23
Theology Part V Apostolic Teaching ZBCC 1 MAILAM THUPIANG DINGTE (Eschatology—Doctrine of Last Things) Mailam thupiang dingte tawh kisai in thu um mite sungah upzia kilamdanna tampi om hi. Laisiangtho khiatzia kibang kimlo ahihna hang ahi hi. Mailam hong piang laiding sungah Khristian sungah a kibang zawdeuh sanna ah thawhkikna, thukhenna leh van thak/leithak cihte ahi hi. A kibanglote tawh ih sinkhawm veve ding hi: TANGPI POMKIM THEIH THUTE Sihna Sihna in leitung minam khempeuh tading in thumaan ahi hi (Heb.9:27). Sihna ih cih ciangin, a umlote zong kisi veve in, ahizongin sih khit ciangin bang ci bang in ki om ding cih tawh kisai in ngaihsutna tuamtuam om hi. Sihna tawh kisai in khenpi thum in khen phot ni: - Physical death: taksa sihna kici a, Adam leh Eve mawhna hangin leitung ah sihna hong piang hi (Rom.5:12). Hih sihna pen thumanlohna hang ahi hi (Rom.6:23; 1Kor.15:56). Taksa si ih cih ciangin, pumpi leh kha kikhenna ahi hi. Leipan kibawl lei ah ciahkik kici hi (Pian.3:19). Thu um mite sihna pen Jesu in a ihmu ci hi (Jn.11:10). - Spiritual death: kha sihna kici a, a taksa si nailo napi thu umlo mite pen a kha uh si hi kici hi. Si leh sa pumpi si in a kisiattheih hangin ih sa si theilo in nungta paisuak hi (Mt.10:28; Lk.12:4-5). Hihkha sihna ih cih ciangin Pasian leh ih kha kikhen hi (separation from God). Kha thu ah a si mite Jesu um in hi leh kha nungta mite kici hi. - Eternal death: tawntung sihna, a si theilo kha pen tawntungin gawtna mun tung ahih man in, tawntung sihna ahi hi. Hih tawntung sihna pen sihna nihna zong kici hi (Mang.20:14; 21:8). Sihna pen beimanna (annihilation) hilo hi. Pumpi (taksa) sih khit ciangin thu-um leh umlote a kibangin nungta paisuak ciat hi. Luke 16:16-31 na ah, Lazarus leh mihaupa a pumpi uh a sih khit ciangin nungta paisuak cih kimuthei hi. Leitungah a nuntak laitak in mizawng, natna kih-huai tawh a kidim Lazarus pen Abraham anglum ah nuamsa takin om a, mihaupa a hih leh a mit theilo meikuang sungah om hi (Lk.16:22,23). Thu um mite sihna ih cih ciangin leitung taksa tawh kikhen in Topa innpi sungah tawlnga cihna ahi hi (2Kor.5:8). Paul in ih ka leitung taksa uh si hi leh Khazih tawh ka omkhawm ding uh hi ci hi (Fil.1:23). Vantung Khristian upna laigil a pom khempeuh in, mihingte leh vantung mite tunna ding lamtawpna pen Vantung leh Hell akici mun khat tuak om cih sangthei kim hi. Hebia kammal in “shamayim”, “sang, tunglam” cihna hi a, Greek kammal ah zong “ouranos” ci in a khiatna kibang hi. A khiatna taktak in “ki-khuh”, “ki umcih” cih kammal pan hong paikhia tuak hi in, vantung ah innpi khat om a hihna hong gen ahi hi. Laisiangtho sungah, Vantung nam thum in na gen a tuate in - Huih a om theihna ciang van thuap masa (the atphospheric heaven): Lei maitang pan in a tunglam genna ahih mah bangin, Leitung pan in a sanna tai guk (6 mile) ciangciang ah huih, meii, guah, daitui, keek, van ging, cihte a om theihna ciang genna hi a, huihlak vasate zong hih vantung thuap masa ciangciang ah lengto thei hi (Pian.1:14; Thkna.33:13; Job 26:13; 38:29; 1Sam.2:10; Late 147:8; Mt.5:45). Gam khat leh khat vanleng tawh a kizin ciangin hih vantung thuap masa tung pek ah ki lengto lai hi.

MAILAM THUPIANG DINGTE (Eschatology Doctrine of Last ... · khat ciat in Pasian taw hut hunhun in kizopna neithei ding hi. -A ngimna lamdang hi (Mang.21:24-26). Thu umte nuntak tawntungna

  • Upload
    others

  • View
    0

  • Download
    0

Embed Size (px)

Citation preview

Page 1: MAILAM THUPIANG DINGTE (Eschatology Doctrine of Last ... · khat ciat in Pasian taw hut hunhun in kizopna neithei ding hi. -A ngimna lamdang hi (Mang.21:24-26). Thu umte nuntak tawntungna

Theology Part V Apostolic Teaching ZBCC

1

MAILAM THUPIANG DINGTE (Eschatology—Doctrine of Last Things)

Mailam thupiang dingte tawh kisai in thu um mite sungah upzia kilamdanna tampi om hi. Laisiangtho khiatzia kibang kimlo ahihna hang ahi hi. Mailam hong piang laiding sungah Khristian sungah a kibang zawdeuh sanna ah thawhkikna, thukhenna leh van thak/leithak cihte ahi hi. A kibanglote tawh ih sinkhawm veve ding hi:

TANGPI POMKIM THEIH THUTE

Sihna

Sihna in leitung minam khempeuh tading in thumaan ahi hi (Heb.9:27). Sihna ih cih ciangin, a umlote zong kisi veve in, ahizongin sih khit ciangin bang ci bang in ki om ding cih tawh kisai in ngaihsutna tuamtuam om hi. Sihna tawh kisai in khenpi thum in khen phot ni:

- Physical death: taksa sihna kici a, Adam leh Eve mawhna hangin leitung ah sihna hong piang hi (Rom.5:12). Hih sihna pen thumanlohna hang ahi hi (Rom.6:23; 1Kor.15:56). Taksa si ih cih ciangin, pumpi leh kha kikhenna ahi hi. Leipan kibawl lei ah ciahkik kici hi (Pian.3:19). Thu um mite sihna pen Jesu in a ihmu ci hi (Jn.11:10).

- Spiritual death: kha sihna kici a, a taksa si nailo napi thu umlo mite pen a kha uh si hi kici hi. Si leh sa pumpi si in a kisiattheih hangin ih sa si theilo in nungta paisuak hi (Mt.10:28; Lk.12:4-5). Hihkha sihna ih cih ciangin Pasian leh ih kha kikhen hi (separation from God). Kha thu ah a si mite Jesu um in hi leh kha nungta mite kici hi.

- Eternal death: tawntung sihna, a si theilo kha pen tawntungin gawtna mun tung ahih man in, tawntung sihna ahi hi. Hih tawntung sihna pen sihna nihna zong kici hi (Mang.20:14; 21:8).

Sihna pen beimanna (annihilation) hilo hi. Pumpi (taksa) sih khit ciangin thu-um leh umlote a kibangin nungta paisuak ciat hi. Luke 16:16-31 na ah, Lazarus leh mihaupa a pumpi uh a sih khit ciangin nungta paisuak cih kimuthei hi. Leitungah a nuntak laitak in mizawng, natna kih-huai tawh a kidim Lazarus pen Abraham anglum ah nuamsa takin om a, mihaupa a hih leh a mit theilo meikuang sungah om hi (Lk.16:22,23). Thu um mite sihna ih cih ciangin leitung taksa tawh kikhen in Topa innpi sungah tawlnga cihna ahi hi (2Kor.5:8). Paul in ih ka leitung taksa uh si hi leh Khazih tawh ka omkhawm ding uh hi ci hi (Fil.1:23).

Vantung

Khristian upna laigil a pom khempeuh in, mihingte leh vantung mite tunna ding lamtawpna pen Vantung leh Hell akici mun khat tuak om cih sangthei kim hi. Hebia kammal in “shamayim”, “sang, tunglam” cihna hi a, Greek kammal ah zong “ouranos” ci in a khiatna kibang hi. A khiatna taktak in “ki-khuh”, “ki umcih” cih kammal pan hong paikhia tuak hi in, vantung ah innpi khat om a hihna hong gen ahi hi. Laisiangtho sungah, Vantung nam thum in na gen a tuate in

- Huih a om theihna ciang van thuap masa (the atphospheric heaven): Lei maitang pan in a tunglam genna ahih mah bangin, Leitung pan in a sanna tai guk (6 mile) ciangciang ah huih, meii, guah, daitui, keek, van ging, cihte a om theihna ciang genna hi a, huihlak vasate zong hih vantung thuap masa ciangciang ah lengto thei hi (Pian.1:14; Thkna.33:13; Job 26:13; 38:29; 1Sam.2:10; Late 147:8; Mt.5:45). Gam khat leh khat vanleng tawh a kizin ciangin hih vantung thuap masa tung pek ah ki lengto lai hi.

Page 2: MAILAM THUPIANG DINGTE (Eschatology Doctrine of Last ... · khat ciat in Pasian taw hut hunhun in kizopna neithei ding hi. -A ngimna lamdang hi (Mang.21:24-26). Thu umte nuntak tawntungna

Theology Part V Apostolic Teaching ZBCC

2

- Ni, Kha, Aksite omna Vantung thuap nihna (the celestial heaven): Leitung mipilte vantung thuap thum bang om ding hi ci in Paul in a genna (2Kor.12:2) pen sang 1900 ciangciang bang sang zolo uh hi. Ahizongin, Khapi tung taktak ah hong kah uh ciangin, vantung pen thuap thum bang peuhmah omthei mah in teh ci in hong pomsak thei pan uh hi. Hih thuap nihna mun pen ni, kha, aksite om theihna ciang ahi hi. Pasian kha (moon) khat bek a bawl ding ih sak leh kha zong tampi napha hi. Leitung sangin a lianzaw planet tampi om a, kha 16 bangin a kimvelh planet (matury) om ci in mipil te in gen uh hi. Hih thuap nihna Vantung a bawl Pasian mah ahi hi (Pian.1:1,14; Late 33:6). Hih a bawlsa naste tungtawnin Pasian pen bangzah in lian hiam cih kimu thei hi (Late 19:1; Mang.4:11). Leitung mipilte pen khapi tungciang bang lentheihna engine tawh tungta uh a, Ni pan in a thumna pen ih tenna leitung hi in, a lina Mars tung nangawn mipilte va tutheita uh hi.

- Pasian Innpi Vantung thup thumna (the Dwelling Placeo God, the Palace of God): Sihna pan in Khazih a thawh khit ciangin Vantung thumna dong ah paito hi ci in Paul in gen hi (2Kor.12:2). It Johan in hih Pasian omna Vantung ah kilato hi ci hi (Mang.4:1). Vantung a om kote Pa aw ci in Jesu vantungah a kilaktoh khitciangin Jesu ih sap danding hong hilhna, ama omna innpi sung ahi hi (Mt.6:9). Jesu pen vantungah a omlaitak hi a, ih sap ciangin Pa aw ih cih ding in thunget dan hong hilh ahi hi. A tokhom tungah Pasian a tutna mun ahi hi (Late 2:4; Isa.66:1); Vantung panin a thukhenna mun zong kici hi (Pian.19:24; Joshua 10:11); Vantung thuphate Pasian in hong khiatna mun zong ahi hi (Pai.16:4; Mal.3:10); Vantung pan in ih thungetnate hong za hi (Late 20:6); Vantung panin hong ensuk hi (Thkna.26:15); Vantung panin hong kumsuk hi (Late 144:5). Thuthukpi leh thulianpite Vantung a omna mun pan Pasian in a vaihawm ahi hi (Late 119:89). Thuciam Lui hunlai misiangthote in Messiah hong pai kik ding ngak tuanlo in Paisan kiangah na lut thei uh hi. Hih pen mel kilamdanna mual ah Moses, Elijah te hong kidawk a, Jesu leh a nungzuite in mu uh hi (Mt.17:1-8). Tulaitak pawlpi hun ah, thu ute ih sih phet in Pasian omna vantungah a ki tungpah lian ahi hi (Lk.23:43; 2Kor.5:8; 2Kor.5:8; fil.1:23; 1Thess.4:14.

Vanthak leh Jerusalem Khuathak

- Min tuamtuam nei: Vantung cih tawh kisai in a ngaihsut huai khat ah vanthak, leithak, Jerusalem khuathak, Eden thak, Zion mual cihte ahi hi (Heb.12:22; Mang.21-22). Mi khenkhat in Jerusalem khuathak pen Kum 1000 maan hun a Jerusalem khuapi genna hi a ci omthei mah leh, Mangmuhna Laisiangtho paizia ih etciangin, “tawntung mun” vanthak misiangthote omna ding pen khuapi siangtho ahihna a genna ahi hi. Hih khuapi siangtho cih pen vanthak zong kici in, leithak zong kici hi (mang.21:11). Tu laitak a om van leh lei pen mei tawh kihaltum ding hi (2Pit.3:10). Bang hang hiam cih leh hihte pen a khial vantung mite (dawite) leh Lucifer (Satan) ukna, thuneihna ahihna hang ahi hi. Hih Jerusalem pen a mangcip Eden zong kici hi, New Eden ih cihna mun zong hongsuak hi. Hihh mun pen Khazih in note omna ding bawlkhol in kapai hi a cihna mun zong ahi hi (Jn.14:2). Tawntung mun ahi Vantung ahi hi. Hih khuapi pen vantung gam a thupitna pen mihing kamtawh genzawhloh in nuam ding hi, Pasian leh a misiangtho khempeuh omkhopna, ki lawmtatna mun hi ding hi (Mang.21:3-4). Leitung a dahna, kahna, sihna cihte beisiangta ding hi.

- Ahoihna leh a thupitna: Akhuavak lamdang hi (Mang.21:9-11). Pasian om a hih manin, ama minthanna vang in mun khempeuh ah khuavak bangin tan a, ni tang, kha tang cihte kisam nawnlo hi. Ni a om man in khuavak thei bang khat in ih ngaihsun hi. Pasian in Ni a bawlma in khuavak om khinzo hi (Khuavak piangsak Pian.1:2-4, ni khat ni; Ni, Kha, Aksia piangsak Pian.1:13-19, ani lini). Ni leh kha a omma in khauvak om khin zo a, tua pen the primitive light, apal khuavak kici hi. A bawl nate adingin a piak khuavak ahilo, Pasian mahmah khuavak hi in, tua ama vangliatna tawh a tangpha khuavak in vanthak ah kizang ding ahi hi. Tua ama vangliatna tawh a

Page 3: MAILAM THUPIANG DINGTE (Eschatology Doctrine of Last ... · khat ciat in Pasian taw hut hunhun in kizopna neithei ding hi. -A ngimna lamdang hi (Mang.21:24-26). Thu umte nuntak tawntungna

Theology Part V Apostolic Teaching ZBCC

3

tang khuavak pen lamdang phadiak ding ahi hi (1Jn.1:5; Isa.60:9). A te dialdial sungmanpha bang in tang hi ci in, leitungah genteh theih ding tua tung om thei nawnlo hi.

- A kulhte leh a kongpite lamdang hi (Mang.21:12-13). A sang mahmah kulhpi in umcih ahih manin a muanhuai mahmah ahihna hong lak hi. Nisuahna, nitumna, leilu leh leitaw lam ciat ah kongpi thumta om a, vantung mi khat ciatin cing uh hi. Israelte beh min nam 12 te zong kigelh ciat hi. Bang hang in muanhuai takin kibawl ahi tam, gal omlai ding? Nisuah, nitumna, tuilu leh tuitaw cihte tawh kisai in, leitung kampau in a kizang hi a, hih leitung tawh tehkak in thu kigenkei leh ki telzolo ahihna hang ahi hi. Hell pen a kisiacip gawtna hi a, tua tawh a kilehbulh a muanhuaina genna zong ahi hi.

- Akulh bl Suangte lamdang hi (Mang.21:14). Nungzuipi 12 te min kigelh suang manpha tawh kiciang kulhpi ahi hi. HIh in pawlpi zong Jerusalem thak sungah a kihelna hong theisak hi. Suang manpha cihte in Pasian hoihna kilangsak a, a hoih penpen tawh a kilawm Pasian ahi hi.

- A phacia lamdang hi (Mang.21:15-18). Jerusalem khuapi thak a sauna, a sanna, a zaina tai 1500 pha hi. Pyramid te bangin kiu thum nei tuak a, a khumzang ah Pasian tutna omtuak hi. Mipilte in a tuat uh ciangin, hih Jerusalem khuathak sung a zaina, a golna pen tai awn 2.25 (square mile, akimkot) huamzo hi, ci uh hi. London khuapi in tai 621 (square mile) bek huamzo hi. London khuapi taktak sunga taikhat huam sungah mi 500 bang na tengthei uh hi. Tua hi leh Jersalem khuathak sungah mi billion 11 val tengthei ding ahi hi. Tua nangawn a sanna lam kihel nailo hi. Leitung piancil Adamte hun pan in nitawp ni dong thu um khempeuh tenna ding khuapi siangtho ahi hi. Sim zawh vantung mi (Tulaitak leitung mi khempeuh pen billion 7 kim bek pha hi. Sim zawhloh vantung mite zong om ding hileh kilawm ahih man in, a gol hangin kidim veve thei ding hi (Heb.12:22). Ahizongin, vantung ah omna ding mun tampi awnglai a, ahizongin tuuno nuntakna laibu sungah a kigelh mite bek in tum theihna thu a ngah ding uh hi (mang.21:27). Vantungah na min uh akigelh main na lungdamta un (Mt.10:20).

- A kizepnate lamdang hi (Mang.21:19-21). Pasian minthanna Shekinah vangin a len deldel amanpha mahmah leha tang mahmah suang manphate tawh kizem ahihmain lamdang hi. A hoihna leh a lamdanna bekbek etcim theih ahikei ding hi. Ahoihna color pen namkim tawh kizem ding ahi hi.

- A kingah ding hamphatna (Mang.21:22). Palai, siampi za sem cih bang om nawnlo dinga, mimal khat ciat in Pasian taw hut hunhun in kizopna neithei ding hi.

- A ngimna lamdang hi (Mang.21:24-26). Thu umte nuntak tawntungna sungah a omna uh pahtawina zong hi a, amaute a tankhia Topa tungah minthanna (glory) puak ding cih ahi hi.

Vantung Tawh Kisai Dotnate leh Dawnna

1. Vantung ah mihing taktak a om ding hiam? - Mang.21:3, “En in Pasian buuk mite lak ah om a, amaute in ama mi hiding hi.” - Mt.17:1-3, “Moses leh Elijah te vantung pan hong pai in Jesu tawh kiho uh hi.” - Mt.8:11, “Mi tampi hong pai in, Abraham, Isaak leh Jacob te tawh tukhawm uhhi.” - Mang.19:14, “Anti-khazih vanglitnate susia dingin, vantung pan galkapte hong pai hi…” - Mang.9:8, hih galkapte in vantunga a omsa mi siangthote ahihna hong gen hi. 2. Vantungah minthak hong kipia ding hiam? - L.10:20, “Jesu in, vantungah na min uh a kigelh manin na lungdam un…” na ci hi. - Fil.4:3, Paul in, “ka naseppih…nuntakna laibu sunga a kigelh minte …” na ci hi. - Mt.17:3, Moses leh Elijah te vantungah minthak na nei tuanlo uh hi. - Pasian in ih min mahmah tawh hong thei a hongs am hi, (a) Pian.22:11, Vantung pan Psian in

Abraham amin tawh sam tektek hi. (b) Pian.21:17, Vantung pan Pasian in Hagar a min tawh sam

Page 4: MAILAM THUPIANG DINGTE (Eschatology Doctrine of Last ... · khat ciat in Pasian taw hut hunhun in kizopna neithei ding hi. -A ngimna lamdang hi (Mang.21:24-26). Thu umte nuntak tawntungna

Theology Part V Apostolic Teaching ZBCC

4

tektek hi. (c) Pai.33:17, Pasian in Moses kiangah na min ka thei hi, ci hi. (d) Sawl.9:4, Psian in Tarsus khuami Saul a min tawh na hopih a, Saul! Saul! Ci hi.

- Nungzuipi 12 te min Jerusalem khuathak kongvang 12 ah kigelh hi (Mang.21:14). 3. Vantungah a kimuthei mihing pumpi dan ih nei ding hiam? - Amasa pen in, piangthak Khristiante in rapture ciangin, leitung pan vantungah ih hingtang

inhong kilato ding hi. Hih pen rapture laitaka a nungta piangthakte genna hi a, tuate ini sihna cih bang theikhalo iin, a hingtang un vantungah kilato ding uh hi.

- Mi pawlkhatte a mihing pumpi uh tawh van ah na kilato uhhi: Enock (Pian.5:24); Elijah (2Kum.2:11); Moses (Mt.17:3; cf. 9); Jesu (Sawl.1:9-10). HIhte in a mihing pumpi uh tawh laktohna ngahuh ahih leh eite zong ih mihing pumpi mah tawh hong kilato ding cih kimukhol thei hi.

- Vantungah ih mihing pumpi pen, sihna pan a thokik ih Topa pumpi tawh a kibang ding ahi hi. Ki bang ih cih cinagin, guh leh tang, si leh sa ih nei ding hi (Lk.24:39). “Amah tawh ih kibang ding hi” (1Jn.3:2).

A siatheilo pum ah ih kikhel ding hi (1Kor.15:52). Eite a kikhek hilo in, a kikhel ih hi dinga, minthanna tawh a thokik Khazih pumpi bang ih nei ding hi (1Kor.15:41-54; Fil.3:21).

4. Vantungah khat leh khat ih kithei ding hiam? - 1Kor.13:12, ih etciangin, tu a ih kitheih bangin khat leh khat ih kithei ding hi. Topa in ih min ciat

hong theih ban ah, ih kilamdanna khat ciat zong hong theikhini hi. Vantunga, a om khiinsa mite tawh zong ih kithei ding hi. “Adam, Abel, Enock, Noah, Abraham, misiang khempeuh ih muh phet in ih thei ding hih (Mt.8:11). Piter in, kuama hilh kholh lohpi mah in, Moses leh Elijah te amuh phet in na thei pah hi (Mt.17:1-4).

- Sawl.1:11, “Hih a kahto Jesu mah…” na ci hi. Eite ih kilamdanna ding adang hilo a, minthanna pumpi angahsa Khazih pumpi mah tawh ih kibang ding hi (Fil.3:11).

- Leitung ngeina, ih kizopnate bei ding hi (Mt.22:30). Vantung mite tawh kibangin, Pasian na ih sem dinga, a tawntung in Khazih tawh ih omkhawm tawntung ding hi. Innkuan nuntakzia, kipi kitennate, leh leitung lunggulhnate in hih lunga ding bek ahi hi (Pian.1:27-28; 2:22-25). Innkuan, u leh nau, beh leh phung kinuamtuamnate beisiangta ding hi. Ahizongin, kuateng taktak ih kimu hiam cih kithei kimciat ding hi.

5. Naungek a site vantungah a tungkim ding hiam?

Sanzia kibanglo hi, khen khatte in Jesu hong sih khit naungek si khempeuh in gup ngah ding hi, a ci om hi, khen khat leuleu te in piangthak thu umte naungek bek in gupngah ding hi, ci om hi. Anih in amau dinmun sinkhawm ni. Amasa in naungek khempeuhte din mun leh a thanemna en masa phot ni:

Naungek khempeuh in gupna ngah ding hi acite dinmun

- A kingakna uh: 2Kor. 5:21, Khazih in ih mawhnate hong puaksak bek hilo in, amah ngiat mawhna suak hi. LEitung mi khempeuhte (a suak nailo, a suak khiinsate a kigawm) ih mawhna pen Khazih hong suak a, ama dikna inhong tuam ahi hi. Tuiphum Johan in, “en un leitung mawhna puakhia Pasian tuuno” (Jn.1:29), ci hi. Sia leh pha a khen thei nailote, naungekte tungah hih mawhna thaman kisik nanwlo ding hi. Bang hang hiam cih leh Khazih in tua mawhna hemkhia khin hi. Up noploh mawhna hang bek in hell a kitung ding hi a (Jn.8:24), upna a nei theinailote tungah upna nei un cih mawhsakna om nawnlo ding hi. Tua nangawn zong, um hileh a mawhna uh kimaisak ding hilai hi, naungekten hih mawhna bawl thei nailo hi. Mt. 18:1-14 sungah, mawhneite in hih naupangte bangin lungsim a neih ding uh Jesu in gen hi (aneu 3). Amau gam in vantung gam hi a,

Page 5: MAILAM THUPIANG DINGTE (Eschatology Doctrine of Last ... · khat ciat in Pasian taw hut hunhun in kizopna neithei ding hi. -A ngimna lamdang hi (Mang.21:24-26). Thu umte nuntak tawntungna

Theology Part V Apostolic Teaching ZBCC

5

naupang khat a kisiat ding a phalkei hi (aneu 11,14). 2Samuel 12:23 na ah, David in Bethsheba tawh a tapa masa a sih ciangin, naupang pen kei kiangah hong kilehkik lo dinga, kei ama kiangah ka paizaw ding hi” ci ahih man in, naupangte tunna mun in vantung gam ahi hi. Hih munte ih etciangin, Pa Pasian in naungekte leh naupangte kem tawntung in, gupna ngah uh cih kimu thei hi.

- A thanemna uh a. Mt.18:1-4 na ah, nu leh pate in Jesu kiangah anaupangte uh paipih hi. A paipihlo naupangte

bang cih ding cih a genna omlo hi. Mt.8:16 na ah, Jesu in cina khempeuh damsak hi ci a, tua adamsakte pen Mk.1:32 na ah, ama kiangah akipaipih damlo leh dawiveite bek ahihna kimu a, Piter inn sung ah hong kipaipihte hi ci in Mk.1:21 na ah kimu hi.

b. Leitung mawhna puakhia Pasian tuuno (Jn.1:29), 2Kor.5:21 na leuleu ah, Khazih in ih mawhnate hong puaksak hi, a cihna mun ah zong, Thu um mite tungah Paul in a gen hi a, Jesu pen mi khempeuh adingin si hinapi in a um mite bek in gupna ngah ding cihna ahi hi.

c. 2Sam.12:23 na ah, David pen upna nei mikhat hi in, a tapa pen gupna ngah mi ding mah ahi hi. Tua naupang a sihciangin Pasian kiang tung ding a, apa David zong a sih ciang in a naupang tunna vantungah a pai ding pen thumaan ahi hi. Ahizongin, hih LST mun in, upna neilo innkuan naupangte in gupna ngah ding hi cih pansan in lakna dingin thanem mahmah hi.

d. Naungek, naupangte in sia leh pha a khentheih nailo manin gupna ngah ding ahih uh leh lungdamna thu um nuam mahmah ta leh a za ngei himhimlote in zong gupna ngahkim ding hi. Naungek lai in gupngahsa in leitung mite a kipiang takpi ahih leh, sia leh pha khenthei khangham (adult) ih hih hun ah tua gupna hong kilak khiatsak cihna ahi hi. A zawdeuh in, naungek khempeuh in gupna ngah ding hi ci in, a um pawlpi a tamzaw pen gupna kitantheilo ding cih upna neite hizawlai uh hi. A upna uh leh ahilhna uh kilehbulh hi.

e. Gupna kitantheilo takpi ahih a, naungek khempeuh (Hindu, Muslim, Buddhist, biakna namkim) in a suahcil in gupngahsa in suak ding a, gupna tan thei nawnlo takpi ding hi. Tua hi leh Jesu in leitung mawhna puakhia a cih pen leitung mi khempeuh in gupna ngah ding hi.

f. Upna nei innkuan leh upna neilo innkuan a kibatlohna sawltak Paul in 1Kor.7:15-16 na sungah siangtakin na gen a, upna neilo innkuan pen upna nei innkuan tawh kibang theilo hi.

Thu umte tate bek in gupna ngah ding hi, a cite dinmun

- 2 Sam.12:23 na ah, David in a tapa a sih ciangin, amah hong kilehkiklo dinga, kei ama paina mun ka zuan zaw ding hi, ci hi. Bang hang hiam cih leh David pen upna nei in gupngah mi khat ahih man in, a tapa naupang pen upna nei innkuan ahi hi.

- Mt.18:1-14 na ah, nu leh pate in anaupangte uh Jesu kiangah paipih a, naupang a paihpih nu leh pate lunggulhna leh upna Jesu in mu hi. Jesu um zolo a, a kipaipihlo naupang tampi om hi. Tua khempeuh a genna hilo hi.

- Sawl.16:31, “Topa Jesu um le cin nang leh na innkuan pihte in gupna na ngah ding hi” ci hi. Nu leh pate in um nuamlo hi zenzen leh a naupangte in gupna ngahlo ding cihna a hi hi. Nuapangte cih ciangin, sia leh pha a khen theinailote hi a, tuate pen nu leh pa tungah kinga mahmah hi. Naupang khat lampi maan tawnsak le cin a teek dong in lampial nawnlo ding hi (Pau.22:6; 14:8).

- 1Kor.7:15-16 na ah, thu um pasal/numei khat in a umlo a zi/pasal ma tuan kei hen, a um pasal/numei khat hangin a umlo a pasal/zi pen zo khathei ding hi ci hi. Hih in Khristian innkuan mailam ding lametna tawh Paul in tha piakna hi a, tua thu um innkuan pan in hong piang ding naupangte maban tawh a kizom ahi hi. A zawdeuh in piangthak nupi in a suak ding a tapen a nu khensatna sungah tampi kinga hi. A gilsungah nuntakna khat ngahkhawm a hih man in, a nu

Page 6: MAILAM THUPIANG DINGTE (Eschatology Doctrine of Last ... · khat ciat in Pasian taw hut hunhun in kizopna neithei ding hi. -A ngimna lamdang hi (Mang.21:24-26). Thu umte nuntak tawntungna

Theology Part V Apostolic Teaching ZBCC

6

upna bangbang hiding hi. Ahizongin, thuciam lui hunlai in Pasalte tung bek ah kiinga zaw a, numei pen pasal cimphawng zahphial zah khop in kingaihsut khanghun ahi hi.

- Pasian a thudonlo, Noah hun a mi gilote leh Sodom huna migilote hangin bangmah a theilo a naungek leh a naupangte uh tawh Pasian in thukhen khawm veve hi.

- Israel minam in amute Kumpi leh Messiah ahi Jesu a sanzawh loh man un that uh a, a taktak in Jew biakna lam ah makaite khensatna hinapi in Israel minam nialna in kiciamteh bek thamlo in “migilo khang” ci in Piter in gen hi (Sawl.2:40).

- Vantung gam ah innkuan pihte amau melciat tawh theihtheihna kinei dinga, ahizongin innkuan ki lunggulhna, beh leh phung ki nuamtuamnate beisiangta ding hi. Jesu pen ih Pa hong hidinga, eite in ama innkuan pihte ih hi ding hi. U leh nau ki itna leh ki lunggulhnate khempeuh beisiang dinga, Jesu tawh nuamsa khawmta ding hi hang (Mang.21:1-7; 22:1-6).

6. Kuate hih vantung gam ah tung ding hiam? - Mihing piancil Adam khang pan in kum tul khat maan dong gupngah khate khempeuh in luah

ding hi. Laibu nam thum: Tokhom kang mai ah a kilem laibu (Mang.20:12), hih pen gupngahlo mi khempeuh vawhsa etna, nuntakna laibu a dang laibu (Mang.20:12,15), hih pen Pawlpi hun sunga kihel khalo hunkhenna dang a khate min kikhumna hi kha ding hi, tuuno laibu (Mang.21:27) hih pen Pawlpi hun sunga gupngah khate min kikhumna laibu hi kha ding hi. Tua ahih man in, nuntakna laibu sungah a kikhum khate leh pawlpi hun a gupngah khempeuhte in vanthak ahih kei leh Jerusalem khuathak luah ding uh hi.

Hell

Hell tawh kisai in Hebrew leh Greek kamal pawlkhat tungtawn in ih sin ding a, a gennopna mun pen gawtmun tuak mah ahi hi.

Sheol

Thuciam luibu sungah Hebrew kammal”sheol” pen 65 vei om a, a khiatna pen “han” “dum leh “hell” cih bangin na om hi. A kikantelna tawh kizui in, sheol cih pen a tuamtuam in na kizang hi. Han genna in a kizatna (Job 17:13; Late 16:10; Isa.38:10). Mi hoih leh misiate a sih uh ciangin a tunna mun uh leh sihna zong kici ngiat hi (Pian.37:35; 42:38; 44:9-231; Gam.16:33; Job 14:13; Late 55:15; Pau.9:18). Thu-um mite “sheol” panin kihonkhia dinga (Late 16:9-11; 17:15; 49:15). Migilote a sih uh ciangin “sheol ah pai ding uh hi (Job 21:13; 24:19; Late 9:17; 31:17; 49:14; 55:15). Thuciamlui sungah “sheol” pen anuai abangin kihilhcian thei hi:

- Migilote paina ding mun (Late 9:17) - Dahna, kahna omna mun (Late 18:5; 2Sam.22:6) - Gimthuakna mun (Late 16:3) - Stan leh a gilo mite kikhiatna, khua hawk veve na mun (Isa.14:9-17)

Manglai “han” genna ahi “grave” pen Hebrew kammal in “qeber” hi a, 71 vei na kizang hi. “Leinuai” pen “eretstahtit” na kici hi. Hih kammalte leh mun pawlkhatte ah “sheol” pen misi luanghawm kikoihna kuahawm Hante genna in zong kizang veve hi. Hih in Palestinete sivuina suanghawm han, amial, a vuikai, guhsia tawh a kidim leh a dai mahmah mun genna lim hong lak hi. Nuntakna kha khempeuh mun khat bekah a tun khoploh uhhangin mi khempeuh a sih un ciangin “han” “sheol” tungkim ciat uh hi. Hih mun (sheol) pan nuntakna luangsuak ahih manin khat veivei “han” tawh a kibanga a ki genna ahi hi.

Hades Greek “hades” cih kammal pen “hado” pan hong pai hi a, “ki lehkik” cihna ahihi. Tua ban ah, misite a uk leinuai pasiante min in zong na kizang hi. “Sehol” bangin “hades” zong leitung

Page 7: MAILAM THUPIANG DINGTE (Eschatology Doctrine of Last ... · khat ciat in Pasian taw hut hunhun in kizopna neithei ding hi. -A ngimna lamdang hi (Mang.21:24-26). Thu umte nuntak tawntungna

Theology Part V Apostolic Teaching ZBCC

7

nuntakna beikhit cianga tunna ding mun genna in na kizang hi. Greek katawh akigelh Thuciam Lui (Septuagint) sungah “sehol” pen “hades” ci in kiletkhia hi.

Thuciam Lui ah a thak kigelh hun kikal “Daih hun” (400 silent years) sugnin “hades” tawh kisai upna lamdang khat hong pianga, “hades pen dei nih pha” cih upna ahi hi. HIh pen Persian Zoroasterianism te ngaihsutna pan hong piangkhia hihtuak hi. Tua dei nih pen, “midikte nonpsakna mun” leh “migilote thuakna mun” ci in khen uh hi. Hih bang upna pen a mundang LST tho tawh kibelh bulh ahih man in, kisang zolo hi. Bang hang hiam cih leh Khazih thawhkik ding angak misiangthote in Khazih thawhkik phet in “hades” pan Pasian omna (God’s presence) ah tung uh hi. HIh upna pen Efe.4:9-10 leh 1Pit.3:1 te kisiksan ahi hi. Hih thu a buaihuai na khat ah, Moses leh Elijah te a kingaksakna mun” cih bang na omlo a, Pasian kiangah a om lamuh Khazih mel kilamdan ah kimuthei hi (Mt.17:3).

Hades cih kammal pen a kizatna nam nih na om hi. Tuate in, “got mun” leh “a huam genna ahi mi khempeuh paina ding leitung nuntakna beina munin zong na kizang hi. HIh tawh kizui in, Thuciam thak sungah “got mun” genna in mun thum (Mt.11:23; Lk.10:15; 16:23) leh mikim tuak ding sihna mun genna in mun sagih (Mt.16:18; Sawl.2:27,31; Mang.1:18; 6:8; 20:13,14), ah kimuthei hi. Lk.16:19-13 sung ih etciangnin “hades” a kizatzia:

- Dei nih apha: Abraham’ angsung leh got mun (tg. 22,23). - Meikuang leh tuahsiatna mun (tg. 23,24) - Mi siangthote nop ngahna pen migilote muh theihna mun (tg 23,24) - Gotna a ngahte in phawk theihna namkim nei hi. Mi haupa in mu, za, pau, phawk leh ciamteh

theihnate a vek in neilai hi (tg.23-31).

Gehena

Greek kammal “gee-na” (gehenna) pen Thuthun Thak sungah 12 vei om a, “tawntung daan piakna mun” gen ahi Hebrew kammal “gehinom” pan hong pai ahi hi. “ge hinnon” in Jerusalem nisuahna leh leitaw lam kikal ah “Hinnom kuampi” pan a kila ahihi (Tophet kuamzang zong kici hi). Hinnom kuampi ah Molech pasian kibia a, a kibiak ciangin naungek hinglaite mei tawh kihal in kibia hi (2Kum.16:3; 17:7; 21:6; Jer.7:31-32). Jeremiah in “Hinnon Kuamzang” pen Pasian thukhenna ding mun in na gen hi (Jer.7:32; 19:6). Hih mun pen, nin buakna, ganhing site kipaihna mun leh kumpi thu palsat migilote kihalna mun zong ahih i. Tua ahih man in, gehena pen “hell meikuang ahi tawntung thukhenna mun genna in zong kizang hi. Hih in tawpna thukhenna tawh a kizom “thuak tawntungna mun” hi a, bei mangna” (annihilation) hilo hi (Mt.23:15,33; 25:41,46) Jesu in gehena a gencianna ah:

- Mawhneite pumpi leh kha kikhiatna ding mun na ci hi (Mt.10:28; Lk.12:5) - Thukhenna leh tawntung gimna mun na ci hi (Mt.23:33) - Mei mite ngeilohna mun hi (Mk.9:44). Hih in “mei lipi” ahihna hong lak hi (Mang.19:20;

20:10,14,15). HIh mei lipi in nih vei sihna zong kici hi (Mang.2:16; 20:6,14; 21:8).

Tartaroo

HIh kammal pen Greek pan hi a, 2Pit.2:4 bek ah kimu a, “tartarus” na kici hi. Tartarus min pen, tangthu a kigen Titans kicite leh a gilo pasiante (rebellious gods) thu kikhenna lei kuahawmpi genna kammal pan hong pai hi. HIh kammal pen mah Hellenistic Judaism a kicite in limzat mahmah uh a, Apocypha laibu (Enock 20:2) akhial vanmite genna tawh na kizom hi. Bangbang ahizongin, “Tartarus” akici mun pen a khial vantung mite lakah pawlkhat na kikhihcip, thongkiate (confined demons) omna mun cih ding a hi hi.

Page 8: MAILAM THUPIANG DINGTE (Eschatology Doctrine of Last ... · khat ciat in Pasian taw hut hunhun in kizopna neithei ding hi. -A ngimna lamdang hi (Mang.21:24-26). Thu umte nuntak tawntungna

Theology Part V Apostolic Teaching ZBCC

8

Abyss

Greek kammal abyss in Gk abussos pan hong pai hi a, “taw neilo” cihna hi a, “dum”, awnthawl” cih khiatna nei “dawite kikhumna mun” ahi hi (Lk.8:31; mang.9:1,2,11). Satan pen hih abyss sunga om dawite kumpi kici hi (Mang.9:11), tua dawite gimna lianpi sungin kikhah ding hi (Mang.9),. Khazih a nih veina hong paikik ciangin Satan kihencip in hih “taw neilo kumapi” sungah kum tul khat sung kikhia suk ding hi (Mang.20:1-3).

Hell tawh kisai a kizang kammal dangte in, “a mit theilo mei” (Mt.3:12; Mk.9:43,48); “Pualam khuamial” (Mt.8:12; 22:13: 25:30); “Tawntung mei” (Mt.25:41); “Kat leh meikuang” (Mang.21:8); leh “mei lipi” (Mang.19:20; 20:10,14,15); cihte hi a, tawntung gotmun genna vive ahi hi. Thu umlote khempeuh “tokhom kang” thukhenna khitciangin, “Mei Lipi” sungah kikhia ding a (Mang.20:11-15), a tawntung in gimna a thuak ding uh hi.

A tawpna ah, “Hell” pen Stan leh ama nungzui akhial vantung mite a ding beka kibawl hi a (Mt.25:41), mihing tading hilo hi. Mihing khat nangawn “Hell” a tun ding Pasian in phallo hi (Ezk.33:11). Ahizongin, Hell pen a om taktak a hihna Jesu kammalte in hong hilh hi. Hell omlo hileh Psian in mite mawhna sung pan hong honkhia dingin leitungah hong pailo ding hi. Mawhna om a hih manin hell zong om hi. Mawhna thaman in sihna hi a (Rom.6:23), hell in nih vei sihna a hi hi (Mang.20:13). Mi mawhte mawhna mahmah hell sungah kikhia sung ding hi (21:8). Tua ban ah Pasian in a thumaan Pasian ahih man in mimawhte thu akhenloh phamawh hi (Rom.14:12; Heb.9:27; Salw.17:3). Hell in a lauhuai mahmah Pasian “Thangpaihna” mun ahi hi.Mawhneite tunga hong tung ding, “Pasian thangpaihna lian” mahmah panin amah a um mite hong honkhia ding hi cih pen thu um mite tangko ding tavuan lian mahmah khat ahi hi (Mk.15,16; Jn.3:15-21).

KHAZIH HONG PAIKIKNA (SECOND COMING OF CHRIST)

A nih veina Khazih hong paikik ding thu tawh kisai in, maitang nih (rapture leh revelation) nei in hong paikik ding ahi hi. Khazih meii tung ciangin hong paina in pawlpi misiangthote lato ding ahi hi. Daniel kan 70 a cinna zong hi a, tua kalkhat sungin leitungah gimna lianpi leh anti-Khazih hong kilat hunsung ahih man in gimna lianpi leh bawlsiatna lianpi om ding hi. Khazih thukhenna zong om ding a, tua ciangin Olive mual sik in hong paina tawh kizom ding hi. Tua ahih man in, amasa in Rapture tawh kisai amasa in in sin ding a, ngaihsutna tuamtuamte tawh ih sin khawm ding hi

Rapture leh Daniel

Rapture a khiatna: Rapture cih kammal pen Original Greek Laisiangtho Latin pau in hong kiletkhiatna Latin Laisiangtho in 1Thess.4:17 pan in hongpiang khia kammal ahi hi. Latin “rapturo”, akhiatna “lak-toh” “caught up” ahi hi. Hih pen Khazih in Olive mual hong sik ding (Zekh.14:4-5; Sawl.1:11) leh meii tungciang hong pai ding kibanglo a genna rapture (Jn.14:1-3; 1Kor.15:51-57; 1Thess.4:13-18) ahi hi.

Rapture Hun ding: Rapture pen “Pawlpi Hun” bei “Gimna lianpi” kipatma in piangding a, tua hunlian ding pen kuamah in theikhol lo ding hi. Tu mahmah in zong piangthei hi. “Tua ahih manin na lam-etlohlaitak un mihing tapa hong pai ding ahihmanin kigingsa in om den un” (Mt.24:44; Lk.12:35-40; Jn.3:36; 5:24).

Rapture A Omzia ding: Awging kiza ding: Topa mahmah in vantung pan in (1) a ngaih mahmah thupiakna tawh, (2) van sawltak lian ‘aw’ leh Psian sapna, (3) pengkul gin gtawh hong kumsuk ding (1Thess.4:17).

- Khrist sungah a ihmu khinsate hong tho masa ding hi (1Thess.4:17). Ama sungaha ihmu kiinisate Khazih in hong tonpih ding hi (1Thess.4:14)

Page 9: MAILAM THUPIANG DINGTE (Eschatology Doctrine of Last ... · khat ciat in Pasian taw hut hunhun in kizopna neithei ding hi. -A ngimna lamdang hi (Mang.21:24-26). Thu umte nuntak tawntungna

Theology Part V Apostolic Teaching ZBCC

9

(Satan Lampi Mang.12:6-12). 1.

Gog & Magog galpi ( Mang.20:7-12)

1st co

min

g

Rap

ture

Second Coming of Christ

Olive Mual

Satanic Trinity

1. Politic

2. Economic

3. Religion

Kum 1000 Manna

Bo

ttom

less P

it

Pawlpimiisiangthote thawhkikna

Tawn

tun

g Hell

Tokhom Kang

Sata

n k

ikh

ah

kik

Satan thongkia 1.

Gupngah khate thawhkikna (Pawlpi hun loteng)

Gupngahlo khate thawhkikna (Mang.20:11-15) 1.

BEMA Khazih thukhenna

- Minthanna pumpi tawh thokik ding. Khristiante gam-mi hihna taktak pen leitung hilo a (Fil.3:20) vantung hizaw hi, Khazih in ama thawhkikna pumpi tawh kibangin thu um mite zong minthang pumpi tawh hong thokik sak ding hi (Fil.3:21). A siathei pumpi in a sia theilo pumpi silhta ding hi (1Kor.15:53).

- A nungta lai eite tawh kilato ding: A nungtalai eite in taksa sihna thuak tuanlo in van kimlai ah Khazih dawndingin aman hong lato ding a, ahizongin Pawlpi hunsunga thu um misite hong thokik masa ding hi. Amaute ih makhelhkei dinga, van kimlai ah Khazih ih muak khawm ding hi (1Thess.4:15,17).

- Hong paipihna ding mun: “Tua khitciangin nungta in a omlai eite, huihlak ah Topa dawn dingin amaute tawh meii lakah laktohna ih ngah khawm ding hi (1Thess.4:17).

Kum 3½ Kum 3½

Khazih Thaman hawmna (BEMA Judgment of Christ) (2Kor.5:10)

BEMA cih a khiatna in kimawlna ah a siampente pahtawi piakna cih pan in kila ahi hi. Tua hi a, BEMA thaman pen, a hawmkhia ding Khazih ahi hi. Thaman piakna hi a, mawhsakna thaman kihello ding hi. Pawlpi hunsunga, ih sepna hoih a gah khempeuh thaman kingahciat ding ahi hi (2Kor.5:10; 1Kor.3:10-15; rom.14:10-12). LST sungah thu um mite ngah ding Khazih piak ding thamante in nam nga pha hi:

- A kisia theilo lukhu (unperishable crown) 1Kor.9:25. - Lungdamna lukhu (crown or rejoicing) 1Thess.2:19. - Dikna hanga pahtawina lukhu (crown of righteousness) 2Tim.4:8. - Nuntakna lukhu (crown of life) James 1:12. - Minthanna lukhu (crown of glory) 1Pit.5:4.

Hih pen “thaman piak thukhenna” kici a, gawtna mun tungding thukhenna hilo hi, haksatna thuakna ding thukhenna hilo hi, Khazih hangin na hoih ih septe a mawkna suak ngeilo ding cihna ahi hi (Jn.5:24; Rom.8:1).

A hun ding pen Rapture leh Revelation hun kikal sung hiding hi. A mun ding pen leitung hilo limlim a, vankimlai maw, Pasian omna innpi sung hi ding maw cih pen kiciantakin gentheihna ding LST mun omlo hi. Ahizongin, Khazih thukhenna tokhom (2Kor.5:10) leh Pasian Thukhenna Tokhom Kang (Mang.20:11) kibanglo hi. Pasian in hehpihna hunpi sung (Pawlpi hun) a misiangte gimna lianpi thuak ding in hong sam hilo in, tua hangin guta bangin hong pai ding ahi hi (1Thess.5:2,9-11).

Revelatio

n

Pen

tecost

Page 10: MAILAM THUPIANG DINGTE (Eschatology Doctrine of Last ... · khat ciat in Pasian taw hut hunhun in kizopna neithei ding hi. -A ngimna lamdang hi (Mang.21:24-26). Thu umte nuntak tawntungna

Theology Part V Apostolic Teaching ZBCC

10

Anti-Khazih Hong Kipan Ding

Khasiangtho in dal nawnlo ding ah ih man in (2Thess.2:7-8), Anti-Khazih hong kipankhia taktak tading hi. John in amah un lai nangawn in zong anti-Khazih tampi om khin cih thu na gen hi (1Jn.2:18; 4:13). Anti cih a khiatna pen “langpang”, “langpan” cihna hi in, “anti-Khazih” ih cih ciangin, Khazih langpanga nasem cihna ahi hi. Tuhun mahmah in zong hih anti-Khazih pen a omlua ahi hi. Ahizongin, Pawlpi or Khasiangtho vantungah a kilak toh khitciang in ama vangliatna khempeuh hong suahkhia ding a, mimal pumpi nei ngiat in hong kilang ta ding ahi hi. Anti-Khazih cih pen Satan hilo hi, ahizongin Satan in mihing khat lungsim sung khempeuh luah dinga, ama deihna khempeuh semsak ding cihna ahi hi. Anti-Khazih tampi om hi cih a khiatna pen Khazih langpang tampi om in, zuauthei kamsangte tungtawn, zuau thu hilh siamte tungtawn in tu hun in zong hong kilang khinzo ahi hi. Ahizongin, hih gimna lianpi hunsungah mi tampi tungtawn hi nawnlo in, mi khat tungtawnin a vangliatna khempeuh tawh na hong sem ding a hi hi (Mang.12:7-12). Hih a lauh huai phadiak anti-Khazih tangthu leh Daniel kal 70 thu ih sin khawm ding a, tua ih sinma deuh in Satan leh anti-Khazih kizopzia ih sin masa ding hi:

Anti-Khazih vangliatna leh hong kilatna

- Satan kiangpan vangliatna ngah ding hi (Mang.13;2). - Satan kiangpan a kumpi tokkhom ngah ding hi (Mang.13:2). - Satan kiangpan thuneihna ngah ding hi (Mang.13:2). - Ukna zaa a neikhat hi ding hi (Mang.6:2). - Mawhsakna kam a zangden pa hi ding hi (Mang.13:5). - Mawhsakna kam a zangden pa hi ding hi (Mang.13:5) - A nunglam ciangin a pelh ding kiciamna khat Israel tawh bawl ding hi (Dan.9:27). - A lianpen bangin a kingaihsun den ding hi, Pasian sangin kiliansak zaw diing hi (Dan.11:37). - Amah leh amah pasian hong kici ding hi (2Thess.2:4). - A lutang kituancilsa (Pian.3:15; Jn.19:30; Rom.16:20)hi a, a damkik bangin hatmahmah ding hi

(Mang.13:3). - Misiangthote a bawlsia ding hi (Mang.13:7). - Ama kiciaptehna nambat in 666 hi ding hi (Mang.13:17-19). - Gam khempeuh tungah thunei ding hi (Mang.13:7). - Thu um mi tul tampi that ding hi (Mang.13:7). - Kamsang zuauthei khat in panpih ding hi (Mang.19:20). - Ama lim (image) bawl dinga, mite tua milim aana tawh biasak ding hi (Mang.13:14-15).

Anti-Khazih mindangte

- Ki-neu kici ding hi (Dan.7:7-28). - Hong paiding kumpipa (Dan.9:26-27). - A lipkhap huai kumpipa (Dan.8:23-25) - Ut a hau kumpipa (Dan.11:16,36-38) - Manthanna mipa (2Thess.2:3-4). - Thukham palsatna mipa (2Thess.2:3-4). - Sapi (the beast) (Mang.13:1-10).

Anti-Khazih hun

Gimna lianpi hunsung

Hun masa kum 3½ A lipkhap huai

Hun nunung kum 3½ R

aptu

re

Re

velatio

n

Millennial kiingdom

Daniel nipi kal 69th Daniel nipi kal 70 cinna Kal khat sung (Daniel 9:27)

Page 11: MAILAM THUPIANG DINGTE (Eschatology Doctrine of Last ... · khat ciat in Pasian taw hut hunhun in kizopna neithei ding hi. -A ngimna lamdang hi (Mang.21:24-26). Thu umte nuntak tawntungna

Theology Part V Apostolic Teaching ZBCC

11

DANIEL NIPI KAL 70 LEH ANTI-KHAZIH HUNPI SUNG

Daniel 9:24-27—Daniel Nipi Kal 70 thu

Daniel nipi kal 70 pen a nuai abangin a lim tawh ensuk masa ni.

Kal 7 62 AD 70 1

BC 586 AD 30 Kum 3½ 3½ Kha 42 Ni 1260

Amasa Kal sagih: Babylon gam ah Israelte BC 600 kim in sal ding in kipaipih hi. Daniel in BC 586 kum kim in mangmu a, mailam thupiang ding khempeuh Kal 70 (70x7=490) kiseh zo hi, ci hi. Sal hihna pan in ciah kik ding uh a, akisiasa kulhpi leh khuapite kilamkik ding hi, tua pen kal 7 sung sawt ding hi (Dan.9:25).

A nihna Kal 62 sung: Jerusalem kulh lamkik hun (BC 445, Neh.2:5), Messiah kikhailup hun tawh bei hi. Kum 400 val bang hun hong beito a, Malakhi leh thuciamthak kikal hunsung hipah hi. Hih hun sungin kamsang khat beek hongkhialo in, vantung pan in hopihna khatzong omlo ahih man in, “Silent Period” zong kici hi. Hih hunsungin Syria galkapmang Antiochus Epiphanes V a kici mipa in BC 170 hunpawl in, Jerusalem biakinnpi sungah vok khat tawh a mau pasian biakna pia ahih man in, hih thu hangin, Jew mite in biakinn ah kua mah pai nuam nawnlo hi. Ahizongin, Matthias tate in Syria khutsung pan in Jew mite suahtakna ding hanciam pih uh a, Jerusalem biakinn zong siansuah kik uh hi. Herod the Great in hih biakinn mah puahpha in, lamsak a, Jesu hunciang dong a lam kizosiang taktak nailo hi.

A nunung Nipi Kal 70 a cinna pen, “Rapture leh 2nd Coming (revelation)” kikal hunsung dingteng ahi hi. Daniel leh Mangmuhna ih sim ciangin, hih hunsungin leitungah “Gimna Lianpi” piang ding hi ci in hong gen hi. Tua hun sungin anti-Khazih in a vangliatna khempeuh suahkhia in Pasian langpangin, leitungah kumpi bangin a kibawl hunsung ding ahi hi. Ih phawkding khat ah, nipi kal khat ah ni sagih a om pen kum sagih zong kici hi. A kum 70 cinna kal khatsung pen kum thum leh alang tuakin kikhen a, Kum 3½ leh kha 42 kikim in, ni 1260 tawh zong kikim hi (Dan.9:27; 12:7; Mang.12:6; 13:5). A masa kum 3½ sungin vantung ah kidona (Satan pawl leh Michael pawl) lianpi om a hih man in, leitungah kilemna tawmno omdinga, Satan pawl in gal lel uh aa, leitung ah kilawn suk in, vantung lam ah omna ding munkhat zong a kipia nawnkei ding hi. Tua ahih man in, a nunung kum 3½ sung pen a lipkhathuai Ani-Khazih nasep hunsung hi ding hi (Mang.12).

Daniel Nipi Kal 70 Cinna: A masa kum 3½

Rapture hun ah thupiang dingte:

1. Vantungmi in peengkul hong mut diang a, Pawlpi hun a bei hun dak hongsuak hi (1Kor.15:52; 1Thess.4:16-17).

2. Israel hun hong kipehkik hun hi ding hi (Israel.11:24-29). 3. Satan leh akhial vantung mi khempeuh in Jesu khut sungpan in pawlpi thatang hat thu tawh

hong sut sawm in, Michael leh apawlte in nakpi takin hong cingding uh a, Satan tawh kido ding uh hi. Hih vantung ah kidona in kum 3½ sung sawt ding hi. Ahizongin, “keima khutsunga ka tuute kuamah in hong sut khia zolo ding hi” ci in Jesu gen pen hong tangtung ding hi (Jn.10:28).

Page 12: MAILAM THUPIANG DINGTE (Eschatology Doctrine of Last ... · khat ciat in Pasian taw hut hunhun in kizopna neithei ding hi. -A ngimna lamdang hi (Mang.21:24-26). Thu umte nuntak tawntungna

Theology Part V Apostolic Teaching ZBCC

12

4. Israel minam sungah khanlawhna (revival) nasiatakin tung dinga, Jesu pen amaute Kumpi leh Messiah taktak ahihna hong pomtheita ding uh hi (Jer.50:20; Joel 2:28-32; Rom.11:19-25). Tua khanlawhna hunsungin Israel minam 1 pan 1200, a vekpi gawm1x12x1200= 144,000 te in leitung gam khempeuh ah a mangthang Israel mite kaikhawm ding leh evangelist dingin hong kipumpiak ding uh a, Khasiangtho ciaptehna ngah ding uh hi (Mang.7:4-8).

5. Leitungah kizonna lianpi piang ding hi (Mt.24:39-44). Misiangtho laktoh hunciangin, a kinusia mite in a innkuan pihte uh zong ding uh a, kizonna lipkhap huai mahmah hong piang ding hi.

Israel Minam 144,000 A kiciaptehna thu (Mang.7)

A tunga ciaptehna a ngah minam 12 sungpanin, bang hangin Dan leh Efraim te kihel khalo sese ahi tam cih picing khinsa thu um mite adingin a ngaihsut huai thu khat ahi hi. Thukhente 18 sung hoihtakin in ih simciangin, Israel minam 12 sungpan milim biakna ah a lut masa penpen Dan minam ahi hi. Kumpi David tokhom kip tawntung dending cih Pasian thuciamna hi mah leh Kumpi tokhom a langpang masa penpen Efraim minam Jeroboam ahi hi (1Kum.11:26;12:25-33). Jeroboam in kumpi tokhom langpang bekhilo in, Efraim minam bup bulphuh in milim biakna ah Israel minam 10 te lut pih hi. Tua ahih manin Efraim minam pen milim biak a cimtak theilo minam ci in kiciamteh hi (Hosea 4:17). Hih thute hangin, ciaptehna 144,000 lak ah Dan leh Efraim minamte kihel khalo hikhathei ding hi.

Hih 144,000 ciaptehna a ngahte bang sem ding in kiciamteh hiam cih zong theihnop huai thu khat ahi hi. Hih mite nasep ding pen tuiphum Johan nasep maban a zomkik dingte ahi uh hi. Pasian hong ukna ding hong naizo hi, tua Pasian in Jesu hi ci in tangko ding uh a, leitung khempeuh ah kipumpiak ding uh hi. Amaute in Sapi ciaptehna 666 nial ding uh a, Anti-Khazih ngimna khempeuh langpan ding uh hi. Tua ahih man in, bawlsiatna khempeuh thuak ngam dingin hong kipia ding uh hi. Jesu in a genna ah, “Hih ka sanggamte a neupen khat nangawn na limbawl uh ciangin kei tungah a hong bawl na hi uh hi…” (Mt.25:40).

Teci Nihte thu (Mang.11:1-13)

Hih teci nihte a kici kua leh kua hiding hiam cih picing thusinte adingin a theihnop huai khat hong hileuleu hi.

- A nasep uh hun ding: Ni 1260 sung lungdamna thu tangko ding uh hi. Ih gensa mah bangin, hih 1260 leh kha 42 a kikim hi a, kum 3½ tawh zong kikim hi. Tua ahih leh, Daniel nipi kal 70 a cinna, kal khat sungpan a masa sung ding ahi hi. Vantung panin Satan pawl gual lel in leitungah lotsukna a ngah uh ciangin, hih teci nihte hong that ding hi. Ahizongin, amaute muh pi mahin a kithah zawh ani thum niciangin hong thokik ding uh a, vantung ah laktohna ngah ding uh hi. Hih teci nihte nasep ding pen Israel minam khempeuh in ih lamet Messiah in Jesu ahi hi, cih thu hong tangko ding uh ahi hi .

No. Nam min Phazah No. Nam Min Phazah A kihel khalo Israel nam sungpan

1. Judah 12,000 7. Simeon 12,000 No. Nam min

2. Reuben 12,000 8. Levi 12,000 1. Dan

3. Gad 12,000 9. Issakhar 12,000 2. Efraim

4. Asher 12,000 10. Zebulun 12,000 A gawm vekpi: 144,000 5. Naftali 12,000 11. Josef 12,000

6. Manasseh 12,000 12. Benjamin 12,000

Page 13: MAILAM THUPIANG DINGTE (Eschatology Doctrine of Last ... · khat ciat in Pasian taw hut hunhun in kizopna neithei ding hi. -A ngimna lamdang hi (Mang.21:24-26). Thu umte nuntak tawntungna

Theology Part V Apostolic Teaching ZBCC

13

- Teci nihte kua hiding hiam? Upmawhna atuamtuam om hi. Leitung sihna a thuak nailo Enock leh Elijah hiding hi, aci zong om hi. Ahizongin, hih Teci nihte nalamdang bawldante ih ngaihsut ciangin neu 6 leh 7 na ah kimu thei hi: (1) alangpang te tungah thu a piak uh ciangin a kamsung pan in mei pusuak sak thei dinga, thupia leh guah zulo ding hi, hih thu ih ngaihsut cianign kamsang Elijah hi ding in upmawh huai penpen hi. Israel minamte in Elijah hong paikik ding lamen den uh hi. (2) thu apiak ciangin tui tungah sisan suak ding hi ci hi. Hi bangin nalamdang abawl ngei pen Moses bek om ahih man in, Moses zong hi leh kilawm hi. Leitungah kamsangte a kipaisak ciangin, Moses leh Elijah kihel zelzel hi (Mel kilamdanna mual tangthu sim in Mt.17:3-12).

- Teci nihte hun bei hun ding. Kuahawm sungpan in hong pusuak gan hing (the beast) in hih teci nihte that ding hi (Mang.11:7). Hih pen Satan mizat a thahat mahmah kumpi zong kici thei hi. Satan in leitung ah lotsukna a ngah ciangin, satanic trinity hongsuak ding hi. Hih tec nihte hun bei hun pen a masa kum 3½ beihun ahih keh leh anunung kum 3½ kipat hun hipah hi.

Amasa kum 3½ Anti-Khazih nasep dan ding (leitungah)

- Sapi (Khazih langpang) in Jew mite tawh kum sagih adingin thukhun bawl ding hi (Dan.9:27). - Kumpi 10 (biakna langpangte) leh dan bawlsia (numei kizuak) te hong kipawl ding uh hi (ang.17). - Kum 3½ a beikuan ciangin, Sapi in Jew mite ading thukhung a bawlsakna kipsak dinga, a siangtho

biakna ngeinate khawlsiangsak ta ding hi (2Thess.2:8-9). - Kum 3½ masa a beiciangin, Sapi in a kikip pih numei kizuak pen deihlo dinga, a that mang ding hi

(Mang.17:16).

Amasa kum 3½ Anti-Khazih nasep dan ding (Vantungah) (Mang.12)

Vankimlai ah misiangthote laktoh in a ki omlaitak in Satan pawl leh Michael pawl kidona lianpi om ding hi.

Hih kidona pen kum 3½ sung sawt ding hi. Jesu leh pawlpi misiangthote in thaman hawmna nei dinga, gal kidona tawh kisai in misiangthote

adingin lauhna omlo ding hi. Kum 3½ a cin ciangin, Satan leh apawlte gual lel uh ahih manin vantung panin leitungah ki

lawnsuk ding uh a, vantung ah omna ding mun khat beek ngah nawnlo ding uh hi. Tuni ciangciang, Satan ahih leh vantungah ama ut hunhun in kahto, tuaksuk thei in om hi.

Ahizongin, hih kum 3½ a cinkhit ciangin, vantung lam limlim ah omtheihna ding mun khatbeek kipia nawnlo ding hi.

Vankim lai ah hih kidona lianpi hangin, leitungah hun tomno sung daihna om thei ding a, leitung mipil tuamtuamte kipawlkhawm in kilem ding hong hanciam ding uh hi. Ahizongin, Satan in Anti-khazih zangin ama kumpi hihna hongphuh sawm ding a, Israel leh a dang gam khempeuh kidona hong kipan ding hi (Dan.9:27; 2Thess.2:7-8; Mang.6:1).

Kamsang zuau tampi in lim leh na lamdang tampi bawl ding uh hi (Mt.24:24; 2Thess.2:8-10).

Daniel Nipi Kal 70 Cinna: A Nunung Kum 3½ Hunsung Anti-Khazih Nasep Dan Dingte

A tunga, ih gensa mah bangin, teci nihte a that dingin kuahawm sung panin ganhing hong pusuak a, tua in amaute nihte that in, a ni thum niciangin tua teci nihte mite muh in hong thoto ding uh a, vantung ah kilato ding uh hi. Tua ciangin, hih a nunung kum 3½ kipan ding hita hi. Hih a nunung kum 3½ hunsung pen Satan in a vangliatna khempeuh hong suah khia ding, satanic trinity (Politic, Economic leh relition

Page 14: MAILAM THUPIANG DINGTE (Eschatology Doctrine of Last ... · khat ciat in Pasian taw hut hunhun in kizopna neithei ding hi. -A ngimna lamdang hi (Mang.21:24-26). Thu umte nuntak tawntungna

Theology Part V Apostolic Teaching ZBCC

14

tawh na hong sem ding a hi hi. Pasian hehna hai leitung ah akibuak hunsung zong ahi hi. Satanic trinity tawm ensuk ni:

Satanic Trinity

Satanic trinity cih ciangin, Satan in nam thum zangin leitungah na hongsep ding dan ahi hi. Anti-Khazih pen Satan lian hilo in, Satan in ama vangliatna khempeuh a zatsak mihing khat ahi hi. Tua Satan in Anti-Khazih tungtawnin nam thum tawh nasem ding a, tuate in:

1. Politic: Mang.11:7 na sungah, kua hawm sungpan in hong pusuak kici hi. Hih a deihna in, vantung ah Satan a guallelhna zong a genna khat hi in, Satan thuneihna pen hun tomno sung bek kipia lai hi cih a gennopna zong ahi hi (Mang.12:12). Tua a kipia lai hun tomno ih cih pen Daniel nipi kal 70 a cinna a nunung zaw kum 3½, a hih kei leh kha 42, ni 1260 zong kici (Dan.9:27; Mang.12:14). Hih kum 3½ sungin kumpi thuneihna tawh Anti-Khazih in nasem dinga, leitungah kumpi khat bek om ding hi, cih thu hong tangko ding hi. Tua kumpi khat bek thuneihna nuai ah leitung gam kumpi khempeuh thukim ding uh hi. A thukimlo khempeuhte bawlsiatna nasiatakin thuak ding uh hi.

2. Economic: sum tawh leithei, zuak thei cih te khempeuh pen sum nam khat bek kizang dinga, tua pen666 hiding hi, cih kumpi anti-Khazih thuneihna tawh a kitangko pen leitung mi khempeuh in hong thukim pih ding uh hi. Ahizongin, ciaptehna a ngah Israel minam 144,000 te in thukimpihlo ding uh ahih man in, Israel minam bup leh Anti-Khazih hong kido ding uh ahi hi (Mang.14:1-5). Hih 144,000 te hong that takpi dinga, minam bup lau mahmah ding hi. Vanzuak theilo, lei theilo uh ahih manin, leitungah a gilkial minam hong suak ding uh hi. Tua ahih manin, ka dangtaak laitak in tui nongpia uh hi ci in, Jesu gen pen hih mite a gen nopna bulpi ahi hi (Mt.25:40-46).

3. Religion: Biakna tawh ki ukna cihnopna hi. Anti-khazih thuneihna tawh amah leh amah pasian bangin kibawl in, a lipkhap huai biakna taute a siangtho pen Jerusalem biakinnpi sungah hong koih ding hi (Dan.9:27; 2Thess.2:4). Tua bek thamlo in, hih Anti-Khazih phalna bek tawh biakna kinei thei bek dinga, tualo khempeuh nasiatakin bawlsiatna ki thuaksak ding hi. A tawpdongin a thuak zote in gupna ngah ding hi cih thu hong tangtung ding hi (Mang.2:10). Hih bawlsiatna pen leitung khempeuh ah akibang in kumpi thuneihna tawh a kithuak ding ahih man in, a limkhap huai gimna lianpi zong kici hi. Tulaitakin gam tuamtuam ah Khristiante ki lim bawlsiat mahmah a, tuate in hih sangin gimna lianzaw a dang omlai ding hiam cikha thei uh hi. Ahizongin, hih Anti-Khazih thupiakna tawh thu um mite bawlsiatna pen gam nih leh khat bek hilo in, leitung bup ding ahi hi. Ahizongin, Pawlpi hun a misiangthote pen hih a lipkhap huai bawlsiatna tawh hong kipelhsak Topa Jesu min phat huai hi (1Thess.5:9).

Thupiang tuamtuam dingte

- Kihhuiana biakinnpi ah hong kikoih ding (Dan.9:27; 12:11; Mt.24:15; Mk.12:14; 2Thess.2:4; Mang.13:14-15).

- Dawi vai nasepna tam mahmah ding (Mang.9:3-1,14-19; 16:12-14). - Aisanna, khongkhaina cihte pung mahmah ding (1Tim.4:1; Mang.9:21; 18:23; 22:15). - Ni, Kha, Aksi te angei bang nawnlo ding (Isa.13:9-11; Mt.24:29; Mk.13:24-25; Lk.21:25;

Mang.6:12-14; 8:10,12; 9:2). - Biakna manlo tampi om ding (Mt.24;24; Mk.13:6,21-22; 2Thess.2:9-11). - Jew mite adingin nakpi haksatna om ding (Jer.30:5-7; Mang.11:2; 12:12-17). - Leitung adingin nasia penpen gimna hun hi ding (Dan.12:1; Mt.24:21; Mk.13:15-19; Mang.6:9-

17; 9:1-21; 16:1-21).

Page 15: MAILAM THUPIANG DINGTE (Eschatology Doctrine of Last ... · khat ciat in Pasian taw hut hunhun in kizopna neithei ding hi. -A ngimna lamdang hi (Mang.21:24-26). Thu umte nuntak tawntungna

Theology Part V Apostolic Teaching ZBCC

15

- Pasian mi ahilote tungah Pasian thangpaihna nakpi in tung ding (Isa.13:6-13; Jer.30:4-11; Dan.12:1; Zekh.14:1-4; Mang.3:10; 6:16; 9:1-6,18-21; 14:9-11; 19:15).

- Biakna manlote kisusia ding (Mang.17:16-17). - A beina ding lim tampi hong piang ding (Mt.24:15-29,32,33; Mk.13:28-29; Lk.21:28). - Pasian thangpaihna leitung mikhempeuh tungah hong kibua dinga, Jew mite tungah zong Pasian

hehna hong kibua ding hi (Messiah ah a thahna uh hanga, thukhenna), tua pen Armageddon gal tawh hih gimna lianpi hong kizomsuak in, tua galpi pen Khazih hong paikikna tawh beisiang ding hi (Mt.24:30-31; 2Pet.3:10-13; Mang.19:1-2).

PASIAN HEHNA (Mang.6-16 alian)

Ciaptehna Thukhenna (Mang.6)

- Kilemna peuhmah omlo in, galvan lianpipi tawh gam khat leh khat kidona (tg 4) - Vanman tam in kialpi nasia mahmah ding (tg 5,6) - Gal leh kialpi hangin leitung mi 1.4 siding (tg 8) - Thu um mite upna hangin kithat ding (tg 9-11) - Ziinling ding, ni mial ding, aksite kia ding (tg.12,13). - Mual leh tuikulhte kikhin ding (tg 14) - Leitung bup ah gimna, haksatna nasiatakin piang ding (tg 15-17).

Pengkul Thukhenna (Mang.8,9,11 alian)

- Sisan tawh kihel kat leh mei zu ding (8:7) - Tui sunga om ganhing peuhmah 1/3 kisia ding (8:8,9) - Gu asuak tui dawnkha in mi tampi si ding (8:10,11) - Ni, KHa, Aksi she 1/3 kisia ding (8:12) - Dawite in thu um mite bawlsia ding (9:1-11) - Leitung mi 1/3 si leuleu ding (9:13-18) - Ziin nakpi in ling ding, gial a gol mahmah kia ding (11:13,19)

Hehna Hai Thukhenna (Mang.16)

- Meima-tum ki nakvei mahamh ding (tg 2) - Tuipi sisan suak ding, tuisung ganhingte si ding (tg 3) - Lui leh gunte ah tui omlo in sisan bek om ding (tg 4,5) - Meima leh natna hangin miten lei pet teta ding (tg.10,11) - Armageddon galpi ading kiginkholhna om ding (tg 12-16) - Lei pian zawh a nasia penpen ziinlinna om ding (tg 18) - Khuapite kicim ding (tg 19) - Mual khempeuh leh tuikulh khempeuh kikhinkhia ding (tg 20) - Pound 100 (kg 80) a gik gialpi te kia ding (tg 21)

OLIVE MUAL AH KHAZIH HONG TUAKSUKNA (2ND COMING OF CHRIST)

- A misiangthote hong tonpih ding hi (1Thess.3:13). - Olive mual hong siksuk dinga, mual kitam in phelnih kisuah ding hi (Zekh.14:4-5; Sawl.1:11). - Armageddon gal kidona ah Israel in gal lel lua ahih man in, amamite honkhia ding hi (Mt.24:22;

Mang.16:15-21). - Daniel nipi kal 70 a cinna leh a beina hita ding hi (Dan.9:24).

Page 16: MAILAM THUPIANG DINGTE (Eschatology Doctrine of Last ... · khat ciat in Pasian taw hut hunhun in kizopna neithei ding hi. -A ngimna lamdang hi (Mang.21:24-26). Thu umte nuntak tawntungna

Theology Part V Apostolic Teaching ZBCC

16

Rap

ture

2n

d Co

min

g

Preparation Days

- Misiangtho kha khempeuh thawhkikna ding ahi hi Mang.20:4-6) - Ganhing (the beast), leh kamsang zuaupa hellkhuk sungah khia ding (Mang.19:20). - Taw neilo kuam thukpi sungah Satan khia ding (Mang.20:2-3). - Kum 1000 Khazih ukna hong kipatna dingin hong paikikna ahi hi (Mang.20:4-6) - Minam teltuam deuh cih bang om nawnlo dinga, a thokik kha pumpi khempeuh Khazih Jesu

tawh kibangin siampi leh ukna aana neikhawm ta ding hi (Mang.20:6).

DANIEL NIPI KAL 70 SUNG LEH NUMBAT LAMDANGTE

- Dan. 9:24—Nipi Kal 70x7=490 - Dan.9:27, nipi tawpna (70th na pen) kum sagih (a langtuak in kikhen kum 3½ + 3½A) - Dan.12:11—Biakpiakna a kikhawlsak hun pan kipan ni 1290 - Dan.12:12—Ni 1335 ngak ding kisam lai - Mang.11:3—Teci nihte in ni 1260 sung lungdamna tangko ding ci hi. - Mang.12:6—Gulpi mai panin ni 1260 sung numei a kikhoi ding hi - Mang.13:5—Tua akiphasak Ganhing in kha 42 sung hun a nei ding hi

Kum 3½ Kum 3½ Kha 42 Kha 42 Ni 30 Ni 45 Kum 1000 Maanna Ni 1260 Ni 1260 Ni 1290 Ni 1335

Kum 3½ a masa lam pen bangmah buaina ding omlo hi. Kum 3½ a nunung lam pan in, ni val om a hih man in, a ngaihsut huai thu hong suak hi. Ni 1290—tawh kisai in ni a ngeina pan in ni 30 val hi (Dan.12:11). Hih ni 30 sungin, Armageddon

galpi a beisiang hunsung leh, Ganhing, kamsang zuaute hell khuk sungah, Satan pen tawi neilo kuamthukpi sungah a kilot hunsung hikha thei ding hi.

Ni 1335—tawh kisai in a ngeina (ni 1260) pan in ni 75 a val omhi (Dan.12:12). Hih a val ni 75 sungpanin, a tunga ni 30 valte paikhia leng, ni 45 hong omlai veve hi. Hih ni 45 hunsungin, kum 1000 maanna ding tawh kisai kiginkholhna leh kithawina hunsung hi dingin lamet huai hi (preparation for the millennial kingdom). Tua hi leh, kamsangte genkholh ni phazahte tawh kisai, a kitukalhna omlo bek thamlo in, hermeneutic paizia tawh zong kituak hi. Laisiangtho kitukalh ngeilo hi.

MISIANGTHOTE THAWHKIKNA

Jesu tawh a thokhawm misite (Mt.27:51-54)

Jesu a sih laitak in, khankong khempeuh zong kihong in Pasian mi a sisa tampite zong kithosak kik hi (tg.52). Jesu a thawhkik ciangin tua misiangthote in khuapi sungah lut uh hi (tg 53). Hih thute ih ngaihsut ciang, Efe.5:8-10 sung tawh simkhawm ding hanga, 1Piter 3:19-20 tawh en khawm ni. Jesu luanghawm leisungah a kivui laitakin bangteng nasem hiam cih leh (1) gupngahlo khate kiangah vapai a, mawhsakna thu vagen hi. Ih telkhialh loh ding in, Jesu in gupkhiatna thu a va gen hilo hi. (2) A sisa misiangtho khate kiangah zong vapai a, tuamite a thawhkikni in thawhpih hi. Jesu a thawhkikma in, misiangthote kha omna mun pen Abraham anglum kici hi (Lk.16:22). Bang mun hi ding hiam cih kitel lo himah leh, Abraham omna mun leh gupngahlo khate omna mun kibanglo cih kimu thei hi. Jesu a thawhkik khitciangin, misiangthote omna mun pen Paradise mun hita hi (Lk.23:43). Jesu sihma in Abraham omna

Daniel Nipi Tawpna 70th

Page 17: MAILAM THUPIANG DINGTE (Eschatology Doctrine of Last ... · khat ciat in Pasian taw hut hunhun in kizopna neithei ding hi. -A ngimna lamdang hi (Mang.21:24-26). Thu umte nuntak tawntungna

Theology Part V Apostolic Teaching ZBCC

17

mun leh Jesu thawhkik khitciangin, paradise mun pen kibanglo kha ding hi. Kibanglo cih ciangin, amun kituah hileh kilawm hi. Efe.4:9-10 ih simciangin, leitaw pan in a sangpen ah paipih ci hi. Tua ahih man in, Jesu hun a, a thawhpih khate pen a leitung pumpi uh pan thawhkikna hinailo in, a omna mun uh kituah hiding in, upmawh huai hi. Bang hagn hiam cih leh hih misiangthote a khatvei thawhkikna hun pen Kum tul maan ma, 2nd coming hun hidingin Mangmuhna 20:5-6 sungah kimu hi.

Rapture ah atho ding misiangte

Pawlpi hun (Pentecost – Rapture) sung pen Israel hun ah a kiguangkhalo thukhun hun ahi hi (Ef.3:3-10). Tua ahih man in, rapture hun ah Jesu sungah a sisa mite hong thokik ding bek hilo in, a nungta laite nangawn zong taksa sihna thuaklo in kha pumpi tawh kikhel in laktohna ngahkhawm ding hi (1Thess.4:13-17; 1Kor.15:52). Mangmuhna 20:5-6 sungah thawhkikna masa kici a, tua pen a zawdeuh hih Pawlpi hun kigenkhalo hi. Bang hanghiam cih leh pawlpi hun pen thusim leh a ki imcipt (Ef.3:3-10) hi a, Pawlpi hun pen leitung bup tangpi ading in a kigen ahi hi, Israel aituam hun a omna hang ahi hi (Rom.11:13-15,25). Tua ahih man in, Rapture ah laktohna (thawhkikna) a ngah ding pen Pentecost ni pan Rapture kikal hunsunga gupngah kha khempeuh hi ding a, Israel leh Gentail cih bang omtuamlo hi.

Thawhkikna Masa (Mang.20:5-6)

Adam khangpan in 2ne Coming ciang kikal gupngah kha khempeuh a sithei nawnlo kha pumpi tawh hong thokik ding uh hi. Hih in thawhkikna masa a kicihna in, Pawlpi hun pen thusim ahihna hong lak hi. Israelte in Jesu a niam man in, gentailte in hehpihna bucing a ngah ih hi hi (Rom.11:13-36). Rapture kihel lo in, thawhkikna masa penpen ahi hi. Jesu a thawhkik hunlai a khate zong amau pumpi pan in kha pumpi ah hong thokik ding uh ahi hi.

Thawhkikna nihna (Mang.20:11-14)

Adam khang pan in kumtul maan hun beikhit ciang dong gupngahlo kha khempeuh hong thokik dinga, hih pen thawhkik nihna zong kici hi. Amau minte nuntakna laibu sungah kikhum khalo hi cih A lian Akang Tokhom mai ah thukhenna kipia dinga, kuamah suaktalo in Hell khuk sungah kilawn ding hi. Gupngahlo khate pen khat vei thokik dinga, tua pen hell khuk sung tungdingin thukhenna thuak ding in hong thokik ding uh ahi hi.

KUM 1,000 MAANNA (Millennial Kingdom)

Thu Masa

Ih gensa mah bangin, 2nd Coming leh Kum 1000 manna kikal ah ni 75 aval om hi (Dan.12:11-12). Hih ni 75

pen kum 1000 manna dingin kiginkholhna hikha ding hi. Hunkhenna thupi khat leh khat kikal ah

thupiangte a om ngeina ahi hi. Gentehna in, (1) Pasian in Israel minam a hotkhiat leh kamciamna gam a

luah ding uh kum 120 sung sawt hi (2) Thuciam Lui leh A Thak kikal ah kum 4000 sung sawt hi. (3) Jesu in

nasep a kipat madeuh in ni 40 sung antangin a hunpia masa hi. (4) Jesu thawhkik hun leh Khasiangtho

hong kibuak hun kikal sung ni 50 sung sawt hi. Tua ahih man in, hih kum 1000 hunsung Khazih ukna gam

hong kipat hunding leh a nihveina Khazih hongpai Olive mual hong sik suk kikal zong ni 75 sung sawt

ding hi cih ki genthei hi. Satan ahih lehkum 1000 sung tawneilo kuam thukpi sungah kikhia ding hi

(Mang.20:2-3).

Page 18: MAILAM THUPIANG DINGTE (Eschatology Doctrine of Last ... · khat ciat in Pasian taw hut hunhun in kizopna neithei ding hi. -A ngimna lamdang hi (Mang.21:24-26). Thu umte nuntak tawntungna

Theology Part V Apostolic Teaching ZBCC

18

Khazih in Jerusalem pan in hong uk ding hi

Daniel nipial 70 a bei hun leh Khazih in Olive mual a khe ngiat tawh hong siksuk kiton a, Olive mual ah

hong kumsuk Khazih leh a misiangthote in Jerusalem ah Khazih kumpi inn om dinga, leitung mi

khempeuh hong uk ding ahi hi (Zeck.14:4-9,16,17; Zef.3:14,15; Sawl.1:11; Rom.11:26). Jerusalem ah

nopsakna a tunkikna dingin Pasian mahmah a kiciamna ahi hi (Isa.60:10-14).

Jerusalem biakinni panin biakpiakna kipia dinga, biakna pia dingin mun khempeuh pan in tangmi hong

paiciat ding uh hi, Jew mite in biakpiakna makaih ding uh hi (Ezek.40:48; Isa.60:10-14; 66:23). Mi gilo

khempeuh kibeisiangsak ta ding a, Topa a ngak mite ahih leh gam luah ding uh hi, a kiniam khiat mite

thupha ngah ahi hi (Late 37:9; Mt.5:5).

Kumpi David tokhom (Davidic covenant) kip paisuak dinga, tua pen Khazih ukna a genna ahi hi (Lk.1:32;

2Sam.7:12-15). Khazih in dikna tawh uk ding hi (Jer.23:5). Israel in a tuam in angvanna ngah ding (Isa.2:1-

3). Mi khempeuh in nopsakna ngah ding, khantohna, daihna, lemna om ding hi (Mic.4:4; Jer.23:5-6;

Zejkh.8:4-5).

“Nisuah pan nitum dong a kibang keima min Leitung khempeuhah a om minam om khempeuh tungah ki

liansak dinga, keima min a dingin mun khempeuhah paknamtui halin a kisangthei ding biakpiakna hong

pia uh hi. Namdang khempeuh in keima min hong zahtak uh hi” (Mal.1:11, paudang LST tawh sim in).

For from the rising of the sun even unto the going down of the same my name shall be great among the

Gentiles; and in every place incense shall be offered unto my name, and a pure offering: for my name

shall be great among the heathen, saith the LORD of hosts.

Kum 1000 ukna Gam ah Kuateng kihel ding hiam?

- Kumpi ding in Jesu hi ding hi (Zech.14:9).

- Pawlpi hun a gupngah khempeuh in amah tawh uk khawm ding hi (Mang.1:6; 5:10; 1Kor.6:3).

- Adam khangpan gupngahsa te tawh Khazih in ukna neikhawm ding hi (Mang.20:4).

- Armageddon galpi ah a silo a nungtalai Israel mi khempeuh in hotkhiatna ngah ding, Jesu tawh

uk khawm ding uh hi (Rom.11:26-27).

- 2nd Coming hun a, taksa silo Gentail mite zong hih kum 1000 hun sungah lut ding uh hi. Kum

1000 a beikuan ciangin, a thongkiatna panin Satan hong kikhahkhia kik dinga, hih taksa tawh

kum 1000 manna ah a lut mi tampi hong khemkik zo ding hi (Mang.20:7-8).

Kum 1000 Kumpi Gam A Omzia ding

a. Lemna: Leitung gam bup khempeuh ah kilemna om dinga, sum bawlna khempeuh ah lawhcinna

mikim adingin hong om ding hi, hih pen mimal kim ading ahi hi. Khazih ukna sungah kilemna cih

pen gam ki ukna, sumbawlna, pilna, cidamna leh kizopna bangkim ahi hi. Hih in kamsangte

genkholh bulpite hi a, Khazih uk hunsung omzia ding ahi hi. (Isa.2:4; 9:4-7; 11:6-9; 32:17-18;

33:5-6; 54:13; 55:12; 60:18; 65:25; 66:12; Exek.28:26; 34:25,28; Hos.2:18; Mik.4:2-3; Zekh.9:10).

Page 19: MAILAM THUPIANG DINGTE (Eschatology Doctrine of Last ... · khat ciat in Pasian taw hut hunhun in kizopna neithei ding hi. -A ngimna lamdang hi (Mang.21:24-26). Thu umte nuntak tawntungna

Theology Part V Apostolic Teaching ZBCC

19

b. Lungdamna: Mi khempeuh nopsakna leh kipahna ahi lungdamna tawhkidim ding uh hi (Isa.9:3-4;

12:3-6; 14:7-8; 25:8-9; 30:29; 42:1,10-12; 52:9; 60:15; 61:18-19; 66:10-14; Jer.30:18-19; 31:13-

14; Zef.3:14-17; Zekh.8:18-19; 10:66-7).

c. Siangthona: Khazih ukna hunsung pen a siangtho ki ukna gam hi ding hi. Gam sung, khuasung,

innsung, a diakdiak in biakinnpi khempeuh siangtho ngiat ding ahih man in, a nopzia ding

genzawh hilo hi. Hih siangthona in Jesu Pasian hihna khat a kilahna ahi hi (Isa.1:26-27; 4:3-4;

29:18-23; 31:6-7; 35:8-9; 52:1; 60:21; 61:10; Jer.31:23; Ezek.36:24-31; 36:23-24; 43:6-12; 45:1;

Joe.3:21; Zef.3:11,13; Zekh.8:3; 13:1-2; 14:20-21).

d. A thupitna: hih kum 1000 man hunsung pen a thupi mahmah Pasian vangliatna taktak leitungah

a kimuh khiat hunsung hiding ahih man in, gentehna dan ding om lo hi (Isa.24:23; 4:2; 35:2; 40:5;

60:1-9).

e. Khualna: Ki thudonna, ki hehnepna, ki awlmawhna cihte ahi kikhualna tawh kidim ding hi. Bang

hang hiam cih leh Khazih mahmah in mi khempeuh kisapna bangkim panpih ding ahi hi (Isa.12:1-

2; 29:22-23; 30:26; 40:1-2; 49:13; 51:3; 61:3-7; 66:13-14; Jer.23-25; Zef.3:18-20; Zekh.9:11-12;

Mang.21:4).

f. Thumaanna: Golhguk, simtatna, thaangtatna beisiang hi cih a gennopna thumaanna hih kumpi

uksung kidim hi. Hih mimal kim hi dinga, ki makaihna leh ki vaipuakna khempeuh zong ahi hi

(Isa.9:6; 11:5; 32:16; 42:1-4; 65:21-23; Jer.23:5; 31:29-30).

g. Pilna: Siamna, ciimna, telsiamna, theihsiamna bukim ahi pilna pen mikim in nei ding hi. Thu

langzak, thu lang gen, zuauthu cihte beisiang ding cih agen nopna ahi pilna tawh hih kumpi uk

hunsung om ding hi (Isa.11:1-2,9; 41:19-20; 54:13; Heb.2:14).

h. Ki hilhna: Khazih thu bekbek leitungah kihilh ding ahih manin mi khempeuhin, Topa in min khat

bek nei ahihna leh Pasian khat bek om ahihna thu hong thei ding uh a, leitung, vantung, na

khempeuh a bawl Pasian ahihna, Topa bek in thunei ahihna thua theihna dingun kihilhta ding

ahihmanin hong theisiangta ding uh hi (Isa.2:2-3; 9:6-7; 12:3-6; 25:9; 29:17-24; 49:10; 52:8;

Jer.3:14-15; 23:1-4; Mik.4:2; Zekh.14:9-10).

i. Samsiatna beita ding hi: Leitung in samsiatna ngah (Pian.3:17-19) himah leh ki beisiangsak ta

ding hi. Tua ahih manin leitang in na hoih leh amanpha bek pokhiasak ta ding hi. Nuntakna a nei

khempeuh nangawn tungah nopsakna bek omta ding hi (Isa.11:6-9; 35:9; 65:25).

j. Natna om nawnlo ding: Kumpipa pen zato mangpi ahih man in natna khempeuh kidamsak ding

hi. Natna limlim zong om nawnlo ding hi.Sihna zong hih kum 1000 hun sungin om nawnlo dinga,

naungek si zong om nawnlo ding hi. Ahizongin kum 100 kim a site pen a khansih kici dinga, tuate

pen kumpipa thumanglo te bek hiding hi (Isa.33:24; Jer.30:17; 65:20; Ezek.34:16).

k. Piangsual omlo ding: Leitang samsiatna hanga, singkung, lopa, nuntakna nei gan hing, mihingte’

mel etlawmlo cihte om nawnlo dinga, piangsual (mittaw, khebai, khe leh khut kimlo, tawlbawk,

lungnopmawh pianzia) cih bang om nawnlo ding hi. Kumpi pen na khempeuh a hoih penpen in a

bawl Pasian ahihna hang ahi hi (Pian.1:31; Isa.29:17-19; 35:3-6; 61:1-2; Jer.31:8; Mik.4:6-7;

Zef.3:19).

l. Kemcing: Leitung khuahun, singkung lopa, gan hing, mihing na khempeuh a hoih penpen dingin

Kumpipa in kembit dinga, a sia leh a haksa cih bang omlo ding hi. Tuiciin, ni salua, khua damlua,

ziinling, meimual puakkham, huihpi leh guahpi, tuihual lauhuai cihte om nawnlo ding hi

Page 20: MAILAM THUPIANG DINGTE (Eschatology Doctrine of Last ... · khat ciat in Pasian taw hut hunhun in kizopna neithei ding hi. -A ngimna lamdang hi (Mang.21:24-26). Thu umte nuntak tawntungna

Theology Part V Apostolic Teaching ZBCC

20

(Isa.41:8-14; 62:8-9; Jer.32:37; 23:6; Ezek.34:27; Joel 3:16-17; Amos 9:15; Zekh.8:14-15; 9:8;

14:10-11).

m. Suahtakna: Tangpi leh tangta tungah aana tawh thunei omlo ahih mani n lungmuanna tawh

suahtakna om ding hi (Isa.14:3-6; 42:6-7; 49:8-9; Zekh.9:11-12).

n. Khanggui kizopna: Leitung taksa tawh kum 1000 manna ah hong lut mite pen suan-le-khak

kizopna omlai ding hi. Leitung khempeuh ah mihing dim dinga, ahizongin nuntakna ding tawh

kisai pataulo ding uh hi. Naungek suakte pen Adam tunga samsiatna khanggui tawh kizom lai

ahih manin amaute gupngahna dingin Kumpipa thu a zuih tawntung ding uh ahi hi (Isa.65:20;

Jer.30:20; 31:29; Ezek.47:22; Zekh.10:8).

o. Nasepna: Huaihamna tawh nasep cih bang om nawnlo dinga, singkung, lopate tungtawn in

nuntakna piang ding ahih man in, leitung a cidam sak nasep kithanuam mahmah ding hi. Nasep

zonna hangin midang mai-et, cih bang om nawnlo ding hi (Isa.62:8-9; 65:21-23; Jer.31:5;

Ezek.48:18-19).

p. Sum bawlna tawh kisai: mimal sepna thaman tawh nuntakna nuam mahmah dinga, sum lei leh

sum zuaknate zong lungkim huaitakin ki kalsuan thei veve ding dan hi (Isa.4:1; 35:1-2,7; 30:23-

25; 62:8-9; 65:21-23; Jer.31:5,12; Ezek.34:26 Mik.4:1,4; Zekh.8:11-12; 9:16-17; Joel 2:21-27;

Amos 9:13-14).

q. Khuavak tangpha zaw ding: Ni leh Kha pen tulai sangin tangpha zaw dinga, ahizongin khua hun

hoihzaw ding hi (Isa.4:5; 30:26; 60:19-20; Zekh.2:5).

r. Leitung pau tuamtuamte: Khat leh khat kiho theihlohnate beisiang ding dan hi (Zef.3:9).

s. Biakpiakna: Leitung mi khempeuh a nungta Pasian ahi Jesu Khazih biakding ki thukim ciat ding hi

(Isa.45:23; 52:1,7-10; 66:17-23; Zekh.13:2; 14:16; 8:23; 9:7; Zef.3:9; Mal.1:11; Mang.5:9-14).

t. Pasian ompihna: Kumpi ukna nuai ah thumang mi khempeuh Pasian ompihna taktak

ngahkhawm pah ding uh hi. Kumpipa pen mun khat tokhom tungahkumpi a hih laitakin mun

khempeuh ah a om Khasiangtho ahihna bei tuanlo hi. Tua hih manin, Pasian ompihna in mi

khempeuh tungah omkim ding hi (Isa.32:13-15; 41:1; 44:3; 59:19,21; 61:1; Ezek.11:19-20; 36:26-

27; 37:14,27-28; 39:29; Joel 2:28-29; Zekh.2:2,10-13; Mang.21:3).

u. Kum 1000 khat thu in tawntung thu tawh mehkhawm: LST sungah kum 1000 thu leh tawntung

thu ki genkhawm theizel ahih manin kitelkhial theizel hi. Kum 1000 Khazih ukna hunsung pen a

nopzia ding pen a zawdeuh in kha pumpi tawh a omkhinsa eite adingin tawntung khazih ukna

gam mah tawh a zangto khawmkhawm ih hihna thu theikhial kei ni. Kum kiciangtan cih pen

taksa pumpi tawh a omlaite ading genna hi a, kha pumpi tawh a om khinsa gupngah khate

adingin Khazih tawh ih om khop ding pen kum kiciantan om nawnlo a, lauh leh patauh ding zong

om nawnlo hi (Joel 3:20; Amos 9:15; Ezek.37:26-28; Isa.51:6-8; 55:3,13; 56:6; 60:19-20; 61:8;

Jer.32:40; Ezek.16:60; 43:7-9; Dan.9:24; Hos.2:19-23).

A TAWPNA PASIAN THUKHENNA

Satan Kikhahkhiatna leh Galpi

Mangmuhna 20:7-10 na ah, kum 1000 hun beikuan ciangin, Satan a thongkiatna pan in kisuakta sak kik

dinga, Gog leh Magog namte kaikhawm in, Khazih omna Jerusalem umpcih ding hi, cih ih mu hi. Gog cih

tawh kisai in Ezek.28:2,14-15; 39:1-2 sungah Meshek leh Tubal minam a uk kumpipa min dingin hong

Page 21: MAILAM THUPIANG DINGTE (Eschatology Doctrine of Last ... · khat ciat in Pasian taw hut hunhun in kizopna neithei ding hi. -A ngimna lamdang hi (Mang.21:24-26). Thu umte nuntak tawntungna

Theology Part V Apostolic Teaching ZBCC

21

Adam khang pan 2nd Coming ciang, gupngahlo khate khempeuh Thawhkikna

Rap

ture

2n

d C

om

ing

Adam khang pan 2nd Coming ciang, Gupngah khate Thawhkikna

Pawlpi huna gupngahte thawhkikna

Tawntung Hell

kigen hi. Gog kici minam pen tulaitak a Russia minam leh Sen minam kikop hi ding in ki um mawh ciat hi.

Hih minamte pen Khazih a nih veina Olive mual sikin hong paisuk laitak a, Harmageddon gal pan in a

suakta lai leitung taksa tawh kum 1000 ukna gam ah hong lutte ahi uh hi. Satan in amaute khemzo kik

dinga, a tamdan uh pen tuipi gei a sehnel zah in tam ding hi ci hi. Ahizongin, vantung panin kaat

meikuangin amaute kangtum ding ahih man un gal lel kik ding uh a, Satan ahih leh mit ngeilo tawntung

hell, sapi leh zuauthei kamsangte kikhiatna ah ki lawnsuk ding hi (Mang.20:10).

Gupngahlo Kha Khempeuh Thawhkikna leh Tokhom Kang

Gupna a ngahlo kha khempeuh mihing kipiansak cil (Adam hun) pan kipan in Khazih kum 1000 ukna a bei hunciang dong a huam misasa khempeuh, Alian A Kang Tokhom mai ah thukhenna thuak dingin hong thokik ding uh hi (Mang.20:12-15). Hih pen thawhkikna nihna zong kici a, a theih nop dingin, gupna a ngahlo khate ading thawhkikna masa penpen ahi hi. Bang hang hiam cih leh hih thawhkikna ah a kihel khempeuh gupngah ding khatzong a omkei uh hi. Amaute kikhiatna mei lipi pen sun leh zan in kuang dinga, mitngeilo in ahizongin amaute kangtumsiang tuanlo in gaksatna thuak tawntung ding uh hi (Lk.16:23-24).

Thawhkikna Alim tawh

Adam Noah Abram, Isaak, Jacob Moses Tapa Hun Pawlpi Gimna lianpi kum 1000

VAN THAK LEH LEI THAK

A om dingte

- Tu a leitung pen Pasian in susia ding (Late 102:25-26; Isa.34:4; 51:6; Hag.2:6; Heb.12:26-28; 2Pit.3:7,10,12).

- Pasian in van leh lei a thak in bawkkik ding (Isa.51:6; 65:17; 66:22; Rom.8:19-21; 2Pit.3:10-13; Mang.21:1-22:6).

- Mawhna gui leh hiang khempeuh Pasian in hemkhia siang ding (2Pit.3:1-3; Mang.21:4; 22:3,15). - Pasian in tua leithak pen phualpi in nei ding (Mang.21:1-3). - Mopa ading a hoih thei penpen a akizem monu hoihna tawh akibang mun hi ding (Mang.21:3). - Pasian in a mite tawh a tenkhopna mun hi ding (Mang.21:3). - A kiciing mahmah mun golpi hi ding (Mang.21:16). - Suang manpha namkim a kiphah khuapi hi ding (Mang.21:19-20) - Akihong tawntung, suang manpha tawh a kibawl kongpi 12 om ding (Mang.12:21,25). - Pasian vangliatna tawh kidim mun nuam mahmah hi ding (Mang.21:11,23) - Gunpi nuam om ding (Mang.22:1). - Damna singkung om ding (Mang.22:2) - Pasian Tokhom om ding (Mang.22:3).

Page 22: MAILAM THUPIANG DINGTE (Eschatology Doctrine of Last ... · khat ciat in Pasian taw hut hunhun in kizopna neithei ding hi. -A ngimna lamdang hi (Mang.21:24-26). Thu umte nuntak tawntungna

Theology Part V Apostolic Teaching ZBCC

22

A omlo dingte

- Tuipi (Mang.21:1) - Sihna (Mang.21:4) - Khitui (Mang.21:4) - Natna satna (Mang.21:4). - Dahna (Mang.21:4) - Biakinn (Mang.21:22) - Ni (Mang.21:23) - Kha (Mang.21:23) - Aksi (Mang.21:23) - Nin, kihhuaina (Mang.21:27) - Hamsiatna (Mang.22:3) - Zan om nawnlo ding hi (Mang.22:5).

MAILAM THUPIANG DING SUNGAH UPNA KIBANGLO NAMTE

Rapture tun hun ding

1. Gimna lianpi kipatma in om ding (Pretribulation) 2. Gimna lianpi a hun lang ah piang ding (Mid-tribulation) 3. Gimna lianpi beikhit ciangin om pan ding (Post-tribulation)

Khazih Thukhenna lehTuuno mopawi

1. Khazih thukhenna—a un: vantung , ahun: rapture leh 2nd coming kikal, thukhending: thaman hawm ding, a ngah dingte: Pawlpi hun a misiangthote adingbek ahi hi.

2. Khazih thukhenna—amun: Jerusalem, a hun: 2nd coming khitciang, a ngah ding: misiangtho khempeuh.

3. Tuuno mopawi—mopa ding: Jesu, monu ding: pawlpi, mopawi sim ding: Thuciamlui misiangthote, ahun: 2nd coming khit leh kum 1000 maan kipat madeuh, amun: Jerusalem ahih kei leh vantung

4. Tuuno mopawi—mopa ding: Tapa, money ding: Pa Pasian, monu ding: pawlpi or misiangtho khempeuh, mopawi simding: vantung mite leh kum 1000 ukna ah a lut dingte (taksa tawh a lute), amun: Jerusalem (leitung), a hun: kum 1000 hun pat lam

5. Tuuno mopawi—gentehna hilel a, Leitung omzia tawh ih teltheihna dingin kigen hi. Ataktak hilo.

2nd Coming hun ding

1. Kum 1000 kipatma deuh hi ding (Premillenialism) 2. Jesu hong paikik lo ding, kum 1000 maanna zong om tuamlo ding (amillennialism) 3. Kum 1000 maan khitciangin Jesu hong paikik ding (Postmillenialism)

Kum 1000 omzia

1. Hong tung ding hun ah, Jesu in hih leitung ngiat ah kum 1000 khat sung hong uk ding 2. Kum 1000 ukna ih cih pen Khazih in thu um mite sungah tulaitak in hong uk a genna hi a, mai

lam thupiang ding a genna hilo hi. 3. Hong tung ding hun ah Khazih in vantung ah tawntung in hong uk ding a genna hi a, leitung hilo

ding hi.

Page 23: MAILAM THUPIANG DINGTE (Eschatology Doctrine of Last ... · khat ciat in Pasian taw hut hunhun in kizopna neithei ding hi. -A ngimna lamdang hi (Mang.21:24-26). Thu umte nuntak tawntungna

Theology Part V Apostolic Teaching ZBCC

23

Hell omzia

1. Hell cih pen, meikuang lipi hi in, mit ngeilo, mawhnei mihing khate leh a khial vantung mite kangtum theilo, si theilo, suaktalo in tawntung in Pasian hehna thuak ding

2. Hell meikhuk cih om a, ahizongin tawntungin kisitheilo cih omse loding, kangtum khin ding 3. Hell khuk cih bang omlo in, ih leitung sih hun ah a bei hi pahpah ding. Leitung sihna pen hell

ahi hi.

INNLAI BAWLNA DING KHAWK

1. Mawhnei mi khat in gupna a ngahlian nadingin Pasian thukhun a kicing in gelh in la, LST mun tawh gelh ham tangin (laimai 2 dim gelh in).

2. Piangthak mi khat in a gupna a tankik thei ding hiam, LST bulphuh in gelh in (laimai 2 dim) 3. Piangthaksa khat in zektan ding nam bangzah nei a, bangte ahi hiam? (Laimai khat dim) 4. Ama upna tawh a kibanglo pawlpi ah a om mi in a gupna a tankik thei ding hiam? Jesu’

thugentehna Mat.13 leh Jn.10 te tungtawnin gelh in (Laimai 3 dim gelh in) 5. Pawlpi nasep ding bangteng ahi hiam laimai nih dim gelh in (Laimai 2 dim gelh in) 6. Rom.11:25-26 sungah Israel mi khempeuh in hotkhiatna ngah ding hi a cih, bang hang hiding

hiam cih nang ngaihsutna laimai 1 khat sangin tawmzawlo gelh in. 7. Kha pumpi tawh kikhel khitciangin dahna, mittui omlai takpi mah ding hiam (Mang.214), om

ding or omlo ding nang ngaihsutna tawh hilhcian in (laimai 1).