2010

هللاޝފޢ ޢބދ

 

)ލޔނތއ ގޅ ރދމހއ( 1- އއތނކނ ލޔނތއ މގ �

 1 

ރދމހއ ގޅ ލޔނތއ

  !ރމޟނމހށ ތއޔރވނ •

...ޚޞއޞތއމހގ ރމޟނ • .މއސލއއ ނނވ... ރދކރކރނ • މސކތގ ޙރމތ ކނޑލނތ؟... އޢތކފކރނ •

 !އފވރކމގ ކޅއވސ ނތވ • .ޢދ ދވހގ ބއއ މޙނމ ޢދބތކއ ސނނތތއ •

 2 

!ތއޔރވނ ރމޟނމހށ

...وبعد, احلمد هللا والصالة والسالم على حممد وعلى آله و صحبه أمجعني

އއބޔކ ރދމހށ . ވމސތކނ ބހގނވނ ދބއކށ ތއޔރވމގއ މ މތ މހށ މރޙބ ކޔއއޞކށގނ ފނވނ ހދއ، ޓވނ ރދމހށ ޙތއޔރވމގ ގތނ ގގ ފރނޗރ ބދލކށ، ބދގ ސމނ

އނއބޔކ . ހރކނ މނފހފލވމގ ޕރގރމތކއތ ބލއ އއށ ވޤތހސކރ މހނނވ ހމޖހފއއޔރކށ އމހގ ބނނ އމހނގ ގތއ ރމޟނމހށ ތއޔރކރ ބދއނ އމހނގ އމއލ ނފސތއވސ ތ

. އނމ ފރހމ ގތގއ ހފނ ކނގތކށތ ބލއ ހދމހނނވ

އއ ދރލއ ޝޢބނ މހނ ފށގނ . ވސ އއގތ ކމއ އބ ހއޓވ ދބއމހނގ ނމވސ މ މލޔމކ މއރދކރއވއޔ އހނކމނ . ނދކމވބރކތތރ ރމޟނމހށ ތއޔރވމ މބއމހނ މކރނ ގތ އނގގނ ގޅ ތއޔރވމނދ މހނ އކނ ސދނނރ. ވސ ފއދކރނ ލޔމކވ ދބއމހނނށ

.އ ހތވރއ ލބގނ ދނއވރވމނދ މހނނށ އކނ އތރށ ސދކރމށ ތއޔ އދ ރނގޅ. ދނއވ

ކރނ ގތށ ޢމލ ދނނވ އގތނ މމހށ ފރހމއށ ތއޔރވ މރޙބކޔނ ބނނވ މހ މ އދވގނވއވ؛

:ތދވރ ތއބއކނ ތއބވނ – 1

ނ އނސނގ މޅ ޙޔތގއ އނ ތއބވ. ކމއ ނނވމމހށ ވކނ ޙއޞކރވފއވ . ތއބވމކ ވޖބކވބރކތތރ މހއ ކމނ މމހ ހމ އހނމ، ކރމތވމނ އނނނ. މތގއ އބދމ ދމހނނނ ޖހނއވ

ކމގއ އނމ ފރހމ މހމނދރ ބއދލވ ހނދ އތރށ ހތ ނޔށ ސފކށ ތއބވމ މމތ މހށ އދކރވ .ވގނދނ ކމގ އއވސ ޝއކއނތވ

ތޔބއމހނ . އ އމނވ މސތކނނވ: މނއ 31النور / )وتوبوا إلى الله جميعا أيـها المؤمنون لعلكم تـفلحون (

.އއ ތޔބއމހނ ކމޔބވމށޓކއވ. ތއބވށވއށ هللا އކ އކއޗކށ

:ދޢކރނ – 2

 3 

މހށވމ އމސ ލބތ، އބއމހނ ރދމސ ޖހނ ހ. އތމތގ ސލފއޞލޙނގ ފރތނ ވރދވގނވއވމސވނދނ ހ އދ ރދމސ ނމމނ. ދނނވއވ ހޟރތގއ އދ ދޢ ގهللاއދ އމހ ބއދލވތ

. އރދމހގއ ކރވނ އޅކނތއ ޤބލކރއވތވސ ދޢކރއވ

ފރހމ ޡވބއ ދރމ މ ރދމހގތއފޤއ، އހނކމނ، މރދމހގއ އޅކނތކގއ މޝޣލވ އޅމގ .ކރމކ ވރށ މހނމ ކމކވ ދޢ މނވރވތ ކނމ މސލމކމ

:މތވރ މތ މއސރއ ބއދލވތ އކމ އފކރނ މ – 3

ޙއޞ އދ ބޑ ވސ ބއދލކރ ވރށއއ ތކގ ތރއނ މސލމއޅގ ނޢމތ سبحانه وتعاىلهللا މތސވރގގ . އހނ މއ ހޔކމގ މސމވ. ވގނދއވ އއ ބއދލކރނ މސ އނމތ ކމގއ މ ނޢމތއ

ރޙމތ އއސލވ ގسبحانه وتعاىلهللا . ނރކއގ ދރތއ ބނދކރވ މސމކވ. ދރކޅތއ ހޅވލވ މސމކވ .އފވރކމގ މސމކވ. މކވމސ

އހނކމނ، މ ބރކތތރ މސ އނނތ އކމށ އފ ފޅކށ، މސލމ އޚނނއ އޚތނނށ މ މތވރ .ވސ ބނނތރ ކމކވ މހގ ތހނޔއއ މބރކ ބދ އދކރމކ ކނމހނ

:ރދ ޤޟކރނ - 4

ކރ ރދމހގ ޤޟކރނޖހ ރދތއ ޝޢބނ މހ . މއ އނހނނނށ ޚއޞ ބބކށ ވދނއވއހނ ގނ ފހރށ އކނބލނ . ނނވ މއސލއއނމވސ، މއކ މ ބޑ . ހރމވ ނނމ ހމއށ ޤޟކށ

މ . ފރމހގ ޙއޤތއ އދކރމގއޔއ ކދނ ބލއ ގތރ ހމއކށ އޅވމގއ ރއއ ދވލ ހދކރނޖހއވނމ ނ ޤޟކށޝޢބނ މހ ހމޔށ އނނއރވސ ބއއ ރދތއ ދނނވ ސބބ ހރ، ބއއ ފހރ

އހނ، ރދތއ ޤޟ . ވމ، ޝޢބނ މހގއ އ ރދތއ ހފމށ އވސ ވގނނނ ޖހނއވ. ހރދނއވ .ކރނ ދނ މ ގނ ދވހއ ނލބނތއވ

ها تـقول : عن أيب سلمة قال عت عائشة رضي الله عنـ ان يكون علي الصوم من رمضان فما أستطيع أن أقضيه ك (: مس

ވދޅވނކށ رضي هللا عنھاޢއޝ . ރއސނލއވ އބ ސލމތ ވދޅވއވهللا : މނއ )إال يف شعبان

 4 

ނމވސ ތމނ. ހރއވ ޤޟކރނޖހ ރދތއ ތމނކމނގ މއޗށ ބއއފހރ. (ތމނކލގފނ އޑއހމވ .) ޝޢބނ މހގއ ނނ ނލބއވ ނއށ އރދތއ ޤޟ ކރނ ފރޞތކމ

:ފލވނ ބހގތނ ބލއ އޅނ ރދމހގ ޙކމތކ - 5

ގތނ ބއވ ކޔމއ ރދ މހ ގޅހނނ މޢލމތ ފއބހގތނ ޢލމވރނ ލޔއވއ ރދޔމ ބބގއ، މކމގ ސބބނ ތމގ ރދއއ ބހ ފޤހ އތރވ ރދ ފރހމ . ޙއޞ ދރސތކގއ ބއވރވނ ހމނއވ

ދއއ ބހގތނ އނބދރނނށ އދ ތމނނޔށ އނގ މނވރނ ރ. ދނއވ ލބގނ ގތގއ ހފމގ ތއފޤމޢލމތތއ ދނމކ އ މހނނށ ބނ އނގ އއޗހ އހނ. ވސ މގ ތރގއ ހމނއވ އގނނއދނނ

.ސނކޑގއ ހރލނ ކމކވ

:ޝޢބނ މހގ ސނނތ ރދހފނ - 6

ذلك : ( يا رسول الله مل أرك تصوم شهرا من الشهور ما تصوم من شعبان ، قال : قـلت : عن أسامة بن زيد قال

. )أن يـرفع عملي وأنا صائم فأحب شهر يـغفل الناس عنه بـني رجب ورمضان ، وهو شهر تـرفع فيه األعمال إىل رب العالمني

ޝޢބނ . ގ ރސލއވهللاއ . ތމނކލގފނ ދނނވމވ. ވދޅވއވأسامة بن زيد ރއސނލއވ هللا : މނއއމހކ :( އވއވޙދޡފޅކރ. މހ ހއޕވ ފދއނ އހނ މހއގއ ތފދ ގތކށ ރދ ހއޕވ ތނއ ނފނއވ

އދ އމހކ ޢލމތކގ . އއ ރޖބމހއ ރމޟނމހއ ދމދވ. މސތކނ އމހކމދ ޣފލވފއވ މހކވއހނކމނ ތމނކލގފނގ ޢމލ އފއލވއރ ރދއށ . ވރ ރއބށ އޅގ ޢމލތއ އފއލވ މހވ

).ނނވމށ ތމނކލގފނ ލބކރއވމވހ

ޝޢބނ މހގއ އކލގފނ އދޔޚލފށ ރދ ހއޕވމގ ޙކމތ ވރށ ސފކށ ޙދޡނ ބޔނވގނ ނމވސ މއށ . ގ ޙޟރތށ އފއލވ މސ ކމށވތއވهللاއއ އމހގއ އޅތކނގ ޢމލ . ހނގއޖއވ

އއ ފރޟ ނމދތކގ ކރނ އހ ސނނތކރފދއނ ކރވ . ނ ޙކމތއވއވޢލމވރނ އތރކރއވ އހފރޟ ނމދގ ކރނ ސނނތކރމކ ނމދށ ތމނނގ ޚޝޢތތރކނ އތރވ، . ކމއގ ގތގއ ވމވ

ހމ އގތށ ޝއބނ މހ ރދހފމކ . ޔރވނލބތއވފރޟ ނމދށ އތރ ސމލކމއދވ ފރހމއށ ތއ . ރމޟނ މހށ ވވ ތމރނއގ ގތގއ ބއއ ޢލމވރނ ސފކރއވއވ

 5 

. އސވ ބޔނވގނދޔއ ރމޟނ މހށ ތއޔރވމގ ގތނ ކރވދނ މހނމ ބއއ ކނތއތކވ .އތރނވސ ކރވދނ ބއވރ މޅތ ކނތއތއ ހރދނ ކމ ޝއކތހރ ކމއނނވ މގ

..އމނ!... އޅމނނށ މރމޟނ މހގ ބނނ ފރހމ ގތގއ ހފމގ ތއފޤ ދއވދއވهللا މތ

!....ރމޟނމހގ ޚޞއޞތއ

. ރމޟނ މހކ އމހކށ ހރހ މސލމނވސ އނތޒރކރމނ އނނ މހކވހމކށވރނ، هللا އހނކމނ މތ . ގ ޙޟރތގއ އނމ މތ މއސރކމގއވތވސ މއވهللا. ސބބތކއ ނތއއ ނނވ

އހނ އއވސ މހކށ ލބގނނވފދ މތވރކމކއ އއ. ވނ މމހގއ ވކނ ޙއޞ ޞފތކއ ލއވފއވ އގތނ މ ބރކތތރ ރމޟނމސ އހނ މސތކގ މއޗށ މތވރވ ކނތއތކށ ބލލނމވ؛ .ޞފތކކވ

އގތނ. ލއވފއވ ވނهللا މތ އރކނކމގ ވނ 4 އސލމދނގ ރދހފމކ މމހގއ ހމކށވރނ -1

نكم الشهر شهر رمضان الذي أنزل فيه القرآن هدى للناس وبـيـنات من اهلدى والفرقان فمن شهد م : ( :ވޙކރއވނهللا މތ

އއ މސތކނނށ ހރ . އމހއގއ ޤރއނ ބވއލއވނ މހވރމޟނ މހކ : (މނއ 185/ البقرة ) فـليصمه

އދ އމހ ބއދލވއޖ މހ ފހ އމހގއ . ހދޔތއކމގއޔއ ހއޤއ ބޠލ ވކކށދނވ އއޗތގ ގތގއވ .)ރދ ހފހށކމވ

ނ المحفوظ اللوحއހނ އ ޤރއނ . ރމޟނ މހކ އމހއގއ ކރތ ޤރއނ ބވއލއވނ މހވ -2. އޚތޔރކރއވ މމހގ ރތކގ ތރއނ ރއއކމގއވތއވهللا ދނޔގ އޑށ ބއވއލއވނ ކރތވނތ މތ

)شهر رمضان الذي أنزل فيه القرآن هدى للناس وبـيـنات من اهلدى والفرقان ( : :ވޙކރއވފއވއވهللا އގތނ މތ

އއ މސތކނނށ ހރ ހދޔތއކމގއޔއ . ރމޟނ މހކ އމހއގއ ޤރއނ ބވއލއވނ މހވ: (މނއއދ ހމއހނމ އޤރއނ ބވއލއވނ އމހގއވ ލއލތލ ). އޤއ ބޠލ ވކކށދނވ އއޗތގ ގތގއވހ

لة القدر : ( . ވޙ ކރއވއފއވއވهللا ޤދރވލ ރ ކމގއވސ މތ ހމކށވރނ: ( މނއ )إنا أنـزلناه يف ليـ

).އޤރއނ ބވއލއވ ލއލތލ ޤދރވލރގއވهللا ތމނ

 6 

އއ ލއލތލ . ހމކށވރނ، ރމޟނމހކ އމހއގއ ރތކގ ތރއނ އނމ މތ ރ ލއވފއވ މހވ -3ޤދރ هللا މކނ މތ. އއހސ މއސރގ ހޔކމށވރ ހމއކނ އރގ ހޔކނ ބޑވ. ޤދރވލ ރއވ

لة القدر ( : . ޔނކރއވފއވއވސރތގއ ވރށ ތފސލކށ ބ لة القدر . إنا أنـزلناه يف ليـ لة القدر . وما أدراك ما ليـ ليـ

ر من ألف شهر م من كل أمر . خيـ : ( މނއ )ىت مطلع الفجر سالم هي ح . تـنـزل المالئكة والروح فيها بإذن ر

އދ ލއލތލ ޤދރވލރއކ، . އޤރއނ ބވއލއވ ލއލތލ ޤދރވލރގއވهللا ހމކށވރނ ތމނރ ހޔކނ ލއލތލ ޤދރވލރ، އއހސ މއސރށވ. ކނރއއކނ ކލގފނށ އނގއދނ ކނއއޗއތއވ؟

މލއކތނނއ، ޖބރލގފނ އބކލނގ ވރރއބގ އޒނފޅއކ، ހރހ އމރފޅތކއގނ އރ . ބޑވއއ ފޖރގ އލކނ ފޅވއޖއމށދނދނ، އމނކމއ، ސލމތކނ ލބގނވ . ފއބއވޑއގނނވނއވ

).ރއކވ

އދ . ވނ ރމޟނމސ އތރށ މތ ކރއވފއވهللا އހނކމނ، ލއލތލ ޤދރވލރގ ސބބނ މތއއ ކރގއ މނއއ އކ . ކރތ ޤރއނގއ އރގ މތވރކމ ބހގތނ ވކ ޚއޞ ސރތއވސ ވއވ

ވރށ ގނ ) ގهللاޞއލ(އދ ހމއހނމ، ކއއތރ ޞހބ . ވބޔނވގނދޔ ސރތލ ޤދރއ

ر من ألف شهر .(ޙދޡފޅތއވސ މރގ މތކމއ ބހގތނ ވރދވފއވއވ لة خيـ رها فـقد حرم ,لله فيه ليـ من حرم خيـ

އރގ ހޔކމނ . ގއ އއހސ މއސރށވރ ހޔކނ ބޑ ރއއ ވއވގ ޙޟރތގއ އމހهللاމތ: މނއ )

).މޙރމވއޖ މހ، ފހ ހމކށވރނވސ އމހއ މޙރމވއޖއވ

ޙދޡފޅކރއވނ - وسلم عليه هللا صلى -އދވސ އރގ މތވރކމ ބހގތނ ކރތ ރސލ

م من ذنبه " .މފދއނނވ لة القدر إميانا واحتسابا غفر له ما تـقد އމނއ ޡވބގ ނޔތގއ : " މނއ ، "من قام ليـ

". ލއލތލ ޤދރވލރ ޤޔމކށފ މހއގ އސވދޔ ފފތއ ފހވއޖއވ

އދ މމހގއ ޡވބއ ދރމއށ އދގނ ދވލގއ ރދހފއ ރގނޑގއ ޤޔމކށފ މހއގ އސވގސފއވ -4من ". ޙދޡކރއވފއވއވ - سلم و عليه هللا صلى –އގތނ މތ ނބއޔ . ފއސވދއވއވهللا ފފތއ މތ

އމނކމއކ ޡވބއ ދރމއށ އދގނ ރމޟނމހގ :" މނއ ،"غفر له ما تقدم من ذنبه صام رمضان إميانا واحتسابا

لة القدر إميانا " . އދ އހނ ރވޔތއގއވއވ". ރދހފއފ މހއގ އސވދޔ ފފތއ ފހވއޖއވ من قام ليـ

م من ذنبه واحتسابا غفر له އމނއ ޡވބގ ނޔތގއ ލއލތލ ޤދރވލރ ޤޔމކށފ : " މނއ ، "ما تـقد

".މހއގ އސވދޔ ފފތއ ފހވއޖއވ

 7 

އގ ދރތއ އދ ނރކ. ގ ރޙމތގ ގތކމގއވ ސވރގގ ދރކޅތއ ހޅވލވއވهللا މ މހގއ މތ -5މކމށ - سلم و عليه هللا صلى މތ ނބއޔ. ނބއ ނލފ މރދ ޖނނތއ ކސތޅ އޅވލއވ. ބނދކރއވ

وصفدت , وغلقت أبواب النار , إذا جاء رمضان فتحت أبواب اجلنة " . ޢޝރތކރއވއ ޙދޡކރއވނ މފދއނނވ

އދ ނރކއގ . ރމޟނމސ އއސ ޖހމނ، ފހ ސވރގގ ދރކޅތއ ހޅވލވއވ: " މނއ ،" الشياطني

".އދ ޝއޠނނތއ ކސތޅ އޅވލވއވ. ދރތއ ބނދކރވއވ

صلى ކރތ ރސލ. ތކރއވއވމނޖކރއވ ސލމهللا މމހގ ކނމ ރއކ ނރއނ އތއ ބޔކ މތ -6. ގ މ ރޙމތގ ވހކ ބޔނކށދއވމނ ޙދޡފޅކރއވއވهللا އރހށ ހސޠހރވނތ މތ - وسام عليه هللا) ރމޟނމހގ ރދ މސތކނ ވއލ ކނމ ރއކ(ރއކ ކނމ تعالىهللا : " މނއ " هللا عند كل فطر عتقاء "

".ނރކއނ މހނ މއތކރއވއވ

ނމވސ، އއ ބޑތ . ރދމހގ ރދއކ، އޅއށ ދރދމސ ދމދގއ ކރވ ފފތއ ފހލދ ކއފރއކވ -7ރދމހގ ރދއކ ކއފރއއކމށ . ބޑތ ފފތކށ ޖހނ ތއބވނށވ. ފފތކނ ދރހލވގނ ހރނމއވ

مكفرات ما , ورمضان إىل رمضان ". ޙދޡކރއވއވ - سلم و عليه هللا صلى –މތ ޞޙބ ޢޝރތކރއވމނ

ބޑތ ފފތކނ ދރވގނ ހރއޖނމ، ދ ރދމސ ދމދގއ ކރވ ފފތކގ : މނއ "بينهن إذا اجتنبت الكبائر

".ކއފރއކށ ރދ ވނއވ

ރއއގއ، އމމއގ ފހތގއ، އ އމމ މހ ނމނދނ ތރވސކށފ މހކ މޅރގ ރމޟނމހގ -8" . މކމށ ޙދޡކރއވފއވއވ سلم و عليه هللا صلى މތ ނބއޔ. ޤޔމކރ މހއގ ގތގއ ލޔވނއވ

ހމކށވރނ، މހކ އމމއގ ފހތގއ އމމ : މނއ "إنه من قام مع اإلمام حىت ينصرف كتب له قيام ليلة

".ނމނދނ ޤޔމކށފނމ، މޅ ރގ އޅކނ ކރކމށ އނގ މއޗށ ލޔވނއވ

ވބއ ދރމއކ ޤބލކރއވގނވ ޙއޖއގ ޡ. އދ ރދމހގއ ކރ ޢމރއއ ޙއޖކ އއފދ ވގނވއވ -9. އވމނ ޙދޡކރއވއވއނޞރއޔ ބކނބލކށ އރޝދދ هللا صلى އހނމކނ މތ ނބއޔ. ސވރގއވ

ރމޟނ : މނއ " معي حجة:" لمسلم رواية وفي, "فإن عمرة فيه تعدل حجة , فإذا جاء رمضان فاعتمري "

 8 

އހނ ހމކށވރނ، އމހގއ ކރ ޢމރއއ ޙއޖކ . ކމގއވ ނމ، ކމނ ޢމރވށވމސ އތވއޖ ".އއ ތމނކލގ ފނއ އކ ޙއޖއވނ ފދއވ:" ދނ މސލމ ރވޔތއގއ ވނ". އއފދއވ

މއމނތކނގ . ގ މތވރ ސނނތކވهللا صلى ތ ނބއޔމމހގ ފހ ދހއއގ އޢތކފށ އނމކ މ -10މވހކ ވރށ عنھا هللا رضي عائشة ގ އނބކނބލނ -سلم و عليه هللا صلى–މނމ އދ ކއ ނބއޔ

العشر األواخر من رمضان حىت تـوفاه الله تـعاىل أن النيب صلى اهللا عليه وسلم كان يـعتكف " . ތފޞލކށ ބޔނކރއވއވ

ރމޟނމހގ ފހ - سلم و عليه هللا صلى -ހމކށވރނ، ނބއޔ: މނއ "مث اعتكف أزواجه من بـعده ,

ދނ . ޅވނދނ ކނމ ރދމހކވސ މގތށ ހނނވއވއކލގފނ އވހރފ. ދހއގއ އޢތކފށ ހނނވއވ ". އކލގފނށފހ، އކލގފނގ އނބކބލނތއ މގތށ އޢތކފކރއވއވ

. ނމވސ، މ ވރނ ފއދލމވ. މ މތ ރމޟނ މހށ އދ އތރ ޚޞއޞތއވސ ލބގނވއވ . ވހތ ފނނގށވ. ވޤތ ގއލވނލށވ. ވޞއޔތކ، ތބ މ ރދމސ ސރއސކށނގށވ

 9 

!...މއސލއއނނވ... ރދ ކރކރނ

ވދޅވމނ ކރޔށ . އޅގނޑ ލޔނގތށވ. ސރޙ އ އތ ރނގޅށވ. އދ، ހއރނވ ނލއވށވ .އރ އކނ އތރށ ޔޤނވގނ ހނގއދނއވ. ވޑއގނނވށވ

އދ، ރދ ކރކރމ ބނވނ ރދހފއގނ ހރ ކނމވސ ކމއގއ މޝޣލވ ހރ އދވހގ ވޤތ މގތނ ޓވއއ ބއއ ރޑޔ ޗނލތއ ވނ . އގތނ، އކ މހނ އކއކ ކނތއކށ އޅއވ. ދއވލމށވ

ލވޔއ . ރތ ލރނ ނ ލރ އށވ. އޕކޕނ މޕކޕށވ. ގސފއވ މކމގއ ވރށ ކރއރއގނޒމނށ އއ ބދލއކ ފސބކ ކހލ ސޝލ ނޓވކނގ ވބސއޓތކށވސ ލބ ތރހބ . މޔޒކގއވ . ރދ ވރށވސ ކރވ. ވ"ފސޓ"ވޤތ ދގތ ބނދނ ނނގހވސ . ތދކވ. ކޑއއނނވ

މރދމހގ މތވރކމގ ވހކ އޅގޑވނ ކނމވސ އހނ ލޔމއގއ . ލބވތ އޙނނއ އޚތނނވގ މއއމތ. އހނކމނ، ކރގތކށ އކމށ ޢޝރތކށލނމވ. ވރށ ތފޞލކށ ލޔ ބޔނކށދފއވ

އގ . ޙޟރތގއ ދޢ ދނނވ އޅތވهللا މސކރނ މ މސ ލބތ މތ 6ސލފއ ޞލހނ މ މސ އއމގ މމސ . ސވލކ އޅގޑމނނށ އގތށ އޙސސކނރވނ ކއވގނތއވ. ކރނ އމހނގ މރ ނހއޕވމށވ

ފފތކނ . އމނތރކނ ބލކށއވ. ޖވބ ވރށ ސފވ. ލކރމނ އފނވނ ކއވގނތއވއޅގޑމނނ ބއދ . ބރއއވ. ހޔކނތއ ކރމށ ހތ ނދއވ. ތތތޅ ހތގއވނ ފރދއއލވފއވ

އހނކމނ އކނ ސބތ . ނ ދނނވފއވއދ، ރދކރކރނ އއ މއސލއނނކމށ އޅގޑށވ. ކރނ ދނނވ ފދއނ، ރދކރކރމކ ކމއގއ ވޤތ މޝޣލކށގނ ވޤތނގލމވ. ކށދނވސ ޖހނއވ

. ކވސ ދނނވކށ ނތވއޕކޕނ މޕކޕށ ދޔމކ ރގޅކމ. ލވޔއ މޔޒކކ ޙރމ އއޗކވ، ނމވސމ މހގ މވޤތކ އގނކރވފދ ބޑ ނޢމތކށވމނ، އކމށ . މމހގ ހރމތށ ބލފއވ

. ރއޔތކރމށފހއވ

 10 

. ވނނމއވއކނ ތބއށ ރގޅގތގއ ކރނ އނގކމގއ . އހނނމވސ، ރދ ކރ ކރވދނއވ . އގތނ ކރވދނ ބއއ ކނތއތކށ އލއޅވލނމވ

އހނކމނ ތބ މ މހގ ކނމ ދވހކ . މ މހކ ޤރއނ ބވއލއވނ މއސރވ: ޤރއނ ކޔވނ – 1އރނ . ވގނ ޖޒއއ ކޔވނ އޒމ ކނޑއޅށވދވލކށ މދ. ރދކރކރނ ކޔވނ މނވރއ ކނޑއޅށވ

ނމވސ ވރށ މސތޙއބ . ރދމހގއ ޙތމއ ކރމކ ވޖބއނނވ. ރދމސ ނމއރށ ޚތމއކރވނއވނ ކޔވ އޅނ މހކ ބނނ ރދމހގ ބރކތށ އދގނ ޤރއ، މދވގނ ޙތމއ ނކރވއޖނމ. ކމކވ

.އޅގޑށ ވރށ އނދގލވ

މޒގ . އދ ދނ ދރސތއ އޑއހމވ. ދނ ފތތއ ކޔމވކރވދނ ދވނ ކމކ، ރދކރކރނ -2މކނކރނވ ތމގ ޖހލކނ . ދރސތކއ މހރގ ދރސތއ ވރށ ގނ ތނތނނ ލބނހނނނއވ

. ސކނދށވއދ އކމށ ޙއޞ ދރސތއ އ. އހނކމނ، ރދމހއ ގޅ ލޔނތއ ކޔށވ. ފލވލމށވއރނ . އދ އހލނނށ އނގ އއޗހ ބނދށވ. އރނ ތމގ ރދއގ ފޤހ އތރވނއވ. މސމގތނނވ

. ސނކޑގއ ހރލނއވ

. ޒޔރތ ކރނވނއވޙއޞކށ މއނބފއނނއ ވކނ އޅނމ އމހނނށ މއނބފއނނށ ކމހތނ؛ – 3އމހނނ އކ ކނމ . ރތބހނ އމހނނ ވހކދއކށވ. އމހނނށ އދވހށ ބނނވ ބޒރކށދށވ

ރދގ ޘވބއ . ގ ރއސވނ އނތހއށ ލބނއވهللا މތ. ދވހކވސ ވޤތކޅއ ހދކރނ ވރށ މހނމވއށ އޅކނކރމށފހ މއނބފއނނށ ހޔކށހތމށ ޤރއނގއ ވނ هللا އހނ މތ. ދރމ އތރވނއވ

އއވސ އއޗއގ ފއދ . މއ ވރށ ބޑކމކވ. މއ ކޑކމއ ނނވ. ވރށ ބޑށ އމރކރއވފއވއދވހކނ، އދ . ނ މކމގ ހޔކނ އދ ބޑކނ ފނ ހމވގނ ދނއވއނސނއށ ނކރނ ދވހއހވސ . މޅ އމރ މ މއނބފއނނށ ހޔކށ ހތމގއ ހދކރވނ ނމހއވ. ޤޔމތދވހނ ހތށއރނއވ

.ވކ ރދކރކރނ މޅ ގތއ އވދނތއވ އހނކމނ، މ އށވރ. ކމގ މތވރކނ ބޑވ

އހނ، . މއ ވރށ މތވރ ކމކވ. މއ އދއގ ކމއގ ގތގއ ނބލށވ ؛ޢއލ ގގއށ ޒޔރތކރނ -4އމރކރއވ ބރއޅއވފއވ هللا ތރޙމގ ގޅމއ ގތތމގ ކމގ ގޅމކ ވރށ ބޑށ އއށ ފރވތރވމށ މ

އހނކމނ، ތބއށ ހސވޤތއ ލބ ރދކރކރ . މގ ތރގއ އވށޓރނވސ ހމނއވ. ކމކވ

 11 

ގ ރއސވމއ ފއސވނ މކމގ ސބބނ ތބއށ هللا މތ . ހތވއޖނމ، އގގތކށ ޒޔރތކށލށވއދ . ރދގ ޡވބއ ދރމ އތއ ގނއކށ މކމގ ސބބނ އތރވގނ ހނގއދނއވ. ނވރވދނއވމ

ނމވސ، ބކރވހކތއ ދއކމގއ މފރޞތ . އމހނނ އނނ ގޅނ އތރށ ބދހވގނ ހނގއދނއވދނގ މތވރކމއ ރދއގ މތވރކމގ ވހކ އމހނނށ ގނގނއނ މ. ނގއލއގނ ނވނއވ

.ހނދނކށދށވ

އދ، ރވތބ ސނނތ މކޔ ސނނތ އޅގނޑ ހތނ ނނގ މހއ ރވތބ ސނނތތއ ކރނ؛ -5މނދރ ނމދގ އހ ހތރ ރކޢތ އދ އނމދގ ފހ ދ ، އއ ފތސ ނމދގ އހ ދރކޢތ. ނހނނނއވ

އހނކމނ، މއ ވރށ . ރކޢތ، މޣރބ ނމދގ ފހ ދ ރކޢތ އދ ޢޝ ނމދގ ފހ ދ ރކޢތވ . އ ވރދވފ ހރ ނމދތކކވއކމގ މތކމބހގތނ ވރށ ގނ ޙދޡތ. ސނނތކނ ގދ ނމދތކކވ

އއވސ ރތބ ސނނތއ . އހނކމނ، ރދކރކރމށ މއ ވރށ ފއކ ޕރގރމކށ ވގނ ދނއވ .ޡބތވއލއވށވ. ދކށނލމށ އޒމ ކނޑއޅއވށވ

ގއށ ގތތމގ މހނނއ . ތބގ ތނވސކނ ހރ މނވރކނ މކނ ކރވދނއވ :ރދ ވއލނ ދނނ – 6އހނނނނމ، ގ ކއރ މސކތށވސ އމސކތށދ މހނ ރދވއލނ ކދރ . ރށޓހނނށ ދޢތ ދވދނއވއހނ، ތބ ދ އނމ ކދރ އށކނ ރދވއލ . މތވރ ކމކވމއ ވރށ . ކޅއ ޞދޤތ ކރވދނއވ

. ތބއށވސ ލބގނދނތއވ ،އނއށ އއވސ އނވމއނތ ،މހއށ ލބ ޡވބއ ދރމ

ޝއކތހރ ތއ ހނނނކމކނތއ ބއވރ ކރވދނ ރދކރކރނ ރމޟނމހގއ، އދވސއހނކމނ، ސނކޑގ އއޑޔތއ . ތބގ މއށވރ މޅތ އއޑޔތއ ހރނ އކށގނވއވ. ކމއނނވ . ރއސވ އދ ފއސވ ކނތކގއ ރދ ކރކށލއވށވهللا އދ މތ. ޢމލގތނ ދއކށވ. ނބއވށވ

 12 

އޢތކފ ކރނ؛ މސކތގ ޙރމތ ކނޑލނތ؟

މ އނމތގއ، ފރތމ . ގ ގކޅވهللا މތ . މސކތތކކ ވރށވސ މތ ޤދރއ ލބގނވ ތނކވ. އވسلم صلى هللا عليه وއ މސކތ ބނ ކރއވ ކރތ ރސލ . ބނކރވނ މސކތކ ޤބ މސކތވ

އހނކމނ، މސކތތކގ ޤދރއ މތކނ އނމ ބޑށ އނގނވސ އ . އއށފހ، މސޖދއނބވ އވ .ނބއޔއށ ކމމދ ޝއކތނތވ

لى هللا عليه صމސކތ ބނ ކރއވ ނބއޔ . ދނ އތ، މސކތގއ ނދމއ ކއމއ ބއމގ ވހކއވ

ها أن النيب صلى الله عليه وسلم . ވނ ރދ މހގ ފހ ދހއގއ އޢތކފށ އނނވފއވ وسلم عن عائشة رضي الله عنـ

ومسلم ) 2026( رواه البخاري) اعتكف أزواجه من بـعده كان يـعتكف العشر األواخر من رمضان حىت تـوفاه الله ، مث (

ދނޔއށ އލވދޢ صلى هللا عليه وسلمނބއޔ . " ޢއޝ ގ ކބއގނ ރވވގނވއވ:މނއ )1172(ދނ އކލގފނށފހ، . ވދޅވނދނ، ކނމ އހރކވސ ރމޟނމހގ ފހ ދހއގއ އޢތކފށ ހނނވއވ

އގތނ ކއމއ ބއމއ." އޢތކފ ކރއވއވ) މ ސނނތށ ޢމލކށ(އކލގފނގ އނބ އނބކބލނ ގ صلى هللا عليه وسلمމތ ނބއޔ . އދ އއމތށ އކނތއ ދސކށދއވއވ. ނދކރއވވސ މސކތގއވ

ޤޔމތދވހށ އމނވ . މއމނނނށވ. ފރހމ ނމނއކވ. ކނމ ދސކށދއވމކވސ ރވތ ކމކވ:" މނއ] ٣٣:٢١[ لكم يف رسول الله أسوة حسنة لمن كان يـرجو الله واليـوم اآلخر وذكر الله كثريا لقد كان . މހނނށވ

ގ الله) އއ. (ތޔބއމހނނށ ރވތވގނވ ނމނއއވއވ އގ ކބއގއ، رسولގ اللهހމކށވރނ، ".މހކށވ ހނދމކރ ކމގއވ اللهއށ އދ، އދ ގނގނއނ ثوابގ آخرة ދރމއއ،

މނއކ ނދމއ ކއމއ ބއނވސ، އތނގއ . އހނކމނ، ޞޙބ ބކލނވސ އޢތކފ ކރއވއވ . އ ދވސވރ ހމޖއސވއވ

ނމވސ، މރއޖގ މޝހރ ވޔފރވރއކ ހނގ ނހއގއ ވނ މ ސނނތށވސ ހޖ ޖހ ލޔމއ އހނ މޖލކށވސ އކލގފނގ . އހނކމނ، މބއ މހނ މކމށ ބރވތވނ ހއޓވ. ޝއޢކށފއވ

 13 

ال تـعتذروا قد كفرمت بـعد . ނ ބރވ ކފރވދ ފދ ނރއކތރ ޢމލކވސނނތށ ފރއސރ ކރމކ ދނ

! ނދއކށވ عذرތޔބއމހނ : "މނއ ]٩:٦٦[إن نـعف عن طائفة منكم نـعذب طائفة بأنـهم كانوا جمرمني ◌ إميانكم

ތޔބއމހނގ ތރއނ ބޔކށ .ވފއކނ ކށވރވ كافرވމށފހ، ތޔބއމހނ ތޔތބ إميان ތޔބއމހނ އއ ހމކށވރނ، އއރނ. ދއވމވ عذابއނއބޔކށ ތމނރސކލނގ ކރއވޔސ، عفوތމނރސކލނގ

."ކއވކށވރ ބޔކ ކމގއ ވކމށޓ

ނމވސ، މހރ އކނ . މގ ކރނ، މ ރއޖގއ މ ސނނތށ ޢމލކށފއއ ނވއވ. ތދކވއހނކމނ، އއ މސކތގ ޤދރއ ހއބތ . ކރނ ބނނ ބޔކށ އވނ ފރޞތ ހޅވލވފއވ

ސކތ މތ ކރއވ ފރތނ އވނ އކމކ ޝރޢ ކމއގ ގތގއ އހނ، މ. ކނޑލކމކށ ނވނއވއދ އއމތށ ނމނއއކމގއ ލއވ އދ އނމ ފރތމ މސކތ ބނ ކރއވ ފރތނ އވނ . ލއވފއވ

. ކފށ ޢޝރތކރއވ ވޙކރއވފއވއވކރތ ޤރއނގއ އޢތهللا މތ . އކނ ޢމލގތނ ދއކވފއވرا بـييت للطائفني والعاكفني والركع السجود ގފނއ إبراهيمއދ : "މނއ ]٢:١٢٥[وعهدنا إىل إبـراهيم وإمساعيل أن طه

ކރ سجود ركوعމހނނއ ޢތކފގއ ތބމހނނއ އ ކރ طواف. ގފނށ ތމނރސކލނގ އނގވމވ إمساعيل ".ކރއވށވ طاهرދބފއކލނ ތމނރސކލނގ ގފޅ މހނނށޓކއ ތޔ

ގ ޒމނނ ފށގނ صلى هللا عليه وسلم އހނކމނ، މއ އޅގނޑމނނށ އއ ކމކށ ވޔސ، ރސލގ هللا މތ ،މއ. ދހރމފޅގއއ ދނޔގ އކ ކނކޅތކގއ ހނގމނ އނނ ވރށ މތވރ ސނނތކވ

އހނކމނ، އޅގނޑމނ . މސކތތކގ ޙރމތ ކނޑކމއ ނމ، އކނ އ ފރތނ ޝރޢ ނކރއވނއވة وما كان لمؤمن وال مؤمن . މކމށ ހތ ނވމކ، ދނގއ ޝރޢކރވގނވ މތވރ އޅކމކށ ނރހނތރ ވމވ

: މނއ ] ٣٣:٣٦[ومن يـعص الله ورسوله فـقد ضل ضالال مبينا ◌ إذا قضى الله ورسوله أمرا أن يكون هلم اخليـرة من أمرهم

مؤمنފރހނކށވސ، އދ مؤمنނޔކރއވއފހނދ، އ ކމކށ رسولއއ، އކލނގ اللهއދ " رسولއށއ، އކލނގ اللهއދ . އތމކ ނތކމކވ اختيارއއރނގ އކމގއ އއރނނށ އނހނކށވސ،

."މގފރދމކނ އމހކ ފރދއޖކނ ކށވރވ ފހ، ފޅވގނވ!) ދނނށވ(އއށ އރދއޖ މހ

" މއކގ ޙރމފޅގއ އޢތކފށ ގނއނ ތބނ ބރ މހނނ، އތ މހނ ކރ ކމއ ނނ"ދނ، ދނޔގ އތނ މތނނ މލޔނނ މހނ، ރދއއ ހއޖ . ތދކވ. ބނ ބއއ މހނ ކރ ދއވއއ އވއވ

އހނކމނ، އޢތކފ ކރނވސ، އދ ނމދކރނވސ އދ . އ ޢމރވމށވހއޖ. މސމގއ އތނށ ދއވނމވސ، އތ މހނ ކރ ކމއ ނނ . ޙއޖކރނވސ ގނއނ ތބނ ބރ މހނ ކމމދ ޝއކތނތވ

 14 

އތނގ . ޤރ ޔނވރސޓގއ ކޔވމނދ މހކމވ އހނ، އޅގނޑކ، މއކގ އއމލ. ބނމކ އޅވލމކވ .އހނކމނ، އ ދއވއކ ބޠލ ދއވތކކވ. ނސބތނ އޢތކފ ކރ މހނވސ ގނއވ

!...އފވރކމގ ކޅއވސ ނތވ

އކމކ، ދނވރނނއ . ވސ ނމނނވއދ މ ބޑ އޅވރއއ. އޅގނޑކ މ ދނވރ މހއ ނނވ .އމހނގ ތރއނ ވމށ ހތ ހތނ ދޢކރވއވ. އޅވރނ ފނނމ ވރށ އފވއވ

މހރ . މ ރމޟނ މސ ވގނ މދނ އފދ ދނވރނނއ އޅވރނ ފނނމނދ މއސރކށވއހނކމނ، މސކތތކގއ، ރގނޑ ފހ ބއގއ ދމ ނމދ ކރނ . އޅނ ފހ ދހއއގއވއޅގނޑމނ މ

އދ ދމ ނމދގ ދރމއށ އދގނ، ލއލތލ ޤދރއށ އދގނ، ދމ ނމދށ ދ މހނ މދ . ފށއފއވފރތމ ކޅ އޅ ، ރތކގއ ރމޟނ މހގ މހސބށ އނނ އރއހނ، އހނ އހ. ދނނވކށ ނތވ

ނމވސ، މ އހރ އގތށ ކނމވސ ވރކށ . ބލއރ، ނމދށ އރ މހނ މބޑށވސ މދވގނ ދއވ .މދވ ނމވސ އހ ބޑށ މދއނނވ

******************************

އބދވސ މރއޖގއ ، ހރ ވހކ އކ" ދނ ޢލމވރނގ ދލގއ ތޅ އޅވފއ"ޒމނތކއ ވނދނ، އވސ . ހއޤ ބސ ބނފ މހއގ ނސބކށވގނދނ ޖލގ ކޑ ގޅއވ. އއ ހމ ތދކވ. ދކވ ވހކއކވ

ނށ ޢލމވރނ، އހނ ނމވސ. ތފތ ރހތކގ ބޑތ އނޔގ އޒބ ދއކމށފހއވބނސއއގ ގތގއ ގ ދނށ ގވލނ ފރޞތ ލބމއއކ، މވނ މ ދބށ އކމގ ހޔ އސރ ކރނ هللا މނވނކނ ލބ، މތ

ވކ ފރދނގ . ނއބއ ބފޅނ ދނ ޖމޢއޔތށ ހއދވއވއ. ބއއ ބފޅނ ޕޓ ހއދވއވ. ފށފއވއހނކމނ، ދނގ އޑ، މ ދބގ ހރހ . ގތގއ ޙރކތތރވނ ލބ ކރއވ ބފޅނވސ އޅއވއވ

.ބރމނށވ" ހބރކށވސ އޑއވ. "ވރށ ބރށވ. ދއރއއގއވސ ގގމނ ފށއވ

***************************

 15 

ޢލމވރނނއ ދނށ ޚދމތކރއވ އޚނނށ؛ •

ދނނވލނ އތ، ތ ހރހ ޢލމވރނނށއ ތބކލނގ ފހތޕޅގއ ތއބވ ދނށ ޚދމތ ކރއވ ގ ދނށ ތޔ ވވޑއގނނވ هللا މތ . ހނޔ ދނނވ ވހކއވރއ ތހތގ އނމ އޑނ ޝކ، އޚނނށ

ގ ދނށ ރޖޢވނ ފށއފ ކމގ هللا މސތކނ . ޤރބނތކގ ފނ މވ މ ދބނ ފނނނ ފށއފ ވހކއވމދބނ ދވހކވސ ނފނނ މތ . ވމޞއލނ ނވތ ނމޒނ ގނ ވއޖކމގ ވހކއ. އފވރ ވހކއވ

އހނކމނ، . ގ ސއނތތއ އލވ ދރ، މދބށ ނވލނ ފށއފ ވހކވސ މއވ صلى هللا عليه وسلمނބއޔ ރވނ ތ ހޤޤ ޢއޒތއ ޤދ. މ ދބ ރނ ތފދ އބޠލނނށވ. ތބކލނ ކރޔށ ވޑއގނނވށވ

އހނކމނ، މ ދބ މ ހދކރ ތރޚ . ގ ފޠޙއއ ނޞރވނ ތ ބކލނނށވهللا މތ . ބކލނނށވމރހލގއ، ތ ބކލނ އތރށ ހތވރ އލކރއވއ، ތބކލނގ އޘރ މދބށ ދކރއވފއ ނނ

.އޅއވށވވޑއނގތމށ އޒމ ކނޑ

 ދމ ނމދށ ދ އޚނނއ އޚތނނށ؛ •

ތ ގތގއ . ގ ރއސވމއ ފއސވނ އދ ތކރއވ ހތވރށ ސބސ ދނނވމވهللا މތ . ތކށވނމވސ، އނމ މޙނމކމއ ދނވނ ފރޟ ނމދ. ދނ އތ މދ ދވސކޅކވ. ޘބތވލއވށވ

އހނކމނ، ތބ ފރޟ . ގ ޙޟރތގއ ލބވތކނ ބޑ އހނ ޢމލއ ނނނނއވهللا އއށވރ ބޑށ މތޖމޢތގއ އ ފސ ނމދ ، ފރހނ ބކލނ ބލނވނ. ނމދށ ވހވސ ބޑކށ ރއކއތރވށވ

އހނކމނ، ދމ . ޝރޢ އއވސ އޒރއނތ ޖމޢތ ދކރމކ ހއދކމއ ނނވއހނ، . އދކރވތއވނމދ ކރމށޓކއ މސކތގ ޖމޢތށ ގސ، ފތސ ނމދގ ޖމޢތށ ނދވނމ އއ ވރށ ބޑ

. ދގ ޖމޢތކ ފރހނ ކލނގ މއޗށ ވޖބކވފތސ ނމ. އހނ ދމ ނމދކ ސނނތކވ. މއސލއކވއހނ، މ ދނނވނ ދމ ނމދ . އޅގނޑގ މރދ އޅވނލއވނ އދމވ. އސކމށ، އސކނ ދއވށވ

ވސ، ފރޟ ނމދތކށ ނމ. ދމ ނމދވސ ބރބރށ ކރޔށ ގނދވނ ވނއވ. ނކރއވށކއއ ނނވ . ވރށ ޚއސ ސމލކމއ ދއވށވ

. ދނ، މ ރމޟނމހގއ ތ ދއކވ ހތވރ، ރމޟނ މސ ނމނމވސ ދއކވނ އޒމގއ ހނނވށވއދ . އއކނ ހމވގނދނއވގ ރއސވމއ ފއސވމށ އދމގއ، ތބ ތ ތދވރهللا އހނ، އރނ މތ

އއ ޢލމވރނ ވދޅވ . ރމޟނމހގ ހޔ އޘރނ ޖރވ ޒނތތރވ މހއކމގއ ތބ ވލއވނއވ .ޤބލކރއވކމގ ދނޔވ ޢލމތކވهللا ތބގ ރދއއ ޤޔމއލއލ މތ . ގތނނމ، ޢލމތކވ

 16 

 ޣފލކނމތގއ ތބ އޚނނއ އޚތނނށ؛ •

. ރމޟނ މހގ އނމ ފހގ ދވސތއވސ މއތގނ ފސދ ދނއވ!. އ ލބވތ އޚނނއ އޚތނނވހނގމނދނ އނމ ދނ މ . ތބ މ ބރކތތރ މހގ ތނބއކޅ ދބޔށވރވސ ގނ ދވސ ނގލއފމއވ

އހނ ނނ، ޖބރލލ އމނ ކރއވ ބދ ދޢ . މ ހޔކނ ފސދ ދޔ ނދށވ. ހ އރށވ. މތ ދވސވރވ. އމނ ވދޅވފއވ صلى هللا عليه وسلمއ ދޢއށވނ މ އއމތގ މތ ނބއޔ . ތބއށ ހއޤވދނއވ

. ކމނ، ހލކވގނދ ބއގނޑގ ތރގއ ތބ ނވށވއހނ

ކޑ މނނ ފރޟ ފސ ނމދށ !. އ ޣފލކމގ ނދނ ނދފއ ތބ ލބވތ އޚނނއ އޚތނނވއދ . ނ ހ އރށވޣފލކނމތ. ތބގ ރދ ސލމތކރމގ ގތނވސ މއވ. ރއކއތރވވތ ބލށވ

އދ . މ މހގއ އހނމހނވމނދ ޤރބނ ނކނ ބލލބލށވ، ގ ފއސވމއ ރއސވމށهللا މތ . ބލށވއހނނނ، ތބތ އބދގ . އއނ ޢބރތލބ މ މހގ ދނ ބކ އތ ދވސކޅ އތޖހތ މސއކތ ކރށވ

.މހނނވ" ވހތ ފނނގ"ބއދވރނނކ، . ބދށ ހތމ ކރނ ޖހ މހކށ ވދނއވއ

ލއލތލ ޤދރގ މތވރ ޘވބއ ދރމ މނވރ ،އޅގނޑމނނށهللا އޅގނޑގ ދޢއކ، މތއދ މ ރމޟނ މހގއ އޅގނޑމނ . ވނތ ވރކމނނވއއލހގ ފޟލވނތވރކމއ ރޙމތ. ކށދއވމވ

 . އ ހރހ ކމކށ ކޅދނވނތ އލހވهللا ހމކށވރނ، މތ . މ ހފ ރދއއ މކރ ޤޔމ ޤބލކރއވމވ

 17 

...ޢދ ދވހގ މހނމ ބއއ އދބތކއ ސނނތތއ

. ދނ މ ގނ ދވހއ ނތވ ،ފޠރ ޢދ ދވސ ޖހނ، ބރކތތރ ރމޟނމސ ނމ، ހމކށވރނގ ސނނތއ މތވރ ޞޙބނގ އޘރތކގ އލގއ، ޢދގ ބއއ صلى هللا عليه وسلم އހނކމނ، މތ ނބއޔ

ގ ރއސވމއ هللا އދމކ، މކމގ ސބބނ މތ. ށ އލއޅވލވތ ބލނމވމހނމ އދބތކއ ސނނތތކ .ފއސވނ، މއޅއށއ ތޔ ލބވތ އޚނނއ އޚތނނށ މނވރވމވ

އގތނ؛

  ؛ވނރތވ ނލ - 1

ވނ ޙދޘގއ މކނ ވރށ ރނގޅށ އނގނ 948ޞޙޙ ބޚރގ . ޘބތކމކވ ސނނތނ މއ، އދ . ނމވސ، އ ޙދޘކ ދގ ޙދޘއކމނ، މތ ނކލ ނކށ ދކށލނއވ. އބއތވ

  . ބނނތރކމކވ ށވރ ވ އހދމއ ލމކރތ ހދ ނލ، ނމދށޓކއ ޢދ، ދވހށޓކއ ޢދ، އހނކމނ

 

 ވރ ހނއގތނ؛ ފނ - 2

މފދ، ޙޟރވ މސލމނ ހރހ، އހނ. ޖހނއވ ޠހރވނ ސފ ފނވރ، ކރނ ދޔމގ ނމދށ ޢދ .ކމކވ ޖހނ ކރނ ކނމހނވސ ދޔމކ ލއގނ ހވނދ ދވ މރވސ، ފނވރ މނސބތކށ އފވރ

عنه أن عبد الله بن عمر رضي اهللا: عن نافع .އހނ އމމ މލކގ އލމވއޠއގއ މފދއނ ވރދވފއވއވ

. ރވކރއވއވهللا ނފޢ ރޙމހ: " މނއ )384موطأ مالك، ( .كان يـغتسل يـوم الفطر قـبل أن يـغدو إىل المصلى

ޢނހމ، ފޠރ ޢދ ދވހ، ޢދކރ މޞއލއށ ދޔމގ ކރނ هللا އބނ ޢމރ ރޟޔهللا ހމކށވރނ، އބދ ." ފނވރ ހނއގނއވ

 ނ؛ ފޠރ ޢދ ނމދށ ދޔމގ ކރނ ކނމވސ އއޗއ ކއގނ ދޔ - 3

 18 

ނމގނ ނމދނ އނނނ ދވހ ޢދ އޟޙ، އހނ. ތފތ ގތކވ މޅނ ދވހއ ޢދ އޟޙ މއ، އދ . އޗއ ކއމވއ ކރނ ދޔމގ ނމދށދވހ، ސނނތގތކ، ޢދ ފޠރ، ނމވސ. ކއމށވ އއސ

ގ ސނނތނ ވރށ ގނ ޙދޘތކއ ވރދވގނ - صلى هللا عليه وسلم - ރސލ ކރތ މކމށعن أنس . ޢނހގ މރވޔތ ނކލކށލނމވهللا ހމއކނ އނސ ރޟޔ ،ނމވސ، މތނގއ. އއސފއވއވ

ويأكلهن وترا . يـغدو يـوم الفطر حىت يأكل مترات عليه وسلم الكان رسول الله صلى اهللا :عنه ، قال بن مالك رضي اهللا

، ކދރކޅއ ފރކޅއވމށފހ މނވ - صلى هللا عليه وسلم – ރސލ ކރތ: މނއ )953صحيح البخاري، (

".ފރކޅއވނ އނހރ އދދނނވއދ ކދރ . ފޠރ ޢދ ނމދށ ވޑއއނގނނވއވ

 ޢދ ދވހ އއވސ ރދއއ ނހފނ؛ -4

ޢލހ ވސއލމ ވނ هللا އދވހ، އއވސ ރދއއ ނހފމށ މތ ނބއޔ ޞއލ. މއ ޙރމ ކމކވއޚނނއ އޚތނ، އކކ އނކކއ މސލމ. އހނ، އދވހކ އފވރ ދވހކވ. ޢމރ ކރއވފއވ

މކމނ، އއވސ މސލމއ . ބއދލކށ، ތހނޔ ކޔ، އފފޅކށ، ކއ ބއ ހދ ދވހކށވތވސ މއވ .ގތކށ ނވތއވމޙރމވމކ އސލމދނ އދ

ދ ދވހއގއ : " މނއ )1197صحيح البخاري، (واألضحى الفطر : يف يـومني ال صوم : عليه وسلم عن النيب صلى اهللا

". އއ ފޠރއ އޟޙ ދވހވ. ރދއއ ނވއވ

 ފއމގ މސކތށ ދޔނ؛ ،ޢދ ނމދ ކރމށ - 5

/ حسن ( اهللا عليه وسلم خيرج إىل العيد ماشيا، ويـرجع ماشيا صلىكان رسول الله :عمر، رضي اهللا عنهما، قال عن ابن

ޢދށ ވޑއގނނވނ - صلى هللا عليه وسلم -–ކރތ ރސލ: " މނއ )صحيح سنن ابن ماجه لأللباين

."އދ އނބރ ވޑއގނނވނވސ ހނގވފއވ. ހނގވފއވ

އހނކމނ، ކނމ އޚކވސ އދ އޚތކވސ، މ ސނނތއ ޢމލކރމގ ގތނ، ޢދ ނމދށ ހނގފއ ގ ސނނތއ ދރވމގ صلى هللا عليه وسلمއދ މތ ނބއޔ . ދޔމކ ވރށ ރނގޅ އދބކށ ވގނދނއވ

އހނކމނ، މކމށ، . ޤވގނދނކމ، އއ ޝއކތހރ ކމއ ނނވޘވބއ ދރމ އމހކށ ހއ .ފރވތރވށވ

 19 

 އނބރ އނނ މގ ތފރކރނ؛ ،ޢދށ ދ މގއ - 6

صحيح سنن / صحيح (طريق آخر يف الله صلى اهللا عليه وسلم أخذ يـوم العيد يف طريق، مث رجع أن رسول : وعن ابن عمر

ޢދ ދވހ، ޢދށ ވޑއގނނވނ صلى هللا عليه وسلمހމކށވރނ، ރސލ : " މނއ .)254أيب داود لأللباين،

."އދ އނބރ ވޑއގތމށވސ އހނ މގއ އޚތޔރ ކރއވއވ. އހނ މގއ އޚތޔރކރއވއވ

ބއއ ޢލމވރނ ވދޅވގތނ، މގތށ އކލގފނ ޢމލކރއވމގ ބނމކ، ވހވސ ގނ ބޔކ އދ އއ، އސލމދނގ ހއބތ މނފޤނގ ހތތކށ ވއދމށ . ބއދލކށ، ޢދގ ތހނޔ ވދޅވމށވ

. ބއއ ޢލމވރނ ބޔނކރއވއވ ކރއވ ކމއކމގއވސ،

ނމވސ، މތ އޅގނޑމނ ލބގނނނޖހ ދރސކ، އކލގފނގ ސނނތ ދރވމގ ގތނ، މ . އރނ އފދނއވ. ސނނތށ، ޢދ ދވހ ޢމލކށލމވ

 ޤތ؛ޢދ ދވހ ތކބރ ކޔމއ އކނ ކރނ ވ - 7

يقضي الصالة، فإذا أن رسول اهللا صلى اهللا عليه وسلم كان خيرج يوم الفطر فيكرب حىت يأيت املصلى، وحىت: عن الزهري

صلى - هللا ހމކށވރނ، ރސލ : " މނއ )171لأللباين، سلسلة األحاديث الصحيحة (قضى الصالة قطع التكبري

އއ މޞއލޔ ހމޔށ . ފޠރ ޢދ ނމދށ ނކމ ވޑއގތމށފހ ތކބރ ކޔއވއވ - هللا عليه وسلمއދ ނމދކށ ނމވޑއގނނވމ، ތކބރ . އދ ނމދކށ ނމވޑއގނނވނ ދނވ. ވޑއގނނވނ ދނވ ."ކޔނ ހއޓވލއވއވ

އއ އނމ ( ބއއ ޢލމވރނ ވދޅވނ، ޢދ ދވހގ ތކބރ ކޔނފށނ އދވހ މޣރބ ، އހނކމނނވތ އމމ . ގޑނ ފށގނ، ޢދ ނމދ ކރނ އމމ މހ ނކނނނ ދނވ) ފހ ރދ ހފ ދވހގ މޣރބ

.ޢދ ޚޠބ ކޔ ނމނދނވ

 ރ ކޔނގތ؛ތކބ -8

 20 

ޢނހގ هللا އގތނ އބނ މސޢދ ރޟޔ. ބއއ ޞހބ ބކލނގ ފރތނ ކޔނ ތކބރ ވރދވގނވއވ . ފރތނ އނނނ، މތ ނބއޔ ޢދގ ތކބރ މފދއނ ވދޅވ ކމށވ

اهللا أكرب، وهللا احلمدأكرب اهللا أكرب اهللا أكرب، ال أله إال اهللا، واهللا

 ޢދގ ތހނޔ ކޔނ ގތ؛ - 9

އގތނ ޢދ ނމދކށ ނމގނ ބއދލވ . މކމކ ބއއ ޞޙބނ ކރއވ ކމށ ވރދވގނ އނނ ކމކވ .އޚނނއ އޚތނނށ ތހނޔ މފދއނ ކޔދނއވ

) ރދއއ އޅކނތއ(هللا މނއ؛ އޅމނގ ފރތނނއ ތބމނގ ފރތނ މތ تقبل اهللا منا ومنكم

.ޤބލކރއވފދއވ

 ؛ޢދގ އފލގއ އނހނ ކނބލނ ބއވރވނ -10

. އދ، މދވހގ އފލގއއ ޢދ ނމދގއ އނހނ ކނބލނ ބއވރވ ވޑއގތނ އއ ސނނތކވނމވސ، . ޙއޞވރނނއ އދވސ އފދ އހނ ބކނބލނވސ ޢދގ އފލގއ ބއވރވނޖހނއވ

އހނކމނ، އފދ ކނބލނވސ، މސލމނ ނމދކރ ތނ . ނނނއވޙއޟވރނ ނމދގއ ބއވރވމއ ނވނ صلى هللا عليه وسلمދށމށޓކއ އދ ދޢގއ ބއވރވ ވޑއގތމށ ނކތމށ ކރތ ރސލ

ކކވސ ބކވ އކހރވ ހރމކ މކމގއ އ. އހނ، މއ ހރހ މސލމނގ ޢދވ. އމރކރއވފއވ .އސލމދނ އދ ގތއ ނނވ

އދ . ނމވސ، އނހނ ބކނބލނ ނކނނނ ވނ، އސލމ ޝރޢތ ހއދކރ ފދ ފރމއ ލއގނނވ . ސނޓއ ހވނދލމނ ދރވގނނވ

ހމކށވރނ، މތ . ގނޑމނ ހފ ރދއއ ކރ ޤޔމ ޤބލކރއވމވއޅ ،هللاއޅގނޑގ ދޢ އކ، މތ ...ومنكم منا هللا تقبل. އ ހރހ ކމކށ ކޅދނވނތ އދ ދލތވނތ އލހވهللا

 21