48
Ivo Murgia MICRO-CONTUS Literadura po chini no tenit tempus de perdi

Micro-contus

Embed Size (px)

DESCRIPTION

35 micro-contus in sardu campidanesu de Ivo Murgia

Citation preview

Page 1: Micro-contus

Ivo Murgia

MICRO-CONTUS

Literadura po chini no tenit tempus de perdi

Page 2: Micro-contus

2

© Ivo Murgia, 2011

© Lastura, 2011. Blog Eonaviego.

Creative Commons

Alcálima by Xavier Frias Conde is licensed under a

Creative Commons Reconhecemento-Não comercial-Sem

obras derivadas. 3.0 Espanha License.

All rights reserved worldwide.

Page 3: Micro-contus
Page 4: Micro-contus
Page 5: Micro-contus

PRESENTADA

Po presentai custu traballu miu imperu is

pròpius fueddus chi emu imperau candu emus serrau custa arrassìnnia, chi est nàscia on line in su blog miu e chi aturat on line, po imoi assumancu. Innoi apu pinnigau sceti is micro-contus cosa mia e ndi bollu aprofitai po torrai gràtzias a Xavier Frías Conde po custa idea noa e po s’agiudu chi m’at donau. Po totu s’àteru, sa chistioni est beni spranada in su chi emu scritu a s’ora:

Cun is ùrtimus micro-contus chi eus pubricau, serraus custa editzioni de is micro-contus de ocannu. Sissi, poita s’idea iat a essi a ndi fai un’àtera prus ainnantis, candu s’eus a intendi ispiraus torra. Comenti apu scritu in sa presentada de su progetu, s’idea no est sa mia giai ca blog de micro-contus si-ndi agatant in italianu puru e in àteras lìnguas minorizadas de Europa. Ma no est chi tochit nimancu a essi originalis amarolla, a perìgulu de nai sciollòrius puru, candu una cosa est beni fata, gei fait a dda torrai a fai puru. Deu dda apu bia in d-unu de is blog de Xavier Frías Conde, amigu e grandu scridori, tradusidori e linguista, ativu in paricis lìnguas europeas, de su ‘galego’ a su cecu, de su portughesu a s’ingresu passendi de su sardu, in

Page 6: Micro-contus

6

mesu de is àteras. Insandus apu pensau de ddu torrai a fai in lìngua nosta puru, ca s’idea fiat bella e finas ca a mei mi praxit sa ‘sintesi’ e su micro-contu mi parit una dimensioni cosa mia in su scriri. Medas bortas m’ant pregontau a sciri poita no apu scritu mai unu romanzu in sardu. A dda contai giusta, finsas a imoi no ndi apu tentu gana. Deu coitu a ddu arrosci de dònnia cosa e s’idea de scriri unu contu aici longu, a nai sa beridadi, no mi praxit. No mi praxit ca mi-ndi acatu ca no est sa dimensioni cosa mia. E duncas, ddoi torreus, prefèrgiu de prus una cosa curtza, lestra, de ponni inderetura online, anca totus dda podint ligi sena de strobu e gosai candu bolint, lassendi mancai unu cumentu puru e ‘interagendi’ cun s’autori. Est una possibilidadi chi si donat internet e m’est pràxiu a dda sfrutai. De sa chistioni de su mercau de su lìburu in sardu e de su ‘guadàngiu’ chi ndi emus a podi tenni, no ndi bollu mancu fueddai ca no est cussu s’argumentu de custu post. Ma forsis sa cosa est ca su lìburu est unu ‘fetìciu’ puru, e si praxit a ddu biri, a ddu tocai e a ddu portai in manus, sceti ca a mei m’est unu pagheddu passendi custu mitu de sa pubricatzioni. Torrendi a su contu nostu, eus traballau diaici. No eus scritu is micro-contus, alloghendi-ddus po candu depemus incumentzai a pubricai. Prus atrivius seus stètius, seus partius cun su progetu e abellu-abellu eus scritu, aici comenti s’acucàt e comenti

Page 7: Micro-contus

7

si naràt s’ispiratzioni. M’est partu ca aici podessit essi prus interessanti e finsas una sfida prus ‘ecitanti’. Contus ndi at bessiu de dònnia genia, a candu bellixeddus a candu prus pagu bellus, ma aici est dònnia cosa de s’òmini. No eus censurau giai nudda e eus scritu a lestru, torru a nai, e custu est s’arresurtada.

M’est doveri a torrai gràtzias a totu is chi ant partecipau, prus de totu a Pàulu, Verònica e Simona chi funt is prus chi ant scritu, impari cun mei. Ddus emu giai avisaus de sa primu mail: ‘Dinai de guadangiai no nci-ndi at!’ ddis emu nau, ma sciemu ca sa gana de fai una cosa toga po su sardu fiat prus forti de calisibollat guadàngiu materiali. E no mi seu sballiau.

Su asuta-tìtulu chi ddi podemus ponni a custu progetu podiat essi ‘Literadura po chini no tenit tempus de perdi’, chi de literadura seus chistionendi.. Ma mancu custu est s’argumentu de su post, ca nci iant a bolli arrexonadas mannas po cumprendi ita est sa literadura, sa literadura sarda etc. De una cosa si-ndi podeus bantai perou, po cantu a scriri cosa noa in su 2010 no siat fàcili, ca ant giai scritu totu, nosu eus provau a manigiai su sardu po un’esperimentu nou, po cosa moderna chi potzat bivi in su mundu de oi. No si seus postus a stroci sa literadura cumerciali italiana, po benni a essi sa periferia de cussa, eus circau de caminai in d-un’àteru mori, cun d-un’àtera idea, de pensai a is cosas sardas cun d-

Page 8: Micro-contus

8

una conca noa, ligendi s’arrealidadi de oi cun is ainas de sa terra nosta. Un’amigu scridori candu est bènniu a s’agatai a ‘Su primu tocu’ in Radio Press, at nau ca po issu is scridoris in sardu funt mellus de is scridoris sardus in italianu, po su chi est sa calidadi literària e po su chi ant contau; deu, po sa parti mia, seu de acòrdiu cun issu e nci aciùngiu ca funt prus de ‘avanguàrdia’ puru. Nosu eus bòfiu caminai in cussu surcu, ponendi infatu a cussus arreferimentus culturalis e literàrius. Custa fiat s’idea nosta assumancu; chi si siat arrennèsciu no ddu scieus, ma custa est cosa chi depint biri is ligidoris.

Page 9: Micro-contus

Micro-contus

Literadura po chini no tenit tempus de perdi

Page 10: Micro-contus
Page 11: Micro-contus

11

1

Su castiai su mundu de pitzus a bàsciu est cosa curiosa.

Prus curiosu puru est su ddu castiai a fundu assusu.

Sceti ca a fundu assusu fut issu. Cuddus delincuentis

ddu iant apicau a conca a bàsciu, de su liminàrgiu de

unu terratzu, ca anca no ddis iat torrau su dinareddu

chi ddis iat pediu e chi ddi iant imprestau de bonu coru.

E un’interèssiu chi no acabàt prus. No nci-dda iat fata a

si-ddu torrai e apicau ddu iant. A fundu assusu.

Comenti acostumat a incapitai, is òminis in bàsciu ddi

pariant fromigheddas girendi e currendi de unu logu a

s’àteru. Issu puru fut stètiu una fromighedda ma imoi

ddi pariat de essi unu pilloni. Unu pilloni comenti a

cuddu cau chi portàt a ingiriu suu, forsis crosidadosu de

biri cussa spètzia de cosa apicada, una spètzia de

salamu apicau a fundu assusu. Si-ddi fiat acostau, su

cau, e issu iat tìmiu. ‘Nci amancat sceti a mi bicai su cau

imoi’ iat pensau su salamu. Ma su cau no ddu iat bicau,

si fiat pesau a bolai e ddi fiat partu ca ddu essit po-finas

castiau a culu de ogu, cun d-unu pagheddu de

minusprètziu puru. Comenti a ùrtimu sfrègiu su cau iat

lassau andai de parti de palas una cosa biancatza, chi

comenti si-ddi fiat acostendi a faci, iat cumprèndiu prus

beni e ita fut. Sa merda de pilloni ddu iat cassau a su

tzugu beni beni e si-dda intendiat callenti callenti

caminendi-ddi in sa faci, finsas a ddi impiastai totu is

pilus.

Page 12: Micro-contus

12

2

Dònnia mangianu comenti si-ndi pesàt primu primu si

preparàt su lati cun su ‘muesli’ e una cicaredda de

cafei. Ndi iat comporau una marca noa, sa scàtula fiat

curiosa totu coloria. Sa dii fiat ancora mesu

indormiscau, iat bufau tropu sa noti innantis e si-ndi

fiat scidau a traballu. Si iat ghetau su ‘muesli’ po

incumentzai a papai in su interis chi sa cafetera fiat in

su fogu. ‘Ita tostau chi est custu muesli, mali apu fatu a

cambiai marca’ iat pispisau. ‘Mau!’ ddi iat arrespustu sa

gatu intrendi-nci a coxina, famia cussa puru. Insandus

si-ndi fiat pesau de sa mesa e fut andau a circai sa

scàtula de sa cosa de papai de sa gatu. Dda iat agatada

in su pròpiu logu anca dda poniat sèmpiri. Dda iat

pigada in manus e iat lìgiu: muesli. Si fiat girau de pressi

conca a sa mesa a ogus sprapeddaus, unu stìddiu de

sudori ddi iat passau su fronti, iat castiau sa scàtula

impitzus de sa mesa, sa scrita ‘Friskies’ dda ligiat de

atesu.

3

Iat castiau a parti e àtera, beni beni, màchinas no ndi

fiat lompendi. Iat incarrerau a caminai po nci depi

passai a s’àtera parti de s’arruga. In mesu strìscias ddi

fiat sonau su telèfunu, unu messageddu. Nci iat

incrubau sa conca a biri e chini fut; issa fut. Iat cracau

Page 13: Micro-contus

13

‘open’ e abertu ddu iat; iat provau a ddu ligi. Sa trumba

de su postali chi ndi fiat aproillendi dda iat intèndia a

s’ùrtimu segundu e iat acutu giustu giustu a fai unu

passu ainnantis po ddu straviai. ‘Agiumai’ iat pensau. Sa

màchina chi ndi fut arribendi de s’àtera parti ddu iat

sonau aicetotu, a forti, e frastimau puru. Insandus iat

fatu àterus duus passus a torradura agoa e no ddu iat

cassau mancu cussa. ‘Ma ita est oi?!’ iat nau. A s’àtera

parti de s’arruga unu tziu a bonetu fiat castiendi-ddu po

spantu. Ddu iat biu, ma iat torrau a abasciai sa conca po

si acabai de ligi cuddu ‘sms’; caminendi prus a lestru

perou, a bortas puru. Su ‘scooter’ portàt sa trumba

guasta e no iat pòtziu sonai, sa sgomada de cussu ndi-

ddi iat fatu torrai a pesai sa conca de su cellulari ma a

cussu puntu su piciocheddu chi portàt su ‘scooter’ fut

giai asuba sua.

4

S’ascensori si fiat serrau e issa ndi iat aprofetau po si

trucai. Fiat unu pagheddu avolotada ca cun issa ddoi fut

unu bellu piciocu, mai biu e mai connotu, depiat essi

nou, una ‘new entry’. Iat acabau de si trucai e si fiat

girada pagu pagu, ddi iat acinnau una mesu

schiringiada de arrisu. Issu iat fatu aicetotu. Arràbiu!

unu bellu piciocu diaderus, ‘E chini at a essi’ si fiat fata

sei-sei, ‘aundi nci-ddu ant a ai mandau’. Iat castiau sa

luxixedda de su pianu, su pròpiu fiat! Totinduna iat

Page 14: Micro-contus

14

intèndiu una spètzia de morigu in brenti, una punta.

‘Ojamomia’ iat pensau ‘gei no at a essi’. E insandus

un’àtera, e un’àtera ancora, sèmpiri prus a forti. Su

morighìngiu si intendiat craru craru, issu puru ddu iat a

essi intèndiu, a sa sigura. Si fiat fata totu arrùbia, no iat

tentu coru de si girai. Nci iat incrubau sa conca

circhendi de si-ndi aguantai ma su dolori fut crescendi

prus e prus. ‘Coita ascensori, curri!’ fiat pensendi sa

picioca biunda a taconis. Cuddu impiastu de ascensori

pariat cravau, no boliat caminai. Totinduna, no nci-dda

iat fatu prus, si fut intendendi mali e si fiat dèpia lassai

andai. Ndi iat prenu totu sa gabina de s’ascensori. Issa

iat circau de si fai pitichedda pitichedda; issu nci iat

stichiu su nasu aìnturu de sa camisa. ‘Din!’ s’ascensori

fut arribau. Issa si fiat fuia, sparada a tipu guetu; issu

nci iat ghetau una spètzia de brìnchidu e ndi fiat bessiu.

Dda iat bia currendi conca a una mesa, a su costau ndi-

ddoi iat un’àtera sbuia, impitzus ddoi fut su nòmini de

issu e sa scrita ‘Beni beniu de is collegas tuus’.

5

Candu s’agatànt totus impari fiant malus balla! Fiant

prepotentis e ocasioneris. Su prus chi si-dda pigànt fiat

cun d-unu nanitu chi biviat in bixinau, a solu a solu, e

chi faiat su bidellu in d-una scola de cussas partis.

Candu ddu biiant furriendi de traballai, is oreris

sfainaus, atacànt a tzèrrius, sfutendi-ddu e arriendi-si-

Page 15: Micro-contus

15

ndi, issu nci incrubàt sa conca e nci passàt deretu.

Pustis de una simana si fiat fatu a sposu, cun d-un’àtera

nanita chi iat connotu in internet; forsis nci at situs

fatus aposta po nanitus… Ndi-dda iat betia a logu suu, a

ddi fai biri sa domu e totu, si podeis maginai su spàssiu

de cuddus burricus a biri duus nanitus a manu pigada,

girendi peri su logu, totu innamoraus. A is tzèrrius de

cussus molentis, sa nanita si fiat fata de dònnia colori e

si fiat fuia, tremendi che canna, e cuddus arriendi. A dii

infatu ddu iant torrau a biri, totu allichidiu, a

bestimenta noa e a crapitas luxentis. ‘Forsis no si funt

storraus e oi est bessendi-nci torra’, iant pensau. Ma su

nanitu intamis de tirai conca a domu de sa picioca fiat

benendi anche issus. Si fiat acostau anche su prus

mannu, su prus burricu de totus, e sena de muciai

fueddu ddi iat tzacau una puntada de pei a ganneddas

cun cuddas crapitas luxentis, ca portànt punta de ferru.

Cuddu molenti mannu nci iat ghetau unu bèrchidu chi

pariat corroxinendi. Is àterus iant atacau a arriri a

scracàllius. Su nanitu iat furriau de palas e si-ndi fut

andau, citiu comenti fut arribau.

6

Fiat arrimau in d-unu letu de spidali de unas cantu

cidas, inghisciau de conca a peis po mori de

un’incidenti. Is ogus sceti podiat movi; e sa buca. E cun

is ogus biiat donnia dii a s’ùnica personi chi beniat a

Page 16: Micro-contus

16

ddu agatai, s’infermiera, bella po essi bella,

bregungiosedda, moretina, prenitedda. Fiat gentili cun

issu, giai giai carinniosa e issu abellu-abellu si-ndi fiat

innamorau. At a essi sa soledadi de cussu logu, at a essi

sa gentilesa de issa, una cosa at a essi ma innamorau

etotu si fiat. Nci fiant passaus mesis, issu fiat sèmpiri

prus pigau de issa ma fiat arribau su momentu de ndi-

ddi tirai su ghìsciu e de depi lassai su spidali. Tirau su

ghìsciu fiat curtu ande issa e si fiat decrarau. Issa ddi iat

torrau ca nou, ca fiat cojada e su essi gentili fiat parti de

su traballu suu e de si-ndi torrai a sa vida sua. A coru

segau iat lassau su spidali pensendi ca is penas de

amori fiant peus de essi inghisciau de conca a peis. Ma

sa manera de sighiri a dda biri gei nci fiat. Iat caminau

prus a lestru e fut lòmpiu a domu. Si fiat sètziu in d-unu

scanniteddu chi ddoi iat, iat pigau su marteddu in

manus e si-ddu iat scutu a su genugu de manca.

Innantis de si dismajai e in s’interis chi is infermieris nci-

ddu fiant torrendi a su spidali iat nau diaici: ‘Gei t’as a

innamorai, as a benni a biri ca gei t’as a innamorai’.

7

Su fai s’infermiera ddu iat arròsciu, fiat tanti annus

cumbatendi genti maladia e genti stròllica e imoi a prus

de s’arroscèntzia nci-ddi amancàt sceti su macu de su

primu pianu. Inghisciau de conca a peis fiat sèmpiri

circhendi-ddi contus, sèmpiri nendi sèmpiri nendi, e

Page 17: Micro-contus

17

aprètzius e cumplimentus, e cantu ses bella de innoi e

cantu ses durci de innia, ma no ddi podiant inghisciai sa

lìngua puru?! E issa chi si fiat sfortzendi de essi gentili e

no ddu arrespundiat ca ndi-ddi pariat mali e ndi iat

tentu làstima. ‘S’at a pensai ca seu bregungiosa puru

ma gei nci as a stupai una dii o s’àtera, amarolla t’at a

benni’ si fiat fata. Su màssimu fiat stètiu candu ndi-ddi

iant tirau su ghìsciu e si fiat presentau ananti suu a ddi

fai sa pregonta. ‘O bellixeddu, la’ ca deu seu cojada e

tengu àtera cosa de pensai, mi seu ingrassendi puru,

tempus de perdi cun tui no ndi tengu’ ddi iat nau prena

de feli. E ma si-dda fiat circada perou, e gei dda iat

agatada. Candu fiat scapendi, a s’acabada de cussa dii

loca, iat torrau a pensai a su machìmini de sa decrarada

de cuddu e in mesu de totu s’avolotu s’ùnica cosa chi

ddi donàt consolu fut ca cussu fiat s’ùrtimu malàdiu e

ca de s’incras a issa nci-dda iant a essi trasferia a su

spidali nou chi iant incingiau sa dii etotu in bidda sua.

8

S’àiri frisca si-dda intendiat in sa faci carinniendi-ddu, e

ddi praxiat, fiat tanti annus ‘bolendi’, faendi su

paracadutista a nai sa beridadi, ma cussa spètzia de

frandigu ddi andàt tropu. Bai e circa. Po custu bòlidu iat

bòfiu cambiai pagu pagu, si-ndi fiat andau a un’àteru

logu, is àterus no ddu iant postu infatu ‘Bai-ddoi chi ti

praxit, a nosu no si cumbincit’, ddi iant torrau. Ddoi fut

Page 18: Micro-contus

18

andau a su pròpiu. No fiat perigulosu ni nudda e

s’esperièntzia dda teniat, totu ddi podiant nai ma

pròpiu cussu balla ca nou! Si-nci fiat ghetau e si fiat

lassau carinniai de s’àiri, ita cosa bella, agiumai si-ddoi

dormiat, sa dii fut bella, su soli luxenti e su gosu chi ti

donat su paracadutismu no ddu pagat dinai, iat sèmpiri

pensau. Sa borta puru no si-ndi fiat pentiu, ‘Su bolai est

su bisu prus mannu de s’òmini e deu ddu potzu fai

candu bollu, unu deus seu!’ pensàt a bortas,

esagerendi. In bàsciu ddoi iat giardinus, is logus anca

ghetai si-ddus sciiat sceberai, s’esperièntzia ita fait. Fiat

aterrau in d-unu de cuddus giardinus de bàsciu, birdi

birdi, ma ddi iat incrèsciu a paneri perou, si intendiat a

tipu spina e fiat spina etotu e pungiat puru! Totu

stampau fiat, e benimindi agopuntura! Totu ingortu, si-

ndi fiat stantargiau e si fiat tirau atzòpia-atzòpia conca

a una gechixedda anca ddoi fiat unu cartellu: ‘Canciofa

bella barata’.

9

Sa noti innantis de sa tzirimònia iat dormiu pagu e mali,

fiat unu prèmiu importanti e depiat aproillai su

presidenti puru, cun sa mulleri. Ddi fiat sèmpiri pràxia

sa mulleri de su presidenti, is piciocas nieddas ddi

praxiant a amachiadura ma cussa no fiat cosa po issu,

gei ddu sciiat beni. Iat abrabiau, si fiat bistiu e

profumau e bessiu nci fut. ‘Mi seu sudendi, seu tropu

Page 19: Micro-contus

19

emotzionau’ si fiat fatu. Ma no ddi fut arrennèsciu a si

asseliai. Gei nci fiat su tanti puru, su prèmiu fiat de

importu e ddu iat bintu pròpiu issu. E cudda mulleri

puru. Candu iant fatu su nòmini suu, si-ndi fiat pesau, si

intendiat totu morigau. Tremi-tremi si fiat acostau a su

presidenti e ndi iat arriciu su prèmiu, a palas suas

intendiat sa genti tzachendi-ddi is manus. Allodda,

cudda mulleri. ‘Sa manu ddi basu o m’apu a indulli a ddi

fai s’inchinu?’ iat pensau. ‘Mh, tropu formali s’inchinu,

stau ca ddi basu sa manu’. Iat allonghiau sa manu a

tocai sa de issa, sa mulleri de su presidenti iat fatu unu

passiteddu ainnantis torrendi-ddi gràtzias cun is ogus

suus bellus, ma a s’ùrtimu momentu iat cambiau idea e

fut torrau a s’inchinu. Dda iat cassada beni beni a

murrus cun sa conca, prenendi-ddi sa cara de sànguni e

spitzendi-ddi is duas dentis de ananti; biancas biancas

ddas portàt. Issa iat pinnigau is genugus e iat serrau is

ogus, totu bruta de sànguni e salia finsas in su bistiri. Su

presidenti, totu avolotau, e finas is guardias, si-dda iant

ingiriada in d-unu mudìmini chi no pariat mancu cosa

bera.

10

Candu ddu iant firmau is carabineris, a tantora de noti,

si-ndi fiat acatau ca no portàt documentus. Ddu iat biu

in conca sua, craru craru, su portafòlliu, impitzus de sa

mesa acanta de su computer. Ndi-ddu iat bogau de

Page 20: Micro-contus

20

buciaca ca ddi faiat fastìdiu, sendi èssiri sètziu oras e

oras ananti de su pc. A is carabineris pagu ndi-ddis

importàt perou de su pc cosa sua. Tempus malus fiant,

su ‘coprifuoco’ no fiat cosa de brullai, nci-ddu iant

portau a presoni e bastat, no ndi iant bòfiu mancu

s’intèndida. Iat acutu a fai una telefonada a s’abogau

suu ma primu de s’incras no faiat a fai nudda. Depiat

corcai in presoni, chi ddi essit pràxiu o nou. S’àteru

presoneri fut unu picioconi mannu mannu, piludu e

totu sudau. Fiat dormiu e surruschiàt puru. ‘Gei m’apu

a passai noti bella!’ si fiat fatu. Beni o mali chi siat, nci-

dda iat fatu a si dormiri. Pustis de duas oretas si fiat

intèndiu custas manus grussas e ùmbidas tupendi-ddi

sa buca e un’òmini mannu mannu e piludu strechendi-

ddu cun totu su pesu cosa sua. Iat circau de si-ndi

scabulli ma no ddu podiat binci. Cussu porcu ndi-ddi iat

calau is cartzonis e iat fatu totu su chi iat bòfiu. A dii

infatu s’abogau ddu iat agatau asuta de sa manta,

tremendi che canna e candu iat pregontau a su

segundinu, s’arrespusta de cussu fut stètiu

un’arrisixeddu tontu. Sa mirada de issu a is cosas de sa

vida, de sa dii, iat cambiau tropu.

11

‘Sa conca pigada dda as?’ ddi naràt sèmpiri sa mama

innantis de nci bessiri, ca ddi scaresciat totu, crais,

ullieras, dinai, sa conca… Sa dii puru nci fiat bessiu

Page 21: Micro-contus

21

currendi, s’aposentu de corcai fiat totu ghetau apari e

no podiat agatai su chi fut circhendi, nci fiat bessiu

aicetotu e de pressi puru. Lòmpiu a mari, ca sa dii fut

bella puru, iat castiau a parti e àtera circhendi a is

amigus suus. No ddus podiat biri in logu perunu e iat

inghitzau a girai perilloi e perillai ma nudda. Su soli fiat

tzachendi, s’iat circau is ullieras de soli, nci iat stichiu sa

manu a buciaca e bogadas ndi-ddas iat, spantu, no ddi

fiant scarèscias in domu. Iat fatu po si-ddas ponni ma

nci-ddi fiant arrutas a terra. Ndi iat bogau insandus su

capeddeddu ma candu si-ddu fiat ponendi in conca,

nci-ddi fut arrutu cussu puru. ‘E ita cosa diaici?’ si fiat

fatu, mesu atzicau e mesu impensamentau. Iat torrau a

castiai a parti e àtera, si fut incrubau, ndi iat boddiu

ullieras e capeddu e nci iat torrau a provai, ‘Borobò!’,

ullieras e capeddu torra a terra. ‘Ma ita stocada…’. Fut

andau anche una machina chi ddoi iat in su parchègiu e

iat provau a si castiai in su sprigu de cussa. Biiat sa

mallieta arrùbia beni beni, sa cannachedda de coraddu

chi ddi iat arregalau sa sposa ma àtera cosa nudda. Sa

cosa chi ddi faiat prus feli de essi lassau sa conca in

domu fiat ca depiat donai arrexoni a sa mama e parit ca

si-dda biiat narendi-ddi ‘Tenemu arrexoni deu ca

calincuna dii t’iat a essi scarèscia po-finas sa conca in

domu’.

Page 22: Micro-contus

22

12

Sendi èssiri tanti mesis in su spàtziu fiat normali puru ca

ddi depiat sutzedi una cosa aici. Giai chi fut astronàuta,

e pagus ndi at in su mundu, mancai cun d-un’àteru

cumpàngiu, ddi podiat incapitai, nareus sa beridadi. Nci

depiant bessiri in missioni, bessendi-ndi de s’astronavi

po fai un’arràngiu a sa statzioni chi su stadu cosa insoru

iat fatu in sa luna. Nci fut bessiu prima issu, a solu a

solu, ma cuddu mangianu no s’intendiat tropu beni.

Fiat de candu si-ndi fiat pesau chi portàt aìnturu una

spètzia de furighedda, unu spèddiu malu a cumprendi,

‘Boh e ita a essi’ pensàt. Totinduna si fiat intèndiu sa

tuta tirendi a is partis bàscias e iat cumprèndiu. De

unas cantu diis no fiat pighendi prus is pìndulas po

abrandai cuddu disìgiu e ndi-ddi fiat benendi gana.

Comenti si manifestat cudda gana, is òminis gei ddu

scieus totus. ‘Mancu mali ca no nci at genti innoi’ iat

pensau ‘ma comenti apu a fai a sciogai?!’. No ddi

arrennesciat a traballai, no si podiat cuncentrai, biiat

fèminas apetotu! ‘Gei m’at a passai’ ma no passàt

etotu. No faiat mancu a sbentiai cun cussu arràbiu de

tuta strinta aici! De arrepenti ddi fut arregordau de

comenti faiat a picioconi. Su pensamentu fut curtu a sa

bixina de domu, bècia scarrabeciada, lègia, caddotza,

troddiona e mala puru. Totu is malis cun issu teniat.

‘Putzidda, caddajona chi no est àtera cosa’. At a essi aici

puru ma chi sa dii iat pòtziu acabai su traballu ddu

depiat a issa.

Page 23: Micro-contus

23

13

Su ‘Untz! Untz!’ de sa mùsica techno ddi fiat

arrentronendi in conca ma fiant is annus de sa techno e

fiast obrigau a dda intendi in dònnia logu. Ndi podiant

fai de mancu in is sfiladas de moda? Mancu nau si bolit!

E insandus ‘Untz! Untz!’ a dònnia ora. Fiat su momentu

suu, no ca depiat sfilai in cussu momentu ma ca cussu

tempus fut su tempus de issa, totu is giornalis dda

boliant, is televisionis aicetotu, totu su chi faiat ndi

chistionant is mass mèdia e ita podiat disigiai de prus,

fata nci-dda iat: fiat sa modella prus pagada e prus

imbidiada de su mundu. Mancu berus ddi pariat.

Comenti nci fiat bessia in sa passerella a sfilai, iat

intèndiu unu tzachideddu, segau su taconi. ‘Custa

lampu de moda de fai is taconis sèmpiri prus finis!’ iat

pensau, iat sodigau finsas a mesu passerella e ingunis

un’àteru tzachideddu, s’àteru taconi. ‘Gei andaus beni,

spantu chi no nci sia arruta in direta mundiali!’ iat nau.

Sfortzendi-sì de arriri e de aguantai unu mìnimu de

dinnidadi nci-dda iat tirada, chentza de fai dannu. Gei

no fiat sa nùmeru unu po debadas! Is collegas si-dda

iant castiada amiradas. Sa noti candu fut in domu e fut

spollinchendi-sì, si-ndi iat tirau sa piluca, si fiat strucada

e cambiada, si-ndi fiat bogada totu is protesis, is titas

farsas, su paneri farsu, is cillus farsus, is ungas farsas e

si-ndi fiat bogada po-finas is mudandas; portàt sa

natura a totu dii strecada in mesu còscias po no si depi

biri su bungixeddu. S’iat fatu sa braba puru. A s’incras

Page 24: Micro-contus

24

depiat sfilai torra e sa modella prus famosa de su

mundu no si podiat permiti de no essi perfeta mancu

po unu segundu.

14

‘Babbo Natale’ o ‘Santa Claus’ chi siat, deu in sardu ddi

pongu Su Tziu de Paschixedda e aici mi-ndi bogu su

pensamentu. Sa dii nci depiat bessiri a portai is

arregalus a totu is piciocheddus de su mundu, a is chi

ant fatu a bonus e a is àterus nudda, su connotu est aici

e abisòngiat a ponni infatu. Andendi-andendi Su Tziu de

Paschixedda, sètziu in cuddu carru tirau de is rennas,

fiat pensendi a ita bellu chi fiat su traballu suu, a sa

sorti chi iat tentu, a biri a totu is pipius de su mundu

prexaus gràtzias a issu. In su interis chi fiat pensendi a

totu custas cosas, su carru iat arrèsciu de mala manera,

is rennas si fiant firmadas e totu is arregalus nci fiant

arrutus a terra. ‘Ma ita bruvura…’ si fiat tupau sa buca

giustu-giustu, innantis de nci bessiri a trotu. Ndi fiat

dèpiu calai de su carru a ndi boddiri totu is arregalus de

terra. Candu iat acabau e nci iat postu meda e no pagu,

iat torrau a movi, imbaschiu. Si fut ingrassendi, sissi po-

finas Su Tziu de Paschixedda s’ingrassat, mancai làngiu

làngiu no ddu siat stètiu mai. Lòmpiu a sa primu domu

de depi intregai is arregalus, ndi calat de su carru e ndi

pigat duus pachetus. Si-nci acostat a su fumajolu de sa

ziminera e si-ddoi incarat prontu a nci calai a bàsciu a

Page 25: Micro-contus

25

lassai is strinas, comenti iat sèmpiri fatu. Iat fatigau po

nci imbucai e de prus puru po nci calai. E difatis no nci-

dda iat fata, fiat abarrau arrèsciu a tretu de metadi, no

podiat ni calai e ni artziai prus. No faiat mancu a

agitoriai, po no ndi scidai a is meris e po no ndi fai

assustrai a is pipius, ita bregùngia lègia! Candu mai a

ddis sconciai aici de mala manera su connotu de Su Tziu

de Paschixedda! Si depiat inginniai a agatai àtera cosa,

primu-primu perou depiat lassai de si satzai de petza de

renna, ca fut grassa e andàt beni po su logu fridu anca

biviat issu ma chi ddu faiat ingrassai tropu e chi imoi

s’agatàt arrèsciu in cussu fumajolu fut po mori de cussa

petza puru.

15

A setzi a burricheddu po oras e oras no est cosa fàcili e

issu ddu sciiat beni e imoi ddu iat cumprèndiu prus beni

puru. A fortza de ponni infatu a cussu meri suu

stenteriau, chi si-ndi fiat andendi peri su mundu po

mori de su machìmini cosa sua e issu tontu chi ddi

poniat infatu puru. E imoi ita fiat custu contu de is

gigantis? Ma cali gigantis e gigantis, mulinus fiant! Ancu

tengat! “Custu est faendi is mulinus po gigantis e gei

mi-nci at a ponni in mesu a mei puru, ohi ohi, pagu beni

miu!”. Iat circau de ddu cumbinci ma cuddu nudda. Fiat

tostorrudu e bastat e stròllicu puru. No ndi boliat

intendi, fiant gigantis perigulosus e issu depiat amostai,

Page 26: Micro-contus

26

torra, su grandu balimentu cosa sua contras a cussus

nemigus. Comenti dda depiat acabai, issu ddu sciiat

giai. Comenti a sèmpiri, totu pistau e unfrau; ma gei no

scramentàt perou, apustis de unas cantu diis fiat

prontu a torrai a movi po aventuras noas, e issu sèmpiri

avatu. Fiat su meri suu e no ddu podiat lassai a solu cun

is scassolus suus. Ddu iat arròsciu perou. E difatis ndi

iat studau totu, ndi-dda iat stacada de sa currenti e nci-

dda iat torrada a ponni aìnturu de sa scàtula e sa

scàtula in s’armuà, beni serrau a crai. A bortas no dda

essit bia calincunu, foras chi siat issu. Depiat traballai e

dda depiat acabai de giogai cun sa màchina de su

tempus.

16

S’iat studiau sa cosa beni beni. Su logu comenti fiat, is

oràrius de is impreaus, is movimentus de sa guardiania,

su tempus de depi aproillai sa giustìtzia etc. Innantis de

nci bessiri s’iat torrau a castiai totu sa paperalla, fiat

prontu. Fut ancoras orbesci no orbesci e issu fut giai

innia. Sa banga fiat serrada; depiat coitai, depiat intrai a

lestru, puntai s’arrivortella a s’impreada, abetai chi ddi

donghessit sa pilla, stugiai totu in sa sachita e si fuiri a

lestru. Candu fiat in foras si-ndi depiat bogai cudda tuta

chi portàt e nci depiat imbucai a sa metropolitana

comenti a unu tzitadinu calisisiat. E no ddu iant a essi

cassau mai. Aici fiant is contus, in conca sua. Comenti

Page 27: Micro-contus

27

iat biu cudda serranda artziendi-nci, si fiat acirdinau

che fusti. In d-unu poddixeddu sa banga si fut prena de

genti e a issu ddi tocat a si-ndi sciolli. Nci iat ghetau unu

tzèrriu e nci fut stupau currendi a disisperu,

s’arrivortella dda portàt in manus, scàrriga. Candu fiat a

metadi de sala, nci fiat alliscinau e nci iat tzacau una

tzapulada a terra ma bella, de cuddas scuartaradas chi

aturant in sa stòria. “Poh!” s’arretumbu ndi iat prenu

s’aposentu. Fut abarrau siddau in terra, sa schina no si-

dda intendiat prus. Su sùlidu ddi fiat mortu in lavas. Iat

tocau a ndi-ddu pesai a letera, a is infermieris ddus iant

tzerriau is impreaus etotu. A is carabineris ddis iant nau

su spidali anca nci-ddu fiant portendi. Abellu-abellu, is

impreaus e is primus clientis fiant torraus a is cosas

insoru, aturdius po su chi fiat dèpiu acadessi. “Ma chini

est cussu babuinu chi si ponit a papai banana a

s’orbescidòrgiu?” iat pensau, ma est craru ca fiat

dilliriendi. Depiat essi cosa de lumbus, chi no fessit su

meuddu puru, e beh ma insandus tocat a timi.

17

Sa pratza de Santu Pedru in Roma fiat prena prena,

ddoi fiat sa genti a cracu, totus abetendi a su Papa.

Allodda, cudda ‘Papa-mòbile’ chi ddi narànt, totu beni

ingiriada de guàrdias svitzeras, e ‘security’ de dònnia

genia. Si fiant stentendi tropu perou, pariat ca no

arribàt mai. Is fidelis gei funt passientziosus puru ma sa

Page 28: Micro-contus

28

dii fut basca e fiant caminendi tropu abellu. Su Papa fiat

saludendi a totus, comenti acostumat a fai in custas

ocasionis. Su sciaferru in bàsciu no sciiat a cali manu si

donai, fiat bivendi unu drama, su motori si-ndi fiat

studau e no nci-dda podiat fai a ddu torrai a ponni in

motu. Su Papa puru si-ndi fiat sapiu ca si-ddoi fiant

stentendi tropu, si fiat girau castiendi conca a is

guàrdias mesu impensamentau. Is guàrdias iant

incumentzau a si allutai, timendi po atentaus o cosa

diaici. Totus si fiant giraus conca a su sciaferru, cuddu

fiat sciustu cola-cola, frastimenti sa mala sorti, abellu-

abellu perou po no si fai intendi, ca no nci dexiat. Sa

‘security’ iant detzìdiu de intervenni, iant fatu po aberri

su sportellu ma nudda, sa tancadura arresciat e no faiat

a aberri. Su pistighìngiu fiat incumentzendi a cresci, su

Papa, s’autista, is guàrdias, is fidelis no nci fiant

cumprendendi prus nudda. Ita fiat sutzedendi?! Nudda.

Su motori si fiat guastau e sa tancadura aicetotu. Pustis

de un’orixedda de morigamentus si fiant dèpius

arrendi, iat tocau a tzerriai a s’Aci e a nci tragai cudda

‘Papa-mòbile’ finsas a is oficinas vaticanas e cun su

Papa sèmpiri aìnturu puru, sciustu cola-cola po sa tropu

basca, chi nci-ddi fuiat po-finas su cascioni de oru chi

portàt in su didu. Is fidelis tropu delùdius po cussu

acadessimentu, iant inghitzau a lassai sa pratza,

andendi a si circai logu oprigu po si depi defensai de

cussu soli maladitu.

Page 29: Micro-contus

29

18

Spiderman si fiat imbecendi, àteru che contus. Antzis a

dda contai giusta, fiat faendi acabu pudèsciu. Sa tuta de

òmini arangiolu no ddi beniat prus. Ddi stringiat in totu

sa personi e ddi tiràt in brenti, ca ndi portàt puru. Cussa

dimòniu de màscara ddi faiat a allupadura e tocàt a si-

ndi-dda tirai po no ddoi morri, asuta de cussa cosa. Is

murus de si depi apiculai ddi pariant sèmpiri prus artus

e su prus de is bortas abisongiàt a nci artziai a ascensori

a is logus, ca ddi fiat tropu grai su ddu fai a moda

antiga. Sa napa puru no fiat prus che a primas. Si segàt,

no faiat prus a bolai de unu logu a s’àteru, tocàt a movi

a pei, e abellu puru o a si pigai unu tassì, cun grandu

spantu de is tassistas. Giai dònnia mangianu si-ndi

pesàt indoloriu e fiant doloris chi no faiat a nci brullai

meda meda. Sa vida si-dda iat passada beni, faendi su

super-eroi, sarvendi innoi e sarvendi innia, ma totu

cussa currenti chi ndi iat aciapau bola-bola de unu

palàtziu a s’àteru imoi ddi fiat presentendi su contu. E

boliat nai dolori de genugus, dolori de guidu,

giramentus de conca e aici sighendi, de sa schina

mancu ndi chistioneus ca dda portàt brocada totu.

Dònnia dii si depiat ponni sa fàscia de Dr Gibaud in is

arrigus e prus de una borta nci fiat bessiu a cartzolas, ca

ddi incresciant is peis. Mi siat mi siat de su super-eroi

de insandus, prus nci passànt is diis e prus ddi pariat de

essi su protagonista de unu filmi de Fellini.

Page 30: Micro-contus

30

19

Pagu pagu afàbica, nci-dda poniat in dònnia logu ca ddi

praxiat tropu, pibireddu e pìbiri nieddu puru. Su prus

de sa genti costumat a no ddus amisturai, su pìbiri e su

pibireddu, o s’unu o s’àteru, ma po issu finas paris

andant beni. Dda depiat fai coi beni, dda iat giai fata

àteras bortas ma custa borta ddi depiat bessiri perfeta.

Sciiat totu su de fai. Iat sceberau sa cosa mellus, e in

s’arti de coxinai fiat unu maistu, nisciunus si-ddu podiat

negai. Su mangianu iat fatu sa spesa e imoi fiat in su

mellus de coxinai. Afitada sa cibudda, postu s’allu e

totu s’àteru, depiat sceti abetai e lassai traballai su

fogu. No depiat benni nemus, po issu sceti fiat. ‘Candu

femu in presoni no mi lassant coxinai mai’ iat nau. ‘Ma

imoi seu in domu mia e fatzu comenti naru deu.

Spereus chi mi bessat bella prusaprestu’ si-dda iat

sighia. Ma no si depiat impensamentai, sa cassolada de

abogau comenti dda faiat issu, no dda faiat nisciunus.

20

Su cungressu de sa sotziedadi de filosofia metafìsica

s'annu ddu depiant fai in Vienna, in su centru de

s’Europa, cun studiosus e arrelatas de totu su mundu.

Una setzioni de su cungressu fiat po Karl Popper e is

tiorias suas, iant po-finsas tzerriau a unus cantu psico-

analistas po depi arrexonai de su printzìpiu de

Page 31: Micro-contus

31

farsificabilidadi e de àteras chistionis epistemològicas.

Totus si fiant preparaus beni, nemus boliat scumparri in

d-unu cuntestu diaici; ddoi fiant is nòminis prus

importantis de sa metafìsica de oi. Unu sucessu fiat

stètiu. Su dibatu fiat stètiu partecipau e profundu,

totus si-ndi fiant prexaus. Is àutus chi depiant pubricai

in is mesis avatantis, depiant benni a essi un’aina de

importu po is stùdius modernus de metafìsica. Iant

sighiu a arrexonai finas prandendi. No totus impari, ma

donniunu cun su bixinu, comenti si fiant agataus sètzius

a mesa. A unu càbudu de sa mesa, duus professoronis

fiat arrexonendi prus infogaus de is àterus, fiant

arribendi po-finsas a tzerriai. De is àteras mesas si fiant

incumentzendi a girai a biri ita fiat totu cussu carraxu.

Ma is duus no si podiant asseliai. Unu si-ndi fiat pesau

puru, aboxinendi e faendi matacinus, cuddu àteru chi

no boliat essi prus pagu cosa, si-ndi fiat pesau aicetotu,

aboxinendi a totu aboxinai. Is àterus professoronis, si

mirànt pari-pari ababalucaus po su chi megàt de

acontessi. Fiant dèpius aproillai is camerieris puru a

ddis nai de si aturai calmus, ca chi su presutu de craba

fiat spaciau gei no ddi faiat nudda, gei ndi betiant

àteru.

21

S'arrecramu de sa pubricidadi fiat beni fatu diaderus.

Una bella piciochedda t'amostàt totu is vantàgius de

Page 32: Micro-contus

32

custu imbentu stravanau. Pariat pròpiu ca de sa dii no

essit fatu a ndi fai de mancu, totus dda boliant. Ma

poita no nci iant pensau prima a una cosa aici, deu no

ddu sciu! A sa genti ddi iat fatu a schissiadura, totus

currendi amachiaus a is butegas timendi po no ndi

acudi, a chini ndi pigàt duas, a chini dda pigàt po

s'amigu e po sa fancedda, a chini po sa sposa; ndi iant

bèndiu a muntonis, ca abisongiàt a totus, nareus sa

beridadi. Carixedda fiat carixedda, ma gei si-ddu baliat.

Ddu iat nau sa pubricidadi puru, fut tropu su stress de

sa vida moderna, nci boliat pròpiu una màchina diaici

po si podi pasiai e po torrai a si gosai sa bellesa de una

vida prus umana. E ita manera no seus mancu robotus

no! Sceti a traballai, sceti a traballai, ajò!, no fait aici,

tocat a torrai a una vida prus asseliada, sulena, in paxi e

in amigàntzia. Sa màchina de no fai nudda, permitiat

totu custu, acansàt su disìgiu de s'òmini de si pasiai

pagu pagu e de no fai nudda, de si spreviai sa conca po

unu momenteddu e de no pensai a nudda etotu, ca gei

ddi minesciat puru. Custu fiat su chi faiat sa màchina de

no fai nudda, s’imbentu de su sèculu.

22

Cosa chi medas no scint, Jimi Hendrix fiat mesu indianu

puru. Indianu americanu, ‘nativu’ la’, chi ddi nant oi is

chi fueddant ‘politically correct’. Carlos Santana in d-

un’intervista a un’arrevista musicali americana, iat nau

Page 33: Micro-contus

33

ca meda de sa mannària de Hendrix, ndi beniat de is

orìginis suas indianas. Sa beridadi est ca Jimi Hendrix iat

sèmpiri bòfiu essi un’indianu. Ddi iat a essi pràxiu a essi

su ghitarrista prus mannu de sa stòria de sa mùsica

indiana. Ma fiat nàsciu nieddu, cun grandu delusioni

cosa sua. Si fiat dèpiu ‘acuntentai’ de essi su ghitarrista

prus mannu de su rock, sendi èssiri nieddu. Sa legenda

narat ca po bessiri grandu ghitarrista, abisòngiat a

bendi s’ànima a su tialu, forsis Jimi iat pediu sa gràtzia a

is deus indianus ma cussus no ddu podiant connosci

comenti a fillu cosa insoru, giai ca fut nieddu. E

insandus iat dèpiu praticai comenti a totu is àterus po

beni a essi Jimi Hendrix. At a essi su chi at a essi,

indianu o no indianu, deu a Jimi Hendrix a conca totu

prena de pinnia de pudda, parit ca no nci-ddu biu.

23

Fiat guidendi su vespinu totu lanciau candu iat biu a

custa piciocona totu titas arribendi-ndi a pei de s'àtera

parti. Fut andau prus abellu po si-dda gosai mellus.

Bellu sinu diaderus, mannu, beni fatu e totu 'nature'

balla! Giai ca ddoi fiat, si fut girau e ddi iat castiau su

prosu puru. Bellu paneri, tundu tundu, e depiat essi

tostau puru ma a ddu tocai no faiat. Castiendi-castiendi

nci fiat sbàtiu a una Panda chi ddoi iat, firma in su

semàfuru e si fiat segau sa conca.

Page 34: Micro-contus

34

24

Le garçon-pipì sciiat ca dònnia dii sa faina sua fiat de

aporri s’orinali a Luisu XIV po depi pisciai. Custu fiat su

traballu suu. Tempus malus fiant cussus, fiant

detzidendi is cosas de sa gherra de Olanda e s’Urrei Soli

no fiat de spètzia bona. Fiant cosas dilicadas, gei si

cumprendit puru. S’Urrei fiat passillendi in is giardinus

de Versailles pensendi a totu is chistionis mannas de sa

Frància e de s’Europa, candu ddi fiat bènnia gana de fai

de abisòngius. Iat tzerriau a su garçon-pipì chi fiat

sèmpiri avatu suu, mancai issu no ddu biessit puru, e

cuddu fiat cumpartu, a orinali in manus. S’Urrei iat fatu

de àcuas, ma ant a essi is pensamentus, at a essi sa

pressi, sa dii no ddu podiat intzertai cuddu bassinu e iat

pisciau totu sa manu de su garçon-pipì. Ddu iat castiau

de strèmpiu comenti a nai “Mancu custu ses bonu a fai,

a aporri s’orinali a s’Urrei tuu?”. Su garçon-pipì no iat

arrespustu, nci iat incrubau sa conca e si fut citiu. Sciiat

ca su traballu suu ddu faiat beni e ca is urreis fiant

urreis, pagu mali po sa manu sua, s’iat a essi strèxiu

prus a trigadiu. Iat sighiu sa faina sèmpiri cumpraxenti e

si-ndi fiat arretirau. Sciiat puru ca is cosas de sa gherra

de Olanda podiant pigai un’àteru sètiu chi s’urrei no si-

ndi fessit andau cuntentu de cussa faina sua.

Page 35: Micro-contus

35

25

Si fiat allupendi, iat provau a aberri sa fentanedda ma

no faiat, fiat siddada e no ndi calàt. Depiat essi su

motori puru chi ddi faiat basca, ma sa dii fut bascosa

etotu e su cunditzionadori no fiat funtzionendi beni. Is

àterus chi fiant cun issu no fiant aici imbaschius, bai e

circa, sa genti est diversa puru. Issu perou no ndi podiat

prus, teniat abisòngiu de àiri. Iat aciapau su mànigu de

su sportellu e abertu ddu iat, sa currenti chi ndi fut

imbucada iat avolotau totu su logu e sa genti chi fiat

cun issu, si fiant postus po-finsas a tzerriai, esageraus. A

unu certu puntu iat incumentzau a sonai sa sirena de

s’allarmi e s’aparèchiu iat pigau a santziai,

sciumbullendi-ndi a totu is passegerus. Comenti si fiat

girau iat biu a is stewart e a is hostess currendi fàcias a

issu, in cara portant una spètzia de atzìchidu amisturau

cun arrennegu e timoria.

26

Candu Wolfgang Amadeus Mozart fiat incumentzendi a

scapai a pei, nareus aici, Antoni Salieri fiat giai tanti

annus maistu de capella de sa corti imperiali asbùrgica,

cumposidori connotu e stimau in totu s’Europa e teniat

finas paricis scientis anche issu. Totu genti chi unu cras

iant a essi bènnius a essi is maistus prus mannus de sa

mùsica europea, genti comenti a Beethoven, Schubert

Page 36: Micro-contus

36

e Liszt, no pròpiu is ùrtimus ciaputzus. Ma mancai

diaici, issu si-ndi fiat sapiu luegus de su talentu de

Mozart e iat circau de ddu agiudai de dònnia manera.

Ddu iat fatu traballai po sa burghesia austrìaca e po sa

corti e ddu iat finas introdòsiu anche s’imperadori

etotu. Mozart fut unu gèniu ma fut unu piciocheddu

puru e teniat is cosas de totu is piciocheddus de su

mundu. Iat circau de ddu defensai de issu etotu, de ddi

donai consillus e inditus po chi essit pòtziu ponni a

frutu totu cussu donu de Deus, chi ddi permitiat de

cumponni cun grandu facilidadi finas is cosas prus

difìcilis. Candu si fiat amaladiau, una parti de issu si fiat

amaladiada cun issu e candu si fiat mortu, una parti de

issu si fiat morta cun issu, cun cussu piciocheddu diciau

e disdiciau in su matessi tempus. A totu custas cosas

fiat pensendi sa dii de s’interru. Fiat s’ùnicu musicista

presenti, s’ùnicu chi iat tentu coru de ddoi andai. Ma

un’àtera cosa dda podiat fai ancora, eja, depiat furriai a

domu, depiat scriri, boliat cumponni una missa de

mortu, sa prus bella chi fiat bonu a scriri e dda boliat

cumponni po Mozart, po chi totus sciessint su chi fiat

passau tra issu e cussu fillu de ànima, de totu su chi iat

fatu po issu po ddu agiudai, po chi su nòmini suu e su

de Mozart aturessint sèmpiri acapiaus apari che babu e

fillu, chi si fiant stimaus e bòfius beni totu sa vida,

mancai curtza e tribuliada, de cussu gèniu de sa mùsica.

Page 37: Micro-contus

37

27

Depiat essi s’òmini prus disfortunau de su mundu, totu

ddi andàt mali, no ndi intzoddàt una, chi una cosa ddi

podiat andai mali, ddu faiat e benimindi ‘Lei de

Murphy’! E su nai ca fut cresiàsticu meda, fiat sèmpiri

in crèsia, a mangianu e a merii, preghendi totora,

comunighendi-sì e totu cantu ma nudda, sa sorti parit

ca dda teniat cun issu. Sa famìllia anca fiat nàsciu fiant

totus ghetaus apari, e no ddu agiudant in nudda. Po

depi studiai si fiat dèpiu arrangiai a solu, traballendi e

studiendi, ma ingunis puru sa cosa fiat mali posta.

Studiàt ma is èsaminis ddus passànt is chi no faiant

nudda. In sa domu pigada a pesoni a sacrifìtziu aundi

fiat bivendi, si-ndi aprofitant ingunis puru, ponendi-ddu

a fai dònnia cosa e sfrutendi-ddu. Ma issu fiat tropu

bonu e no arrennèsciat a si-ndi scabulli de cussus

aprofitadoris malus. Ma gei ddu scieus, sa vida est

ingiusta, gei ddu narat sèmpiri custu amigu miu, e stau

ca tenit arrexoni puru. Sa dii fut andau a crèsia,

comenti a dònnia dii. Si fiat firmau in s’acuasantera,

s’iat infustu su didu e si fiat fatu su sinnali de sa gruxi.

Sa borta perou iat bòfiu fai de prus. S’iat ingortu una

tassixedda de domu, nci-dda iat stichia a cuddu lachitu

e ndi iat piscau unu bellu pagu de àcua. ‘Mali no m’at a

fai’ iat pensau, ‘e bollu biri chi mi passat custa mala

sorti chi est bocendi-mì!’. Aici iat nau e aici iat fatu.

S’iat bufau cudda tassa de àcua santa e parit ca ddi fiat

faendi giai profetu. Su dotori ddi iat ordinau pìndulas

Page 38: Micro-contus

38

de cuddas fortis po ddi firmai sa scurrèntzia chi ddi fut

pigada e chi ddu iat lassau mesu mortu in domu po una

cida. E ddi iat pregontau puru: ‘Ma fustei dda sciàcuat

beni sa fruta e sa birdura prima de si-dda papai?’.

28

Fiat una cosa chi no beniat a beni. E ita manera e ita

fiant? Sa Sardìnnia de is bellus?! Issu e issu, ambaduus,

perfetus pariant. Bellus, arricus, bellu traballu, bella

màchina, bella domu po-finas is canis fiant bellus! Ita

cuddas dentis! Biancas, deretas deretas, perfetas

cussas puru! Candu arriiant pariat ca ti narant: ‘Castiai-

sì cantu seus bellus e disigiai!’. Ddi faiat tropu feli; sa

vida fiat ingiusta diaderus. Cun issu prus de totu,

chentza de traballu, pòburu apicigau a terra, lègiu e is

dentis totu trotas! Aundi fiat sa giustesa de su mundu?

No ddu podiat scumponni e sa cosa chi ddi faiat prus

feli fiant cuddas dentis. Fiat andau anche su dentista sa

pròpiu dii de s’apuntamentu insoru, ddus iat bius innia

sa primu borta. Si-ddoi fiat presentau un’ora prima, iat

tzacau unu corpu de matzucu a conca a su dotori e ddu

iat totu acapiau. Si fut postu su càmixi e abetaus ddu

iat. A issa dda podiat perdonai puru ma a issu no.

Candu si fut sètziu, iat pigau s’aina chi ddi serbiat e ddi

iat segau is duas dentis de ananti a parti de palas, de

manera chi no si essit biu nudda. A su primu mùssiu

Page 39: Micro-contus

39

ndi-ddi iant a essi arrutas a terra totu e is duas,

segadas. Aici sa vida ddi pariat pagu pagu prus giusta.

29

Su diretori arianu fiat dirigendi sa sinfonia nùmuru 5 in

do minori, òpera 67 de Ludwig Van Beethoven, ca iat

scìpiu ca su Führer dda teniat agradèssia, ca fiat a

ingìniu suu. Sciiat puru ca chi s’esecutzioni no fessit

stètia perfeta, su ditadori no dda iat a essi pigada tropu

beni. Dda iant provada e torrada a provai e sa dii de sa

‘prima’ s’intendiant beni sigurus. In su mellus de su

sonai, una musca iat incumentzai a girai acanta de sa

faci de su diretori. Issu iat provau a sulai ma cudda

nudda, sighiat a ddi girai ananti de is ogus, po-finas

firmendi-sì ananti de su nasu. Insa’ moviat sa conca,

circàt de nci-dda sciuliai a candu con is ogus a candu

cun sa buca ma no nci-dda podiat bogai etotu. Su

zùmiu de cussa maladita ddu portàt in origas. Is

sonadoris de s’orchestra si castiant apari comenti a nai

‘Ma ita est circhendi su diretori?’, a perigulu de sballiai

calincuna noda puru po mori de cussu spetàculu. Candu

pariat ca nci fessit bessia de in mesu de is peis, allodda

innoi, torrada sa musca. Su diretori no ndi podiat prus

is basetas, si fiat totu sudau, ma su fastìdiu fiat tropu,

iat circau de dda cassai a bacheta puru, cun sa manu de

manca, ca fiat mancheddu, e agoa cun sa manu maista

chi portàt lìmpia. S’orchestra iat postu infatu a is

Page 40: Micro-contus

40

inditus suus e nci iant aciuntu una ‘noda de colori’ a sa

sinfonia. Sa musca si-ndi fiat andada e iant pòtziu

acabai su cuntzertu. Su pùbricu iant tzacarrau is manus

ma a su diretori ddi interessàt unu spetadori sceti. Su

führer iat apraudiu cussu puru, ma castiendi-ddi sa cara

no si cumprendiat chi ddi fessit pràxiu o no, pariat ca

portàt una carota, tèteru. A su incras is giornalis ddu

iant tratau beni, ‘esecutzioni curiosa’ iant scritu, ca ddu

connosciant e ddu stimànt, no dda iant pigada tropu

mali, ddi eus a nai. Su führer no, no ddi fut pràxia, nci

iat torrau a pensai, e sciiat giai ita ndi depiat fai de

cussu diretori.

30

Comenti a dònnia dii si fiant bius in su parcu, a cudda

ora si depiant fai sa passilladedda, dii bella o dii mala,

soli o àcua e bentu, issus no nci podiant amancai mai.

Iant girau in is morixeddus de su parcu, acanta de su

stani, iant castiau is anadis e nci fiant passaus. Insa’ si

fiant firmaus ananti de sa barrachedda de is gelaus ma

no s’iant pigau nudda. E iant sighiu ancora, totu

passilla-passilla e s’iant girau giai totu su parcu.

Fueddànt pagu, ma impari staiant beni, issu e issa, si

fiant agataus innia e dònnia dii teniant un’apuntamentu

chi no faddiant mai. Fiat su momentu prus bellu de sa

dii, po ambaduus. Cussa dii puru iant fatu sa pròpiu

cosa de dònnia dii, chistionau pagu e girau meda,

Page 41: Micro-contus

41

impari fiant cuntentus, a bortas ddu fait, is fueddus no

serbint, s’abastat sa cumpangia de s’àteru. Aici fiant

cussus. Sa bessida de cussa dii puru fiat acabendi, tocàt

a abetai a s’incras imoi po si torrai a biri. Is meris ddus

iant tzerriaus e issus iant arrespùndiu tzaulendi; pisciau

iant pisciau, e fiat ora de nci-ddus torrai a domu. A

s’incras a nci torrai a portai is canis a passillai.

31

S’ùrtimu ‘incontru’ fiat sa dii etotu. S’ùrtimu de sa

carriera sua, chi essit bintu o chi essit pèrdiu. Ddu iat

giai detzìdiu. Candu iat biu su stàdiu prenu no iat

pensau a totu sa genti chi fut innia ma a is chi no ddoi

fiant. Sa famìllia sua prus de totu, su babu e sa mama,

ca fiat de diora sena de ddus biri. No ddoi andàt mai,

ma gei at a essi andau, apustis de cussu ùrtimu disafiu

in su ‘ring’. No dda iant mai pigada beni su fatu chi issu

fessit unu bosceri ma oramai iat acabau, e iat a essi

torrau ande issus. Ma fiat sa sorri chi boliat biri prus de

totu, fut sa prus chi dda iat fatu sunfriri, de sa dii chi iat

printzipiau a cumbati, issa no ddu iat bòfiu biri prus,

seghendi-ddi su coru, ca timiat tropu. ‘Ma eus a torrai

impari, comenti a candu femus pipius’ fiat pensendi

candu iat sonau su ‘gong’, scidendi-nde-ddu comenti e

in d-unu bisu. ‘Unu giganti est custu messicanu’ iat

acutu a pensai, ma fiant giai buciconis, a su costau, a

brenti, a faci. ‘No perdit tempus custu’ si fiat fatu, ‘ma

Page 42: Micro-contus

42

deu puru gei sciu su fatu miu’ e ddu iat arrespustu a

buciconis issu puru mancai cuddu portessit sa guàrdia

arta. Candu iat sonau sa campanedda, fiat torrau a su

‘àngulu’ e iat biu torra a sa sorri. ‘No timas’ ddi iat nau

‘est s’ùrtimu’. Fiat fadiau, is cambas no arrespundiant,

su messicanu ndi fiat aprofitendi. A su de cuàturu

‘round’ iat detzìdiu de dda serrai. Comenti ddi iat biu sa

guàrdia pagu pagu prus bàscia ddi iat tzacau unu

pinnigosu a faci, cassendi-ddu a sbarradura, su

messicanu perou ddu iat cassau a is figaus, su puntu

dèbili de issu. Nci fiant arrutus a terra, aconcaus apari.

Su messicanu chi fiat unu malloru, si-ndi fiat torrau a

stantargiai luegus, castiendi-ddu. Issu fut abarrau a faci

in terra. ‘Ti bollu beni, sorrixedda mia’.

32

Prima de lassai su mari, costumàt a si fai una dòcia, in is

gabinas chi ddoi fiant. 'Po mi-ndi tirai sa sali' pensàt.

Furriàt a domu friscu friscu, annieddigau de cuddu soli

bellu, finas is dentis ddi pariant prus biancas candu fiat

aici nieddu! S’intendiat beni; s'istadi fiat su tempus suu,

ddi andàt tropu. Sa dii puru s'iat fatu sa dòcia innantis

de si-ndi andai. Cussu impiastu de grifoni serràt mali, si-

ndi fiat giai acatau de unas cantu diis; Iat a essi tzerriau

a un'idràulicu, issu no sciiat anca ponni is manus.

'Garçon de la ville' ddi iat nau un'amigu suu frantzesu,

pighendi-ddu in giru. A s'incras fut torra in mari, a

Page 43: Micro-contus

43

mangianeddu chitzi, ddi praxiat sa praja sbuia, totu po

issu e cudda àcua frisca. Candu ndi fut calau de sa

màchina iat biu su spantu. Su mari fiat sparèssiu. Arena

sceti, a cantu lompiat ogu. Àcua nudda. No ddu

cumprendiat, ita fiat sutzèdiu? Iat girau e torrau a girai:

arena apetotu, in dònnia logu muntonis de arena e

àcua nudda. Boh! Totinduna si fiat trèmiu paris. Fiat

curtu a sa gabina sua, cuddu grifoni fiat ancora sciai-

sciai. Totu s'àcua de su mari iat spaciau. Iat serrau de

pressi de pressi e si fiat fuiu concas a sa màchina, a

bortas calincunu no si-ndi fessit acatau de su dannu chi

iat fatu.

33

Sa dii bascosa e su soli callenti ndi-ddi iant fatu spollai

su capeddu. Comenti si fiat girau pighendi-si-ndi su

capotu puru, iat biu s’umbra sua in su muru. Ddi fiat

sèmpiri pràxiu custu contu de is umbras. Sa borta puru

nci-ddi fiat scapau s’arrisu. ‘Su nai ca custa babasuca

strocit totu su chi fatzu deu’ iat nau arrii-arrii. Iat

allonghiau sa manu po dda tocai ma cussa si fiat

transia. Iat torrau a provai ma nudda, un’anguidda

pariat, no faiat a dda cassai. Iat provau a dda aciapai

ma cussa si fuiat ancora. Totu a una borta ddi iat tzacau

unu buciconi a faci, s’umbra a issu. No iat acutu a

cumprendi chi fiat brulla o ita ca un’àteru buciconi ddu

iat cassau a brenti. Iat circau de si difendi ma comenti

Page 44: Micro-contus

44

scudiat a s’umbra, cassàt su muru strupiendi-sì sa

manu. No sciiat ita fai. In s’interis chi fiat detzidendi,

àterus pinnigosus ddu iant cassau a sa braba e ddi iant

unfrau un’ogu. Disisperau iat circau de dda aciapai a su

tzugu po dda allupai scudendi-si-nci asuba sua ma,

mancu a ddu nai, nci iat pistau sa conca a su muru.

Cudda biendi-ddu aici, mesu stremesiu e mesu sfinigau,

in logu de ndi-ddi parri làstima ddi iat tzacau una

puntada de pei a butonis. Issu nci iat postu luegus is

manus apitzus, comenti si fait, circhendi de firmai su

dolori, ma fut tropu forti. Nci fiat arrutu a terra totu

ingortu e spramau. Dda iat bia a culu de ogu stesiendi-

si-nci e pariat finas arriendi-si-ndi de issu.

34

Fiat a totu dii bolendi e imoi fiat cansau, tocàt a si

firmai e a si pasiai pagu pagu. Ddi incresciant is alas

puru. Totu cussu aberi e serra ddi doliat e abisongiàt a

s'aculiai una scutixedda. Aicetotu iat fatu. Si fiat

arrimau unu poddixeddu, fadiau. Iat pensau a totu

cussu bolai cosa sua. De unu logu a s'àteru, sèmpiri

andendi sèmpiri andendi, chentza de pàsiu, fessit

tempus malu o tempus bonu, àcua, bentu, làndiri o nii,

issu fut sèmpiri in celu bolendi, mancai no ndi essit

tentu gana puru. Aici fiat sa vida sua. E su nai chi medas

ddu imbidiànt, ca boliant bolai cussus puru, arratza de

cosa! ita chi ddu sciiant! A totu custas cosas fiat

Page 45: Micro-contus

45

pensendi candu fiat lòmpia s'ora de torrai a movi. 'O

m'apu a fumai una sigaretedda?' iat pensau 'nossi,

torreus a movi ca mi parit ca est intrulendi-sì puru'. Iat

lassau s'idea de fumai e si fiat pesau a bolai, mesu

sganiu. Cosa mala sa vida de s'àngiulu.

35

Deus iat castiau a cussu àngiulu sfainau e oreri, sètziu

fora de fai nudda e iat pensau de ddu puniri. Po su beni

suu, si cumprendit. 'Lassa ca ddu biis' si fiat fatu.

Comenti ddu iat biu torrendi-si-ndi a pesai, su celu de

scampiau chi fut, iat incumentzau a s'annuai, si fiat

prenu de nuis nieddas càrrigas de àcua e prontas a

sciogai. E tocat cun tronus e lampus, acuedda! Iat

atacau a proi a stracia, una tempestada benimindi.

Cuddu pòburu àngiulu iat detzìdiu de movi e imoi no

faiat prus a si firmai e no nci iat mancu logu, a dda

contai giusta. Ddu iat cassau beni, sciustu cola-cola fiat.

E no podiat mancu frastimai, sendi àngiulu. Is alas si-

ddas intendiat grais po ndi morri, scurixeddu. Deus si

fiat gosendi su spetàculu, fut po su beni de s'àngiulu,

gei si cumprendit. De su scramentu ndi bessit sèmpiri

un'imparu. Cussa borta puru fiat diaici; gei est cosa chi

podeus cumprendi totus. Candu ddi fut partu ca

s'imparòngiu fessit bastanti, iat sentzau de proi. A

s'àngiulu no ddi fiat partu mancu berus, agiumai ddoi

Page 46: Micro-contus

46

moriat asuta de cussa àcua. Eh, andat beni a curregi a is

fillus, ma chena de esagerai, Deus est sèmpiri Deus.

Page 47: Micro-contus
Page 48: Micro-contus