Material on Nôm-translated Book of Odes Initial Study on ...nomfoundation.org/Conf2006/NgTCuong_KinhThiNom.pdfn San L [) (kho ng th k6 XIX) vi t trong ph˜n i Nam qu c ng ngh a l

T� LI�U KINH THI CH� NÔM - L��C QUAN V� TR� L��NG – ��C �I�M – GIÁ TR

Material on Nôm-translated Book of Odes – Initial Study on the Reserves, Characteristics, and Values

Nguy�n Tu�n C��ng Khoa Vn h�c, tr� ng �H Khoa h�c Xã h�i và Nhân vn, �H Qu�c gia Hà N�i.

Faculty of Literature, College of Social Sciences and Humanities, National University of Hanoi

Tóm t�t Bài vi�t này mong mu�n �i t�i xây d�ng m�t cái nhìn t�ng quát v� tình hình các tác

ph�m và vn b�n Kinh Thi ch� Nôm (dùng c� hai hình th�c th� và vn xuôi) hi�n còn. �� có ��c cái nhìn toàn di�n h�n, bài vi�t tr��c h�t l��c �i�m v� 04 tác ph�m Kinh Thi ch� Nôm bi�t ��n qua l i truy�n mà hi�n ch�a/ không tìm th�y. Sau �ó là ph�n kh�o sát, phân lo i, �ánh giá v� nh�ng tác ph�m và vn b�n hi�n t!n trên ba bình di�n: vn b�n h�c, vn Nôm, và ch� Nôm; nh�ng trong khuôn kh� bài vi�t này, v�n �� v�n b�n h�c ��c chú tr�ng tr��c h�t, nh�ng tìm hi�u ti�p theo v� vn Nôm và ch� Nôm xin dành ��n m�t d"p khác. Qua kh�o sát, ng� i vi�t �ã th�ng kê và phân lo i ��c 07 tác ph�m, 19 vn b�n, 31 kí hi�u sách, v�i t�ng s� 5.368 trang. Cu�i cùng, bài vi�t khép l i b#ng vi�c m$ ra ba h��ng nghiên c�u ch% � o ��i v�i l��ng t� li�u phong phú này, �ó là các h��ng nghiên c�u v� m&t kinh h�c, thi h�c, và ngôn ng� vn t� h�c.

Abstract

This paper is in order to make an outline on the existing writings and texts of Nôm-translated Book of Odes ( , Kinh Thi) written both in verse and prose. Firstly, there are some introductive words on 4 writings of this kind which have not existed until now, but the information of it still can be found in other documents. After that is the important part of the paper in which I present my initial study, classification and evaluation on the material of 7 writings - 19 versions - 31 books - 5,368 pages totally of the Nôm-translated Book of Odes. I have my study on three following problems: the text, the Nôm script, and the Nôm literature; but in a length of a paper, I mainly concentrate on the textual problem, the studies on the others will be made in another monograph. After all, my paper ends up with the opening of three next research trends (classical ( kinh h�c), literary, and linguistic) which all base on the material introduced in this paper. �

�

Paper for The Second International Nôm Conference, 2006, Hue, Vietnam (15.000 ch� - 15,000 words) Nguy�n Tu�n C��ng Email: [email protected] [email protected]

Nguy�n Tu�n C��ng – T� li�u Kinh Thi ch Nôm… - 5/2006 ��

T� LI�U KINH THI CH� NÔM - L��C QUAN V� TR� L��NG – ��C �I�M – GIÁ TR

NGUY'N TU(N C�)NG*

Ti�u d�n M�t th�c t� �ã x�y ra trong th i trung � i ��i v�i các n��c �ông Á, nh�ng n��c n#m

trong “vòng vn hóa ch� Hán” (Hán t v�n hóa khuyên ) c*ng t�c là “vòng vn hóa Nho giáo” (Nho giáo v�n hóa khuyên ), là có s� truy�n nh+p và �nh h�$ng c%a t� t�$ng Nho giáo, tr��c h�t là thông qua h� th�ng kinh �i�n c%a Nho gia g!m T� Th� – Ng� Kinh. Trong s� nh�ng kinh �i�n này, Kinh Thi có m�t v" trí r�t �&c bi�t: tr��c h�t, nó là kinh �i�n duy nh�t dùng th� vn v�n, th� n�a là m�t n,a kinh �i�n này (t�c ph�n Qu�c phong) có ngu!n g�c folklore, sau �ó m�i ��c Nho gia kinh �i�n hóa, bác h�c hóa. T- �ó, vi�c nghiên c�u Kinh Thi �&t ra ít nh�t hai h��ng chính: nghiên c�u vn h�c (thi h�c) và nghiên c�u kinh h�c, ngoài ra t�t nhiên còn nhi�u h��ng khác nh� nghiên c�u ngôn ng� (Hán ng�) th��ng c�, dân t.c h�c... Vi�t Nam c*ng là n��c n#m trong “vòng vn hóa Nho giáo”, th i trung � i t-ng ch"u �nh h�$ng m nh m/ c%a Nho giáo qua h� th�ng kinh �i�n trên. Xu�t phát t- nhu c�u th�c t� c%a ng� i ��c sách b#ng ngôn ng� - vn t� ngo i qu�c là phiên d"ch sách �y sang b�n ng� qua vn t� b�n �"a, h� th�ng kinh �i�n Nho gia �ã d�n ��c ng� i Vi�t d"ch sang ti�ng Vi�t, ��u tiên là b#ng ch� Nôm, và sau này là b#ng ch� Qu�c ng� khi th� vn t� này tr$ nên ph� d.ng. V�i v" trí quan tr�ng c%a mình, Kinh Thi tr$ thành b� kinh �i�n ��c �&c bi�t quan tâm d"ch thu+t $ Vi�t Nam.

Trong bài vi�t này, ng� i vi�t mong mu�n �i t�i xây d�ng m�t cái nhìn t�ng quát v� tình hình các tác ph�m và vn b�n Kinh Thi ch� Nôm hi�n còn. Khái ni�m “tác ph�m/ vn b�n Kinh Thi ch� Nôm” trong bài vi�t ��c dùng v�i hàm ngh0a là trong tác ph�m/ vn b�n �y, toàn b� hay m�t vài ��n v" vn b�n ($ �ây tính theo ��n v" nh1 nh�t là thiên , t�c bài) c%a Kinh Thi �ã ��c d"ch sang ti�ng Vi�t (qua ch� Nôm) m�t cách tr�n v2n, ho&c t��ng ��i tr�n v2n theo d ng tóm t3t, l��c d"ch. �� có ��c cái nhìn toàn di�n h�n, xin l��c �i�m c� nh�ng tác ph�m Kinh Thi ch� Nôm bi�t ��n qua l i truy�n mà hi�n ch�a/ không tìm th�y; sau �ó là ph�n kh�o sát, phân lo i, �ánh giá v� nh�ng tác ph�m và vn b�n hi�n t!n trên ba bình di�n: vn b�n h�c, vn Nôm, và ch� Nôm; nh�ng trong khuôn kh� bài vi�t này, v�n �� v�n b�n h�c s/ ��c chú tr�ng tr��c h�t, nh�ng tìm hi�u ti�p theo v� vn Nôm và ch� Nôm xin dành ��n m�t d"p khác.

*

* *

1. NH�NG TÁC PH4M BI5T �5N QUA L)I TRUY�N, HI�N KHÔNG CÒN

Tr��c h�t xin dành �ôi dòng �� k� ��n nh�ng tác ph�m Thi kinh có ch� Nôm hi�n chúng ta ch6 bi�t qua ghi chép c%a c� nhân, ch� không còn vn b�n �� ch�ng th�c, �ó là các tác ph�m c%a S0 Nhi�p(/ Ti�p) , H! Quý Li , Nguy7n Quý Kính (/ C�nh) và Nguy7n Miên Th�m :

1.1. Theo nh�ng gì Nguy7n Vn San (kho�ng th� k6 XIX) vi�t trong ph�n �i Nam qu�c ng ngh�a l� sách �i Nam qu�c ng c%a ông, thì:

“Ti�ng nói c%a các n��c không gi�ng nhau, m8i n��c có m�t ti�ng nói riêng c%a n��c �y. N��c ta t- khi S0 v��ng d"ch ti�ng B3c, trong �ó nhi�u v+t còn ch�a t1 t� ng, nh� th� c�u không bi�t là chim gì, d��ng �ào không bi�t là cây gì, lo i này nhi�u l3m”(1).

��*�Gi�ng viên Khoa Vn h�c, tr� ng �H Khoa h�c Xã h�i và Nhân vn, �H Qu�c gia Hà N�i. �


B$i th� c�u và d��ng �ào là ch� dùng trong Kinh Thi(2), nên S$ Cu!ng (Lê D�)(3), cn c� vào ghi chép c%a Nguy7n Vn San, �ã cho r#ng S0 v��ng d"ch nh�ng ch� này t�c là �ã d"ch Kinh Thi sang ch� Nôm, r!i ��y niên � i ra � i c%a ch� Nôm lên ��n t+n th i S0 Nhi�p.

Nh�ng $ �ây có hai �i�m �áng l�u ý:

- Nguy7n Vn San là ng� i s�ng trong kho�ng th� k6 XIX, sau S0 v��ng (187 - 226) ��n m� i b�y th� k6, không rõ ông cn c� vào �âu �� kh9ng �"nh vi�c S0 v��ng có d"ch qu�c âm, trong khi s, sách không h� ghi chép chuy�n này. �ó là nghi ng th� nh�t, nghi ng v� m&t s, li�u.

- Gi� nh� qu� có chuy�n S0 v��ng “d"ch ti�ng B3c” sang ti�ng n��c Nam th+t, thì Nguy7n Vn San c*ng �âu có kh9ng �"nh r#ng S0 v��ng d"ch sang ch� Nôm. �ó là nghi ng th� hai.

Ng� i vi�t cho r#ng Nguy7n Vn San nêu ra thuy�t này ch6 nh#m ch�ng minh cho lu+n �i�m c%a ông là ch� Nôm �ã có t- th i S0 v��ng mà thôi. S0 v��ng hoàn toàn có th� t-ng ngh0 ��n chuy�n d"ch Kinh Thi sang ti�ng n��c Vi�t, c*ng nh� b�t kì ai ��c m�t cu�n sách thú v" b#ng ngo i vn thì ��u mu�n có m�t b�n d"ch qu�c vn �� cho m�i ng� i cùng th�$ng th�c, nh�ng vi�c S0 v��ng ghi l i l i d"ch c%a mình b#ng th� ch� vi�t nào (t�c m�t th� vn t� �� "nh hình ngôn ng�) thì v�i nh�ng s, li�u hi�n bi�t chúng ta khó có th� xác �"nh ��c gì h�n.

Thi�t ngh0, s� ki�n “S0 Nhi�p d"ch Kinh Thi sang ch� Nôm” h�p lí h�n c� thì ch6 nên coi là truy�n thuy�t (truy�n thuy�t trên c� hai bình di�n: d"ch Kinh Thi, và dùng ch� Nôm), ch� nó không th� là m�t thi�t ch�ng �% �� tin c+y khoa h�c �� kh9ng �"nh th i �i�m ra � i c%a ch� Nôm, c*ng nh� b�n Kinh Thi ��u tiên ��c chuy�n d"ch sang ti�ng n��c Nam

1.2. Theo �i Vi�t s� kí toàn th� (b�n Chính Hoà): “Tháng 11 [nm Quang Thái th� 9 (1396)], [H!] Quý Li làm sách Qu�c ng Thi ngh�a và bài t�a, sai n� s� d y h+u phi và cung nhân h�c t+p. Bài t�a ph�n nhi�u theo ý mình, không theo t+p truy�n c%a Chu T,” (4). Theo ghi chú c%a ng� i d"ch b� s, kí này, thì �ây có l/ là m�t b�n “gi�i thích Kinh Thi b#ng qu�c ng� hay d"ch Kinh Thi ra qu�c ng� (ch� Nôm)”. Nh�ng t� li�u này hi�n không còn gi� ��c.

1.3. Theo gia ph� dòng h� Nguy7n Quý $ � i M8 (T- Liêm, Hà N�i), Qu�c S� Công V" � i v��ng Nguy7n Quý Kính (1693 - 1766, �ích tôn c%a Nguy7n Quý ��c) “tuy tham gia chính s�, có nhi�u tr�ng trách song v:n ham mê tr��c thu+t. Ông �ã b1 công phu thích ngh0a b� T� th�, Ng� kinh ra qu�c âm và so n b� Trung hi�u kinh chú gi�i �� gi�ng d y” (5). �ã là “thích ngh0a b� T� th�, Ng� kinh ra qu�c âm” thì 3t h9n ph�i có Kinh Thi, nh�ng t� li�u này hi�n c*ng không có gì �% ch�ng th�c, ngoài nh�ng ghi chép trong gia ph�.

1.4. Theo �i Nam li�t truy�n trong s� tr��c tác c%a Tùng Thi�n v��ng Miên Th�m (1819 - 1870) có m�t b�n Thi kinh qu�c âm ca (6), �ây h9n ph�i là m�t b�n di7n ca Thi kinh, ph�i chng nó là m�t trong nh�ng b�n di7n ca Kinh Thi hi�n còn? Ng� i vi�t cho r#ng không ph�i, b$i Nguy7n Miên Th�m là ng� i Hu�, tác ph�m ch� Nôm c%a ông ch3c ph�i �+m ph��ng ng� Hu� (nh� các tác ph�m Nôm ng� ch� c%a vua T� ��c ch9ng h n(7)), trong khi nh�ng b�n di7n ca Kinh Thi hi�n còn ��u không mang d�u tích ph��ng ng� Hu�.

Ch3c ch3n m�t �i�u là có không ít nh�ng tác ph�m Kinh Thi có ch� Nôm khác t-ng t!n t i, mà hi�n nay �ã th�t tán, th+m chí chúng còn không may m3n ��c s, sách ghi nh+n nh� nh�ng tác ph�m trên �ây. �ó là h n ch� c%a l"ch s,.

2. T� LI�U KINH THI CH� NÔM HI�N CÒN, NH�NG KH;O T; BAN �<U.

M&c dù m�t s� vn b�n tác ph�m Kinh Thi có ch� Nôm �ã th�t tán, nh�ng chúng ta v:n may m3n gi� ��c không ít t� li�u lo i này. Theo �i�u tra s� b� c%a ng� i vi�t, hi�n còn ít nh�t 07 tác ph�m, 19 vn b�n, 31 kí hi�u sách, v�i t�ng s� trang t� li�u lên t�i 5.368 trang (xem s�


li�u th�ng kê chi ti�t trong PH= L=C I $ cu�i bài vi�t). Ch6 ��n thu�n xét v� m&t �"nh l��ng nh� th� c*ng khi�n cho chúng ta tin t�$ng vào h��ng �i còn có th� kéo dài c%a vi�c nghiên c�u các bình di�n khoa h�c khác nhau xoay quanh ��i t��ng là các tác ph�m và vn b�n Kinh Thi ch� Nôm.

Sau m�t th i gian ti�n hành �i�u tra kh�o sát, ng� i vi�t nh+n th�y có th� phân lo i các tác ph�m và vn b�n Kinh Thi ch� Nôm thành nhi�u nhóm/ phân nhóm/ ti�u nhóm. Trong quá trình phân lo i, ng� i vi�t �&t ra l�n l��t các tiêu chí ��i l+p: di7n xuôi – di7n ca; toàn ph�n – c.c b�; chép tay – kh3c in. ��i t��ng phân lo i $ �ây là c� tác ph�m và v�n b�n. K�t qu� phân lo i b��c ��u ��c xác �"nh trong PH= L=C I cu�i bài vi�t.

Sau �ây xin �i vào trình bày c. th� v� t-ng (nhóm) tác ph�m / vn b�n.

2.1 V� nhóm tác ph�m di�n xuôi (nhóm A). Theo �ánh giá c%a ng� i vi�t, nhóm di7n xuôi là nhóm quan tr�ng h�n c� trong s� nh�ng

tác ph�m/ vn b�n Kinh Thi có ch� Nôm hi�n còn. Tình hình c. th� v� s� trang, phân quy�n c%a m8i vn b�n nhóm này ��c trình bày tóm l��c trong PH= L=C II cu�i bài vi�t này. Trong bài vi�t, �� ti�n trình bày, m�t s� tr� ng h�p s/ ��c g�i t3t nh� sau:

- V: b�n V0nh Th"nh 1714 - Q: b�n Quang Trung 1792 - M1: b�n Minh M�nh 1836 - M2: b�n Minh M�nh 1837

2.1.1. Phân nhóm tác ph�m Thi kinh gi�i âm (A1). Nhóm di7n xuôi A g!m hai tác ph�m: phân nhóm A1 là m�t tác ph�m v�i 4 vn b�n, phân

nhóm A2 là m�t tác ph�m v�i 5 vn b�n, c� hai phân nhóm này ��u tr�i qua m�t quá trình th�c hi�n vn b�n m�t cách h�t s�c công phu, có th� nói là công phu nh�t trong t�t c� các vn b�n Kinh Thi có ch� Nôm hi�n bi�t.

�áng chú ý nh�t trong nh�ng vn b�n nhóm A là b�n Thi kinh gi�i âm g�n �ây m�i ��c GS.TSKH. Nguy7n Quang H!ng phát hi�n trong kho sách c%a Vi�n Nghiên c�u Vn h�c (Hà N�i), in theo ván kh3c nm V0nh Th"nh 1714, m�t vn b�n Nôm kh3c in t��ng ��i s�m và có �� hoành tráng th�c s� �áng k� trong s� các vn b�n Nôm s�m có niên � i xác tín. Vn b�n này ��c kh3c g8 cùng nm (1714), cùng nhà tàng b�n (K� Thi�n �� ng ) và cùng l�i dàn trang v�i b�n Nôm n�i ti�ng Tân biên Truy�n kì m�n l�c t�ng b� gi�i âm t�p chú

hi�n �ang ��c l�u gi� t i Nh+t B�n(8). Trong m�t bài vi�t tr��c �ây, chúng tôi �ã công b� nh�ng k�t qu� kh�o c�u b��c ��u v� vn b�n tác ph�m gi�i âm Thi kinh gi�i âm nm 1714 này trong m�i quan h� ��i �ng v�i kh3c b�n cùng tên nm 1792(9). M.c �ích ch% y�u c%a bài vi�t �y, m�t m&t là công b� vn b�n, m&t khác là nh#m ch�m d�t tình tr ng “d0 ngoa truy�n ngoa” xung quanh quan ni�m: b�n Thi kinh gi�i âm � i Quang Trung 1792 là s�n ph�m d"ch Nôm c%a Sùng Chính vi�n theo chi�u l�nh c%a vua Quang Trung. B#ng ba �&c �i�m vn b�n ch% y�u: m�t là l�i kh�c ch v�i nét ch không ��ng nh�t gia hai v�n b�n; hai là nhng d�u phân cách trong hai v�n b�n; ba là s hi�n di�n các v�t ph� màu �en trên b�n in r�p; k�t h�p v�i m�t s� ph. ch�ng khác, chúng tôi �ã �� xu�t quan �i�m: hai b�n Thi kinh gi�i âm có niên � i 1714 và 1792 là hai v�n b�n thu�c hai b� ván kh�c hoàn toàn khác nhau, nh�ng b� ván sau (Quang Trung 1792) �ã ��c trùng san trên c s k� th�a g n nh� tr�n v�n (có ch�nh lí m�t s� �i�m nh�ng không �áng k�) b� ván tr��c (V�nh Th�nh 1714). �áng ti�c là b�n V0nh Th"nh 1714 l i không hoàn toàn tr�n v2n mà b" tàn khuy�t 2/10 quy�n. V+y là Nguy7n Thi�p (1723 - 1804) và Sùng Chính vi�n c%a ông ch6 có vai trò kh3c in l i m�t tác ph�m Kinh Thi ch� Nôm �ã có tr��c �ó, nh�ng ch6 v�i ch-ng �y thôi c*ng �% th�y tri�u Tây S�n �ã coi tr�ng giáo d.c � i chúng và vi�c ph� hóa ch� Nôm �� th�c hi�n giáo d.c � i chúng nh� th� nào.


Phân nhóm A1 bám sát theo Thi t�p truy�n c%a Chu Hi (1130 - 1200) , t- b� c.c tác ph�m, nguyên vn, chú thích, cho ��n l i d"ch Nôm c*ng pha cách hu�n h8 c%a Chu t,. Có th� hình dung r#ng n�u ta b1 �i ph�n vn Nôm, thì cái còn l i v� c� b�n s/ có di�n m o c%a m�t b�n Thi t�p truy�n. Nh� v+y c*ng có th� th�y rõ: �óng góp l�p nh�t c%a nhóm b�n này, nh�t là vn b�n ��u tiên (V0nh Th"nh 1714), là ph�n d"ch Nôm, b�n V0nh Th"nh 1714 c*ng là b�n d"ch Nôm Kinh Thi s�m nh�t hi�n còn �% kh�o li�u.

Bìa I1a (trích) Bìa I1a (trích) B�n V0nh Th"nh

1714 B�n Quang Trung 1792 B�n Minh M�nh 1836 B�n Minh M�nh 1937

Bìa nhóm Thi kinh gi�i âm Nhóm Thi kinh ��i toàn ti�t y�u di�n ngh�a Hình 1:

T bìa b�n b�n di7n xuôi kh3c in Kinh Thi hi�n còn (còn m�t b�n khác kí hi�u AB.137 c*ng di7n xuôi, nh�ng chép tay theo nhóm b�n Minh M�nh, không có bìa)

2.1.2. Phân nhóm tác ph�m Thi kinh ��i toàn ti�t y�u di�n ngh�a (A2): g!m ba ti�u nhóm A2a, A2b, A2c v�i 5 vn b�n hi�n còn, trong �ó ti�u nhóm A2b có 3 b�n gi�ng nhau, nên xin ch�n m�t vn b�n ��y �% có kí hi�u AB.168/1-2 làm ��i t��ng kh�o sát chính.

N�u trong phân nhóm A1, hai b�n Thi kinh gi�i âm kh3c in nm V0nh Th"nh 1714 và Quang Trung 1792 tho t nhìn gi�ng nhau th� nào, thì hai b�n Thi kinh ��i toàn ti�t y�u di�n ngh�a kh3c in nm Minh M�nh 1836 (ti�u nhóm A1a, kí hi�u VNv.107, thi�u 2/4 quy�n) và Minh M�nh 1837 (ti�u nhóm A2b, � i di�n là kí hi�u sách AB.168/1-2, �% 4 quy�n) c*ng gi�ng nhau không kém, chúng d� ng nh� ��c in r+p t- cùng m�t b� ván kh3c. Nh�ng s� th�c thì không ph�i nh� v+y, hai vn b�n �y thu�c hai b� ván kh3c khác nhau, không có t�m ván nào c%a b�n 1836 ��c dùng l i $ b�n 1837. Không quá khó khn �� nh+n ra �&c �i�m này, b$i ph��ng pháp ch�ng minh c*ng t��ng c+n v�i nh�ng gì chúng tôi �ã tri�n khai v�i hai ��i t��ng vn b�n V0nh Th"nh 1714 và Quang Trung 1792, nên ph�n ch�ng minh sau �ây xin ��c ghi m�t cách gi�n minh.

Có th� nh+n th�y, dù t��ng ��i gi�ng nhau, nh�ng hai b�n Minh M�nh 1836 và Minh M�nh 1837 (niên � i ván kh3c ch6 cách nhau v1n v2n m�t nm) có hai �i�m khác bi�t ch% y�u nh� sau:

a, L�i kh3c ch� v�i nét ch� không �!ng nh�t (không trùng khít t-ng nét) gi�a hai vn b�n (ph�n này ch�ng minh t��ng t� v�i phân nhóm A1, xin xem trong bài vi�t tr��c c%a chúng tôi).

b, Nhi�u trang có hi�n t��ng khác nhau v� b� c�c, n�i dung (chú âm, chú ngh0a) và in �n, xin li�t c, m�t s� tr� ng h�p tiêu bi�u: Stt V"

trí(10) �&c �i�m > b�n 1836 > b�n 1837 Khác nhau v�

1. I3a3 Hai b�n ��u thi�u câu C�u chi b�t ��c, ��u có b� sung

4 ch� nh1, ngang hàng v�i 2 ch� c�u chi trong câu Ng� m c�u chi

4 ch� to h�n, ngang hàng v�i b�n ch� Ng� m t� b!c

B� c.c (xem Hình 2)

2. I6a2 Chú âm ch� Chú âm


3. I6a4 Chú âm ch� (không có) (?) Chú âm (xem Hình 3)

4. I7a3 Chú âm ch� (không có) Chú âm 5. I10b2 Ch� (không có, b" ph% b$i 1

ô vuông màu �en) In �n

6. I12a5 Dòng chú ch� Hán (không có) Chú ngh0a (xem Hình 3)

7. II13b2 Chú âm ch� (không có) Chú âm 8. II66a1 Ch� (không có, b" ph% b$i 1

ô vuông màu �en) In �n

9. II108a3 Chú âm ch� (không có) Chú âm �

��

�

� �

�

B�n 1836, I3a3 B�n 1837, I3a3� B�n 1836, I12a5

B�n 1837, I12a5

B�n 1836, I6a4

B�n 1837, I6a4

Hình 2: V" trí ch� khác nhau gi�a hai b�n

Minh M�nh 1836 và Minh M�nh 1837

Hình 3: M�t s� �i�m khác nhau v� chú ngh0a và chú

âm gi�a hai b�n Minh M�nh 1836 và Minh M�nh 1837 (trích ch.p)

V� ti�u nhóm A2a, ng� i vi�t c*ng �i t�i k�t lu+n t��ng t� nh� nh�ng gì �ã rút ra ��i v�i phân nhóm A1: hai b�n Minh M�nh 1836 và Minh M�nh 1837 là hai v�n b�n thu�c hai b� ván kh�c khác nhau, nh�ng b� ván sau (1837) �ã ��c trùng san trên c s k� th�a g n nh� tr�n v�n (có thay ��i m�t s� �i�m nh�ng không �áng k�) b� ván tr��c (1836). Vi�c ��c kh3c ván l i ngay m�t nm sau ch�ng t1 tác ph�m này ��c ��c gi� �ón nh+n nhi�t tình nh� th� nào.

V� n�i dung, �úng nh� tên g�i Thi kinh ��i toàn ti�t y�u di�n ngh�a, ti�u nhóm A2 chính là ph�n di7n ngh0a cho b� Thi kinh ��i toàn ti�t y�u, th� ng ��c g�i là Thi kinh ti�t y�u (xin xem các kí hi�u sách AC.422/3-4), tuy có m�t s� thay ��i nho nh1. Ví d. nh� b�n Thi kinh ti�t y�u l��c b1 câu nào thì b�n Di�n ngh�a c*ng l��c b1 câu �y(11), b�n Thi kinh ti�t y�u chú s� nh� nào thì b�n Di�n ngh�a c*ng chú s� theo v+y, các thay ��i ch% y�u di7n ra $ ph�n chú gi�i ng3n g�n v� âm ��c và ý ngh0a cho các ch� Hán trong ph�n chính vn ch� Hán Kinh Thi, trong �ó b�n Thi kinh ti�t y�u Hán vn có xu h��ng chú gi�i nhi�u h�n, còn b�n Di�n ngh�a thì l��c �i.

M�t �i�u n�a c�n nói thêm v� ti�u nhóm A2a, các trang bìa sách cho ta thông tin: “Bùi th nguyên b�n” ( Vn b�n g�c c%a h� Bùi). Có ý ki�n �� xu�t nm 1952 cho r#ng “Bùi th"” là Bùi D��ng L"ch (1757 - 1727), ng� i t- nm 1791 �ã ra giúp La S�n phu t, Nguy7n Thi�p (1723 - 1804) c%a Sùng Chính vi�n d"ch Nôm các kinh �i�n Nho gia trong tri�u Tây S�n(12). Nh�ng ng� i vi�t cho r#ng “Bùi th"” $ �ây là Bùi Huy Bích (1744 - 1818), b$i ông là ng� i t-ng làm “ti�t y�u” cho h�u h�t các “sách giáo khoa” c%a Nho gia t i Vi�t Nam, mà hai b�n Nôm kh3c in � i Minh M�nh k� trên c*ng là lo i sách “ti�t y�u”; h�n n�a, nh�ng cu�n T� th� ti�t y�u (VHv.3553), Thi�u vi ti�t y�u (VHv.3342) do Bùi Huy Bích th�c hi�n c*ng có dòng “Bùi th nguyên b�n”, cùng $ bên ph�i trang bìa h�t nh�

�

�


các b�n trong ti�u nhóm A2a (xem Hình 1). V+y thì ch3c ch3n m�t �i�u, cái nguyên b�n Hán vn c%a Thi kinh ti�t y�u là c%a Bùi Huy Bích, nh�ng ph�n vn Nôm c%a hai b�n gi�i âm Kinh Thi � i Minh M�nh có ph�i là c%a Bùi Huy Bích không thì chúng ta ch�a ��c rõ; nh�ng dù ph�n vn Nôm có là c%a ai �i chng n�a thì, nh� s/ ch�ng minh $ ph�n 2.1.3., d"ch gi� c*ng �ã th-a h�$ng r�t nhi�u t- b�n V0nh Th"nh 1714.

Ti�u nhóm A2b ch6 có m�t vn b�n chép tay kí hi�u AB.137, không �� tên ng� i sao chép, không có bìa, ��u trang 1a �� tên là Thi kinh di�n âm

(xem Hình 4), nh�ng xét toàn b� 150 t (= 299 trang có ch�) thì �ây ch6 là m�t bi�t d ng c%a ti�u nhóm A2a, b$i b�n AB.137 này ch6 ch�n chép ph�n di7n Nôm t-ng thiên trong nhóm b�n A2a, còn các ph�n khác ��u b1 qua. Hi�n t i, ng� i vi�t ch�a c�m ch3c b�n AB.137 chép t- b�n nào (1836 hay 1837), b$i ph�n ch� Nôm c%a hai b�n in � i Minh M�nh g�n nh� gi�ng h�t nhau. H�n n�a có th� nh+n th�y: trong khi ch�n chép ph�n vn Nôm t- vn b�n ngu!n, b�n AB.137 �ã không chép �úng theo t hình ( ) c%a vn b�n ngu!n. D:n ch�ng cho s� khác nhau v� m&t ch� Nôm này s/ ��c trình bày k0 h�n $ ph�n 2.1.3 d��i �ây.

2.1.3. Khái quan v� ch� Nôm và v�n Nôm trong nhóm A �� có ��c m�t cái nhìn khái quát v� diên cách ch� Nôm c*ng nh�

vn Nôm trong toàn b� các vn b�n tác ph�m thu�c nhóm di7n xuôi, c�ng thêm h n ch� v� �� dài c%a m�t bài báo khoa h�c, nên ng� i vi�t ch6 l+p b�ng ��i sánh gi�a 5 vn b�n cho thiên Quan th� 20 câu th� làm m:u (xem PH= L=C III cu�i bài vi�t), còn d��i �ây là ph�n trình bày m�t vài phân tích qua nh�ng s� li�u th�ng kê khác, r�ng h�n.

Ng� i vi�t th�y có m�y �i�m �áng chú ý sau:

- B�n Quang Trung 1792 sao l i g�n nh� hoàn toàn ch� Nôm và vn Nôm c%a b�n V0nh Th"nh 1714: trong 1000 câu th� Hán vn ��u tiên (di7n Nôm �% 1000 câu, t�i v" trí II45b), ch6 có 11 câu có hi�n t��ng khác nhau v� ch� Nôm ho&c vn Nôm. STT STT

thiên.câu V" trí �&c �i�m Phiên âm Khác nhau

v� 1. 1.9 I3a V#Q -

C�u ��y ch,a – tìm ��y ch9ng

Ch� Nôm Vn Nôm

2. 15.12 I17b V#Q - Tr? - tuy�t Vn Nôm 3. 39.7 II19b V#Q - Ra – ra Ch� Nôm 4. 39.8 II19b V#Q - N7 - N7 Ch� Nôm 5. 46.3 II26b V#Q - L i – l i Ch� Nôm 6. 50.21 II32b V#Q - Nhi�u – nhi�u Ch� Nôm�7. 52.10 II34b V#Q - L7 - l7 Ch� Nôm�8. 52.11 II34b V#Q - L7 - l7 Ch� Nôm�9. 58.12 II43b V#Q - Quan – quan Ch� Nôm�10. 58.13 II43b V#Q - Quan – quan Ch� Nôm�11. 58.15 II43b V#Q - ��c – �ã Vn Nôm

- B�n Minh M�nh 1837 sao l i g�n nh� hoàn toàn ch� Nôm và vn Nôm c%a b�n Minh M�nh 1836: trong 1000 câu th� Hán vn ��u tiên (ch6 di7n Nôm 877 câu, b1 123 câu, t�i v" trí II34a), ch6 có 17 câu có hi�n t��ng khác nhau v� ch� Nôm ho&c vn Nôm. D��i �ây là ph�n so sánh chi ti�t, có tham chi�u v�i ch� Nôm trong b�n chép tay AB.137. �

Hình 4: AB.137, 1a (trích ch.p)


STT STT thiên.câu

V" trí �&c �i�m Phiên âm Khác nhau v�

B�n AB.137

1. 25.1 I26b M1#M2 - B�n (?) – m�c Ch� Nôm = M2 2. 26.7 II1b M1#M2 - Ch9ng là – chng là Ch� Nôm

Vn Nôm = M1,

M2 3. 26.8 II1b M1#M2 - Ch9ng – chng Vn Nôm(13) = M2 4. 26.10 II1b M1#M2 - Ch9ng – chng Vn Nôm� = M1 5. 26.13 II1b M1#M2 - Ch9ng – chng Vn Nôm� = M1 6. 26.14 II1b M1#M2 - Ch9ng – chng Vn Nôm� = M1 7. 26.15 II1b M1#M2 - Là – là Ch� Nôm� = M2 8. 28.8 II4a M1#M2 - Th�p – th�p Ch� Nôm� = M1 9. 28.14 II4a M1#M2 - Th�p – th�p Ch� Nôm� = M1 10. 33.3 II8b

M1#M2

–

Con ng� i kia ta ch�ng nh� v+y – Ng� i kia v+y ch�ng nh� ta

Vn Nôm = M2

11. 33.13 II9a M1#M2 - M�a – mày Vn Nôm – M2 12. 38.10 II13b M1#M2 - H�u – h�u Ch� Nôm� – M2 13. 43.9 II18b M1#M2 - Ch�ng – ch�ng Ch� Nôm� – M1 14. 47.3 II21a M1#M2 -

Khoan khoan r"n r"n- Khoan v+y r"n v+y

Vn Nôm – M1

15. 49.2 II22b M1#M2 - Song song – song song

Ch� Nôm – M2

16. 52.2 II26a� M1#M2 - Nghi – nghi Ch� Nôm� – M1 17. 52.3 II26a� M1#M2 - Nghi – nghi Ch� Nôm� Không d"ch

câu này

V+y b�n AB.137 ��c chép l i t- b�n M1 (Minh M�nh 1836) hay M2 (Minh M�nh 1837)? Trong tr� ng h�p vn b�n h�c này, thông tin duy nh�t có giá tr" phân bi�t là s� khác nhau gi�a nh�ng b�n có th� là b�n ngu!n. Nh�ng trong 16 tr� ng h�p(14) khác nhau gi�a hai b�n M1 và M2 th�ng kê trong b�ng trên, b�n AB.137 có 8 tr� ng h�p theo M1, 7 tr� ng h�p theo M2, còn 1 tr� ng h�p theo c� M1 và M2; nh� v+y là nh�ng con s� này c*ng không cho bi�t ��c thêm thông tin gì th�c s� kh� th%. V+y nên v�n �� b�n ngu!n c%a b�n AB.137 �ành gác l i ch xác minh thêm.

�� so sánh vn Nôm và ch� Nôm c%a b�n vn b�n (V, Q, M1, M2), ng� i vi�t l�y “câu”

(15) làm ��n v" phân lo i, l�y s� d" �!ng gi�a v�n Nôm và t hình ch Nôm gi�a các vn b�n làm tiêu chí phân lo i, trên c� s$ �ó chia các câu d"ch Nôm thành ba lo i nh� sau:

Lo i 1: nh�ng câu có vn Nôm và t� hình ch� Nôm hoàn toàn gi�ng nhau.

Lo i 2: nh�ng câu có vn Nôm khác nhau (t�t nhiên là t� hình ch� Nôm c*ng khác nhau).

Lo i 3: nh�ng câu có vn Nôm gi�ng nhau, nh�ng t� hình c%a m�t ho&c nhi�u ch� Nôm t��ng �ng gi�a 4 vn b�n trong câu vn �ó không gi�ng nhau

Theo cách phân lo i này, n�u ti�n hành trên s� l��ng 1.000 câu th� th�c d"ch(16) ��u tiên c%a c� b�n vn b�n thì k�t qu� là nh� sau:

- Lo i 1 có 414 câu (= 41,4%);

- Lo i 2 có 324 câu (= 32,4%);

- Lo i 3 có 262 câu (= 26,2%).

Nguy�n Tu�n C��ng – T� li�u Kinh Thi ch Nôm… - 5/2006 �

Qua �ây có th� th�y: s� câu trùng nhau tuy�t ��i là r�t cao (41,4%)(17), ch�ng t1 ba b�n sau này (Q, M1, M2) �ã ch"u �nh h�$ng r�t m nh m/ c%a b�n V0nh Th"nh 1714 – b�n gi�i âm Kinh Thi có niên � i s�m nh�t hi�n bi�t.

Ng� i vi�t �&c bi�t quan tâm ��n s� li�u th�ng kê v� lo i 3, b$i �ây là d� li�u quan tr�ng �� nghiên c�u v� diên cách c�u trúc ch� Nôm l"ch � i theo h��ng chính xác hóa. C�n �&t v�n �� nh� v+y, b$i l0nh v�c nghiên c�u quan tr�ng này �ang t!n t i m�t �i�m y�u là luôn ch6 ��c ti�n hành trên c� li�u là nh�ng tác ph�m khác nhau, nh�ng vn b�n khác nhau. Ví d. nh� ta hay �em so sánh c�u trúc ch� Nôm gi�a các tác ph�m Ph�t thuy�t �i báo ph� m"u ân tr�ng kinh, ba bài phú Nôm � i Tr�n (C� tr�n l�c ��o phú, �c thú lâm tuy�n thành ��o ca, V nh Hoa Yên t phú), Ch# nam ng�c âm gi�i ngh�a, Khóa h� l�c gi�i âm, Qu�c âm thi t�p, Thiên nam ng l�c, Thiên nam minh giám, Truy�n Ki�u, �i Nam qu�c s� di�n ca, T �c thánh ch� T h�c gi�i ngh�a ca…, nh�ng c�n nh+n th�y m�t �i�u là các tác ph�m này ghi nhng ngôn t$ khác nhau, t�c là vn Nôm không gi�ng nhau, cho nên mu�n so sánh c�u trúc ch� Nôm gi�a các vn b�n thì luôn ph�i quy ��i v� t6 l� ph�n trm. Cách so sánh này, $ m�t m�c �� nào �ó, c*ng gi�ng nh� so sánh gi�a m�t cân th"t – ba mét v�i – n,a lít r��u – hai ngày công…, chúng ta ch6 có th� quy ��i v� m�t h� giá tr" “�o” là ti�n t� �� so sánh, ch� giá tr" “th+t” c%a nh�ng v+t ph�m so sánh l i không ��c s, d.ng tr�c ti�p. Sau nh�ng tìm tòi ban ��u, ng� i vi�t �� ngh" m�t gi�i pháp khác: ch�n nh�ng vn b�n gi�ng nhau hoàn toàn v� n�i dung ngôn t$, nh�ng có khác nhau v� t hình nhng ch Nôm ��i �ng (ghi cùng m�t hình v (morpheme) trong ti�ng Vi�t) gia các v�n b�n �y �� làm c� s$ t� li�u ph.c v. nghiên c�u diên cách c�u trúc ch� Nôm l"ch � i. Ng� i vi�t nh+n th�y 04 vn b�n gi�i âm Kinh Thi có niên � i tr�i dài t- 1714 ��n 1837 (= 123 nm) là m�t chu8i vn b�n lí t�$ng �� ph.c v. h��ng nghiên c�u này(18). Nh�ng �ây là m�t v�n �� ph�c t p mà khuôn kh� bài vi�t này ch6 m�i phác h�a h��ng �i ch� ch�a th� �i vào gi�i quy�t m�t cách c. th�.

2.2. V� nhóm tác ph�m di�n ca (nhóm B) 2.2.1. Phân nhóm tác ph�m di�n ca trn vn t�ng thiên (B1). Ng� i vi�t phân thành

hai ti�u nhóm: B1a là ti�u nhóm di7n ca tr�n v2n t-ng thiên v�i m�t s� l��ng thiên l�n (c. th� là 160 thiên ph�n Qu�c phong); và B1b là ti�u nhóm di7n ca l? t? m�t vài thiên (hi�n m�i tìm th�y 2 thiên ��c di7n ca là Th�t nguy�t và Ti%u nhung).

2.2.1.1. Ti�u nhóm tác ph�m di�n ca trn vn t�ng thiên ph n Qu�c phong (B1a) 2.2.1.1.1. Trong ti�u nhóm B1a có hai tác ph�m khác nhau, ng� i vi�t

xin trình bày tr��c, và k0 h�n, v� tác ph�m Th�p ng� Qu�c phong di�n âm ��c chép trong kí hi�u sách AB.169. Vì sách không có bìa nên

tên chính th�c c%a vn b�n này ��c ghi $ ��u trang 1a: Thi kinh chính v�n truy�n chú – h� ph� Th�p ng� Qu�c phong di�n âm

(Chính vn + truy�n + chú cho Kinh Thi – kèm theo bên d��i là ph�n di7n âm m� i lm Qu�c phong), ng� i vi�t g�i tên Th�p ng� Qu�c phong di�n âm là �� &c ch6 ph�n di7n ca ch� Nôm trong vn b�n. Toàn b� vn b�n ��c chép tay v�i nét ch� th�ng nh�t, dài 197 t (= 394 trang) không ghi tên ng� i di7n Nôm, c*ng không ghi niên � i vn b�n, nh�ng v�i c�u trúc ch� Nôm trong vn b�n (xem Hình 5), và ngôn ng� ti�ng Vi�t th� hi�n qua ph�n vn Nôm (xem ph�n phiên âm bài Quan th� ) thì có th� t m th i gi� �"nh: ph�n di7n ca Nôm ��c th�c hi�n khá mu�n, ��c kho�ng t- th� k6 XIX tr$ �i, c*ng không lo i tr- kh� nng niên � i lùi h9n l i ��u th� k6 XX.

Ti�ng Vi�t trong tác ph�m t��ng ��i trôi ch�y, l��ng t- c� không nhi�u, nh�ng v:n gi� l i m�t s� t- c� hay xu�t hi�n: bui (15a5), c�u (3b2), m�n m�y (48a5), m� mòng (3b2), th�a (45b); véo

Hình 5: AB.169, 1a. (trích ch.p)

Nguy�n Tu�n C��ng – T� li�u Kinh Thi ch Nôm… - 5/2006 �

v&n (41b4, có c� véo von 39a3)… M�t �i�u �áng chú ý n�a là nhi�u t- láy trong tác ph�m này v:n gi� ��c nguyên tr ng láy toàn ph�n, ch� ch�a thay ��i m�t trong hai âm ti�t �� tr$ thành t- láy b� ph+n nh� hi�n t��ng v:n th� ng g&p trong t- láy ti�ng Vi�t hi�n � i. Có th� d:n m�t s� tr� ng h�p: d!c d!c (= d#ng d&c, 3b2, 87a5), ngát ngát (= ngan ngát, 5a2), cánh cánh (= canh cánh, 30a1), ch�m ch�m (= ch�m ch+m, 45a9), l'o l'o (= leo l?o, 45b2), th�(t th�(t (= th� n th��t, 75b6), m��t m��t (= m��n m��t, 79b2), h�n h�n (= h�n h�n, 80a2), th�i th�i (= thui th%i, 85a5), xòa xòa (= lòa xòa, 87a3), v(i v(i (= v i v�i, 87a5)…

V� th% pháp d"ch thu+t, c*ng xin l�y ph�n Nôm thiên Quan th� (tr. 3b) làm l� ch�ng: Stt Th� Nôm

(xem ch� Nôm trong Hình 6) D"ch t- câu th� Hán vn s�…

(xem th� t� câu th� $ PH= L=C III) S� l��t ch�

trong câu Nôm 1. Chim c�u kêu bãi sông Hà, 1, 2 6 2. Gái lành quân t� th�t là t�t �ôi. 3, 4 8 3. Tr��c kia tìm ch�a ��(c ai, 8 6 4. So le rau h�nh ng�(c xuôi thu�n dòng. 5, 6 8 5. Tìm ch�a ��(c m� mòng c�u nh�, 9, 10 7 6. D!c d!c thay tr�n tr) không yên. 11, 12 7 7. Rau �ã ��(c tay li�n hái n�u, 13, 14, 17, 18 7 8. Tìm ��(c ng��i t�nh di�u m$ng sao. 7, 15, 19 7 9. S�t c�m ng� ý thân yêu, 16 6 10. L�i �em chuông tr�ng d�p dìu khua vui. 20 8

B�ng trên cho phép ta t m th i rút ra ba �&c �i�m v� d"ch th� trong tác ph�m Th�p ng� Qu�c phong di�n âm:

M�t là, th% pháp d"ch g�p hai hay nhi�u câu th� nguyên b�n Hán vn l i thành m�t câu th� Nôm, d:n ��n vi�c s� câu trong b�n d"ch Nôm th� ng ít h�n, th+m chí ít h�n r�t nhi�u so v�i s� câu trong nguyên b�n. �i�u này có th� lí gi�i nh� sau: do �&c �i�m c� h�u c%a Kinh Thi (�&c bi�t là ph�n Qu�c phong) là có r�t nhi�u câu th� trùng nhau hoàn toàn (ví d.: thiên Quan th�, các câu 5-13-17, 7-15-19) ho&c g�n nh� hoàn toàn (các câu 6-14-18) gi�a các ch��ng trong t-ng thiên (th+m chí gi�a các thiên khác nhau c*ng có hi�n t��ng này), cho nên trong b�n d"ch, d"ch gi� �ã g�p nh�ng câu th� trùng nhau �y l i �� d"ch chung thành m�t (ho&c m�t vài) câu th� Nôm, �i�u �ó khi�n cho s� l��ng câu th� Nôm sút gi�m r�t nhi�u so v�i s� l��ng câu trong nguyên b�n Hán vn. Tính trong 100 thiên ��u tiên (t- thiên Quan th� ��n thiên ông ph��ng v minh ) nguyên b�n Hán vn có t�t c� 1578 câu (dòng) th�, nh�ng s� l��ng câu (dòng) th� di7n Nôm ch6 là 973, t�c t6 l� câu Hán / câu Nôm @ 1,62, ngh0a là c� kho�ng 3 câu nguyên b�n ch� Hán thì ��c di7n thành 2 câu th� Nôm. Tuy nhiên c*ng xin l�u ý r#ng, câu th� trong nguyên b�n Hán vn Kinh Thi ch% y�u có 4 l��t ch�, mà câu th� di7n Nôm trung bình có 7 l��t ch�, v+y nên xét v� m&t hình th�c thì kh� nng bi�u � t c%a m�t câu th� ch� Nôm s/ nhi�u h�n m�t câu th� ch� Hán.

Hai là th� t� c%a t-ng câu trong b�n d"ch Nôm không gò bó �úng theo th� t� t-ng câu trong nguyên b�n Hán vn, �i�u này c*ng là h� qu� c%a th% pháp d"ch g�p nêu trên.

Ba là th� th� d"ch không c� �"nh, tho t xem c*ng có dáng d�p th� song th�t l.c bát, nh�ng kì th�c không ph�i, th� th� d"ch $ �ây là s� xen k/ không ��u �&n gi�a nh�ng c&p l.c bát và c&p song th�t. Tuy v+y, nhi�u câu trong vn b�n Nôm có th� là chép nh�m l:n, nên thành ra th-a ho&c thi�u ch�(19). Hi�n t��ng xô l�ch s� ch� này hoàn toàn không ph�i là m�t d ng cách �i�u

Hình 6: AB.169, 3b (trích ch.p)


trong th�, nh� tr� ng h�p nh�ng câu th� 6 l��t ch� trong th� Nguy7n Trãi, Nguy7n B6nh Khiêm…, b$i hi�n t��ng này không x�y ra m�t cách có tr+t t� và có h� th�ng, th+m chí nó còn làm cho câu th� tr$ nên t�i ngh0a.

Ba �&c �i�m v-a trình bày ��c th� hi�n r�t th� ng xuyên trong toàn b� b�n d"ch Nôm 160 thiên Qu�c phong, mà thiên Quan th� ��n c, $ �ây ch6 là m�t tr� ng h�p tiêu bi�u.

2.2.1.1.2. Tác ph�m Thi kinh Th�p ng� Qu�c phong di�n âm ca khúc ��c chép trong t+p sách có nhan �� C�i lâm ti%u d"n kí hi�u A.1122. Trang bìa

c%a sách, ngoài dòng tiêu �� C�i lâm ti%u d"n , ghi rõ ba dòng thông tin:

- Thành Thái Nhâm D�n m�nh xuân th�(ng cán (Th��ng tu�n tháng Giêng nm Nhâm D�n niên hi�u Thành Thái [t�c trong kho�ng 8–17/2/1902 d��ng l"ch]).

- Vân ình Nguy�n T� �i ph�ng t�p (Nguy7n T� � i hi�u là Vân �ình vâng m�nh thu gom).

- T� �i ��ng cân ti c�n tàng (Kính c�n l�u trong hòm có ph% khn $ T� � i �� ng).

Trong vn b�n, ch� Nôm vi�t rõ ràng, ph�n di7n ca Kinh Thi $ v" trí 42b3 – 77b2 (= 69 trang), di7n ca �% 160 thiên Qu�c phong, m8i thiên ��u có ng3t dòng, tr- các thiên 18, 36, 52, 70, 78, 122 chép li�n sau thiên tr��c, không ng3t dòng. V� th� Nôm, b�n này dùng th� l.c bát thu�n th.c, c�ng thêm v�n t- ng� khá tr�n tru d7 hi�u, không nhi�u t- c�, c�u trúc ch� Nôm c*ng mang �+m tính bi�u ý hóa, r�t phù h�p v�i niên � i 1902.

D��i �ây là ph�n phiên âm thiên Quan th� (xin xem ch� Nôm trong Hình 7):

1. <42b5> Ti�ng c�u ríu rít cùng chen, 2. L!ng nghe v*ng v*ng ) mi�n Hà châu. 3. D u dàng th�c n kia �âu, 4. H�ng xem quân t� h�o c�u sánh �ôi. 5. Kìa rau h�nh thái lôi thôi, 6. ôi bên t� hu thu�n ngòi hái �ây. 7. Ví ng��i th�c n d u thay, 8. Tìm �ây ch*ng ��(c �êm ngày không yên. 9. Nay tìm �ã ��(c �ã nên, 10. Ti�ng chuông ti�ng tr�ng ti�ng �àn hòa êm. 11. Ba tr�m chép �% ��u thiên,

Có th� th�y, c*ng nh� tác ph�m Th�p ng� Qu�c phong di�n âm AB.169 nói trên, tác ph�m Thi kinh Th�p ng� Qu�c phong di�n âm ca khúc A.1122 c*ng s, d.ng th% pháp d"ch g�p: 20 câu (dòng) th� Hán vn thiên Quan th� �ã ��c d"ch thành 11 câu (dòng) th� l.c bát, trong �ó câu l.c cu�i cùng ch6 là m�t câu ��a ��y, không n#m trong n�i dung thiên này.

2.2.1.2. Ti�u nhóm tác ph�m di�n ca l� t� m�t vài thiên (B1b) Trong phân nhóm B1 còn có m�t s� tác ph�m khác t!n t i d��i

d ng nh�ng bài di7n Nôm l? t? m�t vài thiên trong Kinh Thi, m8i thiên kho�ng vài ch.c câu th� l.c bát ho&c song th�t l.c bát. Hi�n m�i tìm th�y 02 thiên trong Kinh Thi ��c di7n Nôm theo d ng này, �ó là thiên Th�t nguy�t (s� th� t� thiên 154, thu�c Mân phong , 88 câu), và thiên Ti%u nhung (s� th� t� thiên 128, thu�c T�n phong , 30 câu). Theo nh�ng gì kh�o sát ��c thì hi�n còn 03 tác ph�m Nôm thu�c d ng này, ��c ghi chép t�n mát trong 08 kí hi�u sách. D��i �ây xin kê c�u c. th� theo ��n v" thiên ��c di7n Nôm:

Hình 7: A.1122, 42b (trích ch.p)


Tên thiên

Tên tác ph�m Nôm

Tên sách Kí hi�u sách

V" trí trang S� trang

Ng� i di7n Nôm

Th� th�

Thi kinh Th� kinh qu�c ng ca

VNv.215 18a4-21a7 7

Thi kinh Th� kinh qu�c ng ca AB.151 16a7-19a7 7 Thi kinh Th� kinh qu�c ng ca AB.523 18a4-21b7 8 Thi kinh qu�c ng ca VNv.533 9a7-11a5 5 Mao Thi ngâm v nh thc l�c

AB.314 14a2-16b6 6 M

ân p

hong

Th

�t n

guy�

t ca

Ba Thi qu�c ng ca AB.360 10b9-11b6 3

Nguy7n Bá Lân (?)

Song th�t l.c bát – 114 câu(20)

Qu�c âm t$ �i�u

AB.595 21a1-28b4 16 Th�t

ngu

y�t

(88

câu)

Mân

pho

ng T

h�t

nguy

�t th

i di�

n ca

Trung dung di�n ca – D ch quái di�n ca

AB.540 30a1-36a3 13 Ph m �ình Toái

L.c bát – 84 câu

Qu�c âm t$ �i�u AB.595 29a1-31a4 5

Ti%u

nhu

ng

(30

câu)

T�n

phon

g Ti

%u

nhun

g di

�n c

a

Trung dung di�n ca – D ch quái di�n ca

AB.540 36a4-37b8 4 Ph m �ình Toái

L.c bát – 24 câu

T�ng s� trang 74

Nh� v+y là tính v� di�n tác ph�m Nôm thì ti�u nhóm B1b có ba tác ph�m, ��c in/ chép trong 8 vn b�n. Trong ba tác ph�m Nôm này, �áng chú ý là 2 tác ph�m (v�i 8 vn b�n) cùng di7n ca thiên Th�t nguy�t (thu�c Mân phong). �i�u �ó ch�ng t1 nhu c�u ��c thiên Mân phong là r�t c�p thi�t, nguyên nhân có l/ là do thiên th� dài t�i 88 câu này có n�i dung nói v� nh�ng công vi�c g3n bó thi�t thân t�i nhân dân trong tr�n nm: th i ti�t, nông v., tr!ng tr�t, n m&c, tr!ng dâu nuôi t#m, xe t� d�t l.a, sn b3n, dâng l7 v+t lên vua… Sau �ây xin trích phiên âm m� i câu ��u tiên c%a ba b�n d"ch Nôm trên nh#m phác h�a m�t hình dung ban ��u v� vn Nôm c*ng nh� ch� Nôm trong �ó.

- Mân phong Th�t nguy�t ca (theo VNv.215, trích 10/114 câu ��u)

Stt Ch� Nôm Phiên âm 1. <18a> Ti�t tháng b�y ��u thu v�(ng khí, 2. Sao h&a tinh �ã x� v� tây. 3. �n tu�n tháng chín s��ng bay, 4. C�i canh �ã m!c áo may ng$a hàn. 5. Tháng m��i m�t gió khan càng ri�t, 6. Tháng m��i hai giá rét c�m c�m. 7. Dù ch�ng áo r�i áo ch�m, 8. L�y gì ch u ��(c r�t n�m cho toàn. 9. Ti�t tháng giêng tam d��ng khí ��ng, 10. S�a cày b$a �� gi�ng làm �n (…)

- Mân phong Th�t nguy�t thi di�n ca (theo AB.595, trích 10/84 câu ��u):

Stt Ch� Nôm Phiên âm D" b�n $ AB.540 1. <28a> H&a tinh tháng b�y sang tây, 2. Xem ch$ng tháng chín áo may ng$a hàn.


3. Nh�t d��ng tháng m�t gió khan, m�t 4. Nh d��ng tháng ch�p khí hàn càng ghê. 5. <28b> Ng$a hàn ph�i có h�t y, 6. Ví không d b l�y gì tr�n n�m. 7. Tháng giêng �i�n khí �ã ch�m, 8. Tháng hai �i�n m"u m�i d�m b��c chân. 9. C�m ��a ai ch*ng ph�c c�n, 10. Nông quan ��n ru�ng th�y dân c�ng m$ng (…) ��n

- T�n phong Ti%u nhung di�n ca (theo AB.595, trích 10/24 câu ��u):

Stt Ch� Nôm Phiên âm D" b�n $ AB.540 1. <29a> Ti%u nhung ván c�n xe cao, 2. N�m dây r ch r�c bu�c vào khúc l��ng. 3. Vòng du dây hi�p nh+ nhàng, vòng 4. Ván âm dây t�c t�m vàng ch�a phai 5. �m hoa tr�i b�c xe dài 6. <29b> ôi con kì chúc gác ngoài hiên xa. 7. Ng��i sao nh� ng�c ôn hòa, 8. Kìa n�i ván �c �y là tâm t�. 9. Sáu c��ng b�n nga giao trì, 10. Kì l�u �y gia qua li tham ngoài (…)

Nh� có th� th�y, hai b�n Qu�c âm t$ �i�u AB.595 và Trung dung di�n ca – D ch quái di�n ca AB.540 sai l c nhau không �áng k�: trong 20 câu th� trích d:n trên (trong hai bài Mân phong Th�t nguy�t thi di�n ca và T�n phong Ti%u nhung di�n ca), vn Nôm c%a hai b�n hoàn toàn gi�ng nhau, ch6 khác v� t� hình c%a 03 (l��t) ch� Nôm (m�t - , ��n - , vòng -

), t6 l� (l��t) ch� có t� hình khác nhau ch6 là 3/140 @ 2,14%.

2.2.2. Phân nhóm tác ph�m di�n ca tóm l��c các thiên (B2). Phân nhóm này th�c ch�t ch6 là m�t tác ph�m nh�ng có t�i sáu vn b�n, trong �ó ch6 có

m�t vn b�n kh3c in kí hi�u VNv.215, nm vn b�n còn l i (VNv.533, AB.523, AB.314, AB.151, AB.360) ��u là sách chép tay. Xin xem b�ng sau: Stt Nhan �� kí hi�u sách(21) Kí hi�u

sách V" trí ph�n Kinh Thi

Nôm

S� trang ph�n Kinh Thi Nôm

Thông tin thêm v� kí hi�u sách

1. Thi kinh Th� kinh qu�c ng ca

VNv.215 1a1–18a3 35 Kh3c in. 79 tr. inh Mão niên bát nguy�t th�p tam nh�t san kh�c


AB.151 1a1-16a6 31 Chép tay. 68 tr. inh Mão niên bát nguy�t th�p tam nh�t san kh�c, Tr�n Thanh Xuyên b�n.


AB.523 1a2–18a3 35 Chép tay. 80 tr. inh Mão niên bát nguy�t th�p tam nh�t san kh�c

4. Thi kinh qu�c ng ca

VNv.533 1a1-9a6 17 Chép tay. 33 trang. C� ô Nguy�n ti�n s� so�n

5. Mao Thi ngâm v nh thc l�c

AB.314 1a1-14b1 28 Chép tay. 62 tr. C� ô xã Nguy�n tiên sinh so�n

6. Ba Thi qu�c ng ca

AB.360 1b1-10b8 19 Chép tay. 44 tr.

165 tr.


Qua kh�o sát s� b� ng� i vi�t nh+n th�y phân nhóm này t!n t i m�t s� �i�m sau c�n ��c làm sáng t1:

M�t là: nm �inh Mão là nm nào? Cn c� theo th�c tr ng kh3c b�n VNv.215 thì niên � i này khó có th� s�m t�i 1747; mà ��ng nhiên c*ng không th� mu�n ��n 1987; vn b�n không có ch� húy nên c*ng khó có th� kh3c in nm 1867, khi �"nh l� kiêng húy tri�u T� ��c ban hành l�n th� t� (tháng 12/1861) �ang r�t gay g3t(22); v+y nên s/ còn hai nm �inh Mão l�t vào t�m ng3m: 1807 và 1927, nh�ng c. th� là nm nào?

Hai là: “C� �ô xã Nguy7n tiên sinh” , hay “C� �ô Nguy7n ti�n s0” thì ch3c h9n ��u là Nguy7n Bá Lân (1700 - 1785), nh�ng ông có �úng là ng� i

so n tác ph�m này không? V�n �� này c*ng c�n ph�i �&t ra, b$i n�u ch6 ��n gi�n cn c� theo ghi chép trong b�n chép tay Mao Thi ngâm v nh thc l�c AB.314 ( ) hay Thi kinh qu�c ng ca VNv.533 ( ) mà �i ��n xác quy�t thì e h�i v�i vàng(23). > �ây r�t c�n thi�t ph�i b� sung thêm m�t ch�ng c� n�a, �ó là ngôn ng� tác ph�m, �i�u này có th� th�c hi�n ��c qua so sánh t- v�ng trong tác ph�m này v�i t- v�ng trong bài phú Nôm Ngã Ba H�c phú c%a Nguy7n Bá Lân. Có th� �ây m�i là thi�t ch�ng �� i ��n k�t lu+n Thi kinh qu�c ng ca (xin t m dùng tên này �� g�i chung toàn b� sáu vn b�n thu�c phân nhóm B2) th�c s� là tác ph�m c%a Nguy7n Bá Lân hay không. H�n n�a, n�u kh9ng �"nh Nguy7n Bá Lân là tác gi� c%a Thi kinh qu�c ng ca thì t i sao l i không th� cho r#ng ông là tác gi� c%a c� Mân phong Th�t nguy�t ca

và Th� kinh qu�c ng ca , b$i trong c� sáu kí hi�u sách trên luôn xu�t hi�n �!ng hành ba tác ph�m này?

Ba là: quá trình truy�n b�n �ã x�y ra nh� th� nào gi�a sáu vn b�n? B�n nào có niên � i tr��c, b�n nào sau, b�n nào chép l i c%a b�n nào? Ch3c ch3n hai th% b�n AB.523 và AB151 ��u chép l i t- kh3c b�n VNv.215, b$i hai th% b�n trên ��u chép dòng “ ” ( inh Mão niên bát nguy�t th�p tam nh�t san kh�c = San kh3c ngày 13 tháng 8 nm �inh Mão) là dòng, v� lí thuy�t, ch6 có th� có $ kh�c b�n duy nh�t VNv.215.

Ba �i�m nghi v�n trên là c�n thi�t ph�i �&t ra, nh�ng nh�ng ki�n gi�i v-a nêu ph�n nhi�u mang tính võ �oán, c�n ph�i �i�u tra thêm nhi�u b#ng ch�ng c. th� h�n n�a m�i mong có ��c nh�ng k�t lu+n kh� tín h�n.

Trong sáu truy�n b�n trên, xin �i�m trình bày �ôi nét v� kh3c b�n VNv.215, b$i �ây là b�n kh3c in duy nh�t, �i�u �ó không h9n có ngh0a �ây là b�n có niên � i s�m nh�t và có giá tr" nh�t, nh�ng m�t �i�u có th� kh9ng �"nh ch3c ch3n: �ây là vn b�n có t�m �nh h�$ng r�ng h�n c�, b$i nó ��c kh3c in, ch� không ch6 t!n t i d��i d ng th% b�n nh� trong nm kí hi�u sách còn l i.

Vn b�n VNv.215 có t�t c� 79 trang (40 t , tr. 40b không có ch�), ph�n Thi kinh qu�c ng ca t- trang 1a ��n gi�a trang 18a (= 35 tr.), ngo i tr- hai câu ��u mang tính ch�t d:n nh+p làm theo th� b�n ch� (H�c �òi thánh ��o. àn ��c Thi kinh.), còn l i ��u là l.c bát. Tính c� 2 câu ��u thì vn b�n có chAn 700 câu (dòng) th�, dùng �� di7n ca tóm l��c 311 thiên Kinh Thi (g!m c� 6 thiên “sênh thi” – thiên ch6 có nhan �� mà không có l i th�), tính t6 l� ph�n trm ta có trung bình m8i thiên ��c tóm t3t trong @ 2,25 câu (dòng) th� Nôm. N�u tính theo ��n v" câu thì t6 l� càng th�p h�n n�a: theo s� li�u th�ng kê c%a ng� i vi�t(24), trong Kinh Thi có c� th�y 7274 câu (dòng) th�, v+y ta có t6 l� 700/7274 @ 0,096, có ngh0a là kho�ng 10 câu th� nguyên b�n Hán vn s/ t��ng ��ng v�i 1 câu th� Nôm.

V� ngôn ng� trong vn b�n tác ph�m, xin trích 20 câu th� Nôm �o n ��u:

Hình 8: VNv.215, 1a


Stt Ch� Nôm (xem Hình 8)

Phiên âm Tên thiên Hán vn

S� câu thiên Hán vn

1. <1a> H�c �òi thánh ��o, 2. àn ��c Thi kinh. 3. C� thi ngâm v nh tính tình, 4. Ba tr�m m��i m�t rành rành còn in. 5. Chính phong hai m��i n�m thiên, 6. Chu Nam m��i m�t v�n truy�n n'o x�a. 7. H�u phi có ��c quan th�, 8. H�o c�u quân t� h�ng th$a ng(i khen.

1 Quan th� 20

9. Cát �àm áo mát �ã nên, 10. Nói chi�ng s� th c�n quy�n quy ninh.

2 Cát �àm 18

11. Vi�c ngoài quân t� vi�n hành, 12. ,y th� quy%n nh� có tình hoài nhân.

3 Quy%n nh� 16

13. Cát leo cù m�c t�n v�n 14. Thi�p �n �ãi h� chi nhân ��(c nh�.

4 Cù m�c 12

15. D�ng ca m�t khúc <1b> chung t�, 16. Ví b-ng con cháu x�n x� (?) th nh nhi�u.

5 Chung t� 12

17. Hôn nhân l� r��c d�p dìu, 18. Vu quy v$a qu� �ào yêu ti�t lành .

6 ào yêu 12

19. Th� t� còn ��ng can thành, 20. Hu�ng chi k' ) tri�u �ình ngôi quan (…)

7 Th� t� 12

Có th� th�y r#ng n�i b+t trên h�t qua nh�ng dòng th� trên là s�… khó hi�u, nh�t là ��i v�i ��c gi� ngày nay không bi�t ch� Hán ch� Nôm, và không s�ng trong môi tr� ng vn hóa Hán Nôm, th+m chí còn khó hi�u ngay c� v�i ng� i h�c Hán Nôm �ã h�c qua Kinh Thi. Lí do là vì ph�n Nôm này ch6 di7n ca � i ý t-ng thiên, ch� không h� có tham v�ng di7n ca t-ng ý, t-ng câu nguyên b�n Hán vn, v+y nên trong vn Nôm �ã tái s, d.ng r�t nhi�u t- ng� c%a nguyên b�n, và t�t nhiên là không có chú thích gì. �i�u này khi�n ta có th� m� ng t��ng ph�n chú thích c%a b�n phiên âm Qu�c ng� cho tác ph�m này ph�i phong phú ��n m�c nào!

*

* *

�ôi �i�u khép m Qua nh�ng �i�m s� gi�n v-a trình bày trên v� các tác ph�m và vn b�n Kinh Thi ch�

Nôm, chúng ta có th� hình dung ��c m�t kh�i l��ng công vi�c không nh1 c�n th�c hi�n �� có th� chuy�n mã và gi�i mã kh�i t� li�u phong phú này (07 tác ph�m, 19 vn b�n b�n, 31 kí hi�u sách, v�i t�ng s� 5.368 trang), b$i �ây là nh�ng t� li�u có giá tr" nghiên c�u v� nhi�u m&t: Th� nh�t là v� m&t kinh h�c, chúng ta có th� hi�u rõ h�n không khí ti�p nh+n Kinh Thi v�i t� cách m�t “Nho �i�n” �ã x�y ra nh� th� nào $ Vi�t Nam th i Trung � i, ph�i chng Kinh Thi �ã ch6 ��c ti�p nh+n m�t cách th. ��ng và r+p khuôn theo nh�ng b�n chú s� c%a Trung Qu�c (tiêu bi�u là Thi t�p truy�n và Thi kinh ��i toàn)? Th� hai là v� m&t thi h�c, ng� i Vi�t ph�i chng �ã ch6 nhìn nh+n Kinh Thi v�i t� cách là m�t b� kinh �i�n c%a Nho giáo, hay Kinh Thi còn ��c ti�p nh+n d��i góc �� m�t tác ph�m vn ch��ng? �i�u này có th� ti�p c+n t- vi�c ng� i Vi�t �ã “d"ch” Kinh Thi sang b�n ng� nh� th� nào. M�t �i�m n�a c*ng c�n nghiên c�u là truy�n th�ng “thái thi” trong Kinh Thi �ã �nh h�$ng nh� th� nào ��i v�i Vi�t Nam. Th� ba là v� m&t ngôn ng� vn t� h�c. Kh�i l��ng t� li�u �áng k� trên là m�t ��i t��ng nghiên c�u không kém ph�n quan tr�ng ph.c v. vi�c nghiên c�u các bình di�n: vn t� h�c ch� Nôm; diên cách vn t� h�c


ch� Nôm qua t-ng th i kì �ã ph�n nào th� hi�n qua nh�ng ��t “trùng san” (n�u có th� dùng thu+t ng� này) các b�n Kinh Thi thu�c nhóm di7n xuôi; nh�ng bi�n chuy�n c%a ng� âm l"ch s, ti�ng Vi�t (c*ng th� hi�n ch% y�u qua nhóm di7n xuôi); quá trình v+n ��ng c%a h� th�ng t- Vi�t c�, t- láy nói riêng và t- ng� ti�ng Vi�t nói chung trong m�t giai �o n l"ch s, tr�i dài t�i 200 nm (t- 1714 ��n ��u th� k6 XX)…

V�i ngu!n t� li�u nguyên b�n ch� Nôm phong phú và ít nh�t ba h��ng ti�p c+n k� trên, vi�c nghiên c�u các vn b�n và tác ph�m Kinh Thi có ch� Nôm tr$ thành m�t công vi�c ��y thú v" và c*ng không ít khó khn, ch3c ch3n s� góp công c%a nhi�u ng� i s/ s�m mang l i nh�ng k�t qu� kh� quan. Còn bài vi�t này ch6 mang tính ch�t g�i m$, hai ch� “l��c quan” trong nhan �� % nói rõ �i�u �ó./.

Hà N�i, tháng 5/2006

Nguy�n Tu�n C��ng The Second International Nôm Conference, 2006, Hue, Vietnam

TÀI LI�U THAM KH;O

1. Galperin I.R., V�n b�n v�i t� cách ��i t�(ng nghiên c�u ngôn ng h�c, Hoàng L�c d"ch, Nxb Khoa h�c Xã h�i, Hà N�i, 1987, 280 tr.

2. Hoàng Vn Vân, Nghiên c�u d ch thu�t, Nxb Khoa h�c Xã h�i, Hà N�i, 2005, 292 tr.

3. Kh�ng T,, Kinh Thi, 3 t+p, T Quang Phát d"ch, Nxb �à NAng, 2003 (tái b�n), t+p I: 694 tr; t+p II: 592 tr; t+p III: 626 tr.

4. Nguyen Dinh Hoa, Graphemic Borrowings from Chinese: The Case of Chu Nom – Vietnam’s Demotic Script, The Bulletin of the Institute of History and Philology, vol. LXI, part II, Academia Sinica, Taipei, Taiwan, China, June, 1990, pp. 383-432.

5. Nguy7n Kh3c Kham, Ch Nôm or the Former Vietnamese Script and Its Past Contributions to Vietnamese Literature, Area and Culture Studies 24, Tokyo University of Foreign Studies, 1974. 17 pages. (theo b�n �i�n t, do Nguy7n Quang Trung và Lê Vn �&ng th�c hi�n, June, 2001, t- website: http://www.viethoc.org/eholdings/current/CN_NKKham-Rev1.pdf), b�n d"ch ti�ng Vi�t c%a Nguy7n Tu�n C� ng, 2006.

6. Nguy7n Quang H!ng, Nguy7n Tu�n C� ng, Thi kinh gi�i âm – v�n b�n s�m nh�t hi�n còn kh�c in n�m V�nh Th nh 1714, T p chí Hán Nôm, s� 3/2005, tr. 36 – 52.

7. Ph m Ánh Sao, Kinh Thi – m�t vài suy ngh� v� cách ti�p c�n, in trong: Nhng v�n �� v� Hán Nôm h�c, t+p I, Nxb � i h�c Qu�c gia Hà N�i, 2002, tr. 286 – 294.

8. , , - 1997 6 , 56-64.

9. , , 2000 6 , 4-18.

10. , , 1997 3 , 98-107.

11. , , 1998 1 , 33-40.

12. , ( ), , , 1997 , 1106 .

13. , ,


PH� L�C I: Các nhóm tác ph�m/ v�n b�n Kinh Thi có ch� Nôm A – Nhóm tác ph�m di7n xuôi B - Nhóm tác ph�m di7n ca

B1 – Phân nhóm tác ph�m di7n ca c� thiên

B2 – Phân nhóm tác ph�m di7n ca tóm l��c các thiên

A1 – Phân nhóm tác ph�m Thi kinh gi�i âm

A2 – Phân nhóm tác ph�m Thi kinh ��i toàn ti�t y�u

di�n ngh�a A2a – Ti�u nhóm

b�n in

B1a – Ti�u nhóm Di7n ca nhi�u thiên

B1b - Ti�u nhóm di7n ca l? t? m�t vài thiên

Phân lo i vn b�n B�n in

1714 B�n in 1792

B�n 1836

B�n 1837

A2b – Ti�u nhóm

chép tay Chép tay Chép tay

B2a - Ti�u nhóm b�n in

B2b – Ti�u nhóm b�n chép tay

AB.168/1 AB.168/2 (�%)

HN.527 HN.528 HN.529 HN.530 (thi�u quy�n)

AB.144/1 AB.144/2 AB.144/3 AB.144/4 AB.144/5 (�% quy�n, thi�u trang)

AB.539/1 AB.539/2 AB.539/3 (�%)

Các thiên Th�t nguy�t, Ti%u nhung n#m r�i rác trong các kí hi�u sách: Qu�c âm t$ �i�u AB.595; Trung dung di�n ca – d ch quái di�n ca / AB.540

Các kí hi�u sách

VNv.637 (thi�u 9/10 quy�n) K� Thi�n �� ng

MF.1800 (l�u t i Pháp, ng� i vi�t ch�a có c� h�i ��c ti�p xúc)

VNv.107 (thi�u q3, q4) Nguy7n �� ng tàng b�n

VNv.161, q2 VNv.162, q3 VNv.163, q4 (thi�u q1) �a Vn �� ng

AB.137 (�%)

Thi kinh chính v�n truy�n chú – h� ph� Th�p ng� Qu�c phong di�n âm AB.169 (�% ph�n Qu�c phong)

Thi kinh Th�p ng� Qu�c phong di�n âm ca khúc (in trong C�i Lâm ti%u d"n - A.1122)

Thiên Th�t nguy�t trong t�t c� các kí hi�u sách thu�c phân nhóm B2

VN

v.215

VN

v.533

AB

.523

AB

.314

AB

.151

AB

.360

�&c �i�m chính

- Nguyên vn ch� Hán, di7n xuôi ch� Nôm theo d ng c��c chú, chú gi�i Hán vn. - Ph�n Hán vn bám r�t sát v�i b�n Thi t�p truy�n c%a Chu Hi.

- Nguyên vn ch� Hán (có l��c b�t m�t s� câu), di7n xuôi ch� Nôm theo d ng c��c chú, chú thích, bình lu+n. - Bùi th" nguyên b�n - Ph�n Hán vn d�a theo b�n Thi kinh ��i toàn ti�t y�u c%a Bùi Huy Bích, có m�t s� d" bi�t, ch% y�u $ ph�n chú ngh0a và chú âm cho nguyên b�n Hán vn.

- Ch6 chép l i ph�n di7n xuôi ch� Nôm c%a ti�u nhóm A2a

- Di7n ca t�t c� 160 thiên ph�n Qu�c phong thành th� l.c bát, ho&c có xen l:n song th�t l.c bát - Di7n ca theo xu h��ng rút g�n

- Ba tác ph�m di7n ca th� l.c bát ho&c song th�t l.c bát. - �� dài m8i tác ph�m di7n ca t- 24 – 114 câu.

- Là các truy�n b�n c%a cùng m�t tác ph�m. - Tên các vn b�n không gi�ng nhau. - Di7n ca thành (kho�ng) 700 câu th� Nôm th� l.c bát, ch6 tóm l��c m8i thiên trong vài câu th� (th� ng là 2 câu l.c + bát, có khi lên t�i 4 câu). - V�n �� truy�n b�n và tác gi� ch�a ��c minh �"nh - N�i dung gi�a các vn b�n có vênh nhau. - M8i kí hi�u sách g!m nhi�u ph�n, trong �ó có ph�n di7n ca Kinh Thi

S� vn b�n (= 19)

2 2 1 3 1 1 1 2 6

S� trang (= 5368)

908 968 (+ 976 tr, n�u MF.1800 �%)

366 1148 300 394 69 74 165

S� tác ph�m (= 7)

1 1 1 3 1

S� kí hi�u sách (= 31)

11 10 2 2 (không k� nh�ng kí hi�u sách trùng v�i phân nhóm B2)

6


PH� L�C II: ��c �i�m v�n b�n nhóm tác ph�m di�n xuôi (nhóm A) Tác ph�m Thi kinh gi�i âm (�% b� 10 quy�n) Tác ph�m Thi kinh ��i toàn ti�t y�u di�n ngh�a (�% b� 04 quy�n)

B�n in B�n in nm V0nh Th"nh 1714 B�n in nm Quang Trung 1792 B�n in nm Minh M�nh 1836 B�n in nm Minh M�nh 1837

Chép tay

Kí hi�u

N�i dung

�&c �i�m S� t ghi trên rìa

S� t th�c còn

Kí hi�u

N�i dung

�&c �i�m S� t ghi trên rìa

S� t th�c còn

Kí hi�u

N�i dung �&c �i�m S� t ghi trên rìa

S� t th�c còn

Kí hi�u

N�i dung �&c �i�m S� t ghi trên rìa

S� t th�c còn

Bìa - T 1b tr3ng 1 1 Bìa - Tr 1b tr3ng 1 1 Bìa 1 1 Bìa 1 1 T� 2 2 T� 2 2 T� &

m.c l.c 24 24 T� &

m.c l.c 24 24

M.c l.c

11 11 M.c l.c

- Thi�u t 5 11 10 QI Tr 29b tr3ng

29 29 QI - Tr 29b tr3ng 29 29

QI 27 27 QI - T 17 chép tay - Tr 27b tr3ng

27 27

VN

v.107

QII Thi�u t 72

130 129

AB.168/1

AB.539/1

QII 130 130

HN

.527

QII 51 51

AB.144/1

QII

- Các t 3, 4, 23 chép tay

51 51 T�ng s� (thi�u 2 Q, ph�n còn l i thi�u 1 t )

184 183 QIII - Tr 102b tr3ng 102 102

QIII - Th-a 1 t 24 57 58 QIII

- Thi�u t 24, 38 57 55 HN

.528

QIV - Th-a 1 t 35 - Tr 46b tr3ng

46 47

AB.144/2

QIV

- Thi�u t 24 - Tr 46b tr3ng

46 45

AB.168/2

AB.539/2-3

QIV - T 114 ��n t 116 là Thi kinh kh�o d c%a V��ng Bng Lân � i T�ng

116 116

QV 44 44 QV

- Thi�u t 32 44 43 T�ng s� (�% q, �% t ) 402 (x 2)

402 (x 2) H

N.529

QVI - Tr 55b tr3ng 55 55

AB.144/3

QVI

- T 55b tr3ng 55 55

Q VII

47 47 Q VII

47 47

VN

v.161

QII - Thi�u t 112 - Chép tay có Nôm: 69, 70 - Chép tay không Nôm: 42, 44, 105

130 129

HN

.530 Q VIII

- Tr 56b tr3ng 56 56

AB.144/4

Q VIII

- T 56b tr3ng

56 56

Thi�u QIX QIX

- T 42b tr3ng 42 42

VN

v.162

QIII - T 102b tr3ng - Chép tay không Nôm: 98, 99

102 102

Thi�u QX

T�ng s� (thi�u 2 Q, ph�n còn l i th-a 2 t )

397 399

VNv.6

37 QVI - Tr 55b

tr3ng 55 55

AB.144/5

QX

- T 49b tr3ng

49 49

Tóm l�i:

- Có 20 kí hi�u sách ��c kh�o sát (không k� kí hi�u sách MF.1800 hi�n l�u tr� t i Pháp, ng� i vi�t ch�a có �i�u ki�n ti�p c+n)

- B�n 1837 tr�n v2n cho tác ph�m Thi kinh ��i toàn ti�t y�u di�n ngh�a

- Tác ph�m Thi kinh gi�i âm c*ng tr�n v2n n�u l�y QIX + QX c%a b�n 1792 bù vào b�n 1714

VN

v.163

QIV - Thi�u t 102, 103, 104 - T 101 b" bung ra.

116 113

Kí hi�u A

B.137, �% 150 t , t 150 ch6 có 2 dòng, t 150b tr3ng, chép tay tr�n v2n ph�n di7n N

ôm c%a

311 thiên Kinh Thi theo nhóm

b�n Minh M

�nh.

T�ng s� (thi�u 9 Q, ph�n còn l i �%)

55 55 T�ng s� (�� Q, thi�u 5 t�) 488 483 T�ng s� (thi�u 1 q, ph�n còn l i thi�u 4 t )

348 344

K�T LU�N: ch6 còn 8/10 quy�n (thi�u Q IX, X), riêng QVI có 02 b�n, ph�n còn l i th-a 02 t .

K�T LU�N: �% 10 quy�n, thi�u 05 t K�T LU�N: thi�u 02 quy�n (III, IV), ph�n còn l i thi�u 01 t

K�T LU�N: �% 10 quy�n, �% 402 t

K�T LU�N: �% 150 t


PH� L�C III: Diên cách ch� Nôm, v�n Nôm trong 5 b�n thu�c nhóm A (qua thiên Quan th� ) Phân nhóm A1 Phân nhóm A2 Th�

t� câu Nguyên b�n

Hán vn B�n V0nh Th"nh 1714 B�n Quang Trung 1792 S� l��t ch�

Nôm

Ch� khác nhau

Vn Nôm

gi�a 5 b�n

D"ch Nôm B�n Minh M�nh 1836

B�n Minh M�nh 1837

B�n AB.137 S� l��t ch�

Nôm

Ch� khác nhau

1. Chim th� c�u cùng �ng h�a ti�ng quan quan

Ríu rít ti�ng chim th� c�u �� 0

2. . ch�ng bãi gia sông . ch�ng bãi trong sông �� 0 3. . Th*m l!ng con gái lành Th*m l!ng con gái lành . �� 0 4. T�t �ôi cùng ng��i

quân t� T�t �ôi cùng ng��i quân t� ( )

�� 1

5. So le ng�n rau h�nh So le ng�n rau h�nh �� 1 6. �m chiêu

�òi ph��ng theo dòng mà hái ��y �m chiêu �òi ph��ng theo dòng mà hái ��y

� 2

7. . Th*m l!ng con gái lành Th*m l!ng con gái lành . �� 0 8. Th�c nh�p c�u ��y Th�c nh�p c�u ��y �� 1 9. C�u ��y ch�a ��(c (không di�n Nôm) 10. Th�c nh�p t�)ng nh� Th�c nh�p t�)ng nh� �� 0 11. Lâu thay lâu thay Dài v�y thay, dài v�y thay �� 0 12. Tr�n tr) tr-n tr�c Tr�n tr) tr-n tr�c �� 0 13. So le ng�n rau h�nh So le ng�n rau h�nh �� 1 14. �m chiêu �òi

ph��ng l�y mà ch�n ��y �m chiêu �òi ph��ng l�y mà ch�n ��y

� 1

15. . Th*m l!ng con gái lành Th*m l!ng con gái lành . �� 0 16. àn ti�ng c�m

ti�ng s�t mà yêu d�u ��y G�y �àn c�m �àn s�t mà g�n yêu ��y

� 1

17. So le ng�n rau h�nh So le ng�n rau h�nh �� 1 18. �m chiêu

�òi ph��ng l�y mà n�u chín dâng ��y �m chiêu mà n�u chín �òi ph��ng dâng ��y(26)

� 1

19. . Th*m l!ng con gái lành Th*m l!ng con gái lành . �� 0 20. D�y ti�ng

chung ti�ng c� mà vui m$ng ��y Khua ti�ng chung ti�ng c� mà vui m$ng ��y

� 2

80 120 0 07 T�ng s� 115 12


��

CHÚ THÍCH: (1) Nguy7n Vn San, �i Nam qu�c ng , kí hi�u sách th� vi�n Vi�n Nghiên c�u Hán

Nôm AB.106, tr. 3a, nguyên vn ch� Hán nh� sau: “” (Li�t qu�c ngôn ng b�t ��ng, nh�t qu�c

hu nh�t qu�c ng. Ngã qu�c t S� v��ng d ch d� B�c âm, kì gian bách v�t do v t��ng th�c, nh� th� c�u b�t tri hà �i%u, d��ng �ào b�t tri hà m�c, th� lo�i th�m �a).

Toàn b� ph�n �i Nam qu�c ng ngh�a l� (3a3 - 3b5) có 04 l� (t�c nguyên t3c biên so n sách), trong �ó toàn vn l� th� nh�t nh� sau: “

”. GS. Nguy7n �ình Hòa cho r#ng toàn b� l� th� nh�t này Nguy7n Vn San nói v� vi�c S0 Nhi�p d"ch Kinh Thi b#ng ch� Nôm (xem: Nguyen Dinh Hoa, Graphemic Borrowings from Chinese: The Case of Chu Nom – Vietnam’s Demotic Script, The Bulletin of the Institute of History and Philology, vol. LXI, part II, Academia Sinica, Taipei, Taiwan, China, June 1990, tr. 385). Ng� i vi�t không cho là nh� v+y, mà cho r#ng: thông th� ng, các l� c%a sách nào thì s/ ph�i nói ��n nguyên t�c biên so�n c�a sách �y, v+y nên l� th� nh�t này c�n tách làm hai ph�n: ph�n th� nh�t là “

”, nói v� truy�n thuy�t S0 Nhi�p d"ch Kinh Thi ra ch� Nôm; ph�n th� hai là “ ” (Th th� chú d� qu�c âm, th� ��c b kh�o, ho!c hu d tri gi� di�c b�t t�t chú = Sách này chú b#ng qu�c âm, t�t c� ��u ��c kh�o c�u, nh�ng ch8 d7 hi�u c*ng ch9ng c�n chú), ph�n này tác gi� Nguy7n Vn San �ã nói v� nguyên t3c biên so n cu�n �i Nam qu�c ng, n�u không ph�i nh� v+y thì có ngh0a là toàn b� l� th� nh�t ch6 nói v� cu�n sách d"ch (theo truy�n thuy�t) kia thôi, mà không �� ng gì ��n nguyên t�c biên so�n c%a �i Nam qu�c ng hay sao? �i�u này vô lí! Thêm m�t nguyên nhân n�a, ng� i vi�t hi�u hai ch�

(th th� = sách này) trong �o n trên là tr1 cu�n �i Nam qu�c ng c%a Nguy7n Vn San, ch� không ph�i tr1 cu�n sách d"ch Kinh Thi c%a S0 Nhi�p, nh� cách hi�u c%a GS. Nguy7n �ình Hòa, b$i trong các l� th� 2 và 3 c*ng dùng hai ch� “th th�” này (xem 3a7, 3b2) v�i ngh0a “sách �i Nam qu�c ng”. Sau �ây xin trích l.c các l� 2 và 3 này �� ng� i ��c ti�n �� ng tham kh�o:

L� 2: “<3a7> <3b> ”.

L� 3: “<3b2> ”.

Trong bài vi�t này, tr- b�n kí hi�u HN.527, HN.528, HN.529, HN.530 là sách l�u t i Vi�n Nghiên c�u Vn h�c, và kí hi�u MF.1800 là sách l�u t i Pháp, t�t c� các kí hi�u còn l i ��u là sách trong kho sách Hán Nôm c%a Vi�n Nghiên c�u Hán Nôm, Hà N�i.

(2) Th�c ra trong chính vn Kinh Thi ch6 có ch� th� c�u (xu�t hi�n 1 l�n $ câu 1: , thiên th� nh�t: Quan th�); còn d��ng �ào không có trong chính vn, mà ch6 xu�t hi�n trong ph�n chú gi�i cho hai ch� tr��ng s) trong câu ��u tiên, ch��ng 1, thiên s� 148 Th�p hu tr��ng s) :

- Mao Thi chính ngh�a c%a Kh�ng D0nh � t (574 - 648) d:n Thi ngh�a s� c%a L.c C� (c*ng có sách vi�t là , ng� i n��c Ngô th i Tam Qu�c (220 - 280), không ph�i

L.c C� (261 – 303) ng� i th i Tây T�n) cho r#ng: “ ” (Kim d��ng �ào th dã = Nay là cây d��ng �ào), xem: H��ng Hi, Thi kinh t$ �i%n (tu �ính b�n), T� Xuyên Nhân dân xu�t b�n xã, Thành �ô, 1997, tr. 52, c�t 2.

- Chu Hi vi�t trong Thi t�p truy�n: “ ” (Tr��ng s), diêu dc, kim d��ng �ào dã = Tr� ng s$ là cây diêu d�c, nay g�i là cây d��ng �ào), xem: Chu Hi, Thi t�p truy�n, tr. 58, b�n �nh �n c� b�n c%a Trung Hoa th� c.c,1996.

(3) S$ Cu!ng, Ch Nôm v�i ch Qu�c ng, t p chí Nam Phong s� 172, tháng Nm, 1932, tr. 495 – 498, chuy�n d:n theo: Nguy7n Kh3c Kham, Ch Nôm or the Former Vietnamese Script and Its Past Contributions to Vietnamese Literature, Area and Culture Studies 24, Tokyo University of Foreign


��

Studies, 1974. 17 tr. (theo b�n �i�n t, do Nguy7n Quang Trung và Lê Vn �&ng th�c hi�n, June, 2001, t- website: http://www.viethoc.org/eholdings/current/CN_NKKham-Rev1.pdf), tr.1; c*ng xem: Nguyen Dinh Hoa, tài li�u �ã d:n, tr. 386.

(4) �i Vi�t s� kí toàn th�, N�i các quan b�n, b�n d"ch t+p II, Hoàng Vn Lâu d"ch, Nxb KHXH, Hà N�i, 1993, trang 190. Nguyên vn ch� Hán: , ,

. , (B�n k6 toàn th�, quy�n VIII, t 27b). (5) D:n theo: Y�n Trang, Dòng h� Nguy�n Quý v�i s nghi�p giáo d�c, �ào t�o nhân tài ) th� k#

XVIII, in trong: Danh nhân Nguy�n Quý �c- nhà chính tr v�n hoá l�n th� k# XVII - XVIII (K6 y�u h�i th�o Danh nhân v�n hoá Nguy�n Quý �c (1648 - 1720) t� ch�c t i Vn Mi�u Qu�c T, Giám Hà N�i ngày 23/12/2000), Vi�n S, h�c & Ban liên l c dòng h� Nguy7n Quý xu�t b�n, Hà N�i, 2000, trang 150 - 160; c*ng xem thêm: Nguy7n Thanh Tùng, óng góp c�a dòng h� Nguy�n Quý ��i v�i l ch s� v�n hoá dân t�c, in trong cùng cu�n k6 y�u trên, tr. 130 - 149.

(6) Xin xem: Qu�c s, quán tri�u Nguy7n, �i Nam li�t truy�n, b�n d"ch c%a Vi�n s, h�c, t+p III, Nxb Thu+n Hoá, Hu�, tr. 105.

(7) Ví d. xin xem: T �c thánh ch� Lu�n ng thích ngh�a ca (AB.186/1-2); T� �c thánh ch� T h�c gi�i ngh�a ca (xem b�n �nh �n và ph�n phiên âm trong: Th� v�n T �c – t+p II: T �c thánh ch� T h�c gi�i ngh�a ca, Phan �ng phiên âm, Nxb Thu+n Hóa, 1996, 814 tr.)

(8) Xin xem: Kawamoto Kuniye ( Xuyên B�n Bang V�), Truy�n kì m�n l�c san b�n kh�o ( ), Khánh �ng ngh0a th.c � i h�c xu�t b�n, Tokyo, 1998.

(9) Xin xem: Nguy7n Quang H!ng, Nguy7n Tu�n C� ng, Thi kinh gi�i âm – v�n b�n s�m nh�t hi�n còn kh�c in n�m V�nh Th nh 1714, T p chí Hán Nôm, s� 3/2005, tr. 36 – 52.

Nhân ti�n chúng tôi xin có m�t s� �ính chính cho bài vi�t trên: Stt Trang/dòng In sai là In �úng là

1. 36/3C KHDC IN IN THEO VÁN KHDC 2. 37/1-2E h�n 900 […] h�n 900 trang […] 3. 40/17E c�t trái là c�t trái là 4. 41/18E N�i các th� m.c N�i các th� m�c 5. 42/4E thi�u 4 t thi�u 5 t 6. 46/4C Thi kinh Thi kinh 7. 50/10C 8. 50/10-11C 9. 50/7E Khánh H�ng ngh0a th.c Khánh �ng ngh0a th.c

(10) V" trí ��c tính nh� sau: quy�n/t /m&t/dòng, ví d.: I3a7 = quy�n I, t 3, m&t a, dòng 7; khái ni�m dòng ��c tính theo dòng ch� kh� nguyên b�n Hán vn, ch� không tính theo dòng ch� kh� l�Fng c��c.

(11) Tr- tr� ng h�p câu th� 9 thiên Quan th�, b�n Thi kinh ti�t y�u có (AC.422, I26b4), các b�n in trong ti�u nhóm A2 ��u b1 trong ph�n chính vn, nh�ng �ó là m�t sai sót nên ng� i làm sách �ã kh3c thêm m�t dòng ph. bên c nh (xin xem Hình 2), ch� hoàn toàn không ph�i ch% ý b�n di7n Nôm �"nh b1 câu �y �i, �i�u này ch�ng t1 b�n Di�n ngh�a t1 ra tôn tr�ng b�n g�c c%a nó là b�n Thi kinh ti�t y�u.

(12) Xem: Hoàng Xuân Hãn, La S�n Yên H� Hoàng Xuân Hãn, t+p II (H�u Ng�c và Nguy7n ��c Hi�n s�u t+p, biên so n) Nxb Giáo D.c, Hà N�i, 1998, tr. 1073, chú thích s� 16.

(13) Ng� i vi�t x�p ki�u sai bi�t - trong các tr� ng h�p �ánh s� 3, 4, 5, 6 này vào lo i sai bi�t v� vn Nôm, b$i hai b�n M1 và M2 dùng khá th�ng nh�t cho ch*ng, cho ch�ng, m&c dù v� c� lí thuy�t và th�c t� thì hai ch� Nôm này ��u có th� phiên âm là ch*ng, ho&c ch�ng.

(14) Tr� ng h�p �ánh s� 17, do b�n AB.137 không d"ch nên không có giá tr" so sánh $ �ây.


��

(15) “Câu” t�c câu th�, dòng th� trong nguyên b�n Hán vn Kinh Thi, m8i câu nh� v+y t��ng �ng v�i m�t ng3t �o n trong b�n d"ch ch� Nôm. M8i câu th� $ �ây là m�t ��n v" ngôn ng� có tính ��c l+p t��ng ��i, �% �� di7n � t m�t thông báo tr�n v2n.

(16) 1000 câu th�c d"ch Nôm $ �ây n#m trong s� 1163 câu Hán vn ��u tiên, b$i các b�n Minh M�nh không d"ch 163 câu trong s� 1163 câu này, nên �� ti�n so sánh, ng� i vi�t lo i b1 163 câu có d"ch t��ng �ng trong các b�n V0nh Th"nh 1714 và Quang Trung 1792. �� dài Kinh Thi là 7274 câu, nh�ng do b�n M1 hi�n tàn khuy�t hai quy�n sau, nên vi�c so sánh gi�a b�n b�n V, Q, M1, M2 ch6 có th� ti�n hành trên �� dài t�i �a là 2608 câu ph�n Qu�c phong, mà th�c t� thì hai b�n � i Minh M�nh �ã b1 không d"ch 246 câu trong s� 2608 câu này, nên con s� th�c �� có th� so sánh ch6 còn 2362.

(17) �ó là ch�a k� ��n nh�ng ph�n gi�ng nhau trong các lo i 2, 3, b$i trong hai lo i này, t6 l� các ph�n vn Nôm và ch� Nôm gi�ng nhau c*ng không ph�i là ít.

(18)�T�t nhiên ��i t��ng 04 vn b�n này ch6 ph.c v. nghiên c�u diên cách c�u trúc ch� Nôm trong

giai �o n ��u th� k6 XVIII – ��u th� k6 XIX mà thôi. (19) C. th� v� hi�n t��ng th-a ch� và thi�u ch� nh� sau:

Th-a ch�: - 9 l��t ch� (trong câu th� 8 l��t ch�): 3/6/6ab(19)

- 8 l��t ch� (trong câu 7 l��t ch�): 26/5/30a; 72/4/94b; 109/9/130b; 116/8/139b; 117/4/140b; 121/2/144a…

- 7 l��t ch� (trong câu 6 l��t ch�): 79/11/102b…

Thi�u ch�: - 7 l��t ch� (trong câu 8 l��t ch�): 13/4/16a; 89/8/111a…

- 6 l��t ch� (trong câu 7 l��t ch�): 15/5/18a; 27/6/31b; 31/5/37a; 66/4/88a; 82/16/106b; 91/8/112b…

Quy ��c kí hi�u nh� sau: s� th� t� thiên/ s� th� t� câu Nôm trong thiên/ s� trang. Ví d.: 3/6/6ab ngh0a là: thiên 3 Quy%n nh�/ câu Nôm th� 6/ trang 6ab)…

(20) Con s� 114 này có so le nh�ng không �áng k� gi�a sáu vn b�n. (21) Trong m8i kí hi�u sách này, ngoài tác ph�m di7n Nôm Kinh Thi còn có nh�ng ph�n ghi chép

các tác ph�m khác. (22) Ngô ��c Th�, Nghiên c�u ch húy Vi�t Nam qua các tri�u ��i, Nxb Vn hóa, Hà N�i, 1997,

tr. 156 – 158. (23) Ví d. xin xem: Nhi�u tác gi�, Danh nhân Nguy�n Bá Lân – con ng��i và s nghi�p, (K6 y�u

H�i th�o khoa h�c V� danh nhân Nguy�n Bá Lân t� ch�c ngày 23/12/1995), Trung tâm UNESCO thông tin t� li�u l"ch s, và vn hóa Vi�t Nam & S$ Vn hóa Thông tin Hà Tây xu�t b�n, 1999, tr. 139.

(24) Th�ng kê theo kh3c b�n Thi t�p truy�n c%a Chu Hi, tài li�u �ã d:n. (25) Ch� (t�t) nguyên b�n vi�t g�n gi�ng ch� (trao). (26) Có l/ câu này s3p x�p sai th� t� ch�, n�u �úng theo vn c�nh, và c*ng �úng theo th� t� trong

hai m:u câu th� d"ch t��ng t� (câu th� th� 6 và 14) thì th� t� �úng c%a ph�n di7n Nôm câu th� th� 18 ph�i là: “�m chiêu �òi ph��ng n�u chín mà dâng ��y”. The Second International Nôm Conference, 2006, Hue, Vietnam

Nguy�n Tu�n C��ng Email: [email protected] [email protected]

Documents

Material on Nôm-translated Book of Odes Initial Study on ...nomfoundation.org/Conf2006/NgTCuong_KinhThiNom.pdfn San L [) (kho ng th k6 XIX) vi t trong ph˜n i Nam qu c ng ngh a l