคาสงหามหรอจากดอานาจในการจดการ สนสมรสของสามหรอภรยาตามมาตรา 1482 มาตรา 1483 หรอมาตรา 1484 ถาตอมาเหตแหงการนนหรอ

พฤตการณไดเปลยนแปลงไป สามหรอภรยาอาจรองขอตอศาลใหยกเลกหรอเปลยนแปลงคาสงทหามหรอจากดอานาจจดการสนสมรสนนได ในการนศาลจะมคาสงใด ๆ ตามทเหนสมควรกได

91 มาตรา 1482 แกไขเพมเตมโดยพระราชบญญตแกไขเพมเตมประมวลกฎหมายแพงและพาณชย (ฉบบท 10) พ.ศ. 2533 92 มาตรา 1483 แกไขเพมเตมโดยพระราชบญญตแกไขเพมเตมประมวลกฎหมายแพงและพาณชย (ฉบบท 10) พ.ศ. 2533 93 มาตรา 1484 แกไขเพมเตมโดยพระราชบญญตแกไขเพมเตมประมวลกฎหมายแพงและพาณชย (ฉบบท 10) พ.ศ. 2533 94 มาตรา 1484/1 เพมโดยพระราชบญญตแกไขเพมเตมประมวลกฎหมายแพงและพาณชย (ฉบบท 10) พ.ศ. 2533



- 229 -

มาตรา 1485 สามหรอภรยาอาจรองขอตอศาลใหตนเปนผจดการสนสมรสโดยเฉพาะอยางใดอยางหนงหรอเขารวมจดการในการนนได ถาการทจะทาเชนนนจะเปนประโยชนยงกวา

มาตรา 148695 เมอศาลไดมคาพพากษาหรอคาสงถงทสดตามความในมาตรา 1482 วรรคสอง มาตรา 1483 มาตรา 1484 มาตรา 1484/1 หรอมาตรา 1485 อนเปนคณแกผรองขอหรอตามมาตรา 1491 มาตรา 1492/1 หรอมาตรา 1598/17 หรอเมอสามหรอภรยาพนจากการเปนบคคลลมละลาย ใหศาลแจงไปยงนายทะเบยนเพอจดแจงไวในทะเบยนสมรส

มาตรา 148796 ในระหวางทเปนสามภรยากน ฝายใดจะยดหรออายดทรพยสนของอกฝายหนงไมได เวนแตเปนการยดหรออายดทรพยสนในคดทฟองรองเพอการปฏบตหนาทหรอรกษาสทธระหวางสามภรยาตามทบญญตไวโดยเฉพาะในประมวลกฎหมายนหรอทประมวลกฎหมายนบญญตไวโดยเฉพาะใหสามภรยาฟองรองกนเองได หรอเปนการยด หรออายดทรพยสนสาหรบคาอปการะเลยงดและคาฤชาธรรมเนยมทยงมไดชาระตามคาพพากษาของศาล

มาตรา 1488 ถาสามหรอภรยาตองรบผดเปนสวนตวเพอชาระหนทกอไวกอนหรอระหวางสมรส ใหชาระหนนนดวยสนสวนตวของฝายนนกอน เมอไมพอจงใหชาระดวยสนสมรสทเปนสวนของฝายนน

มาตรา 1489 ถาสามภรยาเปนลกหนรวมกน ใหชาระหนนนจากสนสมรสและสนสวนตวของทงสองฝาย มาตรา 1490 หนทสามภรยาเปนลกหนรวมกนนนใหรวมถงหนทสามหรอภรยากอใหเกดขนในระหวาง

สมรสดงตอไปน (1)97 หนเกยวแกการจดการบานเรอนและจดหาสงจาเปนสาหรบครอบครว การอปการะเลยงดตลอดถงการ

รกษาพยาบาลบคคลในครอบครวและการศกษาของบตรตามสมควรแกอตภาพ (2) หนทเกยวของกบสนสมรส (3) หนทเกดขนเนองจากการงานซงสามภรยาทาดวยกน (4) หนทสามหรอภรยากอขนเพอประโยชนตนฝายเดยวแตอกฝายหนงไดใหสตยาบน มาตรา 1491 ถาสามหรอภรยาตองคาพพากษาใหลมละลาย สนสมรสยอมแยกจากกนโดยอานาจกฎหมาย

นบแตวนทศาลพพากษาใหลมละลายนน มาตรา 149298 เมอไดแยกสนสมรสตามมาตรา 1484 วรรคสอง มาตรา 1491 หรอมาตรา 1598/17 วรรคสอง

แลว ใหสวนทแยกออกตกเปนสนสวนตวของสามหรอภรยา และบรรดาทรพยสนทฝายใดไดมาในภายหลงไมให

95 มาตรา 1486 แกไขเพมเตมโดยพระราชบญญตแกไขเพมเตมประมวลกฎหมายแพงและพาณชย (ฉบบท 10) พ.ศ. 2533 96 มาตรา 1487 แกไขเพมเตมโดยพระราชบญญตแกไขเพมเตมประมวลกฎหมายแพงและพาณชย (ฉบบท 10) พ.ศ. 2533 97 มาตรา 1490 (1) แกไขเพมเตมโดยพระราชบญญตแกไขเพมเตมประมวลกฎหมายแพงและพาณชย (ฉบบท 10) พ.ศ.

2533 98 มาตรา 1492 แกไขเพมเตมโดยพระราชบญญตแกไขเพมเตมประมวลกฎหมายแพงและพาณชย (ฉบบท 10) พ.ศ. 2533



- 230 -

ถอเปนสนสมรส แตใหเปนสนสวนตวของฝายนน และสนสมรสทคสมรสไดมาโดยพนยกรรมหรอโดยการใหเปนหนงสอตามมาตรา 1474 (2) ในภายหลง ใหตกเปนสนสวนตวของสามและภรยาฝายละครง

ดอกผลของสนสวนตวทไดมาหลงจากทไดแยกสนสมรสแลวใหเปนสนสวนตว มาตรา 1492/199 ในกรณทมการแยกสนสมรสโดยคาสงศาล การยกเลกการแยกสนสมรสใหกระทาไดเมอ

สามหรอภรยารองขอตอศาล และศาลไดมคาสงใหยกเลก แตถาภรยาหรอสามคดคานศาลจะสงยกเลกการแยกสนสมรสไดตอเมอเหตแหงการแยกสนสมรสไดสนสดลงแลว

เมอมการยกเลกการแยกสนสมรสตามวรรคหนง หรอการแยกสนสมรสสนสดลงเพราะสามหรอภรยาพนจากการเปนบคคลลมละลาย ใหทรพยสนทเปนสนสวนตวอยในวนทศาลมคาสงหรอในวนทพนจากการเปนบคคลลมละลาย ยงคงเปนสนสวนตวตอไปตามเดม

มาตรา 1493 ในกรณทไมมสนสมรสแลว สามและภรยาตองชวยกนออกคาใชสอยสาหรบการบานเรอนตามสวนมากและนอยแหงสนสวนตวของตน

หมวด 5 ความเปนโมฆะของการสมรส

มาตรา 1494 การสมรสจะเปนโมฆะกแตเฉพาะทบญญตไวในหมวดน มาตรา 1495100 การสมรสทฝาฝนมาตรา 1449 มาตรา 1450 มาตรา 1452 และมาตรา 1458 เปนโมฆะ มาตรา 1496101 คาพพากษาของศาลเทานนทจะแสดงวา การสมรสทฝาฝนมาตรา 1449 มาตรา 1450 และ

มาตรา 1458 เปนโมฆะ คสมรส บดามารดา หรอผสบสนดานของคสมรสอาจรองขอใหศาลพพากษาวาการสมรสเปนโมฆะได ถา

ไมมบคคลดงกลาว ผมสวนไดเสยจะรองขอใหอยการเปนผรองขอตอศาลกได มาตรา 1497102 การสมรสทเปนโมฆะ เพราะฝาฝนมาตรา 1452 บคคลผมสวนไดเสยคนใดคนหนงจะ

กลาวอางขน หรอจะรองขอใหศาลพพากษาวาการสมรสเปนโมฆะกได มาตรา 1497/1103 ในกรณทศาลมคาพพากษาถงทสดวาการสมรสใดเปนโมฆะ ใหศาลแจงไปยงนาย

ทะเบยนเพอบนทกความเปนโมฆะไวในทะเบยนสมรส

99 มาตรา 1492/1 เพมโดยพระราชบญญตแกไขเพมเตมประมวลกฎหมายแพงและพาณชย (ฉบบท 10) พ.ศ. 2533 100 มาตรา 1495 แกไขเพมเตมโดยพระราชบญญตแกไขเพมเตมประมวลกฎหมายแพงและพาณชย (ฉบบท 10) พ.ศ. 2533 101 มาตรา 1496 แกไขเพมเตมโดยพระราชบญญตแกไขเพมเตมประมวลกฎหมายแพงและพาณชย (ฉบบท 10) พ.ศ. 2533 102 มาตรา 1497 แกไขเพมเตมโดยพระราชบญญตแกไขเพมเตมประมวลกฎหมายแพงและพาณชย (ฉบบท 10) พ.ศ. 2533 103 มาตรา 1497/1 เพมโดยพระราชบญญตแกไขเพมเตมประมวลกฎหมายแพงและพาณชย (ฉบบท 10) พ.ศ. 2533



- 231 -

มาตรา 1498104 การสมรสทเปนโมฆะ ไมกอใหเกดความสมพนธทางทรพยสนระหวางสามภรยา ในกรณทการสมรสเปนโมฆะ ทรพยสนทฝายใดมหรอไดมาไมวากอนหรอหลงการสมรสรวมทงดอกผล

คงเปนของฝายนน สวนบรรดาทรพยสนททามาหาไดรวมกนใหแบงคนละครง เวนแตศาลจะเหนสมควรสงเปนประการอน เมอไดพเคราะหถงภาระในครอบครว ภาระในการหาเลยงชพ และฐานะของคกรณทงสองฝาย ตลอดจนพฤตการณอนทงปวงแลว

มาตรา 1499105 การสมรสทเปนโมฆะ เพราะฝาฝนมาตรา 1449 มาตรา 1450 หรอมาตรา 1458 ไมทาใหชายหรอหญงผสมรสโดยสจรตเสอมสทธทไดมาเพราะการสมรสกอนมคาพพากษาถงทสดใหเปนโมฆะ

การสมรสทเปนโมฆะเพราะฝาฝนมาตรา 1452 ไมทาใหชายหรอหญงผสมรสโดยสจรตเสอมสทธทไดมา เพราะการสมรสกอนทชายหรอหญงนนรถงเหตททาใหการสมรสเปนโมฆะ แตการสมรสทเปนโมฆะดงกลาว ไมทาใหคสมรสเกดสทธรบมรดกในฐานะทายาทโดยธรรมของคสมรสอกฝายหนง

การสมรสทเปนโมฆะเพราะฝาฝนมาตรา 1449 มาตรา 1450 หรอมาตรา 1458 หรอฝาฝนมาตรา 1452 ถาคสมรสฝายใดไดสมรสโดยสจรตฝายนนมสทธเรยกคาทดแทนได และถาการสมรสทเปนโมฆะนนทาใหฝายทไดสมรสโดยสจรตตองยากจนลงเพราะไมมรายไดพอจากทรพยสน หรอจากการงานทเคยทาอยกอนมคาพพากษาถงทสด หรอกอนทจะไดรวาการสมรสของตนเปนโมฆะแลวแตกรณ ฝายนนมสทธเรยกคาเลยงชพไดดวย สทธเรยกคาเลยงชพในกรณน ใหนามาตรา 1526 วรรคหนง และมาตรา 1528 มาใชบงคบโดยอนโลม

สทธเรยกรองคาทดแทน หรอคาเลยงชพตามวรรคสาม มกาหนดอายความสองปนบแตวนทมคาพพากษาถงทสด สาหรบกรณการสมรสเปนโมฆะเพราะฝาฝนมาตรา 1449 มาตรา 1450 หรอมาตรา 1458 หรอนบแตวนทรถงเหตททาใหการสมรสเปนโมฆะ สาหรบกรณการสมรสเปนโมฆะเพราะฝาฝนมาตรา 1452

มาตรา 1499/1106 ในกรณทการสมรสเปนโมฆะ ขอตกลงระหวางคสมรสวาฝายใดจะเปนผใชอานาจปกครองบตรคนใดหรอฝายใดหรอทงสองฝายจะเปนผออกเงนคาอปการะเลยงดบตรเปนจานวนเทาใด ใหทาเปนหนงสอ หากตกลงกนไมไดใหศาลเปนผชขาด ในการพจารณาชขาดถาศาลเหนวามเหตทถอนอานาจปกครองของคสมรสนนไดตามมาตรา 1582 ศาลจะถอนอานาจปกครองของคสมรสและสงใหบคคลภายนอกเปนผปกครองกได ทงน ใหศาลคานงถงความผาสกและประโยชนของบตรนนเปนสาคญ และใหนาความในมาตรา 1521 มาใชบงคบโดยอนโลม

มาตรา 1500107 การสมรสทเปนโมฆะไมกระทบถงสทธของบคคลภายนอกผกระทาการโดยสจรตซงไดมากอนมการบนทกความเปนโมฆะไวในทะเบยนสมรสตามมาตรา 1497/1

104 มาตรา 1498 แกไขเพมเตมโดยพระราชบญญตแกไขเพมเตมประมวลกฎหมายแพงและพาณชย (ฉบบท 10) พ.ศ. 2533 105 มาตรา 1499 แกไขเพมเตมโดยพระราชบญญตแกไขเพมเตมประมวลกฎหมายแพงและพาณชย (ฉบบท 10) พ.ศ. 2533 106 มาตรา 1499/1 เพมโดยพระราชบญญตแกไขเพมเตมประมวลกฎหมายแพงและพาณชย (ฉบบท 10) พ.ศ. 2533 107 มาตรา 1500 แกไขเพมเตมโดยพระราชบญญตแกไขเพมเตมประมวลกฎหมายแพงและพาณชย (ฉบบท 10) พ.ศ. 2533



- 232 -

หมวด 6 การสนสดแหงการสมรส

มาตรา 1501 การสมรสยอมสนสดลงดวยความตาย การหยา หรอศาลพพากษาใหเพกถอน มาตรา 1502 การสมรสทเปนโมฆยะสนสดลงเมอศาลพพากษาใหเพกถอน มาตรา 1503 เหตทจะขอใหศาลพพากษาเพกถอนการสมรส เพราะเหตวาเปนโมฆยะ มเฉพาะในกรณทค

สมรสทาการฝาฝนมาตรา 1448 มาตรา 1505 มาตรา 1506 มาตรา 1507 และมาตรา 1509 มาตรา 1504 การสมรสทเปนโมฆยะเพราะฝาฝนมาตรา 1448 ผมสวนไดเสยขอใหเพกถอนการสมรสได

แตบดามารดาหรอผปกครองทใหความยนยอมแลวจะขอใหเพกถอนการสมรสไมได ถาศาลมไดสงใหเพกถอนการสมรสจนชายหญงมอายครบตามมาตรา 1448 หรอเมอหญงมครรภกอนอาย

ครบตามมาตรา 1448 ใหถอวาการสมรสสมบรณมาตงแตเวลาสมรส มาตรา 1505 การสมรสทไดกระทาไปโดยคสมรสฝายหนงสาคญผดตวคสมรสการสมรสนนเปนโมฆยะ สทธขอเพกถอนการสมรสเพราะสาคญผดตวคสมรสเปนอนระงบเมอเวลาไดผานพนไปแลวเกาสบวนนบ

แตวนสมรส มาตรา 1506 ถาคสมรสไดทาการสมรสโดยถกกลฉอฉลอนถงขนาดซงถามไดมกลฉอฉลนนจะไมทาการ

สมรส การสมรสนนเปนโมฆยะ ความในวรรคหนง ไมใชบงคบในกรณทกลฉอฉลนนเกดขนโดยบคคลทสาม โดยคสมรสอกฝายหนงมไดรเหนดวย สทธขอเพกถอนการสมรสเพราะถกกลฉอฉลเปนอนระงบเมอเวลาไดผานพนไปแลวเกาสบวนนบแตวนท

รหรอควรไดรถงกลฉอฉล หรอเมอเวลาไดผานพนไปแลวหนงป นบแตวนสมรส มาตรา 1507 ถาคสมรสไดทาการสมรสโดยถกขมขอนถงขนาดซงถามไดมการขมขนนจะไมทาการสมรส

การสมรสนนเปนโมฆยะ สทธขอเพกถอนการสมรสเพราะถกขมขเปนอนระงบ เมอเวลาไดผานพนไปแลวหนงปนบแตวนทพนจาก

การขมข มาตรา 1508 การสมรสทเปนโมฆยะเพราะคสมรสสาคญผดตวหรอถกกลฉอฉลหรอถกขมข เฉพาะแตค

สมรสทสาคญผดตวหรอถกกลฉอฉล หรอถกขมขเทานนขอเพกถอนการสมรสได ในกรณทผมสทธขอเพกถอนการสมรสเปนบคคลทถกศาลสงใหเปนคนไรความสามารถ ใหบคคลซงอาจ

รองขอตอศาลใหสงใหบคคลวกลจรตเปนคนไรความสามารถ ตามมาตรา 28 ขอเพกถอนการสมรสไดดวย แตถาผมสทธขอเพกถอนการสมรสเปนคนวกลจรตทศาลยงไมไดสงใหเปนคนไรความสามารถ บคคลดงกลาวจะรองขอเพกถอนการสมรสกได แตตองขอใหศาลสงใหคนวกลจรตเปนคนไรความสามารถพรอมกนดวย ในกรณทศาลม



- 233 -

คาสงใหยกคาขอใหศาลสงเปนคนไรความสามารถ กใหศาลมคาสงยกคาขอเพกถอนการสมรสของบคคลดงกลาวนนเสยดวย

คาสงศาลใหยกคาขอเพกถอนการสมรสของบคคลตามวรรคสอง ไมกระทบกระเทอนสทธการขอเพกถอนการสมรสของคสมรส แตคสมรสจะตองใชสทธนนภายในกาหนดระยะเวลาทคสมรสมอย ถาระยะเวลาดงกลาวเหลออยไมถงหกเดอนนบแตวนทศาลมคาสงใหยกคาขอเพกถอนการสมรสของบคคลดงกลาวหรอไมมเหลออยเลย กใหขยายระยะเวลานนออกไปไดใหครบหกเดอนหรออกหกเดอนนบแตวนทศาลมคาสงใหยกคาขอเพกถอนการสมรสของบคคลดงกลาว แลวแตกรณ

มาตรา 1509 การสมรสทมไดรบความยนยอมของบคคลดงกลาวในมาตรา 1454 การสมรสนนเปนโมฆยะ มาตรา 1510 การสมรสทเปนโมฆยะเพราะมไดรบความยนยอมของบคคลดงกลาวในมาตรา 1454 เฉพาะ

บคคลทอาจใหความยนยอมตามมาตรา 1454 เทานน ขอใหเพกถอนการสมรสได สทธขอเพกถอนการสมรสตามมาตรานเปนอนระงบเมอคสมรสนนมอายครบยสบปบรบรณหรอเมอหญง

มครรภ การฟองขอเพกถอนการสมรสตามมาตรานใหมอายความหนงปนบแตวนทราบการสมรส มาตรา 1511 การสมรสทไดมคาพพากษาใหเพกถอนนน ใหถอวาสนสดลงในวนทคาพพากษาถงทสด แต

จะอางเปนเหตเสอมสทธของบคคลภายนอกผทาการโดยสจรตไมได เวนแตจะไดจดทะเบยนการเพกถอนการสมรสนนแลว

มาตรา 1512 ใหนาบทบญญตวาดวยผลของการหยาโดยคาพพากษามาใชบงคบแกผลของการเพกถอนการสมรสโดยอนโลม

มาตรา 1513 ถาปรากฏวาคสมรสทถกฟองเพกถอนการสมรสไดรเหนเปนใจในเหตแหงโมฆยะกรรม คสมรสนนจะตองรบผดใชคาทดแทนความเสยหายซงคสมรสอกฝายหนงไดรบตอกาย ชอเสยง หรอทรพยสน เนองจากการสมรสนน และใหนามาตรา 1525 มาใชบงคบโดยอนโลม

ถาหากการเพกถอนการสมรสตามวรรคหนงทาใหอกฝายหนงยากจนลง และไมมรายไดพอจากทรพยสนหรอจากการงานตามทเคยทาอยระหวางสมรส คสมรสทถกฟองนนจะตองรบผดในคาเลยงชพดงทบญญตไวในมาตรา 1526 ดวย

มาตรา 1514 การหยานนจะทาไดแตโดยความยนยอมของทงสองฝายหรอโดยคาพพากษาของศาล การหยาโดยความยนยอมตองทาเปนหนงสอและมพยานลงลายมอชออยางนอยสองคน มาตรา 1515 เมอไดจดทะเบยนสมรสตามประมวลกฎหมายน การหยาโดยความยนยอมจะสมบรณตอเมอ

สามและภรยาไดจดทะเบยนการหยานนแลว มาตรา 1516 เหตฟองหยามดงตอไปน



- 234 -

(1)108 สามหรอภรยาอปการะเลยงดหรอยกยองผอนฉนภรยาหรอสาม เปนชหรอมช หรอรวมประเวณกบผอนเปนอาจณ อกฝายหนงฟองหยาได

(2) สามหรอภรยาประพฤตชว ไมวาความประพฤตชวนนจะเปนความผดอาญาหรอไม ถาเปนเหตใหอกฝายหนง

(ก) ไดรบความอบอายขายหนาอยางรายแรง (ข) ไดรบความดถกเกลยดชงเพราะเหตทคงเปนสามหรอภรยาของฝายทประพฤตชวอยตอไป หรอ (ค) ไดรบความเสยหายหรอเดอดรอนเกนควร ในเมอเอาสภาพ ฐานะและความเปนอยรวมกนฉนสามภรยา

มาคานงประกอบ อกฝายหนงนนฟองหยาได (3) สามหรอภรยาทาราย หรอทรมานรางกายหรอจตใจ หรอหมนประมาทหรอเหยยดหยามอกฝายหนง

หรอบพการของอกฝายหนง ทงน ถาเปนการรายแรง อกฝายหนงนนฟองหยาได (4) สามหรอภรยาจงใจละทงรางอกฝายหนงไปเกนหนงป อกฝายหนงนนฟองหยาได (4/1)109 สามหรอภรยาตองคาพพากษาถงทสดใหจาคก และไดถกจาคกเกนหนงปในความผดทอกฝายหนง

มไดมสวนกอใหเกดการกระทาความผดหรอยนยอมหรอรเหนเปนใจในการกระทาความผดนนดวย และการเปนสามภรยากนตอไปจะเปนเหตใหอกฝายหนงไดรบความเสยหายหรอเดอนรอนเกนควร อกฝายหนงนนฟองหยาได

(4/2)110 สามและภรยาสมครใจแยกกนอยเพราะเหตทไมอาจอยรวมกนฉนสามภรยาไดโดยปกตสขตลอดมาเกนสามป หรอแยกกนอยตามคาสงของศาลเปนเวลาเกนสามป ฝายใดฝายหนงฟองหยาได

(5)111 สามหรอภรยาถกศาลสงใหเปนคนสาบสญ หรอไปจากภมลาเนาหรอถนทอยเปนเวลาเกนสามปโดยไมมใครทราบแนวาเปนตายรายดอยางไร อกฝายหนงฟองหยาได

(6) สามหรอภรยาไมใหความชวยเหลออปการะเลยงดอกฝายหนงตามสมควรหรอทาการเปนปฏปกษตอการทเปนสามหรอภรยากนอยางรายแรง ทงน ถาการกระทานนถงขนาดทอกฝายหนงเดอดรอนเกนควรในเมอเอาสภาพ ฐานะและความเปนอยรวมกนฉนสามภรยามาคานงประกอบ อกฝายหนงนนฟองหยาได

(7) สามหรอภรยาวกลจรตตลอดมาเกนสามป และความวกลจรตนนมลกษณะยากจะหายได กบทงความวกลจรตถงขนาดทจะทนอยรวมกนฉนสามภรยาตอไปไมได อกฝายหนงฟองหยาได

(8) สามหรอภรยาผดทณฑบนททาใหไวเปนหนงสอในเรองความประพฤต อกฝายหนงฟองหยาได

108 มาตรา 1516 (1) แกไขเพมเตมโดย พระราชบญญตแกไขเพมเตมประมวลกฎหมายแพงและพาณชย (ฉบบท 16) พ.ศ.

2550 109 มาตรา 1516 (4/1) เพมโดยพระราชบญญตแกไขเพมเตมประมวลกฎหมายแพงและพาณชย (ฉบบท 10) พ.ศ. 2533 110 มาตรา 1516 (4/2) เพมโดยพระราชบญญตแกไขเพมเตมประมวลกฎหมายแพงและพาณชย (ฉบบท 10) พ.ศ. 2533 111 มาตรา 1516 (5) แกไขเพมเตมโดยพระราชบญญตแกไขเพมเตมประมวลกฎหมายแพงและพาณชย (ฉบบท 10) พ.ศ.

2533



- 235 -

(9) สามหรอภรยาเปนโรคตดตออยางรายแรงอนอาจเปนภยแกอกฝายหนงและโรคมลกษณะเรอรงไมมทางทจะหายได อกฝายหนงนนฟองหยาได

(10) สามหรอภรยามสภาพแหงกาย ทาใหสามหรอภรยานนไมอาจรวมประเวณไดตลอดกาล อกฝายหนงฟองหยาได

มาตรา 1517 เหตฟองหยาตามมาตรา 1516 (1) และ (2) ถาสามหรอภรยาแลวแตกรณ ไดยนยอมหรอรเหนเปนใจในการกระทาทเปนเหตหยานน ฝายทยนยอมหรอรเหนเปนใจนนจะยกเปนเหตฟองหยาไมได

เหตฟองหยาตามมาตรา 1516 (10) ถาเกดเพราะการกระทาของอกฝายหนงอกฝายหนงนนจะยกเปนเหตฟองหยาไมได

ในกรณฟองหยาโดยอาศยเหตแหงการผดทณฑบนตามมาตรา 1516 (8) นน ถาศาลเหนวาความประพฤตของสามหรอภรยาอนเปนเหตใหทาทณฑบนเปนเหตเลกนอยหรอไมสาคญเกยวแกการอยรวมกนฉนสามภรยาโดยปกตสข ศาลจะไมพพากษาใหหยากได

มาตรา 1518 สทธฟองหยายอมหมดไปในเมอฝายทมสทธฟองหยาไดกระทาการอนแสดงใหเหนวาไดใหอภยในการกระทาของอกฝายหนงซงเปนเหตใหเกดสทธฟองหยานนแลว

มาตรา 1519112 ในกรณทคสมรสฝายใดฝายหนงเปนคนวกลจรตและมเหตหยาเกดขนไมวาเหตนนจะไดเกดขนกอนหรอภายหลงการเปนคนวกลจรต ใหบคคลซงอาจรองขอตอศาลใหสงใหบคคลวกลจรตเปนคนไรความสามารถตามมาตรา 28 มอานาจฟองคสมรสอกฝายหนงขอใหศาลพพากษาใหหยาขาดจากกนและแบงทรพยสนได ในกรณเชนวาน ถายงมไดมคาสงของศาลแสดงวาคสมรสซงวกลจรตเปนคนไรความสามารถกใหบคคลดงกลาวขอรองขอตอศาลในคดเดยวกนนนใหศาลมคาสงวาคสมรสซงวกลจรตนนเปนคนไรความสามารถ

เมอบคคลดงกลาวเหนสมควร จะรองขอตอศาลใหมคาสงตามมาตรา 1526 หรอมาตรา 1530 ดวยกได ในกรณทคสมรสซงถกอางวาเปนคนวกลจรตยงไมไดถกสงใหเปนคนไรความสามารถ หากศาลเหนวาค

สมรสนนยงไมเปนคนทควรสงใหเปนคนไรความสามารถกใหยกฟองคดนนเสย ถาเหนวาเปนบคคลทควรสงใหเปนคนไรความสามารถ แตยงไมสมควรจะใหมการหยา กใหศาลสงใหคสมรสนนเปนคนไรความสามารถโดยไมจะสงเรองผอนบาลหรอจะตงผอนเปนผอนบาลตามมาตรา 1463 กได คงพพากษายกแตเฉพาะขอหยา ในกรณเชนนศาลจะสงกาหนดคาเลยงชพดวยกได ในกรณทศาลเหนวาคสมรสนนวกลจรตอนควรสงใหเปนคนไรความสามารถและทงมเหตควรใหหยาดวย กใหศาลสงในคาพพากษาใหคสมรสนนเปนคนไรความสามารถตงผอนบาลและใหหยา

ในกรณน ถาศาลเหนวาเหตหยาทยกขนอางในการฟองรองนนไมเหมาะสมแกสภาพของคสมรสซงเปนคนไรความสามารถทจะหยาจากคสมรสอกฝายหนงกด ตามพฤตการณไมสมควรทจะใหมการหยาขาดจากกนกด ศาลจะพพากษาไมใหหยากได

112 มาตรา 1519 แกไขเพมเตมโดยพระราชบญญตใหใชบทบญญตบรรพ 1 แหงประมวลกฎหมายแพงและพาณชยทไดตรวจชาระใหม พ.ศ. 2535



- 236 -

มาตรา 1520113 ในกรณหยาโดยความยนยอม ใหสามภรยาทาความตกลงเปนหนงสอวาฝายใดจะเปนผใชอานาจปกครองบตรคนใด ถามไดตกลงกนหรอตกลงกนไมได ใหศาลเปนผชขาด

ในกรณหยาโดยคาพพากษาของศาล ใหศาลซงพจารณาคดฟองหยานนชขาดดวยวาฝายใดจะเปนผใชอานาจปกครองบตรคนใด ในการพจารณาชขาดถาศาลเหนวามเหตทจะถอนอานาจปกครองของคสมรสนนไดตามมาตรา 1582 ศาลจะถอนอานาจปกครองของคสมรสและสงใหบคคลภายนอกเปนผปกครองกได ทงน ใหศาลคานงถงความผาสกและประโยชนของบตรนนเปนสาคญ

มาตรา 1521114 ถาปรากฏวาผใชอานาจปกครองหรอผปกครองตามมาตรา 1520 ประพฤตตนไมสมควร หรอภายหลงพฤตการณไดเปลยนแปลงไป ศาลมอานาจสงเปลยนตวผใชอานาจปกครองหรอผปกครองโดยคานงถงความผาสกและประโยชนของบตรเปนสาคญ

มาตรา 1522 ถาสามภรยาหยาโดยความยนยอม ใหทาความตกลงกนไวในสญญาหยาวาสามภรยาทงสองฝาย หรอสามหรอภรยาฝายใดฝายหนงจะออกเงนคาอปการะเลยงดบตรเปนจานวนเงนเทาใด

ถาหยาโดยคาพพากษาของศาลหรอในกรณทสญญาหยามไดกาหนดเรองคาอปการะเลยงดบตรไว ใหศาลเปนผกาหนด

มาตรา 1523115 เมอศาลพพากษาใหหยากนเพราะเหตตามมาตรา 1516 (1) ภรยาหรอสามมสทธไดรบคาทดแทนจากสามหรอภรยาและจากผซงไดรบการอปการะเลยงดหรอยกยอง หรอผซงเปนเหตแหงการหยานน

สามจะเรยกคาทดแทนจากผซงลวงเกนภรยาไปในทานองชสาวกได และภรยาจะเรยกคาทดแทนจากหญงอนทแสดงตนโดยเปดเผยเพอแสดงวาตนมความสมพนธกบสามในทานองชสาวกได

ถาสามหรอภรยายนยอมหรอรเหนเปนใจใหอกฝายหนงกระทาการตามมาตรา 1516 (1) หรอใหผอนกระทาการตามวรรคสอง สามหรอภรยานนจะเรยกคาทดแทนไมได

มาตรา 1524 ถาเหตแหงการหยาตามมาตรา 1516 (3) (4) หรอ (6) เกดขนเพราะฝายผตองรบผดชอบกอใหเกดขนโดยมงประสงคใหอกฝายหนงไมอาจทนได จงตองฟองหยาอกฝายหนงมสทธไดรบคาทดแทนจากฝายทตองรบผด

มาตรา 1525 คาทดแทนตามมาตรา 1523 และมาตรา 1524 นน ใหศาลวนจฉยตามควรแกพฤตการณ โดยศาลจะสงใหชาระครงเดยวหรอแบงชาระเปนงวดๆ มกาหนดเวลาตามทศาลจะเหนสมควรกได

ในกรณทผจะตองชาระคาทดแทนเปนคสมรสของอกฝายหนง ใหศาลคานงถงจานวนทรพยสนทคสมรสนนไดรบไปจากการแบงสนสมรสเพราะการหยานนดวย

113 มาตรา 1520 แกไขเพมเตมโดยพระราชบญญตแกไขเพมเตมประมวลกฎหมายแพงและพาณชย (ฉบบท 10) พ.ศ. 2533 114 มาตรา 1521 แกไขเพมเตมโดยพระราชบญญตแกไขเพมเตมประมวลกฎหมายแพงและพาณชย (ฉบบท 10) พ.ศ. 2533 115 มาตรา 1523 วรรคหนง แกไขเพมเตมโดย พระราชบญญตแกไขเพมเตมประมวลกฎหมายแพงและพาณชย (ฉบบท 16)

พ.ศ. 2550



- 237 -

มาตรา 1526 ในคดหยา ถาเหตแหงการหยาเปนความผดของคสมรสฝายใดฝายหนงแตฝายเดยว และการหยานนจะทาใหอกฝายหนงยากจนลง เพราะไมมรายไดพอจากทรพยสนหรอจากการงานตามทเคยทาอยระหวางสมรส อกฝายหนงนนจะขอใหฝายทตองรบผดจายคาเลยงชพใหได คาเลยงชพนศาลอาจใหเพยงใดหรอไมใหกได โดยคานงถงความสามารถของผใหและฐานะของผรบและใหนาบทบญญตมาตรา 1598/39 มาตรา 1598/40 และมาตรา 1598/41 มาใชบงคบโดยอนโลม

สทธเรยกรองคาเลยงชพเปนอนสนสด ถามไดฟองหรอฟองแยงในคดหยานน มาตรา 1527 ถาหยาขาดจากกนเพราะเหตวกลจรตตามมาตรา 1516 (7) หรอเพราะเหตเปนโรคตดตออยาง

รายแรงตามมาตรา 1516 (9) คสมรสอกฝายหนงตองออกคาเลยงชพใหแกฝายทวกลจรตหรอฝายทเปนโรคตดตอนนโดยคานวณคาเลยงชพอนโลมตามมาตรา 1526

มาตรา 1528 ถาฝายทรบคาเลยงชพสมรสใหม สทธรบคาเลยงชพยอมหมดไป มาตรา 1529 สทธฟองรองโดยอาศยเหตในมาตรา 1516 (1) (2) (3) หรอ (6) หรอมาตรา 1523 ยอมระงบ

ไปเมอพนกาหนดหนงปนบแตวนผกลาวอางรหรอควรรความจรงซงตนอาจยกขนกลาวอาง เหตอนจะยกขนฟองหยาไมไดแลวนน อาจนาสบสนบสนนคดฟองหยาซงอาศยเหตอยางอน มาตรา 1530 ขณะคดฟองหยาอยในระหวางพจารณา ถาฝายใดรองขอ ศาลอาจสงชวคราวใหจดการตามท

เหนสมควร เชน ในเรองสนสมรส ทพกอาศย การอปการะเลยงดสามภรยาและการพทกษอปการะเลยงดบตร มาตรา 1531 การสมรสทจดทะเบยนตามกฎหมายนน การหยาโดยความยนยอมของคสมรสทงสองฝายม

ผลนบแตเวลาจดทะเบยนการหยาเปนตนไป การหยาโดยคาพพากษามผลแตเวลาทคาพพากษาถงทสด แตจะอางเปนเหตเสอมสทธของบคคลภายนอก

ผทาการโดยสจรตไมได เวนแตจะไดจดทะเบยนการหยานนแลว มาตรา 1532 เมอหยากนแลวใหจดการแบงทรพยสนของสามภรยา แตในระหวางสามภรยา (ก) ถาเปนการหยาโดยความยนยอมของทงสองฝาย ใหจดการแบงทรพยสนของสามภรยาตามทมอยใน

เวลาจดทะเบยนการหยา (ข) ถาเปนการหยาโดยคาพพากษาของศาล คาพพากษาสวนทบงคบทรพยสนระหวางสามภรยานน มผล

ยอนหลงไปถงวนฟองหยา มาตรา 1533 เมอหยากนใหแบงสนสมรสใหชายและหญงไดสวนเทากน มาตรา 1534 สนสมรสทคสมรสฝายใดฝายหนงจาหนายไปเพอประโยชนตนฝายเดยวกด จาหนายไปโดย

เจตนาทาใหคสมรสอกฝายหนงเสยหายกด จาหนายไปโดยมไดรบความยนยอมของคสมรสอกฝายหนงในกรณทกฎหมายบงคบวาการจาหนายนนจะตองไดรบความยนยอมของอกฝายหนงดวยกด จงใจทาลายใหสญหายไปกด ใหถอเสมอนวาทรพยสนนนยงคงมอยเพอจดแบงสนสมรสตามมาตรา 1533 และถาคสมรสอกฝายหนงไดรบสวน



- 238 -

แบงสนสมรสไมครบตามจานวนทควรจะได ใหคสมรสฝายทไดจาหนายหรอจงใจทาลายสนสมรสนนชดใชจากสนสมรสสวนของตนหรอสนสวนตว

มาตรา 1535 เมอการสมรสสนสดลง ใหแบงความรบผดในหนทจะตองรบผดดวยกนตามสวนเทากน

ลกษณะ 2 บดามารดากบบตร

หมวด 1 บดามารดา

มาตรา 1536 เดกเกดแตหญงขณะเปนภรยาชายหรอภายในสามรอยสบวน นบแตวนทการสมรสสนสดลง ใหสนนษฐานไวกอนวาเปนบตรชอบดวยกฎหมายของชายผเปนสาม หรอเคยเปนสาม แลวแตกรณ

ใหนาความในวรรคหนงมาใชบงคบแกบตรทเกดจากหญงกอนทไดมคาพพากษาถงทสดของศาลแสดงวาการสมรสเปนโมฆะ หรอภายในระยะเวลาสามรอยสบวนนบแตวนนน

มาตรา 1537 ในกรณทหญงทาการสมรสใหมนนเปนการฝาฝนมาตรา 1453 และคลอดบตรภายในสามรอยสบวนนบแตวนทการสมรสสนสดลง ใหสนนษฐานไวกอนวาเดกทเกดแตหญงนนเปนบตรชอบดวยกฎหมายของชายผเปนสามคนใหม และหามมใหนาขอสนนษฐานในมาตรา 1536 ทวาเดกเปนบตรชอบดวยกฎหมายของสามเดมมาใชบงคบ ทงน เวนแตมคาพพากษาของศาลแสดงวาเดกมใชบตรชอบดวยกฎหมายของชายผเปนสามคนใหมนน

มาตรา 1538116 ในกรณทชายหรอหญงสมรสฝาฝนมาตรา 1452 เดกทเกดในระหวางการสมรสทฝาฝนนน ใหสนนษฐานไวกอนวาเปนบตรชอบดวยกฎหมายของชายผเปนสามซงไดจดทะเบยนสมรสครงหลง

ในกรณทหญงสมรสฝาฝนมาตรา 1452 ถามคาพพากษาถงทสดแสดงวาเดกมใชบตรชอบดวยกฎหมายของชายผเปนสามซงไดจดทะเบยนสมรสครงหลง ใหนาขอสนนษฐานในมาตรา 1536 มาใชบงคบ

ใหนาความในวรรคหนงมาใชบงคบแกเดกทเกดภายในสามรอยสบวนนบแตวนทศาลมคาพพากษาถงทสดใหการสมรสเปนโมฆะเพราะฝาฝนมาตรา 1452 ดวย

มาตรา 1539117 ในกรณทสนนษฐานวาเดกเปนบตรชอบดวยกฎหมายของชายผเปนหรอเคยเปนสามตามมาตรา 1536 มาตรา 1537 หรอมาตรา 1538 ชายผเปนหรอเคยเปนสามจะไมรบเดกเปนบตรของตนกได โดยฟอง




- 239 -

เดกกบมารดาเดกรวมกนเปนจาเลยและพสจนไดวาตนไมไดอยรวมกบมารดาเดกในระยะเวลาตงครรภคอระหวางหนงรอยแปดสบวนถงสามรอยสบวนกอนเดกเกด หรอตนไมสามารถเปนบดาของเดกไดเพราะเหตอยางอน

แตถาในขณะยนฟองมารดาเดกไมมชวตอย จะฟองเดกแตผเดยวเปนจาเลยกไดถาเดกไมมชวตอยไมวามารดาของเดกจะมชวตอยหรอไม จะยนคารองขอใหศาลแสดงวาเดกนนไมเปนบตรกได ในกรณทมารดาของเดกหรอทายาทของเดกยงมชวตอย ใหศาลสงสาเนาคารองนไปใหดวย และถาศาลเหนสมควรจะสงสาเนาคารองไปใหอยการพจารณาเพอดาเนนคดแทนเดกดวยกได

มาตรา 1540118 (ยกเลก) มาตรา 1541 ชายผเปนหรอเคยเปนสามจะฟองคดไมรบเดกเปนบตรตามมาตรา 1539 ไมได ถาปรากฏวา

ตนเปนผแจงการเกดของเดกในทะเบยนคนเกดเองวาเปนบตรของตน หรอจดหรอยอมใหมการแจงดงกลาว มาตรา 1542119 การฟองคดไมรบเดกเปนบตร ชายผเปนหรอเคยเปนสามตองฟองภายในหนงปนบแตวนร

ถงการเกดของเดก แตหามมใหฟองเมอพนสบปนบแตวนเกดของเดก ในกรณทมคาพพากษาของศาลแสดงวาเดกมใชบตรชอบดวยกฎหมายของชายผเปนสามคนใหมตาม

มาตรา 1537 หรอชายผเปนสามในการสมรสครงหลงตามมาตรา 1538 ถาชายผเปนหรอเคยเปนสามซงตองดวยบทสนนษฐานวาเดกเปนบตรชอบดวยกฎหมายของตนตามมาตรา 1536 ประสงคจะฟองคดไมรบเดกเปนบตร ใหฟองคดภายในหนงปนบแตวนทรวามคาพพากษาถงทสด

มาตรา 1543120 ในกรณทชายผเปนหรอเคยเปนสามไดฟองคดไมรบเดกเปนบตรแลว และตายกอนคดนนถงทสด ผมสทธไดรบมรดกรวมกบเดกหรอผจะเสยสทธรบมรดกเพราะการเกดของเดกนนจะขอเขาเปนคความแทนทหรออาจถกเรยกใหเขามาเปนคความแทนทชายผเปนหรอเคยเปนสามกได

มาตรา 1544121 การฟองคดไมรบเดกเปนบตร ผมสทธไดรบมรดกรวมกบเดกหรอผจะเสยสทธรบมรดกเพราะการเกดของเดกอาจฟองไดในกรณดงตอไปน

(1) ชายผเปนหรอเคยเปนสามตายกอนพนระยะเวลาทชายผเปนหรอเคยเปนสามจะพงฟองได (2) เดกเกดภายหลงการตายของชายผเปนหรอเคยเปนสาม การฟองคดไมรบเดกเปนบตรในกรณ (1) ตองฟองภายในหกเดอนนบแตวนทรถงการตายของชายผเปน

หรอเคยเปนสาม การฟองคดไมรบเดกเปนบตรในกรณ (2) ตองฟองภายในหกเดอนนบแตวนทรถงการเกดของเดก แตไมวาเปนกรณใด หามมใหฟองเมอพนสบปนบแตวนเกดของเดก

117 มาตรา 1539 วรรคหนง แกไขเพมเตมโดยพระราชบญญตแกไขเพมเตมประมวลกฎหมายแพงและพาณชย (ฉบบท 10)

พ.ศ. 2533 118 มาตรา 1540 ยกเลกโดยพระราชบญญตแกไขเพมเตมประมวลกฎหมายแพงและพาณชย (ฉบบท 10) พ.ศ. 2533 119 มาตรา 1542 แกไขเพมเตมโดยพระราชบญญตแกไขเพมเตมประมวลกฎหมายแพงและพาณชย (ฉบบท 10) พ.ศ. 2533 120 มาตรา 1543 แกไขเพมเตมโดยพระราชบญญตแกไขเพมเตมประมวลกฎหมายแพงและพาณชย (ฉบบท 10) พ.ศ. 2533 121 มาตรา 1544 แกไขเพมเตมโดยพระราชบญญตแกไขเพมเตมประมวลกฎหมายแพงและพาณชย (ฉบบท 10) พ.ศ. 2533



- 240 -

ใหนามาตรา 1539 มาใชบงคบแกการฟองคดไมรบเดกเปนบตรตามวรรคหนงโดยอนโลม มาตรา 1545122 เมอปรากฏขอเทจจรงตอเดกวาตนมไดเปนบตรสบสายโลหตของชายผเปนสามของมารดา

ตน เดกจะรองขอตออยการใหฟองคดปฏเสธความเปนบตรชอบดวยกฎหมายของชายนนกได การฟองคดตามวรรคหนง ถาเดกไดรขอเทจจรงกอนบรรลนตภาวะวาตนมไดเปนบตรของชายผเปนสาม

ของมารดา หามอยการฟองคดเมอพนหนงปนบแตวนทเดกบรรลนตภาวะ แตถาเดกรขอเทจจรงดงกลาวหลงจากบรรลนตภาวะแลว หามอยการฟองคดเมอพนหนงปนบแตวนทเดกรเหตนน

ไมวากรณใดๆ หามมใหฟองคดปฏเสธความเปนบตรเมอพนสบปนบแตวนทเดกบรรลนตภาวะ มาตรา 1546123 เดกเกดจากหญงทมไดมการสมรสกบชาย ใหถอวาเปนบตรชอบดวยกฎหมายของหญงนน

เวนแตจะมกฎหมายบญญตไวเปนอยางอน มาตรา 1547 เดกเกดจากบดามารดาทมไดสมรสกน จะเปนบตรชอบดวยกฎหมายตอเมอบดามารดาได

สมรสกนในภายหลงหรอบดาไดจดทะเบยนวาเปนบตรหรอศาลพพากษาวาเปนบตร มาตรา 1548124 บดาจะจดทะเบยนเดกเปนบตรชอบดวยกฎหมายไดตอเมอไดรบความยนยอมของเดกและ

มารดาเดก ในกรณทเดกและมารดาเดกไมไดมาใหความยนยอมตอหนานายทะเบยน ใหนายทะเบยนแจงการขอจด

ทะเบยนของบดาไปยงเดกและมารดาเดก ถาเดกหรอมารดาเดกไมคดคานหรอไมใหความยนยอมภายในหกสบวนนบแตการแจงนนถงเดกหรอมารดาเดก ใหสนนษฐานวาเดกหรอมารดาเดกไมใหความยนยอม ถาเดกหรอมารดาเดกอยนอกประเทศไทยใหขยายเวลานนเปนหนงรอยแปดสบวน

ในกรณทเดกหรอมารดาเดกคดคานวาผขอจดทะเบยนไมใชบดา หรอไมใหความยนยอม หรอไมอาจใหความยนยอมได การจดทะเบยนเดกเปนบตรตองมคาพพากษาของศาล

เมอศาลไดพพากษาใหบดาจดทะเบยนเดกเปนบตรได และบดาไดนาคาพพากษาไปขอจดทะเบยนตอนายทะเบยน ใหนายทะเบยนดาเนนการจดทะเบยนให

มาตรา 1549 เมอนายทะเบยนไดแจงการขอจดทะเบยนขอรบเดกเปนบตรชอบดวยกฎหมายไปยงเดกและมารดาเดกตามมาตรา 1548 แลว ไมวาเดกหรอมารดาเดกจะคดคานการจดทะเบยนรบเดกเปนบตรตามมาตรา 1548 หรอไม ภายในกาหนดเวลาไมเกนเกาสบวนนบแตวนแจงการขอจดทะเบยนถงเดกหรอมารดาเดก เดกหรอมารดาเดกอาจแจงใหนายทะเบยนจดบนทกไวไดวาผขอจดทะเบยนไมสมควรเปนผใชอานาจปกครองบางสวนหรอทงหมด

เมอไดมคาแจงของเดกหรอมารดาเดกดงกลาวในวรรคหนงแลว แมจะไดมการจดทะเบยนรบเดกเปนบตรตามมาตรา 1548 บดาของเดกกยงใชอานาจปกครองบางสวนหรอทงหมดตามทเดกหรอมารดาเดกแจงวาบดาไม

122 มาตรา 1545 แกไขเพมเตมโดยพระราชบญญตแกไขเพมเตมประมวลกฎหมายแพงและพาณชย (ฉบบท 10) พ.ศ. 2533 123 มาตรา 1546 แกไขเพมเตมโดย พระราชบญญตแกไขเพมเตมประมวลกฎหมายแพงและพาณชย (ฉบบท 19) พ.ศ. 2551 124 มาตรา 1548 แกไขเพมเตมโดยพระราชบญญตแกไขเพมเตมประมวลกฎหมายแพงและพาณชย (ฉบบท 10) พ.ศ. 2533



- 241 -

สมควรเปนผใชอานาจปกครองนนไมได จนกวาศาลจะพพากษาใหบดาของเดกใชอานาจปกครองบางสวนหรอทงหมด หรอกาหนดเวลาเกาสบวนนบแตวนทเดกหรอมารดาเดกแจงตอนายทะเบยนวาผขอจดทะเบยนรบเดกเปนบตรไมสมควรใชอานาจปกครองบางสวนหรอทงหมดนนไดลวงพนไปโดยเดกหรอมารดาเดกมไดรองขอตอศาลใหพพากษาวาผขอจดทะเบยนรบเดกเปนบตรไมเปนผสมควรใชอานาจปกครองบางสวนหรอทงหมด

ในคดทศาลพพากษาวาผขอจดทะเบยนรบเดกเปนบตรเปนผไมสมควรใชอานาจปกครองบางสวนหรอทงหมด ศาลจะพพากษาในคดเดยวกนนนใหผใดเปนผใชอานาจปกครองหรอเปนผปกครองเพอการปกครองบางสวนหรอทงหมดกได

มาตรา 1550125 (ยกเลก) มาตรา 1551 ในกรณทมการคดคานวาผซงขอจดทะเบยนรบเดกเปนบตรมใชบดาของเดก เมอผซงขอจด

ทะเบยนรบเดกเปนบตรนาคดไปสศาลขอใหศาลพพากษาวาผขอจดทะเบยนรบเดกเปนบตรเปนบดาของเดก เดกหรอมารดาเดกจะขอใหศาลพพากษาในคดเดยวกนนนกไดวาผขอจดทะเบยนรบเดกเปนบตรแมจะเปนบดาของเดก กเปนผไมสมควรใชอานาจปกครองบางสวนหรอทงหมด ในกรณเชนวานใหนาความในวรรคสามของมาตรา 1549 มาใชบงคบโดยอนโลม

มาตรา 1552126 ในกรณทเดกไมมมารดาหรอมมารดาแตมารดาถกถอนอานาจปกครองบางสวนหรอทงหมดและศาลไดตงผอนเปนผปกครองบางสวนหรอทงหมดไวกอนมการจดทะเบยนรบเดกเปนบตร บดาซงจดทะเบยนรบเดกเปนบตรชอบดวยกฎหมายแลวจะรองขอตอศาลใหมคาสงถอนความเปนผปกครองบางสวน หรอทงหมดของผปกครองและใหบดาเปนผใชอานาจปกครองกได ถาศาลเหนวาบดาอาจใชอานาจปกครองเพอความผาสกและประโยชนของเดกไดดยงกวาผปกครอง ศาลจะมคาสงถอนความเปนผปกครองบางสวนหรอทงหมดของผปกครองและใหบดาเปนผใชอานาจปกครองกได

มาตรา 1553127 (ยกเลก) มาตรา 1554 ผมสวนไดเสยจะขอใหศาลถอนการจดทะเบยนเดกรบเปนบตร เพราะเหตวาผขอใหจด

ทะเบยนนนมใชบดากได แตตองฟองภายในสามเดอนนบแตวนทรการจดทะเบยนนน อนง หามมใหฟองเมอพนสบปนบแตวนจดทะเบยน

มาตรา 1555128 ในคดฟองขอใหรบเดกเปนบตรชอบดวยกฎหมาย ใหสนนษฐานไวกอนวาเดกเปนบตรชอบดวยกฎหมายของชายเมอปรากฏขอเทจจรงอยางหนงอยางใดดงตอไปน

125 มาตรา 1550 ยกเลกโดยพระราชบญญตแกไขเพมเตมประมวลกฎหมายแพงและพาณชย (ฉบบท 10) พ.ศ. 2533 126 มาตรา 1552 แกไขเพมเตมโดยพระราชบญญตแกไขเพมเตมประมวลกฎหมายแพงและพาณชย (ฉบบท 10) พ.ศ. 2533 127 มาตรา 1553 ยกเลกโดยพระราชบญญตแกไขเพมเตมประมวลกฎหมายแพงและพาณชย (ฉบบท 10) พ.ศ. 2533 128 มาตรา 1555 วรรคหนง แกไขเพมเตมโดย พระราชบญญตแกไขเพมเตมประมวลกฎหมายแพงและพาณชย (ฉบบท 19)

พ.ศ. 2551



- 242 -

(1) เมอมการขมขนกระทาชาเรา ฉดครา หรอหนวงเหนยวกกขงหญงมารดาโดยมชอบดวยกฎหมายในระยะเวลาซงหญงนนอาจตงครรภได

(2) เมอมการลกพาหญงมารดาไปในทางชสาวหรอมการลอลวงรวมประเวณกบหญงมารดาในระยะเวลาซงหญงนนอาจตงครรภได

(3) เมอมเอกสารของบดาแสดงวาเดกนนเปนบตรของตน (4) เมอปรากฏในทะเบยนคนเกดวาเดกเปนบตรโดยมหลกฐานวาบดาเปนผแจงการเกดหรอรเหนยนยอม

ในการแจงนน (5) เมอบดามารดาไดอยกนดวยกนอยางเปดเผยในระยะเวลาซงหญงมารดาอาจตงครรภได (6) เมอไดมการรวมประเวณกบหญงมารดาในระยะเวลาซงหญงนนอาจตงครรภได และมเหตอนควรเชอ

ไดวาเดกนนมไดเปนบตรของชายอน (7) เมอมพฤตการณทรกนทวไปตลอดมาวาเปนบตร พฤตการณทรกนทวไปตลอดมาวาเปนบตรนน ใหพจารณาขอเทจจรงทแสดงความเกยวของฉนบดากบ

บตรซงปรากฏในระหวางตวเดกกบครอบครวทเดกอางวาตนสงกดอยเชน บดาใหการศกษา ใหความอปการะเลยงดหรอยอมใหเดกนนใชชอสกลของตนหรอโดยเหตประการอน

ในกรณใดกรณหนงดงกลาวขางตน ถาปรากฏวาชายไมอาจเปนบดาของเดกนน ได ใหยกฟองเสย มาตรา 1556 การฟองคดขอใหรบเดกเปนบตรในระหวางทเดกเปนผเยาว ถาเดกมอายยงไมครบสบหาป

บรบรณ ผแทนโดยชอบธรรมของเดกเปนผฟองแทน ในกรณทเดกไมมผแทนโดยชอบธรรม หรอมแตผแทนโดยชอบธรรมไมสามารถทาหนาทได ญาตสนทของเดกหรออยการอาจรองขอตอศาลใหตงผแทนเฉพาะคดเพอทาหนาทฟองคดแทนเดกกได

เมอเดกมอายสบหาปบรบรณ เดกตองฟองเอง ทงนโดยไมจาตองไดรบความยนยอมของผแทนโดยชอบธรรม

ในกรณทเดกบรรลนตภาวะแลว จะตองฟองคดภายในหนงปนบแตวนบรรลนตภาวะ ในกรณทเดกตายในระหวางทเดกนนยงมสทธฟองคดขอใหรบเดกเปนบตรอยผสบสนดานของเดกจะฟอง

คดขอใหรบเดกเปนบตรกได ถาผสบสนดานของเดกไดรเหตทอาจขอใหรบเดกเปนบตรมากอนวนทเดกนนตาย ผสบสนดานของเดกจะตองฟองภายในหนงปนบแตวนทเดกนนตาย ถาผสบสนดานของเดกไดรเหตทอาจขอใหรบเดกเปนบตรภายหลงทเดกนนตาย ผสบสนดานของเดกจะตองฟองภายในหนงปนบแตวนทรเหตดงกลาว แตทงน ตองไมพนสบปนบแตวนทเดกนนตาย

การฟองคดขอใหรบเดกเปนบตรในระหวางทผสบสนดานของเดกเปนผเยาว ใหนาความในวรรคหนงและวรรคสองมาใชบงคบโดยอนโลม



- 243 -

มาตรา 1557129 การเปนบตรชอบดวยกฎหมายตามมาตรา 1547 ใหมผลนบแตวนทเดกเกด แตทงนจะอางเปนเหตเสอมสทธของบคคลภายนอกผทาการโดยสจรตในระหวางเวลาตงแตเดกเกดจนถงเวลาทบดามารดาไดสมรสกนหรอบดาไดจดทะเบยนวาเปนบตรหรอศาลพพากษาถงทสดวาเปนบตรไมได

มาตรา 1558 การฟองคดขอใหรบเดกเปนบตรของผตายทไดฟองภายในกาหนดอายความมรดก ถาศาลไดพพากษาวาเดกเปนบตรชอบดวยกฎหมายของผตาย เดกนนมสทธรบมรดกในฐานะทายาทโดยธรรม

ในกรณทไดมการแบงมรดกไปแลว ใหนาบทบญญตแหงประมวลกฎหมายนวาดวยเรองลาภมควรไดมาใชบงคบโดยอนโลม

มาตรา 1559 เมอไดจดทะเบยนเดกเปนบตรแลวจะถอนมได มาตรา 1560 บตรเกดระหวางสมรสซงศาลพพากษาใหเพกถอนภายหลงนน ใหถอวาเปนบตรชอบดวย

กฎหมาย

หมวด 2 สทธและหนาทของบดามารดาและบตร

มาตรา 1561 บตรมสทธใชชอสกลของบดา ในกรณทบดาไมปรากฏ บตรมสทธใชชอสกลของมารดา มาตรา 1562 ผใดจะฟองบพการของตนเปนคดแพงหรอคดอาญามได แตเมอผนนหรอญาตสนทของผนน

รองขอ อยการจะยกคดขนวากลาวกได มาตรา 1563 บตรจาตองอปการะเลยงดบดามารดา มาตรา 1564 บดามารดาจาตองอปการะเลยงดและใหการศกษาตามสมควรแกบตรในระหวางทเปนผเยาว บดามารดาจาตองอปการะเลยงดบตรซงบรรลนตภาวะแลวแตเฉพาะผทพพลภาพและหาเลยงตนเองมได มาตรา 1565 การรองขอคาอปการะเลยงดบตรหรอขอใหบตรไดรบการอปการะเลยงดโดยประการอน

นอกจากอยการจะยกคดขนวากลาวตามมาตรา 1562 แลว บดาหรอมารดาจะนาคดขนวากลาวกได มาตรา 1566130 บตรซงยงไมบรรลนตภาวะตองอยใตอานาจปกครองของบดามารดา อานาจปกครองอยกบบดาหรอมารดาในกรณดงตอไปน (1) มารดาหรอบดาตาย (2) ไมแนนอนวามารดาหรอบดามชวตอยหรอตาย




- 244 -

(3) มารดาหรอบดาถกศาลสงใหเปนคนไรความสามารถหรอเสมอนไรความสามารถ (4) มารดาหรอบดาตองเขารกษาตวในโรงพยาบาลเพราะจตฟนเฟอน (5) ศาลสงใหอานาจปกครองอยกบบดาหรอมารดา (6) บดาและมารดาตกลงกนตามทมกฎหมายบญญตไวใหตกลงกนได มาตรา 1567 ผใชอานาจปกครองมสทธ (1) กาหนดทอยของบตร (2) ทาโทษบตรตามสมควรเพอวากลาวสงสอน (3) ใหบตรทาการงานตามสมควรแกความสามารถและฐานานรป (4) เรยกบตรคนจากบคคลอนซงกกบตรไวโดยมชอบดวยกฎหมาย มาตรา 1568 เมอบคคลใดมบตรตดมาไดสมรสกบบคคลอน อานาจปกครองทมตอบตรอยกบผทบตรนน

ตดมา มาตรา 1569 ผใชอานาจปกครองเปนผแทนโดยชอบธรรมของบตร ในกรณทบตรถกศาลสงใหเปนคนไร

ความสามารถหรอเสมอนไรความสามารถ ผใชอานาจปกครองยอมเปนผอนบาลหรอผพทกษ แลวแตกรณ มาตรา 1569/1131 ในกรณทผเยาวถกศาลสงใหเปนคนไรความสามารถและศาลมคาสงตงบคคลอนซงมใช

ผใชอานาจปกครองหรอผปกครองเปนผอนบาลใหคาสงนนมผลเปนการถอนผใชอานาจปกครอง หรอผปกครองทเปนอยในขณะนน

ในกรณทบคคลซงบรรลนตภาวะและไมมคสมรสถกศาลสงใหเปนคนไรความสามารถหรอเสมอนไรความสามารถ ใหบดามารดา หรอบดาหรอมารดาเปนผอนบาลหรอผพทกษแลวแตกรณ เวนแตศาลจะสงเปนอยางอน

มาตรา 1570 คาบอกกลาวทผใชอานาจปกครองตามมาตรา 1566 หรอมาตรา 1568 แจงไปหรอรบแจงมา ใหถอวาเปนคาบอกกลาวทบตรไดแจงไปหรอรบแจงมา

มาตรา 1571 อานาจปกครองนน รวมทงการจดการทรพยสนของบตรดวย และใหจดการทรพยสนนนดวยความระมดระวงเชนวญชนจะพงกระทา

มาตรา 1572 ผใชอานาจปกครองจะทาหนทบตรจะตองทาเองโดยมไดรบความยนยอมของบตรไมได มาตรา 1573 ถาบตรมเงนได ใหใชเงนนนเปนคาอปการะเลยงดและการศกษากอน สวนทเหลอผใชอานาจ

ปกครองตองเกบรกษาไวเพอสงมอบแกบตร แตถาผใชอานาจปกครองไมมเงนไดเพยงพอแกการครองชพตามสมควรแกฐานะ ผใชอานาจปกครองจะใชเงนนนตามสมควรกได เวนแตจะเปนเงนไดทเกดจากทรพยสนโดยการใหโดยเสนหาหรอพนยกรรมซงมเงอนไขวามใหผใชอานาจปกครองไดประโยชนจากทรพยสนนน ๆ

131 มาตรา 1569/1 เพมโดยพระราชบญญตแกไขเพมเตมประมวลกฎหมายแพงและพาณชย (ฉบบท 10) พ.ศ. 2533



- 245 -

มาตรา 1574132 นตกรรมใดอนเกยวกบทรพยสนของผเยาวดงตอไปน ผใชอานาจปกครองจะกระทามได เวนแตศาลจะอนญาต

(1) ขาย แลกเปลยน ขายฝาก ใหเชาซอ จานอง ปลดจานอง หรอโอนสทธจานอง ซงอสงหารมทรพยหรอสงหารมทรพยทอาจจานองได

(2) กระทาใหสดสนลงทงหมดหรอบางสวน ซงทรพยสทธของผเยาวอนเกยวกบอสงหารมทรพย (3) กอตงภาระจายอม สทธอาศย สทธเหนอพนดน สทธเกบกน ภาระตดพนในอสงหารมทรพย หรอ

ทรพยสทธอนใดในอสงหารมทรพย (4) จาหนายไปทงหมดหรอบางสวนซงสทธเรยกรองทจะใหไดมาซงทรพยสทธในอสงหารมทรพย หรอ

สงหารมทรพยทอาจจานองได หรอสทธเรยกรองทจะใหทรพยสนเชนวานนของผเยาวปลอดจากทรพยสทธทมอยเหนอทรพยสนนน

(5) ใหเชาอสงหารมทรพยเกนสามป (6) กอขอผกพนใด ๆ ทมงใหเกดผลตาม (1) (2) หรอ (3) (7) ใหกยมเงน (8) ใหโดยเสนหา เวนแตจะเอาเงนไดของผเยาวใหแทนผเยาวเพอการกศลสาธารณะ เพอการสงคม หรอ

ตามหนาทธรรมจรรยา ทงน พอสมควรแกฐานานรปของผเยาว (9) รบการใหโดยเสนหาทมเงอนไขหรอคาภาระตดพน หรอไมรบการใหโดยเสนหา (10) ประกนโดยประการใด ๆ อนอาจมผลใหผเยาวตองถกบงคบชาระหนหรอทานตกรรมอนทมผลให

ผเยาวตองรบเปนผรบชาระหนของบคคลอนหรอแทนบคคลอน (11) นาทรพยสนไปแสวงหาผลประโยชนนอกจากในกรณทบญญตไวในมาตรา 1598/4 (1) (2) หรอ (3) (12) ประนประนอมยอมความ (13) มอบขอพพาทใหอนญาโตตลาการวนจฉย มาตรา 1575 ถาในกจการใด ประโยชนของผใชอานาจปกครองหรอประโยชนของคสมรสหรอบตรของ

ผใชอานาจปกครองขดกบประโยชนของผเยาว ผใชอานาจปกครองตองไดรบอนญาตจากศาลกอนจงทากจการนนได มฉะนนเปนโมฆะ

มาตรา 1576 ประโยชนของผใชอานาจปกครอง หรอของคสมรสหรอบตรของผใชอานาจปกครองตามมาตรา 1575 ใหหมายความรวมถงประโยชนในกจการดงตอไปนดวย คอ

(1) ประโยชนในกจการทกระทากบหางหนสวนสามญทบคคลดงกลาวนนเปนหนสวน (2) ประโยชนในกจการทกระทากบหางหนสวนจากดทบคคลดงกลาวนนเปนหนสวนจาพวกไมจากด

ความรบผด




- 246 -

มาตรา 1577133 บคคลใดจะโอนทรพยสนใหผเยาวโดยพนยกรรมหรอโดยการใหโดยเสนหาซงมเงอนไขใหบคคลอนนอกจากผใชอานาจปกครองเปนผจดการจนกวาผเยาวจะบรรลนตภาวะกได ผจดการนนตองเปนผซงผโอนระบชอไว หรอถามไดระบไวกใหศาลสงแตการจดการทรพยสนนนตองอยภายใตบงคบมาตรา 56 มาตรา 57 มาตรา 60

มาตรา 1578 ในกรณทอานาจปกครองสนไปเพราะผเยาวบรรลนตภาวะ ผใชอานาจปกครองตองรบสงมอบทรพยสนทจดการและบญชในการนนใหผบรรลนตภาวะเพอรบรอง ถามเอกสารเกยวกบเรองจดการทรพยสนนน กใหสงมอบพรอมกบบญช

ในกรณทอานาจปกครองสนไปเพราะเหตอนนอกจากทกลาวในวรรคหนง ใหมอบทรพยสน บญช และเอกสารทเกยวกบเรองจดการทรพยสนใหแกผใชอานาจปกครอง ถาม หรอผปกครองแลวแตกรณ เพอรบรอง

มาตรา 1579 ในกรณทคสมรสฝายหนงถงแกความตายและมบตรทเกดดวยกนและคสมรสอกฝายหนงจะสมรสใหม ถาคสมรสนนไดครอบครองทรพยสนอนเปนสดสวนของบตรไวอยางถกตองแลว จะสงมอบทรพยสนใหแกบตรในเมอสามารถจดการกได หรอมฉะนนจะเกบรกษาไวเพอมอบใหบตรเมอถงเวลาอนสมควรกได แตถาทรพยสนใดเปนจาพวกทระบไวในมาตรา 456 หรอทมเอกสารเปนสาคญ ใหลงชอบตรเปนเจาของรวมในเอกสารนน กอนทจะจดการดงกลาวคสมรสนนจะทาการสมรสมได

ในกรณทมเหตอนสมควร ศาลจะมคาสงใหคสมรสดงกลาวทาการสมรสไปกอนกได คาสงศาลเชนวาน ใหระบไวดวยวาใหคสมรสปฏบตการแบงแยกทรพยสนและทาบญชทรพยสน ตามความในวรรคหนงภายในกาหนดเวลาเทาใด ภายหลงการสมรสนนดวย

ในกรณทการสมรสไดกระทาไปโดยมไดปฏบตตามวรรคหนง หรอในกรณทคสมรสไมปฏบตตามคาสงของศาลดงกลาวในวรรคสอง เมอความปรากฏแกศาลเอง หรอเมอญาตของผเยาวหรออยการรองขอ ศาลมอานาจสงใหถอนอานาจปกครองจากคสมรสนน หรอจะมอบใหบคคลหนงบคคลใดทาบญชและลงชอบตรเปนเจาของรวมในเอกสารดงกลาวแทนโดยใหคสมรสเสยคาใชจายกได

เพอประโยชนแหงมาตราน ใหถอวาบตรบญธรรมของคสมรสทตายไปและทม ชวตอยทงสองฝายเปนบตรทเกดจากคสมรส มาตรา 1580134 ผเยาวซงบรรลนตภาวะแลว ผใชอานาจปกครองหรอผปกครองจะใหการรบรองการจดการ

ทรพยสนของผเยาวไดตอเมอไดรบมอบทรพยสนบญชและเอกสารตามมาตรา 1578 แลว มาตรา 1581 คดเกยวกบการจดการทรพยสนในระหวางผเยาวกบผใชอานาจปกครองนน หามมใหฟองเมอ

พนหนงปนบแตเวลาทอานาจปกครองสนไป

133 มาตรา 1577 แกไขเพมเตมโดยพระราชบญญตใหใชบทบญญตบรรพ 1 แหงประมวลกฎหมายแพงและพาณชยทได

ตรวจชาระใหม พ.ศ. 2535 134 มาตรา 1580 แกไขเพมเตมโดยพระราชบญญตแกไขเพมเตมประมวลกฎหมายแพงและพาณชย (ฉบบท 10) พ.ศ. 2533



- 247 -

ถาอานาจปกครองสนไปขณะบตรยงเปนผเยาวอย ใหเรมนบอายความในวรรคหนงตงแตเวลาทผเยาวบรรลนตภาวะ หรอเมอมผแทนโดยชอบธรรมขนใหม

มาตรา 1582 ถาผใชอานาจปกครองเปนคนไรความสามารถหรอเสมอนไรความสามารถโดยคาสงของศาลกด ใชอานาจปกครองเกยวแกตวผเยาวโดยมชอบกด ประพฤตชวรายกด ในกรณเหลานศาลจะสงเอง หรอจะสงเมอญาตของผเยาวหรออยการรองขอใหถอนอานาจปกครองเสยบางสวนหรอทงหมดกได

ถาผใชอานาจปกครองลมละลายกด หรอจดการทรพยสนของผเยาวในทางทผดจนอาจเปนภยกด ศาลจะสงตามวธในวรรคหนงใหถอนอานาจจดการทรพยสนเสยกได

มาตรา 1583 ผถกถอนอานาจปกครองบางสวนหรอทงหมดนน ถาเหตดงกลาวไวในมาตรากอนสนไปแลว และเมอตนเองหรอญาตของผเยาวรองขอ ศาลจะสงใหมอานาจปกครองดงเดมกได

มาตรา 1584 การทผใชอานาจปกครองถกถอนอานาจปกครองบางสวนหรอทงหมด ไมเปนเหตใหผนนพนจากหนาทอปการะเลยงดผเยาวตามกฎหมาย

มาตรา 1584/1135 บดาหรอมารดายอมมสทธทจะตดตอกบบตรของตนไดตามควรแกพฤตการณ ไมวาบคคลใดจะเปนผใชอานาจปกครองหรอผปกครองกตาม

หมวด 3 ความปกครอง

มาตรา 1585 บคคลทยงไมบรรลนตภาวะและไมมบดามารดาหรอบดามารดาถกถอนอานาจปกครองเสยแลวนน จะจดใหมผปกครองขนในระหวางทเปนผเยาวกได

ในกรณทผใชอานาจปกครองถกถอนอานาจปกครองบางสวนตามมาตรา 1582 วรรคหนง ศาลจะตงผปกครองในสวนทผใชอานาจปกครองถกถอนอานาจปกครองนนกได หรอในกรณทผใชอานาจปกครองถกถอนอานาจจดการทรพยสนตามมาตรา 1582 วรรคสอง ศาลจะตงผปกครองเพอจดการทรพยสนกได136

มาตรา 1586137 ผปกครองตามมาตรา 1585 นน ใหตงโดยคาสงศาลเมอมการรองขอของญาตของผเยาว อยการ หรอผซงบดาหรอมารดาทตายทหลงไดระบชอไวในพนยกรรมใหเปนผปกครอง

135 มาตรา 1584/1 เพมโดยพระราชบญญตแกไขเพมเตมประมวลกฎหมายแพงและพาณชย (ฉบบท 10) พ.ศ. 2533 136 มาตรา 1585 วรรคสอง แกไขเพมเตมโดยพระราชบญญตแกไขเพมเตมประมวลกฎหมายแพงและพาณชย (ฉบบท 10)

พ.ศ. 2533 137 มาตรา 1586 แกไขเพมเตมโดยพระราชบญญตแกไขเพมเตมประมวลกฎหมายแพงและพาณชย (ฉบบท 10) พ.ศ. 2533



- 248 -

ภายใตบงคบมาตรา 1590 การตงผปกครองนนถามขอกาหนดพนยกรรมกใหศาลตงตามขอกาหนดพนยกรรม เวนแตพนยกรรมนนไมมผลบงคบหรอบคคลทระบชอไวในพนยกรรมนนเปนบคคลทตองหามมใหเปนผปกครองตามมาตรา 1587

มาตรา 1587 บคคลทบรรลนตภาวะแลวอาจถกตงเปนผปกครองได เวนแต (1) ผซงศาลสงวาเปนคนไรความสามารถ หรอเสมอนไรความสามารถ (2) ผซงเปนบคคลลมละลาย (3) ผซงไมเหมาะสมทจะปกครองผเยาวหรอทรพยสนของผเยาว (4) ผซงมหรอเคยมคดในศาลกบผเยาว ผบพการหรอพนองรวมบดามารดาหรอรวมแตบดาหรอมารดากบ

ผเยาว (5)138 ผซงบดาหรอมารดาทตายไดทาหนงสอระบชอหามไวมใหเปนผปกครอง มาตรา 1588139 หากปรากฏวาบคคลทศาลตงใหเปนผปกครองเปนผตองหามมใหเปนผปกครองตามมาตรา

1587 อยในขณะทศาลตงใหเปนผปกครองโดยปรากฏแกศาลเองหรอผมสวนไดเสยหรออยการรองขอ ใหศาลสงเพกถอนคาสงตงผปกครองนนเสยและมคาสงเกยวกบผปกครองตอไปตามทเหนสมควร

การเพกถอนคาสงตงผปกครองตามวรรคหนง ไมกระทบกระเทอนสทธของบคคลภายนอกผกระทาการโดยสจรต เวนแตในกรณการเพกถอนคาสงตงผปกครองทตองหามตามมาตรา 1587 (1) หรอ (2) การกระทาของผปกครองไมผกพนผเยาวไมวาบคคลภายนอกจะไดกระทาการโดยสจรตหรอไม

มาตรา 1589140 (ถกยกเลก) มาตรา 1590141 ผปกครองมไดคราวหนงเพยงคนเดยว แตในกรณมขอกาหนดพนยกรรมใหตงผปกครอง

หลายคนหรอเมอมผรองขอโดยมเหตผลอนสมควร ใหศาลมอานาจตงผปกครองไดตามจานวนทศาลเหนวาจาเปน ในกรณทตงผปกครองหลายคนศาลจะกาหนดใหผปกครองเหลานนกระทาการรวมกนหรอกาหนดอานาจเฉพาะสาหรบคนหนง ๆ กได

มาตรา 1591142 ความเปนผปกครองนนเรมแตวนทราบคาสงตงของศาล มาตรา 1592143 ใหผปกครองรบทาบญชทรพยสนของผอยในปกครองใหเสรจภายในสามเดอนนบแตวนท

ทราบคาสงตงของศาล แตผปกครองจะรองตอศาลกอนสนกาหนดขอใหยดเวลากได

138 มาตรา 1587 (5) แกไขเพมเตมโดยพระราชบญญตแกไขเพมเตมประมวลกฎหมายแพงและพาณชย (ฉบบท 10) พ.ศ.

2533 139 มาตรา 1588 แกไขเพมเตมโดยพระราชบญญตแกไขเพมเตมประมวลกฎหมายแพงและพาณชย (ฉบบท 10) พ.ศ. 2533 140 มาตรา 1589 ยกเลกโดยพระราชบญญตแกไขเพมเตมประมวลกฎหมายแพงและพาณชย (ฉบบท 10) พ.ศ. 2533 141 มาตรา 1590 แกไขเพมเตมโดยพระราชบญญตแกไขเพมเตมประมวลกฎหมายแพงและพาณชย (ฉบบท 10) พ.ศ. 2533 142 มาตรา 1591 แกไขเพมเตมโดยพระราชบญญตแกไขเพมเตมประมวลกฎหมายแพงและพาณชย (ฉบบท 10) พ.ศ. 2533 143 มาตรา 1592 แกไขเพมเตมโดยพระราชบญญตแกไขเพมเตมประมวลกฎหมายแพงและพาณชย (ฉบบท 10) พ.ศ. 2533



- 249 -

บญชนนตองมพยานรบรองความถกตองอยางนอยสองคน พยานสองคนนนตองเปนผบรรลนตภาวะและเปนญาตของผอยในปกครอง แตถาหาญาตไมไดจะใหผอนเปนพยานกได

มาตรา 1593 ใหผปกครองยนสาเนาบญชทรพยสนทตนรบรองวาถกตองตอศาลฉบบหนงภายในสบวนนบแตวนทไดทาบญชทรพยสนแลว และศาลจะสงใหผปกครองชแจงเพมเตมหรอใหนาเอกสารมาประกอบเพอแสดงใหเหนวาบญชนนถกตองแลวกได

ถาศาลมไดมคาสงเปนอยางอนภายในสบหาวนนบแตวนยนบญช หรอวนชแจงเพมเตม หรอวนนาเอกสารยนประกอบแลวแตกรณ ใหถอวาศาลยอมรบบญชนนแลว144

มาตรา 1594 ถาผปกครองไมปฏบตเกยวแกการทาบญชทรพยสนหรอการยนบญชทรพยสนใหถกตองครบถวนตามทบญญตไวในมาตรา 1592 หรอมาตรา 1593 หรอไมปฏบตตามคาสงศาลซงสงตามมาตรา 1593 หรอศาลไมพอใจในบญชทรพยสนเพราะทาขนดวยความเลนเลออยางรายแรงหรอไมสจรต หรอเหนไดชดวาผปกครองหยอนความสามารถ ศาลจะสงถอนผปกครองนนเสยกได

มาตรา 1595 กอนทศาลยอมรบบญชนน หามมใหผปกครองทากจการใด เวนแตเปนการเรงรอนและจาเปน แตจะยกขอหามดงกลาวขนเปนขอตอสบคคลภายนอกผกระทาการโดยสจรตและเสยคาตอบแทนไมได

มาตรา 1596 ถามหนเปนคณแกผปกครองแตเปนโทษตอผอยในปกครองหรอเปนคณแกผอยในปกครองแตเปนโทษตอผปกครอง ใหผปกครองแจงขอความเหลานนตอศาลกอนลงมอทาบญชทรพยสน

ถาผปกครองรวามหนเปนคณแกตนแตเปนโทษตอผอยในปกครอง และมไดแจงขอความนนตอศาล หนของผปกครองนนยอมสญไป

ถาผปกครองรวามหนเปนโทษตอตน แตเปนคณแกผอยในปกครอง และมไดแจงขอความนนตอศาล ศาลจะสงถอนผปกครองกได

มาตรา 1597 เมอศาลเหนสมควรโดยลาพง หรอเมอผมสวนไดเสยหรออยการรองขอ ศาลอาจสงใหผปกครอง

(1) หาประกนอนสมควรในการจดการทรพยสนของผอยในปกครอง ตลอดจนการมอบคนทรพยสนนน (2) แถลงถงความเปนอยแหงทรพยสนของผอยในปกครอง มาตรา 1598 ในระหวางปกครอง ถาผอยในปกครองไดทรพยสนอนมคามาโดยทางมรดกหรอการใหโดย

เสนหา ใหนามาตรา 1592 ถงมาตรา 1597 มาใชบงคบโดยอนโลม มาตรา 1598/1 ใหผปกครองทาบญชทรพยสนสงตอศาลปละครงนบแตวนเปนผปกครอง แตเมอศาลไดรบ

บญชปแรกแลวจะสงใหสงบญชเชนวานนในระยะเวลาเกนหนงปกได


พ.ศ. 2533



- 250 -

มาตรา 1598/2 ผปกครองมสทธและหนาทเชนเดยวกบผใชอานาจปกครองตามมาตรา 1564 วรรคหนง และมาตรา 1567

มาตรา 1598/3 ผปกครองเปนผแทนโดยชอบธรรมของผอยในปกครอง ใหนามาตรา 1570 มาตรา 1571 มาตรา 1572 มาตรา 1574 มาตรา 1575 มาตรา 1576 และมาตรา 1577 มาใช

บงคบแกผปกครองและผอยในปกครองโดยอนโลม มาตรา 1598/4 เงนไดของผอยในปกครองนน ผปกครองยอมใชไดตามสมควรเพอการอปการะเลยงดและ

การศกษาของผอยในปกครอง ถามเหลอใหใชเพอแสวงหาผลประโยชน เฉพาะในเรองตอไปน (1) ซอพนธบตรรฐบาลไทยหรอพนธบตรทรฐบาลไทยคาประกน (2) รบขายฝากหรอรบจานองอสงหารมทรพยในลาดบแรก แตจานวนเงนทรบขายฝากหรอรบจานองตอง

ไมเกนกงราคาตลาดของอสงหารมทรพยนน (3) ฝากประจาในธนาคารทไดตงขนโดยกฎหมายหรอทไดรบอนญาตใหประกอบกจการในราชอาณาจกร (4) ลงทนอยางอนซงศาลอนญาตเปนพเศษ มาตรา 1598/5 ถาผอยในปกครองรจกผดชอบและมอายไมตากวาสบหาปบรบรณเมอผปกครองจะทา

กจการใดทสาคญ ใหปรกษาหารอผอยในปกครองกอนเทาทจะทาได การทผอยในปกครองไดยนยอมดวยนนหาคมผปกครองใหพนจากความรบผดไม มาตรา 1598/6145 ความปกครองสนสดลงเมอผอยในปกครองตายหรอบรรลนตภาวะ มาตรา 1598/7146 ความเปนผปกครองสนสดลงเมอผปกครอง (1) ตาย (2) ลาออกโดยไดรบอนญาตจากศาล (3) เปนคนไรความสามารถหรอเสมอนไรความสามารถ (4) เปนบคคลลมละลาย (5) ถกถอนโดยคาสงศาล มาตรา 1598/8147 ใหศาลสงถอนผปกครองในกรณดงตอไปน (1) ผปกครองละเลยไมกระทาการตามหนาท (2) ผปกครองประมาทเลนเลออยางรายแรงในหนาท

145 มาตรา 1598/6 แกไขเพมเตมโดยพระราชบญญตแกไขเพมเตมประมวลกฎหมายแพงและพาณชย (ฉบบท 10) พ.ศ.

2533 146 มาตรา 1598/7 แกไขเพมเตมโดยพระราชบญญตแกไขเพมเตมประมวลกฎหมายแพงและพาณชย (ฉบบท 10) พ.ศ.


2533



- 251 -

(3) ผปกครองใชอานาจหนาทโดยมชอบ (4) ผปกครองประพฤตมชอบซงไมสมควรแกหนาท (5) ผปกครองหยอนความสามารถในหนาทจนนาจะเปนอนตรายแกประโยชนของผอยในปกครอง (6) มกรณดงบญญตไวในมาตรา 1587 (3) (4) หรอ (5) มาตรา 1598/9 การรองขอใหถอนผปกครองตามมาตรา 1598/8 นน ผอยในปกครองซงมอายไมตากวาสบ

หาปบรบรณ หรอญาตของผอยในปกครองหรออยการจะเปนผรองขอกได มาตรา 1598/10 ในระหวางพจารณาคารองขอใหถอนผปกครอง ศาลจะตงผจดการชวคราวใหจดการ

ทรพยสนของผอยในปกครองแทนผปกครองกได มาตรา 1598/11 ถาความปกครองหรอความเปนผปกครองสนสดลง ใหผปกครองหรอทายาทรบสงมอบ

ทรพยสนทจดการแกผอยในปกครอง หรอทายาทหรอผปกครองคนใหม และใหทาบญชในการจดการทรพยสนสงมอบภายในเวลาหกเดอน และถามเอกสารเกยวกบเรองจดการทรพยสนนนกใหสงมอบพรอมกบบญช แตเมอผปกครองหรอทายาทรองขอศาลจะสงใหยดเวลากได

ใหนามาตรา 1580 และมาตรา 1581 มาใชบงคบโดยอนโลม มาตรา 1598/12 นบแตวนสงมอบบญช ใหเรมคดดอกเบยในจานวนเงนซงผปกครองหรอผอยในปกครอง

จะตองคนใหแกกน ถาผปกครองใชเงนของผอยในปกครองนอกจากเพอประโยชนของผอยในปกครองแลว ใหเสยดอกเบยรอย

ละสบหาตอปในจานวนเงนนนตงแตวนใชเปนตนไป มาตรา 1598/13 ผอยในปกครองมบรมสทธเหนอทรพยสนทงหมดของผปกครองเพอชาระหนซงคางอย

แกตน บรมสทธนใหอยในลาดบทหกถดจากบรมสทธสามญอยางอนตามมาตรา 253 แหงประมวลกฎหมายน มาตรา 1598/14 ผปกครองไมมสทธไดรบบาเหนจ เวนแตในกรณตอไปน (1) มขอกาหนดไวในพนยกรรมใหผปกครองไดรบบาเหนจ ในกรณเชนวาน ใหผปกครองไดรบบาเหนจ

เทาทกาหนดในพนยกรรม (2) ในกรณทพนยกรรมไมไดกาหนดบาเหนจไว แตไมมขอกาหนดหามผปกครองรบบาเหนจ ผปกครอง

จะรองขอตอศาลใหกาหนดบาเหนจในภายหลงกได ศาลจะกาหนดใหหรอไมเพยงใดกได (3) ในกรณทไมมคาสงตงผปกครองไวในพนยกรรม และไมมขอกาหนดหามผปกครองรบบาเหนจ ศาลจะ

กาหนดบาเหนจใหแกผปกครองในคาสงตงผปกครองกได หรอถาศาลมไดกาหนด ผปกครองจะรองขอตอศาลใหกาหนดบาเหนจในภายหลงกได ศาลจะกาหนดใหหรอไมเพยงใดกได

ในการพจารณากาหนดบาเหนจ ใหศาลพเคราะหถงพฤตการณ รายไดและฐานะความเปนอยของผปกครองและผอยในปกครอง



- 252 -

ถาผปกครองหรอผอยในปกครองแสดงไดวา พฤตการณ รายไดหรอฐานะความเปนอยของผปกครองหรอผอยในปกครองไดเปลยนแปลงไปภายหลงทไดเขารบหนาทผปกครอง ศาลจะสงใหบาเหนจ งด ลด เพม หรอกลบใหบาเหนจแกผปกครองอกกได แลวแตกรณ ทงน ใหใชบงคบแกกรณทมขอกาหนดหามไวในพนยกรรมมใหผปกครองไดรบบาเหนจดวย

มาตรา 1598/15148 ในกรณทศาลสงใหสามหรอภรยาเปนคนไรความสามารถและภรยาหรอสามเปนผอนบาล ใหนาบทบญญตวาดวยสทธและหนาทของผใชอานาจปกครองมาใชบงคบโดยอนโลม เวนแตสทธตามมาตรา 1567 (2) และ (3)

มาตรา 1598/16149 คสมรสซงเปนผอนบาลของคสมรสทถกศาลสงใหเปนคนไรความสามารถ มอานาจจดการสนสวนตวของคสมรสอกฝายหนงและมอานาจจดการสนสมรสแตผเดยว แตการจดการสนสวนตวและสนสมรสตามกรณทระบไวในมาตรา 1476 วรรคหนง คสมรสนนจะจดการไมได เวนแตจะไดรบอนญาตจากศาล

มาตรา 1598/17 ในกรณทศาลสงใหสามหรอภรยาเปนคนไรความสามารถและศาลเหนไมสมควรใหคสมรสเปนผอนบาล และตงบดาหรอมารดาหรอบคคลภายนอกเปนผอนบาล ในกรณเชนวาน ใหผอนบาลเปนผจดการสนสมรสรวมกนกบคสมรสอกฝายหนง เวนแตถามเหตสาคญอนจะเกดความเสยหายแกคนไรความสามารถ ศาลจะสงเปนอยางอนกได

อยางไรกตาม เมอมกรณดงกลาวตามวรรคหนง คสมรสอกฝายหนงมสทธรองขอตอศาลใหสงแยกสนสมรสได

มาตรา 1598/18150 ในกรณทบดามารดาเปนผอนบาลบตร ถาบตรนนยงไมบรรลนตภาวะ ใหนาบทบญญตวาดวยสทธและหนาทของผใชอานาจปกครองมาใชบงคบโดยอนโลม แตถาบตรนนบรรลนตภาวะแลว ใหนาบทบญญตวาดวยสทธและหนาทของผปกครองมาใชบงคบโดยอนโลม เวนแตสทธตามมาตรา 1567 (2) และ (3)

ในกรณทบคคลอนซงมใชบดามารดาหรอมใชคสมรสเปนผอนบาล ใหนาบทบญญตวาดวยสทธและหนาทของผปกครองมาใชบงคบโดยอนโลม แตถาผอยในความอนบาลบรรลนตภาวะแลวจะใชสทธตามมาตรา 1567 (2) และ (3)ไมได




2533



- 253 -

หมวด 4 บตรบญธรรม

มาตรา 1598/19151 บคคลทมอายไมตากวายสบหาปจะรบบคคลอนเปนบตรบญธรรมกได แตผนนตองมอายแกกวาผทจะเปนบตรบญธรรมอยางนอยสบหาป

มาตรา 1598/20 การรบบตรบญธรรม ถาผทจะเปนบตรบญธรรมมอายไมตากวาสบหาป ผนนตองใหความยนยอมดวย

มาตรา 1598/21152 การรบผเยาวเปนบตรบญธรรมจะกระทาไดตอเมอไดรบความยนยอมของบดาและมารดาของผจะเปนบตรบญธรรม ในกรณทบดาหรอมารดาคนใดคนหนงตายหรอถกถอนอานาจปกครองตองไดรบความยนยอมของมารดาหรอบดาซงยงมอานาจปกครอง

ถาไมมผมอานาจใหความยนยอมดงกลาวในวรรคหนง หรอมแตบดาหรอมารดาคนใดคนหนงหรอทงสองคนไมสามารถแสดงเจตนาใหความยนยอมไดหรอไมใหความยนยอมและการไมใหความยนยอมนนปราศจากเหตผลอนสมควรและเปนปฏปกษตอสขภาพ ความเจรญหรอสวสดภาพของผเยาว มารดาหรอบดาหรอผประสงคจะขอรบบตรบญธรรมหรออยการจะรองขอตอศาลใหมคาสงอนญาตแทนการใหความยนยอมตามวรรคหนงกได

มาตรา 1598/22153 ในการรบผเยาวเปนบตรบญธรรม ถาผเยาวเปนผถกทอดทงและอยในความดแลของสถานสงเคราะหเดกตามกฎหมายวาดวยการสงเคราะหและคมครองเดก ใหสถานสงเคราะหเดกเปนผใหความยนยอมแทนบดาและมารดา ถาสถานสงเคราะหเดกไมใหความยนยอม ใหนาความในมาตรา 1598/21 วรรคสอง มาใชบงคบโดยอนโลม

มาตรา 1598/23154 ในกรณทผเยาวมไดถกทอดทง แตอยในความอปการะเลยงดของสถานสงเคราะหเดกตามกฎหมายวาดวยการสงเคราะหและคมครองเดกบดาและมารดา หรอบดาหรอมารดาในกรณทมารดาหรอบดาคนใดคนหนงตายหรอถกถอนอานาจปกครอง จะทาหนงสอมอบอานาจใหสถานสงเคราะหเดกดงกลาวเปนผมอานาจใหความยนยอมในการรบผเยาวเปนบตรบญธรรมแทนตนกได ในกรณเชนนนใหนาความในมาตรา 1598/22 มาใชบงคบโดยอนโลม

หนงสอมอบอานาจตามวรรคหนงจะถอนเสยมไดตราบเทาทผเยาวยงอยในความอปการะเลยงดของสถานสงเคราะหเดกนน

151 มาตรา 1598/19 แกไขเพมเตมโดยพระราชบญญตแกไขเพมเตมประมวลกฎหมายแพงและพาณชย (ฉบบท 10) พ.ศ. 2533 152 มาตรา 1598/21 แกไขเพมเตมโดยพระราชบญญตแกไขเพมเตมประมวลกฎหมายแพงและพาณชย (ฉบบท 10) พ.ศ. 2533 153 มาตรา 1598/22 แกไขเพมเตมโดยพระราชบญญตแกไขเพมเตมประมวลกฎหมายแพงและพาณชย (ฉบบท 10) พ.ศ. 2533 154 มาตรา 1598/23 แกไขเพมเตมโดยพระราชบญญตแกไขเพมเตมประมวลกฎหมายแพงและพาณชย (ฉบบท 10) พ.ศ. 2533



- 254 -

มาตรา 1598/24155 ผมอานาจใหความยนยอมแทนสถานสงเคราะหเดกในการรบบตรบญธรรมตามมาตรา 1598/22 หรอมาตรา 1598/23 จะรบผเยาวซงอยในความดแลหรออยในความอปการะเลยงดของสถานสงเคราะหเดกนนเปนบตรบญธรรมของตนเองไดตอเมอศาลไดมคาสงอนญาตตามคาขอของผนนแทนการใหความยนยอมของสถานสงเคราะหเดก

มาตรา 1598/25156 ผจะรบบตรบญธรรมหรอผจะเปนบตรบญธรรม ถามคสมรสอยตองไดรบความยนยอมจากคสมรสกอน ในกรณทคสมรสไมอาจใหความยนยอมไดหรอไปเสยจากภมลาเนาหรอถนทอยและหาตวไมพบเปนเวลาไมนอยกวาหนงป ตองรองขอตอศาลใหมคาสงอนญาตแทนการใหความยนยอมของคสมรสนน

มาตรา 1598/26 ผเยาวทเปนบตรบญธรรมของบคคลใดอยจะเปนบตรบญธรรมของบคคลอนอกในขณะเดยวกนไมได เวนแตเปนบตรบญธรรมของคสมรสของผรบบตรบญธรรม

ถาคสมรสฝายหนงจะจดทะเบยนรบผเยาวซงเปนบตรบญธรรมของคสมรสอกฝายหนงเปนบตรบญธรรมของตนดวยจะตองไดรบความยนยอมของคสมรสซงเปนผรบบตรบญธรรมอยแลวและมใหนามาตรา 1598/21 มาใชบงคบ157

มาตรา 1598/27158 การรบบตรบญธรรมจะสมบรณตอเมอไดจดทะเบยนตามกฎหมาย แตถาผจะเปนบตรบญธรรมนนเปนผเยาวตองปฏบตตามกฎหมายวาดวยการรบเดกเปนบตรบญธรรมกอน

มาตรา 1598/28 บตรบญธรรมยอมมฐานะอยางเดยวกบบตรชอบดวยกฎหมายของผรบบตรบญธรรมนน แตไมสญสทธและหนาทในครอบครวทไดกาเนดมา ในกรณเชนน ใหบดามารดาโดยกาเนดหมดอานาจปกครองนบแตวนเวลาทเดกเปนบตรบญธรรมแลว

ใหนาบทบญญตในลกษณะ 2 หมวด 2 แหงบรรพนมาใชบงคบโดยอนโลม มาตรา 1598/29 การรบบตรบญธรรมไมกอใหเกดสทธรบมรดกของบตรบญธรรมในฐานะทายาทโดย

ธรรมเพราะเหตการณรบบตรบญธรรมนน มาตรา 1598/30 ถาบตรบญธรรมซงไมมคสมรสหรอผสบสนดานตายกอนผรบบตรบญธรรม ผรบบตร

บญธรรมมสทธเรยกรองเอาทรพยสนทตนไดใหแกบตรบญธรรมคนจากกองมรดกของบตรบญธรรมเพยงเทาททรพยสนนนยงคงเหลออยภายหลงทชาระหนของกองมรดกเสรจสนแลว



2533 157 มาตรา 1598/26 วรรคสอง แกไขเพมเตมโดยพระราชบญญตแกไขเพมเตมประมวลกฎหมายแพงและพาณชย (ฉบบท

10) พ.ศ. 2533 158 มาตรา 1598/27 แกไขเพมเตมโดยพระราชบญญตแกไขเพมเตมประมวลกฎหมายแพงและพาณชย (ฉบบท 10) พ.ศ.

2533



- 255 -

หามมใหฟองคดเรยกรองสทธตามวรรคหนง เมอพนกาหนดหนงปนบแตเวลาทผรบบตรบญธรรมไดรหรอควรไดรถงความตายของบตรบญธรรมหรอเมอพนกาหนดสบปนบแตวนทบตรบญธรรมตาย

มาตรา 1598/31 การเลกรบบตรบญธรรม ถาบตรบญธรรมบรรลนตภาวะแลวจะเลกโดยความตกลงกนในระหวางผรบบตรบญธรรมกบบตรบญธรรมเมอใดกได

ถาบตรบญธรรมยงไมบรรลนตภาวะ การเลกรบบตรบญธรรมจะทาไดตอเมอไดรบความยนยอมของบดาและมารดา และใหนามาตรา 1598/20 และมาตรา 1598/21 มาใชบงคบโดยอนโลม

ในกรณทไดรบผเยาวเปนบตรบญธรรมตามมาตรา 1598/21 วรรคสอง มาตรา 1598/22 มาตรา 1598/23 มาตรา 1598/24 หรอมาตรา 1598/26 วรรคสอง ถาบตรบญธรรมยงไมบรรลนตภาวะ การเลกรบบตรบญธรรมใหกระทาไดตอเมอมคาสงศาลโดยคารองขอของผมสวนไดเสยหรออยการ159

การเลกรบบตรบญธรรมจะสมบรณตอเมอไดจดทะเบยนตามกฎหมาย มาตรา 1598/32 การรบบตรบญธรรมยอมเปนอนยกเลกเมอมการสมรสฝาฝนมาตรา 1451 มาตรา 1598/33 คดฟองเลกการรบบตรบญธรรมนนเมอ (1)160 ฝายหนงทาการชวรายไมวาจะเปนความผดอาญาหรอไม เปนเหตใหอกฝายหนงอบอายขายหนาอยาง

รายแรง หรอถกเกลยดชง หรอไดรบความเสยหายหรอเดอดรอนเกนควร อกฝายหนงฟองเลกได (2)161 ฝายหนงหมนประมาทหรอเหยยดหยามอกฝายหนงหรอบพการของอกฝายหนงอนเปนการรายแรง

อกฝายหนงฟองเลกได ถาบตรบญธรรมกระทาการดงกลาวตอคสมรสของผรบบตรบญธรรม ใหผรบบตรบญธรรมฟองเลกได

(3)162 ฝายหนงกระทาการประทษรายอกฝายหนงหรอบพการหรอคสมรสของอกฝายหนงเปนเหตใหเกดอนตรายแกกายหรอจตใจอยางรายแรงและการกระทานนเปนความผดทมโทษอาญา อกฝายหนงฟองเลกได

(4) ฝายหนงไมอปการะเลยงดอกฝายหนง อกฝายหนงนนฟองเลกได (5) ฝายหนงจงใจละทงอกฝายหนงไปเกนหนงป อกฝายหนงนนฟองเลกได (6) ฝายหนงตองคาพพากษาถงทสดใหจาคกเกนสามป เวนแตความผดทกระทาโดยประมาท อกฝายหนง

ฟองเลกได

159 มาตรา 1598/31 วรรคสาม แกไขเพมเตมโดยพระราชบญญตแกไขเพมเตมประมวลกฎหมายแพงและพาณชย (ฉบบท

10) พ.ศ. 2533 160 มาตรา 1598/33 (1) แกไขเพมเตมโดยพระราชบญญตแกไขเพมเตมประมวลกฎหมายแพงและพาณชย (ฉบบท 10) พ.ศ.

2533 161 มาตรา 1598/33 (2)แกไขเพมเตมโดยพระราชบญญตแกไขเพมเตมประมวลกฎหมายแพงและพาณชย (ฉบบท 10) พ.ศ.

2533 162 มาตรา 1598/33 (3)แกไขเพมเตมโดยพระราชบญญตแกไขเพมเตมประมวลกฎหมายแพงและพาณชย (ฉบบท 10) พ.ศ.

2533



- 256 -

(7) ผรบบตรบญธรรมทาผดหนาทบดามารดา และการกระทานนเปนการละเมด หรอไมปฏบตตามมาตรา 1564 มาตรา 1571 มาตรา 1573 มาตรา 1574 หรอมาตรา 1575 เปนเหตใหเกดหรออาจเกดความเสยหายอยางรายแรงตอบตรบญธรรม บตรบญธรรมฟองเลกได

(8)163 ผรบบตรบญธรรมผใดถกถอนอานาจปกครองบางสวนหรอทงหมดและเหตทถกถอนอานาจปกครองนนมพฤตการณแสดงใหเหนวา ผนนไมสมควรเปนผรบบตรบญธรรมตอไป บตรบญธรรมฟองเลกได

(9)164 (ยกเลก) มาตรา 1598/34 หามมใหฟองขอเลกการรบบตรบญธรรมเมอพนกาหนดหนงป นบแตวนทผขอเลกการรบ

บตรบญธรรมรหรอควรไดรขอเทจจรงอนเปนเหตใหเลกการนนหรอเมอพนกาหนดสบปนบแตเหตนนเกดขน มาตรา 1598/35165 การฟองเลกการรบบตรบญธรรม ถาบตรบญธรรมมอายไมครบสบหาปบรบรณใหบดา

มารดาโดยกาเนดเปนผมอานาจฟองแทน แตถาบตรบญธรรมมอายสบหาปบรบรณแลวบตรบญธรรมฟองไดโดยไมตองไดรบความยนยอมจากผใด

ในกรณตามวรรคหนง อยการจะฟองคดแทนบตรบญธรรมกได มาตรา 1598/36 การเลกรบบตรบญธรรมโดยคาพพากษาของศาล ยอมมผลแตเวลาทคาพพากษาถงทสด

แตจะอางเปนเหตเสอมสทธของบคคลภายนอกผทาการโดยสจรตไมได เวนแตไดจดทะเบยนแลว มาตรา 1598/37166 เมอผรบบตรบญธรรมตายหรอมการเลกรบบตรบญธรรม ถาบตรบญธรรมยงไมบรรล

นตภาวะ ใหบดามารดาโดยกาเนดกลบมอานาจปกครองนบแตเวลาทผรบบตรบญธรรมตาย หรอนบแตเวลาทจดทะเบยนเลกการรบบตรบญธรรมตามมาตรา 1598/31 หรอนบแตเวลาทศาลมคาพพากษาถงทสดใหเลกการรบบตรบญธรรม เวนแตศาลเหนสมควรสงเปนประการอน

ในกรณทมการตงผปกครองของผเปนบตรบญธรรมไวกอนผรบบตรบญธรรมตาย หรอกอนการเลกรบบตรบญธรรม ใหผปกครองยงคงมอานาจหนาทเชนเดมตอไป เวนแตบดามารดาโดยกาเนดจะรองขอ และศาลมคาสงใหผรองขอเปนผมอานาจปกครอง

การเปลยนผใชอานาจปกครองตามวรรคหนงหรอผปกครองตามวรรคสองไมเปนเหตเสอมสทธทบคคลภายนอกไดมาโดยสจรตกอนผรบบตรบญธรรมตายหรอกอนจดทะเบยนเลกการรบบตรบญธรรม

ใหพนกงานอยการเปนผมอานาจรองขอเพอใหศาลมคาสงเปนประการอนตามวรรคหนง

163 มาตรา 1598/33 (8)แกไขเพมเตมโดยพระราชบญญตแกไขเพมเตมประมวลกฎหมายแพงและพาณชย (ฉบบท 10) พ.ศ.

2533 164 มาตรา 1598/33 (9) ยกเลกโดยพระราชบญญตแกไขเพมเตมประมวลกฎหมายแพงและพาณชย (ฉบบท 10) พ.ศ. 2533 165 มาตรา 1598/35 แกไขเพมเตมโดยพระราชบญญตแกไขเพมเตมประมวลกฎหมายแพงและพาณชย (ฉบบท 10) พ.ศ.

2533 166 มาตรา 1598/37 แกไขเพมเตมโดย พระราชบญญตแกไขเพมเตมประมวลกฎหมายแพงและพาณชย (ฉบบท 19) พ.ศ.

2551



- 257 -

ลกษณะ 3 คาอปการะเลยงด

มาตรา 1598/38 คาอปการะเลยงดระหวางสามภรยา หรอระหวางบดามารดากบบตรนนยอมเรยกจากกน

ไดในเมอฝายทควรไดรบอปการะเลยงดไมไดรบการอปการะเลยงดหรอไดรบการอปการะเลยงดไมเพยงพอแกอตภาพ คาอปการะเลยงดนศาลอาจใหเพยงใดหรอไมใหกได โดยคานงถงความสามารถของผมหนาทตองให ฐานะของผรบและพฤตการณแหงกรณ

มาตรา 1598/39 เมอผมสวนไดเสยแสดงวาพฤตการณ รายได หรอฐานะของคกรณไดเปลยนแปลงไป ศาลจะสงแกไขในเรองคาอปการะเลยงดโดยใหเพกถอน ลด เพม หรอกลบใหคาอปการะเลยงดอกกได

ในกรณทศาลไมพพากษาใหคาอปการะเลยงด เพราะเหตแตเพยงอกฝายหนงไมอยในฐานะทจะใหคาอปการะเลยงดไดในขณะนน หากพฤตการณ รายได หรอฐานะของอกฝายหนงนนไดเปลยนแปลงไป และพฤตการณรายไดหรอฐานะของผเรยกรองอยในสภาพทควรไดรบคาอปการะเลยงด ผเรยกรองอาจรองขอใหศาลเปลยนแปลงคาสงในคดนนใหมได

มาตรา 1598/40 คาอปการะเลยงดนนใหชาระเปนเงนโดยวธชาระเปนครงคราวตามกาหนด เวนแตคกรณจะตกลงกนใหชาระเปนอยางอนหรอโดยวธอน ถาไมมการตกลงกนและมเหตพเศษ เมอฝายใดฝายหนงรองขอและศาลเหนสมควร จะกาหนดใหคาอปการะเลยงดเปนอยางอนหรอโดยวธอน โดยจะใหชาระเปนเงนดวยหรอไมกได

ในกรณขอคาอปการะเลยงดบตร เมอมเหตพเศษและศาลเหนเปนการสมควรเพอประโยชนแกบตร จะกาหนดใหบตรไดรบการอปการะเลยงดโดยประการใด ๆ นอกจากทคกรณตกลงกน หรอนอกจากทฝายใดฝายหนงรองขอกได เชนใหไปอยในสถานการศกษาหรอวชาชพ โดยใหผทมหนาทตองชาระคาอปการะเลยงดออกคาใชจายในการน

มาตรา 1598/41 สทธทจะไดคาอปการะเลยงดนน จะสละหรอโอนมไดและไมอยในขายแหงการบงคบคด



- 258 -

บรรพ 6167 มรดก

_________ ลกษณะ 1


หมวด 1 การตกทอดแหงทรพยมรดก

มาตรา 1599 เมอบคคลใดตาย มรดกของบคคลนนตกทอดแกทายาท ทายาทอาจเสยไปซงสทธในมรดกไดแตโดยบทบญญตแหงประมวลกฎหมายนหรอกฎหมายอน มาตรา 1600 ภายใตบงคบของบทบญญตแหงประมวลกฎหมายน กองมรดกของผตายไดแกทรพยสนทก

ชนดของผตาย ตลอดทงสทธหนาทและความรบผดตางๆ เวนแต ตามกฎหมายหรอวาโดยสภาพแลว เปนการเฉพาะตวของผตายโดยแท

มาตรา 1601 ทายาทไมจาตองรบผดเกนกวาทรพยมรดกทตกทอดไดแกตน มาตรา 1602168 เมอบคคลใดตองถอวาถงแกความตายตามความในมาตรา 62 แหงประมวลกฎหมายน

มรดกของบคคลนนตกทอดแกทายาท ถาพสจนไดวาบคคลนนยงคงมชวตอย หรอตายในเวลาอนผดไปจากเวลาดงระบไวในคาสงทสงใหเปนคน

สาบสญ ใหใชบทบญญตมาตรา 63 แหงประมวลกฎหมายนบงคบแกทายาทของบคคลนน มาตรา 1603 กองมรดกยอมตกทอดแกทายาทโดยสทธตามกฎหมายหรอโดยพนยกรรม ทายาททมสทธตามกฎหมาย เรยกวา “ทายาทโดยธรรม” ทายาททมสทธตามพนยกรรม เรยกวา “ผรบพนยกรรม”

167 บรรพ 6 เพมโดยพระราชบญญตใหใชบรรพ 6 แหงประมวลกฎหมายแพงและพาณชย พทธศกราช 2477 168 มาตรา 1602 แกไขเพมเตมโดยพระราชบญญตใหใชบทบญญตบรรพ 1 แหงประมวลกฎหมายแพงและพาณชย ทได




- 259 -

หมวด 2 การเปนทายาท

มาตรา 1604 บคคลธรรมดาจะเปนทายาทไดกตอเมอมสภาพบคคลหรอสามารถมสทธไดตามมาตรา 15 แหงประมวลกฎหมายน ในเวลาทเจามรดกถงแกความตาย

เพอประโยชนแหงมาตราน ใหถอวาเดกทเกดมารอดอยภายในสามรอยสบวนนบแตเวลาทเจามรดกถงแกความตายนน เปนทารกในครรภมารดาอยในเวลาทเจามรดกถงแกความตาย

มาตรา 1605 ทายาทคนใดยกยาย หรอปดบงทรพยมรดกเทาสวนทตนจะไดหรอมากกวานนโดยฉอฉลหรอรอยวา ตนทาใหเสอมประโยชนของทายาทคนอน ทายาทคนนนตองถกกาจดมใหไดมรดกเลย แตถาไดยกยายหรอปดบงทรพยมรดกนอยกวาสวนทตนจะได ทายาทคนนนตองถกกาจดมใหไดมรดกเฉพาะสวนทไดยกยายหรอปดบงไวนน

มาตรานมใหใชบงคบแกผรบพนยกรรม ซงผตายไดทาพนยกรรมยกทรพยสนใหเฉพาะสงเฉพาะอยาง ในอนทจะไดรบทรพยสนนน

มาตรา 1606 บคคลดงตอไปนตองถกกาจดมใหรบมรดกฐานเปนผไมสมควร คอ (1) ผทตองคาพพากษาถงทสดวาไดเจตนากระทา หรอพยายามกระทาใหเจามรดกหรอผมสทธไดรบมรดก

กอนตนถงแกความตายโดยมชอบดวยกฎหมาย (2) ผทไดฟองเจามรดกหาวาทาความผดโทษประหารชวตและตนเองกลบตองคาพพากษาถงทสดวา ม

ความผดฐานฟองเทจหรอทาพยานเทจ (3) ผทรแลววา เจามรดกถกฆาโดยเจตนา แตมไดนาขอความนนขนรองเรยนเพอเปนทางทจะเอาตว

ผกระทาผดมาลงโทษ แตขอนมใหใชบงคบถาบคคลนนมอายยงไมครบสบหกปบรบรณ หรอเปนคนวกลจรตไมสามารถรผดชอบ หรอถาผทฆานนเปนสามภรยาหรอผบพการหรอผสบสนดานของตนโดยตรง

(4) ผทฉอฉลหรอขมขใหเจามรดกทา หรอเพกถอน หรอเปลยนแปลงพนยกรรมแตบางสวนหรอทงหมดซงเกยวกบทรพยมรดก หรอไมใหกระทาการดงกลาวนน

(5) ผทปลอม ทาลาย หรอปดบงพนยกรรมแตบางสวนหรอทงหมด เจามรดกอาจถอนขอกาจดฐานเปนผไมสมควรเสยกไดโดยใหอภยไวเปนลายลกษณอกษร มาตรา 1607 การถกกาจดมใหรบมรดกนนเปนการเฉพาะตว ผสบสนดานของทายาททถกกาจดสบมรดก

ตอไปเหมอนหนงวาทายาทนนตายแลว แตในสวนทรพยสนซงผสบสนดานไดรบมรดกมาเชนน ทายาททวานนไมมสทธทจะจดการและใชดงทระบไวในบรรพ 5 ลกษณะ 2 หมวด 3 แหงประมวลกฎหมายน ในกรณเชนนนใหใชมาตรา 1548 บงคบโดยอนโลม



- 260 -

หมวด 3 การตดมใหรบมรดก

มาตรา 1608 เจามรดกจะตดทายาทโดยธรรมของตนคนใดมใหรบมรดกกไดแตดวยแสดงเจตนาชดแจง (1) โดยพนยกรรม (2) โดยทาเปนหนงสอมอบไวแกพนกงานเจาหนาท ตวทายาทผถกตดมใหรบมรดกนนตองระบไวใหชดเจน แตเมอบคคลใดไดทาพนยกรรมจาหนายทรพยมรดกเสยทงหมดแลว ใหถอวาบรรดาทายาทโดยธรรมผท

มไดรบประโยชนจากพนยกรรม เปนผถกตดมใหรบมรดก มาตรา 1609 การแสดงเจตนาตดมใหรบมรดกนนจะถอนเสยกได ถาการตดมใหรบมรดกนนไดทาโดยพนยกรรม จะถอนเสยไดกแตโดยพนยกรรมเทานน แตถาการตดมให

รบมรดกไดทาเปนหนงสอมอบไวแกพนกงานเจาหนาท การถอนจะทาตามแบบใดแบบหนงดงบญญตไวในมาตรา 1608 (1) หรอ (2) กได

หมวด 4

การสละมรดกและอน ๆ

มาตรา 1610169 ถามรดกตกทอดแกผเยาว หรอบคคลวกลจรต หรอบคคลผไมสามารถจะจดทาการงานของ

ตนเองไดตามความหมายแหงมาตรา 32 แหงประมวลกฎหมายนและบคคลนนยงไมมผแทนโดยชอบธรรม หรอผอนบาล หรอผพทกษ เมอผมสวนไดเสย หรอพนกงานอยการรองขอ กใหศาลตงผปกครอง ผอนบาล หรอผพทกษแลวแตกรณ

มาตรา 1611170 ทายาทซงเปนผเยาว บคคลวกลจรตหรอบคคลผไมสามารถจะจดทาการงานของตนเองไดตามความหมายแหงมาตรา 32 แหงประมวลกฎหมายน จะทาการดงตอไปนไมได เวนแตจะไดรบความยนยอมของบดามารดา ผปกครอง ผอนบาล หรอผพทกษแลวแตกรณและไดรบอนมตจากศาลแลวคอ

(1) สละมรดก

169 มาตรา 1610 แกไขเพมเตมโดยพระราชบญญตใหใชบทบญญตบรรพ 1 แหงประมวลกฎหมายแพงและพาณชย ทไดตรวจชาระใหม พ.ศ. 2535

170 มาตรา 1611 แกไขเพมเตมโดยพระราชบญญตใหใชบทบญญตบรรพ 1 แหงประมวลกฎหมายแพงและพาณชย ทไดตรวจชาระใหม พ.ศ. 2535



- 261 -

(2) รบมรดกอนมคาภาระตดพนหรอเงอนไข มาตรา 1612 การสละมรดกนน ตองแสดงเจตนาชดแจงเปนหนงสอมอบไวแกพนกงานเจาหนาท หรอทา

เปนสญญาประนประนอมยอมความ มาตรา 1613 การสละมรดกนน จะทาแตเพยงบางสวน หรอทาโดยมเงอนไข หรอเงอนเวลาไมได การสละมรดกนน จะถอนเสยมได มาตรา 1614 ถาทายาทสละมรดกดวยวธใดโดยทรอยวาการททาเชนนนจะทาใหเจาหนของตนเสยเปรยบ

เจาหนมสทธทจะรองขอใหเพกถอนการสละมรดกนนเสยได แตความขอนมใหใชบงคบ ถาปรากฏวาในขณะทสละมรดกนน บคคลซงเปนผไดลาภงอกแตการนนมไดรเทาถงขอความจรงอนเปนทางใหเจาหนตองเสยเปรยบนนดวย แตหากกรณเปนการสละมรดกโดยเสนหา เพยงแตทายาทผสละมรดกเปนผรฝายเดยวเทานนกพอแลว ทจะขอเพกถอนได

เมอไดเพกถอนการสละมรดกแลว เจาหนจะรองขอใหศาลสง เพอใหตนรบมรดกแทนททายาทและในสทธของทายาทนนกได

ในกรณเชนน เมอไดชาระหนของทายาทนนใหแกเจาหนแลว ถาสวนของทายาทนนยงมเหลออยอก กใหไดแกผสบสนดานของทายาทนน หรอทายาทอนของเจามรดกแลวแตกรณ

มาตรา 1615 การททายาทสละมรดกนน มผลยอนหลงไปถงเวลาทเจามรดกตาย เมอทายาทโดยธรรมคนใดสละมรดก ผสบสนดานของทายาทคนนนสบมรดกไดตามสทธของตน และ

ชอบทจะไดรบสวนแบงเทากบสวนแบงทผสละมรดกนนจะไดรบ แตผสบสนดานนนตองไมใชผทบดามารดา ผปกครอง หรอผอนบาลแลวแตกรณ ไดบอกสละมรดกโดยสมบรณในนามของผสบสนดานนน

มาตรา 1616 ถาผสบสนดานของผสละมรดกไดมรดกมาดงกลาวไวใน มาตรา 1615 แลว ผทไดสละมรดกนนไมมสทธในสวนทรพยสนอนผสบสนดานของตนไดรบมรดกมา ในอนทจะจดการและใชดงทระบไวในบรรพ 5 ลกษณะ 2 หมวด 3 แหงประมวลกฎหมายน และใหใชมาตรา 1548 บงคบโดยอนโลม

มาตรา 1617 ผรบพนยกรรมคนใดสละมรดก ผนนรวมตลอดทงผสบสนดานไมมสทธจะรบมรดกทไดสละแลวนน

มาตรา 1618 ถาทายาทโดยธรรมผทไดสละมรดกไมมผสบสนดานทจะรบมรดกได หรอผรบพนยกรรมไดสละมรดก ใหปนสวนแบงของผทไดสละมรดกนนๆ แกทายาทอนของเจามรดกตอไป

มาตรา 1619 ผใดจะสละหรอจาหนายจายโอนโดยประการใด ซงสทธอนหากจะมในภายหนาในการสบมรดกผทยงมชวตอยนนไมได



- 262 -

ลกษณะ 2 สทธโดยธรรมในการรบมรดก

หมวด 1


มาตรา 1620 ถาผใดตายโดยไมไดทาพนยกรรมไวหรอทาพนยกรรมไวแตไมมผลบงคบได ใหปนทรพย

มรดกทงหมดแกทายาทโดยธรรมของผตายนนตามกฎหมาย ถาผใดตายโดยไดทาพนยกรรมไว แตพนยกรรมนนจาหนายทรพยหรอมผลบงคบไดแตเพยงบางสวนแหง

ทรพยมรดก ใหปนสวนทมไดจาหนายโดยพนยกรรม หรอสวนทพนยกรรมไมมผลบงคบใหแกทายาทโดยธรรมตามกฎหมาย

มาตรา 1621 เวนแตผทาพนยกรรมจะไดแสดงเจตนากาหนดไวในพนยกรรมเปนอยางอน แมทายาทโดยธรรมคนใดจะไดรบทรพยสนอยางหนงอยางใดตามพนยกรรม ทายาทคนนนกยงมสทธทจะเรยกเอาสวนโดยธรรมของตนจากทรพยมรดกสวนทยงไมไดจาหนายโดยพนยกรรมจนเตมอกกได

มาตรา 1622 พระภกษนน จะเรยกรองเอาทรพยมรดกในฐานะทเปนทายาทโดยธรรมไมได เวนแตจะไดสกจากสมณเพศมาเรยกรองภายในกาหนดอายความตามมาตรา 1754

แตพระภกษนน อาจเปนผรบพนยกรรมได มาตรา 1623 ทรพยสนของพระภกษทไดมาในระหวางเวลาทอยในสมณเพศนน เมอพระภกษนนถงแก

มรณภาพใหตกเปนสมบตของวดทเปนภมลาเนาของพระภกษนน เวนไวแตพระภกษนนจะไดจาหนายไปในระหวางชวตหรอโดยพนยกรรม

มาตรา 1624 ทรพยสนใดเปนของบคคลกอนอปสมบทเปนพระภกษ ทรพยสนนนหาตกเปนสมบตของวดไม และใหเปนมรดกตกทอดแกทายาทโดยธรรมของบคคลนน หรอบคคลนนจะจาหนายโดยประการใดตามกฎหมายกได

มาตรา 1625 ถาผตายเปนผสมรสแลว การคดสวนแบงและการปนทรพยสนระหวางผตายกบคสมรสทยงมชวตอยนนใหเปนไปดงน

(1) ในเรองสวนแบงในทรพยสนระหวางสามภรยาใหอยในบงคบของบทบญญตแหงประมวลกฎหมายนวาดวยการหยาโดยยนยอมทงสองฝาย อนมบทบญญตเพมเตมใหบรบรณในมาตรา 1637 และ 1638 และโดยเฉพาะตองอยในบงคบแหงมาตรา 1513 ถง 1517 แหงประมวลกฎหมายน แตการคดสวนแบงนนมผลตงแตวนทการสมรสไดสนไปดวยเหตความตายนน



- 263 -

(2) ในเรองสวนแบงในทรพยมรดกของผตาย ใหอยในบงคบของบทบญญตแหงบรรพน นอกจากมาตรา 1637 และ 1638

มาตรา 1626 เมอไดปฏบตตามมาตรา 1625 (1) แลว ใหคดสวนแบงทรพยมรดกระหวางทายาทโดยธรรม ดงตอไปน

(1) ทรพยมรดกนนใหแบงแกทายาทตามลาดบและชนตาง ๆ ดงทบญญตไวในหมวด 2 แหงลกษณะน (2) สวนแบงอนจะไดแกทายาทในลาดบและชนตาง ๆ นน ใหแบงในระหวางบรรดาทายาทในลาดบและ

ชนนน ๆ ดงทบญญตไวในหมวด 3 แหงลกษณะน มาตรา 1627 บตรนอกกฎหมายทบดาไดรบรองแลวและบตรบญธรรมนนใหถอวาเปนผสบสนดาน

เหมอนกบบตรทชอบดวยกฎหมาย ตามความหมายแหงประมวลกฎหมายน มาตรา 1628 สามภรยาทรางกน หรอแยกกนอยโดยยงมไดหยาขาดจากกนตามกฎหมาย มไดสนไปซง

สทธโดยธรรมในการสบมรดกซงกนและกน

หมวด 2 การแบงทรพยมรดกระหวางทายาท โดยธรรมในลาดบและชนตาง ๆ

มาตรา 1629 ทายาทโดยธรรมมหกลาดบเทานน และภายใตบงคบแหงมาตรา 1630 วรรค 2 แตละลาดบมสทธไดรบมรดกกอนหลงดงตอไปน คอ

(1) ผสบสนดาน (2) บดามารดา (3) พนองรวมบดามารดาเดยวกน (4) พนองรวมบดาหรอรวมมารดาเดยวกน (5) ป ยา ตา ยาย (6) ลง ปา นา อา คสมรสทยงมชวตอยนนกเปนทายาทโดยธรรม ภายใตบงคบของบทบญญตพเศษแหงมาตรา 1635 มาตรา 1630 ตราบใดทมทายาทซงยงมชวตอย หรอมผรบมรดกแทนทยงไมขาดสายแลวแตกรณในลาดบ

หนงๆ ทระบไวในมาตรา 1629 ทายาทผทอยในลาดบถดลงไปไมมสทธในทรพยมรดกของผตายเลย แตความในวรรคกอนนมใหใชบงคบในกรณเฉพาะทมผสบสนดานคนใดยงมชวตอยหรอมผรบมรดก

แทนทกน แลวแตกรณ และมบดามารดายงมชวตอย ในกรณเชนนนใหบดามารดาไดสวนแบงเสมอนหนงวาเปนทายาทชนบตร



- 264 -

มาตรา 1631 ในระหวางผสบสนดานตางชนกนนน บตรของเจามรดกอนอยในชนสนททสดเทานนมสทธรบมรดก ผสบสนดานทอยในชนถดลงไปจะรบมรดกไดกแตโดยอาศยสทธในการรบมรดกแทนท

หมวด 3

การแบงสวนมรดกของทายาทโดยธรรม ในลาดบและชนตางๆ

สวนท 1 ญาต

มาตรา 1632 ภายใตบงคบแหงมาตรา 1629 วรรคสดทาย การแบงสวนมรดกของทายาทโดยธรรมในลาดบญาตใหเปนไปตามบทบญญตในสวนท 1 แหงหมวดน

มาตรา 1633 ทายาทโดยธรรมในลาดบเดยวกน ในลาดบหนงๆ ทระบไวในมาตรา 1629 นน ชอบทจะไดรบสวนแบงเทากน ถาในลาดบหนงมทายาทโดยธรรมคนเดยวทายาทโดยธรรมคนนนมสทธไดรบสวนแบงทงหมด

มาตรา 1634 ระหวางผสบสนดานทรบมรดกแทนทกนในสวนแบงของสายหนงๆ ตามบทบญญตในลกษณะ 2 หมวด 4 นน ใหไดรบสวนแบงมรดกดงน

(1) ถามผสบสนดานตางชนกน บตรของผตายซงอยในชนสนททสดเทานนมสทธรบมรดก ผสบสนดานในชนถดลงไปจะรบมรดกไดกแตโดยอาศยสทธในการรบมรดกแทนท

(2) ผสบสนดานในชนเดยวกนไดรบสวนแบงเทากน (3) ถาในชนหนงมผสบสนดานคนเดยว ผสบสนดานคนนนมสทธไดรบสวนแบงทงหมด

สวนท 2 คสมรส

มาตรา 1635 ลาดบและสวนแบงของคสมรสทยงมชวตอยในการรบมรดกของผตายนน ใหเปนไปดงตอไปน

(1) ถามทายาทตามมาตรา 1629 (1) ซงยงมชวตอยหรอมผรบมรดกแทนทแลวแตกรณ คสมรสทยงมชวตอยนน มสทธไดสวนแบงเสมอนหนงวาตนเปนทายาทชนบตร



- 265 -

(2) ถามทายาทตามมาตรา 1629 (3) และทายาทนนยงมชวตอยหรอมผรบมรดกแทนท หรอถาไมมทายาทตามมาตรา 1629 (1) แตมทายาทตามมาตรา 1629 (2) แลวแตกรณ คสมรสทยงมชวตอยนนมสทธไดรบมรดกกงหนง

(3) ถามทายาทตามมาตรา 1629 (4) หรอ (6) และทายาทนนยงมชวตอย หรอมผรบมรดกแทนท หรอมทายาทตามมาตรา 1629 (5) แลวแตกรณ คสมรสทยงมชวตอย มสทธไดมรดกสองสวนในสาม

(4) ถาไมมทายาทดงทระบไวในมาตรา 1629 คสมรสทยงมชวตอยนนมสทธไดรบมรดกทงหมด มาตรา 1636 ถาเจามรดกมภรยาทชอบดวยกฎหมายกอนใชประมวลกฎหมายแพงและพาณชยบรรพ 5

หลายคนยงมชวตอย ภรยาเหลานนทงหมดรวมกนมสทธไดรบมรดกตามลาดบชนและสวนแบงดงระบไวในมาตรา 1635 แตในระหวางกนเองใหภรยานอยแตละคนมสทธไดรบมรดกกงสวนทภรยาหลวงจะพงไดรบ

มาตรา 1637 ถาคสมรสฝายใดทยงมชวตอยเปนผรบประโยชนตามสญญาประกนชวต คสมรสฝายนนมสทธรบจานวนเงนทงหมดทไดตกลงไวกบผรบประกนภย แตจาตองเอาจานวนเบยประกนภย เพยงเทาทพสจนไดวาสงกวาจานวนเงนทผตายจะพงสงใชเปนเบยประกนภยได ตามรายไดหรอฐานะของตนโดยปกตไปชดใชสนเดมของคสมรสอกฝายหนง หรอสนสมรสแลวแตกรณ

ถงอยางไรกด จานวนเงนเบยประกนภยซงจะพงสงคนตามบทบญญตขางตนนนรวมทงสนตองไมเกนจานวนเงนทผรบประกนภยไดชาระให

มาตรา 1638 เมอคสมรสทงสองฝายไดลงทนออกเงนในการทาสญญา และตามสญญานนทงสองฝายจะตองไดรบเงนปในขณะทยงมชวตอยรวมกน และเมอฝายหนงฝายใดตาย ฝายทยงมชวตอยยงจะตองไดรบเงนปตอไปตลอดอาย ฝายทยงมชวตอย จาตองชดใชสนเดมของอกฝายหนง หรอสนสมรสแลวแตกรณ สดแตวาไดเอาเงนสนเดม หรอสนสมรสไปใชในการลงทนนน เงนทจะตองชดใชสนเดมหรอสนสมรสดงวาน ใหชดใชเทาจานวนเงนซงผจายเงนรายปจะเรยกใหใชเพมขนเปนพเศษ เพอผจายจะไดจายเงนรายปใหแกคสมรสฝายทยงมชวตอยนนตอไป

หมวด 4 การรบมรดกแทนทกน

มาตรา 1639 ถาบคคลใดซงจะเปนทายาทตามมาตรา 1629 (1) (3) (4) หรอ (6) ถงแกความตาย หรอถกกาจดมใหรบมรดกกอนเจามรดกตาย ถาบคคลนนมผสบสนดานกใหผสบสนดานรบมรดกแทนท ถาผสบสนดานคนใดของบคคลนนถงแกความตายหรอถกกาจดมใหรบมรดกเชนเดยวกน กใหผสบสนดานของผสบสนดานนนรบมรดกแทนท และใหมการรบมรดกแทนทกนเฉพาะสวนแบงของบคคลเปนรายๆ สบตอกนเชนนไปจนหมดสาย



- 266 -

มาตรา 1640171 เมอบคคลใดตองถอวาถงแกความตายตามความในมาตรา 62 แหงประมวลกฎหมายน ใหมการรบมรดกแทนทกนได

มาตรา 1641 ถาบคคลใดซงจะเปนทายาทตามมาตรา 1629 (2) หรอ (5) ถงแกความตาย หรอถกกาจดมใหรบมรดกกอนเจามรดกตาย ถามทายาทในลาดบเดยวกนยงมชวตอย กใหสวนแบงทงหมดตกไดแกทายาทนนเทานน หามมใหมการรบมรดกแทนทกนตอไป

มาตรา 1642 การรบมรดกแทนทกนนน ใหใชบงคบแตในระหวางทายาทโดยธรรม มาตรา 1643 สทธทจะรบมรดกแทนทกนนนไดเฉพาะแกผสบสนดานโดยตรงผบพการหามสทธดงนนไม มาตรา 1644 ผสบสนดานจะรบมรดกแทนทไดตอเมอมสทธบรบรณในการรบมรดก มาตรา 1645 การทบคคลใดสละมรดกของบคคลอกคนหนงนน ไมตดสทธของผสละทจะรบมรดกแทนท

บคคลอกคนหนงนนในการสบมรดกบคคลอน

ลกษณะ 3 พนยกรรม

หมวด 1


มาตรา 1646 บคคลใดจะแสดงเจตนาโดยพนยกรรมกาหนดการเผอตายในเรองทรพยสนของตนเอง หรอ

ในการตางๆ อนจะใหเกดเปนผลบงคบไดตามกฎหมายเมอตนตายกได มาตรา 1647 การแสดงเจตนากาหนดการเผอตายนนยอมทาไดดวยคาสงครงสดทายกาหนดไวใน

พนยกรรม มาตรา 1648 พนยกรรมนนตองทาตามแบบซงระบไวในหมวด 2 แหงลกษณะน มาตรา 1649 ผจดการมรดกซงผตายตงไวยอมมอานาจและหนาทในอนทจะจดการทาศพของผตาย เวนแต

ผตายจะไดตงบคคลอนไวโดยเฉพาะใหจดการดงวานน ถาผตายมไดตงผจดการมรดกหรอบคคลใดไวใหเปนผจดการทาศพ หรอทายาทมไดมอบหมายตงใหบคคล

ใดเปนผจดการทาศพ บคคลผไดรบทรพยมรดกโดยพนยกรรมหรอโดยสทธโดยธรรมเปนจานวนมากทสด เปนผมอานาจและตกอยในหนาทตองจดการทาศพ เวนแตศาลจะเหนเปนการสมควรตงบคคลอนใหจดการเชนนน ในเมอบคคลผมสวนไดเสยคนใดคนหนงรองขอขน

171 มาตรา 1640 แกไขเพมเตมโดย พระราชบญญตใหใชบรรพ 1 ทไดตรวจชาระใหม พ.ศ. 2535



- 267 -

มาตรา 1650 คาใชจายเกดมหนเปนคณแกบคคลใดในการจดการทาศพนน ใหเรยกเอาไดตามบรมสทธทระบไวในมาตรา 253 (2) แหงประมวลกฎหมายน

ถาการจดการทาศพ ตองชกชาไปดวยประการใดๆ ใหบคคลผมอานาจตามความในมาตรากอนกนเงนเปนจานวนอนสมควรจากสนทรพยแหงกองมรดกเพอใชในการน โดยใหบคคลผมสวนไดเสยคนใดคนหนงรองตอศาลไดในกรณทไมตกลงหรอคดคานการกนเงนจานวนนน

กรณจะเปนอยางไรกตาม เงนคาใชจาย หรอเงนทกนไวอนเกยวกบการจดการทาศพนน ใหกนไวไดแตเพยงจานวนตามสมควรแกฐานะในสมาคมของผตาย แตจะตองไมเปนการเสอมเสยตอสทธของเจาหนของผตาย

มาตรา 1651 ภายใตบงคบบทบญญตลกษณะ 4 (1) เมอตามขอกาหนดพนยกรรม บคคลใดมสทธทจะไดรบทรพยมรดกทงหมดของเจามรดก หรอตาม

เศษสวน หรอตามสวนทเหลอแหงทรพยมรดก ซงมไดแยกไวตางหากเปนพเศษจากกองมรดก บคคลนนเรยกวาผรบพนยกรรมลกษณะทวไป และมสทธและความรบผดเชนเดยวกบทายาทโดยธรรม

(2) เมอตามขอกาหนดพนยกรรม บคคลใดมสทธทจะไดรบทรพยสนเฉพาะสงเฉพาะอยาง ซงเจาะจงไวโดยเฉพาะ หรอแยกไวตางหากเปนพเศษจากกองมรดก บคคลนนเรยกวา ผรบพนยกรรมลกษณะเฉพาะ และมสทธและความรบผดทเกยวกบทรพยสนเทานน

ในกรณทมขอสงสย ใหสนนษฐานไวกอนวา ผรบพนยกรรมเปนผรบพนยกรรมลกษณะเฉพาะ มาตรา 1652 บคคลผอยในความปกครองนน จะทาพนยกรรมยกทรพยมรดกของตนใหแกผปกครองหรอค

สมรส บพการ หรอผสบสนดาน หรอพนองของผปกครองไมไดจนกวาผปกครองจะไดทาคาแถลงการณปกครองตามทบญญตไวในมาตรา 1577 และมาตราตอๆ ไป แหงประมวลกฎหมายนเสรจสนแลว

มาตรา 1653 ผเขยน หรอพยานในพนยกรรมจะเปนผรบทรพยตามพนยกรรมนนไมได ใหใชบทบญญตในวรรคกอนบงคบแกคสมรสของผเขยนหรอพยานในพนยกรรมดวย พนกงานเจาหนาทซงไดจดขอความแหงพนยกรรมทพยานนามาแจงตาม มาตรา 1663 ใหถอวาเปนผเขยน

พนยกรรมตามความหมายแหงมาตราน มาตรา 1654 ความสามารถของผทาพนยกรรมนนใหพจารณาแตในเวลาททาพนยกรรมเทานน ความสามารถของผรบพนยกรรมนน ใหพจารณาแตในเวลาทผทาพนยกรรมตายเทานน

หมวด 2 แบบพนยกรรม

มาตรา 1655 พนยกรรมนน จะทาไดกแตตามแบบใดแบบหนงดงทบญญตไวในหมวดน มาตรา 1656 พนยกรรมนน จะทาตามแบบดงนกได กลาวคอตองทาเปนหนงสอลงวน เดอน ป ในขณะท



- 268 -

ทาขน และผทาพนยกรรมตองลงลายมอชอไวตอหนาพยานอยางนอยสองคนพรอมกน ซงพยานสองคนนนตองลงลายมอชอรบรองลายมอชอของผทาพนยกรรมไวในขณะนน

การขดลบ ตก เตม หรอการแกไขเปลยนแปลงอยางอนซงพนยกรรมนนยอมไมสมบรณ เวนแตจะไดปฏบตตามแบบอยางเดยวกบการทาพนยกรรมตามมาตราน

มาตรา 1657 พนยกรรมนน จะทาเปนเอกสารเขยนเองทงฉบบกได กลาวคอผทาพนยกรรมตองเขยนดวยมอตนเองซงขอความทงหมด วน เดอน ป และลายมอชอของตน

การขดลบ ตก เตม หรอการแกไขเปลยนแปลงอยางอนซงพนยกรรมนนยอมไมสมบรณ เวนแตผทาพนยกรรมจะไดทาดวยมอตนเอง และลงลายมอชอกากบไว

บทบญญตมาตรา 9 แหงประมวลกฎหมายน มใหใชบงคบแกพนยกรรมททาขนตามมาตราน มาตรา 1658 พนยกรรมนน จะทาเปนเอกสารฝายเมองกได กลาวคอ (1) ผทาพนยกรรมตองไปแจงขอความทตนประสงคจะใหใสไวในพนยกรรมของตนแกกรมการอาเภอตอ

หนาพยานอกอยางนอยสองคนพรอมกน (2) กรมการอาเภอตองจดขอความทผทาพนยกรรมแจงใหทราบนนลงไว และอานขอความนนใหผทา

พนยกรรมและพยานฟง (3) เมอผทาพนยกรรมและพยานทราบแนชดวา ขอความทกรมการอาเภอจดนนเปนการถกตองตรงกนกบ

ทผทาพนยกรรมแจงไวแลว ใหผทาพนยกรรมและพยานลงลายมอชอไวเปนสาคญ (4) ขอความทกรมการอาเภอจดไวนน ใหกรมการอาเภอลงลายมอชอและลง วน เดอน ป ทงจดลงไวดวย

ตนเองเปนสาคญวา พนยกรรมนนไดทาขนถกตองตามบทบญญตอนมาตรา 1 ถง 3 ขางตน แลวประทบตราตาแหนงไวเปนสาคญ

การขดลบ ตก เตม หรอการแกไขเปลยนแปลงอยางอนซงพนยกรรมนนยอมไมสมบรณ เวนแตผทาพนยกรรม พยาน และกรมการอาเภอจะไดลงลายมอชอกากบไว

มาตรา 1659 การทาพนยกรรมแบบเอกสารฝายเมองนน จะทานอกทวาการอาเภอกได เมอมการรองขอเชนนน

มาตรา 1660 พนยกรรมนน จะทาเปนเอกสารลบกได กลาวคอ (1) ผทาพนยกรรมตองลงลายมอชอในพนยกรรม (2) ผทาพนยกรรมตองผนกพนยกรรมนน แลวลงลายมอชอคาบรอยผนกนน (3) ผทาพนยกรรมตองนาพนยกรรมทผนกนนไปแสดงตอกรมการอาเภอ และพยานอกอยางนอยสองคน

และใหถอยคาตอบคคลทงหมดเหลานนวาเปนพนยกรรมของตน ถาพนยกรรมนนผทาพนยกรรมมไดเปนผเขยนเองโดยตลอด ผทาพนยกรรมจะตองแจงนามและภมลาเนาของผเขยนใหทราบดวย

(4) เมอกรมการอาเภอจดถอยคาของผทาพนยกรรมและวน เดอน ป ททาพนยกรรมมาแสดงไวบนซองนนและประทบตราตาแหนงแลว ใหกรมการอาเภอผทาพนยกรรมและพยานลงลายมอชอบนซองนน



- 269 -

การขดลบ ตก เตม หรอการแกไขเปลยนแปลงอยางอนซงพนยกรรมนนยอมไมสมบรณ เวนแตผทาพนยกรรมจะไดลงลายมอชอกากบไว

มาตรา 1661 ถาบคคลผเปนทงใบและหหนวกหรอผทพดไมได มความประสงคจะทาพนยกรรมเปนแบบเอกสารลบ ใหผนนเขยนดวยตนเองบนซองพนยกรรมตอหนากรมการอาเภอและพยานซงขอความวาพนยกรรมทผนกนนเปนของตนแทนการใหถอยคาดงทกาหนดไวในมาตรา 1660 (3) และถาหากมผเขยนกใหเขยนชอกบภมลาเนาของผเขยนพนยกรรมนนไวดวย

ใหกรมการอาเภอจดลงไวบนซองเปนสาคญวา ผทาพนยกรรมไดปฏบตตามขอความในวรรคกอนแลว แทนการจดถอยคาของผทาพนยกรรม

มาตรา 1662 พนยกรรมซงไดทาเปนแบบเอกสารฝายเมองหรอเอกสารลบนน กรมการอาเภอจะเปดเผยแกบคคลอนใดไมไดในระหวางทผทาพนยกรรมยงมชวตอย และผทาพนยกรรมจะเรยกใหกรมการอาเภอสงมอบพนยกรรมนนแกตนในเวลาใดๆ กรมการอาเภอจาตองสงมอบให

ถาพนยกรรมนนทาเปนแบบเอกสารฝายเมอง กอนสงมอบพนยกรรม ใหกรมการอาเภอคดสาเนาพนยกรรมไวแลวลงลายมอชอประทบตราตาแหนงเปนสาคญ สาเนาพนยกรรมนนจะเปดเผยแกบคคลอนใดไมได ในระหวางทผทาพนยกรรมยงมชวตอย

มาตรา 1663 เมอมพฤตการณพเศษซงบคคลใดไมสามารถจะทาพนยกรรมตามแบบอนทกาหนดไวได เชน ตกอยในอนตรายใกลความตาย หรอเวลามโรคระบาด หรอสงคราม บคคลนนจะทาพนยกรรมดวยวาจากได

เพอการน ผทาพนยกรรมตองแสดงเจตนากาหนดขอพนยกรรมตอหนาพยานอยางนอยสองคนซงอยพรอมกน ณ ทนน

พยานสองคนนนตองไปแสดงตนตอกรมการอาเภอโดยมชกชาและแจงขอความทผทาพนยกรรมไดสงไวดวยวาจานน ทงตองแจงวน เดอน ป สถานทททาพนยกรรมและพฤตการณพเศษนนไวดวย

ใหกรมการอาเภอจดขอความทพยานแจงนนไว และพยานสองคนนนตองลงลายมอชอไว หรอมฉะนน จะใหเสมอกบการลงลายมอชอไดกแตดวยลงลายพมพนวมอโดยมพยานลงลายมอชอรบรองสองคน

มาตรา 1664 ความสมบรณแหงพนยกรรมซงทาขนตามมาตรากอนนนยอมสนไปเมอพนกาหนดหนงเดอนนบแตเวลาผทาพนยกรรมกลบมาสฐานะทจะทาพนยกรรมตามแบบอนทกาหนดไวได

มาตรา 1665 เมอผทาพนยกรรมจะตองลงลายมอชอตามมาตรา 1656, 1658, 1660 จะใหเสมอกบลงลายมอชอได กแตดวยลงลายพมพนวมอโดยมพยานลงลายมอชอรบรองไวดวยสองคนในขณะนน

มาตรา 1666172 บทบญญตมาตรา 9 วรรคสอง แหงประมวลกฎหมายน มใหใชบงคบแกพยานผทจะตองลงลายมอชอตามมาตรา 1656, 1658, 1660

172 มาตรา 1666 แกไขเพมเตมโดยพระราชบญญตใหใชบทบญญตบรรพ 1 แหงประมวลกฎหมายแพงและพาณชย ทได




- 270 -

มาตรา 1667 เมอคนในบงคบไทยจะทาพนยกรรมในตางประเทศ พนยกรรมนนอาจทาตามแบบซงกฎหมายของประเทศททาพนยกรรมบญญตไว หรอตามแบบทกฎหมายไทยบญญตไวกได

เมอทาพนยกรรมตามแบบทกฎหมายไทยบญญตไว อานาจและหนาทของกรมการอาเภอตามมาตรา 1658, 1660, 1661, 1662, 1663 ใหตกแกบคคลดงตอไปน คอ

(1) พนกงานทต หรอกงสลฝายไทย กระทาการตามขอบอานาจของตน หรอ (2) พนกงานใดๆ ซงมอานาจตามกฎหมายของตางประเทศนนๆ ทจะรบบนทกขอแจงความไวเปน

หลกฐานได มาตรา 1668 ผทาพนยกรรมไมจาเปนตองเปดเผยขอความในพนยกรรมนนใหพยานทราบ เวนแตกฎหมาย

จะไดระบไวเปนอยางอน มาตรา 1669173 ในระหวางเวลาทประเทศตกอยในภาวะการรบหรอการสงคราม บคคลทรบราชการทหาร

หรอทาการเกยวของอยกบราชการทหาร จะทาพนยกรรมตามแบบทบญญตไวในมาตรา 1658 มาตรา 1660 หรอมาตรา 1663 กได ในกรณเชนวานน ใหนายทหารหรอขาราชการฝายทหารชนสญญาบตรมอานาจและหนาทเชนเดยวกบกรมการอาเภอ

บทบญญตวรรคกอนใหนามาใชบงคบแกกรณทบคคลทรบราชการทหารหรอทาการเกยวของอยกบราชการทหารทาพนยกรรมในตางประเทศในระหวางทปฏบตการเพอประเทศในภาวะการรบหรอการสงครามในตางประเทศโดยอนโลม และในกรณเชนวาน ใหนายทหารหรอขาราชการฝายทหารชนสญญาบตรมอานาจและหนาทเชนเดยวกบพนกงานทตหรอกงสลฝายไทย

ถาผทาพนยกรรมตามความในสองวรรคกอนนนปวยเจบหรอตองบาดเจบ และอยในโรงพยาบาล ใหแพทยแหงโรงพยาบาลนนมอานาจและหนาทเชนเดยวกบกรมการอาเภอหรอพนกงานทต หรอกงสลฝายไทย แลวแตกรณดวย

มาตรา 1670 บคคลตอไปนจะเปนพยานในการทาพนยกรรมไมได (1) ผซงยงไมบรรลนตภาวะ (2) บคคลวกลจรตหรอบคคลซงศาลสงใหเปนผเสมอนไรความสามารถ (3) บคคลทหหนวก เปนใบ หรอจกษบอดทงสองขาง มาตรา 1671 เมอบคคลใดนอกจากผทาพนยกรรมเปนผเขยนขอความแหงพนยกรรม บคคลนนตองลง

ลายมอชอของตนทงระบวาเปนผเขยน ถาบคคลนนเปนพยานดวย ใหเขยนขอความระบวาตนเปนพยานไวตอทายลายมอชอของตนเชนเดยวกบ

พยานอนๆ




- 271 -

มาตรา 1672174 ใหรฐมนตรวาการกระทรวงมหาดไทย กลาโหม และตางประเทศ มอานาจและหนาทเทาทเกยวกบกระทรวงนนๆ ทจะออกกฎกระทรวง เพอใหการเปนไปตามประมวลกฎหมายบรรพน รวมทงกาหนดอตราคาฤชาธรรมเนยมอนเกยวกบการนน

หมวด 3 ผลและการตความแหงพนยกรรม

มาตรา 1673 สทธและหนาทใดๆ อนเกดขนตามพนยกรรม ใหมผลบงคบเรยกรองกนไดตงแตผทาพนยกรรมตายเปนตนไป เวนแตผทาพนยกรรมจะไดกาหนดเงอนไขหรอเงอนเวลาใหมผลบงคบเรยกรองกนไดภายหลง

มาตรา 1674 ถาขอกาหนดพนยกรรมมเงอนไข และเงอนไขนนสาเรจเสยกอนเวลาทผทาพนยกรรมตาย หากวาเปนเงอนไขบงคบกอน ขอกาหนดพนยกรรมนนมผลเมอผทาพนยกรรมตาย หากวาเปนเงอนไขบงคบหลง ขอกาหนดพนยกรรมนนเปนอนไรผล

ถาเงอนไขบงคบกอนสาเรจภายหลงทผทาพนยกรรมตาย ขอกาหนดพนยกรรมมผลตงแตเวลาเงอนไขสาเรจ

ถาเงอนไขบงคบหลงสาเรจภายหลงทผทาพนยกรรมตาย ขอกาหนดพนยกรรมมผลตงแตเวลาทผทาพนยกรรมตาย แตตกเปนอนไรผลในเมอเงอนไขนนสาเรจ

แตถาผทาพนยกรรมไดกาหนดไวในพนยกรรมวา ในกรณทกลาวมาในสองวรรคกอนนน ใหความสาเรจแหงเงอนไขมผลยอนหลงไปถงเวลาทผทาพนยกรรมตาย กใหเปนไปตามเจตนาของผทาพนยกรรมนน

มาตรา 1675 เมอพนยกรรมมเงอนไขบงคบกอน ผรบประโยชนตามขอความแหงพนยกรรมนนจะรองตอศาลขอใหตงผจดการทรพยสนทยกใหโดยพนยกรรมนนจนกวาจะถงเวลาทเงอนไขสาเรจ หรอจนกวาความสาเรจแหงเงอนไขตกเปนอนพนวสยกได

ถาศาลเหนเปนการสมควร จะตงผรองนนเปนผจดการทรพยสนเสยเอง และเรยกใหผรองนนวางประกนตามทสมควรกได

มาตรา 1676175 พนยกรรมจะทาขนโดยใหบคคลใดตกอยในภาระตดพนทจะตองกอตงมลนธ หรอจะสงจดสรรทรพยสนไวโดยตรง เพอประโยชนอยางใดอยางหนงตามบทบญญตมาตรา 110 แหงประมวลกฎหมายนกได

174 มาตรา 1672 แกไขเพมเตมโดยพระราชบญญตแกไขเพมเตมประมวลกฎหมายแพงและพาณชย พทธศกราช 2479 175 มาตรา 1676 แกไขเพมเตมโดยพระราชบญญตใหใชบทบญญตบรรพ 1 แหงประมวลกฎหมายแพงและพาณชย ทได




- 272 -

มาตรา 1677176 เมอมพนยกรรมกอตงมลนธขนตามมาตรากอน ใหเปนหนาทของทายาทหรอผจดการมรดกแลวแตกรณ ทจะตองรองขอใหรฐบาลใหอานาจจดตงขนเปนนตบคคลตามมาตรา 118 แหงประมวลกฎหมายน เวนแตจะไดมขอกาหนดไวในพนยกรรมเปนอยางอน

ถาบคคลดงกลาวแลวมไดรองขอใหรฐบาลใหอานาจ บคคลผมสวนไดเสยคนหนงคนใดหรอพนกงานอยการจะเปนผรองขอกได

มาตรา 1678 เมอมลนธใดซงกอตงขนโดยพนยกรรมไดตงขนเปนนตบคคลแลว ใหถอวาทรพยสนซงผทาพนยกรรมจดสรรไวเพอการนน ตกเปนของนตบคคลนนตงแตเวลาซงพนยกรรมมผล เวนแตจะมขอกาหนดไวในพนยกรรมเปนอยางอน

มาตรา 1679 ถาจดตงมลนธขนไมไดตามวตถทประสงค ใหทรพยสนตกทอดไปตามทระบไวในพนยกรรม

ถาพนยกรรมไมไดระบไว เมอทายาทหรอผจดการมรดก หรอพนกงานอยการหรอบคคลผมสวนไดเสยคนใดคนหนงรองขอ ใหศาลจดสรรทรพยสนนนใหแกนตบคคลอนซงปรากฏวามวตถทประสงคใกลชดทสดกบความประสงคของผทาพนยกรรม

ถาหากวาจดสรรทรพยสนอยางนไมไดกด หรอวามลนธนนตงขนไมได เพราะเปนการขดตอกฎหมาย หรอขดตอความสงบเรยบรอยหรอศลธรรมอนดของประชาชนกดขอกาหนดพนยกรรมในการจดตงมลนธนนเปนอนไรผล

มาตรา 1680 เจาหนของผทาพนยกรรมมสทธทจะรองขอใหเพกถอนขอกาหนดพนยกรรมซงกอตงมลนธนนไดเพยงเทาทตนตองเสยประโยชนเนองแตการนน

มาตรา 1681 ถาทรพยสนซงเปนวตถแหงพนยกรรมนน ไดสญหาย ทาลายหรอบบสลายไป และพฤตการณทงนเปนผลใหไดทรพยสนอนมาแทน หรอไดสทธเรยกรองเอาคาสนไหมทดแทนทรพยสนนน ผรบพนยกรรมจะเรยกใหสงมอบของแทนซงไดรบมานน หรอจะเรยกรองเอาคาสนไหมทดแทนเสยเองกไดแลวแตกรณ

มาตรา 1682 เมอพนยกรรมทาขนเปนการปลดหนหรอโอนสทธเรยกรอง พนยกรรมนนมผลเพยงจานวนซงคงคางชาระอยในเวลาทผทาพนยกรรมตาย เวนแตผทาพนยกรรมจะไดกาหนดไวเปนอยางอน

ถามเอกสารอนเปนหลกฐานแหงหนทปลดใหหรอสทธเรยกรองทโอนไปนนกใหสงมอบแกผรบพนยกรรมและใหใชมาตรา 303 ถง 313, 340 แหงประมวลกฎหมายนบงคบโดยอนโลม แตถาผทาพนยกรรมจะตองกระทาการหรอดาเนนการอยางใดอยางหนงตามมาตรานนๆ แลว บคคลผตองจดการตามพนยกรรมหรอผรบพนยกรรมจะกระทาการหรอดาเนนการนนๆ แทนผทาพนยกรรมกได





- 273 -

มาตรา 1683 พนยกรรมทบคคลทาใหแกเจาหนคนใดของตนนน ใหสนนษฐานไวกอนวา มไดทาขนเพอชาระหนอนคางชาระแกเจาหนคนนน

มาตรา 1684 เมอความขอใดขอหนงในพนยกรรมอาจตความไดเปนหลายนยใหถอเอาตามนยทจะสาเรจผลตามความประสงคของผทาพนยกรรมนนไดดทสด

มาตรา 1685 ในกรณทผทาพนยกรรมไดกาหนดผรบพนยกรรมไวโดยคณสมบตททราบตวแนนอนได ถามบคคลหลายคนทรงไวซงคณสมบตทจะเปนผรบพนยกรรมตามทผทาพนยกรรมกาหนดไวดงนนได ในกรณทมขอสงสย ใหถอวาทกคนมสทธทจะไดรบสวนปนเทาๆ กน

หมวด 4

พนยกรรมทตงผปกครองทรพย

มาตรา 1686177 อนวาทรสตนน จะกอตงขนโดยตรงหรอโดยทางออมดวยพนยกรรมหรอดวยนตกรรมใดๆ

ทมผลในระหวางชวตกดหรอเมอตายแลวกด หามผลไม เวนแตโดยอาศยอานาจตามบทบญญตแหงกฎหมายเพอการกอตงทรสตเทานน

มาตรา 1687 ถาผทาพนยกรรมประสงคจะยกทรพยสนใหแกผเยาว หรอผซงศาลไดสงใหเปนคนไรความสามารถ หรอเสมอนไรความสามารถ หรอแกผซงตองรกษาตวอยในโรงพยาบาลเพราะเหตวกลจรต แตตองการมอบการเกบรกษาและจดการทรพยสนนนแกบคคลอนนอกจากบดามารดา ผปกครอง ผอนบาล หรอผพทกษของบคคลเชนนน ผทาพนยกรรมตองตงผปกครองทรพยขน

การตงผปกครองทรพยน หามมใหตงขนเปนเวลาเกนกวากาหนดแหงการเปนผเยาว หรอกาหนดทศาลไดสงใหเปนคนไรความสามารถ หรอเสมอนไรความสามารถ หรอกาหนดทตองรกษาตวอยในโรงพยาบาล แลวแตกรณ

มาตรา 1688 การตงผปกครองทรพยนน ในสวนทเกยวดวยอสงหารมทรพยหรอทรพยสทธใดๆ อนเกยวกบอสงหารมทรพย ยอมไมบรบรณ เวนแตจะไดจดทะเบยนตอพนกงานเจาหนาท

บทบญญตทกลาวมาในวรรคกอนน ใหใชบงคบแกเรอมระวางตงแตหาตนขนไป ทงแพและสตวพาหนะดวย178

มาตรา 1689 นอกจากบคคลทระบไวในมาตรา 1557 แหงประมวลกฎหมายน นตบคคล หรอบคคล

177 มาตรา 1686 แกไขเพมเตมโดยพระราชบญญตแกไขเพมเตมประมวลกฎหมายแพงและพาณชย (ฉบบท 17) พ.ศ. 25 178 มาตรา 1688 วรรคสอง แกไขเพมเตมโดยพระราชบญญตแกไขเพมเตมประมวลกฎหมายแพงและพาณชย (ฉบบท 14)

พ.ศ. 2548



- 274 -

ธรรมดาทมความสามารถบรบรณ จะรบตงเปนผปกครองทรพยกได มาตรา 1690 ผปกครองทรพยนน ยอมตงขนไดโดย (1) ผทาพนยกรรม (2) บคคลซงระบไวในพนยกรรมใหเปนผตง มาตรา 1691 เวนแตผทาพนยกรรมจะไดกาหนดไวเปนอยางอนในพนยกรรมผปกครองทรพยจะทา

พนยกรรมตงบคคลอนใหทาการสบแทนตนกได มาตรา 1692 เวนแตผทาพนยกรรมจะไดกาหนดไวในพนยกรรมเปนอยางอนในสวนทเกยวดวยทรพยสน

ทไดรบมอบไว ผปกครองทรพยมสทธและหนาทเชนเดยวกบผปกครองตามความหมายในบรรพ 5 แหงประมวลกฎหมายน

หมวด 5

การเพกถอนและการตกไปแหงพนยกรรม หรอขอกาหนดพนยกรรม

มาตรา 1693 ผทาพนยกรรมจะเพกถอนพนยกรรมของตนเสยทงหมด หรอแตบางสวนในเวลาใดกได มาตรา 1694 ถาจะเพกถอนพนยกรรมฉบบกอนเสยทงหมด หรอแตบางสวนดวยพนยกรรมฉบบหลง การ

เพกถอนจะสมบรณตอเมอพนยกรรมฉบบหลงนนไดทาตามแบบใดแบบหนงทกฎหมายบญญตไว มาตรา 1695 ถาพนยกรรมไดทาเปนตนฉบบแตฉบบเดยว ผทาพนยกรรมอาจเพกถอนพนยกรรมนน

ทงหมดหรอบางสวนได โดยทาลายหรอขดฆาเสยดวยความตงใจ ถาพนยกรรมไดทาเปนตนฉบบหลายฉบบ การเพกถอนนนไมบรบรณ เวนแตจะไดกระทาแกตนฉบบ

เหลานนทกฉบบ มาตรา 1696 ถาผทาพนยกรรมไดโอนไปโดยสมบรณซงทรพยสนอนเปนวตถแหงขอกาหนดพนยกรรม

ใดดวยความตงใจ ขอกาหนดพนยกรรมนนเปนอนเพกถอนไป วธเดยวกนนใหใชบงคบ เมอผทาพนยกรรมไดทาลายทรพยสนนนดวยความตงใจ มาตรา 1697 ถาผทาพนยกรรมมไดแสดงเจตนาไวในพนยกรรมเปนอยางอน และปรากฏวาพนยกรรม

ฉบบกอนกบฉบบหลงขดกน ใหถอวาพนยกรรมฉบบกอนเปนอนเพกถอนโดยพนยกรรมฉบบหลง เฉพาะในสวนทมขอความขดกนนนเทานน

มาตรา 1698 ขอกาหนดพนยกรรมนน ยอมตกไป (1) เมอผรบพนยกรรมตายกอนผทาพนยกรรม (2) เมอขอกาหนดพนยกรรมเปนผลใชไดตอเมอเงอนไขอยางใดอยางหนงสาเรจลง และผรบพนยกรรม



- 275 -

ตายเสยกอนเงอนไขสาเรจ หรอปรากฏเปนทแนนอนอยแลววาเงอนไขนนไมอาจจะสาเรจได (3) เมอผรบพนยกรรมบอกสละพนยกรรม (4) เมอทรพยสนทงหมดทยกใหสญหาย หรอถกทาลายโดยผทาพนยกรรมมไดตงใจในระหวางทผทา

พนยกรรมยงมชวตอย และผทาพนยกรรมมไดไดมาซงของแทน หรอซงสทธทจะเรยกคาทดแทนในการททรพยสนนนสญหายไป

มาตรา 1699 ถาพนยกรรม หรอขอกาหนดในพนยกรรม เกยวกบทรพยสนรายใดเปนอนไรผลดวยประการใดๆ ทรพยสนรายนนตกทอดแกทายาทโดยธรรมหรอไดแกแผนดนแลวแตกรณ

หมวด 6

ความเสยเปลาแหงพนยกรรมหรอ ขอกาหนดพนยกรรม

มาตรา 1700 ภายใตบงคบแหงบทบญญตในหมวดนบคคลจะจาหนายทรพยสนใดๆ โดยนตกรรมทมผลในระหวางชวต หรอเมอตายแลว โดยมขอกาหนดหามมใหผรบประโยชนโอนทรพยสนนนกได แตตองมบคคลใดบคคลหนงนอกจากผรบประโยชนกาหนดไว สาหรบเปนผจะไดรบทรพยสนนนเปนสทธเดดขาด ในเมอมการละเมดขอกาหนดหามโอน

ผซงกาหนดขนดงกลาวนนตองเปนผสามารถจะมสทธตางๆ ไดอยในขณะทการจาหนายทรพยสนนนมผลบงคบ

ถามไดกาหนดบคคลทจะเปนผรบทรพยสนในเมอมการละเมดขอกาหนดหามโอนไว ใหถอวาขอกาหนดหามโอนนนเปนอนไมมเลย

มาตรา 1701 ขอกาหนดหามโอนตามมาตรากอนนนจะใหมกาหนดเวลาหรอตลอดชวตของผรบประโยชนกได

ถาไมไดกาหนดเวลาหามโอนไว ในกรณทผรบประโยชนเปนบคคลธรรมดา ใหถอวาขอกาหนดหามโอนมระยะเวลาอยตลอดชวตของผรบประโยชน แตในกรณทผรบประโยชนเปนนตบคคล ใหมระยะเวลาเพยงสามสบป

ถาไดกาหนดเวลาหามโอนไว กาหนดนนมใหเกนสามสบป ถากาหนดไวนานกวานน กใหลดลงมาเปนสามสบป

มาตรา 1702 ขอกาหนดหามโอนอนเกยวกบสงหารมทรพยซงไมอาจจดทะเบยนกรรมสทธไดนน ใหถอวาเปนอนไมมเลย

ขอกาหนดหามโอนเกยวกบอสงหารมทรพยหรอทรพยสทธอนเกยวกบอสงหารมทรพยนน ไมบรบรณ เวนแตจะไดทาเปนหนงสอและจดทะเบยนการหามโอนตอพนกงานเจาหนาท



- 276 -

บทบญญตในวรรคกอนน ใหใชบงคบแกเรอมระวางตงแตหาตนขนไป ทงแพและสตวพาหนะดวย179 มาตรา 1703 พนยกรรมซงบคคลทมอายยงไมครบสบหาปบรบรณทาขนนนเปนโมฆะ มาตรา 1704 พนยกรรมซงบคคลผถกศาลสงใหเปนคนไรความสามารถทาขนนนเปนโมฆะ พนยกรรมซงบคคลผถกอางวาเปนคนวกลจรต แตศาลยงไมไดสงใหเปนคนไรความสามารถทาขนนน จะ

เปนอนเสยเปลากแตเมอพสจนไดวาในเวลาททาพนยกรรมนนผทาจรตวกลอย มาตรา 1705 พนยกรรมหรอขอกาหนดพนยกรรมนน ถาไดทาขนขดตอบทบญญตแหงมาตรา 1652, 1653,

1656, 1657, 1658, 1660, 1661 หรอ 1663 ยอมเปนโมฆะ มาตรา 1706 ขอกาหนดพนยกรรมเปนโมฆะ (1) ถาตงผรบพนยกรรมไวโดยมเงอนไขวา ใหผรบพนยกรรมจาหนายทรพยสนของเขาเองโดยพนยกรรม

ใหแกผทาพนยกรรม หรอแกบคคลภายนอก (2) ถากาหนดบคคลซงไมอาจทจะทราบตวแนนอนไดเปนผรบพนยกรรม แตผรบพนยกรรมตาม

พนยกรรมลกษณะเฉพาะนน อาจกาหนดโดยใหบคคลใดคนหนงเปนผระบเลอกเอาจากบคคลอนหลายคน หรอจากบคคลอนหมใดหมหนง ซงผทาพนยกรรมระบไวกได

(3) ถาทรพยสนทยกใหโดยพนยกรรมระบไวไมชดแจงจนไมอาจทจะทราบแนนอนได หรอถาใหบคคลใดคนหนงกาหนดใหมากนอยเทาใดตามแตใจ

มาตรา 1707 ถาขอกาหนดพนยกรรมตงผรบพนยกรรมโดยมเงอนไขวาใหผรบพนยกรรมจาหนายทรพยสนทยกใหโดยพนยกรรมนนแกบคคลอน ใหถอวาเงอนไขนนเปนอนไมมเลย

มาตรา 1708 เมอผทาพนยกรรมตายแลว บคคลผมสวนไดเสยคนใดคนหนงจะรองขอใหศาลสงเพกถอนพนยกรรมซงไดทาขนเพราะเหตขมขกได แตหากผทาพนยกรรมยงมชวตอยตอมาเกนหนงปนบแตผทาพนยกรรมพนจากการขมขแลว จะมการรองขอเชนวานนไมได

มาตรา 1709 เมอผทาพนยกรรมตายแลว บคคลผมสวนไดเสยคนใดคนหนงจะรองขอใหศาลสงเพกถอนพนยกรรมซงไดทาขนเพราะสาคญผดหรอกลฉอฉลได กตอเมอความสาคญผดหรอกลฉอฉลนนถงขนาด ซงถามไดมความสาคญผดหรอกลฉอฉลเชนนนพนยกรรมนนกจะมไดทาขน

ความในวรรคกอนน ใหใชบงคบ แมถงวากลฉอฉลนน บคคลซงมใชเปนผรบประโยชนตามพนยกรรมไดกอขน

แตพนยกรรมซงไดทาขนโดยสาคญผดหรอกลฉอฉลยอมมผลบงคบได เมอผทาพนยกรรมมไดเพกถอนพนยกรรมนนภายในหนงปนบแตทไดรถงการสาคญผดหรอกลฉอฉลนน

มาตรา 1710 คดฟองขอใหเพกถอนขอกาหนดพนยกรรมนน มใหฟองเมอพนกาหนดดงน

179 มาตรา 1702 วรรคสาม แกไขเพมเตมโดยพระราชบญญตแกไขเพมเตมประมวลกฎหมายแพงและพาณชย (ฉบบท 14)

พ.ศ. 2548



- 277 -

(1) สามเดอนภายหลงทผทาพนยกรรมตาย ในกรณทโจทกรเหตแหงการทจะขอใหเพกถอนได ในระหวางทผทาพนยกรรมมชวตอย หรอ

(2) สามเดอนภายหลงทโจทกไดรเหตเชนนนในกรณอนใด แตถาโจทกไมรวามขอกาหนดพนยกรรมอนกระทบกระทงถงสวนไดเสยของตน แมวาโจทกจะไดรเหต

แหงการทจะขอใหเพกถอนไดกด อายความสามเดอนใหเรมนบแตขณะทโจทกรหรอควรจะไดรวามขอกาหนดพนยกรรมนน

แตอยางไรกด หามมใหฟองคดเชนนเมอพนสบปนบแตผทาพนยกรรมตาย

ลกษณะ 4 วธจดการและปนทรพยมรดก

หมวด 1

ผจดการมรดก

มาตรา 1711 ผจดการมรดกนนรวมตลอดทงบคคลทตงขนโดยพนยกรรมหรอโดยคาสงศาล มาตรา 1712 ผจดการมรดกโดยพนยกรรมอาจตงขนได (1) โดยผทาพนยกรรมเอง (2) โดยบคคลซงระบไวในพนยกรรม ใหเปนผตง มาตรา 1713 ทายาทหรอผมสวนไดเสยหรอพนกงานอยการจะรองตอศาลขอใหตงผจดการมรดกกได ใน

กรณดงตอไปน (1) เมอเจามรดกตาย ทายาทโดยธรรมหรอผรบพนยกรรมไดสญหายไป หรออยนอกราชอาณาเขต หรอ

เปนผเยาว (2) เมอผจดการมรดกหรอทายาทไมสามารถ หรอไมเตมใจทจะจดการ หรอมเหตขดของในการจดการ

หรอในการแบงปนมรดก (3) เมอขอกาหนดพนยกรรมซงตงผจดการมรดกไวไมมผลบงคบไดดวยประการใด ๆ การตงผจดการมรดกนน ถามขอกาหนดพนยกรรมกใหศาลตงตามขอกาหนดพนยกรรม และถาไมม

ขอกาหนดพนยกรรม กใหศาลตงเพอประโยชนแกกองมรดกตามพฤตการณและโดยคานงถงเจตนาของเจามรดก แลวแตศาลจะเหนสมควร

มาตรา 1714 เมอศาลตงใหผใดเปนผจดการมรดกเพอการใดโดยเฉพาะ ผนนไมจาตองทาบญชทรพยมรดก เวนแตจะจาเปนเพอการนน หรอศาลสงใหทา



- 278 -

มาตรา 1715 ผทาพนยกรรมจะตงบคคลคนเดยวหรอหลายคนใหเปนผจดการมรดกกได เวนแตจะมขอกาหนดไวในพนยกรรมเปนอยางอน ถามผจดการมรดกหลายคนแตผจดการเหลานนบางคน

ไมสามารถ หรอไมเตมใจทจะจดการ และยงมผจดการมรดกเหลออยแตคนเดยว ผนนมสทธทจะจดการมรดกไดโดยลาพง แตถามผจดการมรดกเหลออยหลายคนใหสนนษฐานไวกอนวา ผจดการเหลานนแตละคนจะจดการโดยลาพงไมได

มาตรา 1716 หนาทผจดการมรดกทศาลตง ใหเรมนบแตวนทไดฟงหรอถอวาไดฟงคาสงศาลแลว มาตรา 1717 ในเวลาใดๆ ภายในหนงปนบแตวนทเจามรดกตาย แตตองเปนเวลาภายหลงทเจามรดกตาย

แลวสบหาวน ทายาทหรอผมสวนไดเสยคนใดคนหนง จะแจงความถามไปยงผทถกตงเปนผจดการมรดกโดยพนยกรรมวาจะรบเปนผจดการมรดกหรอไมกได

ถาผทไดรบแจงความมไดตอบรบเปนผจดการมรดกภายในหนงเดอนนบแตวนรบแจงความนน ใหถอวาผนนปฏเสธ แตการรบเปนผจดการมรดกนน จะทาภายหลงหนงปนบแตวนทเจามรดกตายไมได เวนแตศาลจะอนญาต

มาตรา 1718 บคคลตอไปนจะเปนผจดการมรดกไมได (1) ผซงยงไมบรรลนตภาวะ (2) บคคลวกลจรต หรอบคคลซงศาลสงใหเปนผเสมอนไรความสามารถ (3) บคคลซงศาลสงใหเปนคนลมละลาย มาตรา 1719 ผจดการมรดกมสทธและหนาททจะทาการอนจาเปน เพอใหการเปนไปตามคาสงแจงชดหรอ

โดยปรยายแหงพนยกรรม และเพอจดการมรดกโดยทวไปหรอเพอแบงปนทรพยมรดก มาตรา 1720 ผจดการมรดกตองรบผดตอทายาทตามทบญญตไวในมาตรา 809 ถง 812, 819, 823 แหง

ประมวลกฎหมายนโดยอนโลม และเมอเกยวกบบคคลภายนอก ใหใชมาตรา 831 บงคบโดยอนโลม มาตรา 1721 ผจดการมรดกไมมสทธทจะไดรบบาเหนจจากกองมรดก เวนแตพนยกรรม หรอทายาทโดย

จานวนขางมากจะไดกาหนดใหไว มาตรา 1722 ผจดการมรดกจะทานตกรรมใดๆ ซงตนมสวนไดเสยเปนปฏปกษตอกองมรดกหาไดไม เวน

แตพนยกรรมจะไดอนญาตไว หรอไดรบอนญาตจากศาล มาตรา 1723 ผจดการมรดกตองจดการโดยตนเอง เวนแตจะทาการโดยตวแทนไดตามอานาจทใหไวชด

แจงหรอโดยปรยายในพนยกรรม หรอโดยคาสงศาล หรอในพฤตการณเพอประโยชนแกกองมรดก มาตรา 1724 ทายาทยอมมความผกพนตอบคคลภายนอกในกจการทงหลายอนผจดการมรดกไดทาไป

ภายในขอบอานาจในฐานะทเปนผจดการมรดก ถาผจดการมรดกเขาทานตกรรมกบบคคลภายนอก โดยเหนแกทรพยสนอยางใดๆ หรอประโยชนอยางอน

ใด อนบคคลภายนอกไดให หรอไดใหคามนวาจะใหเปนลาภสวนตวทายาทหาตองผกพนไม เวนแตทายาทจะไดยนยอมดวย



- 279 -

มาตรา 1725 ผจดการมรดกตองสบหาโดยสมควรซงตวผมสวนไดเสยและแจงไปใหทราบถงขอกาหนดพนยกรรมทเกยวกบผมสวนไดเสยนนภายในเวลาอนสมควร

มาตรา 1726 ถาผจดการมรดกมหลายคน การทาการตามหนาทของผจดการมรดกนนตองถอเอาเสยงขางมาก เวนแตจะมขอกาหนดพนยกรรมเปนอยางอน ถาเสยงเทากน เมอผมสวนไดเสยรองขอ กใหศาลเปนผชขาด

มาตรา 1727 ผมสวนไดเสยคนหนงคนใดจะรองขอใหศาลสงถอนผจดการมรดก เพราะเหตผจดการมรดกละเลยไมทาการตามหนาท หรอเพราะเหตอยางอนทสมควรกได แตตองรองขอเสยกอนทการปนมรดกเสรจสนลง

แมถงวาจะไดเขารบตาแหนงแลวกด ผจดการมรดกจะลาออกจากตาแหนงโดยมเหตอนสมควรกได แตตองไดรบอนญาตจากศาล

มาตรา 1728 ผจดการมรดกตองลงมอจดทาบญชทรพยมรดกภายในสบหาวน (1) นบแตเจามรดกตาย ถาในขณะนนผจดการมรดกไดรถงการตงแตงตามพนยกรรมทมอบหมายไวแกตน

หรอ (2) นบแตวนทเรมหนาทผจดการมรดกตามมาตรา 1726 ในกรณทศาลตงเปนผจดการมรดก หรอ (3) นบแตวนทผจดการมรดกรบเปนผจดการมรดกในกรณอน มาตรา 1729 ผจดการมรดกตองจดทาบญชทรพยมรดกใหแลวเสรจภายในหนงเดอนนบแตเวลาทระบไว

ในมาตรา 1728 แตกาหนดเวลาน เมอผจดการมรดกรองขอกอนสนกาหนดเวลาหนงเดอน ศาลจะอนญาตใหขยายตอไปอกกได

บญชนนตองทาตอหนาพยานอยางนอยสองคน ซงตองเปนผมสวนไดเสยในกองมรดกนนดวย บคคลซงจะเปนพยานในการทาพนยกรรมไมไดตามมาตรา 1670 จะเปนพยานในการทาบญชใดๆ ทตองทา

ขนตามบทบญญตแหงประมวลกฎหมายนไมได มาตรา 1730 ใหนามาตรา 1563, 1564 วรรค 1 และ 2 และ 1565 แหงประมวลกฎหมายนมาใชบงคบโดย

อนโลม ในระหวางทายาทกบผจดการมรดกโดยพนยกรรมและในระหวางศาลกบผจดการมรดกทศาลตง มาตรา 1731 ถาผจดการมรดกมไดจดทาบญชภายในเวลาและตามแบบทกาหนดไว หรอถาบญชนนไม

เปนทพอใจแกศาล เพราะความประมาทเลนเลออยางรายแรง หรอการทจรต หรอความไมสามารถอนเหนประจกษของผจดการมรดก ศาลจะถอนผจดการมรดกเสยกได

มาตรา 1732 ผจดการมรดกตองจดการตามหนาทและทารายงานแสดงบญชการจดการและแบงปนมรดกใหเสรจภายในหนงปนบแตวนทระบไวในมาตรา 1728 เวนแตผทาพนยกรรม ทายาทโดยจานวนขางมาก หรอศาลจะไดกาหนดเวลาใหไวเปนอยางอน

มาตรา 1733 การใหอนมต การปลดเปลองความรบผด หรอขอตกลงอนๆ อนเกยวกบรายงานแสดงบญชการจดการมรดกดงทบญญตไวในมาตรา 1732 นน จะสมบรณตอเมอรายงานแสดงบญชนนไดสงมอบลวงหนาแกทายาทพรอมดวยเอกสารอนเกยวกบการนนไมนอยกวาสบวนกอนแลว

คดเกยวกบการจดการมรดกนน มใหทายาทฟองเกนกวาหาปนบแตการจดการมรดกสนสดลง



- 280 -

หมวด 2 การรวบรวมจาหนายทรพยมรดกเปนตวเงน และการชาระหนกบแบงปนทรพยมรดก

มาตรา 1734 เจาหนกองมรดกชอบแตจะไดรบการชาระหนจากทรพยสนในกองมรดกเทานน มาตรา 1735 ทายาทจาตองบอกทรพยมรดกและหนสนของผตายตามทตนรทงหมดแกผจดการมรดก มาตรา 1736 ตราบใดทเจาหนกองมรดก หรอผรบพนยกรรมทปรากฏตว ยงไมไดรบชาระหน หรอสวนได

ตามพนยกรรมแลวทกคน ใหถอวาทรพยมรดกยงคงอยในระหวางจดการ ในระหวางเวลาเชนวานน ผจดการมรดกชอบทจะทาการใดๆ ในทางจดการตามทจาเปนได เชนฟองคด

หรอแกฟองในศาลและอนๆ อนงผจดการมรดกตองทาการทกอยางตามทจาเปน เพอเรยกเกบหนสนซงคางชาระอยแกกองมรดกภายในเวลาอนเรวทสดทจะทาได และเมอเจาหนกองมรดกไดรบชาระหนแลว ผจดการมรดกตองทาการแบงปนมรดก

มาตรา 1737 เจาหนกองมรดกจะบงคบสทธเรยกรองตอทายาทคนใดกได แตถามผจดการมรดก ใหเจาหนเรยกเขามาในคดดวย

มาตรา 1738 กอนแบงมรดก เจาหนกองมรดกจะบงคบชาระหนเตมจานวนจากกองมรดกกได ในกรณเชนนทายาทคนหนงๆ อาจเรยกใหชาระหนจากทรพยมรดกของเจามรดก หรอใหเอาเปนประกนกไดจนถงเวลาแบงมรดก

เมอแบงมรดกแลว เจาหนอาจเรยกใหทายาทคนใดคนหนงชาระหนไดเพยงไมเกนทรพยมรดกททายาทคนนนไดรบไป ในกรณเชนน ทายาทคนใดซงไดชาระหนแกเจาหนกองมรดกเกนกวาสวนทตนจะตองเฉลยใชหน ทายาทคนนนมสทธไลเบยจากทายาทคนอนได

มาตรา 1739 ใหชาระหนทกองมรดกคางชาระตามลาดบตอไปน และตามบทบญญตแหงประมวลกฎหมายนวาดวยบรมสทธ โดยตองไมเปนทเสอมเสยแกบรรดาเจาหนผมบรมสทธพเศษตามประมวลกฎหมายนหรอกฎหมายอน และบรรดาเจาหนทมประกนโดยการจานาหรอการจานอง

(1) คาใชจายเพอประโยชนอนรวมกนของกองมรดก (2) คาใชจายในการทาศพเจามรดก (3) คาภาษอากรซงกองมรดกคางชาระอย (4) คาจางซงเจามรดกคางชาระแกเสมยน คนใชและคนงาน (5) คาเครองอปโภคบรโภคอนจาเปนประจาวนซงสงใหแกเจามรดก (6) หนสนสามญของเจามรดก (7) บาเหนจของผจดการมรดก



- 281 -

มาตรา 1740 เวนแตเจามรดกหรอกฎหมายจะไดกาหนดไวเปนอยางอน ใหจดสรรทรพยสนของเจามรดกเพอชาระหนตามลาดบตอไปน

(1) ทรพยสนนอกจากอสงหารมทรพย (2) อสงหารมทรพยซงจดสรรไวชดแจงในพนยกรรมวาสาหรบชาระหนถาหากวามทรพยสนเชนนน (3) อสงหารมทรพยซงทายาทโดยธรรมชอบทจะไดรบในฐานะเชนนน (4) อสงหารมทรพยซงเจามรดกทาพนยกรรมใหแกผใดผหนงโดยมเงอนไขวาผนนตองชาระหนของเจา

มรดก (5) อสงหารมทรพยซงเจามรดกทาพนยกรรมใหโดยลกษณะทวไปดงบญญตไวในมาตรา 1651 (6) ทรพยสนเฉพาะอยางซงเจามรดกทาพนยกรรมใหโดยลกษณะเฉพาะดงบญญตไวในมาตรา 1651 ทรพยสนอยางใดอยางหนงซงไดจดสรรไวตามความทกลาวมาแลวขางตนนน ใหเอาออกขายทอดตลาด

แตทายาทคนใดคนหนงอาจมใหมการขายเชนวานนได โดยชาระราคาทรพยสนนนทงหมด หรอแตบางสวนตามทผตราคาซงศาลตงขนไดกาหนดให จนพอแกจานวนทจะชาระหนใหแกเจาหน

มาตรา 1741 เจาหนกองมรดกคนใดคนหนง จะคดคานการขายทอดตลาดหรอการตราคาทรพยสนดงระบไวในมาตรากอน โดยเสยคาใชจายของตนเองกได ถาเจาหนไดรองคดคานแลว ยงไดกระทาการขายทอดตลาด หรอตราคาไป จะยกการขายทอดตลาดหรอตราคานนขนยนตอเจาหนผรองคดคานแลวนนหาไดไม

มาตรา 1742 ถาในการชาระหนซงคางชาระอยแกตน เจาหนคนใดคนหนงไดรบตงในระหวางทผตายมชวตอย ใหเปนผรบประโยชนในการประกนชวต เจาหนคนนนชอบทจะไดรบเงนทงหมด ซงไดตกลงไวกบผรบประกน อนง เจาหนเชนวานน จาตองสงเบยประกนภยคนเขากองมรดกกตอเมอเจาหนคนอนๆ พสจนไดวา

(1) การทผตายชาระหนใหแกเจาหนโดยวธดงกลาวมานนเปนการขดตอบทบญญตมาตรา 237 แหงประมวลกฎหมายน และ

(2) เบยประกนภยเชนวานน เปนจานวนสงเกนสวนเมอเทยบกบรายไดหรอฐานะของผตาย ถงอยางไรกด เบยประกนภยซงจะพงสงคนเขากองมรดกนนตองไมเกนกวาจานวนเงนทผรบประกนชาระ

ให มาตรา 1743 ทายาทโดยธรรม หรอผรบพนยกรรมโดยลกษณะทวไป ไมจาตองปฏบตตามขอกาหนดใน

พนยกรรมลกษณะเฉพาะเกนกวาจานวนทรพยมรดกทตนไดรบ มาตรา 1744 ผจดการมรดกไมจาตองสงมอบทรพยมรดกหรอสวนใดสวนหนงแหงทรพยมรดกใหแก

ทายาทกอนปหนงนบแตวนทเจามรดกถงแกความตาย เวนแตเจาหนกองมรดกและผรบพนยกรรมทปรากฏตวไดรบชาระหนและสวนไดตามพนยกรรมแลวทกคน



- 282 -

หมวด 3 การแบงมรดก

มาตรา 1745 ถามทายาทหลายคน ทายาทเหลานนมสทธและหนาทเกยวกบทรพยมรดกรวมกนจนกวาจะไดแบงมรดกกนเสรจแลว และใหใชมาตรา 1356 ถงมาตรา 1366 แหงประมวลกฎหมายนบงคบ เพยงเทาทไมขดกบบทบญญตแหงบรรพน

มาตรา 1746 ภายใตบงคบแหงกฎหมาย หรอขอความในพนยกรรมถาหากมใหสนนษฐานไวกอนวา ผเปนทายาทดวยกนมสวนเทากนในกองมรดกทยงไมไดแบง

มาตรา 1747 การททายาทคนใดไดรบทรพยสนอยางหนงอยางใด หรอประโยชนอยางอนใดจากเจามรดกโดยการให หรอโดยการอยางอนใด ซงทาใหโดยเสนหาในระหวางเวลาทเจามรดกยงมชวตอยนน หาทาใหสทธในการแบงปนทรพยมรดกของทายาทคนนน ตองเสอมเสยไปแตโดยประการใดไม

มาตร 1748 ทายาทคนใดครอบครองทรพยมรดกซงยงมไดแบงกน ทายาทคนนนมสทธทจะเรยกรองใหแบงทรพยมรดกนนได แมวาจะลวงพนกาหนดอายความตามมาตรา 1754 แลวกด

สทธทจะเรยกใหแบงทรพยมรดกตามวรรคกอน จะตดโดยนตกรรมเกนคราวละสบปไมได มาตรา 1749 ถามคดฟองเรยกทรพยมรดก ผซงอางวาตนเปนทายาทมสทธในทรพยมรดกนน จะรองสอด

เขามาในคดกได แตศาลจะเรยกทายาทอน นอกจากคความ หรอผรองสอด ใหเขามารบสวนแบงหรอกนสวนแหงทรพย

มรดกไวเพอทายาทอนนนไมได มาตรา 1750 การแบงปนทรพยมรดกนน อาจทาไดโดยทายาทตางเขาครอบครองทรพยสนเปนสวนสด

หรอโดยการขายทรพยมรดกแลวเอาเงนทขายไดมาแบงปนกนระหวางทายาท ถาการแบงปนมไดเปนไปตามวรรคกอน แตไดทาโดยสญญา จะฟองรองใหบงคบคดหาไดไม เวนแตจะม

หลกฐานเปนหนงสออยางหนงอยางใด ลงลายมอชอฝายทตองรบผดหรอตวแทนของฝายนนเปนสาคญ ในกรณเชนนใหนามาตรา 850, 852 แหงประมวลกฎหมายนวาดวยประนประนอมยอมความมาใชบงคบโดยอนโลม

มาตรา 1751 ภายหลงทไดแบงมรดกกนแลว ถาทรพยสนทงหมดหรอบางสวน ซงทายาทคนใดคนหนงไดรบตามสวนแบงปนนน หลดมอไปจากทายาทคนนนเนองจากการรอนสทธ ทายาทคนอนๆ จาตองใชคาทดแทน

หนเชนวานน เปนอนระงบเมอมการตกลงกนไวเปนอยางอน หรอการรอนสทธเปนผลเนองมาจากความผดของทายาทผถกรอนสทธ หรอเนองมาจากเหตซงเกดขนภายหลงการแบงปน

ทายาทคนอนๆ ตองใชคาทดแทนใหแกทายาทผถกรอนสทธตามสวนแหงสวนแบงของตน แตใหหกจานวนทเปนสวนเฉลย ซงทายาทผถกรอนสทธจะตองออกกบเขาดวยนนออกเสย แตถาทายาทคนใดคนหนงเปนคนหนสนลนพนตว ทายาทคนอนๆ ตองรบผดในสวนของทายาทคนนนตามสวนเฉลยเชนเดยวกน แตใหหก



- 283 -

จานวนทเปนสวนเฉลยซงทายาทผทจะไดรบคาทดแทนจะตองออกแทนทายาทผทมหนสนลนพนตวนนออกเสย บทบญญตในวรรคกอนๆ มใหใชบงคบแกผรบพนยกรรมลกษณะเฉพาะ มาตรา 1752 คดฟองใหรบผดเนองจากการรอนสทธตามมาตรา 1751 นนมใหฟองเมอพนกาหนดสาม

เดอนนบแตเมอถกรอนสทธ

ลกษณะ 5 มรดกทไมมผรบ

มาตรา 1753 ภายใตบงคบแหงสทธของเจาหนกองมรดก เมอบคคลใดถงแกความตายโดยไมมทายาทโดย

ธรรมหรอผรบพนยกรรม หรอการตงมลนธตามพนยกรรม มรดกของบคคลนนตกทอดแกแผนดน

ลกษณะ 6 อายความ

มาตรา 1754180 หามมใหฟองคดมรดกเมอพนกาหนดหนงป นบแตเมอเจามรดกตายหรอนบแตเมอทายาทโดยธรรมไดร หรอควรไดรถงความตายของเจามรดก

คดฟองเรยกตามขอกาหนดพนยกรรม มใหฟองเมอพนกาหนดหนงปนบแตเมอผรบพนยกรรมไดรหรอควรไดรถงสทธซงตนมอยตามพนยกรรม

ภายใตบงคบแหงมาตรา 193/27 แหงประมวลกฎหมายน ถาสทธเรยกรองของเจาหนอนมตอเจามรดกมกาหนดอายความยาวกวาหนงป มใหเจาหนนนฟองรองเมอพนกาหนดหนงปนบแตเมอเจาหนไดร หรอควรไดรถงความตายของเจามรดก

ถงอยางไรกด สทธเรยกรองตามทวามาในวรรคกอนๆ นน มใหฟองรองเมอพนกาหนดสบปนบแตเมอเจามรดกตาย

มาตรา 1755 อายความหนงปนน จะยกขนตอสไดกแตโดยบคคลซงเปนทายาท หรอบคคลซงชอบทจะใชสทธของทายาท หรอโดยผจดการมรดก





- 284 -

พระราชกฤษฎกาใหใชบทบญญตแหงประมวลกฎหมายแพงและพาณชยบรรพ 1 และ 2 ทไดตรวจชาระใหม181 พระราชกฤษฎกาใหใชบทบญญตแหงประมวลกฎหมายแพงและพาณชยบรรพ 3 ทไดตรวจชาระใหม182 พระราชกฤษฎกาใหใชบทบญญตบรรพ 4 แหงประมวลกฎหมายแพงและพาณชย183 พระราชบญญตแกไขเพมเตมประมวลกฎหมายแพงและพาณชย พทธศกราช 2477184 พระราชบญญตแกไขเพมเตมประมวลกฎหมายแพงและพาณชย พทธศกราช 2477 (ฉบบท 2)185 พระราชบญญตแกไขเพมเตมประมวลกฎหมายแพงและพาณชย พทธศกราช 2477 (ฉบบท 3)186 พระราชบญญตใหใชบทบญญตบรรพ 5 แหงประมวลกฎหมายแพงและพาณชย พทธศกราช 2477187 พระราชบญญตใหใชบทบญญตบรรพ 6 แหงประมวลกฎหมายแพงและพาณชย พทธศกราช 2477188 พระราชบญญตแกไขเพมเตมประมวลกฎหมายแพงและพาณชย พทธศกราช 2478189 พระราชบญญตแกไขเพมเตมประมวลกฎหมายแพงและพาณชย พทธศกราช 2479190 พระราชกาหนดแกไขเพมเตมพระราชบญญตใหใชบทบญญตบรรพ 6 แหงประมวลกฎหมายแพงและพาณชย พทธศกราช 2477 พทธศกราช 2486191 พระราชกาหนดแกไขเพมเตมพระราชบญญตใหใชบทบญญตบรรพ 5 แหงประมวลกฎหมายแพงและพาณชย พทธศกราช 2477 พทธศกราช 2486192 พระราชบญญตแกไขเพมเตมประมวลกฎหมายแพงและพาณชย (ฉบบท 6) พ.ศ. 2495193 พระราชบญญตแกไขเพมเตมประมวลกฎหมายแพงและพาณชย (ฉบบท 7) พ.ศ. 2496194

181 ราชกจจานเบกษา เลม /-/1/11 พฤศจกายน 2468 182 รก.2471/-/1/1 มกราคม 2471 183 รก.2473/-/442/18 มนาคม 2473 184 ราชกจจานเบกษา เลม 51/-/หนา 441/2 กนยายน 2477 185 ราชกจจานเบกษา เลม 52/-/หนา 71/21 เมษายน 2478 186 ราชกจจานเบกษา เลม 52/-/หนา 337/5 พฤษภาคม 2478 187 ราชกจจานเบกษา เลม 52/-/หนา 474/29 พฤษภาคม 2478 188 ราชกจจานเบกษา เลม 52/-/หนา 529/7 มถนายน 2478 189 ราชกจจานเบกษา เลม 52/-/หนา 1320/29 กนยายน 2478 190 ราชกจจานเบกษา เลม 53/-/หนา 634/22 พฤศจกายน 2479 191 ราชกจจานเบกษา เลม 60/ตอนท 32/หนา 1092/19 มถนายน 2486 192 ราชกจจานเบกษา เลม 60/ตอนท 32/หนา 1089/19 มถนายน 2486 193 ราชกจจานเบกษา เลม 69/ตอนท 12/หนา 189/26 กมภาพนธ 2495 194 ราชกจจานเบกษา เลม 70/ตอนท 8/หนา 176/27 มกราคม 2496



- 285 -

พระราชบญญตแกไขเพมเตมประมวลกฎหมายแพงและพาณชย (ฉบบท 8) พ.ศ. 2519195 หมายเหต:- เหตผลในการประกาศใชพระราชบญญตฉบบน คอ เนองจากรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย มาตรา 28 วรรคสอง บญญตวา ชายและหญงมสทธเทาเทยมกน จาตองแกไขบทบญญตในประมวลกฎหมายแพงและพาณชยเพอใหสอดคลองกบบทบญญตของรฐธรรมนญโดยแกไขเพมเตมประมวลกฎหมายแพงและพาณชยมาตรา 20 เพอใหสอดคลองกบการแกไขเพมบทบญญตมาตรา 1445 ซงใหศาลมอานาจอนญาตใหชายและหญงทมอายตากวาสบแปดปบรบรณทาการสมรสไดโดยบญญตใหชายหญงซงไดรบอนญาตจากศาลทาการสมรสไดกอนอายครบสบแปดปบรบรณบรรลนตภาวะโดยการสมรส นอกจากนไดพจารณาเหนวา มาตรา 37 มาตรา 38 มาตรา 39 มาตรา 40 มาตรา 41 มาตรา 42 มาตรา 43 มาตรา 50 และวรรคสองของมาตรา 137 เปนบทบญญตทจาจดสทธสตร สมควรยกเลกเสย จงจาเปนตองตราพระราชบญญตนขน พระราชบญญตใหใชบทบญญตบรรพ 5 แหงประมวลกฎหมายแพงและพาณชยทไดตรวจชาระใหม พ.ศ. 2519196

หมายเหต:- เหตผลในการประกาศใชพระราชบญญตฉบบน คอ เนองจากรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยมาตรา 28 วรรคสอง บญญตวาชายและหญงมสทธเทาเทยมกน จาตองแกไขบทบญญตในประมวลกฎหมายแพงและพาณชย เพอใหสอดคลองกบบทบญญตของรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย จงจาเปนตองตราพระราชบญญตนขน พระราชบญญตแกไขเพมเตมประมวลกฎหมายแพงและพาณชย (ฉบบท 9) พ.ศ. 2521197 หมายเหต:- เหตผลในการประกาศใชพระราชบญญตฉบบน คอ เนองจากไดมการประกาศใชพระราชบญญตบรษทมหาชนจากด พ.ศ. 2521 ซงกาหนดใหบรษทมหาชนจากดตองมผถอหนตงแตหนงรอยคน และมบทบญญตควบคมการเสนอขายหนและหนก เพอปองกนมใหประชาชนถกหลอกลวงแลว สมควรกาหนดหามมใหบรษทจากดตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชยมผถอหนถงหนงรอยคนและเสนอขายหน หรอหนกตอประชาชน ซงจาเปนตองแกไขเพมเตมประมวลกฎหมายแพงและพาณชย บรรพ 3 ลกษณะ 22 หมวด 4 เฉพาะมาตราทเกยวของใหสอดคลองกบหลกการดงกลาว จงจาเปนตองตราพระราชบญญตนขน

195 ราชกจจานเบกษา เลม 93/ตอนท 129/ฉบบพเศษ หนา 1/15 ตลาคม 2519 196 ราชกจจานเบกษา เลม 93/ตอนท 129/ฉบบพเศษ หนา 4/15 ตลาคม 2519 197 ราชกจจานเบกษา เลม 95/ตอนท 149/ฉบบพเศษ หนา 98/25 ธนวาคม 2521



- 286 -

พระราชบญญตแกไขเพมเตมประมวลกฎหมายแพงและพาณชย (ฉบบท 10) พ.ศ. 2533198 หมายเหต :- เหตผลในการประกาศใชพระราชบญญตฉบบน คอ โดยทบทบญญตบรรพ 5 แหงประมวลกฎหมายแพงและพาณชยวาดวยความสมบรณของการหมนและผลของการหมน การคมครองคสมรสทวกลจรต การจดการสนสมรส การแยกสนสมรสและรวมสนสมรส การสมรสทเปนโมฆะ เหตหยา ผใชอานาจปกครองบตรในกรณมการหยา บทสนนษฐานความเปนบตรชอบดวยกฎหมาย การฟองคดไมรบเดกเปนบตร การฟองปฏเสธความเปนบตร การจดทะเบยนเดกเปนบตร การฟองใหรบเดกเปนบตร อานาจปกครอง การเปนผอนบาลและผพทกษ การจดการทรพยสนของผเยาว สทธหนาทของบดามารดาและบตร ผปกครอง และบตรบญธรรม นน ยงไมสอดคลองและไมเอออานวยตอสภาพความเปนอยในสงคมปจจบน สมควรปรบปรงแกไขใหเหมาะสมยงขน จงจาเปนตองตราพระราชบญญตน พระราชบญญตใหใชบทบญญตบรรพ 1 แหงประมวลกฎหมายแพงและพาณชยทไดตรวจชาระใหม พ.ศ. 2535199 หมายเหต :- เหตผลในการประกาศใชพระราชบญญตฉบบน คอ เนองจากบทบญญตบรรพ 1 แหงประมวลกฎหมายแพงและพาณชยซงไดใชบงคบโดยพระราชกฤษฎกาใหใชบทบญญตแหงประมวลกฎหมายแพงและพาณชยบรรพ 1 และบรรพ 2 ทไดตรวจชาระใหม พ.ศ. 2468 ไดใชบงคบมาเปนเวลานานและบทบญญตหลายประการลาสมย ไมเหมาะสมและสอดคลองกบสภาพสงคมปจจบน สมควรปรบปรงแกไขใหเหมาะสมยงขน จงจาเปนตองตราพระราชบญญตน พระราชบญญตแกไขเพมเตมประมวลกฎหมายแพงและพาณชย (ฉบบท 11) พ.ศ. 2535200

หมายเหต :- เหตผลในการประกาศใชพระราชบญญตฉบบน คอ โดยทมการแกไขพระราชบญญตบรษทมหาชนจากด พ.ศ. 2521 ใหยกเลกการกาหนดอตราสวนการถอหน และจานวนผถอหนของบรษทมหาชนจากด และเพอใหการแปรสภาพบรษทจากดเปนบรษทมหาชนจากด เปนไปโดยความสมครใจ ในกรณทบรษทจากดประสงคจะชชวนใหประชาชนรวมลงทน จงจาเปนตองตราพระราชบญญตน

198 ราชกจจานเบกษา เลม 107/ตอนท 187/ฉบบพเศษ หนา 1/26 กนยายน 2533 199 ราชกจจานเบกษา เลม 109/ตอนท 42/หนา 1/8 เมษายน 2535 200 ราชกจจานเบกษา เลม 109/ตอนท 43/หนา 56/8 เมษายน 2535



- 287 -

พระราชบญญตแกไขเพมเตมประมวลกฎหมายแพงและพาณชย (ฉบบท 12) พ.ศ. 2541201 หมายเหต :- เหตผลในการประกาศใชพระราชบญญตฉบบน คอ เนองจากประมวลกฎหมายแพงและพาณชยในเรองขายฝากมบทบญญตยงไมเหมาะสม เปนเหตใหมการเอาเปรยบผขายฝาก โดยการกาหนดสนไถทสงเกนควร เพอหลกเลยงกฎหมายหามเรยกดอกเบยเกนอตรา รวมทงในกรณทถงกาหนดเวลาไถผซอฝากมกจะหลกเลยงไมยอมใหมการไถจนเปนเหตใหผขายฝากตองสญเสยกรรมสทธในทรพยสนไปโดยไมชอบธรรม นอกจากน เหนควรปรบปรงระยะเวลาในการใชสทธไถในสญญาขายฝากใหเหมาะสมยงขน จงจาเปนตองตราพระราชบญญตน พระราชบญญตแกไขเพมเตมประมวลกฎหมายแพงและพาณชย (ฉบบท 13) พ.ศ. 2541202 หมายเหต :- เหตผลในการประกาศใชพระราชบญญตฉบบน คอ โดยทพระราชบญญตคมครองแรงงาน พ.ศ. 2541 ไดบญญตใหหนทเกดจากการไมชาระคาจาง คาลวงเวลา คาทางานในวนหยด คาลวงเวลาในวนหยด คาชดเชย คาชดเชยพเศษ เงนสะสม เงนสมทบ หรอเงนเพมใหลกจาง หรอกรมสวสดการและคมครองแรงงาน แลวแตกรณ มบรมสทธเหนอทรพยสนทงหมดของนายจางซงเปนลกหนในลาดบเดยวกบบรมสทธในคาภาษอากรตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย ดงนน จงสมควรแกไขเพมเตมมาตรา 253 แหงประมวลกฎหมายแพงและพาณชยใหสอดคลองกบกฎหมายวาดวยการคมครองแรงงานในสวนทเกยวกบสทธของลกจาง โดยใหรวมความถง สทธของเสมยน คนใช และคนงาน ตามทบญญตไวในมาตรา 253 เดมดวย โดยกาหนดลาดบบรมสทธในเงนทลกจางมสทธไดรบอยในลาดบเดยวกบบรมสทธในคาภาษอากร ประกอบกบสภาวะเศรษฐกจและสงคมไดเปลยนแปลงไป สมควรแกไขเพมเตมมาตรา 257 แหงประมวลกฎหมายแพงและพาณชย เพอกาหนดหลกเกณฑและจานวนเงนสงสดของบรมสทธในเงนทลกจางมสทธไดรบใหเหมาะสมกบสภาวะเศรษฐกจและสงคมของประเทศในปจจบนดวย จงจาเปนตองตราพระราชบญญตน พระราชบญญตแกไขเพมเตมประมวลกฎหมายแพงและพาณชย (ฉบบท 14) พ.ศ. 2548203 หมายเหต :- เหตผลในการประกาศใชพระราชบญญตฉบบน คอ โดยทเปนการสมควรแกไขเพมเตมบทบญญตในประมวลกฎหมายแพงและพาณชยในสวนทเกยวกบสญญาซอขายอสงหารมทรพยและสงหารมทรพย ประเภทของสงหารมทรพยทตองจดทะเบยนตอพนกงานเจาหนาท จานวนเงนในการกยมเงนทตองมหลกฐานแหงการกยมเปนหนงสอ จานวนเงนทเจาสานกโรงแรมตองรบผดในการททรพยสนของคนเดนทางหรอแขกอาศยสญหาย อตรา

201 ราชกจจานเบกษา เลม 115/ตอนท 18ก/หนา 1/9 เมษายน 2541 202 ราชกจจานเบกษา เลม 115/ตอนท 48 ก/หนา 1/17 สงหาคม 2541 203 ราชกจจานเบกษา เลม 122/ตอนท 110 ก/หนา 1/23 พฤศจกายน 2548



- 288 -

คาธรรมเนยมและคาคดสาเนาเอกสารตามทปรากฏในบทบญญตทวาดวยบรษทจากด รวมถงจานวนเงนรางวลหรอคาธรรมเนยมทบคคลผมสทธจะรบทรพยสนหายตองชาระใหแกผเกบไดหรอแกสวนราชการทรบผดชอบ เพอใหสอดคลองกบสภาพการณทางเศรษฐกจและสภาวการณในปจจบน จงจาเปนตองตราพระราชบญญตน พระราชบญญตแกไขเพมเตมประมวลกฎหมายแพงและพาณชย (ฉบบท 15) พ.ศ. 2549204 หมายเหต :- เหตผลในการประกาศใชพระราชบญญตฉบบน คอ โดยทเปนการสมควรแกไขเพมเตมบทบญญตในลกษณะ 22 หนสวนและบรษทของบรรพ 3 แหงประมวลกฎหมายแพงและพาณชย กรณการลาออกของหนสวนผจดการในหางหนสวนจดทะเบยนและหางหนสวนจากด และการลาออกของกรรมการบรษทจากด กาหนดเวลาทการลาออกมผล ตลอดจนการจดทะเบยนเปลยนแปลงตอนายทะเบยนภายในกาหนดเวลา เพอใหเกดความชดเจนในผลทางกฎหมาย และการนาผลทางกฎหมายและขอเทจจรงทเกยวของกบกรณดงกลาวไปใชอางอง จงจาเปนตองตราพระราชบญญตน พระราชบญญตแกไขเพมเตมประมวลกฎหมายแพงและพาณชย (ฉบบท 16) พ.ศ. 2550205

หมายเหต :- เหตผลในการประกาศใชพระราชบญญตฉบบน คอ โดยทมาตรา 3 ของรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย (ฉบบชวคราว) พทธศกราช 2549 ใหความคมครองศกดศรความเปนมนษยสทธเสรภาพ และความเสมอภาค บรรดาทชนชาวไทยเคยไดรบความคมครองตามประเพณการปกครองประเทศไทยในระบอบประชาธปไตยอนมพระมหากษตรยทรงเปนประมข แตบทบญญตมาตรา 1445 มาตรา 1446 มาตรา 1447/1 วรรคสาม มาตรา 1516 (1) และมาตรา 1523 วรรคหนง แหงประมวลกฎหมายแพงและพาณชย เปนบทบญญตทเลอกปฏบตโดยไมเปนธรรมตอบคคลเพราะเหตแหงความแตกตางในเรองเพศ สมควรแกไขบทบญญตดงกลาวใหสอดคลองกบหลกการมสทธเทาเทยมกนระหวางชายและหญง และหลกการหามมใหเลอกปฏบตโดยไมเปนธรรมตอบคคลเพราะเหตแหงความแตกตางในเรองเพศทเคยไดรบความคมครองตามประเพณการปกครองประเทศไทย ในระบอบประชาธปไตยอนมพระมหากษตรยทรงเปนประมข จงจาเปนตองตราพระราชบญญตน

204 ราชกจจานเบกษา เลม 123/ตอนท 17 ก/หนา 1/22 กมภาพนธ 2549 205 ราชกจจานเบกษา เลม 124/ตอนท 53 ก/หนา 14/12 กนยายน 2550



- 289 -

พระราชบญญตแกไขเพมเตมประมวลกฎหมายแพงและพาณชย (ฉบบท 17) พ.ศ. 2550206 หมายเหต :- เหตผลในการประกาศใชพระราชบญญตฉบบน คอ เนองจากไดมกฎหมายวาดวยทรสตเพอธรกรรมในตลาดทนซงกาหนดใหสามารถกอตงทรสตเพอเปนเครองมออกประการหนงทจะทาใหธรกรรมในตลาดทนเปนไปอยางมประสทธภาพและสามารถแกไขขอตดขดบางประการในการระดมทนและในการประกอบธรกจในตลาดทนได ดงนน เพอใหสอดคลองกบกฎหมายดงกลาว จงจาเปนตองตราพระราชบญญตน พระราชบญญตแกไขเพมเตมประมวลกฎหมายแพงและพาณชย (ฉบบท 18) พ.ศ. 2551207 หมายเหต :- เหตผลในการประกาศใชพระราชบญญตฉบบน คอ โดยทประมวลกฎหมายแพงและพาณชยบรรพ 3 ลกษณะ 22 วาดวยหนสวนและบรษทใชบงคบมาเปนเวลานาน บทบญญตบางมาตราสรางภาระโดยไมจาเปนแกประชาชนและกอใหเกดความยงยาก ซาซอน และความลาชาตอการปฏบตหนาทของสวนราชการ นอกจากน ยงเปนอปสรรคตอการเสรมสรางศกยภาพในการแขงขนของประเทศอกดวย ดงนน เพอขจดปญหาและอปสรรคดงกลาวและเพอใหการดาเนนกจการคาในรปแบบของหางหนสวนและบรษทมความคลองตวมากยงขน จงจาเปนตองตราพระราชบญญตน

พระราชบญญตแกไขเพมเตมประมวลกฎหมายแพงและพาณชย (ฉบบท 19) พ.ศ. 2551208 หมายเหต :- เหตผลในการประกาศใชพระราชบญญตฉบบน คอ โดยทบทบญญตบรรพ 5 แหงประมวลกฎหมายแพงและพาณชยวาดวยการรองตอศาลขอใหสงอนญาตใหสามภรยาอยตางหาก การเปนบตรชอบดวยกฎหมายของหญง การเปนบตรชอบดวยกฎหมายของชาย การนบวนทเปนบตรชอบดวยกฎหมายของบดา และการกลบมอานาจปกครองบตรทยงไมบรรลนตภาวะเมอมการเลกรบบตรบญธรรม นน ยงไมสอดคลองและไมเอออานวยตอสภาพความเปนอยในสงคมปจจบน สมควรปรบปรงแกไขใหเหมาะสมยงขนจงจาเปนตองตราพระราชบญญตน

206 ราชกจจานเบกษา เลม 125/ตอนท 9 ก/หนา 42/14 มกราคม 2551 207 ราชกจจานเบกษา เลม 125/ตอนท 41 ก/หนา 12/3 มนาคม 2551 208 ราชกจจานเบกษา เลม 125/ตอนท 45 ก/หนา 5/7 มนาคม 2551

Documents

NBC civilcode ver2552 - นักบัญชีดอทคอม · 2011. 12. 28. · ลักษณะ 3 จัดการงานนอกส ั่ง 395-405 76 ... หมวด