Upload
lastura-editiones
View
224
Download
5
Tags:
Embed Size (px)
DESCRIPTION
35 micro-contus in sardu campidanesu de Ivo Murgia
Citation preview
Ivo Murgia
MICRO-CONTUS
Literadura po chini no tenit tempus de perdi
2
© Ivo Murgia, 2011
© Lastura, 2011. Blog Eonaviego.
Creative Commons
Alcálima by Xavier Frias Conde is licensed under a
Creative Commons Reconhecemento-Não comercial-Sem
obras derivadas. 3.0 Espanha License.
All rights reserved worldwide.
PRESENTADA
Po presentai custu traballu miu imperu is
pròpius fueddus chi emu imperau candu emus serrau custa arrassìnnia, chi est nàscia on line in su blog miu e chi aturat on line, po imoi assumancu. Innoi apu pinnigau sceti is micro-contus cosa mia e ndi bollu aprofitai po torrai gràtzias a Xavier Frías Conde po custa idea noa e po s’agiudu chi m’at donau. Po totu s’àteru, sa chistioni est beni spranada in su chi emu scritu a s’ora:
Cun is ùrtimus micro-contus chi eus pubricau, serraus custa editzioni de is micro-contus de ocannu. Sissi, poita s’idea iat a essi a ndi fai un’àtera prus ainnantis, candu s’eus a intendi ispiraus torra. Comenti apu scritu in sa presentada de su progetu, s’idea no est sa mia giai ca blog de micro-contus si-ndi agatant in italianu puru e in àteras lìnguas minorizadas de Europa. Ma no est chi tochit nimancu a essi originalis amarolla, a perìgulu de nai sciollòrius puru, candu una cosa est beni fata, gei fait a dda torrai a fai puru. Deu dda apu bia in d-unu de is blog de Xavier Frías Conde, amigu e grandu scridori, tradusidori e linguista, ativu in paricis lìnguas europeas, de su ‘galego’ a su cecu, de su portughesu a s’ingresu passendi de su sardu, in
6
mesu de is àteras. Insandus apu pensau de ddu torrai a fai in lìngua nosta puru, ca s’idea fiat bella e finas ca a mei mi praxit sa ‘sintesi’ e su micro-contu mi parit una dimensioni cosa mia in su scriri. Medas bortas m’ant pregontau a sciri poita no apu scritu mai unu romanzu in sardu. A dda contai giusta, finsas a imoi no ndi apu tentu gana. Deu coitu a ddu arrosci de dònnia cosa e s’idea de scriri unu contu aici longu, a nai sa beridadi, no mi praxit. No mi praxit ca mi-ndi acatu ca no est sa dimensioni cosa mia. E duncas, ddoi torreus, prefèrgiu de prus una cosa curtza, lestra, de ponni inderetura online, anca totus dda podint ligi sena de strobu e gosai candu bolint, lassendi mancai unu cumentu puru e ‘interagendi’ cun s’autori. Est una possibilidadi chi si donat internet e m’est pràxiu a dda sfrutai. De sa chistioni de su mercau de su lìburu in sardu e de su ‘guadàngiu’ chi ndi emus a podi tenni, no ndi bollu mancu fueddai ca no est cussu s’argumentu de custu post. Ma forsis sa cosa est ca su lìburu est unu ‘fetìciu’ puru, e si praxit a ddu biri, a ddu tocai e a ddu portai in manus, sceti ca a mei m’est unu pagheddu passendi custu mitu de sa pubricatzioni. Torrendi a su contu nostu, eus traballau diaici. No eus scritu is micro-contus, alloghendi-ddus po candu depemus incumentzai a pubricai. Prus atrivius seus stètius, seus partius cun su progetu e abellu-abellu eus scritu, aici comenti s’acucàt e comenti
7
si naràt s’ispiratzioni. M’est partu ca aici podessit essi prus interessanti e finsas una sfida prus ‘ecitanti’. Contus ndi at bessiu de dònnia genia, a candu bellixeddus a candu prus pagu bellus, ma aici est dònnia cosa de s’òmini. No eus censurau giai nudda e eus scritu a lestru, torru a nai, e custu est s’arresurtada.
M’est doveri a torrai gràtzias a totu is chi ant partecipau, prus de totu a Pàulu, Verònica e Simona chi funt is prus chi ant scritu, impari cun mei. Ddus emu giai avisaus de sa primu mail: ‘Dinai de guadangiai no nci-ndi at!’ ddis emu nau, ma sciemu ca sa gana de fai una cosa toga po su sardu fiat prus forti de calisibollat guadàngiu materiali. E no mi seu sballiau.
Su asuta-tìtulu chi ddi podemus ponni a custu progetu podiat essi ‘Literadura po chini no tenit tempus de perdi’, chi de literadura seus chistionendi.. Ma mancu custu est s’argumentu de su post, ca nci iant a bolli arrexonadas mannas po cumprendi ita est sa literadura, sa literadura sarda etc. De una cosa si-ndi podeus bantai perou, po cantu a scriri cosa noa in su 2010 no siat fàcili, ca ant giai scritu totu, nosu eus provau a manigiai su sardu po un’esperimentu nou, po cosa moderna chi potzat bivi in su mundu de oi. No si seus postus a stroci sa literadura cumerciali italiana, po benni a essi sa periferia de cussa, eus circau de caminai in d-un’àteru mori, cun d-un’àtera idea, de pensai a is cosas sardas cun d-
8
una conca noa, ligendi s’arrealidadi de oi cun is ainas de sa terra nosta. Un’amigu scridori candu est bènniu a s’agatai a ‘Su primu tocu’ in Radio Press, at nau ca po issu is scridoris in sardu funt mellus de is scridoris sardus in italianu, po su chi est sa calidadi literària e po su chi ant contau; deu, po sa parti mia, seu de acòrdiu cun issu e nci aciùngiu ca funt prus de ‘avanguàrdia’ puru. Nosu eus bòfiu caminai in cussu surcu, ponendi infatu a cussus arreferimentus culturalis e literàrius. Custa fiat s’idea nosta assumancu; chi si siat arrennèsciu no ddu scieus, ma custa est cosa chi depint biri is ligidoris.
Micro-contus
Literadura po chini no tenit tempus de perdi
11
1
Su castiai su mundu de pitzus a bàsciu est cosa curiosa.
Prus curiosu puru est su ddu castiai a fundu assusu.
Sceti ca a fundu assusu fut issu. Cuddus delincuentis
ddu iant apicau a conca a bàsciu, de su liminàrgiu de
unu terratzu, ca anca no ddis iat torrau su dinareddu
chi ddis iat pediu e chi ddi iant imprestau de bonu coru.
E un’interèssiu chi no acabàt prus. No nci-dda iat fata a
si-ddu torrai e apicau ddu iant. A fundu assusu.
Comenti acostumat a incapitai, is òminis in bàsciu ddi
pariant fromigheddas girendi e currendi de unu logu a
s’àteru. Issu puru fut stètiu una fromighedda ma imoi
ddi pariat de essi unu pilloni. Unu pilloni comenti a
cuddu cau chi portàt a ingiriu suu, forsis crosidadosu de
biri cussa spètzia de cosa apicada, una spètzia de
salamu apicau a fundu assusu. Si-ddi fiat acostau, su
cau, e issu iat tìmiu. ‘Nci amancat sceti a mi bicai su cau
imoi’ iat pensau su salamu. Ma su cau no ddu iat bicau,
si fiat pesau a bolai e ddi fiat partu ca ddu essit po-finas
castiau a culu de ogu, cun d-unu pagheddu de
minusprètziu puru. Comenti a ùrtimu sfrègiu su cau iat
lassau andai de parti de palas una cosa biancatza, chi
comenti si-ddi fiat acostendi a faci, iat cumprèndiu prus
beni e ita fut. Sa merda de pilloni ddu iat cassau a su
tzugu beni beni e si-dda intendiat callenti callenti
caminendi-ddi in sa faci, finsas a ddi impiastai totu is
pilus.
12
2
Dònnia mangianu comenti si-ndi pesàt primu primu si
preparàt su lati cun su ‘muesli’ e una cicaredda de
cafei. Ndi iat comporau una marca noa, sa scàtula fiat
curiosa totu coloria. Sa dii fiat ancora mesu
indormiscau, iat bufau tropu sa noti innantis e si-ndi
fiat scidau a traballu. Si iat ghetau su ‘muesli’ po
incumentzai a papai in su interis chi sa cafetera fiat in
su fogu. ‘Ita tostau chi est custu muesli, mali apu fatu a
cambiai marca’ iat pispisau. ‘Mau!’ ddi iat arrespustu sa
gatu intrendi-nci a coxina, famia cussa puru. Insandus
si-ndi fiat pesau de sa mesa e fut andau a circai sa
scàtula de sa cosa de papai de sa gatu. Dda iat agatada
in su pròpiu logu anca dda poniat sèmpiri. Dda iat
pigada in manus e iat lìgiu: muesli. Si fiat girau de pressi
conca a sa mesa a ogus sprapeddaus, unu stìddiu de
sudori ddi iat passau su fronti, iat castiau sa scàtula
impitzus de sa mesa, sa scrita ‘Friskies’ dda ligiat de
atesu.
3
Iat castiau a parti e àtera, beni beni, màchinas no ndi
fiat lompendi. Iat incarrerau a caminai po nci depi
passai a s’àtera parti de s’arruga. In mesu strìscias ddi
fiat sonau su telèfunu, unu messageddu. Nci iat
incrubau sa conca a biri e chini fut; issa fut. Iat cracau
13
‘open’ e abertu ddu iat; iat provau a ddu ligi. Sa trumba
de su postali chi ndi fiat aproillendi dda iat intèndia a
s’ùrtimu segundu e iat acutu giustu giustu a fai unu
passu ainnantis po ddu straviai. ‘Agiumai’ iat pensau. Sa
màchina chi ndi fut arribendi de s’àtera parti ddu iat
sonau aicetotu, a forti, e frastimau puru. Insandus iat
fatu àterus duus passus a torradura agoa e no ddu iat
cassau mancu cussa. ‘Ma ita est oi?!’ iat nau. A s’àtera
parti de s’arruga unu tziu a bonetu fiat castiendi-ddu po
spantu. Ddu iat biu, ma iat torrau a abasciai sa conca po
si acabai de ligi cuddu ‘sms’; caminendi prus a lestru
perou, a bortas puru. Su ‘scooter’ portàt sa trumba
guasta e no iat pòtziu sonai, sa sgomada de cussu ndi-
ddi iat fatu torrai a pesai sa conca de su cellulari ma a
cussu puntu su piciocheddu chi portàt su ‘scooter’ fut
giai asuba sua.
4
S’ascensori si fiat serrau e issa ndi iat aprofetau po si
trucai. Fiat unu pagheddu avolotada ca cun issa ddoi fut
unu bellu piciocu, mai biu e mai connotu, depiat essi
nou, una ‘new entry’. Iat acabau de si trucai e si fiat
girada pagu pagu, ddi iat acinnau una mesu
schiringiada de arrisu. Issu iat fatu aicetotu. Arràbiu!
unu bellu piciocu diaderus, ‘E chini at a essi’ si fiat fata
sei-sei, ‘aundi nci-ddu ant a ai mandau’. Iat castiau sa
luxixedda de su pianu, su pròpiu fiat! Totinduna iat
14
intèndiu una spètzia de morigu in brenti, una punta.
‘Ojamomia’ iat pensau ‘gei no at a essi’. E insandus
un’àtera, e un’àtera ancora, sèmpiri prus a forti. Su
morighìngiu si intendiat craru craru, issu puru ddu iat a
essi intèndiu, a sa sigura. Si fiat fata totu arrùbia, no iat
tentu coru de si girai. Nci iat incrubau sa conca
circhendi de si-ndi aguantai ma su dolori fut crescendi
prus e prus. ‘Coita ascensori, curri!’ fiat pensendi sa
picioca biunda a taconis. Cuddu impiastu de ascensori
pariat cravau, no boliat caminai. Totinduna, no nci-dda
iat fatu prus, si fut intendendi mali e si fiat dèpia lassai
andai. Ndi iat prenu totu sa gabina de s’ascensori. Issa
iat circau de si fai pitichedda pitichedda; issu nci iat
stichiu su nasu aìnturu de sa camisa. ‘Din!’ s’ascensori
fut arribau. Issa si fiat fuia, sparada a tipu guetu; issu
nci iat ghetau una spètzia de brìnchidu e ndi fiat bessiu.
Dda iat bia currendi conca a una mesa, a su costau ndi-
ddoi iat un’àtera sbuia, impitzus ddoi fut su nòmini de
issu e sa scrita ‘Beni beniu de is collegas tuus’.
5
Candu s’agatànt totus impari fiant malus balla! Fiant
prepotentis e ocasioneris. Su prus chi si-dda pigànt fiat
cun d-unu nanitu chi biviat in bixinau, a solu a solu, e
chi faiat su bidellu in d-una scola de cussas partis.
Candu ddu biiant furriendi de traballai, is oreris
sfainaus, atacànt a tzèrrius, sfutendi-ddu e arriendi-si-
15
ndi, issu nci incrubàt sa conca e nci passàt deretu.
Pustis de una simana si fiat fatu a sposu, cun d-un’àtera
nanita chi iat connotu in internet; forsis nci at situs
fatus aposta po nanitus… Ndi-dda iat betia a logu suu, a
ddi fai biri sa domu e totu, si podeis maginai su spàssiu
de cuddus burricus a biri duus nanitus a manu pigada,
girendi peri su logu, totu innamoraus. A is tzèrrius de
cussus molentis, sa nanita si fiat fata de dònnia colori e
si fiat fuia, tremendi che canna, e cuddus arriendi. A dii
infatu ddu iant torrau a biri, totu allichidiu, a
bestimenta noa e a crapitas luxentis. ‘Forsis no si funt
storraus e oi est bessendi-nci torra’, iant pensau. Ma su
nanitu intamis de tirai conca a domu de sa picioca fiat
benendi anche issus. Si fiat acostau anche su prus
mannu, su prus burricu de totus, e sena de muciai
fueddu ddi iat tzacau una puntada de pei a ganneddas
cun cuddas crapitas luxentis, ca portànt punta de ferru.
Cuddu molenti mannu nci iat ghetau unu bèrchidu chi
pariat corroxinendi. Is àterus iant atacau a arriri a
scracàllius. Su nanitu iat furriau de palas e si-ndi fut
andau, citiu comenti fut arribau.
6
Fiat arrimau in d-unu letu de spidali de unas cantu
cidas, inghisciau de conca a peis po mori de
un’incidenti. Is ogus sceti podiat movi; e sa buca. E cun
is ogus biiat donnia dii a s’ùnica personi chi beniat a
16
ddu agatai, s’infermiera, bella po essi bella,
bregungiosedda, moretina, prenitedda. Fiat gentili cun
issu, giai giai carinniosa e issu abellu-abellu si-ndi fiat
innamorau. At a essi sa soledadi de cussu logu, at a essi
sa gentilesa de issa, una cosa at a essi ma innamorau
etotu si fiat. Nci fiant passaus mesis, issu fiat sèmpiri
prus pigau de issa ma fiat arribau su momentu de ndi-
ddi tirai su ghìsciu e de depi lassai su spidali. Tirau su
ghìsciu fiat curtu ande issa e si fiat decrarau. Issa ddi iat
torrau ca nou, ca fiat cojada e su essi gentili fiat parti de
su traballu suu e de si-ndi torrai a sa vida sua. A coru
segau iat lassau su spidali pensendi ca is penas de
amori fiant peus de essi inghisciau de conca a peis. Ma
sa manera de sighiri a dda biri gei nci fiat. Iat caminau
prus a lestru e fut lòmpiu a domu. Si fiat sètziu in d-unu
scanniteddu chi ddoi iat, iat pigau su marteddu in
manus e si-ddu iat scutu a su genugu de manca.
Innantis de si dismajai e in s’interis chi is infermieris nci-
ddu fiant torrendi a su spidali iat nau diaici: ‘Gei t’as a
innamorai, as a benni a biri ca gei t’as a innamorai’.
7
Su fai s’infermiera ddu iat arròsciu, fiat tanti annus
cumbatendi genti maladia e genti stròllica e imoi a prus
de s’arroscèntzia nci-ddi amancàt sceti su macu de su
primu pianu. Inghisciau de conca a peis fiat sèmpiri
circhendi-ddi contus, sèmpiri nendi sèmpiri nendi, e
17
aprètzius e cumplimentus, e cantu ses bella de innoi e
cantu ses durci de innia, ma no ddi podiant inghisciai sa
lìngua puru?! E issa chi si fiat sfortzendi de essi gentili e
no ddu arrespundiat ca ndi-ddi pariat mali e ndi iat
tentu làstima. ‘S’at a pensai ca seu bregungiosa puru
ma gei nci as a stupai una dii o s’àtera, amarolla t’at a
benni’ si fiat fata. Su màssimu fiat stètiu candu ndi-ddi
iant tirau su ghìsciu e si fiat presentau ananti suu a ddi
fai sa pregonta. ‘O bellixeddu, la’ ca deu seu cojada e
tengu àtera cosa de pensai, mi seu ingrassendi puru,
tempus de perdi cun tui no ndi tengu’ ddi iat nau prena
de feli. E ma si-dda fiat circada perou, e gei dda iat
agatada. Candu fiat scapendi, a s’acabada de cussa dii
loca, iat torrau a pensai a su machìmini de sa decrarada
de cuddu e in mesu de totu s’avolotu s’ùnica cosa chi
ddi donàt consolu fut ca cussu fiat s’ùrtimu malàdiu e
ca de s’incras a issa nci-dda iant a essi trasferia a su
spidali nou chi iant incingiau sa dii etotu in bidda sua.
8
S’àiri frisca si-dda intendiat in sa faci carinniendi-ddu, e
ddi praxiat, fiat tanti annus ‘bolendi’, faendi su
paracadutista a nai sa beridadi, ma cussa spètzia de
frandigu ddi andàt tropu. Bai e circa. Po custu bòlidu iat
bòfiu cambiai pagu pagu, si-ndi fiat andau a un’àteru
logu, is àterus no ddu iant postu infatu ‘Bai-ddoi chi ti
praxit, a nosu no si cumbincit’, ddi iant torrau. Ddoi fut
18
andau a su pròpiu. No fiat perigulosu ni nudda e
s’esperièntzia dda teniat, totu ddi podiant nai ma
pròpiu cussu balla ca nou! Si-nci fiat ghetau e si fiat
lassau carinniai de s’àiri, ita cosa bella, agiumai si-ddoi
dormiat, sa dii fut bella, su soli luxenti e su gosu chi ti
donat su paracadutismu no ddu pagat dinai, iat sèmpiri
pensau. Sa borta puru no si-ndi fiat pentiu, ‘Su bolai est
su bisu prus mannu de s’òmini e deu ddu potzu fai
candu bollu, unu deus seu!’ pensàt a bortas,
esagerendi. In bàsciu ddoi iat giardinus, is logus anca
ghetai si-ddus sciiat sceberai, s’esperièntzia ita fait. Fiat
aterrau in d-unu de cuddus giardinus de bàsciu, birdi
birdi, ma ddi iat incrèsciu a paneri perou, si intendiat a
tipu spina e fiat spina etotu e pungiat puru! Totu
stampau fiat, e benimindi agopuntura! Totu ingortu, si-
ndi fiat stantargiau e si fiat tirau atzòpia-atzòpia conca
a una gechixedda anca ddoi fiat unu cartellu: ‘Canciofa
bella barata’.
9
Sa noti innantis de sa tzirimònia iat dormiu pagu e mali,
fiat unu prèmiu importanti e depiat aproillai su
presidenti puru, cun sa mulleri. Ddi fiat sèmpiri pràxia
sa mulleri de su presidenti, is piciocas nieddas ddi
praxiant a amachiadura ma cussa no fiat cosa po issu,
gei ddu sciiat beni. Iat abrabiau, si fiat bistiu e
profumau e bessiu nci fut. ‘Mi seu sudendi, seu tropu
19
emotzionau’ si fiat fatu. Ma no ddi fut arrennèsciu a si
asseliai. Gei nci fiat su tanti puru, su prèmiu fiat de
importu e ddu iat bintu pròpiu issu. E cudda mulleri
puru. Candu iant fatu su nòmini suu, si-ndi fiat pesau, si
intendiat totu morigau. Tremi-tremi si fiat acostau a su
presidenti e ndi iat arriciu su prèmiu, a palas suas
intendiat sa genti tzachendi-ddi is manus. Allodda,
cudda mulleri. ‘Sa manu ddi basu o m’apu a indulli a ddi
fai s’inchinu?’ iat pensau. ‘Mh, tropu formali s’inchinu,
stau ca ddi basu sa manu’. Iat allonghiau sa manu a
tocai sa de issa, sa mulleri de su presidenti iat fatu unu
passiteddu ainnantis torrendi-ddi gràtzias cun is ogus
suus bellus, ma a s’ùrtimu momentu iat cambiau idea e
fut torrau a s’inchinu. Dda iat cassada beni beni a
murrus cun sa conca, prenendi-ddi sa cara de sànguni e
spitzendi-ddi is duas dentis de ananti; biancas biancas
ddas portàt. Issa iat pinnigau is genugus e iat serrau is
ogus, totu bruta de sànguni e salia finsas in su bistiri. Su
presidenti, totu avolotau, e finas is guardias, si-dda iant
ingiriada in d-unu mudìmini chi no pariat mancu cosa
bera.
10
Candu ddu iant firmau is carabineris, a tantora de noti,
si-ndi fiat acatau ca no portàt documentus. Ddu iat biu
in conca sua, craru craru, su portafòlliu, impitzus de sa
mesa acanta de su computer. Ndi-ddu iat bogau de
20
buciaca ca ddi faiat fastìdiu, sendi èssiri sètziu oras e
oras ananti de su pc. A is carabineris pagu ndi-ddis
importàt perou de su pc cosa sua. Tempus malus fiant,
su ‘coprifuoco’ no fiat cosa de brullai, nci-ddu iant
portau a presoni e bastat, no ndi iant bòfiu mancu
s’intèndida. Iat acutu a fai una telefonada a s’abogau
suu ma primu de s’incras no faiat a fai nudda. Depiat
corcai in presoni, chi ddi essit pràxiu o nou. S’àteru
presoneri fut unu picioconi mannu mannu, piludu e
totu sudau. Fiat dormiu e surruschiàt puru. ‘Gei m’apu
a passai noti bella!’ si fiat fatu. Beni o mali chi siat, nci-
dda iat fatu a si dormiri. Pustis de duas oretas si fiat
intèndiu custas manus grussas e ùmbidas tupendi-ddi
sa buca e un’òmini mannu mannu e piludu strechendi-
ddu cun totu su pesu cosa sua. Iat circau de si-ndi
scabulli ma no ddu podiat binci. Cussu porcu ndi-ddi iat
calau is cartzonis e iat fatu totu su chi iat bòfiu. A dii
infatu s’abogau ddu iat agatau asuta de sa manta,
tremendi che canna e candu iat pregontau a su
segundinu, s’arrespusta de cussu fut stètiu
un’arrisixeddu tontu. Sa mirada de issu a is cosas de sa
vida, de sa dii, iat cambiau tropu.
11
‘Sa conca pigada dda as?’ ddi naràt sèmpiri sa mama
innantis de nci bessiri, ca ddi scaresciat totu, crais,
ullieras, dinai, sa conca… Sa dii puru nci fiat bessiu
21
currendi, s’aposentu de corcai fiat totu ghetau apari e
no podiat agatai su chi fut circhendi, nci fiat bessiu
aicetotu e de pressi puru. Lòmpiu a mari, ca sa dii fut
bella puru, iat castiau a parti e àtera circhendi a is
amigus suus. No ddus podiat biri in logu perunu e iat
inghitzau a girai perilloi e perillai ma nudda. Su soli fiat
tzachendi, s’iat circau is ullieras de soli, nci iat stichiu sa
manu a buciaca e bogadas ndi-ddas iat, spantu, no ddi
fiant scarèscias in domu. Iat fatu po si-ddas ponni ma
nci-ddi fiant arrutas a terra. Ndi iat bogau insandus su
capeddeddu ma candu si-ddu fiat ponendi in conca,
nci-ddi fut arrutu cussu puru. ‘E ita cosa diaici?’ si fiat
fatu, mesu atzicau e mesu impensamentau. Iat torrau a
castiai a parti e àtera, si fut incrubau, ndi iat boddiu
ullieras e capeddu e nci iat torrau a provai, ‘Borobò!’,
ullieras e capeddu torra a terra. ‘Ma ita stocada…’. Fut
andau anche una machina chi ddoi iat in su parchègiu e
iat provau a si castiai in su sprigu de cussa. Biiat sa
mallieta arrùbia beni beni, sa cannachedda de coraddu
chi ddi iat arregalau sa sposa ma àtera cosa nudda. Sa
cosa chi ddi faiat prus feli de essi lassau sa conca in
domu fiat ca depiat donai arrexoni a sa mama e parit ca
si-dda biiat narendi-ddi ‘Tenemu arrexoni deu ca
calincuna dii t’iat a essi scarèscia po-finas sa conca in
domu’.
22
12
Sendi èssiri tanti mesis in su spàtziu fiat normali puru ca
ddi depiat sutzedi una cosa aici. Giai chi fut astronàuta,
e pagus ndi at in su mundu, mancai cun d-un’àteru
cumpàngiu, ddi podiat incapitai, nareus sa beridadi. Nci
depiant bessiri in missioni, bessendi-ndi de s’astronavi
po fai un’arràngiu a sa statzioni chi su stadu cosa insoru
iat fatu in sa luna. Nci fut bessiu prima issu, a solu a
solu, ma cuddu mangianu no s’intendiat tropu beni.
Fiat de candu si-ndi fiat pesau chi portàt aìnturu una
spètzia de furighedda, unu spèddiu malu a cumprendi,
‘Boh e ita a essi’ pensàt. Totinduna si fiat intèndiu sa
tuta tirendi a is partis bàscias e iat cumprèndiu. De
unas cantu diis no fiat pighendi prus is pìndulas po
abrandai cuddu disìgiu e ndi-ddi fiat benendi gana.
Comenti si manifestat cudda gana, is òminis gei ddu
scieus totus. ‘Mancu mali ca no nci at genti innoi’ iat
pensau ‘ma comenti apu a fai a sciogai?!’. No ddi
arrennesciat a traballai, no si podiat cuncentrai, biiat
fèminas apetotu! ‘Gei m’at a passai’ ma no passàt
etotu. No faiat mancu a sbentiai cun cussu arràbiu de
tuta strinta aici! De arrepenti ddi fut arregordau de
comenti faiat a picioconi. Su pensamentu fut curtu a sa
bixina de domu, bècia scarrabeciada, lègia, caddotza,
troddiona e mala puru. Totu is malis cun issu teniat.
‘Putzidda, caddajona chi no est àtera cosa’. At a essi aici
puru ma chi sa dii iat pòtziu acabai su traballu ddu
depiat a issa.
23
13
Su ‘Untz! Untz!’ de sa mùsica techno ddi fiat
arrentronendi in conca ma fiant is annus de sa techno e
fiast obrigau a dda intendi in dònnia logu. Ndi podiant
fai de mancu in is sfiladas de moda? Mancu nau si bolit!
E insandus ‘Untz! Untz!’ a dònnia ora. Fiat su momentu
suu, no ca depiat sfilai in cussu momentu ma ca cussu
tempus fut su tempus de issa, totu is giornalis dda
boliant, is televisionis aicetotu, totu su chi faiat ndi
chistionant is mass mèdia e ita podiat disigiai de prus,
fata nci-dda iat: fiat sa modella prus pagada e prus
imbidiada de su mundu. Mancu berus ddi pariat.
Comenti nci fiat bessia in sa passerella a sfilai, iat
intèndiu unu tzachideddu, segau su taconi. ‘Custa
lampu de moda de fai is taconis sèmpiri prus finis!’ iat
pensau, iat sodigau finsas a mesu passerella e ingunis
un’àteru tzachideddu, s’àteru taconi. ‘Gei andaus beni,
spantu chi no nci sia arruta in direta mundiali!’ iat nau.
Sfortzendi-sì de arriri e de aguantai unu mìnimu de
dinnidadi nci-dda iat tirada, chentza de fai dannu. Gei
no fiat sa nùmeru unu po debadas! Is collegas si-dda
iant castiada amiradas. Sa noti candu fut in domu e fut
spollinchendi-sì, si-ndi iat tirau sa piluca, si fiat strucada
e cambiada, si-ndi fiat bogada totu is protesis, is titas
farsas, su paneri farsu, is cillus farsus, is ungas farsas e
si-ndi fiat bogada po-finas is mudandas; portàt sa
natura a totu dii strecada in mesu còscias po no si depi
biri su bungixeddu. S’iat fatu sa braba puru. A s’incras
24
depiat sfilai torra e sa modella prus famosa de su
mundu no si podiat permiti de no essi perfeta mancu
po unu segundu.
14
‘Babbo Natale’ o ‘Santa Claus’ chi siat, deu in sardu ddi
pongu Su Tziu de Paschixedda e aici mi-ndi bogu su
pensamentu. Sa dii nci depiat bessiri a portai is
arregalus a totu is piciocheddus de su mundu, a is chi
ant fatu a bonus e a is àterus nudda, su connotu est aici
e abisòngiat a ponni infatu. Andendi-andendi Su Tziu de
Paschixedda, sètziu in cuddu carru tirau de is rennas,
fiat pensendi a ita bellu chi fiat su traballu suu, a sa
sorti chi iat tentu, a biri a totu is pipius de su mundu
prexaus gràtzias a issu. In su interis chi fiat pensendi a
totu custas cosas, su carru iat arrèsciu de mala manera,
is rennas si fiant firmadas e totu is arregalus nci fiant
arrutus a terra. ‘Ma ita bruvura…’ si fiat tupau sa buca
giustu-giustu, innantis de nci bessiri a trotu. Ndi fiat
dèpiu calai de su carru a ndi boddiri totu is arregalus de
terra. Candu iat acabau e nci iat postu meda e no pagu,
iat torrau a movi, imbaschiu. Si fut ingrassendi, sissi po-
finas Su Tziu de Paschixedda s’ingrassat, mancai làngiu
làngiu no ddu siat stètiu mai. Lòmpiu a sa primu domu
de depi intregai is arregalus, ndi calat de su carru e ndi
pigat duus pachetus. Si-nci acostat a su fumajolu de sa
ziminera e si-ddoi incarat prontu a nci calai a bàsciu a
25
lassai is strinas, comenti iat sèmpiri fatu. Iat fatigau po
nci imbucai e de prus puru po nci calai. E difatis no nci-
dda iat fata, fiat abarrau arrèsciu a tretu de metadi, no
podiat ni calai e ni artziai prus. No faiat mancu a
agitoriai, po no ndi scidai a is meris e po no ndi fai
assustrai a is pipius, ita bregùngia lègia! Candu mai a
ddis sconciai aici de mala manera su connotu de Su Tziu
de Paschixedda! Si depiat inginniai a agatai àtera cosa,
primu-primu perou depiat lassai de si satzai de petza de
renna, ca fut grassa e andàt beni po su logu fridu anca
biviat issu ma chi ddu faiat ingrassai tropu e chi imoi
s’agatàt arrèsciu in cussu fumajolu fut po mori de cussa
petza puru.
15
A setzi a burricheddu po oras e oras no est cosa fàcili e
issu ddu sciiat beni e imoi ddu iat cumprèndiu prus beni
puru. A fortza de ponni infatu a cussu meri suu
stenteriau, chi si-ndi fiat andendi peri su mundu po
mori de su machìmini cosa sua e issu tontu chi ddi
poniat infatu puru. E imoi ita fiat custu contu de is
gigantis? Ma cali gigantis e gigantis, mulinus fiant! Ancu
tengat! “Custu est faendi is mulinus po gigantis e gei
mi-nci at a ponni in mesu a mei puru, ohi ohi, pagu beni
miu!”. Iat circau de ddu cumbinci ma cuddu nudda. Fiat
tostorrudu e bastat e stròllicu puru. No ndi boliat
intendi, fiant gigantis perigulosus e issu depiat amostai,
26
torra, su grandu balimentu cosa sua contras a cussus
nemigus. Comenti dda depiat acabai, issu ddu sciiat
giai. Comenti a sèmpiri, totu pistau e unfrau; ma gei no
scramentàt perou, apustis de unas cantu diis fiat
prontu a torrai a movi po aventuras noas, e issu sèmpiri
avatu. Fiat su meri suu e no ddu podiat lassai a solu cun
is scassolus suus. Ddu iat arròsciu perou. E difatis ndi
iat studau totu, ndi-dda iat stacada de sa currenti e nci-
dda iat torrada a ponni aìnturu de sa scàtula e sa
scàtula in s’armuà, beni serrau a crai. A bortas no dda
essit bia calincunu, foras chi siat issu. Depiat traballai e
dda depiat acabai de giogai cun sa màchina de su
tempus.
16
S’iat studiau sa cosa beni beni. Su logu comenti fiat, is
oràrius de is impreaus, is movimentus de sa guardiania,
su tempus de depi aproillai sa giustìtzia etc. Innantis de
nci bessiri s’iat torrau a castiai totu sa paperalla, fiat
prontu. Fut ancoras orbesci no orbesci e issu fut giai
innia. Sa banga fiat serrada; depiat coitai, depiat intrai a
lestru, puntai s’arrivortella a s’impreada, abetai chi ddi
donghessit sa pilla, stugiai totu in sa sachita e si fuiri a
lestru. Candu fiat in foras si-ndi depiat bogai cudda tuta
chi portàt e nci depiat imbucai a sa metropolitana
comenti a unu tzitadinu calisisiat. E no ddu iant a essi
cassau mai. Aici fiant is contus, in conca sua. Comenti
27
iat biu cudda serranda artziendi-nci, si fiat acirdinau
che fusti. In d-unu poddixeddu sa banga si fut prena de
genti e a issu ddi tocat a si-ndi sciolli. Nci iat ghetau unu
tzèrriu e nci fut stupau currendi a disisperu,
s’arrivortella dda portàt in manus, scàrriga. Candu fiat a
metadi de sala, nci fiat alliscinau e nci iat tzacau una
tzapulada a terra ma bella, de cuddas scuartaradas chi
aturant in sa stòria. “Poh!” s’arretumbu ndi iat prenu
s’aposentu. Fut abarrau siddau in terra, sa schina no si-
dda intendiat prus. Su sùlidu ddi fiat mortu in lavas. Iat
tocau a ndi-ddu pesai a letera, a is infermieris ddus iant
tzerriau is impreaus etotu. A is carabineris ddis iant nau
su spidali anca nci-ddu fiant portendi. Abellu-abellu, is
impreaus e is primus clientis fiant torraus a is cosas
insoru, aturdius po su chi fiat dèpiu acadessi. “Ma chini
est cussu babuinu chi si ponit a papai banana a
s’orbescidòrgiu?” iat pensau, ma est craru ca fiat
dilliriendi. Depiat essi cosa de lumbus, chi no fessit su
meuddu puru, e beh ma insandus tocat a timi.
17
Sa pratza de Santu Pedru in Roma fiat prena prena,
ddoi fiat sa genti a cracu, totus abetendi a su Papa.
Allodda, cudda ‘Papa-mòbile’ chi ddi narànt, totu beni
ingiriada de guàrdias svitzeras, e ‘security’ de dònnia
genia. Si fiant stentendi tropu perou, pariat ca no
arribàt mai. Is fidelis gei funt passientziosus puru ma sa
28
dii fut basca e fiant caminendi tropu abellu. Su Papa fiat
saludendi a totus, comenti acostumat a fai in custas
ocasionis. Su sciaferru in bàsciu no sciiat a cali manu si
donai, fiat bivendi unu drama, su motori si-ndi fiat
studau e no nci-dda podiat fai a ddu torrai a ponni in
motu. Su Papa puru si-ndi fiat sapiu ca si-ddoi fiant
stentendi tropu, si fiat girau castiendi conca a is
guàrdias mesu impensamentau. Is guàrdias iant
incumentzau a si allutai, timendi po atentaus o cosa
diaici. Totus si fiant giraus conca a su sciaferru, cuddu
fiat sciustu cola-cola, frastimenti sa mala sorti, abellu-
abellu perou po no si fai intendi, ca no nci dexiat. Sa
‘security’ iant detzìdiu de intervenni, iant fatu po aberri
su sportellu ma nudda, sa tancadura arresciat e no faiat
a aberri. Su pistighìngiu fiat incumentzendi a cresci, su
Papa, s’autista, is guàrdias, is fidelis no nci fiant
cumprendendi prus nudda. Ita fiat sutzedendi?! Nudda.
Su motori si fiat guastau e sa tancadura aicetotu. Pustis
de un’orixedda de morigamentus si fiant dèpius
arrendi, iat tocau a tzerriai a s’Aci e a nci tragai cudda
‘Papa-mòbile’ finsas a is oficinas vaticanas e cun su
Papa sèmpiri aìnturu puru, sciustu cola-cola po sa tropu
basca, chi nci-ddi fuiat po-finas su cascioni de oru chi
portàt in su didu. Is fidelis tropu delùdius po cussu
acadessimentu, iant inghitzau a lassai sa pratza,
andendi a si circai logu oprigu po si depi defensai de
cussu soli maladitu.
29
18
Spiderman si fiat imbecendi, àteru che contus. Antzis a
dda contai giusta, fiat faendi acabu pudèsciu. Sa tuta de
òmini arangiolu no ddi beniat prus. Ddi stringiat in totu
sa personi e ddi tiràt in brenti, ca ndi portàt puru. Cussa
dimòniu de màscara ddi faiat a allupadura e tocàt a si-
ndi-dda tirai po no ddoi morri, asuta de cussa cosa. Is
murus de si depi apiculai ddi pariant sèmpiri prus artus
e su prus de is bortas abisongiàt a nci artziai a ascensori
a is logus, ca ddi fiat tropu grai su ddu fai a moda
antiga. Sa napa puru no fiat prus che a primas. Si segàt,
no faiat prus a bolai de unu logu a s’àteru, tocàt a movi
a pei, e abellu puru o a si pigai unu tassì, cun grandu
spantu de is tassistas. Giai dònnia mangianu si-ndi
pesàt indoloriu e fiant doloris chi no faiat a nci brullai
meda meda. Sa vida si-dda iat passada beni, faendi su
super-eroi, sarvendi innoi e sarvendi innia, ma totu
cussa currenti chi ndi iat aciapau bola-bola de unu
palàtziu a s’àteru imoi ddi fiat presentendi su contu. E
boliat nai dolori de genugus, dolori de guidu,
giramentus de conca e aici sighendi, de sa schina
mancu ndi chistioneus ca dda portàt brocada totu.
Dònnia dii si depiat ponni sa fàscia de Dr Gibaud in is
arrigus e prus de una borta nci fiat bessiu a cartzolas, ca
ddi incresciant is peis. Mi siat mi siat de su super-eroi
de insandus, prus nci passànt is diis e prus ddi pariat de
essi su protagonista de unu filmi de Fellini.
30
19
Pagu pagu afàbica, nci-dda poniat in dònnia logu ca ddi
praxiat tropu, pibireddu e pìbiri nieddu puru. Su prus
de sa genti costumat a no ddus amisturai, su pìbiri e su
pibireddu, o s’unu o s’àteru, ma po issu finas paris
andant beni. Dda depiat fai coi beni, dda iat giai fata
àteras bortas ma custa borta ddi depiat bessiri perfeta.
Sciiat totu su de fai. Iat sceberau sa cosa mellus, e in
s’arti de coxinai fiat unu maistu, nisciunus si-ddu podiat
negai. Su mangianu iat fatu sa spesa e imoi fiat in su
mellus de coxinai. Afitada sa cibudda, postu s’allu e
totu s’àteru, depiat sceti abetai e lassai traballai su
fogu. No depiat benni nemus, po issu sceti fiat. ‘Candu
femu in presoni no mi lassant coxinai mai’ iat nau. ‘Ma
imoi seu in domu mia e fatzu comenti naru deu.
Spereus chi mi bessat bella prusaprestu’ si-dda iat
sighia. Ma no si depiat impensamentai, sa cassolada de
abogau comenti dda faiat issu, no dda faiat nisciunus.
20
Su cungressu de sa sotziedadi de filosofia metafìsica
s'annu ddu depiant fai in Vienna, in su centru de
s’Europa, cun studiosus e arrelatas de totu su mundu.
Una setzioni de su cungressu fiat po Karl Popper e is
tiorias suas, iant po-finsas tzerriau a unus cantu psico-
analistas po depi arrexonai de su printzìpiu de
31
farsificabilidadi e de àteras chistionis epistemològicas.
Totus si fiant preparaus beni, nemus boliat scumparri in
d-unu cuntestu diaici; ddoi fiant is nòminis prus
importantis de sa metafìsica de oi. Unu sucessu fiat
stètiu. Su dibatu fiat stètiu partecipau e profundu,
totus si-ndi fiant prexaus. Is àutus chi depiant pubricai
in is mesis avatantis, depiant benni a essi un’aina de
importu po is stùdius modernus de metafìsica. Iant
sighiu a arrexonai finas prandendi. No totus impari, ma
donniunu cun su bixinu, comenti si fiant agataus sètzius
a mesa. A unu càbudu de sa mesa, duus professoronis
fiat arrexonendi prus infogaus de is àterus, fiant
arribendi po-finsas a tzerriai. De is àteras mesas si fiant
incumentzendi a girai a biri ita fiat totu cussu carraxu.
Ma is duus no si podiant asseliai. Unu si-ndi fiat pesau
puru, aboxinendi e faendi matacinus, cuddu àteru chi
no boliat essi prus pagu cosa, si-ndi fiat pesau aicetotu,
aboxinendi a totu aboxinai. Is àterus professoronis, si
mirànt pari-pari ababalucaus po su chi megàt de
acontessi. Fiant dèpius aproillai is camerieris puru a
ddis nai de si aturai calmus, ca chi su presutu de craba
fiat spaciau gei no ddi faiat nudda, gei ndi betiant
àteru.
21
S'arrecramu de sa pubricidadi fiat beni fatu diaderus.
Una bella piciochedda t'amostàt totu is vantàgius de
32
custu imbentu stravanau. Pariat pròpiu ca de sa dii no
essit fatu a ndi fai de mancu, totus dda boliant. Ma
poita no nci iant pensau prima a una cosa aici, deu no
ddu sciu! A sa genti ddi iat fatu a schissiadura, totus
currendi amachiaus a is butegas timendi po no ndi
acudi, a chini ndi pigàt duas, a chini dda pigàt po
s'amigu e po sa fancedda, a chini po sa sposa; ndi iant
bèndiu a muntonis, ca abisongiàt a totus, nareus sa
beridadi. Carixedda fiat carixedda, ma gei si-ddu baliat.
Ddu iat nau sa pubricidadi puru, fut tropu su stress de
sa vida moderna, nci boliat pròpiu una màchina diaici
po si podi pasiai e po torrai a si gosai sa bellesa de una
vida prus umana. E ita manera no seus mancu robotus
no! Sceti a traballai, sceti a traballai, ajò!, no fait aici,
tocat a torrai a una vida prus asseliada, sulena, in paxi e
in amigàntzia. Sa màchina de no fai nudda, permitiat
totu custu, acansàt su disìgiu de s'òmini de si pasiai
pagu pagu e de no fai nudda, de si spreviai sa conca po
unu momenteddu e de no pensai a nudda etotu, ca gei
ddi minesciat puru. Custu fiat su chi faiat sa màchina de
no fai nudda, s’imbentu de su sèculu.
22
Cosa chi medas no scint, Jimi Hendrix fiat mesu indianu
puru. Indianu americanu, ‘nativu’ la’, chi ddi nant oi is
chi fueddant ‘politically correct’. Carlos Santana in d-
un’intervista a un’arrevista musicali americana, iat nau
33
ca meda de sa mannària de Hendrix, ndi beniat de is
orìginis suas indianas. Sa beridadi est ca Jimi Hendrix iat
sèmpiri bòfiu essi un’indianu. Ddi iat a essi pràxiu a essi
su ghitarrista prus mannu de sa stòria de sa mùsica
indiana. Ma fiat nàsciu nieddu, cun grandu delusioni
cosa sua. Si fiat dèpiu ‘acuntentai’ de essi su ghitarrista
prus mannu de su rock, sendi èssiri nieddu. Sa legenda
narat ca po bessiri grandu ghitarrista, abisòngiat a
bendi s’ànima a su tialu, forsis Jimi iat pediu sa gràtzia a
is deus indianus ma cussus no ddu podiant connosci
comenti a fillu cosa insoru, giai ca fut nieddu. E
insandus iat dèpiu praticai comenti a totu is àterus po
beni a essi Jimi Hendrix. At a essi su chi at a essi,
indianu o no indianu, deu a Jimi Hendrix a conca totu
prena de pinnia de pudda, parit ca no nci-ddu biu.
23
Fiat guidendi su vespinu totu lanciau candu iat biu a
custa piciocona totu titas arribendi-ndi a pei de s'àtera
parti. Fut andau prus abellu po si-dda gosai mellus.
Bellu sinu diaderus, mannu, beni fatu e totu 'nature'
balla! Giai ca ddoi fiat, si fut girau e ddi iat castiau su
prosu puru. Bellu paneri, tundu tundu, e depiat essi
tostau puru ma a ddu tocai no faiat. Castiendi-castiendi
nci fiat sbàtiu a una Panda chi ddoi iat, firma in su
semàfuru e si fiat segau sa conca.
34
24
Le garçon-pipì sciiat ca dònnia dii sa faina sua fiat de
aporri s’orinali a Luisu XIV po depi pisciai. Custu fiat su
traballu suu. Tempus malus fiant cussus, fiant
detzidendi is cosas de sa gherra de Olanda e s’Urrei Soli
no fiat de spètzia bona. Fiant cosas dilicadas, gei si
cumprendit puru. S’Urrei fiat passillendi in is giardinus
de Versailles pensendi a totu is chistionis mannas de sa
Frància e de s’Europa, candu ddi fiat bènnia gana de fai
de abisòngius. Iat tzerriau a su garçon-pipì chi fiat
sèmpiri avatu suu, mancai issu no ddu biessit puru, e
cuddu fiat cumpartu, a orinali in manus. S’Urrei iat fatu
de àcuas, ma ant a essi is pensamentus, at a essi sa
pressi, sa dii no ddu podiat intzertai cuddu bassinu e iat
pisciau totu sa manu de su garçon-pipì. Ddu iat castiau
de strèmpiu comenti a nai “Mancu custu ses bonu a fai,
a aporri s’orinali a s’Urrei tuu?”. Su garçon-pipì no iat
arrespustu, nci iat incrubau sa conca e si fut citiu. Sciiat
ca su traballu suu ddu faiat beni e ca is urreis fiant
urreis, pagu mali po sa manu sua, s’iat a essi strèxiu
prus a trigadiu. Iat sighiu sa faina sèmpiri cumpraxenti e
si-ndi fiat arretirau. Sciiat puru ca is cosas de sa gherra
de Olanda podiant pigai un’àteru sètiu chi s’urrei no si-
ndi fessit andau cuntentu de cussa faina sua.
35
25
Si fiat allupendi, iat provau a aberri sa fentanedda ma
no faiat, fiat siddada e no ndi calàt. Depiat essi su
motori puru chi ddi faiat basca, ma sa dii fut bascosa
etotu e su cunditzionadori no fiat funtzionendi beni. Is
àterus chi fiant cun issu no fiant aici imbaschius, bai e
circa, sa genti est diversa puru. Issu perou no ndi podiat
prus, teniat abisòngiu de àiri. Iat aciapau su mànigu de
su sportellu e abertu ddu iat, sa currenti chi ndi fut
imbucada iat avolotau totu su logu e sa genti chi fiat
cun issu, si fiant postus po-finsas a tzerriai, esageraus. A
unu certu puntu iat incumentzau a sonai sa sirena de
s’allarmi e s’aparèchiu iat pigau a santziai,
sciumbullendi-ndi a totu is passegerus. Comenti si fiat
girau iat biu a is stewart e a is hostess currendi fàcias a
issu, in cara portant una spètzia de atzìchidu amisturau
cun arrennegu e timoria.
26
Candu Wolfgang Amadeus Mozart fiat incumentzendi a
scapai a pei, nareus aici, Antoni Salieri fiat giai tanti
annus maistu de capella de sa corti imperiali asbùrgica,
cumposidori connotu e stimau in totu s’Europa e teniat
finas paricis scientis anche issu. Totu genti chi unu cras
iant a essi bènnius a essi is maistus prus mannus de sa
mùsica europea, genti comenti a Beethoven, Schubert
36
e Liszt, no pròpiu is ùrtimus ciaputzus. Ma mancai
diaici, issu si-ndi fiat sapiu luegus de su talentu de
Mozart e iat circau de ddu agiudai de dònnia manera.
Ddu iat fatu traballai po sa burghesia austrìaca e po sa
corti e ddu iat finas introdòsiu anche s’imperadori
etotu. Mozart fut unu gèniu ma fut unu piciocheddu
puru e teniat is cosas de totu is piciocheddus de su
mundu. Iat circau de ddu defensai de issu etotu, de ddi
donai consillus e inditus po chi essit pòtziu ponni a
frutu totu cussu donu de Deus, chi ddi permitiat de
cumponni cun grandu facilidadi finas is cosas prus
difìcilis. Candu si fiat amaladiau, una parti de issu si fiat
amaladiada cun issu e candu si fiat mortu, una parti de
issu si fiat morta cun issu, cun cussu piciocheddu diciau
e disdiciau in su matessi tempus. A totu custas cosas
fiat pensendi sa dii de s’interru. Fiat s’ùnicu musicista
presenti, s’ùnicu chi iat tentu coru de ddoi andai. Ma
un’àtera cosa dda podiat fai ancora, eja, depiat furriai a
domu, depiat scriri, boliat cumponni una missa de
mortu, sa prus bella chi fiat bonu a scriri e dda boliat
cumponni po Mozart, po chi totus sciessint su chi fiat
passau tra issu e cussu fillu de ànima, de totu su chi iat
fatu po issu po ddu agiudai, po chi su nòmini suu e su
de Mozart aturessint sèmpiri acapiaus apari che babu e
fillu, chi si fiant stimaus e bòfius beni totu sa vida,
mancai curtza e tribuliada, de cussu gèniu de sa mùsica.
37
27
Depiat essi s’òmini prus disfortunau de su mundu, totu
ddi andàt mali, no ndi intzoddàt una, chi una cosa ddi
podiat andai mali, ddu faiat e benimindi ‘Lei de
Murphy’! E su nai ca fut cresiàsticu meda, fiat sèmpiri
in crèsia, a mangianu e a merii, preghendi totora,
comunighendi-sì e totu cantu ma nudda, sa sorti parit
ca dda teniat cun issu. Sa famìllia anca fiat nàsciu fiant
totus ghetaus apari, e no ddu agiudant in nudda. Po
depi studiai si fiat dèpiu arrangiai a solu, traballendi e
studiendi, ma ingunis puru sa cosa fiat mali posta.
Studiàt ma is èsaminis ddus passànt is chi no faiant
nudda. In sa domu pigada a pesoni a sacrifìtziu aundi
fiat bivendi, si-ndi aprofitant ingunis puru, ponendi-ddu
a fai dònnia cosa e sfrutendi-ddu. Ma issu fiat tropu
bonu e no arrennèsciat a si-ndi scabulli de cussus
aprofitadoris malus. Ma gei ddu scieus, sa vida est
ingiusta, gei ddu narat sèmpiri custu amigu miu, e stau
ca tenit arrexoni puru. Sa dii fut andau a crèsia,
comenti a dònnia dii. Si fiat firmau in s’acuasantera,
s’iat infustu su didu e si fiat fatu su sinnali de sa gruxi.
Sa borta perou iat bòfiu fai de prus. S’iat ingortu una
tassixedda de domu, nci-dda iat stichia a cuddu lachitu
e ndi iat piscau unu bellu pagu de àcua. ‘Mali no m’at a
fai’ iat pensau, ‘e bollu biri chi mi passat custa mala
sorti chi est bocendi-mì!’. Aici iat nau e aici iat fatu.
S’iat bufau cudda tassa de àcua santa e parit ca ddi fiat
faendi giai profetu. Su dotori ddi iat ordinau pìndulas
38
de cuddas fortis po ddi firmai sa scurrèntzia chi ddi fut
pigada e chi ddu iat lassau mesu mortu in domu po una
cida. E ddi iat pregontau puru: ‘Ma fustei dda sciàcuat
beni sa fruta e sa birdura prima de si-dda papai?’.
28
Fiat una cosa chi no beniat a beni. E ita manera e ita
fiant? Sa Sardìnnia de is bellus?! Issu e issu, ambaduus,
perfetus pariant. Bellus, arricus, bellu traballu, bella
màchina, bella domu po-finas is canis fiant bellus! Ita
cuddas dentis! Biancas, deretas deretas, perfetas
cussas puru! Candu arriiant pariat ca ti narant: ‘Castiai-
sì cantu seus bellus e disigiai!’. Ddi faiat tropu feli; sa
vida fiat ingiusta diaderus. Cun issu prus de totu,
chentza de traballu, pòburu apicigau a terra, lègiu e is
dentis totu trotas! Aundi fiat sa giustesa de su mundu?
No ddu podiat scumponni e sa cosa chi ddi faiat prus
feli fiant cuddas dentis. Fiat andau anche su dentista sa
pròpiu dii de s’apuntamentu insoru, ddus iat bius innia
sa primu borta. Si-ddoi fiat presentau un’ora prima, iat
tzacau unu corpu de matzucu a conca a su dotori e ddu
iat totu acapiau. Si fut postu su càmixi e abetaus ddu
iat. A issa dda podiat perdonai puru ma a issu no.
Candu si fut sètziu, iat pigau s’aina chi ddi serbiat e ddi
iat segau is duas dentis de ananti a parti de palas, de
manera chi no si essit biu nudda. A su primu mùssiu
39
ndi-ddi iant a essi arrutas a terra totu e is duas,
segadas. Aici sa vida ddi pariat pagu pagu prus giusta.
29
Su diretori arianu fiat dirigendi sa sinfonia nùmuru 5 in
do minori, òpera 67 de Ludwig Van Beethoven, ca iat
scìpiu ca su Führer dda teniat agradèssia, ca fiat a
ingìniu suu. Sciiat puru ca chi s’esecutzioni no fessit
stètia perfeta, su ditadori no dda iat a essi pigada tropu
beni. Dda iant provada e torrada a provai e sa dii de sa
‘prima’ s’intendiant beni sigurus. In su mellus de su
sonai, una musca iat incumentzai a girai acanta de sa
faci de su diretori. Issu iat provau a sulai ma cudda
nudda, sighiat a ddi girai ananti de is ogus, po-finas
firmendi-sì ananti de su nasu. Insa’ moviat sa conca,
circàt de nci-dda sciuliai a candu con is ogus a candu
cun sa buca ma no nci-dda podiat bogai etotu. Su
zùmiu de cussa maladita ddu portàt in origas. Is
sonadoris de s’orchestra si castiant apari comenti a nai
‘Ma ita est circhendi su diretori?’, a perigulu de sballiai
calincuna noda puru po mori de cussu spetàculu. Candu
pariat ca nci fessit bessia de in mesu de is peis, allodda
innoi, torrada sa musca. Su diretori no ndi podiat prus
is basetas, si fiat totu sudau, ma su fastìdiu fiat tropu,
iat circau de dda cassai a bacheta puru, cun sa manu de
manca, ca fiat mancheddu, e agoa cun sa manu maista
chi portàt lìmpia. S’orchestra iat postu infatu a is
40
inditus suus e nci iant aciuntu una ‘noda de colori’ a sa
sinfonia. Sa musca si-ndi fiat andada e iant pòtziu
acabai su cuntzertu. Su pùbricu iant tzacarrau is manus
ma a su diretori ddi interessàt unu spetadori sceti. Su
führer iat apraudiu cussu puru, ma castiendi-ddi sa cara
no si cumprendiat chi ddi fessit pràxiu o no, pariat ca
portàt una carota, tèteru. A su incras is giornalis ddu
iant tratau beni, ‘esecutzioni curiosa’ iant scritu, ca ddu
connosciant e ddu stimànt, no dda iant pigada tropu
mali, ddi eus a nai. Su führer no, no ddi fut pràxia, nci
iat torrau a pensai, e sciiat giai ita ndi depiat fai de
cussu diretori.
30
Comenti a dònnia dii si fiant bius in su parcu, a cudda
ora si depiant fai sa passilladedda, dii bella o dii mala,
soli o àcua e bentu, issus no nci podiant amancai mai.
Iant girau in is morixeddus de su parcu, acanta de su
stani, iant castiau is anadis e nci fiant passaus. Insa’ si
fiant firmaus ananti de sa barrachedda de is gelaus ma
no s’iant pigau nudda. E iant sighiu ancora, totu
passilla-passilla e s’iant girau giai totu su parcu.
Fueddànt pagu, ma impari staiant beni, issu e issa, si
fiant agataus innia e dònnia dii teniant un’apuntamentu
chi no faddiant mai. Fiat su momentu prus bellu de sa
dii, po ambaduus. Cussa dii puru iant fatu sa pròpiu
cosa de dònnia dii, chistionau pagu e girau meda,
41
impari fiant cuntentus, a bortas ddu fait, is fueddus no
serbint, s’abastat sa cumpangia de s’àteru. Aici fiant
cussus. Sa bessida de cussa dii puru fiat acabendi, tocàt
a abetai a s’incras imoi po si torrai a biri. Is meris ddus
iant tzerriaus e issus iant arrespùndiu tzaulendi; pisciau
iant pisciau, e fiat ora de nci-ddus torrai a domu. A
s’incras a nci torrai a portai is canis a passillai.
31
S’ùrtimu ‘incontru’ fiat sa dii etotu. S’ùrtimu de sa
carriera sua, chi essit bintu o chi essit pèrdiu. Ddu iat
giai detzìdiu. Candu iat biu su stàdiu prenu no iat
pensau a totu sa genti chi fut innia ma a is chi no ddoi
fiant. Sa famìllia sua prus de totu, su babu e sa mama,
ca fiat de diora sena de ddus biri. No ddoi andàt mai,
ma gei at a essi andau, apustis de cussu ùrtimu disafiu
in su ‘ring’. No dda iant mai pigada beni su fatu chi issu
fessit unu bosceri ma oramai iat acabau, e iat a essi
torrau ande issus. Ma fiat sa sorri chi boliat biri prus de
totu, fut sa prus chi dda iat fatu sunfriri, de sa dii chi iat
printzipiau a cumbati, issa no ddu iat bòfiu biri prus,
seghendi-ddi su coru, ca timiat tropu. ‘Ma eus a torrai
impari, comenti a candu femus pipius’ fiat pensendi
candu iat sonau su ‘gong’, scidendi-nde-ddu comenti e
in d-unu bisu. ‘Unu giganti est custu messicanu’ iat
acutu a pensai, ma fiant giai buciconis, a su costau, a
brenti, a faci. ‘No perdit tempus custu’ si fiat fatu, ‘ma
42
deu puru gei sciu su fatu miu’ e ddu iat arrespustu a
buciconis issu puru mancai cuddu portessit sa guàrdia
arta. Candu iat sonau sa campanedda, fiat torrau a su
‘àngulu’ e iat biu torra a sa sorri. ‘No timas’ ddi iat nau
‘est s’ùrtimu’. Fiat fadiau, is cambas no arrespundiant,
su messicanu ndi fiat aprofitendi. A su de cuàturu
‘round’ iat detzìdiu de dda serrai. Comenti ddi iat biu sa
guàrdia pagu pagu prus bàscia ddi iat tzacau unu
pinnigosu a faci, cassendi-ddu a sbarradura, su
messicanu perou ddu iat cassau a is figaus, su puntu
dèbili de issu. Nci fiant arrutus a terra, aconcaus apari.
Su messicanu chi fiat unu malloru, si-ndi fiat torrau a
stantargiai luegus, castiendi-ddu. Issu fut abarrau a faci
in terra. ‘Ti bollu beni, sorrixedda mia’.
32
Prima de lassai su mari, costumàt a si fai una dòcia, in is
gabinas chi ddoi fiant. 'Po mi-ndi tirai sa sali' pensàt.
Furriàt a domu friscu friscu, annieddigau de cuddu soli
bellu, finas is dentis ddi pariant prus biancas candu fiat
aici nieddu! S’intendiat beni; s'istadi fiat su tempus suu,
ddi andàt tropu. Sa dii puru s'iat fatu sa dòcia innantis
de si-ndi andai. Cussu impiastu de grifoni serràt mali, si-
ndi fiat giai acatau de unas cantu diis; Iat a essi tzerriau
a un'idràulicu, issu no sciiat anca ponni is manus.
'Garçon de la ville' ddi iat nau un'amigu suu frantzesu,
pighendi-ddu in giru. A s'incras fut torra in mari, a
43
mangianeddu chitzi, ddi praxiat sa praja sbuia, totu po
issu e cudda àcua frisca. Candu ndi fut calau de sa
màchina iat biu su spantu. Su mari fiat sparèssiu. Arena
sceti, a cantu lompiat ogu. Àcua nudda. No ddu
cumprendiat, ita fiat sutzèdiu? Iat girau e torrau a girai:
arena apetotu, in dònnia logu muntonis de arena e
àcua nudda. Boh! Totinduna si fiat trèmiu paris. Fiat
curtu a sa gabina sua, cuddu grifoni fiat ancora sciai-
sciai. Totu s'àcua de su mari iat spaciau. Iat serrau de
pressi de pressi e si fiat fuiu concas a sa màchina, a
bortas calincunu no si-ndi fessit acatau de su dannu chi
iat fatu.
33
Sa dii bascosa e su soli callenti ndi-ddi iant fatu spollai
su capeddu. Comenti si fiat girau pighendi-si-ndi su
capotu puru, iat biu s’umbra sua in su muru. Ddi fiat
sèmpiri pràxiu custu contu de is umbras. Sa borta puru
nci-ddi fiat scapau s’arrisu. ‘Su nai ca custa babasuca
strocit totu su chi fatzu deu’ iat nau arrii-arrii. Iat
allonghiau sa manu po dda tocai ma cussa si fiat
transia. Iat torrau a provai ma nudda, un’anguidda
pariat, no faiat a dda cassai. Iat provau a dda aciapai
ma cussa si fuiat ancora. Totu a una borta ddi iat tzacau
unu buciconi a faci, s’umbra a issu. No iat acutu a
cumprendi chi fiat brulla o ita ca un’àteru buciconi ddu
iat cassau a brenti. Iat circau de si difendi ma comenti
44
scudiat a s’umbra, cassàt su muru strupiendi-sì sa
manu. No sciiat ita fai. In s’interis chi fiat detzidendi,
àterus pinnigosus ddu iant cassau a sa braba e ddi iant
unfrau un’ogu. Disisperau iat circau de dda aciapai a su
tzugu po dda allupai scudendi-si-nci asuba sua ma,
mancu a ddu nai, nci iat pistau sa conca a su muru.
Cudda biendi-ddu aici, mesu stremesiu e mesu sfinigau,
in logu de ndi-ddi parri làstima ddi iat tzacau una
puntada de pei a butonis. Issu nci iat postu luegus is
manus apitzus, comenti si fait, circhendi de firmai su
dolori, ma fut tropu forti. Nci fiat arrutu a terra totu
ingortu e spramau. Dda iat bia a culu de ogu stesiendi-
si-nci e pariat finas arriendi-si-ndi de issu.
34
Fiat a totu dii bolendi e imoi fiat cansau, tocàt a si
firmai e a si pasiai pagu pagu. Ddi incresciant is alas
puru. Totu cussu aberi e serra ddi doliat e abisongiàt a
s'aculiai una scutixedda. Aicetotu iat fatu. Si fiat
arrimau unu poddixeddu, fadiau. Iat pensau a totu
cussu bolai cosa sua. De unu logu a s'àteru, sèmpiri
andendi sèmpiri andendi, chentza de pàsiu, fessit
tempus malu o tempus bonu, àcua, bentu, làndiri o nii,
issu fut sèmpiri in celu bolendi, mancai no ndi essit
tentu gana puru. Aici fiat sa vida sua. E su nai chi medas
ddu imbidiànt, ca boliant bolai cussus puru, arratza de
cosa! ita chi ddu sciiant! A totu custas cosas fiat
45
pensendi candu fiat lòmpia s'ora de torrai a movi. 'O
m'apu a fumai una sigaretedda?' iat pensau 'nossi,
torreus a movi ca mi parit ca est intrulendi-sì puru'. Iat
lassau s'idea de fumai e si fiat pesau a bolai, mesu
sganiu. Cosa mala sa vida de s'àngiulu.
35
Deus iat castiau a cussu àngiulu sfainau e oreri, sètziu
fora de fai nudda e iat pensau de ddu puniri. Po su beni
suu, si cumprendit. 'Lassa ca ddu biis' si fiat fatu.
Comenti ddu iat biu torrendi-si-ndi a pesai, su celu de
scampiau chi fut, iat incumentzau a s'annuai, si fiat
prenu de nuis nieddas càrrigas de àcua e prontas a
sciogai. E tocat cun tronus e lampus, acuedda! Iat
atacau a proi a stracia, una tempestada benimindi.
Cuddu pòburu àngiulu iat detzìdiu de movi e imoi no
faiat prus a si firmai e no nci iat mancu logu, a dda
contai giusta. Ddu iat cassau beni, sciustu cola-cola fiat.
E no podiat mancu frastimai, sendi àngiulu. Is alas si-
ddas intendiat grais po ndi morri, scurixeddu. Deus si
fiat gosendi su spetàculu, fut po su beni de s'àngiulu,
gei si cumprendit. De su scramentu ndi bessit sèmpiri
un'imparu. Cussa borta puru fiat diaici; gei est cosa chi
podeus cumprendi totus. Candu ddi fut partu ca
s'imparòngiu fessit bastanti, iat sentzau de proi. A
s'àngiulu no ddi fiat partu mancu berus, agiumai ddoi
46
moriat asuta de cussa àcua. Eh, andat beni a curregi a is
fillus, ma chena de esagerai, Deus est sèmpiri Deus.