MFU Connexion, 6(2) || page 265

ศกยภาพชมชนและการมสวนรวมพลเมองในการจดการการทองเทยว เชงนเวศสการเปนแหลงเรยนรวสาหกจชมชนบานแมก าปอง

จงหวดเชยงใหม Community Potentials and Citizen Participation in Ecotourism Management

towards Learning Resources on Community Enterprise of Ban Mea Kam Pong, Chiang Mai

ชรนทร มงคง1

Charin Mangkhang

บทคดยอ

การวจยนมวตถประสงคเพอศกษาศกยภาพชมชนและการมสวนรวมของพลเมองในการจดการการทองเทยวเชงนเวศสการเปนแหลงเรยนรวสาหกจชมชนบาน แมก าปอง จงหวดเชยงใหม โดยใชวธวจยเชงคณภาพดวยการฝงตวแบบมสวนรวมในชมชน ขอมลทใชในการศกษาวจย จ าแนกเปน 2 ประเภท คอ ขอมลปฐมภมทไดจากการประชมเชงปฏบตการแบบมสวนรวม และขอมลทตยภมเปนขอมลเชงเอกสาร กลมเปาหมาย จ านวน 15 คน ประกอบดวย 2 กลม คอ ผทมสวนไดสวนเสยในกลมวสาหกจชมชน จ านวน 9 คน และผแทนชาวบาน จ านวน 6 คน ผลการวจยพบวา การจดการการทองเทยวเชงนเวศสการเปนแหลงเรยนรวสาหกจชมชนนนไดคนพบศกยภาพของชมชนทเนนการการมสวนรวมพลเมอง ประกอบดวย 4 องคประกอบ คอ

(1) ผน าชาวบานมภาวะผน าการเปลยนแปลง (2) ชาวบานมการสรางชมชนแหงการเรยนร (3) ชาวบานมการสบเสาะหาความรแบบเสรมพลง และ (4) ชาวบานมการเรยนรเชงปฏบตการ

1 Department of Curriculum, Teaching and Learning, Faculty of Education,

Chiang Mai University, Chiang Mai, Thailand, e-mail: charinm@hotmail.com

MFU Connexion, 6(2) || page 266

การมสวนรวมของพลเมองในการจดการการทองเทยวเชงนเวศสการเปนแหลงเรยนร วสาหกจชมชน พบวา กลไกการน า ไปสการเปนแหลงเร ยนรท เ ขมแข ง ประกอบดวย (1) การเสรมพลงชาวบาน (2) การปรบกระบวนทศนการเรยนรของชาวบาน (3) การถอดบทเรยนของชาวบาน และผลงานการศกษายงพบวาชมชนมทนทางสงคม อนเปนปจจยส าคญทเออตอการพฒนาแหลงเรยนรวสาหกจชมชน ไดแก มรดกวฒนธรรมชมชน ความสามคค ความซอสตย ความไววางใจกนของคนในชมชน ผน าชมชนมจตส านกความเปนพลเมองวถเขยว ผน าทเปนตนแบบของนกคดรเรมเพอสงคม มความยตธรรม มความซอสตย มมนษยสมพนธ มทกษะตดสนใจเชงสาธารณะ

มความเสยสละเพอชมชนจงท าใหชมชนบานแมก าปองไดกลายเปนแหลงเรยนรวสาหกจชมชนทส าคญของประเทศไทย

ค าส าคญ: ศกยภาพชมชน / การมสวนรวมพลเมอง / การจดการการทองเทยวเชงนเวศ / แหลงเรยนร / วสาหกจชมชน

Abstract The aim of this research was to study community potentials and citizen

participation in ecotourism management towards learning resources on community enterprise of Ban Mea Kam Pong, Chiang Mai. This research was a qualitative research method using participatory community immersion. The data used in the research are classified in two categories (1) Primary data was information from the participatory workshop (2) Secondary data was documentary. The target groups were 2 groups including 9 community

enterprise stakeholders and 6 villager representatives. The total target groups was 15 people.

MFU Connexion, 6(2) || page 267

The results of the study revealed that the ecotourism management towards learning resources on community enterprise was the community has the potential to create the learning process and knowledge management in the tourism development of the community enterprise as a learning community that emphasizes citizen participation consisting 4 components: (1) community leader was transformation leaderships (2) learning community (3) collaborative inquiry and (4) action learning. The citizen participation in ecotourism management towards learning resources on community enterprise it was found

that the approach leads to a strenuous learning resources were (1) empowerment of villagers (2) learning paradigm shift of villagers (3) lesson-learned of villagers. In addition the study indicated that community social

capital was factor supporting to the development of a learning resource on enterprise community consist community cultural heritage, harmoniousness, truth, reliance, and community leaders have a consciousness of “green citizen”,

role model of original thought for society, justice, trusty, human relationship, public decision making, and sacrifice for village. Therefore the Ban Mea Kam

Pong community has been the outstanding learning resource on community enterprise in Thailand.

Keyword: Community Potential / Citizen Participation / Ecotourism Management / Learning Resources / Community Enterprise

MFU Connexion, 6(2) || page 268

บทน า ชมชนบานแมก าปองได ใชแนวคดการพฒนาอยางยงยน เพอการจดการ

การทองเทยวทใหเกดผลกระทบในทางลบตอสงคมนอยทสด แนวคดนไดน าไปสการปฏบตในหลากหลายประเทศนบตงแต พ.ศ.2530 เปนตนมา โดยไดรบการสนบสนนจากองคการสหประชาชาตและองคการการทองเทยวโลก ประเทศไทยกไดรบเอาแนวคดน มาศกษาและด าเ นนการจนปรากฏผลเปนรปธรรม ในระดบพ นท จากการศกษาถงผลกระทบของอตสาหกรรมการทองเทยวทมตอประเทศไทยในระยะเวลา 10 ปทผานมา จะเหนไดวามทงผลกระทบในทางบวก และผลกระทบในทาง

ลบ ผลกระทบในทางบวก คอ ท าใหเกดรายไดจากการจบจายใชสอยของนกทองเทยว มรายไดเปนเงนตราตางประเทศเพมขน มการกระจายความมงคงไปสทองถนทมแหลงทองเทยวตงอย ท าใหเศรษฐกจของทองถนดขน นอกจากผลดทางดานเศรษฐกจแลว

ยงเกอกลใหเกดผลดทางดานสงคมและวฒนธรรม โดยเปนพนทแลกเปลยนและเรยนรวฒนธรรมซงกนและกนระหวางนกทองเทยวกบคนในทองถน ในสวนผลกระทบในทางลบ คอ อาจท าใหสงแวดลอมในแหลงทองเทยวเกดความเสอมโทรมจากการไม

ระมดระวงของนกทองเทยวหรอเนองดวยขาดการวางแผนทดของหนวยงานในทองถน ในดานการพฒนาแหลงทองเทยวในชมชนทมแหลงทองเทยวตงอยนนอาจไมไดรบการจดสรรผลประโยชนตอบแทนทคมคา เนองจากไมไดรบโอกาสเขารวมในการจดการและการใหบรการ ผลประโยชนสวนใหญไปตกอยกบผประกอบธรกจการทองเทยวทมเงนทนมากและเปนคนภายนอกแหลงทองเทยวชมชนนนๆ สวนชมชนในทองถนกลบตองประสบกบปญหาตางๆ ทนกทองเทยวน าเขามา เชน ปญหาการสงเสยงดงรบกวนของนกทองเทยว ปญหาการจราจร ปญหาน าเสย ปญหาขยะ และปญหาคาครองชพในทองถนสงขนเพอลดผลกระทบในทางลบใหนอยลงจงเสนอทางเลอกใหมในการพฒนาการทองเทยวโดยอาศยหลกการทส าคญ 2 ประการ คอ ประการแรก ตองเปน

การทองเทยวอยางยงยน และประการทสองตองเปนการทองเทยวเชงอนรกษ

MFU Connexion, 6(2) || page 269

จากหลกการ ทง 2 ประการน จงเปนจดเรมตนการทองเทยวในรปแบบของการทองเทยวเชงนเวศ

การมสวนรวมพลเมองจงเปนขบวนการพฒนาทสมาชกในชมชนทกระท าการออกมาในลกษณะของการท างานรวมกน ทจะแสดงใหเหนถงความตองการรวม ความสนใจรวม มความตองการทจะบรรลถงเปาหมายรวมทางเศรษฐกจและสงคมหรอการเมอง หรอการด าเนนการรวมกนเพอใหเกดอทธพลตอรองอ านาจมตชน ไมวาจะเปนทางตรงหรอทางออม ทอ านาจในการตดสนใจไมควรเปนของกลมคนจ านวนนอย แตอ านาจควรไดรบการจดสรรในระหวางประชาชน เพอทกๆ คนไดมโอกาสทจะม

อทธพลตอการด าเนนการเพอใหเกดพลงกลมตอรองอ านาจทางการเมอง เศรษฐกจ การปรบปรงสถานภาพทางสงคมสวนรวม โดยมเงอนไขพนฐานในการมสวนรวมของนนประกอบดวย (1) การมอสรภาพในการเขารวมทเปนไปดวยความสมครใจ (2) ความ

เสมอภาคในการเขารวมโดยผทเขารวมตองมสทธเทาเทยมกน และ (3) ผเขารวมตองมความสามารถพอทจะเขารวมกจกรรมซงตองมความเขาใจในเรองการด าเนนการเปนอยางดถาหากกจกรรมทก าหนดไวมความซบซอนเกนความสามารถของกลมเปาหมาย

กจะตองมการพฒนาศกยภาพเพอใหสมาชกชมชนสามารถเขามามสวนรวมได (Vachanasvasti, 2007; Uwanno & Bureekul, 2005; Bureekul, 2009)

แหลงเรยนรวสาหกจชมชนบานแมก าปอง ตงอยทหมท 3 ต าบลหวยแกว เปนหมบานขนาดเลกตงอยทอ าเภอแมออน จงหวดเชยงใหม ประวตศาสตรของชมชนตงขนมานานกวา 100 ป อยในพนททเปนปาตนน าและเปนแหลงพชพรรณไมนานา

พนธ บรเวณทหมบานตงอย มล าหวยสายหนงพชพนถนชอ “แมก าปอง” เกดขนอยทวบรเวณ ประชาชนในพนทนจงเรยก ล าหวยสายนนวา “แมก าปอง” และเรยกชอหมบานวา “บานแมก าปอง” ในอดตบานแมก าปองมรปแบบเศรษฐกจชมชนพงตนเอง โดยชาวบานมอาชพหลก ไดแก การท าเหมยง การท าสมนไพรและการปลกกาแฟ ประกอบกบสภาพภมลกษณ (Topography) ของหมบานแมก าปองทตงอยในหบเขา มภเขาโอบลอมรอบชมชน มล าธารไหลผาน ท าใหหม บานแมก าปองมอากาศเยนสบาย

MFU Connexion, 6(2) || page 270

อณหภมคอนขางเยนในฤดหนาว และมทศนยภาพทสวยงาม ชาวบานใชวถชวตแบบเรยบงาย บานเรอนสวนใหญเปนบานไมสะอาดรนรมย มการจดทพกอาศยใหแกผทมาเยอนไดพกผอนอยางสบายแตกไมละทงวถชวตแบบเดมของตน จงเปนทตรงใจของนกทองเทยวทเลาขานบอกตอกนมา ทงนสภาพบรรยากาศบานแมก าปองยงมความเหมาะสมทจะเปนแหลงการเรยนรทางธรรมชาตอกแหงหนง ในปจจบนบานแมก าปอง มประชากรประมาณ 400 คน มบานเรอนกวา 130 หลง อาชพหลกคอ เกบใบเหมยง ผลตกาแฟพนธอาราบกาสงขายใหโครงการหลวง มอาชพเสรมคอ การเปดบานเปนโฮมสเตย ตอนรบนกทองเทยวประมาณ 20 หลงคาเรอน ทนมปาทยงคงสภาพและม

ธรรมชาตทสวยงาม สามารถเดนปาเพอศกษาธรรมชาตไดทงระยะใกลและระยะไกล โดยระยะไกลนนสามารถเดนขนไปถง “ดอยมอนลาน” สงจากระดบทะเลประมาณ 1,700 เมตร ในวนททองฟาปลอดโปรงสามารถมองเหนทวทศนได 3 จงหวด คอ

เชยงใหม ล าพน และล าปาง นอกจากนนบนยอดดอยมอนลานกยงมสวน ปาสน สวนสมเดจยา และลานกจกรรมของศนยพทกษปา สามารถกางเตนทพกแรมชมบรรยากาศเสพความงามบนยอดดอยได ในชวงฤดหนาวประมาณเดอนธนวาคมถง

เดอนมกราคมมตนพญาเสอโครงหรอ “ซากระ” ทจะออกดอกสชมพบานสะพรงสวยงามตอนรบผมาเยอน การปลกกาแฟผสมกบปาเหมยงในดงไมกอ จงเปนการสราง

“คณคา” ใหกบชมชนบานแมก าปอง เนองจากเปนการผลตกาแฟทสงเสรมระบบการอนรกษปาไมทมการพงพาความชมชนของปาเหมยงและกลนหอมของดอกไมปาไดท าใหกาแฟของบานมก าปองมเอกลกษณความหอมเยนชมคอ มกลนอายหอมของ

ดอกเหมยงและกลนหอมดอกไมกอ พลงความสดชนทไดจากตนเหมยงทสงสารหอมระเหยกลนกรนชมใจใหกบเมลดกาแฟอนทรยทมรสชาตแหงคณคาจากปาดกด าบรรพซงแสดงถงสงบงชทางภมศาสตร (Geographical Indications: GI) เปนทรพยสนทางปญญาของชมชนบานแมก าปองทเ กดจากธรรมชาตและคนในชมชนไดอาศยลกษณะเฉพาะของสภาพความอดมสมบรณของปาไม ลกษณะดนฟาอากาศทเ ยนสบายตลอดปมาใชประโยชนในการผลตกาแฟในปาเหมยงทชมชนไดรวมกนสราง

MFU Connexion, 6(2) || page 271

“สทธชมชนวนเกษตร” ของตนขนมา ซงภมปญญาของชมชนทอนรกษปาเพอสรางมลคาใหกบกาแฟนนไดแสดงใหเหนวาสงบงชทางภมศาสตรทชมชนเปนเจาของในพนททางภมศาสตรทจะสงผลใหผผลตทอาศยอย ในสถานทหรอแหลงภมศาสตรเฉพาะถนเทานนทจะมสทธผลตภณฑโดยใชชอกาแฟแมก าปอง หรอ เหมยงแมก าปองได ตลอดเสนทางการศกษาธรรมชาต ชาวบานแมก าปองไดรบมรดกทางวฒนธรรมจากบรรพชนวา การเกบใบเหมยงในแตละชวงเวลา จะไดคณสมบตของเหมยงทแตกตางกน ถาเกบชวงหนารอนในชวงเดอนเมษายนถงเดอนมถนายน ใบเหมยงจะแขง รสชาตฝาดเพราะไดรบน าฝนนอย ถาเกบในชวงเดอนมถนายนถงเดอนสงหาคม

เรยกวา เหมยงกลางป จะมรสชาตจดกวาเหมยงหวป แตถาเลอกเกบชวงเดอนสงหาคมถงเดอนตลาคมเรยกวา เหมยงชอย เปนผลผลตชวงทายฝนท าใหเหมยงมรสชาตดทสดและเปนทตองการของตลาด และในสวนชวงเดอนพฤษภาคมถงเดอน

มกราคมใบเหมยงจะมขนาดเลกใหผลผลตนอยกวาชวงอน การเกบใบเหมยงจะเกบเพยงสองในสามสวนเหลอไวอกหนงสวนของใบเพอจะใหตนเหมยงไดใชสงเคราะหแสงสรางอาหารเพอเลยงล าตนตอไป หากเกบทงใบ จะท าใหตนเหมยงไมเจรญเตบโต

ใหผลผลตนอย ในอดตชาวบานจะใชมอเกบใบเหมยง แตปจจบนชาวบานไดพฒนาอปกรณทเรยกวา “ปลอก” ซงเปนการเอาใบมดโกนมาเชอมกบหวงวงกลมแลวใสไวใน

นวเพอชวยตดใบเหมยงท าใหการเกบใบเหมยงท าไดรวดเรวขน ชวงเดอนมกราคมถงเดอนมนาคมชาวบานไมไดเกบเหมยงกจะใชเวลาจดเตรยมอปกรณทจะใชเกบผลผลตในครงตอไป กจะเหลาไมไผใหเปนตอกสองขนาด ไดแก “ตอกมด” เปนตอกเสนเลกใช

มดใบเหมยงทเกบจากสวน และ “ตอกก าเหมยง” เปนตอกขนาดกวางประมาณ 1 นว ใชมดเหมยงใหเปนก ากอนน าไปหมก หรอเมอน ามาแตงเปนก ากอนออกขาย ซงกจกรรมเศรษฐกจในรอบปลวนแตใชประโยชนจากการพงพาธรรมชาตจ งแสดงใหเหนภมปญญาความเปน “พลเมองวถเขยว (Green Citizens)” ของชาวบานในชมชนไดเปนอยางด และเปนทนทางสงคมทเปนองคประกอบส าคญทจะสามารถจดการทรพยากรชมชนใหเปนแหลงแหลงเรยนรวสาหกจได

MFU Connexion, 6(2) || page 272

ศกยภาพชมชนทมบรบทการพงตนเองดวยเศรษฐกจชมชนอยางเขมแขงคอการจดตงกลมวสาหกจชมชน โดยมสหกรณออมทรพยเปนสถาบนทสรางความมนคงทางเศรษฐกจและการพงตนเองของชมชน มการน าความรและภมปญญาทองถนมาสรางรายได มการชวยเหลอซงกนและกน ชมชนมความสามารถในการจดการทท าใหชมชนพงพาตนเองได (Community Enterprise Act, 2005) ในปจจบนชมชนบานมก าปองมหลากหลายกลมอาชพ ทกกลมกจะสงผน าและกรรมการเขาเปนสภาชมชน โดย สภาชมชนกจะมหนาทพจารณาทศทางการพฒนาบานแมก าปอง เชน กรณชาวบานประสงคจะกยมเงนเพอพฒนาอาชพกตองไดรบความยนยอมจากกลม และน าเรองเขา

สภาชมชนพจารณาอนมต คดดอกเบยรอยละ 2 ตอป ถาช าระเงนทนคนภายใน 2 ป จะไมคดดอกเบย ปจจบนสหกรณออมทรพยมเงนหมนเวยนในระบบประมาณ 3 ลานบาท สวนการบรหารจดการโฮมสเตยทไดจากนกทองเทยวรายหวละ 550 บาท จะถก

หกเขาสหกรณบางสวน และในทกวนท 1 ของทกเดอนชาวบานจะไดรบจดสรรรายได ดวยเพราะสหกรณและกองทนตาง ๆจะสรปรายรบรายจายทเกดขน เมอสหกรณมก าไรกจะจายปนผลใหกบสมาชก การจะสรางบานหรอสงปลกสรางในหมบานกจะตองผาน

“สภาชมชน” วาพนทบรเวณนนสมควรกอสรางหรอไม สงปลกสรางทบเสนทางน าผานหรอไม ถาท าอะไรขดตอขอก าหนดกจะกอสรางไมได มการสรางโรงงานผลตไฟฟาพลง

น า เพอผลตกระแสไฟฟาใชภายในหมบาน มระบบประปาภเขา วถชวตในยามเยน พอหลวงและชาวบานไดจดพธฮองขวญมดมอเพอเปนการเรยกขวญกลบสตวตนและเปนการตอนรบนกทองเทยวไดสมผสกบชาวบานดจญาตมตร ชมชนจดอาหารใส

ขนโตกและมการแสดงของชาวบาน อาหารสขภาพทใชพชผกพนถนในชมชน เชน แกงแคผกลงลาว น าพรกออง ย าใบเหมยงสมนไพร ผดผกยอดมะเขอเครอ ความสขจากการพงตนเองของชมชนบานแมก าปองไดแสดงใหเหนพลงของการมการมสวนรวมของพลเมองในการจดการทรพยากรเพอการทองเทยวเชงนเวศ (Wanapaisan et al., 1997; Designated Areas for Sustainable Tourism Administration (Public Organization [DASTA]), 2012)

MFU Connexion, 6(2) || page 273

การปรบตวของชมชนบานแมก าปองตลอดระยะเวลา 20 กวาปทผานมา ไดสงผลใหเกดการเปลยนจากหมบานเลก ๆแหงหนงทามกลางภเขาหางไกลความเจรญ และมรปแบบเศรษฐกจพอยงชพ ปจจบนสภาพการด ารงอยของบานแมก าปองมการเปลยนแปลงและปรบตวใหทนตอกระแสความเจรญกาวหนาดวยปจจยตาง ๆมากมาย และปจจบนนบไดวาชมชนบานแมก าปองไดพฒนามาเปนแหลงเรยนร เชงองครวม (Holistic Learning Community) ทเปดพนทใหกบองคกรและสถานศกษาไดเขามาศกษาดงาน จดเวทแลกเปลยนในชมชน ซงคนในชมชนไดปรบเปลยนบทบาทเปน ผถายทอดองคความรมรดกชนใหกบหนวยงานภายนอก ดงนนจงนาจะศกษาศกยภาพ

ชมชนและการมสวนรวมของพลเมองในการทองเทยวเชงนเวศเพอพฒนาแหลงเรยนรวถชมชนบานแมก าปอง เพอการเรยนรและการสรางศกยภาพชมชนทเขมแขงยงคงมรปแบบการจดการแหลงทองเทยวเชงนเวศใหปรบเปลยนเปนแหลงเรยนรวถชมชนท

คนพลงอ านาจใหชมชนไดมสทธในการจดการทรพยากรชมชนทสามารถสรางมลคาการตอบแทนการบรการของระบบนเวศจากภมปญญาไปสการพงตนเองได ซงเปนปรากฏการณทสามารถน าไปใชเปนบทเรยนในชมชนทเปนแหลงทองเทยวเชงนเวศใน

บรบทอนได

วตถประสงคของการวจย เพอศ กษาศกยภาพชมชนและการมสวนรวมของพลเมอง ในการจดการ

การทองเทยวเชงนเวศสการเปนแหลงเรยนรวสาหกจชมชนบานแมก าปอง จงหวดเชยงใหม

ขอบเขตการวจย ประชากรและกลมเปาหมาย ชมชนบานแมก าปองม 128 หลงคาเรอน ประกอบดวยประชากรทงหมด 418

คน เปนชาย 216 คน เปนหญง 202 คน และกลมเปาหมายผใหขอมลหลก (Key Informants) ในการวจยนประกอบดวย 2 กลม คอ กลมท 1 ไดจากผแทนกลมและม

MFU Connexion, 6(2) || page 274

ความสมครใจซงผแทนกลมตองมสวนรวมอยางตอเนองในการด าเนนการของกลมวสาหกจชมชนในบานแมก าปอง ประกอบดวย ผน ากลมวสาหกจชมชน ไดแก ผน ากลมกองทนหมบานและชมชนเมอง ผน ากลมสหกรณไฟฟาแมก าปอง จ ากด ผน ากลมสตรแมบาน ผน ากลมเยาวชนแมก าปอง ผน ากลมทองเทยวโฮมสเตย และผน ากลมมคคเทศกทองถน จ านวน 9 คน ส าหรบผใหขอมลหลก กลมท 2 ไดจากผแทนชาวบานทไดรบการยอมรบดวยฉนทามตของหมบานแมก าปอง ไดแก ผแทนชมชนปางนอก ผแทนชมชนปางกลาง และผแทนชมชนปา งโตน จ านวน 6 คน รวมกลมเปาหมายทใชในการวจยทงสน 15 คน

พนทในการศกษา ชมชนบานแมก าปองหมท 3 ต าบลหวยแกว อ าเภอแมออน จงหวดเชยงใหม

ตงอยทางทศตะวนออกเฉยงเหนอของจงหวดเชยงใหม ระยะทางจากตวอ าเภอแมออน

ประมาณ 20 กโลเมตร และหางจากตวจงหวดเชยงใหมประมาณ 50 กโลเมตร และอกเสนทางหนงทผาน อ าเภอดอยสะเกด เลยวขวามอตรงสามแยกโปงดน ระยะทางจากตวเชยงใหมประมาณ 51 กโลเมตร สภาพพนทชมชนรอยละ 98 เปนภเขาและเนนเขา

อยสงจากระดบทะเลเฉลยประมาณ 1,300 เมตร บรบทชมชนมพนทปาไม และสวนเหมยงอดมสมบรณ เปนปาตนน าและมอากาศเยนสบายตลอดป อณหภมเฉลย 25 องศาเซลเซยส ชมชนนเปนหมบานตนแบบ (OTOP) เกยวกบการจดการการทองเทยวเชงนเวศทเกดขนจากการวจยของชาวบานทตองการจดการทรพยากรชมชนใหสามารถพงตนเองได ซงกระบวนการวจยไดพฒนาศกยภาพของชาวบานไดน าองคความรประวตศาสตรชมชน ภมปญญาตามวถชวตของชมชน รวมทงการพฒนา นกคดรเรมเพอสงคมทสามารถน าเอาองคความรไปตอยอดพฒนาไปสรปแบบการทองเทยวภายใตการจดการของคนในชมชนอยางเปนระบบในการจดกจกรรมทางการทองเทยว เปนแหลงเรยนรวสาหกจชมชนทอยในรายการการทองเทยว การสรางกฎระเบยบ

ขอบงคบการทองเทยวทเกดขนโดยชมชน คณะกรรมการดานการทองเทยว การบรหารจดการทรพยากรทางการทองเทยวของชมชน เนนการกระจายรายไดอยางเสมอภาค

MFU Connexion, 6(2) || page 275

และเปนธรรม พฒนาอาชพและผลประโยชนทลงสชมชนอยางสมดล ซงการถอดบทเรยนจากชมชนจะชวยใหเหนแนวทางการพฒนาทยงยนทในปจจบนชมชนบาน แมก าปองไดกลายเปนแหลงเรยนรวสาหกจชมชนทสามารถพงตนเองไดและมการพฒนากลมวสาหกจชมชนเพมมากเปนตนแบบในการเปนแหลงเรยนรใหกบองคกรการพฒนาเอกชน องคกรภาครฐและสถาบนการศกษาทวประเทศ

นยามศพทเฉพาะ การจดการการทองเทยวเชงนเวศ หมายถง ศกยภาพชมชนในการจดการการ

ทองเทยวอยางมความรบผดชอบในแหลงธรรมชาตทมเอกลกษณเฉพาะถนในชมชน

บานแมก าปอง และแหลงวฒนธรรมทเกยวเนองกบระบบนเวศสงแวดลอมและการทองเทยว โดยมกระบวนการเรยนรรวมกนของผทเกยวของภายใตการจดการอยางมสวนรวมของทองถน เพอมงเนนใหเกดจตส านกตอการรกษาระบบนเวศอยางยงยน โดยรวมถงการทองเทยววถเขยว (Green-tourism) ทเ ปนการทองเทยวสถานททางธรรมชาต โดยใชส เขยวเปนสญลกษณของความอดมสมบรณทางธรรมชาต การทองเทยวเชงชวภาพ (Bio-tourism) ทเนนการศกษาสงมชวตตามธรรมชาต และการทองเทยวเชงเกษตร (Agro-tourism) แปลวา เปนการทองเทยวทเนนในดานเกษตรกรรม เพอใหเรยนรเกยวกบธรรมชาตของพชผลไรนา และวถชวตความเปนอยของเกษตรกรในชมชน

การมสวนรวมพลเมอง หมายถง ประชาชนในชมชนเปนผมบทบาทส าคญในการก าหนดปญหาความตองการของตนเองอยางแทจรง เปนการเสรมพลงอ านาจ ใหชาวบาน กลมวสาหกจชมชนใหสามารถระดมขดความสามารถในการจดการทรพยากร การตดสนใจ และการควบคมดแลกจกรรมตางๆ ในชมชนมากกวาทจะเปนฝายตงรบ สามารถก าหนดการด ารงชวตไดดวยตนเอง ใหมความเปนอยทดขนตามความจ าเปนอยางมศกดศรและสามารถพฒนาศกยภาพของประชาชน/ชมชนในดานภมปญญา

ทกษะ ความร ความสามารถ และการจดการและรเทาทนการเปลยนแปลงของโลกได

MFU Connexion, 6(2) || page 276

และประชาชนจะตองเขามามสวนรวมในกระบวนการอยางมอสระ การท างานตองเนนในรปกลมหรอองคกรชมชนทมวตถประสงคในการเขารวมอยางชดเจน เนองจากพลงกลมจะเปนปจจยส าคญทท าใหงานพฒนาตางๆ บรรลส าเรจตามความมงหมายได

แหลงเรยนรวสาหกจชมชน หมายถง องคความรเชงพนททใหเขาไปศกษาหาความร แลกเปลยนเรยนรเศรษฐกจชมชน และเทคโนโลยพนบานทใชทนชมชนในการจดการทรพยากรชมชนทงสงมชวต และไมมชวตเพอสรางสรรคกจการของชมชนเกยวกบการผลตสนคาและพฒนาอาชพ การใหบรการหรอบรการอนๆ ทด าเนนการอยางเปนระบบโดยคณะบคคลทมความผกพนเปนกลมในชมชน มวถชวตรวมกนและ

รวมตวกนกลมประกอบการไมวาจะเปนนตบคคลในรปแบบใด หรอไมเปนนตบคคล เพอสรางรายไดทตระหนกถงสงแวดลอมและเพอการพงพาตนเองของครอบครวและชมชน

วธด าเนนการวจย

การศกษาวจยนใชระเบยบวธวจยเชงคณภาพ (Qualitative Research) โดยการเขาฝงตวแบบมสวนรวมในชมชนเพอเปนสวนหนงของชมชน ขอมลทใชประกอบในการศกษาวจย จ าแนกเปน 2 ประเภท คอ ขอมลปฐมภม (Primary Data) เปนขอมลทไดจากการประชมเชงปฏบตการแบบมสวนรวม โดยมกจกรรมตาง ๆประกอบดวย การจดเวทชาวบาน การสนทนากลมแบบเสรมพลง การสงเกตการณแบบมสวนรวมและไมมสวนรวม การสมภาษณบคคลและกลมบคคลทเกยวของ และไดมการใชกลองถายภาพบนทกภาพ และไดมการใชเทปบนทกเสยงเพอชวยในการเกบรวบรวมขอมลใหสมบรณยงขน และขอมลทตยภม (Secondary Data) เปนขอมลเชงเอกสารทไดเกบรวบรวมไวแลวโดยบคคล กลมบคคล และสถาบนตางๆ เชน เอกสาร รายงานวจย บทความ วารสารสงพมพตางๆ หนงสอ รวมถง ขอมลอนๆ ทเกยวของ

การเกบขอมล การวจยครงนมกระบวนการเกบขอมลดงน คอ (1) การวเคราะห

เอกสารขอมลทมการเกบรวบรวมไวแลวจากการวจยทชาวบานท าเสรจแลวและจาก

MFU Connexion, 6(2) || page 277

หนวยงานตางๆ ทเกยวของ (2) การสมภาษณ (Interview) โดยสมภาษณผใหขอมลหลกจากผทม สวน ได สวนเ สยในชมชน (3) การสงเกตการณแบบม สวนรวม (Participatory Observation) เปนการสงเกตปรากฏการณในขณะทไดด าเนนกจกรรมวจยทงการสมภาษณ การประชมกลมยอย การประชมเชงปฏบตการ การศกษาดงาน การสมมนา และไดมการบนทกกระบวนการไปพรอมๆ กน (4) การสงเกตแบบไมมสวนรวม (Non-participatory Observation) เปนการสงเกตการณโดยท ผวจยไมไดมสวนรวมในการด าเนนกจกรรมของชมชนแตมโอกาสไดรวมในกจกรรมในฐานะผสงเกตการณเทานน (5) การสนทนากลมแบบเสรมพลง (Focus Group Emperment)

เปนการรวบรวมขอมลจากการแลกเปลยนกบกลมผใหขอมลในประเดนปญหาทเฉพาะเจาะจง โดยมผด าเนนการสนทนา (Moderator) (Buosonte, 2012)

เครองมอทใชในการวจย

เครองทใชในการวจยครงนไดสรางขนตามวตถประสงคของการวจย โดยใชกรอบทนทางสงคม (Social Capital) ของ Grootaert and van Bastelaer (2001) เครองมอในการวจยประกอบดวย เครองบนทกเสยง แบบบนทกภาคสนาม แบบบนทกการ

สนทนากลมภายหลงการสมภาษณ การบนทกภาคสนาม หลงจากไดขอมลภาคสนามแลวผศกษาไดน ามาวเคราะหเพอหาประเดนส าคญทเกยวของกบการมสวนรวมของชาวบานในการจดการการทองเทยวสการเปนแหลงเรยนรตามจดประสงคการวจยทก าหนด (Potisook, 2007; Pothisita, 2007)

การวเคราะหขอมล การวเคราะหขอมล เรมด าเนนการโดยเขาไปนดหมายกบผน าชมชน ผน ากลมและ

เขาฝงตวอยกบชมชนอยางมสวนรวมกบกจกรรมกบชมชน สรางความคนเคยดวยการเขาไปพกอาศยทหมบาน รวมเดนปาเพอศกษาแหลงเรยนร เขารวมประชมกลมวสาหกจจนกระทงชาวบานมความคนชนกอนเพอใหการสมภาษณปลายเปดมความ

เปนกนเองดวยการสอสารทใหความเคารพ การใหเกยรต การมความเปนกลยาณมตรและขออนญาตบนทกภาพ บนทกเสยง ค าถามไมมชน าแตเปนการรอค าตอบดวย

MFU Connexion, 6(2) || page 278

ความเตมใจจากผใหขอมล โดยน าค าตอบตามสภาพจรงทชาวบานก าลงด าเนนการตามวถชวตทเปนอยมาวเคราะหขอมลเชงหาประเดน (Thematic Analysis) โดยอานขอมลอยางละเอยดแลวจดกลมขอมลทเหมอนกนหรอสมพนธกนและหาประเดนรวมเพอหาขอมลมาสนบสนนองคประกอบส าคญในการจดการการทองเทยวเชงนเวศสการเปนแหลงเรยนรเพอใหผลการวจยมความนาเชอถอ (Trustworthiness) และน าเสนอขอมลทไดกบผใหขอมลได ยนยนและเพมเตมในขอมลทยงขาดหายไปเพอใหผลการวจยมความสมบรณยงขน โดยการวเคราะหขอมลด าเนนการตามกรอบแนวคดและวตถประสงคการวจยดวยวธการวเคราะหเนอหา ซงน าขอมลทศกษาเอกสารและ

ปรากฏการณทเกดขนตามสภาพจรงจากการสงเกตภาคสนาม การสมภาษณ และการสนทนากลมมาจดระบบขอมลเปนหมวดหม การใหความหมายกบขอมล โดยตความจากขอมลทไดใหออกมาเปนค าส าคญหรอขอความท สอความหมายของขอมลท

รวบรวมมา แลวสรางขอสรปและจดหมวดหมจากขอมลโดยการวเคราะหขอมลจะเปนลกษณะตความเพอหาความหมายหรอแปลความหมายทสอดคลองกบค าถามการวจย (Pothisita, 2007; Chantavanich, 2007)

ผลการวจย 1. ศกยภาพชมชนทท าใหกลมวสาหกจในชมชนสการเปนแหลงเรยนรท เนนการ

การมสวนรวมพลเมองม 4 องคประกอบ คอ (1) ผน าชาวบานมภาวะผน าการเป ลยนแปลง (Transformation Leaderships) ท ผน าชมชนมการ เ ร ยนร จ ากประสบการณ (Experiential Learning) และใชความร ฝงลก (Tacit Knowledge) ทมอยผสมผสานกนเปนจดเรมตนน าไปสการพฒนาวสาหกจชมชนใหเปนแหลงเรยนร ซงประสทธภาพของผน าทส าคญ คอ (1.1) ผลส าเรจของการปฏบตงานกลมทบรรลจดประสงค ความสามารถในการแกปญหาของกลมและความพงพอใจของสมาชกทมตอผน า (1.2) เจตคตของสมาชกกลมทใหการยอมรบและใหความรวมมอกบผน า (1.3)

คณภาพของกระบวนการกลมทพบจากความพรอมของกลมทจะรบมอกบการ

MFU Connexion, 6(2) || page 279

เปลยนแปลงทเกดวกฤตในชมชน มการปรบปรงคณภาพชวตของการท างาน สรางความมนใจ เพมพนทกษะเพอการเรยนรตลอดชวต (2) ชาวบานมการสรางชมชนแหงการเรยนร (Learning Community) โดยการเรยนรเกดจากปรกษาหารอแลกเปลยนความรกบผอนเพอการตดสนใจและไตรตรองรวมกนทเชอวาทกคนมศกยภาพในชมชนท างานอยางมเกยรตและศกดศรเสมอกนทเนนใหเกดพลงการรวมมอและกระบวนการท างานทดเพอท าใหสมาชกมทกษะกลยทธการรคด (Cognitive Strategy) มแรงบนดาลใจท จะเพมขดความสามารถเพอสร างผลตภณฑ มพลงและพรอมจะเปลยนแปลงของผมสวนไดเสย (Stakeholder) รวมทงวเคราะหงานทด าเนนการอยาง

เทยงตรง เสรมความสามารถในการสอสารเพอปรบเปลยนรปแบบการคดใหเหมาะสมกบความจ าเปนของสถานการณทเกดขน (3) ชมชนมการสบเสาะหาความรแบบเสรมพลง (Collaborative Inquiry) ชมชนมการจดการความรแบบผสมผสานนวตกรรมการ

เรยนรแบบรวมพลง (Collaborative Learning) กบการเรยนรแบบเสาะหาความร เขาดวยกนเกดการเรยนรในลกษณะของกลมวสาหกจในชมชนในลกษณะ (Team Learning) เพ อยกระดบและพฒนาความร เพอพฒนาผลตภณฑใหมคณภาพ

ประกอบดวยกจกรรมส าคญ คอ การวางแผน (Planning) การปฏบต (Action) การสะทอนผล (Reflection) และการสรางเครอขายการเรยนร (Learning Network) (4)

ชมชนมการเรยนรเชงปฏบตการ (Action Learning) ประกอบดวยขนตอนทส าคญ คอ (4.1) ก าหนดปญหาทสนใจรวมกน (4.2) มการก าหนดกฎเกณฑและกตกาและวธการท างานรวมกน การก าหนดเวลาพบกน การก าหนดบทบาทความรบผดชอบของสมาชก

(4.3) การน าเสนอเสนอขอมลปญหาทตองการแกไขรวมกน (4.4) การมสวนรวมในการพจารณาขอมล การตงค าถาม การอภปรายรวมกนทสมาชกทกคนเปนมหนาทกระตนและทาทายใหชวยกนคดและลงมอท า (4.5) การมสวนรวมไตรตรอง พจารณาทบทวนและตดสนใจ (4.6) การรวมมอในการปฏบต และ (4.7) การถอดบทเรยนทไดจากกระบวนการคด การปฏบตเพอสรางแนวทางปฏบตทด ซงแสดงใหเหนวาการมสวนรวมพลเมองไดมองคประกอบทส าคญการพฒนากลมวสาหกจในชมชนใหกลายเปน

MFU Connexion, 6(2) || page 280

แหลงเรยนรตนแบบในการสงเสรมใหชมชนมความเขมแขงและเปนหองปฏบตการทางสงคมในการเรยนรเชงพนท งานวจยยงพบวาชมชนมทนทางสงคม เปนปจจยส าคญทเออตอการพฒนาแหลงเรยนรวสาหกจชมชน ไดแก มรดกวฒนธรรมชมชน ความสามคค ความซอสตย ความไววางใจกนของคนในชมชน ผน าชมชนมจตส านกความความเปนพลเมองวถเขยว ผน าเปนแบบอยางของนกคดรเ รมเพอสงคม มความยตธรรม มความซอสตย มมนษยสมพนธ การตดสนใจเชงสาธารณะ มความเสยสละเพอชมชน ดงนนจงท าใหชมชนบานแมก าปองไดกลายเปนแหลงเรยนรทส าคญของประเทศไทย

2. การมสวนรวมของพลเมองในการจดการการทองเทยวเชงนเวศสการเปนแหลงเรยนรวสาหกจชมชน ไดพบวา กลไกการน าไปสการเปนแหลงเรยนรทเขมแขง คอ (1) การเสรมพลงชมชน โดยการสรางการมสวนรวมจากทกภาคสวน และรวมกนส ารวจ

และวเคราะหปญหาและศกยภาพของชมชน สรางพลงการมสวนรวมโดยการบรณาการวถชวตรวมกบแผนชมชนและแผนพฒนาทองถนรวมไปถงการพฒนาศกยภาพแกนน าการเปลยนแปลงในชมชนทงผน าทเปนทางการ และผน าทางธรรมชาต (2) การ

ปรบกระบวนทศนการเรยนรทจะแกปญหาในชมชนรวมกนอยางเปนระบบ มการวางแผนแบบมสวนรวม และการสรางปฏญญาทางสงคม หรอขอตกลงรวมกนของ

ชมชนโดยเนนการใชภมปญญาทองถน และมความสอดคลองกบวฒนธรรมและวถชวตของชมชน การสอสารเชงสรางสรรคเพอใหชาวบานมองเหนศกยภาพชมชน (3) การถอดบทเรยนเพอการจดการทนทางสงคมใหเกดการพฒนาชมชนท ยงยน

ประกอบดวย (3.1) มตทนสะสม (Stock) ไดแก (3.1.1) ชาวบานมความสามคคและและความไววางใจ (Trust and Solidarity) คอ ผน าและชาวบานมความเชอมนในศกยภาพซงกนและกน (3.1.2) ชาวบานมกลมและองคกรชมชนทเปนแหลงเรยนรในชมชน คอ สหกรณไฟฟาโครงการหลวงแมก าปอง จ ากด กองทนหมบานและชมชนเมองบานแมก าปอง กลมทองเทยวเชงอนรกษและโฮมเตย กลมออมทรพยเพอการผลตบานแมก าปอง กองทนโครงการแกปญหาความยากจนบานแมก าปอง กลมหมอน

MFU Connexion, 6(2) || page 281

สมนไพรใบชา และกลมนวดแผนไทย (3.1.3) ชาวบานมเครอขายและการเชอมโยง (Network and Linkage) การมสวนรวมไดสงผลใหเกดการตดตอ สนบสนนใหมการแลกเปลยนขอมลขาวสารและการรวมมอกนดวยความสมครใจ การสรางเครอขายควรสนบสนนและอ านวยความสะดวก ใหสมาชกในเครอขายมความสมพนธกนฉนทเพอน ทตางกมความเปนอสระมากกวาสรางการคบคาสมาคมแบบพงพง มการแลกเปลยนขอมลขาวสารระหวางกน การสราง “เครอขาย” ชวยเปดโอกาสใหกลมสมาชกไดแลกเปลยนขอมลขาวสารรวมทงบทเรยนและประสบการณกบบคคลหรอองคกรทอยนอกหนวยงานของตน ลดความซ าซอนในการท างาน ใหความรวมมอและท างานใน

ลกษณะทเออประโยชนซงกนและกน เสมอนการเปดประตสโลกภายนอก (3.1.4) การแลกเปลยนขอมลข าวสารและการสอสาร (Information Sharing and Communication) สมาชกในเครอขายตองท ากจกรรมรวมกนเพอกอใหเกดการปฏสมพนธการสอสาร

ระหวางกน มการพบปะพดคย การแลกเปลยนความคดเหนซงกนและกน และมกจกรรมประชมสมมนารวมกน โดยทผลของการปฏสมพนธนไดกอใหเกดการเปลยนแปลงในเครอขายตามมาดวย ลกษณะของปฏสมพนธระหวางสมาชกมการ

แลกเปลยนกน (Reciprocal Exchange) มากกวาทจะเปนผใหหรอเปนผรบฝายเดยว (Unilateral Exchange) ซงท าใหสมาชกเกดความผกพนระหวางกนมการเชอมโยงแนบ

แนนมากขน มการเรยนรระหวางกนมากขนสรางความเขมแขงใหกบชมชนอยางด (2) มตชองทาง (Channel) ไดแก (2.1) ความรวมมอและการท ากจกรรมเพอสวนรวม (Collective Action and Cooperation) (2.2) ชาวบานมการแลกเปลยนขอมลและ

ขาวสาร (Information Sharing and Communication) การมสวนรวมของสมาชกในเครอขาย เปนกระบวนการทส าคญมากในการพฒนาความเขมแขงของเครอขาย เปนเงอนไขทท าใหเกดการรวมรบร รวมคด รวมตดสนใจ และรวมลงมอกระท าอยางเขมแขง ดงนนสถานะของสมาชกในเครอขายควรมความเทาเทยมกน ทกคนอยในฐานะ “หนสวน (Partner)” ของเครอขาย เปนความสมพนธในแนวราบ (Horizontal Relationship) คอความสมพนธฉนทเพอน มากกวาความสมพนธในแนวดง (Vertical

MFU Connexion, 6(2) || page 282

Relationship) ในลกษณะเจานายลกนอง ซงบางครงกท าไดยากในทางปฏบตเพราะตองเปลยนกรอบความคดของสมาชกในเครอขายโดยการสรางบรบทแวดลอมอนๆ เขามาประกอบ แตถาท าไดจะสรางความเขมแขงใหกบเครอขายมาก (3) มตผลลพธ (Outcome) ไดแก (3.1) ชาวบานมแรงยดเหนยวทางสงคม (Social Cohesion) การสรางใหชาวบานมคณสมบตของการสรางความสมานฉนท ยอมรบการอยรวมกบผอน การเขาไปใชชวตสาธารณะรวมกบผอนได โดยรวมกลมท ากจกรรม มการตดตอสอสารกบผอน โดยไมมความตงเครยดในระหวางคนตางสถานภาพ รวมทงยอมเสยสละเวลา ทรพยากรสวนตวเพอสวนรวมได (3.2) ประชาชนและชมชนไดรบการเสรมพลง

(Empowerment) เปนการพฒนาศกยภาพของชาวบานใหเขาใจสทธในทรพยากรชมชน เสรภาพในการแสดงออก และความคดเหนไดรบการตอบสนอง การไดมโอกาสเขาไปมสวนรวมในการเปนสมาชกของกลม ตลอดจนมการเสรมสรางวฒนธรรมทด

งาม การสรางคณคาใหตวเองและผอน

การอภปรายผล 1. ศกยภาพชมชนในการจดการการทองเทยวเชงนเวศเพอพฒนาแหลงเรยนร

วสาหกจชมชนไดแสดงใหเหนวาปรากฏการณทเกดขนในชมชนนบเปนวธคดของผน าชมชนทมความนาสนใจเปนอยางมากเนองจากเปนผน าทแสดงถงภาวะผน าการเปลยนแปลง (Transformational Leadership) ทปฏบตใหเหนในการจดการหรอการท างานเปนกระบวนการท ผน ามอทธพลตอผรวมงานโดยการเปลยนสภาพหรอเป ลยนแปลงความพยายามของ ผร วมงานให สงข นกว าค วามพยายามทคาดหวง พฒนาความสามารถของผรวมงานไปสระดบทสงขนและมศกยภาพมากขน ท าใหเกดการตระหนกรในภารกจและวสยทศนของกลม จงใจใหผรวมงานมองไกลเกนกวาความสนใจของพวกเขาไปสประโยชนของกลม หรอสงคมในพนท การน านวตกรรมการทองเทยวเขาจดการทองเทยวโดยชมชนนเรมบนฐานการวเคราะหชมชน

ทจะใชความไดเปรยบทางทรพยากรธรรมชาตทเออหนน เพอน าไปสการสรางรายได

MFU Connexion, 6(2) || page 283

เสรมใหกบชมชน โดยหวงวารายไดจากการทองเทยวจะชวยลดการบกรกพนทปาซงก าลงจะกลายเปนปญหาใหญทสงผลกระทบตอวถชวตของชมชนตามมาอกมากมาย แตในการจดการจะเหนไดวา ไมใชเรองงาย เพราะในขณะทรายไดจากการทองเทยวทเพมขนเพยงเลกนอยมกลมคนเลกๆ ทไดประโยชนโดยตรง ในขณะทสมาชกชมชนสวนใหญซงเปนผไดรบประโยชนโดยออมนนมแนวโนมการเผชญกบปญหาคาครองชพสงขนเรอยๆ การมงเนนเฉพาะการจดการทองเทยวเพยงอยางเดยว จงอาจจะไมสามารถท าใหกฎระเบยบวาดวยการหามขยายพนทท ากน หามลาสตว ปา การหามท าลายพชสมนไพรทส าคญ หรอแมแตการก าหนดปฏญญาชมชนมให สมาชกของ

ชมชนขายทดนใหกบนายทนภายนอก เพอปองกนการบกรกพนทปาเพม น าไปสการปฏบตจรงได เพราะฉะนนกระบวนการใชการมสวนรวมใน “การจดการทองเทยว” เพอจดประกายส านกรกษสงแวดลอม และน าไปสกระบวนการถนอมรกษาคณคา

ทรพยากรรวมกนของคนในชมชนและคนนอกชมชนจะชวยใหเกดมลคาทไดจากการทองเทยว สอดคลองกบงานวจยของ Panyanuwat et al. (2014) ทพบวาการพฒนาศกยภาพของชมชนเปนการพฒนาและคนหาจดเดนของชมชนเพอยกระดบการ

ทองเทยวใหเออตอการสรางอาชพ การจางงานและเออใหนกทองเทยวไดรบประโยชนและคณคาไปพรอมๆ กน ประเดนส าคญคอ สอดคลองกบงานศกษาของ Mangkhang

et al. (2016) การพฒนาศกยภาพของชมชนจะตองใหพลงอ านาจกบชาวบานเปนกลไกหลกเพอใหความยงยนในการพฒนาเชงพนท การหนนเสรมศกยภาพจะท าใหชาวบานในชมชนเกดความตระหนกในคณคาของทรพยากรชมชน และส านก

สาธารณะวาไดรบประโยชนจากการจดการทองเทยวรวมกนอยางแทจร ง ซงนบเปนกระบวนการพฒนาททาทายมากไมเพยงตอชมชนบานแมก าปองเทานน หากยงเปนโจทยททาทายแนวคดการทองเทยวทยงยนในชมชนอนไดอกดวย

ระบบคดของผน าชมชนไดสะทอนใหเหน “ความเปนพลเมองเขมแขง” ของผน าทสามารถแกโจทยปญหาของชมชนทก าลงอยในสถานการณทองเทยวท ชมชนบาน แมก าปอง จงก าลงเผชญความทาทายจากการผนวกชมชนเขาสระบบตลาดเสร ทม

MFU Connexion, 6(2) || page 284

ลกษณะความสมพนธในรปแบบการแลกเปลยนเปนส าคญ ในขณะเดยวกนปจจยผลกดนหนงของกระแสการทองเทยวชมชนกมาจากความโหยหาของคนชนกลางในเมอง ทตองการใกลชดกบธรรมชาตและวถชวตผคนในทองถนมากขน การซอทดนเพอสรางบานพกตากอากาศ จงเปนเสมอนภาพสะทอนพฤตกรรมของคนชนกลางในเมองจ านวนหนงทมาพรอมกบการคกคามและลดรอนสทธของชมชนและนกทองเทยวอน ซงทายทสด จะน าไปสการเผชญหนาและความขดแยง แตอยางไรกตามผน ากสามารถใชวธการมสวนรวมพลเมองเพอใหชมชนไดรบประโยชนสงสดอยางเสมอภาคและเปนธรรม ดงท Office of the Royal Society (2015) ไดเสนอศกยภาพของผน าชมชนตาม

แนวคดของ สรยเดว ทรปาต และคณะ ไววาทนชวต (Life Assets) นนประกอบดวยทนภายใน (Internal Assets) และทนชวตภายนอก (External Assets) ซงผน าชมชนนนมทนชวตภายใน คอ พลงตวตน (Power of Self) เปนพลงทแตละคนมอยและเพมขนจาก

การหลอหลอมและเรยนร พลงตวตนมความส าคญมากเพราะแสดงออกถงการเหนคณคาของตนเอง การยดมนในพฤตกรรมทด และการมทกษะสมพนธภาพกบผอน ส าหรบชมชนบานแมก าปองถอไดวามทนชวตภายนอกทแสดงถง พลงครอบครว

(Power of the Family) พลงกลมและกจกรรม (Power of Peer: Creative Activity) พลงชมชน (Power of Community) และพลงสรางปญญา (Power of Wisdom) ทใชในการ

พฒนาเพอแกปญหาหาในชมชน การเสรมพลงอ านาจคนในชมชนใหเปนผแสวงหาความรวมมอและการสนบสนน

จากองคกรภายนอก จงเปนสรางภมคมกนไมไดเกดจากการรกคบเขามาจดการ

การทองเทยวของนายทนภายนอกชมชน ทนสงคมเดมทม ผคนเขามาทองเทยวในหมบานเพอชมธรรมชาตอยบางแลว แตชมชนไมไดมการจดการเพอรองรบอยางเปนระบบ เปาหมายเบองตน คอ เพอใหชาวบานมรายไดเสรมจากการทองเทยว และเพอน าไปสการอนรกษทรพยากรธรรมชาตของหมบานโดยเฉพาะผนปา เนองจากชมชนมการขยายตวขน มการปรบเปลยนจากอาชพการท าสวนเหมยง ไปท าสวนกาแฟ เนองจากมผบรโภคเหมยงลดลง และมแนวโนมวาในอนาคตอาจจะไมมตลาดรองรบ

MFU Connexion, 6(2) || page 285

ปาไมชมชนถกท าลายลง เนองจากการโคนตนไมเพอท าบานเรอน และขยายพนทท ากนเพมขนเรอยๆ การเขามาซอสทธการครอบครองทดนของชาวบานจากคนภายนอกชมชนเพอท าบานพกตากอากาศ และท าสวนกอาจจะเปนอกสวนทอาจน าไปสการ บกรกปาเพอขยายพนทท ากนดวยเชนกน ความอดมสมบรณของผนปา แมก าปองทลดลงมปรมาณน าในล าหวยแมก าปองเปนตวชวดทชดเจน การลดลงของปรมาณน าในล าหวยแมก าปอง ท าใหคนแมก าปองตางเรมวตก ทงนเพราะชาวบานตองอาศยน าในล าน าแมก าปองเพอด ารงชวตและผลตกระแสไฟฟาเพอใชในหมบานในอนาคต การสรางกระบวนการเรยนรรวมกนของทกภาคสวนในชมชนทใชการมสวนรวมในคด

วเคราะห วางแผน ปฏบต ทบทวน ประยกต ปรบใชมงสรางชมชนพงตนเองทงระบบทน าไปก าหนดในแผนปฏบตการขององคกรปกครองสวนทองถนจะชวยหนนเสรมชมชนใหมศกยภาพในการปฏบตงานไดอยางยงยน (Duangkaewruan et al., 2016) ดงนน

ชมชนจงเกดการเรยนรเชงปฏบตการ (Action Learning) เพอก าหนดกฎเกณฑการปฏบตทชดเจนเพอเนนการมสวนรวมของชมชนมากขน เพอแกไขและปองกนปญหาของชมชน เชนการปองกนการลกลอบน าพชพรรณไมออกจากหมบาน โดยการตงจด

ตรวจขนเพอบนทก และตรวจพาหนะของนกทองเทยวทเขา-ออกหมบาน การก าหนดความเรวในการขบขยานพาหนะในเขตหมบานไมเกน 35 กโลเมตรตอชวโมง อกทงม

การจดท าปายจราจร และสญญาณเตอนภยตามจดทเกดอบตเหตไดงาย ก าหนดใหมคคเทศกน าเทยวตองท าความเขาใจเกยวกบวถชวต ประเพณ ความเชอ และการปฏบตตวใหเหมาะสม ปญหาขยะไดถกจดการใหเปนระเบยบเรยบรอยขน โดยในสวน

ของชมชน ไดการจดการขยะอยางเปนทเ ปนทาง การแยกขยะ ไมทงขยะลงล าน า ส าหรบนกทองเทยวไดมการจดบรการถงขยะไวตามจดทองเทยวทส าคญๆ อยางทวถง เปนตน

2. การมสวนรวมพลเมองในการจดการการทองเทยวใหเปนแหลงเรยนรวสาหกจชมชน นบวาคนในชมชนไดมกระบวนการสรางองคความรจากการปฏบตจนน าไปสการสรางชดความรเพอแบงปนแนวคดการทองเทยวทคดรเรมโดยชมชนบรหารจดการ

MFU Connexion, 6(2) || page 286

กนเองโดยชมชน ถอวาเปนการพฒนาชมชนแบบองครวมหรอแบบบรณาการไดอกทางหนง คอ เกดการพฒนาทงพนฐานอาชพหลก อาชพเสรม กลมองคกรตางๆ ตลอดจนพฒนาบคลากรในชมชน สงผลใหเกดชมชนทเขมแขง และยงชวยลดปญหาการวางงาน แกปญหาความยากจน การจดการการทองเทยวสงผลใหเพมการพฒนาองคความรภายในชมชนและการกอตงกลมตางๆ ขนในหมบาน เพองายตอการบรหารจดการภายในชมชน โดยเรมจากการคนหาองคความรเดมทมในหมบานและอบรมพฒนาจนเกดอาชพเสรมขนในหมบานรองจากอาชพหลก คอ การเกบใบเหมยง องคความรเดม เชน กลมเครองเรอนไมไผ กลมตเหลก กลมสมนไพรพนบาน กลมนวด

แผนโบราณ กลมดนตรพนเมอง กลมฟอนร า กลมมคคเทศก กลมแปรรปผลตภณฑ ชาใบเหมยง กาแฟดอกเหมยง มนฝรงทอดกรอบ กลมจกสานหมวกและตะกราใสไข ซงทกแหลงเรยนรทกลมวสาหกจชมชนลวนแลวไดเกดขนอยางสมพนธและเชอมโยงการ

ทองเทยวในชมชนทงสน ภมปญญาในชมชนหลายๆ สงทเราเคยมองขามความส าคญเวลานกลบมคณคากลายเปนแหลงเรยนร เชน มรดกวฒนธรรมการเกบใบเหมยงทชาวบานออกไปเกบทกวนจนเปนวถชวตปกตของชมชนน แตนกทองเทยวกลบเหน

คณคาเกยวกบการดแลทรพยากรธรรมชาตเชงระบบทเหนความสมพนธในการอนรกษน า ดน และปาไมเพอแกปญหาภาวะโลกรอน เปนองคความรทนาสนใจอยากมาศกษา

อยากมาสมผสกบวถชวตของชมชนแหงน ทางหมบานจงตองมรปแบบทเหมาะสมกบการจดการการทองเทยวเชงนเวศ เพอใหการทองเทยวมระบบระเบยบ กฎเกณฑและไมสงผลตอทรพยากรธรรมชาตภายในหมบาน เมอหมบานมรายไดการจดสรร

ผลประโยชนกตองค านงถงชาวบานในชมชนใหมการกระจายรายไดอยางทวถง ทางคณะกรรมการก าหนดใหกจกรรมการทองเทยวเชงอนรกษน เปนกจกรรมหนงของสหกรณการไฟฟา โครงการหลวงแมก าปอง จ ากด เนองจากผน าของหมบานตองการใหการทองเทยวเชงอนรกษเปนธรกจบรการเพอสรางรายได และน าผลประโยชนกระจายสชมชนอยางทวถง เพราะชาวบานของบานแมก าปองเปนสมาชกของสหกรณทงหมดทกหลงคาเรอน รายไดทเหลอหลงหกคาใชจายแลวกจะเปนรายไดของสหกรณ

MFU Connexion, 6(2) || page 287

และทกปจะมการสรปก าไรขาดทนของสหกรณ ฉะนนเมอสหกรณมก าไร ก าไรนจะออกมาในเรองของเงนปนผลใหแกสมาชกทกคน นอกจากนการทองเทยวยงเออตอการน าทรพยากรธรรมชาตและวถชวต วฒนธรรม ประเพณตางๆ มาพฒนาใหเกดประโยชนตอชมชนเอง สรางรายได สรางชอเสยงใหกบชมชนและยงสงผลใหทกคนในชมชนมจตส านก และเหนความส าคญในการใชประโยชนจากทรพยากรชมชนและพรอมทจะชวยกนดแลรกษาทรพยากรธรรมชาต สงแวดลอม วถชวต ศลปวฒนธรรมใหคงอยตลอดไป ซงสอดคลองกบงานศกษาของ Watcharakiettisak (2017) ทพบวาทกภาคสวนทรบประสบการณการท างานรวมกนจะเกดการเรยนรและเขาใจในกจกรรม

การบรณาการระหวางหนวยงานเพอการขบเคลอนภารกจการพฒนาเศรษฐกจชมชนและภารกจของแตละหนวยงานไดเปนอยางด ในขณะเดยวกนเมอชมชนมรายไดจากการทองเทยว รายไดทงหมดจะถกน ามารวมอยทสหกรณการไฟฟา เพอการแบงปนผล

ก าไรใหกบสมาชก หลงด าเนนโครงการทองเทยวชมชนมาเกอบสบป บานแมก าปองมโฮมสเตยทไดมาตรฐาน และไดรบรางวลผลตภณฑชมชน โดยน าการทองเทยวเปนผลตภณฑของหมบาน ผลประโยชนทชมชนไดรบจากการทองเทยว ท าใหคนในชมชน

มรายไดเสรม และสามารถคงวถชวตและยดอาชพหลกเปนการท าไรเหมยงเพอดแล ปาตนน าตามวถดงเดม และยงไดรบประโยชนจากสาธารณปโภคไมวาจะเปนไฟฟา

ประปาหมบาน และถนนลาดยางทพฒนาขนพรอมๆ กบการเปดการทองเทยวชมชน แตกระนน ความส าเรจในการจดการทองเทยวของหมบานแมก าปอง กไมสามารถหนพนตรรกะของทนทแสวงก าไร เพราะเมอระบบสาธารณปโภคพรอมมลและชมชนไดรบ

ความนยม และการกลาวขานถงแลว นายทนจากนอกหมบานกเรมเขาจบจองพนทเพอแสวงผลประโยชนทเกดขนจากการทองเทยว

การสรางกระบวนทศนใหมเพอคนในชมชนเปนจาของพนททองเทยวสงผลใหเกดความตระหนกในคณคาของทรพยากรในชมชนดวยตนเอง ในขณะเดยวกนการสรางนกทองเทยวทรจกเคารพและใหคณคาธรรมชาตในทองถนทตนไปเยอน และเหนคณคาวถชวต วฒนธรรมของทองถนอนๆ โดยไมจ าเปนตองตคาออกมาเปนมลคาเงน

MFU Connexion, 6(2) || page 288

หรอครอบครองสงเหลานนไวแตเพยงผเดยว นาจะเปนสงส าคญทจะน าไปสการทองเทยวอยางยงยนในอนาคต จากนโยบายของภาครฐประกอบกบการผลกดนใหเปดหมบานแมก าปอง เปนหมบานทองเทยวนน เปนเหมอนดาบสองคมทสงผลถงชมชนเพราะในขณะนน ชมชนยงไมมความพรอมในการจดการดานตางๆ เพอทจะรองรบคนภายนอกเขามาทองเทยว พรอมทงยงไมมกฎเกณฑ ระเบยบ ขอตกลงตางๆ และเมอรฐบาลประชาสมพนธออกไป กมคนเขามาทองเทยว ปญหาตางๆ กตามมา ไมวาจะเปนผลกระทบทมตอทรพยากรทางธรรมชาต ปญหาขยะและอนๆ อกมากมาย ดงนน ชาวบานจงตองหนกลบมาจดการชมชนของตนเอง พรอมกบเตรยมความพรอมในดาน

ตางๆ ไมวาจะเปนการจดการทงเรองทรพยากรชมชน คน และรายได เพอรองรบสถานการณทเกดขนในปจจบนและในอนาคต ซงสอดคลองกบงานของ Chandang and Adivadhanasit (2012) ทคนพบวาคณลกษณะของชมชนเขมแขง ประกอบดวย

(1) ชมชนมความเปนเอกภาพ สรางกระบวนการเรยนรเพอการพฒนาอยางตอเนอง รจกแสวงหาแนวทางในการบรหารจดการกลมวสาหกจแบบมสวนรวม และภมปญญาทมบารมในการยดโยงคนในชมชนใหมความเปนเอกภาพ ยอมรบความคดเหนระหวาง

กนและมองเหนประโยชนสวนรวมของชมชนเปนส าคญ (2) ชมชนมความสมานฉนท มการรวมกลมเพอชวยเหลอเกอกลในดานอาชพ สวสดการ และการด ารงชพ กระจาย

อ านาจในการตดสนใจและสงเสรมใหเกดการมสวนรวมสง มการประสานความรวมมอและการสอสารระหวางกน และมกฎกตกาของชมชนเพอการอยรวมกนอยางสงบสข (3) ชมชนมการจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม ชมชนมความร ความเขาใจ

ในการจดการทรพยากร ดน น า ปา ใหเกดประโยชนสงสดและมระบบการจดการทรพยากรท ม ค วามเหมาะสมกบบรบทของพ นท ม การอน ร กษ และฟ น ฟทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมในชมชนอยางตอเนอง (4) ชมชนมการปรบตวและพฒนาอยางตอเนอง มการผสมผสานระหวางเทคโนโลยพนบานและเทคโนโลยสมยใหมไดอยางเหมาะสม โดยไมละทงวถชวตและภมปญญาทองถนแบบดงเดม มการรวมกลมเพอจดหาวสดอปกรณการผลตทเปนเทคโนโลยใหมเปนของสวนรวม

MFU Connexion, 6(2) || page 289

เพอใหสมาชกไดใชประโยชนรวมกน (5) ชมชนมการใชนวตกรรมเพอสรางมลคาทรพยากรทองถน มการจดระบบการผลต การจ าหนายทมความสมพนธเชอมโยงกนใหสมาชกในชมชนไดรบประโยชนสงสดในรปของการรวมกลม การแปรรปการผลตโดยมระบบการผลตทมงตอบสนองความตองการในการด ารงชพของชมชนเปนหลกและการผลตเพอการจ าหนายตลาดภายนอกตามล าดบ

ขอเสนอแนะจากการวจย 1. ขอเสนอแนะทไดจากการศกษา

1) การถอดกระบวนการพฒนาชมชนแบบวจยเปนฐาน (Research-Based

Community Development: RBCD) โดยชาวบานไดแสดงใหเหนศกยภาพของชมชนทไดรบการหนนเสรมศกยภาพจนภมปญญาชน (Organic Intellectual) ทไดพฒนาทกษะการคดเชงระบบของการจดการทรพยากรในชมชนทสามารถใชกลมอาชพอนเกดจากการทองเทยวจ าเปนตองอาศยกลไกของภาครฐและสถาบนอดมศกษาไดใหการหนนเสรมและตอเนองเพอใหชมชนไดมการทบทวนการจดการการทองเทยวเชงนเวศทเปนแหลงเรยนรวสาหกจชมชนไดสะทอนใหเหนพลงทเขมแขงของชมชน

2) การสรางความรวมมอกบสถาบนการศกษาในการพฒนาชดความรในรปแบบคมอ วธการ และสอสารสนเทศนบวามความส าคญในการเขาไปในแหลงเรยนรวสาหกจชมชน และควรมการพฒนาสอทงภาษาไทยและภาษาตางประเทศในการใหขอมลของก ลมวสาหกจชมชนเพอ เพม องคค วามร เชงว ชาการในการจดการ การทองเทยวในชมชน ซงเปนการเพมกลมเปาหมายของนกทองเทยวใหเขามาในหมบานใหมากขน

3) การสรางขอตกลง (MOU) ระหวางชมชนกบสถาบนอดมศกษาเพอใชเปนแหลงฝกประสบการณวสาหกจศกษาและการจดการเรยนรโดยใชชมชนเปนฐานของนกศกษาวชาชพครในการพฒนาสอและแหลงการเรยนร

MFU Connexion, 6(2) || page 290

4) การพฒนาทกษะชาวบานใหมสมรรถนะทหลากหลาย เชน ทกษะการบรการ ทกษะภาษาตางประเทศ ทกษะการใชเทคโนโลย ทกษะการสอสารเพอสรางความเขาใจตรงกน การผลตสอภาพยนตรสนหรอรายการโทรทศนชมชนทแสดงใหเหนพลงภายในของชมชนทแทจรง การสรางส านกจตเออเฟอมความเปนมตรไมตรเพอกอใหเกดความประทบใจของนกทองเทยวอนจะท าใหกอเกดรายไดจากการทองเทยวเพมยงขน

2. ขอเสนอส าหรบการวจยครงตอไป 1) ควรมการศกษาเกยวกบการมสวนรวมพลเมองในการพฒนาแหลงเรยนร

ในดานอน เชน แหลงเรยนรพรรณไมบานแมก าปอง แหลงเรยนรพพธภณฑวฒนธรรมเหมยงในชมชน แหลงเรยนรสมนไพรในปาเหมยง แหลงเรยนรแมลงและนกในชมชน แหลงอาหารพนบาน เปนตน

2) ควรมการศกษานวตกรรมการ เร ยนร ท สอดแทรกเ ร องราวและประวตศาสตรชมชน วถชวตชมชนวนเกษตรทสอดคลองกบความอดมสมบรณของ ปาไม สวนเหมยง และการปลกกาแฟใหเหนคณคาของการพงพาทรพยากรธรรมชาต

และอยรวมกบปาดกด าบรรพ ความสมดลของสรรพสงทท าใหการทองเทยว เปนการเรยนรเพอรกษาระบบนเวศในพนทการทองเทยว

3) ควรมการศกษาเชงคณภาพเพอสบคนหลกฐานทางประวตศาสตรชมชนบานแมก าปองเพอสรางเรองราวการยายถนของคนพนราบเพอเขามาอาศยอยในพนทสงและมการปรบตว การด ารงอตลกษณวฒนธรรม ประเพณทแตกตางชาตพนธบน

พนทสงอนๆ ทแสดงใหมตใหมของชาวพนราบในบนพนทสง การศกษาระบบความสมพนธทางเศรษฐกจและพงพาทรพยากรธรรมชาตของคนพนทสงและคน พนราบ เปนตน

MFU Connexion, 6(2) || page 291

กตตกรรมประกาศ บทความนเ ปนการสงเคราะหงานวจยเรองการวเคราะหโครงสรางการจดการ

ทองเทยวเชงอนรกษของบานแมก าปอง จงหวดเชยงใหม โดยม อาจารย ดร.เชษฐภม วรรณไพศาล เปนหวหนาโครงการวจยและคณะผวจยขอขอบคณมหาวทยาลยเชยงใหมทสนบสนนทนการวจ ย และคณวฤทธชาต ปาณช ผ รวมวจ ยพร อมด วยผน ากลมวสาหกจชมชนและชาวบานแมก าปอง ทเสยสละเวลาในการใหขอมลท เปนประโยชนตอการวจยครงน

References Buosonte, R. (2012) Qualitative research in education (วจยเชงคณภาพทาง

การศกษา), Nakhon Sawan: Riming Press, The Department Bluntly Ltd. (in Thai)

Bureekul, T. (2009) Dynamic participation of the Public: From the past to the constitution of Thailand B.E. 2550 (พลวตการมสวนรวมของประชาชน: จากอดตจนถงรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2550), Bangkok: A.P Graphic Design and Press. (in Thai)

Chandang, V. & Adivadhanasit, C. (2012) The development of the model for a strong community management in line with sufficiency economy in upper central Thailand (การพฒนารปแบบการบรหาร จดการชมชนเขมแขงตามแนวปรชญาเศรษฐกจพอเพยง ในเขตจงหวดภาคกลางตอนบน), Available: http://research.kpru.ac.th/old/Joumal_HSS/images/TGT/ 2555/pats2/3.pdf [16 December 2017] (in Thai)

Chantavanich, S. (2007) Qualitative research methods (วธการวจยเชงคณภาพ),

Bangkok: Chulalongkorn University Press. (in Thai)

MFU Connexion, 6(2) || page 292

Christiaan, G. & Thierry van, B. (2001) Understanding and measuring social capital: A synthesis of finding and recommendations form the social capital initiative, Washington, DC: The World Bank.

Community Enterprise Act. (2005) Royal Thai Government Gazette (ราชกจจานเบกษา), vol. 122 Part 6(a). p. 1. (in Thai)

Designated Areas for Sustainable Tourism Administration (Public Organization). (2012) “Ban Mea Kampong” heaven on earth at Chiang Mai (สวรรคบนดนท “บานแมก าปอง” จ.เชยงใหม), Available: http://www.dasta.or.th/th/ [28 December 2017] (in Thai)

Duangkaewruan, N., et al. (2016) Knowledge management for ensuring land security and reducing environment-destroying behavior of people in community: A case study in Mae Tha sub-district, Mae On district, Chiang Mai province (การจดการความรของชมชนเพอสรางความมนคงในทดนและลดพฤตกรรมท าลายสงแวดลอมของคนในชมชน: กรณศกษาต าบลแมทา อ าเภอแมออน จงหวดเชยงใหม), MFU Connecxion: Journal of Humanities and Social Sciences, vol. 5, no. 2, pp. 45-70. (in Thai)

Grootaert, C. & van Bastelaer, T. (2001) Understanding and measuring social capital: A synthesis of findings and recommendations from the social capital initiative, Washington, DC: The World Bank.

Mangkhang, C., et al. (2016) A study project of the royal project’s knowledge transfer and capacity building for highland communities (รายงานผลโครงการการถายทอดความรโครงการหลวงและพฒนาศกยภาพชมชนบนพนทสง), Chiang Mai: Highland Research and Development Institute (Public Organization). (in Thai)

MFU Connexion, 6(2) || page 293

Office of the Royal Society. (2015) Dictionary of contemporary education, The Royal Society (พจนานกรมศพทศกษาศาสตรรวมสมย ฉบบราชบณฑตยสภา), Bangkok: Partnership Jiahua Press. (in Thai)

Panyanuwat, A., et al. (2014) Assessing the cost of administering the designated areas for sustainable tourism (รายงานผลการประเมนความคมคาในการบรหารการพฒนาพนทพเศษเพอการทองเทยวอยางยงยน),

Bangkok: Designated Areas for Sustainable Tourism Administration (Public Organization). (in Thai)

Pothisita, C. (2007) Art and science of qualitative research (ศาสตรและศลปแหงการวจยเชงคณภาพ), Bangkok: Amarin Printing Press. (in Thai)

Potisook, P. (2007) The group discussion at full capacity for researchers in schools and communities (แนวทางการใชสนทนากลมอยางเตมศกยภาพส าหรบการวจยในสถานศกษาและชมชน), Available: http://research.kpru.ac.th/old/Joumal_HSS/images/TGT/2551/ pats2/2.pdf [12 December 2017] (in Thai)

Uwanno, B. & Bureekul, T. (2005) Participatory democracy (ประชาธปไตยแบบม

สวนรวม), Bangkok: King Prajadhipok’s Institute. (in Thai) Vachanasvasti, K. (2007) The participation of the public policy of the

government employment service (การมสวนรวมของประชาชนตอการ

ด าเนนนโยบายของรฐบาลดานการบรการจดหางาน), Bangkok: Department of Employment, Ministry of Labour. (in Thai)

MFU Connexion, 6(2) || page 294

Wanapaisan, C., et al. (1997) An analysis of the management structure used for conservation tourism of Ban Mea Kampong in Chiang Mai Province (รายงานผลการวเคราะหโครงสรางการจดการการทองเทยวเชง

อนรกษของบานแมก าปอง จงหวดเชยงใหม), Chiang Mai: Faculty of Education, Chiang Mai University. (in Thai)

Watcharakiettisak, T. (2017) Community economic strengthening by developing

community enterprise group at Tambonpolsongkram administration organization, Nonsung district, Nakhornratchasima province (การสรางความเขมแขงทางเศรษฐกจใหกบชมชนโดยการพฒนากลมอาชพในพนทองคการบรหารสวนต าบล พลสงคราม อ าเภอโนนสง จงหวดนครราชสมา), Journal of Business Administration, The Association of Private Higher

Education Institution of Thailand, vol. 5, no. 1, pp. 43-54. (in Thai)