438
i | Page 5 TVET CERTIFICATE V in TAILORING CODE ARCTAL5001

mis.rp.ac.rw · vi | P a g e LU 2: Address cross-cultural misunderstandings 78 CCMMS501-MONITORING OF OCCUPATIONAL S.H.E AT WORKPLACE 84 LU1:Conduct OSH (occupational safety and health)

  • Upload
    others

  • View
    0

  • Download
    0

Embed Size (px)

Citation preview

  • i | P a g e

    5

    TVET CERTIFICATE V

    in

    TAILORING

    CODE

    ARCTAL5001

  • ii | P a g e

    Kigali September, 2015

    ARCTAL5001-TVET CERTIFICATE V

    Tailoring

    REQF Level 5 CURRICULUM

  • iii | P a g e

    © Workforce Development Authority, 2015

    Copies available from:

    Workforce Development Authority (WDA)

    P. O. BOX 2707 Kigali

    Tel: (+250) 255113365

    Fax: (+250) 255113365

    Email: [email protected]

    Web: www.wda.gov.rw

    Original published version updated:

    September, 2015

  • iv | P a g e

    Copyright

    The Competent Development Body of this Curriculum is © Workforce Development Authority

    (WDA). Reproduced with permission.

    The following copyright warning applies to the material from the Training Package:

    All rights reserved. This work has been produced initially with WDA. This work is copyright, but

    permission is given to trainers and teachers to make copies by photocopying or other

    duplicating processes for use with their own training organizations or in a workplace where the

    training is being conducted. This permission does not extend to the making of copies for use

    outside the immediate training environment for which they are made, nor the making of copies

    for hire or resale to third parties. The views expressed in this version of the work do not

    necessarily represent the views of WDA. The competent Body does not give warranty nor

    accept any liability.

    The WDA owns the copyright on all Curricula. Schools may reproduce this program in part or in

    full for bona fide study or classroom purposes only. Acknowledgement of the WDA copyright

    must be included on any reproductions. Learners may copy reasonable portions of the

    curriculum for the purpose of study. Any other use of this curriculum must be referred to

    theWDA. Ph: (+250) 255113365; fax: (+250) 255113365.

    © Workforce Development Authority (WDA) 2015

    Published by

    Workforce Development Authority (WDA)

    P. O. BOX 2707 Kigali

    Tel: (+250) 255113365

    Internet: http:// www.wda.gov.rw

    http://www.wda.gov.rw/

  • v | P a g e

    Table of Contents

    C o p y r i g h t i v

    T a b l e o f C o n t e n t s v

    L i s t o f a b b r e v i a t i o n s i x

    A c k n o w l e d g m e n t s x

    1 . G E N E R A L I N T R O D U C T I O N 1 2

    2 . Q U A L I F I C A T I O N D E T A I L S 1 3

    2.1 Description 13

    2.2 Minimum entry requirements 14

    2.3 Information about pathways 14

    2.4 Job related information 14

    2.5 Employability skills and life skills 15

    2.6 Information about competencies 17

    3 . T R A I N I N G P A C K A G E 1 8

    3.1 Course structure 18

    3.2Competencies chart 18

    3.4 Flowchart 20

    4 . A S S E S S M E N T G U I D E L I N E S 2 1

    4.1 Assessment Methodology 21

    4.2 Portfolio 21

    C C M K N 5 0 1 - I K I N Y A R W A N D A K ’ I N T Y O Z A 2 4

    LU 1: Gukoresha ubuvanganzo nyandiko ashyikirana n’abandi 27

    LU 2: Gukoresha Ikinyarwanda k'intyoza agaragaza uburyo bunyuranye bwo gukemura amakimbirane

    no gukoresha ibinyazina binyuranye. 34

    LU 3 : Gukangurira abandi akamaro k’isuku n’isukura no gukoresha ibinyazina binyuranye. 43

    LU 4: Gukoresha Ikinyarwanda k'intyoza agaragaza uburyo bunyuranye bwo gutunganya ubutaka no

    gukoresha ibinyazina binyuranye 52

    LU 5: Gukoresha neza uburyo bunyuranye bw ’ ubwumvane no kwandika yubahiriza imyandikire

    y’Ikinyarwanda. 61

    C C M S E 5 0 1 - W O R K I N G I N A S O C I A L L Y D I V E R S E E N V I R O N M E N T 7 2

    LU 1: Communicate with customers and colleagues from diverse backgrounds 74

  • vi | P a g e

    LU 2: Address cross-cultural misunderstandings 78

    C C M M S 5 0 1 - M O N I T O R I N G O F O C C U P A T I O N A L S . H . E A T W O R K P L A C E 8 4

    LU1:Conduct OSH (occupational safety and health) monitoring 86

    LU 2:Collect and analyze Occupational health, safety incidents report 90

    LU 3:Train all staff on occupational health and safety matters 95

    C C M P E 5 0 1 P R O F E S S I O N A L E T H I C S 1 0 1

    LU 1:Apply human values 103

    LU 2:Respect engineering ethics 108

    LU 3:Apply safety 112

    C C M B O 5 0 1 - B U S I N E S S O R G A N I S A T I O N 1 1 7

    LU 1:Identify Activities To Be Accomplished For Real Business 119

    LU 2: Create a productive working environment 126

    LU 3:Run real business operation 133

    LU 4: Monitor and evaluate the business 139

    C C M I W 5 0 1 - I C T A T W O R K P L A C E 1 4 4

    LU 1:Prepare document Layout 146

    LU 2: Apply basic computer operations 151

    LU 3:Manage Data 157

    C C M E N 5 0 1 - U P P E R I N T E R M E D I A T E W O R K P L A C E E N G L I S H 1 6 4

    LU 1: Communicate orally in social and professional situations with ease 166

    LU 2:Read correctly a range of materials 171

    LU 3:Listen to audio messages with different English accents to get the intended message 175

    LU 4:Produce a variety of medium texts on professional and general topics 180

    T A L I A 5 0 1 - I N D U S T R I A L A T T A C H M E N T P R O G R A M ( I A P ) 1 8 8

    LU 1:Apply for internship/employment 190

    LU 2:Demonstrate appropriate workplace behavior and attitudes 194

    LU 3: Respect worker’s and employer’s rights and responsibilities 199

    LU 4: Organize and evaluate one’s internship 205

    T A L S F 5 0 1 - S T R U C T U R E F A B R I C 2 1 2

    LU 1: Classify various looms 214

    LU 2: Identify the types of fundamental woven 218

    LU 3: Classify types of fabric 222

  • vii | P a g e

    G E N A M 5 0 1 - A D V A N C E D A N A L Y S I S A N D S T A T I S T I C S 2 2 9

    LU 1: Apply fundamentals of integrals 231

    LU 2: Identify measures of dispersion and interpret bivariate data 236

    G E N G C 5 0 1 - G E N E R A L C H E M I S T R Y 2 4 2

    LU 1: Describe the transition metals 244

    LU 2: Perform chemical titration 249

    LU 3: Perform electrochemical cell reactions 255

    LU 4: Describe polymerization 260

    T A L C G 5 0 1 - C A R I N G O F G A R M E N T S 2 6 6

    LU 1: Prepare materials, tools, equipment and workplace 268

    LU 2: Identify care labeling and symbols 273

    LU3- Identify garment according to the textile fibres 280

    LU4- Apply pressing techniques on garment 284

    T A L L O 5 0 1 - L A U N D E R I N G O P E R A T I O N 2 9 3

    LU 1: Prepare laundry work place 295

    LU 2: Identify laundry agents 300

    LU3: Use laundry machine 305

    T A L W S 5 0 1 - W O M E N S U I T 3 1 4

    LU 1: Identify Women Suit 316

    LU 2: Make pattern of women suit 321

    LU 3: Realise Women Suit 326

    T A L F D 5 0 1 - F A S H I O N D E S I G N 3 3 8

    LU 1: Identify elements and principals of fashion design 340

    LU 2: Use colour texture 346

    LU3- Produce a fashion design 350

    T A L M S 5 0 1 - M E N S U I T 3 5 7

    LU 1:Identify Men Suit 359

    LU 2: Make pattern for men suit 363

    LU3: Realise Men Suit 369

    G E N G P 5 0 1 - G E N E R A L P H Y S I C S 3 8 0

    LU 1: Sources of Energy in the world 383

    LU 2: Motion in orbits 388

  • viii | P a g e

    LU 3: Mobile phone and radio communication 393

    LU 4: Mobile phone and radio communication 398

    LU 5: Earthquakes, Tsunami, floods landslides and cyclone 402

    LU 6: Earthquakes, Tsunami, floods landslides and cyclone 407

    T A L L G 5 0 1 - L A U N D E R I N G G A R M E N T 4 1 4

    LU 1: Identify laundry procedures 416

    LU 2: Wash different garments 421

    LU 3:Apply finishing on laundry 426

    G L O S S A R Y 4 3 5

  • ix | P a g e

    List of abbreviations

    CM Complimentary modules

    CCM Cross Cutting modules

    CDU Curriculum Development Unit

    ICT Information Communication Technology

    NTQF National Technical Qualification Framework

    ACRTAL Art and Craft Tailoring

    PPE Personal Protective Equipment

    REQF Rwanda Education Qualification Framework

    TVET Technical and Vocational Education and Training

    WDA Workforce Development Authority

    RP Rwanda Polytechnic

    IPRC Integrated Polytechnic Regional Centre

    VIH The Human Immunodeficiency Various

    VTC Vocational Training Centre

    ToT Training of trainers unit

    TSS Technical Secondary School

    OHS Occupational Health and Safety

  • x | P a g e

    Acknowledgments

    Workforce Development Authority wishes to thank the following persons who participated in

    the development of this curriculum:

    Coordination

    HABIMANA Theodore, Director/TVET Training Department - WDA

    MUHIRE Jean Marie Vianney, Head/CDU – WDA

    Facilitators

    MUKANGARAMBE Judith, Facilitator/CDU

    Eng. MUTSINDASHYAKA Jean Baptiste

    Curriculum Development Team

    # Names Company/Institution Function

    1. BWANAKWERI Jean Claude

    Tailor Self-employed

    2. HATEGEKIMANA Philbert

    Trainer IWAWA VTC

    3. IRIBAGIZA Yvonne Trainer NYAMATA TVET SCHOOL 4. GASANGWA

    J.Damascene Trainer IWAWA VTC

    5. KAYIRANGWA Epiphanie

    6. MUHIRE MAURICE

    Trainer Trainer

    Mpanda TVET SCHOOL HVP GATAGARA TVET SCHOOL

    7. MUKAMPALIRWA Bernadette

    Tailor Self-employed

    8. MUSHIMIYIMANA Claudine

    Tailor Self-employed

    9. MUSABYIMANA Gaudence

    Tailor Self employed

    10. NSANZABERA Gilbert Trainer

    NYANZA TVET SCHOOL

    11. UMUHIRE Delphine Tailor Self-employed 12. UMUGENI Josephine Tailor Self-employed 13. UMWARI Liliose Tailor Self-employed 14. UWIZERA Marcelle Tailor Self-employed 15. MUSAFIRI Ernest Instructor IPRC NGOMA

    16. MUSONI Jean Claude Trainer Nyabihu TVET School

  • xi | P a g e

    17. UWERA Marceline Socio-linguistics Officer RALC

    18. MUTAGANZWA Gilbert Teacher Ecole Secondaire de Rukara

    19. MATATA Jean Bosco Teacher College Ami des Enfants

    20. GASIMBA François Xavier

    Lecturer UR/College of Education

    21. KAMBARI Vincent Teacher GS St Marcel/Kayonza

    22. MUREGO Yves Quality Assurance Officer

    WDA

    23. BUCYENSENGE Vincent Instructor IPRC KARONGI

    24. GASANA Vedaste Lecturer INES

    25. FURAHA INEZA Jean Raymond

    Trainer Lycee de Gisenyi

    26. NGEZAHAYO Emmanuel Maths teacher/author Rusumo High School 27. NIYODUSENGA Patrick Physics teacher Ecole des sciences de Nyanza 28. UWINEZA Patrice Sciences trainer Nyamata TVET School 29. UMUGABEKAZI Yvette Chemist ADM-IBTC

  • 1. GENERAL INTRODUCTION

    The curriculum presents a coherent and significant set of competencies to

    acquire to perform the occupation of Tailor Technician. It is designed with an

    approach that takes into account the training needs, the work situation, as

    well as the goals and the means to implement training.

    The modules of the curriculum include a description of the expected results at the end of

    training. They have a direct influence on the choice of the theoretical and practical learning

    activities. The competencies are the targets of training: the acquisition of each is required for

    certification.

    The curriculum is the reference to carry out the assessment of learning. Assessment tools of

    learning are developed on the basis of this document.

    The curriculum consists of three parts. The first part is of general interest and shows the nature

    and goals of a program and the key concepts and definitions used in the document. The second

    part presents the qualification, its level in the qualification framework, its purpose, its rationale

    and the list of modules it comprises. The third part deals with the training package. It includes

    the competencies chart, the sequencing of module learning, the description of each module

    and the course structure.

    The pages describing the modules are the heart of a curriculum. They present the title of the

    module, the length of training, the amount of credits, the context in which the competency is

    performed, the prerequisite competencies, the learning units and the performance criteria.

    In each module, a course structure is provided. The course structure describes the learning

    outcomes (knowledge, skills and attitude) and the learning contents related to each learning

    unit. Also, the learning activities and resources for learning are suggested.

    Finally, the assessment specifications and guidelines are included in each module.

    Sectio

    n1

  • Section

    2 2. QUALIFICATION DETAILS

    2.1 Description

    This qualification provides the skills,

    knowledge and attitudes for a learner to be

    competent in tasks and activities that

    require the application of practical skills in a

    defined context. Work would be

    undertaken in various Tailoring

    Sector/industries where Tailor Technician

    and Laundry Services are provide; including:

    tailoring workshop, textiles clothing

    industries, design workshop hosiery

    industries on hotel, on hospital, on laundry

    industries and as well as produce working

    themselves.

    Learners may work with minimum

    supervision.

    At the end of this qualification, qualified

    learners will be able to:

    Monitor occupational SHE at

    workplace

    Maintain professional conversation

    in upper-intermediate English

    Gukoresha ikinyarwanda cy’intyoza

    Work in a socially diverse

    environment

    Use ICT at workplace

    Organize a business

    Apply professional ethics

    Apply Advanced analysis and

    statistics

    Apply General Physics

    Apply General Chemistry

    Use of structure fabric

    Make fashion design

    Make women suit

    Make men suit

    Perform laundry operation

    Perform caring of garment

    Apply laundry garments

    Integrate the workplace

    Title: TVET Certificate V in TAILORING

    Level: REQF Level 5

    Credits: 113

    Sector: Arts And Craft

    Sub-sector: Tailoring

    Issue date: September,2015

  • 2.2 Minimum entry requirements

    TVET Certificate IV in Tailoring or other relevant qualifications or through Recognition of Prior Learning.

    2.3 Information about pathways

    2.4 Job related information

    This qualification prepares individuals to integrate the Tailoring sector with the professionalization

    Tailoring technician qualification. This qualification again offers the opportunity to execute the works as

    a tailor in Local and Central Government Institutions, Local and International Non-Government

    organizations.

    Preferred pathways for candidates entering

    this qualification include:

    Candidates enter this qualification after

    achieving TVET Certificate IV Tailoring

    or other relevant qualifications or

    through Recognition of Prior Learning

    Progression route of candidates achieving

    this qualification include:

    Candidates exiting this qualification

    are able to enter TVET diploma in

    Textile and Clothing Technology.

    Pathways into the qualification

    Pathways from the qualification

  • 2.5 Employability skills and life skills

    Through the generic modules, individuals with this qualification have acquired the life and

    employability skills to meet the following industry or enterprise requirements:

    Communication

    Documenting technical work in plain English

    Writing and presenting reports

    Safety and security precautions

    Working collaboratively with project team members

    Health and environment

    Health reproduction

    Rwanda environmental protection, practices rules and regulations

    Business Plan

    Producing a small IT business plan

    Possible jobs related to this qualification

    Custom Tailor

    Garment Marker

    Sewing Operator

    Laundry Operator

    Dry Cleaner Operator

    Pattern Maker

    Fashion Maker

  • Planning and organizing

    Preparing feasibility reports that take into account project scope, time, cost, quality,

    communications and risk management

    Self-management

    Taking responsibility for own outputs in relation to specified quality standards

    working according to the Rwandan Computer Society Code of Ethics regarding security, legal,

    moral and ethical issues

    Technology

    Manipulate computer

    Using internet

    Languages other than Kinyarwanda

    Using English as the medium of communication in the working environment

  • Number of competencies: 18 Core competencies : 11 Complementary competencies : 7 The total number of Credits: 113

    2.6 Information about competencies

    No Code Complementary competencies Credit

    1 CCMMS501 Monitor occupational SHE at workplace 3

    2 CCMUE501 Maintain professional conversation in upper-intermediate English 3

    3 CCMKN501 Gukoresha ikinyarwanda cy’intyoza 3

    4 CCMSE501 Work in a socially diverse environment 3

    5 CCMIW501 Use ICT at workplace 3

    6 CCMBO501 Organize a business 3

    7 CCMPE501 Apply professional ethics 3

    Total 21

    No Code Core competencies Credit

    GEN

    ERA

    L 1. TALSF501 Use of structure fabric 5

    2. GENGM501 Apply Advanced analysis and statistics 8

    3. GENGP501 Apply General Physics 6

    4. GENGC501 Apply General Chemistry 5

    SPEC

    IFIC

    5. TALCG501 Perform caring of garments 5

    6. TALFD501 Make fashion design 5

    7. TALKG501 Apply Laundry garment 5

    8. TALLG501 Perform Laundry operation 5

    9. TALLO501 Make men suit 10

    10. TALMS501 Make women suit 8

    11. TAL IA501 Integrate workplace 30

    Total 92

  • 3. TRAINING PACKAGE

    The training package includes the competencies chart, the flowchart, the

    modules, the course structure, and the assessment guidelines.

    3.1 Course structure

    The course structure describes the learning outcomes for each learning unit. These learning

    outcomes are the essential skills and knowledge to be acquired. The contents to be covered for

    each learning outcome are prescriptive. The Learning Activities contain a series of suggestions,

    usually with several options, that will guide the learner and the trainer.

    3.2Competencies chart

    The competencies chart is a table that presents an overview of the specific competencies, the

    general competencies, the work process and the time allocated to each competency. This table

    provides an overall view of the competencies of the training program and allows identification

    of the logical sequence of the learning of these competencies.

    The competencies chart shows the relationship between general competencies and specific

    competencies that are particular to the occupation, as well as the key stages of the work

    process. It shows the links between the elements in the horizontal axis and those in the vertical

    axis. The symbol (ο) marks a relationship between a general competency and specific

    competency. The symbol (∆) indicates a relationship between a specific competency and a step

    in the process of work. When the symbols are darkened, it indicates that the link is taken into

    account in the description of the specific competency.

    The competencies chart allows the trainer to consider the complexity of the competencies in

    the organization of the progress of learning. Therefore, the vertical axis shows the specific

    competencies in the order they should be acquired.

    This is the starting point of the presentation of the competencies in the flowchart presented in

    the following pages.

    Section

    3

  • Figure 1: Competencies chart

    Between the process and particular competencies| Between general and particular competencies

    ▲: Functional link application ●: Functional link application

    ∆: Functional link existence ο: Functional link existence

    Tailor Technician PROCESS GENERAL AND COMPLEMENTARY COMPETENCIES

    SPECIFIC COMPETENCIES Du

    rati

    on

    (6

    80

    Hrs

    )

    Pre

    par

    e m

    ater

    ials

    ,to

    ols

    an

    d w

    ork

    pla

    ce

    Per

    form

    dev

    elo

    pm

    ent

    org

    aniz

    e

    Exec

    ute

    th

    e w

    ork

    Test

    th

    e w

    ork

    do

    ne

    Pre

    sen

    t th

    e w

    ork

    Rea

    rran

    ge m

    ate

    rial

    s , t

    oo

    ls a

    nd

    wo

    rkp

    lace

    Mo

    nit

    or

    occ

    up

    atio

    n S

    HE

    at w

    ork

    pla

    ce

    Mai

    nta

    in p

    rofe

    ssio

    nal

    co

    nve

    rsat

    ion

    in u

    pp

    er-

    inte

    rmed

    iate

    En

    glis

    h

    Gu

    kore

    sha

    ikin

    yarw

    and

    a cy

    ’ In

    tyo

    za

    Wo

    rk in

    a s

    oci

    ally

    div

    erse

    en

    viro

    nm

    ent

    Use

    ICT

    at w

    ork

    pla

    ce

    Org

    aniz

    e a

    bu

    sin

    ess

    Ap

    ply

    pro

    fess

    ion

    al e

    thic

    s

    Use

    of

    stru

    ctu

    re f

    abri

    c

    Ap

    ply

    ad

    van

    ced

    an

    alys

    is a

    nd

    sta

    tist

    ics

    Ap

    ply

    Gen

    eral

    ph

    ysic

    s

    Ap

    ply

    Gen

    eral

    Ch

    emis

    try

    #

    1

    2

    3

    4

    5

    6

    7

    8

    9

    10

    11

    Duration (450Hrs) 30

    30

    30

    30

    30

    30

    30

    50

    80

    60

    50

    1. Perform caring of garments

    50 ▲ ▲ ▲ ▲ ▲ ▲ ▲ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○

    2. Make fashion design

    50 ▲ ▲ ▲ ▲ ▲ ▲ ▲ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○

    3. Apply Laundry garment

    50 ▲ ▲ ▲ ▲ ▲ ▲ ▲ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○

    4. Perform Laundry operation

    50 ▲ ▲ ▲ ▲ ▲ ▲ ▲ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○

    5. Make men suit

    100 ▲ ▲ ▲ ▲ ▲ ▲ ▲ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○

    6. Make women suit

    80 ▲ ▲ ▲ ▲ ▲ ▲ ▲ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○

    7. Integrate workplace 300 ▲ ▲ ▲ ▲ ▲ ▲ ▲ ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ●

  • 3.4 Flowchart

    The flowchart of sequencing of learning is a schematic representation of the order of

    acquisition of the competencies. It provides an overall planning of the entire training

    programme and shows the relationship between the modules. This type of planning is to ensure

    consistency and progression of learning. For each module, the flowchart shows the learning

    that is already in place, the learning that is to take in parallel or later. The pos itions defined

    will have a decisive impact on all subsequent pedagogical choices. The flowchart of the

    sequence of learning of the modules of the training programme is presented on the following

    page.

    Figure 2: Flowchart

    Monitoring Of Occupational S.H.E at

    Workplace 3

    Working In a Socially Diverse

    Environment 3

    Professional Ethics 3

    ICT at Workplace 3

    Upper Intermediate Workplace English 3

    Ikinyarwanda K’intyoza 3

    General Chemistry 5

    Structure Fabric 5 Advanced Analysis and Statistics 8

    Women Suit 8

    Caring Of Garments 5

    Laundering Operation 5

    Laundering Garment 5 Fashion Design 5

    Men Suit 10

    General Physics 6

    Industrial Attachment Program (IAP) 30

    Business plan development 3

  • 4. ASSESSMENT GUIDELINES

    4.1 Assessment Methodology

    To assess knowledge, practical, and application skills through a jury system of continuous

    evaluation that encourages learners to display understanding of the principles in application to

    set practical tasks and their attendant theory to assess self-learning.

    4.2 Portfolio

    A portfolio is a collection of learner work representing learner performance. It is a folder (or

    binder or even a digital collection) containing the learner’s work as well as the learner’s

    evaluation of the strengths and weaknesses of the work. Portfolios reflect not only work

    produced (such as papers and assignments, direct demonstration, indirect demonstration,

    products, documents), but also it is a record of the activities undertaken over time as part of

    learner learning. The portfolio is meant to show learner growth, development, and

    achievements in the education system. It also shows that you have met specific learning goals

    and requirements. A portfolio is not a project; it is an ongoing process for the formative

    assessment. The portfolio output (formative assessment) will be considered only as enough for

    complementary and general modules. Besides, it will serve as a verification tool for each

    candidate that he/she attended the whole training before he/she undergoes the summative

    assessment for specific modules.

    There are two types of assessment (Formative Assessment and Summative/Integrated

    Assessment). Each assessment has its own rule for passing to be declared competent.

    Formative Assessment

    This is applied on all types of modules (e.g. Complementary, General and Specific modules)

    A trainee to be competent for a formative module must have at least 70% on checked

    items or “yes” in indicators (e.g. questions, indicators in the checklist)

    Each trainee should be competent on all formative assessments to be declared competent

    on that module

    All formative assessment should be declared competent before taking the

    summative/integrated assessment

    Section

    4

  • Summative/Integrated Assessment

    All Summative/Integrated assessment should match with the content of the module in the

    curriculum.

    Summative/Integrated Assessment is always in practical, giving it as a theoretical type of

    assessment is not acceptable.

    The integrated situation provided in the curriculum is a sample of the assessment to be

    carried out, the Trainer/Teacher has the role of developing another one referring to the

    task to be carried out in the integrated situation in accordance to the circumstances inside

    school, but the integrated situation should stick on the components of a task.

    During Summative/Integrated assessment, assessor panel members should be three (3).

    This Summative/Integrated assessment can be seen in specific modules and the Trainee

    can be declared competent by the following rules:

    For YES or NO scoring of indicators in Summative/Integrated Checklist

    The trainee can be declared competent based on the assessment CRITERIA and its respective

    assessment indicators

    Assessment Criteria Passing Line in the

    assessment indicators

    Quality of Process 90%

    Quality of Product 100%

    Relevance 90%

    Rest of Criteria/ any other criteria

    (example: Safety)

    100%

  • Note: the Assessor should check if the 10% indicator (Quality of Process and Relevance) in

    which the Trainee was not able to meet during Summative/Integrated Assessment should not

    be among those indicators that can cause any hazard, or the one indicator that is performed

    poorly where there is room for improvement.

    1. During assessment, trainees with special needs (e.g. people with disability) should be

    assisted accordingly.

    2. Deputy School Manager in-charge of Studies, Class Teacher, and Trainer should consider

    the status (competent/not yet competent) of trainees before delivering the next module

    with pre-requisites.

    3. Respect of flowchart particularly in considering the delivery of modules which has

    prerequisite of a following/subsequent module is considered in issuing TVET certificate,

    otherwise other modules can be given anytime.

    4. All evidences during assessment (e.g. quiz, checklist, forms) should have a written form

    that is compiled in the Trainer (source) and Trainee (result) portfolio. Portfolio is the

    responsibility of School, Class Teacher, and Trainees. It should be given to trainees after

    certification.

    5. Industrial Attachment Program (IAP)

    - All Trainees should finish and declared competent on all modules before taking IAP

    module.

    - Trainees should finish and declared competent on the 30 hours content of IAP

    module written in the curriculum before they go to workplace or industry.

    - The school should organize visit for all trainees in the workplace or industry to

    confirm and assist IAP especially in filling up the logbook.

    - An interview to the trainee should be conducted in the school after the IAP has

    been completed and should be documented in the trainee portfolio.

    - All completed logbooks should be part of the trainee portfolio.

  • Competence

    C C M K N 5 0 1 - IKINYARWANDA K’INTYOZA CCMKN501 IKINYARWANDA K’INTYOZA

    Ikiciro: 3 Amasaha ateganijwe

    Indengo y'amasaha: 3 30

    Ishami: Yose

    Agashami: Twose

    Igihe yateguriwe: Ukuboza, 2016

    Intego nyamukuru

    Iyi mbumbanyigisho irasobanura ubumenyi n’ubushobozi bukenewe kugira ngo uwiga ashobore : Kumva, kuvuga, gusoma no kwandika Ikinyarwanda k’intyoza mu bikorwa bijyanye n’umwuga we.

    Gukoresha ubuvanganzo nyandiko mu gushyikirana n’abandi abagezaho ibitekerezo bye kandi agaragaza uko yakira ibyabo.

    Kugaragaza imyumvire n’imyifatire ikwiye agenda avoma mu myandiko, inkurushusho n’ikinamico binyuranye.

    Kugereranya ingeri zinyuranye z’ubuvanganzo nyarwanda.

    Guhanga no kumurika mu rurimi rw'Ikinyarwanda afatiye ku ngeri zinyuranye z’imyandiko.

    Gukoresha neza ibinyazina bitandukanye.

    Kwandika neza amazina bwite anyuranye.

  • Ubushobozi fatizo

    Ubushobozi mu Kinyarwanda cy'umunyamwuga

    Ingingo n’ibipimo by’ubushobozi

    Ingingo z’ubushobozi zisobanura umusaruro w’ibanze ugomba kugerwaho.

    Ibipimo by’ubushobozi bisobanura ubushobozi busabwa mu kugaragaza ko intego zikubiye mu mbumbe

    zagezweho.

    Ingingo z’Ubushobozi Ibipimo by’Ubushobozi

    1. Gukoresha ubuvanganzo nyandiko ashyikirana n’abandi.

    1.1 Gukoresha Ikinyarwanda k'intyoza, uwiga agaragaza ko yumva inkurushusho abinyujije mu ngiro zitandukanye.

    1.2 Gusoma neza inkurushusho yubahiriza uturango n’isesekaza.

    1.3 Gusubiza ibibazo ku nkurushusho mu nyandiko ikwiye. 1.4 Guhindura inkurushusho mo agakino akurikiranya neza

    ingingo. 1.5 Guhimba no kwandika inkurushusho akurikiranya neza

    ingingo.

    2. Gukoresha Ikinyarwanda k'intyoza uwiga agaragaza uburyo bunyuranye bwo gukemura amakimbirane no gukoresha ibinyazina binyuranye.

    2.1. Gukoresha Ikinyarwanda k'intyoza, uwiga agaragaza ko yumva umwandiko ku nsanganyamatsiko yo gukemura amakimbirane abinyujije mu ngiro zitandukanye.

    2.2. Gusoma neza umwandiko yubahiriza utwatuzo n’isesekaza. 2.3. Gusubiza ibibazo ku mwandiko mu mvugo ikwiye. 2.4. Guhina no guhimba umwandiko akurikiranya neza ingingo. 2.5. Kumurika ingero zifatika zigaragaza uburyo bwo gukemura

    amakimbirane. 2.6. Gukoresha ibinyazina binyuranye ku buryo bukwiye.

    3. Gukangurira abandi akamaro k’isuku n’isukura no gukoresha ibinyazina binyuranye.

    3.1. Gukoresha Ikinyarwanda k'intyoza, uwiga agaragaza ko yumva umwandiko ku kamaro k’isuku n’isukura abinyujije mu ngiro zitandukanye.

    3.2. Gusoma neza umwandiko yubahiriza utwatuzo n’isesekaza. 3.3. Gusubiza ibibazo ku mwandiko mu mvugo ikwiye. 3.4. Guhina no guhimba umwandiko akurikiranya neza ingingo. 3.5. Kumurika ingero zifatika zihamya akamaro k’isuku n’isukura. 3.6. Gukoresha ibinyazina binyuranye ku buryo bukwiye.

    4. Gukoresha Ikinyarwanda k'intyoza agaragaza uburyo bunyuranye bwo gutunganya ubutaka no gukoresha ibinyazina binyuranye.

    4.1. Gukoresha Ikinyarwanda k'intyoza agaragaza ko yumva umwandiko ku mitunganyirize y’ubutaka abinyujije mu ngiro zitandukanye.

    4.2. Gusoma neza umwandiko yubahiriza utwatuzo n’isesekaza 4.3. Gusubiza ibibazo ku mwandiko mu mvugo ikwiye. 4.4. Guhina no guhimba umwandiko akurikiranya neza ingingo. 4.5. Kumurika ingero zifatika zihamya imitunganyirize iboneye

  • y’ubutaka. 4.6. Gukoresha ibinyazina binyuranye ku buryo bukwiye.

    5. Gukoresha neza uburyo bunyuranye bw’ ubwumvane no kwandika yubahiriza imyandikire y’Ikinyarwanda.

    5.1. Gukoresha Ikinyarwanda k'intyoza, uwiga agaragaza ko yumva ikinamico ku nsanganyamatsiko yerekeye ubwumvane mu ngiro zitandukanye.

    5.2. Gusoma neza ikinamico yubahiriza uturango twayo. 5.3. Gusubiza ibibazo ku ikinamico mu mvugo ikwiye. 5.4. Guhimba no gukina ikinamico ahuza imvugo n’ingiro. 5.5. Gukoresha neza inzego z’ururimi. 5.6. Kubahiriza imyandikire y’amazina bwite.

  • Umusaruro w’inyigisho 1.1: Gukoresha Ikinyarwanda k'intyoza uwiga agaragaza ko yumva

    inkurushusho abinyujije mu ngiro zitandukanye.

    Ibimenyetso by’uteze amatwi atarogoya ufite ijambo.

    Inkurushusho Insanganyamatsiko; Inyunguramagambo; ingingo z’umuco

    n’amateka; Inshamake

    y’inkurushusho; inshoza n’uturango

    by’inkurushusho; isomo ry’ingenzi; isesekaza n’utwatuzo.

    o Gusoma inkurushusho bucece.

    o Gusoma inkurushusho mu matsinda bashaka: - Ibisobanuro

    by’amagambo akomeye; - Ibisubizo by’ibibazo byo

    kumva inkurushusho no kumurika ibivuyemo;

    o Gusoma inkurushusho uwiga aranguruye ;

    o Gusoma inkurushusho bakuranwa ;

    o Guhuza ibivugwa mu nkurushusho n’indangagaciro;

    o Gusanisha ingeso zivugwa mu nkurushusho n’imyitwarire y’abantu;

    o Gukoresha Ikinyarwanda k'intyoza agaragaza insanganyamatsiko z’ingenzi;

    o Gusobanura ingingo z’umuco n’amateka;

    o Gusobanura inshoza

    ˗ Ibitabo by’ubuvanganzo (inkurushusho) ;

    ˗ Ibinyamakuru bikoresha inkurushusho ;

    ˗ Sede (cd); ˗ Disiketi ; ˗ Ikibaho; ˗ Marikeri; ˗ Murandasi; ˗ Inkoranyamagambo.

    LU 1: Gukoresha ubuvanganzo nyandiko ashyikirana n’abandi

    1 Umusaruro w’inyigisho:

    1. Gukoresha Ikinyarwanda k'intyoza uwiga agaragaza ko yumva inkurushusho abinyujije mu ngiro zitandukanye

    2. Gusubiza ibibazo ku nkurushusho mu mvugo ikwiye. 3. Gusoma neza inkurushusho yubahiriza uturango n’isesekaza. 4. Guhindura inkurushusho mo agakino akurikiranya neza

    ingingo. 5. Guhimba no kwandika inkurushusho

    Amasaha 6

    Ibyigwa Ibikorwa by’uwiga

    activities

    Imfashanyigisho

  • n’uturango by’inkurushusho; o Gutahura isomo ry’ingenzi; o Guhina mu magambo

    inkurushusho;

    Isuzuma Mbonezanyigisho 1.1

    Usuzuma akusanya bimwe mu bihamya bikurikira, akanzura niba ubushobozi busuzumwa bwagezweho.

    Gihamya Isuzuma

    Amajwi n’amashusho

    Inyandiko

    Uwiga akurikiye neza inkurushusho

    Umukoro mu matsinda

    Ibisubizo ku bibazo byanditse

    Urutonde rw’ibisuzumwa Arabishoboye

    Yego Oya

    Ikitabwaho 1: Gukurikira neza inkurushusho

    Ubwumvane mu matsinda;

    Ibyiyumviro by'uteze amatwi atarogoya;

    Ikitabwaho 2: Kugaragaza ko yumva neza

    Insanganyamatsiko;

    Inyunguramagambo;

    ingingo z’umuco n’amateka;

    Inshamake y’inkurushusho;

    inshoza n’uturango by’inkurushusho;

    Isomo ry’ingenzi;

    Isesekaza n’utwatuzo.

    Umwanzuro

    Ubushobozi busuzumwa

    Uwiga yakoresheje neza Ikinyarwanda k'intyoza agaragaza ko yumva

    inkurushusho abinyujije mu ngiro zitandukanye

  • Umusaruro w’inyigisho 1.2: Gusoma neza inkurushusho yubahiriza uturango n’isesekaza.

    Inkurushusho ku kamaro k'imyuga n'ubumenyi ngiro mu muryango (nyarwanda)

    o Gusoma inkurushusho bucece.

    o Gusoma inkurushusho mu matsinda

    o Gusoma inkurushusho uwiga aranguruye ;

    o Gusoma inkurushusho bakuranwa;

    ˗ Ibitabo by’ubuvanganzo (inkurushusho) ;

    ˗ Ibinyamakuru bikoresha inkurushusho ;

    ˗ Sede (cd); ˗ Disiketi ; ˗ Ikibaho; ˗ Marikeri; ˗ Murandasi; ˗ Inkoranyamagambo.

    Isuzuma Mbonezanyigisho 1.2

    Usuzuma akusanya bimwe mu bihamya bikurikira, akanzura niba ubushobozi busuzumwa bwagezweho.

    Gihamya Isuzuma

    Amajwi n’amashusho

    Uwiga asoma neza inkurushusho

    Umukoro mu matsinda

    Urutonde rw’ibisuzumwa Arabishoboye

    Yego Oya

    Ikitabwaho: Gusoma neza inkurushusho

    Ubwumvane mu matsinda;

    Ibyiyumviro by'uteze amatwi atarogoya;

    Utwatuzo n'isesekaza.

    Umwanzuro

    Ibyigwa Ibikorwa by’uwiga

    activities

    Imfashanyigisho

    Ubushobozi busuzumwa

    Yasomye neza inkurushusho yubahiriza uturango n’isesekaza.

  • Umusaruro w’inyigisho 1.3: Gusubiza ibibazo ku nkurushusho mu nyandiko iboneye.

    Inkurushusho ku kamaro k'imyuga n'ubumenyi ngiro mu muryango (nyarwanda)

    Insanganyamatsiko; Inyunguramagambo; ingingo z’umuco

    n’amateka; Inshamake

    y’inkurushusho; inshoza n’uturango

    by’inkurushusho; isomo ry’ingenzi;

    o Gusoma inkurushusho o Guhuza ibivugwa mu

    nkurushusho n’indangagaciro;

    o Gusanisha ingeso zivugwa mu nkurushusho n’imyitwarire y’abantu;

    o Gukoresha Ikinyarwanda k'intyoza agaragaza insanganyamatsiko z’ingenzi;

    o Gusobanura ingingo z’umuco n’amateka;

    o Gusobanura inshoza n’uturango by’inkurushusho;

    o Guhina inkurushusho mu nyandiko ikwiye

    o Gutahura isomo ry’ingenzi;

    ˗ Ibitabo by’ubuvanganzo (inkurushusho) ;

    ˗ Ibinyamakuru bikoresha inkurushusho ;

    ˗ Sede (cd); ˗ Disiketi ; ˗ Ikibaho; ˗ Marikeri; ˗ Murandasi; ˗ Inkoranyamagambo.

    Isuzuma Mbonezanyigisho 1.3

    Usuzuma akusanya bimwe mu bihamya bikurikira, akanzura niba ubushobozi busuzumwa bwagezweho.

    Gihamya Isuzuma

    Amajwi n’amashusho

    Inyandiko

    Uwiga asubiza neza ibibazo ku nkurushusho

    Umukoro mu matsinda

    Ibisubizo ku bibazo byanditse

    Urutonde rw’ibisuzumwa Arabishoboye

    Ibyigwa Ibikorwa by’uwiga

    activities

    Imfashanyigisho

    Ubushobozi busuzumwa

    Yashubije ibibazo ku nkurushusho mu mvugo iboneye

  • Yego Oya

    Ikitabwaho: Gusoma neza inkurushusho

    Ubwumvane mu matsinda;

    Ibyiyumviro by'uteze amatwi atarogoya;

    Ikitabwaho: Kumva no gusubiza neza ibibazo ku nkurushusho

    Insanganyamatsiko;

    Inyunguramagambo;

    Ingingo z’umuco n’amateka;

    Uturango by’inkurushusho;

    Isomo ry’ingenzi;

    Inshamake y’inkurushusho.

    Umwanzuro

    Umusaruro w’inyigisho 1.4: Guhindura inkurushusho mo agakino akurikiranya neza ingingo.

    Inkurushusho ku kamaro

    k'imyuga n'ubumenyi ngiro mu muryango (nyarwanda)

    Udukino dufatiye ku nkurushusho

    o Gusoma inkurushusho

    o Gusesengura inkurushusho

    o Guhindura agakino mo

    inkurushusho akurikiranya neza ingingo.

    ˗ Ibitabo by’ubuvanganzo (inkurushusho) ;

    ˗ Ibinyamakuru bikoresha inkurushusho ;

    ˗ Sede (cd); ˗ Disiketi ; ˗ Ikibaho; ˗ Marikeri; ˗ Murandasi; ˗ Inkoranyamagambo.

    Isuzuma Mbonezanyigisho 1.4

    Usuzuma akusanya bimwe mu bihamya bikurikira, akanzura niba ubushobozi busuzumwa bwagezweho.

    Gihamya Isuzuma

    Ibyigwa Ibikorwa by’uwiga

    activities

    Imfashanyigisho

    Ubushobozi busuzumwa

    Yahinduye inkurushusho mo agakino akurikiranya neza ingingo

  • Amajwi n’amashusho

    Inyandiko

    Umukoro mu matsinda

    Inyandiko y'udukino dufatiye ku nkurushusho

    Urutonde rw’ibisuzumwa Arabishoboye

    Yego Oya

    Ikitabwaho 1:Gusoma no gusesengura neza inkurushusho

    Ibyiyumviro by'uteze amatwi atarogoya;

    Ubwumvane mu matsinda;

    Ikitabwaho 2: Guhindura neza inkurushusho mo udukino

    Isesekaza;

    Isano y'inkurushusho n'udukino;

    Insanganyamatsiko.

    Umwanzuro

    Umusaruro w’inyigisho 1.5: Guhimba no kwandika inkurushusho akurikiranya neza ingingo.

    ihimbankurushusho Insanganyamatsiko; Inyunguramagambo; ingingo z’umuco n’amateka; Uturango by’inkurushusho; isomo ry’ingenzi; isesekaza n’utwatuzo.

    o Guhimba inkurushusho.

    o Kwandika inkurushusho

    ˗ Ibitabo by’ubuvanganzo (inkurushusho) ;

    ˗ Ibinyamakuru bikoresha inkurushusho ;

    ˗ Sede (cd); ˗ Disiketi ; ˗ Ikibaho; ˗ Marikeri; ˗ Murandasi; ˗ Inkoranyamagambo.

    Isuzuma Mbonezanyigisho 1.5

    Ibyigwa Ibikorwa by’uwiga

    activities

    Imfashanyigisho

  • Usuzuma akusanya bimwe mu bihamya bikurikira, akanzura niba ubushobozi busuzumwa bwagezweho.

    Gihamya Isuzuma

    Amajwi n’amashusho

    Inyandiko

    Uwiga ahimba inkurushusho

    Umukoro mu matsinda

    Inkurushusho

    Urutonde rw’ibisuzumwa Arabishoboye

    Yego Oya

    Ikitabwaho: Guhimba no kwandika neza inkurushusho

    Insanganyamatsiko n'isomo ry’ingenzi;

    Inyunguramagambo;

    Ingingo z’umuco n’amateka;

    Uturango tw’inkurushusho;

    Isesekaza n’utwatuzo;

    Urukurikirane ruhwitse rw'ingingo.

    Umwanzuro

    Ubushobozi busuzumwa

    Yahimbye anandika inkurushusho akurikiranya neza ingingo.

  • LU 2: Gukoresha Ikinyarwanda k'intyoza agaragaza uburyo bunyuranye bwo gukemura amakimbirane no gukoresha ibinyazina binyuranye.

    2 Umusaruro w’inyigisho:

    1. Gukoresha Ikinyarwanda k'intyoza, uwiga agaragaza ko yumva umwandiko ku nsanganyamatsiko yo gukemura amakimbirane abinyujije mu ngiro zitandukanye.

    2. Gusoma umwandiko yubahiriza utwatuzo n’isesekaza 3. Gusubiza ibibazo ku mwandiko mu mvugo iboneye. 4. Guhina no guhimba umwandiko akurikiranya ingingo 5. Kumurika ingero zifatika zigaragaza uburyo bwo gukemura

    amakimbirane mu muryango 6. Gukoresha ibinyazina binyuranye ku buryo bukwiye

    Amasaha 6

    Umusaruro w’inyigisho 2.1: Gukoresha Ikinyarwanda k'intyoza, uwiga agaragaza ko yumva

    umwandiko ku nsanganyamatsiko yo gukemura amakimbirane abinyujije mu ngiro

    zitandukanye.

    Umwandiko ku nsanganyamatsiko yo gukemura amakimbirane;

    Ibimenyetso by’utega amatwi atarogoya;

    Inyunguramagambo;

    Insanganyamatsiko y’umwandiko;

    Ingingo z’umuco;

    Ingingo z’amateka (gusasa inzobe, Gacaca, Imimaro,..);

    Ingero zifatika zigaragaza uburyo bwo gukemura amakimbirane mu muryango.

    Indangagaciro y’ubworoherane;

    Ihinamwandiko ku nsanganyamatsiko yo

    o Gutega amatwi umwandiko ujyanye no gukemura amakimbirane.

    o Kutarogoya ufite ijambo nta mpamvu.

    o Gusubiza ibibazo byo kumva umwandiko n’inyunguramagambo.

    o Kuvumbura insanganyamatsiko ivugwa mu mwandiko.

    o Gukoresha Ikinyarwanda k'intyoza agaragaza indangagaciro y’ubworoherane.

    o Gusoma mu matsinda bashaka: -Ibisobanuro by’amagambo

    ˗ Ibitabo bikubiyemo imyandiko yerekeye gukemura amakimbirane; ibitabo by’ikibonezamvugo;

    ˗ SEDE (CD); ˗ Disiketi ; ˗ Ikibaho; ˗ Marikeri; ˗ Murandasi; ˗ Inkoranyamagambo.

    Ibyigwa Ibikorwa by’uwiga

    activities

    Imfashanyigisho

  • gukemura amakimbirane;

    akomeye. -Ibisubizo by’ibibazo byo kumva umwandiko.

    o Kumurika mu ruhame ibyavuye mu matsinda.

    o Gusoma aranguruye agaragaza isesekaza.

    o Gukusanyiriza mu matsinda ibitekerezo ku kamaro ko gukemura amakimbirane.

    o Gukora inshamake y’umwandiko.

    o Kujya impaka ku ngaruka zo guhembera amakimbirane.

    Isuzuma Mbonezanyigisho 2.1

    Usuzuma akusanya bimwe mu bihamya bikurikira, akanzura niba ubushobozi busuzumwa bwagezweho.

    Gihamya Isuzuma

    Amajwi n’amashusho

    Inyandiko

    Uwiga akurikiye neza umwandiko ku nsanganyamatsiko yo

    gukemura amakimbirane

    Umukoro mu matsinda

    Ibisubizo ku bibazo byanditse

    Urutonde rw’ibisuzumwa Arabishoboye

    Yego Oya

    Ikitabwaho 1: Gutega amatwi no gukurikira neza umwandiko

    Ubwumvane mu matsinda;

    Ibyiyumviro by'uteze amatwi atarogoya

    Ikitabwaho 2: Kugaragaza ko yumva neza

    Insanganyamatsiko;

    Inyunguramagambo;

    ingingo z’umuco n’amateka;

    Isomo ry’ingenzi;

    Ubushobozi busuzumwa

    Yakoresheje Ikinyarwanda k'intyoza, agaragaza ko yumva umwandiko ku

    nsanganyamatsiko yo gukemura amakimbirane abinyujije mu ngiro

    zitandukanye.

    .

  • Isesekaza n’utwatuzo.

    Umwanzuro

    Umusaruro w’inyigisho 2.2: Gusoma umwandiko yubahiriza utwatuzo n’isesekaza.

    Umwandiko ku nsanganyamatsiko yo gukemura amakimbirane;

    Ibimenyetso by’utega amatwi atarogoya;

    o Gusoma umwandiko bucece. o Gusoma umwandiko mu

    matsinda o Gusoma umwandiko uwiga

    aranguruye ; o Gusoma umwandiko

    bakuranwa; o Kubahiriza isesekaza

    n'utwatuzo

    ˗ Ibitabo bikubiyemo imyandiko yerekeye gukemura amakimbirane; ibitabo by’ikibonezamvugo;

    ˗ SEDE (CD); ˗ Disiketi ; ˗ Ikibaho; ˗ Marikeri; ˗ Murandasi; ˗ Inkoranyamagambo.

    Isuzuma Mbonezanyigisho 2.2

    Usuzuma akusanya bimwe mu bihamya bikurikira, akanzura niba ubushobozi busuzumwa bwagezweho.

    Gihamya Isuzuma

    Amajwi n’amashusho

    Uwiga asoma neza umwandiko ku nsanganyamatsiko yo

    gukemura amakimbirane

    Umukoro mu matsinda

    Urutonde rw’ibisuzumwa Arabishoboye

    Yego Oya

    Ikitabwaho: Gusoma neza umwandiko

    Ibyiyumviro by’uteze amatwi atarogoya;

    Ibyigwa Ibikorwa by’uwiga

    activities

    Imfashanyigisho

    Ubushobozi busuzumwa

    Yasomye neza umwandiko yubahiriza utwatuzo n’isesekaza.

  • Ubwumvane mu matsinda;

    Isesekaza;

    Utwatuzo.

    Umwanzuro

    Umusaruro w’inyigisho 2.3: Gusubiza ibibazo ku mwandiko mu mvugo ikwiye.

    Umwandiko ku nsanganyamatsiko yo gukemura amakimbirane;

    Ibimenyetso by’utega amatwi atarogoya;

    Inyunguramagambo;

    Insanganyamatsiko y’umwandiko;

    Ingingo z’umuco;

    Ingingo z’amateka (gusasa inzobe, Gacaca, Imimaro,..);

    Ingero zifatika zigaragaza uburyo bwo gukemura amakimbirane mu muryango.

    Indangagaciro y’ubworoherane;

    Ihinamwandiko ku nsanganyamatsiko yo gukemura amakimbirane;

    o Gutega amatwi umwandiko ujyanye no gukemura amakimbirane.

    o Kutarogoya ufite ijambo nta mpamvu.

    o Gusubiza ibibazo byo kumva umwandiko n’inyunguramagambo.

    o Kuvumbura insanganyamatsiko ivugwa mu mwandiko.

    o Gukoresha Ikinyarwanda k'intyoza agaragaza indangagaciro y’ubworoherane.

    o Gusoma mu matsinda bashaka: -Ibisobanuro by’amagambo akomeye. -Ibisubizo by’ibibazo byo kumva umwandiko.

    o Kumurika mu ruhame ibyavuye mu matsinda.

    o Gusoma aranguruye agaragaza isesekaza.

    o Gukusanyiriza mu matsinda

    ˗ Ibitabo bikubiyemo imyandiko yerekeye gukemura amakimbirane; ibitabo by’ikibonezamvugo;

    ˗ SEDE (CD); ˗ Disiketi ; ˗ Ikibaho; ˗ Marikeri; ˗ Murandasi; ˗ Inkoranyamagambo.

    Ibyigwa Ibikorwa by’uwiga

    activities

    Imfashanyigisho

  • ibitekerezo ku kamaro ko gukemura amakimbirane.

    o Gukora inshamake y’umwandiko.

    o Kujya impaka ku ngaruka zo guhembera amakimbirane.

    Isuzuma Mbonezanyigisho 2.3

    Usuzuma akusanya bimwe mu bihamya bikurikira, akanzura niba ubushobozi busuzumwa bwagezweho.

    Gihamya Isuzuma

    Amajwi n’amashusho

    Inyandiko

    Uwiga asubiza neza ibibazo ku mwandiko ku nsanganyamatsiko

    yo gukemura amakimbirane

    Umukoro mu matsinda

    Ibisubizo ku bibazo byanditse

    Urutonde rw’ibisuzumwa Arabishoboye

    Yego Oya

    Ikitabwaho 1:Gutega amatwi no kumva neza umwandiko

    Ibyiyumviro by'uteze amatwi atarogoya;

    Ubwumvane mu matsinda;

    Ikitabwaho 2:Gusubizaneza ibibazo ku

    Nyunguramagambo;

    Nsanganyamatsiko y’umwandiko;

    Ngingo z’umuco ;

    Ngingo z’amateka ( gusasa inzobe, Gacaca, Imimaro,..);

    Buryo bufatika bwo gukemura amakimbirane mu muryango;

    Ndangagaciro y’ubworoherane.

    Umwanzuro

    Umusaruro w’inyigisho 2.4: Guhina no guhimba umwandiko akurikiranya ingingo.

    Ubushobozi busuzumwa

    Yashubije ibibazo ku mwandiko mu mvugo ikwiye.

    Ibyigwa Ibikorwa by’uwiga

    activities

    Imfashanyigisho

  • Umwandiko ku nsanganyamatsiko yo gukemura amakimbirane;

    Inyunguramagambo;

    Insanganyamatsiko y’umwandiko;

    Ingingo z’umuco ;

    Ingingo z’amateka (gusasa inzobe, Gacaca, Imimaro,..);

    Ingero zifatika zigaragaza uburyo bwo gukemura amakimbirane mu muryango.

    Indangagaciro y’ubworoherane;

    Ihinamwandiko ku nsanganyamatsiko yo gukemura amakimbirane;

    Ihangamwandiko ku nsanganyamatsiko yo gukemura amakimbirane.

    o Gusoma no gusesengura umwandiko ku nsanganyamatsiko yo gukemura amakimbirane

    o Gukora inshamake y’umwandiko.

    o Guhimba umwandiko

    ˗ Ibitabo bikubiyemo imyandiko yerekeye gukemura amakimbirane; ibitabo by’ikibonezamvugo;

    ˗ SEDE (CD); ˗ Disiketi ; ˗ Ikibaho; ˗ Marikeri; ˗ Murandasi; ˗ Inkoranyamagambo.

    Isuzuma Mbonezanyigisho 2.4

    Usuzuma akusanya bimwe mu bihamya bikurikira, akanzura niba ubushobozi busuzumwa bwagezweho.

    Gihamya Isuzuma

    Ubushobozi busuzumwa

    Yahinnye anahimba umwandiko akurikiranya neza ingingo.

  • Amajwi n’amashusho

    Inyandiko

    Uwiga ahina,ahimba neza umwandiko ku nsanganyamatsiko yo

    gukemura amakimbirane

    Umukoro mu matsinda

    Ihinamwandiko n'ihimbamwandiko

    Urutonde rw’ibisuzumwa Arabishoboye

    Yego Oya

    Ikitabwaho: Guhina no guhimba neza umwandiko

    Inyunguramagambo;

    Insanganyamatsiko y’umwandiko;

    Ingingo z’umuco;

    Ingingo z’amateka (gusasa inzobe, Gacaca, Imimaro,..);

    Ingero zifatika z'uburyo bwo gukemura amakimbirane mu muryango;

    indangagaciro y’ubworoherane.

    Umwanzuro

    Umusaruro w’inyigisho 2.5: Kumurika ingero zifatika zigaragaza uburyo bwo gukemura

    amakimbirane mu muryango.

    Umwandiko ku nsanganyamatsiko yo gukemura amakimbirane;

    Ihangamwandiko ku nsanganyamatsiko yo gukemura amakimbirane.

    Imurikamwandiko

    o Gusoma no gusesengura umwandiko ujyanye no gukemura amakimbirane.

    o Gukora ubushakashatsi ku buryo bwo gukemura amakimbirane

    o Guhuza ingingo n'isomo n'ibyasomwe mu zindi nyandiko

    o Kumurika ingero zifatika zigaragaza uburyo bwo gukemura amakimbirane mu muryango.

    ˗ Ibitabo bikubiyemo imyandiko yerekeye gukemura amakimbirane; ibitabo by’ikibonezamvugo;

    ˗ SEDE (CD); ˗ Disiketi ; ˗ Ikibaho; ˗ Marikeri; ˗ Murandasi; ˗ Inkoranyamagambo.

    Isuzuma Mbonezanyigisho 2.5

    Ibyigwa Ibikorwa by’uwiga

    activities

    Imfashanyigisho

  • Usuzuma akusanya bimwe mu bihamya bikurikira, akanzura niba ubushobozi busuzumwa bwagezweho.

    Gihamya Isuzuma

    Amajwi n’amashusho

    Inyandiko

    Uwiga amurika neza umwandiko ku buryo bwo gukemura amakimbirane mu muryango

    Umukoro mu matsinda

    Inyandiko y'icyegeranyo ku buryo bwo gukemura amakimbirane

    mu muryango

    Urutonde rw’ibisuzumwa Arabishoboye

    Yego Oya

    Ikitabwaho: Kumurika neza ingero ku buryo bwo gukemura amakimbirane

    Ingero zifatika ku buryo bwo gukemura amakimbirane mu muryango;

    Isano y'ingingo n'ibyasomwe mu bushakashatsi ku ngingo;

    Ugukoresha neza umwanya w'ijambo;

    Ukurasa ku ngingo.

    Umwanzuro

    Umusaruro w’inyigisho 2.6: Gukoresha ibinyazina binyuranye ku buryo bukwiye.

    Umwandiko ku nsanganyamatsiko yo gukemura amakimbirane;

    Ibinyazina: Nyereka Ngenera Ngenga

    Ihangamwandiko

    o Gusoma no gusesengura umwandiko

    o Gutahura imikoreshereze y’ibinyazina binyuranye.

    o Gukorsha neza ibinyazina binyuranye mu mwandiko

    ˗ Ibitabo bikubiyemo imyandiko yerekeye gukemura amakimbirane; ibitabo by’ikibonezamvugo;

    ˗ SEDE (CD); ˗ Disiketi ; ˗ Ikibaho; ˗ Marikeri; ˗ Murandasi; ˗ Inkoranyamagambo.

    Isuzuma Mbonezanyigisho 2.6

    Ubushobozi busuzumwa

    Yamuritse ingero zifatika zigaragaza uburyo bwo gukemura amakimbirane mu

    muryango

    Ibyigwa Ibikorwa by’uwiga

    activities

    Imfashanyigisho

  • Usuzuma akusanya bimwe mu bihamya bikurikira, akanzura niba ubushobozi busuzumwa bwagezweho.

    Gihamya Isuzuma

    Amajwi n’amashusho

    Inyandiko

    Uwiga atahura amakosa ku mikoreshereze y'ibinyazina

    Umukoro mu matsinda

    Ibisubizo ku bibazo byanditse ku mikoreshereze y'ibinyazina

    binyuranye

    Urutonde rw’ibisuzumwa Arabishoboye

    Yego Oya

    Ikitabwaho:Gukoresha neza ibinyazina binyuranye

    Ibinyazina bitandukanye: Nyereka, Ngenera na Ngenga

    Isesengura ku mikoreshereze y'ibinyazina bitandukanye;

    Imikoreshereze ikwiye y'ibinyazina binyuranye mu mwandiko.

    Umwanzuro

    Ubushobozi busuzumwa

    Yakoresheje ibinyazina binyuranye ku buryo bukwiye

  • Umusaruro w’inyigisho 3.1: Gukoresha Ikinyarwanda k'intyozan uwiga agaragaza ko yumva

    umwandiko ku kamaro k’isuku n’isukura abinyujije mu ngiro zitandukanye.

    Umwandiko ku nsanganyamatsiko ku isuku n’isukura;

    Ibimenyetso by’uteze amatwi atarogoya ufite ijambo.

    Inyunguramagambo;

    Insanganyamatsiko y’umwandiko;

    Ingingo z’umuco n’amateka;

    Isesekaza n’utwatuzo;

    Indangagaciro zo kubaha ubuzima;

    ingero zifatika zihamya akamaro k’isuku n’isukura;

    Ihinamwandiko ku nsanganyamatsiko y’ isuku n’isukura;

    o Gutega amatwi umwandiko ku isuku n’isukura.

    o Kutarogoya ufite ijambo nta mpamvu.

    o Kuvumbura insanganyamatsiko ivugwa mu mwandiko.

    o Gukoresha Ikinyarwanda k'intyoza agaragaza indangagaciro yo kubaha ubuzima (Kubaha uburenganzira bwa muntu, kwirinda ihohotera iryo ari ryo ryose,kwiyitaho ).

    o Gusoma mu matsinda bashaka: -Ibisobanuro by’amagambo akomeye; -Ibisubizo by’ibibazo byo kumva umwandiko;

    o Kumurika mu ruhame ibyavuye mu matsinda ;

    o Gusoma aranguruye

    ˗ Ibitabo bikubiyemo imyandiko yerekeye isuku n’isukura;

    ˗ Ibitabo by’ikibonezamvugo;

    ˗ SEDE (CD); ˗ Disiketi ; ˗ Ikibaho; ˗ Marikeri; ˗ Murandasi; ˗ Inkoranyamagambo; ˗ Itangazo Mpuzamahanga

    ry’uburenganzira bwa Muntu,

    ˗ Itegeko Nshinga rya Repubulika y’u Rwanda;

    ˗ Amafoto ku bikorwa by’isuku n’isukura.

    LU 3 : Gukangurira abandi akamaro k’isuku n’isukura no gukoresha ibinyazina binyuranye.

    3 Umusaruro w’inyigisho:

    1. Gukoresha Ikinyarwanda k'intyoza, uwiga agaragaza ko yumva umwandiko ku kamaro k’isuku n’isukura abinyujije mu ngiro zitandukanye.

    2. Gusoma neza umwandiko yubahiriza utwatuzo n’isesekaza. 3. Gusubiza ibibazo ku mwandiko mu mvugo iboneye. 4. Guhina no guhimba umwandiko akurikiranya neza ingingo 5. Kumurika ingero zifatika zihamya akamaro k’isuku n’isukura. 6. Gukoresha ibinyazina binyuranye ku buryo bukwiye.

    Amasaha 6

    Ibyigwa Ibikorwa by’uwiga

    activities

    Imfashanyigisho

  • Ihangamwandiko ku isuku n’isukura.

    agaragaza isesekaza. o Gukusanyiriza mu matsinda,

    ibitekerezo ku isuku n’isukura. o Gukora inshamake

    y’umwandiko. o Kujya impaka ku ngaruka

    z’umwanda.

    Isuzuma Mbonezanyigisho 3.1

    Usuzuma akusanya bimwe mu bihamya bikurikira, akanzura niba ubushobozi busuzumwa bwagezweho.

    Gihamya Isuzuma

    Amajwi n’amashusho

    Inyandiko

    Uwiga asubiza neza ibibazo ku mwandiko ku kamaro k’isuku

    n’isukura

    Umukoro mu matsinda

    Ibisubizo ku bibazo byanditse

    Urutonde rw’ibisuzumwa Arabishoboye

    Yego Oya

    Ikitabwaho 1: Gutega amatwi no gukurikira neza umwandiko

    Ubwumvane mu matsinda;

    Ibyiyumviro by'uteze amatwi atarogoya;

    Ikitabwaho 2: Kugaragaza ko yumva neza:

    Insanganyamatsiko;

    Inyunguramagambo;

    Ingingo z’umuco n’amateka;

    Inshamake y’umwandiko;

    Inshoza n’uturango by’umwandiko;

    Isomo ry’ingenzi;

    Isesekaza n’utwatuzo.

    Umwanzuro

    Umusaruro w’inyigisho 3.2: Gusoma neza umwandiko yubahiriza utwatuzo n’isesekaza.

    Ubushobozi busuzumwa

    Uwiga yakoresheje Ikinyarwanda k'intyoza agaragaza ko yumva umwandiko ku

    kamaro k’isuku n’isukura abinyujije mu ngiro zitandukanye.

  • Umwandiko ku nsanganyamatsiko y' isuku n’isukura;

    o Gutega amatwi umwandiko ku isuku n’isukura.

    o Kutarogoya usoma nta mpamvu.

    o Gusoma mu matsinda o Gusoma aranguruye agaragaza

    isesekaza.

    ˗ Ibitabo bikubiyemo imyandiko yerekeye isuku n’isukura;

    ˗ SEDE (CD); ˗ Disiketi ; ˗ Ikibaho; ˗ Murandasi;

    Isuzuma Mbonezanyigisho 3.2

    Usuzuma akusanya bimwe mu bihamya bikurikira, akanzura niba ubushobozi busuzumwa bwagezweho.

    Gihamya Isuzuma

    Amajwi n’amashusho

    Uwiga asoma neza ibibazo ku mwandiko ku kamaro k’isuku

    n’isukura

    Umukoro mu matsinda

    Umusaruro w’inyigisho 3.3: Gusubiza ibibazo ku mwandiko mu mvugo ikwiye.

    Urutonde rw’ibisuzumwa Arabishoboye

    Yego Oya

    Ikitabwaho : Gusoma neza umwandiko

    Ibyiyumviro by’uteze amatwi atarogoya;

    Ubwumvane mu matsinda;

    Isesekaza;

    Utwatuzo.

    Umwanzuro

    Ibyigwa Ibikorwa by’uwiga

    activities

    Imfashanyigisho

    Ubushobozi busuzumwa

    Yasomye neza umwandiko yubahiriza utwatuzo n’isesekaza.

  • Umwandiko ku nsanganyamatsiko ku isuku n’isukura;

    Ibimenyetso by’uteze amatwi atarogoya ufite ijambo.

    Inyunguramagambo;

    Insanganyamatsiko y’umwandiko;

    Ingingo z’umuco n’amateka;

    Isesekaza n’utwatuzo;

    Indangagaciro zo kubaha ubuzima;

    ingero zifatika zihamya akamaro k’isuku n’isukura;

    Ihinamwandiko ku nsanganyamatsiko y’ isuku n’isukura;

    Ihangamwandiko ku isuku n’isukura.

    o Gutega amatwi umwandiko ku isuku n’isukura.

    o Kutarogoya ufite ijambo nta mpamvu.

    o Kuvumbura insanganyamatsiko ivugwa mu mwandiko.

    o Gukoresha Ikinyarwanda k'intyoza agaragaza indangagaciro yo kubaha ubuzima (kwiyitaho ).

    o Gusoma mu matsinda bashaka: -Ibisobanuro by’amagambo akomeye; -Ibisubizo by’ibibazo byo kumva umwandiko;

    o Kumurika mu ruhame ibyavuye mu matsinda ;

    o Gusoma aranguruye agaragaza isesekaza.

    o Gukusanyiriza mu matsinda, ibitekerezo ku isuku n’isukura.

    o Gukora inshamake y’umwandiko mu mvugo.

    o Kujya impaka ku ngaruka z’umwanda.

    ˗ Ibitabo bikubiyemo imyandiko yerekeye isuku n’isukura;

    ˗ Ibitabo by’ikibonezamvugo;

    ˗ SEDE (CD); ˗ Disiketi ; ˗ Ikibaho; ˗ Marikeri; ˗ Murandasi; ˗ Inkoranyamagambo; ˗ Itangazo Mpuzamahanga

    ry’uburenganzira bwa Muntu,

    ˗ Itegeko Nshinga rya Repubulika y’u Rwanda;

    ˗ Amafoto ku bikorwa by’isuku n’isukura.

    Isuzuma Mbonezanyigisho 3.3

    Usuzuma akusanya bimwe mu bihamya bikurikira, akanzura niba ubushobozi busuzumwa bwagezweho.

    Gihamya Isuzuma

    Ibyigwa Ibikorwa by’uwiga

    activities

    Imfashanyigisho

    Ubushobozi busuzumwa

    Yashubije neza ibibazo mu mvugo iboneye ku mwandiko.

  • Amajwi n’amashusho

    Inyandiko

    Uwiga asubiza neza ibibazo ku mwandiko ku kamaro k’isuku

    n’isukura

    Umukoro mu matsinda

    Ibisubizo ku bibazo byanditse

    Urutonde rw’ibisuzumwa Arabishoboye

    Yego Oya

    Ikitabwaho 1:Gutega amatwi no kumva neza umwandiko

    Ibyiyumviro by'uteze amatwi atarogoya;

    Ubwumvane mu matsinda;

    Ikitabwaho 2:Gusubiza neza ibibazo ku

    Nyunguramagambo;

    Nsanganyamatsiko y’umwandiko;

    Ngingo z’umuco.

    Umwanzuro

  • Umusaruro w’inyigisho 3.4: Guhina no guhimba umwandiko akurikiranya neza ingingo.

    Umwandiko ku nsanganyamatsiko ku isuku n’isukura;

    Ibimenyetso by’uteze amatwi atarogoya ufite ijambo.

    Inyunguramagambo;

    Insanganyamatsiko y’umwandiko;

    Ingingo z’umuco n’amateka;

    Isesekaza n’utwatuzo;

    Indangagaciro zo kubaha ubuzima;

    Ingero zifatika zihamya akamaro k’isuku n’isukura;

    Ihinamwandiko ku nsanganyamatsiko y’ isuku n’isukura;

    Ihangamwandiko ku isuku n’isukura.

    o Gutega amatwi umwandiko ku isuku n’isukura.

    o Kutarogoya ufite ijambo nta mpamvu.

    o Kuvumbura insanganyamatsiko ivugwa mu mwandiko.

    o Gukoresha Ikinyarwanda k'intyoza agaragaza indangagaciro yo kubaha ubuzima (kwiyitaho).

    o Gusoma mu matsinda bashaka:

    o -Ibisobanuro by’amagambo akomeye;

    o -Ibisubizo by’ibibazo byo kumva umwandiko;

    o -Bamurika mu ruhame ibyavuye mu matsinda ;

    o Gusoma aranguruye agaragaza isesekaza.

    o Gukusanyiriza mu matsinda, ibitekerezo ku isuku n’isukura.

    o Gukora inshamake y’umwandiko.

    o Kujya impaka ku ngaruka z’umwanda.

    ˗ Ibitabo bikubiyemo imyandiko yerekeye isuku n’isukura;

    ˗ Ibitabo by’ikibonezamvugo;

    ˗ SEDE (CD); ˗ Disiketi ; ˗ Ikibaho; ˗ Marikeri; ˗ Murandasi; ˗ Inkoranyamagambo; ˗ Itangazo Mpuzamahanga

    ry’uburenganzira bwa Muntu,

    ˗ Itegeko Nshinga rya Repubulika y’u Rwanda;

    ˗ Amafoto ku bikorwa by’isuku n’isukura.

    Isuzuma Mbonezanyigisho 3.4

    Usuzuma akusanya bimwe mu bihamya bikurikira, akanzura niba ubushobozi busuzumwa bwagezweho.

    Gihamya Isuzuma

    Ibyigwa Ibikorwa by’uwiga

    activities

    Imfashanyigisho

    Ubushobozi busuzumwa

    Yahinnye anahimba umwandiko akurikiranya neza ingingo.

  • Amajwi n’amashusho

    Inyandiko

    Uwiga ahina, ahimba neza umwandiko ku kamaro k’isuku

    n’isukura

    Umukoro mu matsinda

    Ihinamwandinko n'ihangamwandiko

    Urutonde rw’ibisuzumwa Arabishoboye

    Yego Oya

    Ikitabwaho: Guhina no guhimba neza umwandiko

    Inyunguramagambo;

    Insanganyamatsiko y’umwandiko;

    Ingingo z’umuco;

    Ingingo z’amateka;

    Indangagaciro na kirazira.

    Umwanzuro

    Umusaruro w’inyigisho 3.5: Kumurika ingero zifatika zihamya akamaro k’isuku n’isukura.

    Umwandiko ku nsanganyamatsiko ku isuku n’isukura;

    Imurikamwandiko

    o Gusoma no gusesengura umwaniko ku isuku n’isukura.

    o Guhuza ibivugwa mu mwandiko n'ibindi byasomye mu zindi nyandiko

    o Kujya impaka ku ngaruka z’umwanda

    o Kumurika imyanzuro ku ngero zifatika zihamya akamaro k’isuku n’isukura

    ˗ Ibitabo bikubiyemo imyandiko yerekeye isuku n’isukura;

    ˗ Ibitabo by’ikibonezamvugo;

    ˗ SEDE (CD); ˗ Disiketi ; ˗ Ikibaho; ˗ Marikeri; ˗ Murandasi; ˗ Inkoranyamagambo; ˗ Itangazo Mpuzamahanga

    ry’uburenganzira bwa Muntu,

    ˗ Itegeko Nshinga rya Repubulika y’u Rwanda;

    ˗ Amafoto ku bikorwa by’isuku n’isukura.

    Isuzuma Mbonezanyigisho 3.5

    Ibyigwa Ibikorwa by’uwiga

    activities

    Imfashanyigisho

  • Usuzuma akusanya bimwe mu bihamya bikurikira, akanzura niba ubushobozi busuzumwa bwagezweho.

    Gihamya Isuzuma

    Amajwi n’amashusho

    Inyandiko

    Uwiga ategura, amurika neza umwandiko ku kamaro k’isuku

    n’isukura

    Umukoro mu matsinda

    Inyandiko y'icyegeranyo ku kamaro k'isuku n'isukura

    Urutonde rw’ibisuzumwa Arabishoboye

    Yego Oya

    Ikitabwaho 1:Gutega amatwi no kumva neza umwandiko

    Ibyiyumviro by'uteze amatwi atarogoya;

    Ubwumvane mu matsinda;

    Ikitabwaho 2:Gusubizaneza ibibazo

    Inyunguramagambo;

    insanganyamatsiko y’umwandiko;

    Isano y'umwandiko n'ibyasomwe ahandi;

    Ingingo z’umuco n'amateka;

    Gukoresha neza umwanya w'ijambo;

    Kurasa ku ntego.

    Umwanzuro

    Umusaruro w’inyigisho 3.6: Gukoresha ibinyazina binyuranye ku buryo bukwiye.

    Umwandiko ku nsanganyamatsiko ku isuku n’isukura;

    Ibinyazina

    o Gusoma no gusesengura umwandiko

    o Gutahura imikoreshereze y’ibinyazina binyuranye.

    ˗ Ibitabo bikubiyemo imyandiko yerekeye isuku n’isukura;

    ˗ Ibitabo by’ikibonezamvugo;

    ˗ SEDE (CD);

    Ubushobozi busuzumwa

    Yamuritse ingero zifatika zihamya akamaro k’isuku n’isukura

    Ibyigwa Ibikorwa by’uwiga

    activities

    Imfashanyigisho

  • Ngenera ngenga Ndafutura/ndasigura Mpamagazi

    ˗ Disiketi ; ˗ Ikibaho; ˗ Marikeri; ˗ Murandasi; ˗ Inkoranyamagambo; ˗ Itangazo

    Mpuzamahanga ry’uburenganzira bwa Muntu,

    ˗ Itegeko Nshinga rya Repubulika y’u Rwanda;

    ˗ Amafoto ku bikorwa by’isuku n’isukura.

    Isuzuma Mbonezanyigisho 3.6

    Usuzuma akusanya bimwe mu bihamya bikurikira, akanzura niba ubushobozi busuzumwa bwagezweho.

    Gihamya Isuzuma

    Amajwi n’amashusho

    Inyandiko

    Uwiga atahura amakosa ku mikoreshereze y'ibinyazina

    bitandukanye

    Uwiga akoresha neza ibinyazina bitandukanye

    Umukoro mu matsinda

    Ibisubizo ku bibazo byanditse

    Urutonde rw’ibisuzumwa Arabishoboye

    Yego Oya

    Ikitabwaho:Gukoresha neza ibinyazina binyuranye

    Ibinyazina bitandukanye: Ngenera ngenga, Ndafutura/ndasigura na Mpamagazi

    Isesengura ku mikoreshereze y'ibinyazina bitandukanye;

    Imikoreshereze ikwiye y'ibinyazina binyuranye mu mwandiko.

    Umwanzuro

    Ubushobozi busuzumwa

    Yakoresheje ibinyazina binyuranye ku buryo bukwiye

  • LU 4: Gukoresha Ikinyarwanda k'intyoza agaragaza uburyo bunyuranye bwo gutunganya ubutaka no gukoresha ibinyazina binyuranye

    4 Umusaruro w’inyigisho:

    1. Gukoresha Ikinyarwanda k'intyoza uwiga agaragaza ko yumva umwandiko ku mitunganyirize y’ubutaka abinyujije mu ngiro zitandukanye

    2. Gusoma neza umwandiko yubahiriza utwatuzo n’isesekaza. 3. Gusubiza ibibazo ku mwandiko mu mvugo iboneye 4. Guhina no guhimba umwandiko akurikiranya neza ingingo. 5. Kumurika ingero zifatika zihamya imitunganyirize iboneye

    y’ubutaka. 6. Gukoresha ibinyazina binyuranye ku buryo bukwiye.

    Amasaha 6

    1. Umusaruro w’inyigisho 4.1: Gukoresha Ikinyarwanda k'intyoza uwiga agaragaza ko yumva

    umwandiko ku mitunganyirize y’ubutaka abinyujije mu ngiro zitandukanye

    Umwandiko ku nsanganyamatsiko yerekeye imitunganyirize y’ubutaka;

    ibimenyetso by’uteze amatwi atarogoya.

    Isesekaza n‘utwatuzo;

    Inyunguramagambo;

    Insanganyamatsiko y’umwandiko;

    Indangangakiro na kirazira;

    Ingingo z’amateka n’umuco;

    Ingero zifatika zihamya imitunganyirize;

    Ihinamwandiko.

    o Gutega amatwi umwandiko ku mitunganyirize y’ubutaka.

    o Kutarogoya ufite ijambo nta mpamvu. o Kuvumbura insanganyamatsiko

    ivugwa mu mwandiko. o Gukoresha Ikinyarwanda k'intyoza

    agaragaza indangagaciro yo gukorera mu mucyo.

    o Gusoma mu matsinda bashaka: -Ibisobanuro by’amagambo akomeye; -Ibisubizo by’ibibazo byo kumva umwandiko;

    o Gusoma aranguruye agaragaza isesekaza.

    o Gukusanyiriza mu matsinda, ibitekerezo ku mitunganyirize y’ubutaka.

    o Gukora ubushakshatsi ku bivugwa mu mwandiko;

    o Gukora inshamake y’umwandiko mu

    ˗ Igitabo gikubiyemo imyandiko ku nsanganyamatsiko yo gutunganya ubutaka ;

    ˗ Ibitabo by’ikibonezamvugo;

    ˗ SEDE (CD); ˗ Disiketi ; ˗ Ikibaho; ˗ Marikeri; ˗ Murandasi; ˗ Inkoranyamagambo; ˗ Itangazo Mpuzamahanga

    ry’uburenganzira bwa Muntu;

    ˗ Itegeko Nshinga rya Repubulika y’u Rwanda;

    ˗ Amafoto ku bikorwa by’imitunganyirizwe y’ubutaka.

    Ibyigwa Ibikorwa by’uwiga

    activities

    Imfashanyigisho

  • mvugo.

    o Kujya impaka ku ngaruka zo kudacunga neza ubutaka.

    o Kumurika mu ruhame ibyavuye mu matsinda.

    Isuzuma Mbonezanyigisho 4.1

    Usuzuma akusanya bimwe mu bihamya bikurikira, akanzura niba ubushobozi busuzumwa bwagezweho.

    Gihamya Isuzuma

    Amajwi n’amashusho

    Inyandiko

    Uwiga ateze amatwi umwandiko ku gufata neza ubutaka

    Umukoro mu matsinda

    Ibisubizo ku bibazo byanditse

    Urutonde rw’ibisuzumwa Arabishoboye

    Yego Oya

    Ikitabwaho 1: Gutega amatwi no gukurikira neza umwandiko

    Ubwumvane mu matsinda;

    Ibyiyumviro by'uteze amatwi atarogoya;

    Isesekaza n’utwatuzo.

    Ikitabwaho 2: Kugaragaza ko yumva neza:

    Insanganyamatsiko;

    Inyunguramagambo;

    ingingo z’umuco n’amateka;

    Inshamake ku mwandiko;

    Inshoza n’uturango by’umwandiko;

    Isomo ry’ingenzi.

    Umwanzuro

    Umusaruro w’inyigisho 4.2: Gusoma neza umwandiko yubahiriza utwatuzo n’isesekaza.

    Ubushobozi busuzumwa

    Uwiga yakoresheje Ikinyarwanda k'intyoza agaragaza ko yumva umwandiko ku

    mitunganyirize y’ubutaka abinyujije mu ngiro zitandukanye

  • Umwandiko ku nsanganyamatsiko yerekeye imitunganyirize y’ubutaka;

    Ibimenyetso by’uteze amatwi atarogoya.

    o Gusoma bucece. o Gusoma mu matsinda. o Gusoma bakuranwa. o Gusoma aranguruye

    agaragaza isesekaza. o Gutega amatwi umwandiko

    ku gufata neza ubutaka. o Kutarogoya ufite ijambo nta

    mpamvu.

    ˗ Igitabo gikubiyemo imyandiko ku nsanganyamatsiko yo gutunganya ubutaka ;

    ˗ Ibitabo by’ikibonezamvugo;

    ˗ SEDE (CD); ˗ Disiketi ; ˗ Ikibaho; ˗ Marikeri; ˗ Murandasi; ˗ Inkoranyamagambo; ˗ Itangazo Mpuzamahanga

    ry’uburenganzira bwa Muntu;

    ˗ Itegeko Nshinga rya Repubulika y’u Rwanda;

    ˗ Amafoto ku bikorwa by’imitunganyirizwe y’ubutaka.

    Isuzuma Mbonezanyigisho 4.2

    Usuzuma akusanya bimwe mu bihamya bikurikira, akanzura niba ubushobozi busuzumwa bwagezweho.

    Gihamya Isuzuma

    Amajwi n’amashusho

    Uwiga asoma neza umwandiko ku gufata neza ubutaka

    Umukoro mu matsinda

    Urutonde rw’ibisuzumwa Arabishoboye

    Yego Oya

    Ibyigwa Ibikorwa by’uwiga

    activities

    Imfashanyigisho

    Ubushobozi busuzumwa

    Yasomye neza umwandiko yubahiriza utwatuzo n’isesekaza.

  • Ikitabwaho: Gusoma neza umwandiko

    Ibyiyumviro by’uteze amatwi atarogoya;

    Ubwumvane mu matsinda;

    Utwatuzo n'isesekaza.

    Umwanzuro

    Umusaruro w’inyigisho 4.3: Gusubiza ibibazo ku mwandiko mu mvugo ikwiye

    Umwandiko ku nsanganyamatsiko yerekeye imitunganyirize y’ubutaka;

    Ibimenyetso by’uteze amatwi atarogoya.

    Isesekaza n‘utwatuzo;

    Inyunguramagambo;

    Insanganyamatsiko y’umwandiko;

    Indangangakiro na kirazira;

    Ingingo z’amateka n’umuco;

    Ingero zifatika zihamya imitunganyirize y'ubutaka ikwiye;

    Ihimbamwandiko.

    o Gutega amatwi umwandiko ku mitunganyirize y’ubutaka.

    o Kutarogoya ufite ijambo nta mpamvu.

    o Gusoma mu matsinda bashaka: -Ibisobanuro by’amagambo akomeye; -Ibisubizo by’ibibazo byo kumva umwandiko;

    o Kuvumbura insanganyamatsiko ivugwa mu mwandiko.

    o Gukora ubushakashatsi ku bindi bivugwa kuri iyi ngingo;

    o Gusoma aranguruye agaragaza isesekaza.

    o Gukusanyiriza mu matsinda, ibitekerezo ku mitunganyirize y’ubutaka.

    o Gukora inshamake y’umwandiko.

    o Kujya impaka ku ngaruka zo kudacunga neza ubutaka.

    o Kumurika mu ruhame ibyavuye mu matsinda;

    ˗ Igitabo gikubiyemo imyandiko ku nsanganyamatsiko yo gutunganya ubutaka ;

    ˗ Ibitabo by’ikibonezamvugo;

    ˗ SEDE (CD); ˗ Disiketi ; ˗ Ikibaho; ˗ Marikeri; ˗ Murandasi; ˗ Inkoranyamagambo; ˗ Itangazo Mpuzamahanga

    ry’uburenganzira bwa Muntu;

    ˗ Itegeko Nshinga rya Repubulika y’u Rwanda;

    ˗ Amafoto ku bikorwa by’imitunganyirizwe y’ubutaka.

    Isuzuma Mbonezanyigisho 4.3

    Ibyigwa Ibikorwa by’uwiga

    activities

    Imfashanyigisho

  • Usuzuma akusanya bimwe mu bihamya bikurikira, akanzura niba ubushobozi busuzumwa bwagezweho.

    Gihamya Isuzuma

    Amajwi n’amashusho

    Inyandiko

    Uwiga asubiza neza ibibazo ku mwandiko ku gufata neza

    ubutaka

    Umukoro mu matsinda

    Ibisubizo ku bibazo byanditse ku gufata neza ubutaka

    Urutonde rw’ibisuzumwa Arabishoboye

    Yego Oya

    Ikitabwaho 1:Gutega amatwi no kumva neza umwandiko

    Ibyiyumviro by'uteze amatwi atarogoya;

    Ubwumvane mu matsinda;

    Utwatuzo n'isesekaza;

    Ikitabwaho 2:Gusubizaneza ibibazo ku

    Nyunguramagambo;

    Nsanganyamatsiko y’umwandiko;

    Ngingo z’umuco;

    Ngingo z’amateka;

    Ndangagaciro na kirazira.

    Umwanzuro

    Umusaruro w’inyigisho 4.4: Guhina no guhimba umwandiko akurikiranya neza ingingo.

    Ubushobozi busuzumwa

    Yashubije neza ibibazo ku mwandiko mu mvugo ikwiye.

  • Umwandiko ku nsanganyamatsiko yerekeye imitunganyirize y’ubutaka;

    Ihinamwandiko;

    Ihimbamwandiko.

    o Gusoma no gusesengura umwandiko;

    o Kujya impaka ku ngaruka zo kudacunga neza ubutaka.

    o Gukora inshamake y’umwandiko.

    o Guhimba umwandiko ku mitunganyirize ikwiye y'ubutaka.

    ˗ Igitabo gikubiyemo imyandiko ku nsanganyamatsiko yo gutunganya ubutaka ;

    ˗ Ibitabo by’ikibonezamvugo;

    ˗ SEDE (CD); ˗ Disiketi ; ˗ Ikibaho; ˗ Marikeri; ˗ Murandasi; ˗ Inkoranyamagambo; ˗ Itangazo Mpuzamahanga

    ry’uburenganzira bwa Muntu;

    ˗ Itegeko Nshinga rya Repubulika y’u Rwanda;

    ˗ Amafoto ku bikorwa by’imitunganyirizwe y’ubutaka.

    Isuzuma Mbonezanyigisho 4.4

    Usuzuma akusanya bimwe mu bihamya bikurikira, akanzura niba ubushobozi busuzumwa bwagezweho.

    Gihamya Isuzuma

    Amajwi n’amashusho

    Inyandiko

    Uwiga ahina, ahimba umwandiko ku gufata neza ubutaka

    Umukoro mu matsinda

    Ihinamwandiko n'ihangamwandiko

    Urutonde rw’ibisuzumwa Arabishoboye

    Yego Oya

    Ibyigwa Ibikorwa by’uwiga

    activities

    Imfashanyigisho

    Ubushobozi busuzumwa

    Yahinnye anahimba umwandiko akurikiranya neza ingingo

  • Ikitabwaho: Guhina no guhimba neza umwandiko

    Inyunguramagambo;

    Insanganyamatsiko y’umwandiko;

    Ingingo z’umuco;

    Ingingo z’amateka;

    Indangagaciro na kirazira.

    Umwanzuro

    Umusaruro w’inyigisho 4.5: Kumurika ingero zifatika zihamya imitunganyirize iboneye

    y’ubutaka.

    Umwandiko ku nsanganyamatsiko yerekeye imitunganyirize y’ubutaka;

    Ibimenyetso by’uteze amatwi atarogoya.

    Isesekaza n‘utwatuzo;

    Inyunguramagambo;

    Insanganyamatsiko y’umwandiko;

    Indangangakiro na kirazira;

    Ingingo z’amateka n’umuco;

    Ingero zifatika zihamya imitunganyirize;

    Ihimbamwandiko.

    o Gutega amatwi umwandiko ku mitunganyirize y’ubutaka.

    o Kutarogoya ufite ijambo nta mpamvu.

    o Kuvumbura insanganyamatsiko ivugwa mu mwandiko.

    o Gukoresha Ikinyarwanda k'intyoza agaragaza indangagaciro yo gukorera mu mucyo.

    o Gusoma mu matsinda bashaka: -Ibisobanuro by’amagambo akomeye; -Ibisubizo by’ibibazo byo kumva umwandiko;

    o Gusoma aranguruye agaragaza isesekaza.

    o Gukusanyiriza mu matsinda, ibitekerezo ku mitunganyirize y’ubutaka.

    o Gukora inshamake y’umwandiko.

    o Kujya impaka ku ngaruka zo kudacunga neza ubutaka.

    o Kumurika mu ruhame ibyavuye mu matsinda

    ˗ Igitabo gikubiyemo imyandiko ku nsanganyamatsiko yo gutunganya ubutaka ;

    ˗ Ibitabo by’ikibonezamvugo;

    ˗ SEDE (CD); ˗ Disiketi ; ˗ Ikibaho; ˗ Marikeri; ˗ Murandasi; ˗ Inkoranyamagambo; ˗ Itangazo Mpuzamahanga

    ry’uburenganzira bwa Muntu;

    ˗ Itegeko Nshinga rya Repubulika y’u Rwanda;

    ˗ Amafoto ku bikorwa by’imitunganyirizwe y’ubutaka.

    Isuzuma Mbonezanyigisho 4.5

    Ibyigwa Ibikorwa by’uwiga

    activities

    Imfashanyigisho

  • Usuzuma akusanya bimwe mu bihamya bikurikira, akanzura niba ubushobozi busuzumwa bwagezweho.

    Gihamya Isuzuma

    Amajwi n’amashusho

    Inyandiko

    Uwiga ategura, amurika ingero zo gufata neza ubutaka

    Umukoro mu matsinda

    Inyandiko y'icyegeranyo ku gufata neza ubutaka

    Urutonde rw’ibisuzumwa Arabishoboye

    Yego Oya

    Ikitabwaho 1:Gutega amatwi no kumva neza umwandiko

    Ibyiyumviro by'uteze amatwi atarogoya;

    Ubwumvane mu matsinda;

    Utwatuzo n'isesekaza;

    Ikitabwaho 2:Gusubizaneza ibibazo

    Inyunguramagambo;

    Insanganyamatsiko y’umwandiko;

    Isano y'umwandiko n'ibyasomwe ahandi;

    Ingingo z’umuco n'amateka;

    Gukoresha neza umwanya w'ijambo;

    Kurasa ku ntego.

    Umwanzuro

    Umusaruro w’inyigisho 4.6: Gukoresha ibinyazina binyuranye ku buryo bukwiye.

    Umwandiko ku nsanganyamatsiko yerekeye imitunganyirize y’ubutaka;

    o Gusoma no gusesengura umwandiko

    ˗ Igitabo gikubiyemo imyandiko ku nsanganyamatsiko yo gutunganya ubutaka ;

    ˗ Ibitabo by’ikibonezamvugo;

    Ubushobozi busuzumwa

    Yamuritse ingero zifatika zihamya imitunganyirize iboneye y’ubutaka

    Ibyigwa Ibikorwa by’uwiga

    activities

    Imfashanyigisho

  • Ikinyazina:

    Mbaza

    Mboneranteko

    Nyamubaro

    o Gutahura imikoreshereze y’ibinyazina binyuranye.

    ˗ SEDE (CD); ˗ Disiketi ; ˗ Ikibaho; ˗ Marikeri; ˗ Murandasi; ˗ Inkoranyamagambo; ˗ Itangazo Mpuzamahanga

    ry’uburenganzira bwa Muntu;

    ˗ Itegeko Nshinga rya Repubulika y’u Rwanda;

    ˗ Amafoto ku bikorwa by’imitunganyirizwe y’ubutaka.

    Isuzuma Mbonezanyigisho 4.6

    Usuzuma akusanya bimwe mu bihamya bikurikira, akanzura niba ubushobozi busuzumwa bwagezweho.

    Gihamya Isuzuma

    Amajwi n’amashusho

    Inyandiko

    Uwiga atahura,akosora amakosa ku mikoreshereze y'ibinyazina

    binyuranye

    Umukoro mu matsinda

    Ibisubizo ku bibazo byanditse ku mikoreshereze y'ibinyazina

    Ikitabwaho: Gukoresha neza ibinyazina binyuranye

    Ibinyazina bitandukanye: Mbaza, Mboneranteko na Nyamubaro;

    Isesengura ku mikoreshereze y'ibinyazina bitandukanye;

    Imikoreshereze ikwiye y'ibinyazina binyuranye mu mwandiko.

    Urutonde rw’ibisuzumwa Arabishoboye

    Yego Oya

    Ubushobozi busuzumwa

    Yakoresheje ibinyazina binyuranye ku buryo bukwiye

  • LU 5: Gukoresha neza uburyo bunyuranye bw ’ ubwumvane no kwandika yubahiriza imyandikire y’Ikinyarwanda.

    5 Umusaruro w’inyigisho:

    1. Gukoresha Ikinyarwanda k'intyoza uwiga agaragaza ko yumva ikinamico ku nsanganyamatsiko yerekeye ubwumvane mu ngiro zitandukanye.

    2. Gusoma neza ikinamico yubahiriza uturango twayo. 3. Gusubiza ibibazo ku ikinamico mu mvugo iboneye. 4. Guhimba no gukina ikinamico ahuza imvugo n’ingiro 5. Gukoresha neza inzego z’ururimi. 6. Kubahiriza imyandikire y’amazina bwite.

    Amasaha 6

    Umusaruro w’inyigisho 5.1: Gukoresha Ikinyarwanda k'intyoza, uwiga agaragaza ko yumva

    ikinamico ku nsanganyamatsiko yerekeye ubwumvane mu ngiro zitandukanye.

    Ikinamico ku nsanganyamatsiko yerekeye ubwumvane;

    Ibimenyetso by’uteze amatwi atarogoya.

    Inyunguramagambo ku ngeri y’ikinamico;

    Ingingo z’umuco n’amateka;

    Udukino ku nsanganyamatsiko ishingiye ku bwumvane;

    Isesekaza n’utwatuzo.

    o Gutega amatwi ikinamico ku nsanganyamatsiko yerekeye ubwumvane.

    o Kutarogoya ufite ijambo nta mpamvu. o Gusubiza ibibazo byo kumva

    ikinamico n’inyunguramagambo. o Kuvumbura insanganyamatsiko ivugwa mu

    ikinamico. o Gusoma bucece ikinamico. o Gusoma bakuramwa, baranguruye bigana,

    abakinankuru. o Gukorera mu matsinda, bungurana

    ibitekerezo ku nsanganyamatsiko ivugwa mu ikinamico.

    o Guhimba no gukina udukino ku nsanganyamatsiko ishingiye ku bwumvane.

    o Kujya impaka ku kamaro k' imvugo ziboneye.

    ˗ Ibitabo bikubiyemo imyandiko yerekeyeubwumvane;

    ˗ Ibitabo by’ikibonezamvugo ;

    ˗ SEDE (CD); ˗ Disiketi ; ˗ Ikibaho; ˗ Marikeri; ˗ Murandasi; ˗ Inkoranyamagambo; ˗ Amabwiriza ya Minisitiri

    N0 001/2014 yo ku wa 08/10/2014 agenga imyandikire y’Ikinyarwanda nk’uko yasohotse mu Igazeti ya Leta N0 41 bis yo ku wa 13/10/2014.

    Ibyigwa Ibikorwa by’uwiga

    activities

    Imfashanyigisho

  • Isuzuma Mbonezanyigisho 5.1

    Usuzuma akusanya bimwe mu bihamya bikurikira, akanzura niba ubushobozi busuzumwa bwagezweho.

    Gihamya Isuzuma

    Amajwi n’amashusho

    Inyandiko

    Uwiga asubiza neza ibibazo ku ikinamico yerekeye ubwumvane

    Umukoro mu matsinda

    Ibisubizo ku bibazo byanditse ku icinamico

    Urutonde rw’ibisuzumwa Arabishoboye

    Yego Oya

    Ikitabwaho 1: Gutega amatwi no gukurikira neza ikinamico

    Ubwumvane mu matsinda;

    Ibyiyumviro by'uteze amatwi atarogoya;

    Isesekaza n’utwatuzo.

    Ikitabwaho 2: Kugaragaza ko yumva neza

    Insanganyamatsiko;

    Inyunguramagambo;

    Ingingo z’umuco n’amateka;

    Inshamake y' ikinamico;

    Inshoza n’uturango by’ ikinamico;

    Isomo ry’ingenzi.

    Umwanzuro

    Ubushobozi busuzumwa

    Uwiga yakoresheje Ikinyarwanda k'intyoza agaragaza ko yumva, mu ngiro

    zitandukanye, ikinamico ku nsanganyamatsiko yerekeye ubwumvane

  • Umusaruro w’inyigisho 5.2: Gusoma neza ikinamico yubahiriza uturango twayo

    Ikinamico ku nsanganyamatsiko yerekeye ubwumvane;

    Ibimenyetso by’uteze amatwi atarogoya.

    Isesekaza n’utwatuzo.

    o Gutega amatwi ikinamico ku

    nsanganyamatsiko yerekeye ubwumvane.

    o Kutarogoya ufite ijambo nta mpamvu.

    o Gusoma bucece ikinamico.

    o Gusoma bakuramwa, baranguruye bigana, abakinankuru

    ˗ Ibitabo bikubiyemo imyandiko yerekeyeubwumvane;

    ˗ Ibitabo by’ikibonezamvugo ;

    ˗ SEDE (CD); ˗ Disiketi ; ˗ Ikibaho; ˗ Marikeri; ˗ Murandasi; ˗ Inkoranyamagambo; ˗ Amabwiriza ya Minisitiri

    N0 001/2014 yo ku wa 08/10/2014 agenga imyandikire y’Ikinyarwanda nk’uko yasohotse mu Igazeti ya Leta N0 41 bis yo ku wa 13/10/2014.

    Isuzuma Mbonezanyigisho 5.2

    Usuzuma akusanya bimwe mu bihamya bikurikira, akanzura niba ubushobozi busuzumwa bwagezweho.

    Gihamya Isuzuma

    Amajwi n’amashusho

    Uwiga asoma neza ikinamico ku nsanganyamatsiko yerekeye

    ubwumvane

    Umukoro mu matsinda

    Urutonde rw’ibisuzumwa Arabishoboye

    Ibyigwa Ibikorwa by’uwiga

    activities

    Imfashanyigisho

    Ubushobozi busuzumwa

    Yasomye neza ikinamico yubahiriza uturango twayo

  • Yego Oya

    Ikitabwaho: Gusoma neza ikinamico

    Ibyiyumviro by’uteze amatwi atarogoya;

    Ubwumvane mu matsinda;

    Utwatuzo n'isesekaza.

    Umwanzuro

    Umusaruro w’inyigisho 5.3: Gusubiza ibibazo ku ikinamico mu mvugo iboneye

    Ikinamico ku nsanganyamatsiko yerekeye ubwumvane;

    Ibimenyetso by’uteze amatwi atarogoya.

    Inyunguramagambo ku ngeri y’ikinamico;

    Ingingo z’umuco n’amateka;

    Udukino ku nsanganyamatsiko ishingiye ku bwumvane;

    Isesekaza n’utwatuzo.

    o Gutega amatwi ikinamico ku nsanganyamatsiko yerekeye ubwumvane.

    o Kutarogoya ufite ijambo nta mpamvu.

    o Gusubiza ibibazo byo kumva ikinamico n’inyunguramagambo.

    o Kuvumbura insanganyamatsiko ivugwa mu ikinamico.

    o Gusoma bucece ikinamico. o Gusoma bakuramwa,

    baranguruye bigana, abakinankuru.

    o Gukorera mu matsinda, bungurana ibitekerezo ku nsanganyamatsiko ivugwa mu ikinamico.

    ˗ Ibitabo bikubiyemo imyandiko yerekeyeubwumvane;

    ˗ Ibitabo by’ikibonezamvugo ;

    ˗ SEDE (CD); ˗ Disiketi ; ˗ Ikibaho; ˗ Marikeri; ˗ Murandasi; ˗ Inkoranyamagambo; ˗ Amabwiriza ya Minisitiri

    N0 001/2014 yo ku wa 08/10/2014 agenga imyandikire y’Ikinyarwa