Upload
others
View
0
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
i | P a g e
5
TVET CERTIFICATE V
in
TAILORING
CODE
ARCTAL5001
ii | P a g e
Kigali September, 2015
ARCTAL5001-TVET CERTIFICATE V
Tailoring
REQF Level 5 CURRICULUM
iii | P a g e
© Workforce Development Authority, 2015
Copies available from:
Workforce Development Authority (WDA)
P. O. BOX 2707 Kigali
Tel: (+250) 255113365
Fax: (+250) 255113365
Email: [email protected]
Web: www.wda.gov.rw
Original published version updated:
September, 2015
iv | P a g e
Copyright
The Competent Development Body of this Curriculum is © Workforce Development Authority
(WDA). Reproduced with permission.
The following copyright warning applies to the material from the Training Package:
All rights reserved. This work has been produced initially with WDA. This work is copyright, but
permission is given to trainers and teachers to make copies by photocopying or other
duplicating processes for use with their own training organizations or in a workplace where the
training is being conducted. This permission does not extend to the making of copies for use
outside the immediate training environment for which they are made, nor the making of copies
for hire or resale to third parties. The views expressed in this version of the work do not
necessarily represent the views of WDA. The competent Body does not give warranty nor
accept any liability.
The WDA owns the copyright on all Curricula. Schools may reproduce this program in part or in
full for bona fide study or classroom purposes only. Acknowledgement of the WDA copyright
must be included on any reproductions. Learners may copy reasonable portions of the
curriculum for the purpose of study. Any other use of this curriculum must be referred to
theWDA. Ph: (+250) 255113365; fax: (+250) 255113365.
© Workforce Development Authority (WDA) 2015
Published by
Workforce Development Authority (WDA)
P. O. BOX 2707 Kigali
Tel: (+250) 255113365
Internet: http:// www.wda.gov.rw
http://www.wda.gov.rw/
v | P a g e
Table of Contents
C o p y r i g h t i v
T a b l e o f C o n t e n t s v
L i s t o f a b b r e v i a t i o n s i x
A c k n o w l e d g m e n t s x
1 . G E N E R A L I N T R O D U C T I O N 1 2
2 . Q U A L I F I C A T I O N D E T A I L S 1 3
2.1 Description 13
2.2 Minimum entry requirements 14
2.3 Information about pathways 14
2.4 Job related information 14
2.5 Employability skills and life skills 15
2.6 Information about competencies 17
3 . T R A I N I N G P A C K A G E 1 8
3.1 Course structure 18
3.2Competencies chart 18
3.4 Flowchart 20
4 . A S S E S S M E N T G U I D E L I N E S 2 1
4.1 Assessment Methodology 21
4.2 Portfolio 21
C C M K N 5 0 1 - I K I N Y A R W A N D A K ’ I N T Y O Z A 2 4
LU 1: Gukoresha ubuvanganzo nyandiko ashyikirana n’abandi 27
LU 2: Gukoresha Ikinyarwanda k'intyoza agaragaza uburyo bunyuranye bwo gukemura amakimbirane
no gukoresha ibinyazina binyuranye. 34
LU 3 : Gukangurira abandi akamaro k’isuku n’isukura no gukoresha ibinyazina binyuranye. 43
LU 4: Gukoresha Ikinyarwanda k'intyoza agaragaza uburyo bunyuranye bwo gutunganya ubutaka no
gukoresha ibinyazina binyuranye 52
LU 5: Gukoresha neza uburyo bunyuranye bw ’ ubwumvane no kwandika yubahiriza imyandikire
y’Ikinyarwanda. 61
C C M S E 5 0 1 - W O R K I N G I N A S O C I A L L Y D I V E R S E E N V I R O N M E N T 7 2
LU 1: Communicate with customers and colleagues from diverse backgrounds 74
vi | P a g e
LU 2: Address cross-cultural misunderstandings 78
C C M M S 5 0 1 - M O N I T O R I N G O F O C C U P A T I O N A L S . H . E A T W O R K P L A C E 8 4
LU1:Conduct OSH (occupational safety and health) monitoring 86
LU 2:Collect and analyze Occupational health, safety incidents report 90
LU 3:Train all staff on occupational health and safety matters 95
C C M P E 5 0 1 P R O F E S S I O N A L E T H I C S 1 0 1
LU 1:Apply human values 103
LU 2:Respect engineering ethics 108
LU 3:Apply safety 112
C C M B O 5 0 1 - B U S I N E S S O R G A N I S A T I O N 1 1 7
LU 1:Identify Activities To Be Accomplished For Real Business 119
LU 2: Create a productive working environment 126
LU 3:Run real business operation 133
LU 4: Monitor and evaluate the business 139
C C M I W 5 0 1 - I C T A T W O R K P L A C E 1 4 4
LU 1:Prepare document Layout 146
LU 2: Apply basic computer operations 151
LU 3:Manage Data 157
C C M E N 5 0 1 - U P P E R I N T E R M E D I A T E W O R K P L A C E E N G L I S H 1 6 4
LU 1: Communicate orally in social and professional situations with ease 166
LU 2:Read correctly a range of materials 171
LU 3:Listen to audio messages with different English accents to get the intended message 175
LU 4:Produce a variety of medium texts on professional and general topics 180
T A L I A 5 0 1 - I N D U S T R I A L A T T A C H M E N T P R O G R A M ( I A P ) 1 8 8
LU 1:Apply for internship/employment 190
LU 2:Demonstrate appropriate workplace behavior and attitudes 194
LU 3: Respect worker’s and employer’s rights and responsibilities 199
LU 4: Organize and evaluate one’s internship 205
T A L S F 5 0 1 - S T R U C T U R E F A B R I C 2 1 2
LU 1: Classify various looms 214
LU 2: Identify the types of fundamental woven 218
LU 3: Classify types of fabric 222
vii | P a g e
G E N A M 5 0 1 - A D V A N C E D A N A L Y S I S A N D S T A T I S T I C S 2 2 9
LU 1: Apply fundamentals of integrals 231
LU 2: Identify measures of dispersion and interpret bivariate data 236
G E N G C 5 0 1 - G E N E R A L C H E M I S T R Y 2 4 2
LU 1: Describe the transition metals 244
LU 2: Perform chemical titration 249
LU 3: Perform electrochemical cell reactions 255
LU 4: Describe polymerization 260
T A L C G 5 0 1 - C A R I N G O F G A R M E N T S 2 6 6
LU 1: Prepare materials, tools, equipment and workplace 268
LU 2: Identify care labeling and symbols 273
LU3- Identify garment according to the textile fibres 280
LU4- Apply pressing techniques on garment 284
T A L L O 5 0 1 - L A U N D E R I N G O P E R A T I O N 2 9 3
LU 1: Prepare laundry work place 295
LU 2: Identify laundry agents 300
LU3: Use laundry machine 305
T A L W S 5 0 1 - W O M E N S U I T 3 1 4
LU 1: Identify Women Suit 316
LU 2: Make pattern of women suit 321
LU 3: Realise Women Suit 326
T A L F D 5 0 1 - F A S H I O N D E S I G N 3 3 8
LU 1: Identify elements and principals of fashion design 340
LU 2: Use colour texture 346
LU3- Produce a fashion design 350
T A L M S 5 0 1 - M E N S U I T 3 5 7
LU 1:Identify Men Suit 359
LU 2: Make pattern for men suit 363
LU3: Realise Men Suit 369
G E N G P 5 0 1 - G E N E R A L P H Y S I C S 3 8 0
LU 1: Sources of Energy in the world 383
LU 2: Motion in orbits 388
viii | P a g e
LU 3: Mobile phone and radio communication 393
LU 4: Mobile phone and radio communication 398
LU 5: Earthquakes, Tsunami, floods landslides and cyclone 402
LU 6: Earthquakes, Tsunami, floods landslides and cyclone 407
T A L L G 5 0 1 - L A U N D E R I N G G A R M E N T 4 1 4
LU 1: Identify laundry procedures 416
LU 2: Wash different garments 421
LU 3:Apply finishing on laundry 426
G L O S S A R Y 4 3 5
ix | P a g e
List of abbreviations
CM Complimentary modules
CCM Cross Cutting modules
CDU Curriculum Development Unit
ICT Information Communication Technology
NTQF National Technical Qualification Framework
ACRTAL Art and Craft Tailoring
PPE Personal Protective Equipment
REQF Rwanda Education Qualification Framework
TVET Technical and Vocational Education and Training
WDA Workforce Development Authority
RP Rwanda Polytechnic
IPRC Integrated Polytechnic Regional Centre
VIH The Human Immunodeficiency Various
VTC Vocational Training Centre
ToT Training of trainers unit
TSS Technical Secondary School
OHS Occupational Health and Safety
x | P a g e
Acknowledgments
Workforce Development Authority wishes to thank the following persons who participated in
the development of this curriculum:
Coordination
HABIMANA Theodore, Director/TVET Training Department - WDA
MUHIRE Jean Marie Vianney, Head/CDU – WDA
Facilitators
MUKANGARAMBE Judith, Facilitator/CDU
Eng. MUTSINDASHYAKA Jean Baptiste
Curriculum Development Team
# Names Company/Institution Function
1. BWANAKWERI Jean Claude
Tailor Self-employed
2. HATEGEKIMANA Philbert
Trainer IWAWA VTC
3. IRIBAGIZA Yvonne Trainer NYAMATA TVET SCHOOL 4. GASANGWA
J.Damascene Trainer IWAWA VTC
5. KAYIRANGWA Epiphanie
6. MUHIRE MAURICE
Trainer Trainer
Mpanda TVET SCHOOL HVP GATAGARA TVET SCHOOL
7. MUKAMPALIRWA Bernadette
Tailor Self-employed
8. MUSHIMIYIMANA Claudine
Tailor Self-employed
9. MUSABYIMANA Gaudence
Tailor Self employed
10. NSANZABERA Gilbert Trainer
NYANZA TVET SCHOOL
11. UMUHIRE Delphine Tailor Self-employed 12. UMUGENI Josephine Tailor Self-employed 13. UMWARI Liliose Tailor Self-employed 14. UWIZERA Marcelle Tailor Self-employed 15. MUSAFIRI Ernest Instructor IPRC NGOMA
16. MUSONI Jean Claude Trainer Nyabihu TVET School
xi | P a g e
17. UWERA Marceline Socio-linguistics Officer RALC
18. MUTAGANZWA Gilbert Teacher Ecole Secondaire de Rukara
19. MATATA Jean Bosco Teacher College Ami des Enfants
20. GASIMBA François Xavier
Lecturer UR/College of Education
21. KAMBARI Vincent Teacher GS St Marcel/Kayonza
22. MUREGO Yves Quality Assurance Officer
WDA
23. BUCYENSENGE Vincent Instructor IPRC KARONGI
24. GASANA Vedaste Lecturer INES
25. FURAHA INEZA Jean Raymond
Trainer Lycee de Gisenyi
26. NGEZAHAYO Emmanuel Maths teacher/author Rusumo High School 27. NIYODUSENGA Patrick Physics teacher Ecole des sciences de Nyanza 28. UWINEZA Patrice Sciences trainer Nyamata TVET School 29. UMUGABEKAZI Yvette Chemist ADM-IBTC
1. GENERAL INTRODUCTION
The curriculum presents a coherent and significant set of competencies to
acquire to perform the occupation of Tailor Technician. It is designed with an
approach that takes into account the training needs, the work situation, as
well as the goals and the means to implement training.
The modules of the curriculum include a description of the expected results at the end of
training. They have a direct influence on the choice of the theoretical and practical learning
activities. The competencies are the targets of training: the acquisition of each is required for
certification.
The curriculum is the reference to carry out the assessment of learning. Assessment tools of
learning are developed on the basis of this document.
The curriculum consists of three parts. The first part is of general interest and shows the nature
and goals of a program and the key concepts and definitions used in the document. The second
part presents the qualification, its level in the qualification framework, its purpose, its rationale
and the list of modules it comprises. The third part deals with the training package. It includes
the competencies chart, the sequencing of module learning, the description of each module
and the course structure.
The pages describing the modules are the heart of a curriculum. They present the title of the
module, the length of training, the amount of credits, the context in which the competency is
performed, the prerequisite competencies, the learning units and the performance criteria.
In each module, a course structure is provided. The course structure describes the learning
outcomes (knowledge, skills and attitude) and the learning contents related to each learning
unit. Also, the learning activities and resources for learning are suggested.
Finally, the assessment specifications and guidelines are included in each module.
Sectio
n1
Section
2 2. QUALIFICATION DETAILS
2.1 Description
This qualification provides the skills,
knowledge and attitudes for a learner to be
competent in tasks and activities that
require the application of practical skills in a
defined context. Work would be
undertaken in various Tailoring
Sector/industries where Tailor Technician
and Laundry Services are provide; including:
tailoring workshop, textiles clothing
industries, design workshop hosiery
industries on hotel, on hospital, on laundry
industries and as well as produce working
themselves.
Learners may work with minimum
supervision.
At the end of this qualification, qualified
learners will be able to:
Monitor occupational SHE at
workplace
Maintain professional conversation
in upper-intermediate English
Gukoresha ikinyarwanda cy’intyoza
Work in a socially diverse
environment
Use ICT at workplace
Organize a business
Apply professional ethics
Apply Advanced analysis and
statistics
Apply General Physics
Apply General Chemistry
Use of structure fabric
Make fashion design
Make women suit
Make men suit
Perform laundry operation
Perform caring of garment
Apply laundry garments
Integrate the workplace
Title: TVET Certificate V in TAILORING
Level: REQF Level 5
Credits: 113
Sector: Arts And Craft
Sub-sector: Tailoring
Issue date: September,2015
2.2 Minimum entry requirements
TVET Certificate IV in Tailoring or other relevant qualifications or through Recognition of Prior Learning.
2.3 Information about pathways
2.4 Job related information
This qualification prepares individuals to integrate the Tailoring sector with the professionalization
Tailoring technician qualification. This qualification again offers the opportunity to execute the works as
a tailor in Local and Central Government Institutions, Local and International Non-Government
organizations.
Preferred pathways for candidates entering
this qualification include:
Candidates enter this qualification after
achieving TVET Certificate IV Tailoring
or other relevant qualifications or
through Recognition of Prior Learning
Progression route of candidates achieving
this qualification include:
Candidates exiting this qualification
are able to enter TVET diploma in
Textile and Clothing Technology.
Pathways into the qualification
Pathways from the qualification
2.5 Employability skills and life skills
Through the generic modules, individuals with this qualification have acquired the life and
employability skills to meet the following industry or enterprise requirements:
Communication
Documenting technical work in plain English
Writing and presenting reports
Safety and security precautions
Working collaboratively with project team members
Health and environment
Health reproduction
Rwanda environmental protection, practices rules and regulations
Business Plan
Producing a small IT business plan
Possible jobs related to this qualification
Custom Tailor
Garment Marker
Sewing Operator
Laundry Operator
Dry Cleaner Operator
Pattern Maker
Fashion Maker
Planning and organizing
Preparing feasibility reports that take into account project scope, time, cost, quality,
communications and risk management
Self-management
Taking responsibility for own outputs in relation to specified quality standards
working according to the Rwandan Computer Society Code of Ethics regarding security, legal,
moral and ethical issues
Technology
Manipulate computer
Using internet
Languages other than Kinyarwanda
Using English as the medium of communication in the working environment
Number of competencies: 18 Core competencies : 11 Complementary competencies : 7 The total number of Credits: 113
2.6 Information about competencies
No Code Complementary competencies Credit
1 CCMMS501 Monitor occupational SHE at workplace 3
2 CCMUE501 Maintain professional conversation in upper-intermediate English 3
3 CCMKN501 Gukoresha ikinyarwanda cy’intyoza 3
4 CCMSE501 Work in a socially diverse environment 3
5 CCMIW501 Use ICT at workplace 3
6 CCMBO501 Organize a business 3
7 CCMPE501 Apply professional ethics 3
Total 21
No Code Core competencies Credit
GEN
ERA
L 1. TALSF501 Use of structure fabric 5
2. GENGM501 Apply Advanced analysis and statistics 8
3. GENGP501 Apply General Physics 6
4. GENGC501 Apply General Chemistry 5
SPEC
IFIC
5. TALCG501 Perform caring of garments 5
6. TALFD501 Make fashion design 5
7. TALKG501 Apply Laundry garment 5
8. TALLG501 Perform Laundry operation 5
9. TALLO501 Make men suit 10
10. TALMS501 Make women suit 8
11. TAL IA501 Integrate workplace 30
Total 92
3. TRAINING PACKAGE
The training package includes the competencies chart, the flowchart, the
modules, the course structure, and the assessment guidelines.
3.1 Course structure
The course structure describes the learning outcomes for each learning unit. These learning
outcomes are the essential skills and knowledge to be acquired. The contents to be covered for
each learning outcome are prescriptive. The Learning Activities contain a series of suggestions,
usually with several options, that will guide the learner and the trainer.
3.2Competencies chart
The competencies chart is a table that presents an overview of the specific competencies, the
general competencies, the work process and the time allocated to each competency. This table
provides an overall view of the competencies of the training program and allows identification
of the logical sequence of the learning of these competencies.
The competencies chart shows the relationship between general competencies and specific
competencies that are particular to the occupation, as well as the key stages of the work
process. It shows the links between the elements in the horizontal axis and those in the vertical
axis. The symbol (ο) marks a relationship between a general competency and specific
competency. The symbol (∆) indicates a relationship between a specific competency and a step
in the process of work. When the symbols are darkened, it indicates that the link is taken into
account in the description of the specific competency.
The competencies chart allows the trainer to consider the complexity of the competencies in
the organization of the progress of learning. Therefore, the vertical axis shows the specific
competencies in the order they should be acquired.
This is the starting point of the presentation of the competencies in the flowchart presented in
the following pages.
Section
3
Figure 1: Competencies chart
Between the process and particular competencies| Between general and particular competencies
▲: Functional link application ●: Functional link application
∆: Functional link existence ο: Functional link existence
Tailor Technician PROCESS GENERAL AND COMPLEMENTARY COMPETENCIES
SPECIFIC COMPETENCIES Du
rati
on
(6
80
Hrs
)
Pre
par
e m
ater
ials
,to
ols
an
d w
ork
pla
ce
Per
form
dev
elo
pm
ent
org
aniz
e
Exec
ute
th
e w
ork
Test
th
e w
ork
do
ne
Pre
sen
t th
e w
ork
Rea
rran
ge m
ate
rial
s , t
oo
ls a
nd
wo
rkp
lace
Mo
nit
or
occ
up
atio
n S
HE
at w
ork
pla
ce
Mai
nta
in p
rofe
ssio
nal
co
nve
rsat
ion
in u
pp
er-
inte
rmed
iate
En
glis
h
Gu
kore
sha
ikin
yarw
and
a cy
’ In
tyo
za
Wo
rk in
a s
oci
ally
div
erse
en
viro
nm
ent
Use
ICT
at w
ork
pla
ce
Org
aniz
e a
bu
sin
ess
Ap
ply
pro
fess
ion
al e
thic
s
Use
of
stru
ctu
re f
abri
c
Ap
ply
ad
van
ced
an
alys
is a
nd
sta
tist
ics
Ap
ply
Gen
eral
ph
ysic
s
Ap
ply
Gen
eral
Ch
emis
try
#
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
Duration (450Hrs) 30
30
30
30
30
30
30
50
80
60
50
1. Perform caring of garments
50 ▲ ▲ ▲ ▲ ▲ ▲ ▲ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○
2. Make fashion design
50 ▲ ▲ ▲ ▲ ▲ ▲ ▲ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○
3. Apply Laundry garment
50 ▲ ▲ ▲ ▲ ▲ ▲ ▲ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○
4. Perform Laundry operation
50 ▲ ▲ ▲ ▲ ▲ ▲ ▲ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○
5. Make men suit
100 ▲ ▲ ▲ ▲ ▲ ▲ ▲ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○
6. Make women suit
80 ▲ ▲ ▲ ▲ ▲ ▲ ▲ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○
7. Integrate workplace 300 ▲ ▲ ▲ ▲ ▲ ▲ ▲ ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ●
3.4 Flowchart
The flowchart of sequencing of learning is a schematic representation of the order of
acquisition of the competencies. It provides an overall planning of the entire training
programme and shows the relationship between the modules. This type of planning is to ensure
consistency and progression of learning. For each module, the flowchart shows the learning
that is already in place, the learning that is to take in parallel or later. The pos itions defined
will have a decisive impact on all subsequent pedagogical choices. The flowchart of the
sequence of learning of the modules of the training programme is presented on the following
page.
Figure 2: Flowchart
Monitoring Of Occupational S.H.E at
Workplace 3
Working In a Socially Diverse
Environment 3
Professional Ethics 3
ICT at Workplace 3
Upper Intermediate Workplace English 3
Ikinyarwanda K’intyoza 3
General Chemistry 5
Structure Fabric 5 Advanced Analysis and Statistics 8
Women Suit 8
Caring Of Garments 5
Laundering Operation 5
Laundering Garment 5 Fashion Design 5
Men Suit 10
General Physics 6
Industrial Attachment Program (IAP) 30
Business plan development 3
4. ASSESSMENT GUIDELINES
4.1 Assessment Methodology
To assess knowledge, practical, and application skills through a jury system of continuous
evaluation that encourages learners to display understanding of the principles in application to
set practical tasks and their attendant theory to assess self-learning.
4.2 Portfolio
A portfolio is a collection of learner work representing learner performance. It is a folder (or
binder or even a digital collection) containing the learner’s work as well as the learner’s
evaluation of the strengths and weaknesses of the work. Portfolios reflect not only work
produced (such as papers and assignments, direct demonstration, indirect demonstration,
products, documents), but also it is a record of the activities undertaken over time as part of
learner learning. The portfolio is meant to show learner growth, development, and
achievements in the education system. It also shows that you have met specific learning goals
and requirements. A portfolio is not a project; it is an ongoing process for the formative
assessment. The portfolio output (formative assessment) will be considered only as enough for
complementary and general modules. Besides, it will serve as a verification tool for each
candidate that he/she attended the whole training before he/she undergoes the summative
assessment for specific modules.
There are two types of assessment (Formative Assessment and Summative/Integrated
Assessment). Each assessment has its own rule for passing to be declared competent.
Formative Assessment
This is applied on all types of modules (e.g. Complementary, General and Specific modules)
A trainee to be competent for a formative module must have at least 70% on checked
items or “yes” in indicators (e.g. questions, indicators in the checklist)
Each trainee should be competent on all formative assessments to be declared competent
on that module
All formative assessment should be declared competent before taking the
summative/integrated assessment
Section
4
Summative/Integrated Assessment
All Summative/Integrated assessment should match with the content of the module in the
curriculum.
Summative/Integrated Assessment is always in practical, giving it as a theoretical type of
assessment is not acceptable.
The integrated situation provided in the curriculum is a sample of the assessment to be
carried out, the Trainer/Teacher has the role of developing another one referring to the
task to be carried out in the integrated situation in accordance to the circumstances inside
school, but the integrated situation should stick on the components of a task.
During Summative/Integrated assessment, assessor panel members should be three (3).
This Summative/Integrated assessment can be seen in specific modules and the Trainee
can be declared competent by the following rules:
For YES or NO scoring of indicators in Summative/Integrated Checklist
The trainee can be declared competent based on the assessment CRITERIA and its respective
assessment indicators
Assessment Criteria Passing Line in the
assessment indicators
Quality of Process 90%
Quality of Product 100%
Relevance 90%
Rest of Criteria/ any other criteria
(example: Safety)
100%
Note: the Assessor should check if the 10% indicator (Quality of Process and Relevance) in
which the Trainee was not able to meet during Summative/Integrated Assessment should not
be among those indicators that can cause any hazard, or the one indicator that is performed
poorly where there is room for improvement.
1. During assessment, trainees with special needs (e.g. people with disability) should be
assisted accordingly.
2. Deputy School Manager in-charge of Studies, Class Teacher, and Trainer should consider
the status (competent/not yet competent) of trainees before delivering the next module
with pre-requisites.
3. Respect of flowchart particularly in considering the delivery of modules which has
prerequisite of a following/subsequent module is considered in issuing TVET certificate,
otherwise other modules can be given anytime.
4. All evidences during assessment (e.g. quiz, checklist, forms) should have a written form
that is compiled in the Trainer (source) and Trainee (result) portfolio. Portfolio is the
responsibility of School, Class Teacher, and Trainees. It should be given to trainees after
certification.
5. Industrial Attachment Program (IAP)
- All Trainees should finish and declared competent on all modules before taking IAP
module.
- Trainees should finish and declared competent on the 30 hours content of IAP
module written in the curriculum before they go to workplace or industry.
- The school should organize visit for all trainees in the workplace or industry to
confirm and assist IAP especially in filling up the logbook.
- An interview to the trainee should be conducted in the school after the IAP has
been completed and should be documented in the trainee portfolio.
- All completed logbooks should be part of the trainee portfolio.
Competence
C C M K N 5 0 1 - IKINYARWANDA K’INTYOZA CCMKN501 IKINYARWANDA K’INTYOZA
Ikiciro: 3 Amasaha ateganijwe
Indengo y'amasaha: 3 30
Ishami: Yose
Agashami: Twose
Igihe yateguriwe: Ukuboza, 2016
Intego nyamukuru
Iyi mbumbanyigisho irasobanura ubumenyi n’ubushobozi bukenewe kugira ngo uwiga ashobore : Kumva, kuvuga, gusoma no kwandika Ikinyarwanda k’intyoza mu bikorwa bijyanye n’umwuga we.
Gukoresha ubuvanganzo nyandiko mu gushyikirana n’abandi abagezaho ibitekerezo bye kandi agaragaza uko yakira ibyabo.
Kugaragaza imyumvire n’imyifatire ikwiye agenda avoma mu myandiko, inkurushusho n’ikinamico binyuranye.
Kugereranya ingeri zinyuranye z’ubuvanganzo nyarwanda.
Guhanga no kumurika mu rurimi rw'Ikinyarwanda afatiye ku ngeri zinyuranye z’imyandiko.
Gukoresha neza ibinyazina bitandukanye.
Kwandika neza amazina bwite anyuranye.
Ubushobozi fatizo
Ubushobozi mu Kinyarwanda cy'umunyamwuga
Ingingo n’ibipimo by’ubushobozi
Ingingo z’ubushobozi zisobanura umusaruro w’ibanze ugomba kugerwaho.
Ibipimo by’ubushobozi bisobanura ubushobozi busabwa mu kugaragaza ko intego zikubiye mu mbumbe
zagezweho.
Ingingo z’Ubushobozi Ibipimo by’Ubushobozi
1. Gukoresha ubuvanganzo nyandiko ashyikirana n’abandi.
1.1 Gukoresha Ikinyarwanda k'intyoza, uwiga agaragaza ko yumva inkurushusho abinyujije mu ngiro zitandukanye.
1.2 Gusoma neza inkurushusho yubahiriza uturango n’isesekaza.
1.3 Gusubiza ibibazo ku nkurushusho mu nyandiko ikwiye. 1.4 Guhindura inkurushusho mo agakino akurikiranya neza
ingingo. 1.5 Guhimba no kwandika inkurushusho akurikiranya neza
ingingo.
2. Gukoresha Ikinyarwanda k'intyoza uwiga agaragaza uburyo bunyuranye bwo gukemura amakimbirane no gukoresha ibinyazina binyuranye.
2.1. Gukoresha Ikinyarwanda k'intyoza, uwiga agaragaza ko yumva umwandiko ku nsanganyamatsiko yo gukemura amakimbirane abinyujije mu ngiro zitandukanye.
2.2. Gusoma neza umwandiko yubahiriza utwatuzo n’isesekaza. 2.3. Gusubiza ibibazo ku mwandiko mu mvugo ikwiye. 2.4. Guhina no guhimba umwandiko akurikiranya neza ingingo. 2.5. Kumurika ingero zifatika zigaragaza uburyo bwo gukemura
amakimbirane. 2.6. Gukoresha ibinyazina binyuranye ku buryo bukwiye.
3. Gukangurira abandi akamaro k’isuku n’isukura no gukoresha ibinyazina binyuranye.
3.1. Gukoresha Ikinyarwanda k'intyoza, uwiga agaragaza ko yumva umwandiko ku kamaro k’isuku n’isukura abinyujije mu ngiro zitandukanye.
3.2. Gusoma neza umwandiko yubahiriza utwatuzo n’isesekaza. 3.3. Gusubiza ibibazo ku mwandiko mu mvugo ikwiye. 3.4. Guhina no guhimba umwandiko akurikiranya neza ingingo. 3.5. Kumurika ingero zifatika zihamya akamaro k’isuku n’isukura. 3.6. Gukoresha ibinyazina binyuranye ku buryo bukwiye.
4. Gukoresha Ikinyarwanda k'intyoza agaragaza uburyo bunyuranye bwo gutunganya ubutaka no gukoresha ibinyazina binyuranye.
4.1. Gukoresha Ikinyarwanda k'intyoza agaragaza ko yumva umwandiko ku mitunganyirize y’ubutaka abinyujije mu ngiro zitandukanye.
4.2. Gusoma neza umwandiko yubahiriza utwatuzo n’isesekaza 4.3. Gusubiza ibibazo ku mwandiko mu mvugo ikwiye. 4.4. Guhina no guhimba umwandiko akurikiranya neza ingingo. 4.5. Kumurika ingero zifatika zihamya imitunganyirize iboneye
y’ubutaka. 4.6. Gukoresha ibinyazina binyuranye ku buryo bukwiye.
5. Gukoresha neza uburyo bunyuranye bw’ ubwumvane no kwandika yubahiriza imyandikire y’Ikinyarwanda.
5.1. Gukoresha Ikinyarwanda k'intyoza, uwiga agaragaza ko yumva ikinamico ku nsanganyamatsiko yerekeye ubwumvane mu ngiro zitandukanye.
5.2. Gusoma neza ikinamico yubahiriza uturango twayo. 5.3. Gusubiza ibibazo ku ikinamico mu mvugo ikwiye. 5.4. Guhimba no gukina ikinamico ahuza imvugo n’ingiro. 5.5. Gukoresha neza inzego z’ururimi. 5.6. Kubahiriza imyandikire y’amazina bwite.
Umusaruro w’inyigisho 1.1: Gukoresha Ikinyarwanda k'intyoza uwiga agaragaza ko yumva
inkurushusho abinyujije mu ngiro zitandukanye.
Ibimenyetso by’uteze amatwi atarogoya ufite ijambo.
Inkurushusho Insanganyamatsiko; Inyunguramagambo; ingingo z’umuco
n’amateka; Inshamake
y’inkurushusho; inshoza n’uturango
by’inkurushusho; isomo ry’ingenzi; isesekaza n’utwatuzo.
o Gusoma inkurushusho bucece.
o Gusoma inkurushusho mu matsinda bashaka: - Ibisobanuro
by’amagambo akomeye; - Ibisubizo by’ibibazo byo
kumva inkurushusho no kumurika ibivuyemo;
o Gusoma inkurushusho uwiga aranguruye ;
o Gusoma inkurushusho bakuranwa ;
o Guhuza ibivugwa mu nkurushusho n’indangagaciro;
o Gusanisha ingeso zivugwa mu nkurushusho n’imyitwarire y’abantu;
o Gukoresha Ikinyarwanda k'intyoza agaragaza insanganyamatsiko z’ingenzi;
o Gusobanura ingingo z’umuco n’amateka;
o Gusobanura inshoza
˗ Ibitabo by’ubuvanganzo (inkurushusho) ;
˗ Ibinyamakuru bikoresha inkurushusho ;
˗ Sede (cd); ˗ Disiketi ; ˗ Ikibaho; ˗ Marikeri; ˗ Murandasi; ˗ Inkoranyamagambo.
LU 1: Gukoresha ubuvanganzo nyandiko ashyikirana n’abandi
1 Umusaruro w’inyigisho:
1. Gukoresha Ikinyarwanda k'intyoza uwiga agaragaza ko yumva inkurushusho abinyujije mu ngiro zitandukanye
2. Gusubiza ibibazo ku nkurushusho mu mvugo ikwiye. 3. Gusoma neza inkurushusho yubahiriza uturango n’isesekaza. 4. Guhindura inkurushusho mo agakino akurikiranya neza
ingingo. 5. Guhimba no kwandika inkurushusho
Amasaha 6
Ibyigwa Ibikorwa by’uwiga
activities
Imfashanyigisho
n’uturango by’inkurushusho; o Gutahura isomo ry’ingenzi; o Guhina mu magambo
inkurushusho;
Isuzuma Mbonezanyigisho 1.1
Usuzuma akusanya bimwe mu bihamya bikurikira, akanzura niba ubushobozi busuzumwa bwagezweho.
Gihamya Isuzuma
Amajwi n’amashusho
Inyandiko
Uwiga akurikiye neza inkurushusho
Umukoro mu matsinda
Ibisubizo ku bibazo byanditse
Urutonde rw’ibisuzumwa Arabishoboye
Yego Oya
Ikitabwaho 1: Gukurikira neza inkurushusho
Ubwumvane mu matsinda;
Ibyiyumviro by'uteze amatwi atarogoya;
Ikitabwaho 2: Kugaragaza ko yumva neza
Insanganyamatsiko;
Inyunguramagambo;
ingingo z’umuco n’amateka;
Inshamake y’inkurushusho;
inshoza n’uturango by’inkurushusho;
Isomo ry’ingenzi;
Isesekaza n’utwatuzo.
Umwanzuro
Ubushobozi busuzumwa
Uwiga yakoresheje neza Ikinyarwanda k'intyoza agaragaza ko yumva
inkurushusho abinyujije mu ngiro zitandukanye
Umusaruro w’inyigisho 1.2: Gusoma neza inkurushusho yubahiriza uturango n’isesekaza.
Inkurushusho ku kamaro k'imyuga n'ubumenyi ngiro mu muryango (nyarwanda)
o Gusoma inkurushusho bucece.
o Gusoma inkurushusho mu matsinda
o Gusoma inkurushusho uwiga aranguruye ;
o Gusoma inkurushusho bakuranwa;
˗ Ibitabo by’ubuvanganzo (inkurushusho) ;
˗ Ibinyamakuru bikoresha inkurushusho ;
˗ Sede (cd); ˗ Disiketi ; ˗ Ikibaho; ˗ Marikeri; ˗ Murandasi; ˗ Inkoranyamagambo.
Isuzuma Mbonezanyigisho 1.2
Usuzuma akusanya bimwe mu bihamya bikurikira, akanzura niba ubushobozi busuzumwa bwagezweho.
Gihamya Isuzuma
Amajwi n’amashusho
Uwiga asoma neza inkurushusho
Umukoro mu matsinda
Urutonde rw’ibisuzumwa Arabishoboye
Yego Oya
Ikitabwaho: Gusoma neza inkurushusho
Ubwumvane mu matsinda;
Ibyiyumviro by'uteze amatwi atarogoya;
Utwatuzo n'isesekaza.
Umwanzuro
Ibyigwa Ibikorwa by’uwiga
activities
Imfashanyigisho
Ubushobozi busuzumwa
Yasomye neza inkurushusho yubahiriza uturango n’isesekaza.
Umusaruro w’inyigisho 1.3: Gusubiza ibibazo ku nkurushusho mu nyandiko iboneye.
Inkurushusho ku kamaro k'imyuga n'ubumenyi ngiro mu muryango (nyarwanda)
Insanganyamatsiko; Inyunguramagambo; ingingo z’umuco
n’amateka; Inshamake
y’inkurushusho; inshoza n’uturango
by’inkurushusho; isomo ry’ingenzi;
o Gusoma inkurushusho o Guhuza ibivugwa mu
nkurushusho n’indangagaciro;
o Gusanisha ingeso zivugwa mu nkurushusho n’imyitwarire y’abantu;
o Gukoresha Ikinyarwanda k'intyoza agaragaza insanganyamatsiko z’ingenzi;
o Gusobanura ingingo z’umuco n’amateka;
o Gusobanura inshoza n’uturango by’inkurushusho;
o Guhina inkurushusho mu nyandiko ikwiye
o Gutahura isomo ry’ingenzi;
˗ Ibitabo by’ubuvanganzo (inkurushusho) ;
˗ Ibinyamakuru bikoresha inkurushusho ;
˗ Sede (cd); ˗ Disiketi ; ˗ Ikibaho; ˗ Marikeri; ˗ Murandasi; ˗ Inkoranyamagambo.
Isuzuma Mbonezanyigisho 1.3
Usuzuma akusanya bimwe mu bihamya bikurikira, akanzura niba ubushobozi busuzumwa bwagezweho.
Gihamya Isuzuma
Amajwi n’amashusho
Inyandiko
Uwiga asubiza neza ibibazo ku nkurushusho
Umukoro mu matsinda
Ibisubizo ku bibazo byanditse
Urutonde rw’ibisuzumwa Arabishoboye
Ibyigwa Ibikorwa by’uwiga
activities
Imfashanyigisho
Ubushobozi busuzumwa
Yashubije ibibazo ku nkurushusho mu mvugo iboneye
Yego Oya
Ikitabwaho: Gusoma neza inkurushusho
Ubwumvane mu matsinda;
Ibyiyumviro by'uteze amatwi atarogoya;
Ikitabwaho: Kumva no gusubiza neza ibibazo ku nkurushusho
Insanganyamatsiko;
Inyunguramagambo;
Ingingo z’umuco n’amateka;
Uturango by’inkurushusho;
Isomo ry’ingenzi;
Inshamake y’inkurushusho.
Umwanzuro
Umusaruro w’inyigisho 1.4: Guhindura inkurushusho mo agakino akurikiranya neza ingingo.
Inkurushusho ku kamaro
k'imyuga n'ubumenyi ngiro mu muryango (nyarwanda)
Udukino dufatiye ku nkurushusho
o Gusoma inkurushusho
o Gusesengura inkurushusho
o Guhindura agakino mo
inkurushusho akurikiranya neza ingingo.
˗ Ibitabo by’ubuvanganzo (inkurushusho) ;
˗ Ibinyamakuru bikoresha inkurushusho ;
˗ Sede (cd); ˗ Disiketi ; ˗ Ikibaho; ˗ Marikeri; ˗ Murandasi; ˗ Inkoranyamagambo.
Isuzuma Mbonezanyigisho 1.4
Usuzuma akusanya bimwe mu bihamya bikurikira, akanzura niba ubushobozi busuzumwa bwagezweho.
Gihamya Isuzuma
Ibyigwa Ibikorwa by’uwiga
activities
Imfashanyigisho
Ubushobozi busuzumwa
Yahinduye inkurushusho mo agakino akurikiranya neza ingingo
Amajwi n’amashusho
Inyandiko
Umukoro mu matsinda
Inyandiko y'udukino dufatiye ku nkurushusho
Urutonde rw’ibisuzumwa Arabishoboye
Yego Oya
Ikitabwaho 1:Gusoma no gusesengura neza inkurushusho
Ibyiyumviro by'uteze amatwi atarogoya;
Ubwumvane mu matsinda;
Ikitabwaho 2: Guhindura neza inkurushusho mo udukino
Isesekaza;
Isano y'inkurushusho n'udukino;
Insanganyamatsiko.
Umwanzuro
Umusaruro w’inyigisho 1.5: Guhimba no kwandika inkurushusho akurikiranya neza ingingo.
ihimbankurushusho Insanganyamatsiko; Inyunguramagambo; ingingo z’umuco n’amateka; Uturango by’inkurushusho; isomo ry’ingenzi; isesekaza n’utwatuzo.
o Guhimba inkurushusho.
o Kwandika inkurushusho
˗ Ibitabo by’ubuvanganzo (inkurushusho) ;
˗ Ibinyamakuru bikoresha inkurushusho ;
˗ Sede (cd); ˗ Disiketi ; ˗ Ikibaho; ˗ Marikeri; ˗ Murandasi; ˗ Inkoranyamagambo.
Isuzuma Mbonezanyigisho 1.5
Ibyigwa Ibikorwa by’uwiga
activities
Imfashanyigisho
Usuzuma akusanya bimwe mu bihamya bikurikira, akanzura niba ubushobozi busuzumwa bwagezweho.
Gihamya Isuzuma
Amajwi n’amashusho
Inyandiko
Uwiga ahimba inkurushusho
Umukoro mu matsinda
Inkurushusho
Urutonde rw’ibisuzumwa Arabishoboye
Yego Oya
Ikitabwaho: Guhimba no kwandika neza inkurushusho
Insanganyamatsiko n'isomo ry’ingenzi;
Inyunguramagambo;
Ingingo z’umuco n’amateka;
Uturango tw’inkurushusho;
Isesekaza n’utwatuzo;
Urukurikirane ruhwitse rw'ingingo.
Umwanzuro
Ubushobozi busuzumwa
Yahimbye anandika inkurushusho akurikiranya neza ingingo.
LU 2: Gukoresha Ikinyarwanda k'intyoza agaragaza uburyo bunyuranye bwo gukemura amakimbirane no gukoresha ibinyazina binyuranye.
2 Umusaruro w’inyigisho:
1. Gukoresha Ikinyarwanda k'intyoza, uwiga agaragaza ko yumva umwandiko ku nsanganyamatsiko yo gukemura amakimbirane abinyujije mu ngiro zitandukanye.
2. Gusoma umwandiko yubahiriza utwatuzo n’isesekaza 3. Gusubiza ibibazo ku mwandiko mu mvugo iboneye. 4. Guhina no guhimba umwandiko akurikiranya ingingo 5. Kumurika ingero zifatika zigaragaza uburyo bwo gukemura
amakimbirane mu muryango 6. Gukoresha ibinyazina binyuranye ku buryo bukwiye
Amasaha 6
Umusaruro w’inyigisho 2.1: Gukoresha Ikinyarwanda k'intyoza, uwiga agaragaza ko yumva
umwandiko ku nsanganyamatsiko yo gukemura amakimbirane abinyujije mu ngiro
zitandukanye.
Umwandiko ku nsanganyamatsiko yo gukemura amakimbirane;
Ibimenyetso by’utega amatwi atarogoya;
Inyunguramagambo;
Insanganyamatsiko y’umwandiko;
Ingingo z’umuco;
Ingingo z’amateka (gusasa inzobe, Gacaca, Imimaro,..);
Ingero zifatika zigaragaza uburyo bwo gukemura amakimbirane mu muryango.
Indangagaciro y’ubworoherane;
Ihinamwandiko ku nsanganyamatsiko yo
o Gutega amatwi umwandiko ujyanye no gukemura amakimbirane.
o Kutarogoya ufite ijambo nta mpamvu.
o Gusubiza ibibazo byo kumva umwandiko n’inyunguramagambo.
o Kuvumbura insanganyamatsiko ivugwa mu mwandiko.
o Gukoresha Ikinyarwanda k'intyoza agaragaza indangagaciro y’ubworoherane.
o Gusoma mu matsinda bashaka: -Ibisobanuro by’amagambo
˗ Ibitabo bikubiyemo imyandiko yerekeye gukemura amakimbirane; ibitabo by’ikibonezamvugo;
˗ SEDE (CD); ˗ Disiketi ; ˗ Ikibaho; ˗ Marikeri; ˗ Murandasi; ˗ Inkoranyamagambo.
Ibyigwa Ibikorwa by’uwiga
activities
Imfashanyigisho
gukemura amakimbirane;
akomeye. -Ibisubizo by’ibibazo byo kumva umwandiko.
o Kumurika mu ruhame ibyavuye mu matsinda.
o Gusoma aranguruye agaragaza isesekaza.
o Gukusanyiriza mu matsinda ibitekerezo ku kamaro ko gukemura amakimbirane.
o Gukora inshamake y’umwandiko.
o Kujya impaka ku ngaruka zo guhembera amakimbirane.
Isuzuma Mbonezanyigisho 2.1
Usuzuma akusanya bimwe mu bihamya bikurikira, akanzura niba ubushobozi busuzumwa bwagezweho.
Gihamya Isuzuma
Amajwi n’amashusho
Inyandiko
Uwiga akurikiye neza umwandiko ku nsanganyamatsiko yo
gukemura amakimbirane
Umukoro mu matsinda
Ibisubizo ku bibazo byanditse
Urutonde rw’ibisuzumwa Arabishoboye
Yego Oya
Ikitabwaho 1: Gutega amatwi no gukurikira neza umwandiko
Ubwumvane mu matsinda;
Ibyiyumviro by'uteze amatwi atarogoya
Ikitabwaho 2: Kugaragaza ko yumva neza
Insanganyamatsiko;
Inyunguramagambo;
ingingo z’umuco n’amateka;
Isomo ry’ingenzi;
Ubushobozi busuzumwa
Yakoresheje Ikinyarwanda k'intyoza, agaragaza ko yumva umwandiko ku
nsanganyamatsiko yo gukemura amakimbirane abinyujije mu ngiro
zitandukanye.
.
Isesekaza n’utwatuzo.
Umwanzuro
Umusaruro w’inyigisho 2.2: Gusoma umwandiko yubahiriza utwatuzo n’isesekaza.
Umwandiko ku nsanganyamatsiko yo gukemura amakimbirane;
Ibimenyetso by’utega amatwi atarogoya;
o Gusoma umwandiko bucece. o Gusoma umwandiko mu
matsinda o Gusoma umwandiko uwiga
aranguruye ; o Gusoma umwandiko
bakuranwa; o Kubahiriza isesekaza
n'utwatuzo
˗ Ibitabo bikubiyemo imyandiko yerekeye gukemura amakimbirane; ibitabo by’ikibonezamvugo;
˗ SEDE (CD); ˗ Disiketi ; ˗ Ikibaho; ˗ Marikeri; ˗ Murandasi; ˗ Inkoranyamagambo.
Isuzuma Mbonezanyigisho 2.2
Usuzuma akusanya bimwe mu bihamya bikurikira, akanzura niba ubushobozi busuzumwa bwagezweho.
Gihamya Isuzuma
Amajwi n’amashusho
Uwiga asoma neza umwandiko ku nsanganyamatsiko yo
gukemura amakimbirane
Umukoro mu matsinda
Urutonde rw’ibisuzumwa Arabishoboye
Yego Oya
Ikitabwaho: Gusoma neza umwandiko
Ibyiyumviro by’uteze amatwi atarogoya;
Ibyigwa Ibikorwa by’uwiga
activities
Imfashanyigisho
Ubushobozi busuzumwa
Yasomye neza umwandiko yubahiriza utwatuzo n’isesekaza.
Ubwumvane mu matsinda;
Isesekaza;
Utwatuzo.
Umwanzuro
Umusaruro w’inyigisho 2.3: Gusubiza ibibazo ku mwandiko mu mvugo ikwiye.
Umwandiko ku nsanganyamatsiko yo gukemura amakimbirane;
Ibimenyetso by’utega amatwi atarogoya;
Inyunguramagambo;
Insanganyamatsiko y’umwandiko;
Ingingo z’umuco;
Ingingo z’amateka (gusasa inzobe, Gacaca, Imimaro,..);
Ingero zifatika zigaragaza uburyo bwo gukemura amakimbirane mu muryango.
Indangagaciro y’ubworoherane;
Ihinamwandiko ku nsanganyamatsiko yo gukemura amakimbirane;
o Gutega amatwi umwandiko ujyanye no gukemura amakimbirane.
o Kutarogoya ufite ijambo nta mpamvu.
o Gusubiza ibibazo byo kumva umwandiko n’inyunguramagambo.
o Kuvumbura insanganyamatsiko ivugwa mu mwandiko.
o Gukoresha Ikinyarwanda k'intyoza agaragaza indangagaciro y’ubworoherane.
o Gusoma mu matsinda bashaka: -Ibisobanuro by’amagambo akomeye. -Ibisubizo by’ibibazo byo kumva umwandiko.
o Kumurika mu ruhame ibyavuye mu matsinda.
o Gusoma aranguruye agaragaza isesekaza.
o Gukusanyiriza mu matsinda
˗ Ibitabo bikubiyemo imyandiko yerekeye gukemura amakimbirane; ibitabo by’ikibonezamvugo;
˗ SEDE (CD); ˗ Disiketi ; ˗ Ikibaho; ˗ Marikeri; ˗ Murandasi; ˗ Inkoranyamagambo.
Ibyigwa Ibikorwa by’uwiga
activities
Imfashanyigisho
ibitekerezo ku kamaro ko gukemura amakimbirane.
o Gukora inshamake y’umwandiko.
o Kujya impaka ku ngaruka zo guhembera amakimbirane.
Isuzuma Mbonezanyigisho 2.3
Usuzuma akusanya bimwe mu bihamya bikurikira, akanzura niba ubushobozi busuzumwa bwagezweho.
Gihamya Isuzuma
Amajwi n’amashusho
Inyandiko
Uwiga asubiza neza ibibazo ku mwandiko ku nsanganyamatsiko
yo gukemura amakimbirane
Umukoro mu matsinda
Ibisubizo ku bibazo byanditse
Urutonde rw’ibisuzumwa Arabishoboye
Yego Oya
Ikitabwaho 1:Gutega amatwi no kumva neza umwandiko
Ibyiyumviro by'uteze amatwi atarogoya;
Ubwumvane mu matsinda;
Ikitabwaho 2:Gusubizaneza ibibazo ku
Nyunguramagambo;
Nsanganyamatsiko y’umwandiko;
Ngingo z’umuco ;
Ngingo z’amateka ( gusasa inzobe, Gacaca, Imimaro,..);
Buryo bufatika bwo gukemura amakimbirane mu muryango;
Ndangagaciro y’ubworoherane.
Umwanzuro
Umusaruro w’inyigisho 2.4: Guhina no guhimba umwandiko akurikiranya ingingo.
Ubushobozi busuzumwa
Yashubije ibibazo ku mwandiko mu mvugo ikwiye.
Ibyigwa Ibikorwa by’uwiga
activities
Imfashanyigisho
Umwandiko ku nsanganyamatsiko yo gukemura amakimbirane;
Inyunguramagambo;
Insanganyamatsiko y’umwandiko;
Ingingo z’umuco ;
Ingingo z’amateka (gusasa inzobe, Gacaca, Imimaro,..);
Ingero zifatika zigaragaza uburyo bwo gukemura amakimbirane mu muryango.
Indangagaciro y’ubworoherane;
Ihinamwandiko ku nsanganyamatsiko yo gukemura amakimbirane;
Ihangamwandiko ku nsanganyamatsiko yo gukemura amakimbirane.
o Gusoma no gusesengura umwandiko ku nsanganyamatsiko yo gukemura amakimbirane
o Gukora inshamake y’umwandiko.
o Guhimba umwandiko
˗ Ibitabo bikubiyemo imyandiko yerekeye gukemura amakimbirane; ibitabo by’ikibonezamvugo;
˗ SEDE (CD); ˗ Disiketi ; ˗ Ikibaho; ˗ Marikeri; ˗ Murandasi; ˗ Inkoranyamagambo.
Isuzuma Mbonezanyigisho 2.4
Usuzuma akusanya bimwe mu bihamya bikurikira, akanzura niba ubushobozi busuzumwa bwagezweho.
Gihamya Isuzuma
Ubushobozi busuzumwa
Yahinnye anahimba umwandiko akurikiranya neza ingingo.
Amajwi n’amashusho
Inyandiko
Uwiga ahina,ahimba neza umwandiko ku nsanganyamatsiko yo
gukemura amakimbirane
Umukoro mu matsinda
Ihinamwandiko n'ihimbamwandiko
Urutonde rw’ibisuzumwa Arabishoboye
Yego Oya
Ikitabwaho: Guhina no guhimba neza umwandiko
Inyunguramagambo;
Insanganyamatsiko y’umwandiko;
Ingingo z’umuco;
Ingingo z’amateka (gusasa inzobe, Gacaca, Imimaro,..);
Ingero zifatika z'uburyo bwo gukemura amakimbirane mu muryango;
indangagaciro y’ubworoherane.
Umwanzuro
Umusaruro w’inyigisho 2.5: Kumurika ingero zifatika zigaragaza uburyo bwo gukemura
amakimbirane mu muryango.
Umwandiko ku nsanganyamatsiko yo gukemura amakimbirane;
Ihangamwandiko ku nsanganyamatsiko yo gukemura amakimbirane.
Imurikamwandiko
o Gusoma no gusesengura umwandiko ujyanye no gukemura amakimbirane.
o Gukora ubushakashatsi ku buryo bwo gukemura amakimbirane
o Guhuza ingingo n'isomo n'ibyasomwe mu zindi nyandiko
o Kumurika ingero zifatika zigaragaza uburyo bwo gukemura amakimbirane mu muryango.
˗ Ibitabo bikubiyemo imyandiko yerekeye gukemura amakimbirane; ibitabo by’ikibonezamvugo;
˗ SEDE (CD); ˗ Disiketi ; ˗ Ikibaho; ˗ Marikeri; ˗ Murandasi; ˗ Inkoranyamagambo.
Isuzuma Mbonezanyigisho 2.5
Ibyigwa Ibikorwa by’uwiga
activities
Imfashanyigisho
Usuzuma akusanya bimwe mu bihamya bikurikira, akanzura niba ubushobozi busuzumwa bwagezweho.
Gihamya Isuzuma
Amajwi n’amashusho
Inyandiko
Uwiga amurika neza umwandiko ku buryo bwo gukemura amakimbirane mu muryango
Umukoro mu matsinda
Inyandiko y'icyegeranyo ku buryo bwo gukemura amakimbirane
mu muryango
Urutonde rw’ibisuzumwa Arabishoboye
Yego Oya
Ikitabwaho: Kumurika neza ingero ku buryo bwo gukemura amakimbirane
Ingero zifatika ku buryo bwo gukemura amakimbirane mu muryango;
Isano y'ingingo n'ibyasomwe mu bushakashatsi ku ngingo;
Ugukoresha neza umwanya w'ijambo;
Ukurasa ku ngingo.
Umwanzuro
Umusaruro w’inyigisho 2.6: Gukoresha ibinyazina binyuranye ku buryo bukwiye.
Umwandiko ku nsanganyamatsiko yo gukemura amakimbirane;
Ibinyazina: Nyereka Ngenera Ngenga
Ihangamwandiko
o Gusoma no gusesengura umwandiko
o Gutahura imikoreshereze y’ibinyazina binyuranye.
o Gukorsha neza ibinyazina binyuranye mu mwandiko
˗ Ibitabo bikubiyemo imyandiko yerekeye gukemura amakimbirane; ibitabo by’ikibonezamvugo;
˗ SEDE (CD); ˗ Disiketi ; ˗ Ikibaho; ˗ Marikeri; ˗ Murandasi; ˗ Inkoranyamagambo.
Isuzuma Mbonezanyigisho 2.6
Ubushobozi busuzumwa
Yamuritse ingero zifatika zigaragaza uburyo bwo gukemura amakimbirane mu
muryango
Ibyigwa Ibikorwa by’uwiga
activities
Imfashanyigisho
Usuzuma akusanya bimwe mu bihamya bikurikira, akanzura niba ubushobozi busuzumwa bwagezweho.
Gihamya Isuzuma
Amajwi n’amashusho
Inyandiko
Uwiga atahura amakosa ku mikoreshereze y'ibinyazina
Umukoro mu matsinda
Ibisubizo ku bibazo byanditse ku mikoreshereze y'ibinyazina
binyuranye
Urutonde rw’ibisuzumwa Arabishoboye
Yego Oya
Ikitabwaho:Gukoresha neza ibinyazina binyuranye
Ibinyazina bitandukanye: Nyereka, Ngenera na Ngenga
Isesengura ku mikoreshereze y'ibinyazina bitandukanye;
Imikoreshereze ikwiye y'ibinyazina binyuranye mu mwandiko.
Umwanzuro
Ubushobozi busuzumwa
Yakoresheje ibinyazina binyuranye ku buryo bukwiye
Umusaruro w’inyigisho 3.1: Gukoresha Ikinyarwanda k'intyozan uwiga agaragaza ko yumva
umwandiko ku kamaro k’isuku n’isukura abinyujije mu ngiro zitandukanye.
Umwandiko ku nsanganyamatsiko ku isuku n’isukura;
Ibimenyetso by’uteze amatwi atarogoya ufite ijambo.
Inyunguramagambo;
Insanganyamatsiko y’umwandiko;
Ingingo z’umuco n’amateka;
Isesekaza n’utwatuzo;
Indangagaciro zo kubaha ubuzima;
ingero zifatika zihamya akamaro k’isuku n’isukura;
Ihinamwandiko ku nsanganyamatsiko y’ isuku n’isukura;
o Gutega amatwi umwandiko ku isuku n’isukura.
o Kutarogoya ufite ijambo nta mpamvu.
o Kuvumbura insanganyamatsiko ivugwa mu mwandiko.
o Gukoresha Ikinyarwanda k'intyoza agaragaza indangagaciro yo kubaha ubuzima (Kubaha uburenganzira bwa muntu, kwirinda ihohotera iryo ari ryo ryose,kwiyitaho ).
o Gusoma mu matsinda bashaka: -Ibisobanuro by’amagambo akomeye; -Ibisubizo by’ibibazo byo kumva umwandiko;
o Kumurika mu ruhame ibyavuye mu matsinda ;
o Gusoma aranguruye
˗ Ibitabo bikubiyemo imyandiko yerekeye isuku n’isukura;
˗ Ibitabo by’ikibonezamvugo;
˗ SEDE (CD); ˗ Disiketi ; ˗ Ikibaho; ˗ Marikeri; ˗ Murandasi; ˗ Inkoranyamagambo; ˗ Itangazo Mpuzamahanga
ry’uburenganzira bwa Muntu,
˗ Itegeko Nshinga rya Repubulika y’u Rwanda;
˗ Amafoto ku bikorwa by’isuku n’isukura.
LU 3 : Gukangurira abandi akamaro k’isuku n’isukura no gukoresha ibinyazina binyuranye.
3 Umusaruro w’inyigisho:
1. Gukoresha Ikinyarwanda k'intyoza, uwiga agaragaza ko yumva umwandiko ku kamaro k’isuku n’isukura abinyujije mu ngiro zitandukanye.
2. Gusoma neza umwandiko yubahiriza utwatuzo n’isesekaza. 3. Gusubiza ibibazo ku mwandiko mu mvugo iboneye. 4. Guhina no guhimba umwandiko akurikiranya neza ingingo 5. Kumurika ingero zifatika zihamya akamaro k’isuku n’isukura. 6. Gukoresha ibinyazina binyuranye ku buryo bukwiye.
Amasaha 6
Ibyigwa Ibikorwa by’uwiga
activities
Imfashanyigisho
Ihangamwandiko ku isuku n’isukura.
agaragaza isesekaza. o Gukusanyiriza mu matsinda,
ibitekerezo ku isuku n’isukura. o Gukora inshamake
y’umwandiko. o Kujya impaka ku ngaruka
z’umwanda.
Isuzuma Mbonezanyigisho 3.1
Usuzuma akusanya bimwe mu bihamya bikurikira, akanzura niba ubushobozi busuzumwa bwagezweho.
Gihamya Isuzuma
Amajwi n’amashusho
Inyandiko
Uwiga asubiza neza ibibazo ku mwandiko ku kamaro k’isuku
n’isukura
Umukoro mu matsinda
Ibisubizo ku bibazo byanditse
Urutonde rw’ibisuzumwa Arabishoboye
Yego Oya
Ikitabwaho 1: Gutega amatwi no gukurikira neza umwandiko
Ubwumvane mu matsinda;
Ibyiyumviro by'uteze amatwi atarogoya;
Ikitabwaho 2: Kugaragaza ko yumva neza:
Insanganyamatsiko;
Inyunguramagambo;
Ingingo z’umuco n’amateka;
Inshamake y’umwandiko;
Inshoza n’uturango by’umwandiko;
Isomo ry’ingenzi;
Isesekaza n’utwatuzo.
Umwanzuro
Umusaruro w’inyigisho 3.2: Gusoma neza umwandiko yubahiriza utwatuzo n’isesekaza.
Ubushobozi busuzumwa
Uwiga yakoresheje Ikinyarwanda k'intyoza agaragaza ko yumva umwandiko ku
kamaro k’isuku n’isukura abinyujije mu ngiro zitandukanye.
Umwandiko ku nsanganyamatsiko y' isuku n’isukura;
o Gutega amatwi umwandiko ku isuku n’isukura.
o Kutarogoya usoma nta mpamvu.
o Gusoma mu matsinda o Gusoma aranguruye agaragaza
isesekaza.
˗ Ibitabo bikubiyemo imyandiko yerekeye isuku n’isukura;
˗ SEDE (CD); ˗ Disiketi ; ˗ Ikibaho; ˗ Murandasi;
Isuzuma Mbonezanyigisho 3.2
Usuzuma akusanya bimwe mu bihamya bikurikira, akanzura niba ubushobozi busuzumwa bwagezweho.
Gihamya Isuzuma
Amajwi n’amashusho
Uwiga asoma neza ibibazo ku mwandiko ku kamaro k’isuku
n’isukura
Umukoro mu matsinda
Umusaruro w’inyigisho 3.3: Gusubiza ibibazo ku mwandiko mu mvugo ikwiye.
Urutonde rw’ibisuzumwa Arabishoboye
Yego Oya
Ikitabwaho : Gusoma neza umwandiko
Ibyiyumviro by’uteze amatwi atarogoya;
Ubwumvane mu matsinda;
Isesekaza;
Utwatuzo.
Umwanzuro
Ibyigwa Ibikorwa by’uwiga
activities
Imfashanyigisho
Ubushobozi busuzumwa
Yasomye neza umwandiko yubahiriza utwatuzo n’isesekaza.
Umwandiko ku nsanganyamatsiko ku isuku n’isukura;
Ibimenyetso by’uteze amatwi atarogoya ufite ijambo.
Inyunguramagambo;
Insanganyamatsiko y’umwandiko;
Ingingo z’umuco n’amateka;
Isesekaza n’utwatuzo;
Indangagaciro zo kubaha ubuzima;
ingero zifatika zihamya akamaro k’isuku n’isukura;
Ihinamwandiko ku nsanganyamatsiko y’ isuku n’isukura;
Ihangamwandiko ku isuku n’isukura.
o Gutega amatwi umwandiko ku isuku n’isukura.
o Kutarogoya ufite ijambo nta mpamvu.
o Kuvumbura insanganyamatsiko ivugwa mu mwandiko.
o Gukoresha Ikinyarwanda k'intyoza agaragaza indangagaciro yo kubaha ubuzima (kwiyitaho ).
o Gusoma mu matsinda bashaka: -Ibisobanuro by’amagambo akomeye; -Ibisubizo by’ibibazo byo kumva umwandiko;
o Kumurika mu ruhame ibyavuye mu matsinda ;
o Gusoma aranguruye agaragaza isesekaza.
o Gukusanyiriza mu matsinda, ibitekerezo ku isuku n’isukura.
o Gukora inshamake y’umwandiko mu mvugo.
o Kujya impaka ku ngaruka z’umwanda.
˗ Ibitabo bikubiyemo imyandiko yerekeye isuku n’isukura;
˗ Ibitabo by’ikibonezamvugo;
˗ SEDE (CD); ˗ Disiketi ; ˗ Ikibaho; ˗ Marikeri; ˗ Murandasi; ˗ Inkoranyamagambo; ˗ Itangazo Mpuzamahanga
ry’uburenganzira bwa Muntu,
˗ Itegeko Nshinga rya Repubulika y’u Rwanda;
˗ Amafoto ku bikorwa by’isuku n’isukura.
Isuzuma Mbonezanyigisho 3.3
Usuzuma akusanya bimwe mu bihamya bikurikira, akanzura niba ubushobozi busuzumwa bwagezweho.
Gihamya Isuzuma
Ibyigwa Ibikorwa by’uwiga
activities
Imfashanyigisho
Ubushobozi busuzumwa
Yashubije neza ibibazo mu mvugo iboneye ku mwandiko.
Amajwi n’amashusho
Inyandiko
Uwiga asubiza neza ibibazo ku mwandiko ku kamaro k’isuku
n’isukura
Umukoro mu matsinda
Ibisubizo ku bibazo byanditse
Urutonde rw’ibisuzumwa Arabishoboye
Yego Oya
Ikitabwaho 1:Gutega amatwi no kumva neza umwandiko
Ibyiyumviro by'uteze amatwi atarogoya;
Ubwumvane mu matsinda;
Ikitabwaho 2:Gusubiza neza ibibazo ku
Nyunguramagambo;
Nsanganyamatsiko y’umwandiko;
Ngingo z’umuco.
Umwanzuro
Umusaruro w’inyigisho 3.4: Guhina no guhimba umwandiko akurikiranya neza ingingo.
Umwandiko ku nsanganyamatsiko ku isuku n’isukura;
Ibimenyetso by’uteze amatwi atarogoya ufite ijambo.
Inyunguramagambo;
Insanganyamatsiko y’umwandiko;
Ingingo z’umuco n’amateka;
Isesekaza n’utwatuzo;
Indangagaciro zo kubaha ubuzima;
Ingero zifatika zihamya akamaro k’isuku n’isukura;
Ihinamwandiko ku nsanganyamatsiko y’ isuku n’isukura;
Ihangamwandiko ku isuku n’isukura.
o Gutega amatwi umwandiko ku isuku n’isukura.
o Kutarogoya ufite ijambo nta mpamvu.
o Kuvumbura insanganyamatsiko ivugwa mu mwandiko.
o Gukoresha Ikinyarwanda k'intyoza agaragaza indangagaciro yo kubaha ubuzima (kwiyitaho).
o Gusoma mu matsinda bashaka:
o -Ibisobanuro by’amagambo akomeye;
o -Ibisubizo by’ibibazo byo kumva umwandiko;
o -Bamurika mu ruhame ibyavuye mu matsinda ;
o Gusoma aranguruye agaragaza isesekaza.
o Gukusanyiriza mu matsinda, ibitekerezo ku isuku n’isukura.
o Gukora inshamake y’umwandiko.
o Kujya impaka ku ngaruka z’umwanda.
˗ Ibitabo bikubiyemo imyandiko yerekeye isuku n’isukura;
˗ Ibitabo by’ikibonezamvugo;
˗ SEDE (CD); ˗ Disiketi ; ˗ Ikibaho; ˗ Marikeri; ˗ Murandasi; ˗ Inkoranyamagambo; ˗ Itangazo Mpuzamahanga
ry’uburenganzira bwa Muntu,
˗ Itegeko Nshinga rya Repubulika y’u Rwanda;
˗ Amafoto ku bikorwa by’isuku n’isukura.
Isuzuma Mbonezanyigisho 3.4
Usuzuma akusanya bimwe mu bihamya bikurikira, akanzura niba ubushobozi busuzumwa bwagezweho.
Gihamya Isuzuma
Ibyigwa Ibikorwa by’uwiga
activities
Imfashanyigisho
Ubushobozi busuzumwa
Yahinnye anahimba umwandiko akurikiranya neza ingingo.
Amajwi n’amashusho
Inyandiko
Uwiga ahina, ahimba neza umwandiko ku kamaro k’isuku
n’isukura
Umukoro mu matsinda
Ihinamwandinko n'ihangamwandiko
Urutonde rw’ibisuzumwa Arabishoboye
Yego Oya
Ikitabwaho: Guhina no guhimba neza umwandiko
Inyunguramagambo;
Insanganyamatsiko y’umwandiko;
Ingingo z’umuco;
Ingingo z’amateka;
Indangagaciro na kirazira.
Umwanzuro
Umusaruro w’inyigisho 3.5: Kumurika ingero zifatika zihamya akamaro k’isuku n’isukura.
Umwandiko ku nsanganyamatsiko ku isuku n’isukura;
Imurikamwandiko
o Gusoma no gusesengura umwaniko ku isuku n’isukura.
o Guhuza ibivugwa mu mwandiko n'ibindi byasomye mu zindi nyandiko
o Kujya impaka ku ngaruka z’umwanda
o Kumurika imyanzuro ku ngero zifatika zihamya akamaro k’isuku n’isukura
˗ Ibitabo bikubiyemo imyandiko yerekeye isuku n’isukura;
˗ Ibitabo by’ikibonezamvugo;
˗ SEDE (CD); ˗ Disiketi ; ˗ Ikibaho; ˗ Marikeri; ˗ Murandasi; ˗ Inkoranyamagambo; ˗ Itangazo Mpuzamahanga
ry’uburenganzira bwa Muntu,
˗ Itegeko Nshinga rya Repubulika y’u Rwanda;
˗ Amafoto ku bikorwa by’isuku n’isukura.
Isuzuma Mbonezanyigisho 3.5
Ibyigwa Ibikorwa by’uwiga
activities
Imfashanyigisho
Usuzuma akusanya bimwe mu bihamya bikurikira, akanzura niba ubushobozi busuzumwa bwagezweho.
Gihamya Isuzuma
Amajwi n’amashusho
Inyandiko
Uwiga ategura, amurika neza umwandiko ku kamaro k’isuku
n’isukura
Umukoro mu matsinda
Inyandiko y'icyegeranyo ku kamaro k'isuku n'isukura
Urutonde rw’ibisuzumwa Arabishoboye
Yego Oya
Ikitabwaho 1:Gutega amatwi no kumva neza umwandiko
Ibyiyumviro by'uteze amatwi atarogoya;
Ubwumvane mu matsinda;
Ikitabwaho 2:Gusubizaneza ibibazo
Inyunguramagambo;
insanganyamatsiko y’umwandiko;
Isano y'umwandiko n'ibyasomwe ahandi;
Ingingo z’umuco n'amateka;
Gukoresha neza umwanya w'ijambo;
Kurasa ku ntego.
Umwanzuro
Umusaruro w’inyigisho 3.6: Gukoresha ibinyazina binyuranye ku buryo bukwiye.
Umwandiko ku nsanganyamatsiko ku isuku n’isukura;
Ibinyazina
o Gusoma no gusesengura umwandiko
o Gutahura imikoreshereze y’ibinyazina binyuranye.
˗ Ibitabo bikubiyemo imyandiko yerekeye isuku n’isukura;
˗ Ibitabo by’ikibonezamvugo;
˗ SEDE (CD);
Ubushobozi busuzumwa
Yamuritse ingero zifatika zihamya akamaro k’isuku n’isukura
Ibyigwa Ibikorwa by’uwiga
activities
Imfashanyigisho
Ngenera ngenga Ndafutura/ndasigura Mpamagazi
˗ Disiketi ; ˗ Ikibaho; ˗ Marikeri; ˗ Murandasi; ˗ Inkoranyamagambo; ˗ Itangazo
Mpuzamahanga ry’uburenganzira bwa Muntu,
˗ Itegeko Nshinga rya Repubulika y’u Rwanda;
˗ Amafoto ku bikorwa by’isuku n’isukura.
Isuzuma Mbonezanyigisho 3.6
Usuzuma akusanya bimwe mu bihamya bikurikira, akanzura niba ubushobozi busuzumwa bwagezweho.
Gihamya Isuzuma
Amajwi n’amashusho
Inyandiko
Uwiga atahura amakosa ku mikoreshereze y'ibinyazina
bitandukanye
Uwiga akoresha neza ibinyazina bitandukanye
Umukoro mu matsinda
Ibisubizo ku bibazo byanditse
Urutonde rw’ibisuzumwa Arabishoboye
Yego Oya
Ikitabwaho:Gukoresha neza ibinyazina binyuranye
Ibinyazina bitandukanye: Ngenera ngenga, Ndafutura/ndasigura na Mpamagazi
Isesengura ku mikoreshereze y'ibinyazina bitandukanye;
Imikoreshereze ikwiye y'ibinyazina binyuranye mu mwandiko.
Umwanzuro
Ubushobozi busuzumwa
Yakoresheje ibinyazina binyuranye ku buryo bukwiye
LU 4: Gukoresha Ikinyarwanda k'intyoza agaragaza uburyo bunyuranye bwo gutunganya ubutaka no gukoresha ibinyazina binyuranye
4 Umusaruro w’inyigisho:
1. Gukoresha Ikinyarwanda k'intyoza uwiga agaragaza ko yumva umwandiko ku mitunganyirize y’ubutaka abinyujije mu ngiro zitandukanye
2. Gusoma neza umwandiko yubahiriza utwatuzo n’isesekaza. 3. Gusubiza ibibazo ku mwandiko mu mvugo iboneye 4. Guhina no guhimba umwandiko akurikiranya neza ingingo. 5. Kumurika ingero zifatika zihamya imitunganyirize iboneye
y’ubutaka. 6. Gukoresha ibinyazina binyuranye ku buryo bukwiye.
Amasaha 6
1. Umusaruro w’inyigisho 4.1: Gukoresha Ikinyarwanda k'intyoza uwiga agaragaza ko yumva
umwandiko ku mitunganyirize y’ubutaka abinyujije mu ngiro zitandukanye
Umwandiko ku nsanganyamatsiko yerekeye imitunganyirize y’ubutaka;
ibimenyetso by’uteze amatwi atarogoya.
Isesekaza n‘utwatuzo;
Inyunguramagambo;
Insanganyamatsiko y’umwandiko;
Indangangakiro na kirazira;
Ingingo z’amateka n’umuco;
Ingero zifatika zihamya imitunganyirize;
Ihinamwandiko.
o Gutega amatwi umwandiko ku mitunganyirize y’ubutaka.
o Kutarogoya ufite ijambo nta mpamvu. o Kuvumbura insanganyamatsiko
ivugwa mu mwandiko. o Gukoresha Ikinyarwanda k'intyoza
agaragaza indangagaciro yo gukorera mu mucyo.
o Gusoma mu matsinda bashaka: -Ibisobanuro by’amagambo akomeye; -Ibisubizo by’ibibazo byo kumva umwandiko;
o Gusoma aranguruye agaragaza isesekaza.
o Gukusanyiriza mu matsinda, ibitekerezo ku mitunganyirize y’ubutaka.
o Gukora ubushakshatsi ku bivugwa mu mwandiko;
o Gukora inshamake y’umwandiko mu
˗ Igitabo gikubiyemo imyandiko ku nsanganyamatsiko yo gutunganya ubutaka ;
˗ Ibitabo by’ikibonezamvugo;
˗ SEDE (CD); ˗ Disiketi ; ˗ Ikibaho; ˗ Marikeri; ˗ Murandasi; ˗ Inkoranyamagambo; ˗ Itangazo Mpuzamahanga
ry’uburenganzira bwa Muntu;
˗ Itegeko Nshinga rya Repubulika y’u Rwanda;
˗ Amafoto ku bikorwa by’imitunganyirizwe y’ubutaka.
Ibyigwa Ibikorwa by’uwiga
activities
Imfashanyigisho
mvugo.
o Kujya impaka ku ngaruka zo kudacunga neza ubutaka.
o Kumurika mu ruhame ibyavuye mu matsinda.
Isuzuma Mbonezanyigisho 4.1
Usuzuma akusanya bimwe mu bihamya bikurikira, akanzura niba ubushobozi busuzumwa bwagezweho.
Gihamya Isuzuma
Amajwi n’amashusho
Inyandiko
Uwiga ateze amatwi umwandiko ku gufata neza ubutaka
Umukoro mu matsinda
Ibisubizo ku bibazo byanditse
Urutonde rw’ibisuzumwa Arabishoboye
Yego Oya
Ikitabwaho 1: Gutega amatwi no gukurikira neza umwandiko
Ubwumvane mu matsinda;
Ibyiyumviro by'uteze amatwi atarogoya;
Isesekaza n’utwatuzo.
Ikitabwaho 2: Kugaragaza ko yumva neza:
Insanganyamatsiko;
Inyunguramagambo;
ingingo z’umuco n’amateka;
Inshamake ku mwandiko;
Inshoza n’uturango by’umwandiko;
Isomo ry’ingenzi.
Umwanzuro
Umusaruro w’inyigisho 4.2: Gusoma neza umwandiko yubahiriza utwatuzo n’isesekaza.
Ubushobozi busuzumwa
Uwiga yakoresheje Ikinyarwanda k'intyoza agaragaza ko yumva umwandiko ku
mitunganyirize y’ubutaka abinyujije mu ngiro zitandukanye
Umwandiko ku nsanganyamatsiko yerekeye imitunganyirize y’ubutaka;
Ibimenyetso by’uteze amatwi atarogoya.
o Gusoma bucece. o Gusoma mu matsinda. o Gusoma bakuranwa. o Gusoma aranguruye
agaragaza isesekaza. o Gutega amatwi umwandiko
ku gufata neza ubutaka. o Kutarogoya ufite ijambo nta
mpamvu.
˗ Igitabo gikubiyemo imyandiko ku nsanganyamatsiko yo gutunganya ubutaka ;
˗ Ibitabo by’ikibonezamvugo;
˗ SEDE (CD); ˗ Disiketi ; ˗ Ikibaho; ˗ Marikeri; ˗ Murandasi; ˗ Inkoranyamagambo; ˗ Itangazo Mpuzamahanga
ry’uburenganzira bwa Muntu;
˗ Itegeko Nshinga rya Repubulika y’u Rwanda;
˗ Amafoto ku bikorwa by’imitunganyirizwe y’ubutaka.
Isuzuma Mbonezanyigisho 4.2
Usuzuma akusanya bimwe mu bihamya bikurikira, akanzura niba ubushobozi busuzumwa bwagezweho.
Gihamya Isuzuma
Amajwi n’amashusho
Uwiga asoma neza umwandiko ku gufata neza ubutaka
Umukoro mu matsinda
Urutonde rw’ibisuzumwa Arabishoboye
Yego Oya
Ibyigwa Ibikorwa by’uwiga
activities
Imfashanyigisho
Ubushobozi busuzumwa
Yasomye neza umwandiko yubahiriza utwatuzo n’isesekaza.
Ikitabwaho: Gusoma neza umwandiko
Ibyiyumviro by’uteze amatwi atarogoya;
Ubwumvane mu matsinda;
Utwatuzo n'isesekaza.
Umwanzuro
Umusaruro w’inyigisho 4.3: Gusubiza ibibazo ku mwandiko mu mvugo ikwiye
Umwandiko ku nsanganyamatsiko yerekeye imitunganyirize y’ubutaka;
Ibimenyetso by’uteze amatwi atarogoya.
Isesekaza n‘utwatuzo;
Inyunguramagambo;
Insanganyamatsiko y’umwandiko;
Indangangakiro na kirazira;
Ingingo z’amateka n’umuco;
Ingero zifatika zihamya imitunganyirize y'ubutaka ikwiye;
Ihimbamwandiko.
o Gutega amatwi umwandiko ku mitunganyirize y’ubutaka.
o Kutarogoya ufite ijambo nta mpamvu.
o Gusoma mu matsinda bashaka: -Ibisobanuro by’amagambo akomeye; -Ibisubizo by’ibibazo byo kumva umwandiko;
o Kuvumbura insanganyamatsiko ivugwa mu mwandiko.
o Gukora ubushakashatsi ku bindi bivugwa kuri iyi ngingo;
o Gusoma aranguruye agaragaza isesekaza.
o Gukusanyiriza mu matsinda, ibitekerezo ku mitunganyirize y’ubutaka.
o Gukora inshamake y’umwandiko.
o Kujya impaka ku ngaruka zo kudacunga neza ubutaka.
o Kumurika mu ruhame ibyavuye mu matsinda;
˗ Igitabo gikubiyemo imyandiko ku nsanganyamatsiko yo gutunganya ubutaka ;
˗ Ibitabo by’ikibonezamvugo;
˗ SEDE (CD); ˗ Disiketi ; ˗ Ikibaho; ˗ Marikeri; ˗ Murandasi; ˗ Inkoranyamagambo; ˗ Itangazo Mpuzamahanga
ry’uburenganzira bwa Muntu;
˗ Itegeko Nshinga rya Repubulika y’u Rwanda;
˗ Amafoto ku bikorwa by’imitunganyirizwe y’ubutaka.
Isuzuma Mbonezanyigisho 4.3
Ibyigwa Ibikorwa by’uwiga
activities
Imfashanyigisho
Usuzuma akusanya bimwe mu bihamya bikurikira, akanzura niba ubushobozi busuzumwa bwagezweho.
Gihamya Isuzuma
Amajwi n’amashusho
Inyandiko
Uwiga asubiza neza ibibazo ku mwandiko ku gufata neza
ubutaka
Umukoro mu matsinda
Ibisubizo ku bibazo byanditse ku gufata neza ubutaka
Urutonde rw’ibisuzumwa Arabishoboye
Yego Oya
Ikitabwaho 1:Gutega amatwi no kumva neza umwandiko
Ibyiyumviro by'uteze amatwi atarogoya;
Ubwumvane mu matsinda;
Utwatuzo n'isesekaza;
Ikitabwaho 2:Gusubizaneza ibibazo ku
Nyunguramagambo;
Nsanganyamatsiko y’umwandiko;
Ngingo z’umuco;
Ngingo z’amateka;
Ndangagaciro na kirazira.
Umwanzuro
Umusaruro w’inyigisho 4.4: Guhina no guhimba umwandiko akurikiranya neza ingingo.
Ubushobozi busuzumwa
Yashubije neza ibibazo ku mwandiko mu mvugo ikwiye.
Umwandiko ku nsanganyamatsiko yerekeye imitunganyirize y’ubutaka;
Ihinamwandiko;
Ihimbamwandiko.
o Gusoma no gusesengura umwandiko;
o Kujya impaka ku ngaruka zo kudacunga neza ubutaka.
o Gukora inshamake y’umwandiko.
o Guhimba umwandiko ku mitunganyirize ikwiye y'ubutaka.
˗ Igitabo gikubiyemo imyandiko ku nsanganyamatsiko yo gutunganya ubutaka ;
˗ Ibitabo by’ikibonezamvugo;
˗ SEDE (CD); ˗ Disiketi ; ˗ Ikibaho; ˗ Marikeri; ˗ Murandasi; ˗ Inkoranyamagambo; ˗ Itangazo Mpuzamahanga
ry’uburenganzira bwa Muntu;
˗ Itegeko Nshinga rya Repubulika y’u Rwanda;
˗ Amafoto ku bikorwa by’imitunganyirizwe y’ubutaka.
Isuzuma Mbonezanyigisho 4.4
Usuzuma akusanya bimwe mu bihamya bikurikira, akanzura niba ubushobozi busuzumwa bwagezweho.
Gihamya Isuzuma
Amajwi n’amashusho
Inyandiko
Uwiga ahina, ahimba umwandiko ku gufata neza ubutaka
Umukoro mu matsinda
Ihinamwandiko n'ihangamwandiko
Urutonde rw’ibisuzumwa Arabishoboye
Yego Oya
Ibyigwa Ibikorwa by’uwiga
activities
Imfashanyigisho
Ubushobozi busuzumwa
Yahinnye anahimba umwandiko akurikiranya neza ingingo
Ikitabwaho: Guhina no guhimba neza umwandiko
Inyunguramagambo;
Insanganyamatsiko y’umwandiko;
Ingingo z’umuco;
Ingingo z’amateka;
Indangagaciro na kirazira.
Umwanzuro
Umusaruro w’inyigisho 4.5: Kumurika ingero zifatika zihamya imitunganyirize iboneye
y’ubutaka.
Umwandiko ku nsanganyamatsiko yerekeye imitunganyirize y’ubutaka;
Ibimenyetso by’uteze amatwi atarogoya.
Isesekaza n‘utwatuzo;
Inyunguramagambo;
Insanganyamatsiko y’umwandiko;
Indangangakiro na kirazira;
Ingingo z’amateka n’umuco;
Ingero zifatika zihamya imitunganyirize;
Ihimbamwandiko.
o Gutega amatwi umwandiko ku mitunganyirize y’ubutaka.
o Kutarogoya ufite ijambo nta mpamvu.
o Kuvumbura insanganyamatsiko ivugwa mu mwandiko.
o Gukoresha Ikinyarwanda k'intyoza agaragaza indangagaciro yo gukorera mu mucyo.
o Gusoma mu matsinda bashaka: -Ibisobanuro by’amagambo akomeye; -Ibisubizo by’ibibazo byo kumva umwandiko;
o Gusoma aranguruye agaragaza isesekaza.
o Gukusanyiriza mu matsinda, ibitekerezo ku mitunganyirize y’ubutaka.
o Gukora inshamake y’umwandiko.
o Kujya impaka ku ngaruka zo kudacunga neza ubutaka.
o Kumurika mu ruhame ibyavuye mu matsinda
˗ Igitabo gikubiyemo imyandiko ku nsanganyamatsiko yo gutunganya ubutaka ;
˗ Ibitabo by’ikibonezamvugo;
˗ SEDE (CD); ˗ Disiketi ; ˗ Ikibaho; ˗ Marikeri; ˗ Murandasi; ˗ Inkoranyamagambo; ˗ Itangazo Mpuzamahanga
ry’uburenganzira bwa Muntu;
˗ Itegeko Nshinga rya Repubulika y’u Rwanda;
˗ Amafoto ku bikorwa by’imitunganyirizwe y’ubutaka.
Isuzuma Mbonezanyigisho 4.5
Ibyigwa Ibikorwa by’uwiga
activities
Imfashanyigisho
Usuzuma akusanya bimwe mu bihamya bikurikira, akanzura niba ubushobozi busuzumwa bwagezweho.
Gihamya Isuzuma
Amajwi n’amashusho
Inyandiko
Uwiga ategura, amurika ingero zo gufata neza ubutaka
Umukoro mu matsinda
Inyandiko y'icyegeranyo ku gufata neza ubutaka
Urutonde rw’ibisuzumwa Arabishoboye
Yego Oya
Ikitabwaho 1:Gutega amatwi no kumva neza umwandiko
Ibyiyumviro by'uteze amatwi atarogoya;
Ubwumvane mu matsinda;
Utwatuzo n'isesekaza;
Ikitabwaho 2:Gusubizaneza ibibazo
Inyunguramagambo;
Insanganyamatsiko y’umwandiko;
Isano y'umwandiko n'ibyasomwe ahandi;
Ingingo z’umuco n'amateka;
Gukoresha neza umwanya w'ijambo;
Kurasa ku ntego.
Umwanzuro
Umusaruro w’inyigisho 4.6: Gukoresha ibinyazina binyuranye ku buryo bukwiye.
Umwandiko ku nsanganyamatsiko yerekeye imitunganyirize y’ubutaka;
o Gusoma no gusesengura umwandiko
˗ Igitabo gikubiyemo imyandiko ku nsanganyamatsiko yo gutunganya ubutaka ;
˗ Ibitabo by’ikibonezamvugo;
Ubushobozi busuzumwa
Yamuritse ingero zifatika zihamya imitunganyirize iboneye y’ubutaka
Ibyigwa Ibikorwa by’uwiga
activities
Imfashanyigisho
Ikinyazina:
Mbaza
Mboneranteko
Nyamubaro
o Gutahura imikoreshereze y’ibinyazina binyuranye.
˗ SEDE (CD); ˗ Disiketi ; ˗ Ikibaho; ˗ Marikeri; ˗ Murandasi; ˗ Inkoranyamagambo; ˗ Itangazo Mpuzamahanga
ry’uburenganzira bwa Muntu;
˗ Itegeko Nshinga rya Repubulika y’u Rwanda;
˗ Amafoto ku bikorwa by’imitunganyirizwe y’ubutaka.
Isuzuma Mbonezanyigisho 4.6
Usuzuma akusanya bimwe mu bihamya bikurikira, akanzura niba ubushobozi busuzumwa bwagezweho.
Gihamya Isuzuma
Amajwi n’amashusho
Inyandiko
Uwiga atahura,akosora amakosa ku mikoreshereze y'ibinyazina
binyuranye
Umukoro mu matsinda
Ibisubizo ku bibazo byanditse ku mikoreshereze y'ibinyazina
Ikitabwaho: Gukoresha neza ibinyazina binyuranye
Ibinyazina bitandukanye: Mbaza, Mboneranteko na Nyamubaro;
Isesengura ku mikoreshereze y'ibinyazina bitandukanye;
Imikoreshereze ikwiye y'ibinyazina binyuranye mu mwandiko.
Urutonde rw’ibisuzumwa Arabishoboye
Yego Oya
Ubushobozi busuzumwa
Yakoresheje ibinyazina binyuranye ku buryo bukwiye
LU 5: Gukoresha neza uburyo bunyuranye bw ’ ubwumvane no kwandika yubahiriza imyandikire y’Ikinyarwanda.
5 Umusaruro w’inyigisho:
1. Gukoresha Ikinyarwanda k'intyoza uwiga agaragaza ko yumva ikinamico ku nsanganyamatsiko yerekeye ubwumvane mu ngiro zitandukanye.
2. Gusoma neza ikinamico yubahiriza uturango twayo. 3. Gusubiza ibibazo ku ikinamico mu mvugo iboneye. 4. Guhimba no gukina ikinamico ahuza imvugo n’ingiro 5. Gukoresha neza inzego z’ururimi. 6. Kubahiriza imyandikire y’amazina bwite.
Amasaha 6
Umusaruro w’inyigisho 5.1: Gukoresha Ikinyarwanda k'intyoza, uwiga agaragaza ko yumva
ikinamico ku nsanganyamatsiko yerekeye ubwumvane mu ngiro zitandukanye.
Ikinamico ku nsanganyamatsiko yerekeye ubwumvane;
Ibimenyetso by’uteze amatwi atarogoya.
Inyunguramagambo ku ngeri y’ikinamico;
Ingingo z’umuco n’amateka;
Udukino ku nsanganyamatsiko ishingiye ku bwumvane;
Isesekaza n’utwatuzo.
o Gutega amatwi ikinamico ku nsanganyamatsiko yerekeye ubwumvane.
o Kutarogoya ufite ijambo nta mpamvu. o Gusubiza ibibazo byo kumva
ikinamico n’inyunguramagambo. o Kuvumbura insanganyamatsiko ivugwa mu
ikinamico. o Gusoma bucece ikinamico. o Gusoma bakuramwa, baranguruye bigana,
abakinankuru. o Gukorera mu matsinda, bungurana
ibitekerezo ku nsanganyamatsiko ivugwa mu ikinamico.
o Guhimba no gukina udukino ku nsanganyamatsiko ishingiye ku bwumvane.
o Kujya impaka ku kamaro k' imvugo ziboneye.
˗ Ibitabo bikubiyemo imyandiko yerekeyeubwumvane;
˗ Ibitabo by’ikibonezamvugo ;
˗ SEDE (CD); ˗ Disiketi ; ˗ Ikibaho; ˗ Marikeri; ˗ Murandasi; ˗ Inkoranyamagambo; ˗ Amabwiriza ya Minisitiri
N0 001/2014 yo ku wa 08/10/2014 agenga imyandikire y’Ikinyarwanda nk’uko yasohotse mu Igazeti ya Leta N0 41 bis yo ku wa 13/10/2014.
Ibyigwa Ibikorwa by’uwiga
activities
Imfashanyigisho
Isuzuma Mbonezanyigisho 5.1
Usuzuma akusanya bimwe mu bihamya bikurikira, akanzura niba ubushobozi busuzumwa bwagezweho.
Gihamya Isuzuma
Amajwi n’amashusho
Inyandiko
Uwiga asubiza neza ibibazo ku ikinamico yerekeye ubwumvane
Umukoro mu matsinda
Ibisubizo ku bibazo byanditse ku icinamico
Urutonde rw’ibisuzumwa Arabishoboye
Yego Oya
Ikitabwaho 1: Gutega amatwi no gukurikira neza ikinamico
Ubwumvane mu matsinda;
Ibyiyumviro by'uteze amatwi atarogoya;
Isesekaza n’utwatuzo.
Ikitabwaho 2: Kugaragaza ko yumva neza
Insanganyamatsiko;
Inyunguramagambo;
Ingingo z’umuco n’amateka;
Inshamake y' ikinamico;
Inshoza n’uturango by’ ikinamico;
Isomo ry’ingenzi.
Umwanzuro
Ubushobozi busuzumwa
Uwiga yakoresheje Ikinyarwanda k'intyoza agaragaza ko yumva, mu ngiro
zitandukanye, ikinamico ku nsanganyamatsiko yerekeye ubwumvane
Umusaruro w’inyigisho 5.2: Gusoma neza ikinamico yubahiriza uturango twayo
Ikinamico ku nsanganyamatsiko yerekeye ubwumvane;
Ibimenyetso by’uteze amatwi atarogoya.
Isesekaza n’utwatuzo.
o Gutega amatwi ikinamico ku
nsanganyamatsiko yerekeye ubwumvane.
o Kutarogoya ufite ijambo nta mpamvu.
o Gusoma bucece ikinamico.
o Gusoma bakuramwa, baranguruye bigana, abakinankuru
˗ Ibitabo bikubiyemo imyandiko yerekeyeubwumvane;
˗ Ibitabo by’ikibonezamvugo ;
˗ SEDE (CD); ˗ Disiketi ; ˗ Ikibaho; ˗ Marikeri; ˗ Murandasi; ˗ Inkoranyamagambo; ˗ Amabwiriza ya Minisitiri
N0 001/2014 yo ku wa 08/10/2014 agenga imyandikire y’Ikinyarwanda nk’uko yasohotse mu Igazeti ya Leta N0 41 bis yo ku wa 13/10/2014.
Isuzuma Mbonezanyigisho 5.2
Usuzuma akusanya bimwe mu bihamya bikurikira, akanzura niba ubushobozi busuzumwa bwagezweho.
Gihamya Isuzuma
Amajwi n’amashusho
Uwiga asoma neza ikinamico ku nsanganyamatsiko yerekeye
ubwumvane
Umukoro mu matsinda
Urutonde rw’ibisuzumwa Arabishoboye
Ibyigwa Ibikorwa by’uwiga
activities
Imfashanyigisho
Ubushobozi busuzumwa
Yasomye neza ikinamico yubahiriza uturango twayo
Yego Oya
Ikitabwaho: Gusoma neza ikinamico
Ibyiyumviro by’uteze amatwi atarogoya;
Ubwumvane mu matsinda;
Utwatuzo n'isesekaza.
Umwanzuro
Umusaruro w’inyigisho 5.3: Gusubiza ibibazo ku ikinamico mu mvugo iboneye
Ikinamico ku nsanganyamatsiko yerekeye ubwumvane;
Ibimenyetso by’uteze amatwi atarogoya.
Inyunguramagambo ku ngeri y’ikinamico;
Ingingo z’umuco n’amateka;
Udukino ku nsanganyamatsiko ishingiye ku bwumvane;
Isesekaza n’utwatuzo.
o Gutega amatwi ikinamico ku nsanganyamatsiko yerekeye ubwumvane.
o Kutarogoya ufite ijambo nta mpamvu.
o Gusubiza ibibazo byo kumva ikinamico n’inyunguramagambo.
o Kuvumbura insanganyamatsiko ivugwa mu ikinamico.
o Gusoma bucece ikinamico. o Gusoma bakuramwa,
baranguruye bigana, abakinankuru.
o Gukorera mu matsinda, bungurana ibitekerezo ku nsanganyamatsiko ivugwa mu ikinamico.
˗ Ibitabo bikubiyemo imyandiko yerekeyeubwumvane;
˗ Ibitabo by’ikibonezamvugo ;
˗ SEDE (CD); ˗ Disiketi ; ˗ Ikibaho; ˗ Marikeri; ˗ Murandasi; ˗ Inkoranyamagambo; ˗ Amabwiriza ya Minisitiri
N0 001/2014 yo ku wa 08/10/2014 agenga imyandikire y’Ikinyarwa